Beelden van Jef Claerhout Wandelen en fietsen in Brugge en het Brugse Ommeland
Jef Claerhout werd in 1937 te Tielt geboren. Hij is vandaag een flinke zeventiger en schrikt er zelf van dat zijn omgeving ouder wordt. Hij heeft voor zichzelf 2 paradijzen: 1 in Oedelem - ‘Berendonk’ en 1 in de Drôme in Zuid-Frankrijk. Want hij heeft ruimte nodig! Zijn imperium is ruig en echt: 1 brok ongerepte natuur. Het geeft hem een heerlijk gevoel dat hij niet verplicht is mee te draaien in de samenleving. Jef doet alleen maar mee wanneer hij er zelf zin in heeft.
Nicole Verschoore schrijft in 1974 in Ons Erfdeel: ‘Het werk van Jef Claerhout is gekenmerkt door mensenkennis, goedhartige waarneming, vertedering en een lach. Zijn sculpturen zijn een ode aan het leven, zijn werk ontstaat uit grote bewogenheid en diepe hartstocht’.
Alexander Spierinck (Tielt, ca. 1360 - 29 maart 1403) is misschien wel de meest invloedrijke persoon die Tielt ooit gekend heeft. Als topambtenaar binnen het graafschap Vlaanderen werd baljuw Spierinck geconfronteerd met de moord op de pastoor van Kanegem, in het begin van de 15de eeuw. Al te snel, oordeelde de baljuw over het lot van Jan Vleminck, de hoofdverdachte in de zaak. Jan Vleminck zwoer niets met de moord te maken te hebben en zou de beruchte woorden “Ik kom van Kanegem en weet van niets” uitgesproken hebben. Toen het onschuldig slachtoffer opgeknoopt werd, zei hij dat de baljuw het met zijn leven zou vergelden. En zo gebeurde, slechts één week later stierf baljuw Spierinck tijdens het kaatsspel op de Markt van Tielt. Jef
Vredestraat 20, Tielt
Vredestraat 1, Tielt
De raaf Tiecelijn is de boodschapper in het epos. De Raaf van Jef Claerhout praat in de parabool, die de boodschap verder uitstraalt naar wie hem wil en kan horen.
e be el Eik
k
gbeek in Schoutewalle
2,2
R in
25
40
34
Hoogweg
Vorte Bossen
1,8
gb ee k
W an te be ek
41
N370
gt Vlaa
N327
ek be
k ee gb Rin
6 ,0
Jo
23 Veldhoek
44
pe
Zuidwijk
38
ek be lle
2 ,1 3,2 4,1
Egem
Huis Mulle de Terschueren Ieperstraat 42-46, 8700 Tielt tel. 051 42 82 55 www.tielt.be
37
Flandrienhuis
36
Haantje
N37
N50
PITTEM
Mulle de Terschueren
47
TIELT N35
Polenplein, Ruiselede
Aarsele
Briek Schotte
aan de St. Bavokerk in Kanegem
Uitbeelding van de grote Flandrien met het rugnummer 3, toen hij de Ronde van Vlaanderen won. Een renner met beide voeten op de pedalen uitbeelden, vraagt enige inventiviteit. Vandaar de bronzen pedalen en roestvrije stalen prikkeldraad waartegen de renner aan het leunen is. Het kasseistraatje is een knipoog naar het harde labeur van onze Vlaamse renners. De slakken op de grond verwijzen ironisch naar de ‘trage’ mederenners. Ook de kikker is vertegenwoordigd. Briek Schotte zelf wordt voorgesteld met forse kop en pezige benen. Sculpturaal is een fiets volledig uit brons niet haalbaar. Roestvrij staal bleek de oplossing voor de spaken, de velgen en voor de rugnummerplaat die met klinknagels zijn vastgemaakt.
