K AASKERKE, H ET VERPLAATSTE DORP

Het gloednieuwe Wereldoorlog I­thema LANDSCAPES | Feel Flanders Fields laat het gelittekende landschap van de Westhoek spreken. Een verhaal dat in het oog springt, is dat van het verplaatste dorp Kaaskerke. “De meeste dorpen werden op de oorspronkelijke plek heropgebouwd. Kaaskerke daarentegen werd 300 meter verplaatst.”

Na de Groote Oorlog verrezen honderden begraafplaatsen, monumenten en (on)zichtbare getuigen tussen de pittoreske dorpen, akkers en stille wegen van de Westhoek. Visionaire architecten en betrokken getuigen bouwden tijdens de herstelperiode aan een herdenkingslandschap. Hoe zagen zij de toekomst van dit gelittekende landschap? Welke verhalen en plekken hebben zij voor ons achtergelaten? Dat is de insteek van LANDSCAPES.

Een verhaal dat in het oog springt, is dat van het verplaatste dorp Kaaskerke. Een verhaal dat bovendien nog niet verteld werd. “In het kader van Landscapes ontwikkelde Diksmuide drie fiets­ en twee wandelroutes. Waarbij de ene wandelroute door het verplaatste dorp Kaaskerke en de andere route door het verplaatste Oostkerke wandelt”, begint Peter Demaree, al 35 jaar deskundige toerisme bij stad Diksmuide en kenner van heel wat WO I­sites.

Het unieke aan het verhaal van Kaaskerke is dat in heel de Westhoek alle dorpen en steden ­ en dus ook de kerken, heel belangrijk destijds ­ herbouwd werden op hun oorspronkelijke locatie. Slechts op twee locaties werden de kerken en dorpskernen herbouwd verderop, in Kaaskerke en Oostkerke (bij Diksmuide).

Peter neemt ons op sleeptouw richting Kaaskerke.

Maar eerst houden we halt in de Verhalenschat op de Grote Markt in Diksmuide. “Hier openen we op 18 mei de expo Liksems, een West­Vlaams woord dat zoveel betekent als littekens. De tentoonstelling toont hoe het frontlandschap evolueerde naar een vredevol herdenkingslandschap. Het verhaal wordt verteld door kunstzinnige personages: de frontschilders Karel Vanlerberghe, Joe English, Achilles Van Sassenbrouck, de Franse marinefusilier Charles Fouqueray, de Duitse kunstenares Käthe Kollwitz en haar zoon Peter. Zij wijzen op de ‘liksems’ die we vandaag nog herkennen in het landschap.”

T Otale Gelaatswijziging

De start van het circuit ‘Wandelfront Kaaskerke’ ligt op de parking van De Dodengang. Dit complex van bewaarde loopgraven uit de Eerste Wereldoorlog is vandaag een van Belgiës meest mythische plekken, maar was tijdens de oorlog de hel voor soldaten. “Kaaskerke ­ in 1918 nog Caeskerke ­ lag te midden in de polders en vlakbij de IJzer. Deze frontale ligging zorgde ervoor dat de verwoesting van Kaaskerke in 1918 compleet was. Alles was platgeschoten en doorgraven met loopgraven.”

Na de oorlog begon de wederopbouw. “De dorpskern van Kaaskerke telde op de vooravond van de Eerste Wereldoorlog naast de kerk en de pastorie, een tiental woningen, een station en een gemengde gemeenteschool. Maar de wonden in het oorlogslandschap zorgden voor een totale gelaatswijziging. De ligging vlakbij de IJzer was zo verwoestend, dat men besliste om het nieuwe dorp op zo'n 300 meter ten zuiden van de vooroorlogse dorpskom te laten herrijzen. Functioneel ook praktisch, want zo werden de gevaarlijke spoorwegovergangen vermeden die het oude dorp kruisten én kwam het nieuwe dorp te liggen aan de grote baan tussen Diksmuide en Veurne. Vandaag blijft van het oude Kaaskerke enkel nog de begraafplaats over en er zijn ook enkele huizen. De nieuwe Sint­Bartholomeuskerk en de gemeenteschool vormen nu het midden van Kaaskerke 2.0, een steeds langer wordend straatdorp.”

C HAMPING IN S INT-BARTHOLOMEUSKERK

De Sint­Bartholomeuskerk kreeg trouwens een herbestemming en opende in de zomer van 2021 als champing, een samentrekking van church en camping. Wie dat wenst kan zijn wandelroute in Kaaskerke, al dan niet in combinatie met andere activiteiten uit het programma van LANDSCAPES | Feel Flanders Fields, koppelen aan een nachtje kamperen in de kerk.

De landmarks die langs de vijf kilometer lange wandelroute in Kaaskerke de aandacht trekken zijn onder meer de petroleumtanks, het Stiltepad, de oude ruïne en de Frontzate. Tijdens deze verademende tocht, die ook te volgen is via de FARO Erfgoedapp, halen ook kinderen hun hart op met de opdrachtjes onderweg. “Kaaskerke is volgend jaar, op vrijdagavond 23 augustus 2024, ook het decor voor een evocatieve theaterwandeling. Iedereen is welkom”, sluit Peter Demaree af met een uitnodiging.

Als je de Westhoek doorkruist, word je nog altijd geconfronteerd met talrijke sporen van de Eerste Wereldoorlog. Kraters, bunkers, begraafplaatsen, herdenkingsplekken, ... tekenen het landschap. Meer dan 100 jaar na datum blijven zij de stille getuigen van de gruwelen van toen. In het themajaar LANDSCAPES | Feel Flanders Fields voeren Westtoer en Toerisme Vlaanderen, samen met tal van publieke en private partners, je mee doorheen het gelittekende landschap van de Westhoek.

Van 29 april 2023 tot en met 31 augustus 2024 brengt LANDSCAPES | feel flanders fields de Vlaamse Velden tot leven. Meer informatie: www.landscapes.be