Beelden van Jef Claerhout Wandelen en fietsen in Brugge en het Brugse Ommeland
Twee fietsroutes en twee wandelingen in Brugge en het Brugse Ommeland bieden je volop de kans om deze zomer kunst en recreatie te combineren. Via het knooppuntennetwerk van het Brugse Ommeland kan je de beelden van Jef Claerhout bewonderen en de visie van de kunstenaar erop nalezen. De noordelijke route start aan het Schepenhuys op de Markt in Oedelem en verbindt Beernem met Brugge, Lissewege, Damme, Sijsele en Oedelem. De zuidelijke route start aan Toerisme Tielt, Huis Mulle de Terschueren en verbindt Tielt met Egem, Zwevezele, Wingene, Ruiselede, Kanegem en Tielt. Colofon Beelden van Jef Claerhout - Wandelen en fietsen in Brugge en het Brugse Ommeland, is een initiatief van de toeristische diensten van Beernem, Brugge, Damme, Ruiselede, Tielt en Wingene, in samenwerking met de regiowerking “Het Brugse Ommeland” van Westtoer. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Westtoer.
Samenstelling Initiatiefnemer Interviews Eindredactie Kaarten Fotografie Druk V.U. Wettelijk depot
Gemeentebestuur Beernem Mia Lingier, VVV Lissewege Annelies Derous, Toerisme Beernem Nele Vandepitte, Westtoer Roland Strobbe, Jan Masyn, Conny Lambert en Annelies Derous De Windroos nv, Beernem Westtoer apb, Koning Albert I – laan 120, 8200 Sint-Michiels (Brugge) WD/3029/2013/40
Roos ‘Kanegem’
Koolskamp N35
erbeek
Kanegem
3,2
Egemkapelle
4 0, 49
48
6
46
kaart_claerhout.indd 1
Mevrouwmolen
45
Nachtegaal
3, 4
Toerisme Wingene Oude Bruggestraat 13, 8750 Wingene tel. 051 65 00 89 www.wingene.be
e ek Po
ek be
4,
Toerisme Tielt
ig Re
3,5
Viggezele
Schuiferskapelle
Jacob van Maerlantstraat 3, 8340 Damme tel. 050 28 86 10 www.toerismedamme.be
Toerisme Ruiselede Markt 1, 8755 Ruiselede tel. 051 70 84 10 www.ruiselede.be
43
Ka
Toerisme Damme
RUISELEDE
Spletlinde
Veldekesbe ek
PB 744, 8000 Brugge tel. 050 44 46 46 www.brugge.be
Wachten op de Tram
Vlaagmolen
2,6
Toerisme Beernem Markt 1, 8730 Beernem (Oedelem) tel. 050 78 86 24 www.beernem.be
Hostensmolen
din gs be ek
k ee
5,4
eb Poelvoord
eek
Zwevezele
Bu n
B ote Gr
1,5
Klaphullebeek
5,4
Toerisme Brugge
Kruiskerke
1,0
St.-Jan
Gemeenteplein, Wingene
Dit beeldenrijke kunstwerk is een frivole terugblik op de bevrijdingsperiode door de Polen, maar tegelijk een verwijzing naar de tijd dat op deze plek een tramlijn liep. De tramrails en het dorpsleven van toen komen hier als het ware terug tot leven. Vooraan duidt de vlag op de overwinning door de Polen. De fontein en het water met een brugje verwijzen naar een vroeger kanaal. De vrederechter staat in zijn groentetuin met hark in de hand en wat verderop liggen kroppen sla. Ook de landmeter krijgt hier een plaats. Aan dezelfde zijde van het water staat de dorpsonderwijzeres. Aan de overzijde enkele andere dorpsnotabelen: de burgemeester met zijn eerste schepen en de secretaris. Dat er nabij de tramstatie ook een café was, merken we aan de ober die pintjes opdient. Het vrijend koppeltje heeft duidelijk geen haast om de tram te nemen, terwijl de man met de aktentas zich spoedt om de tram niet te missen. Paard en kar geven eveneens het tijdsbeeld weer. Ook de postbode, enkele oudere dames en een tramconducteur ‘wachten’. Hier zoekt de kunstenaar bewust naar een evenwicht tussen het sculpturaal aspect en het inhoudelijke luik: de lijn tussen de boom en de fontein, tussen het paard en de brug zorgen voor balans. Binnenkort vindt u ook op het plein tussen het gemeentehuis en de kerk (Markt) een nieuw beeld van de kunstenaar. Plaatsing is voorzien in het najaar van 2013.
De Visserij
WINGENE
De wereld achter het boek
E40 A10
Wildenburg
Doomkerke
20
Dit bronzen vrolijk paartje op hoge sokkel toont ons dat carnaval in deze gemeente een prominente plaats inneemt. Een feestvierende vrouw met masker en een al even genietende man met bolhoed en reuzenplastron staan symbool voor leute en plezier tijdens de jaarlijkse verkleedpartij. De Orde van de Bolhoed heeft hier een belangrijke rol in.
Hoogveld
Munkebossen
Marktplein, Zwevezele
Dat de kunstenaar een grote voorliefde heeft voor de natuur en vooral voor ‘vogels’ wordt duidelijk in deze voorstelling. De vogel opent het boek, terwijl zijn poten op de sokkel rusten. De vogel is de abstracte vertolking van de nieuwsgierige lezer die gretig de letters van het boek verslindt, maar tevens zoekt naar het dieperliggend verhaal.
Munken
0 6,
3,8
Lakebos
De Carnavalvierders
De Raaf
Vestibule Mulle de Terschueren, Ieperstraat 42-46, Tielt
Robert Tavernier (1901-1947) was de pionier van de kunststofnijverheid in onze streken. Hij begon als jonge kerel te experimenteren met toen quasi onbekende producten in kunststof. Hij lag rechtstreeks en onrechtstreeks aan de basis van meerdere kunststofbedrijven in de regio.
Egypteveld
21
Brugse Ommeland Koning Albert I-laan 120, 8200 Brugge tel. 050 30 55 00 www.brugseommeland.be
Op deze plek ontstond in 1947 de firma Injextro Plastics, geleid door de familie Verbeke. Het was de eerste firma in België die de hoelahoep produceerde en de rage mee gestalte gaf. Er werden hier miljoenen meters plastieken pijpen vervaardigd om jong en oud te bekoren tot deze nieuwe speeloefening. De bewegende houding van het meisje dat vrolijk met de hoelahoep danst, komt het best tot uiting door de afgeronde bronzen wand waartegen het kunstwerk gemaakt is. Op de plaats van de vroegere firma is nu een andere handelszaak gevestigd.
aan het Belfort, Tielt
R
St.-Elooi
Info
De wolf Ysengrim, in het epos een slachtoffer van de listen van Reynaert, heeft in de Kasteelstraat een onderkomen gevonden. Niet verwonderlijk, want deze omgeving heette vroeger ‘de wulf’ en de wijk Wolvenhoek.
Borstbeeld Robert Tavernier
Het meisje met de hoelahoep
22
Praktisch
De Jef Claerhoutroutes lopen grotendeels op het fietsnetwerk van het Brugse Ommeland, met een lus in het noorden met start in Oedelem aan het Schepenhuys via Brugge, en bij uitbreiding over Lissewege naar Damme en terug naar Oedelem. De lus in het zuiden gaat van Tielt naar Zwevezele, Wingene, Ruiselede, Kanegem en terug naar Tielt. Er is een wandeling in het historische centrum van Brugge en in het Domein Beisbroek in Sint-Andries waar beelden opgesteld staan langs het planetenpad van de Volkssterrenwacht van Beisbroek.
op het Polenplein in Tielt
Symbolisch biedt de generaal de sleutel aan de stad terug na de bevrijding door de Polen. Onder zijn voet bemerken we een granaat. Ook het wapen van de stad Tielt met de drie sleutels is aanwezig. Het embleem met de arendsvleugel is een verwijzing naar de eerste Poolse pantserdivisie. De opeenvolgende plaatsen waar de bevrijding plaatsvond staan eveneens vermeld op het kunstwerk.
Baljuw Spierinck
aan het Belfort in Tielt
Het beeld brengt ons terug naar de 15de eeuw, waarbij de Franse Koning Lodewijk XI allerlei listen bedenkt om zijn vader Karel VI en andere tegenstanders te strikken. Zijn web om de macht te bereiken, bezorgt hem de bijnaam de spinnenkoning. Wanneer hij in Vlaanderen rondtoert kruist Lodewijks pad dat van Olivier de Neckere, barbier in Tielt. Het klikt meteen tussen beide karakters. Gedurende 25 jaar behoort Olivier, de duivel (Necker is Oud-Vlaams voor duivel) of le diable, tot het gevolg van Lodewijk. Als kamerheer en vertrouwenspersoon leert hij naarstig meeweven aan het machtsweb van zijn heer. Wanneer Lodewijk uiteindelijk de macht binnenhaalt leidt hij een losbandig leventje. Lodewijk laat Olivier ook van de financiële honingpot proeven en zo leert de gewiekste barbier dat scheermessen aan twee kanten kunnen snijden.
Metaalbewerking behoorde tot de familietraditie, zodat het vanzelfsprekend was dat Jef metalen beelden ging maken. Met diverse las- en vervormingstechnieken vertelt hij in metaal de fantastische verhalen die zijn grootvader hem als kind vertelde: folkloristische verhalen, waarin humor, mythologie en ironie verwerkt zijn in fabuleuze figuren, gedrochten en dieren, vogels en paarden.
Het beeld werd op 7 december 1984 onthuld door de ‘Roede van Tielt’ naar aanleiding van de 500ste verjaardag van de opknoping van Olivier, de Neckere, bijgenaamd de Duivel.
Olivier in Tielt
Generaal Maczek
Kasteelstraat 28, Tielt
Brugge Beernem Damme Ruiselede Tielt Wingene
Het beeld gaat terug naar de heksentijd rond 1600, waarbij volksgeloof en valse beschuldiging schering en inslag waren. Tanneke uit Gothem, eveneens vals beschuldigd van toverij en hekserij, belandt uiteindelijk in de gevangenis onder het Belfort in Tielt. Ze wordt gemarteld en bekent onder dwang en foltering. Ratten komen haar gevangenschap kwellen. Tenslotte zal Tanneke een vernederende dood sterven. Jef Claehout beeldt haar uit bij haar dood: niet als heks, niet als mens, niet als engel. Met een nog onvolgroeide rechtervleugel ontstijgt ze het aardse en ontsnapt aan de pijn en de aardse beschuldigingen. Het touw dat haar tijdens de marteling knevelde hangt in het ijle. Het slingert zich rond de zuil waar enkele ratten, in de vorm van een duivel begerig naar haar opkijken.
Beelden van Jef Claerhout
op de Markt in Tielt
… en de Wulf
Wandelen en fietsen in Brugge en het Brugse Ommeland
Tanneke Sconyncx
Claerhout beeldde de baljuw af op dit fatale moment. Het middeleeuwse epos van den Vos Reynaerde heeft ook een Tieltse variant, een manuscript gevonden in het klooster van de Paters Minderbroeders van Tielt: Ridder Godfried, de Raaf en de Wulf.
Olivier, voortaan met adellijke titel ‘le Dain’ (het damhert) genaamd, rijft heel wat titels en bezittingen binnen. Zijn hoop zelf ooit koning te worden ziet hij in rook opgaan, na de dood van Lodewijk. Olivier moet in de gevangenis als zondebok boeten voor de jarenlange onderdrukking van zijn meester. Hij sterft uiteindelijk aan de galg. Maar het spoor van Olivier, le Dain is niet volledig uitgewist. De Tieltse barbier, onderkoning van Frankrijk, prijkt nu in een schalkse en fantasierijke uitvoering van beeldhouwer Jef Claerhout. Het beeld steekt dan ook vol symboliek. Het gewei verwijst naar Oliviers adellijke titel: le Dain. Het touw rond de hals voor zijn opknoping, slingert tussen zijn benen door als een duivelstaart en hangt met de driehoekige punt op de sokkel. Schaar en scheermes zijn de attributen van zijn beroep, maar hij houdt die vast als een poppenspeler, die zijn marionetten laat dansen. In de rug wordt hij beschermd door een kruisspin middenin haar web (een allusie op zijn meester Lodewijk XI, de spinnenkoning). De S-vormige gestalte rust op twee voeten die uitlopen op gespleten bokkepoten, een duivel waardig. De ironie is hier pertinent aanwezig.
www.brugseommeland.be
Brugse Ommeland Zuid
naast gemeentehuis, Kanegem
In 1997 won Kanegem de 5-jaarlijkse prijs ‘Arthur Olivier’ van de provincie West-Vlaanderen. Deze plaquette met een miniatuur van het dorp en haar roos ‘Kanegem’ herinneren hier aan.
14/06/13 10:13