มาตรฐานดานเทคโนโลยี และสื่อสารการศึกษา
วิชิต ชาวะหา
มาตรฐานดานเทคโนโลยีและสือ ่ สารการศึกษา Topics
ความหมายและแนวคิด ขอบขาย / มาตรฐาน งานวิจย ั เกีย ่ วของ
มาตรฐานดานเทคโนโลยีและสือ ่ สารการศึกษา ความหมาย
•
เทคโนโลยี มาจากคําภาษาลาตินว่ า “Techno+Logos” หมายถึง ศาสตร์ ที่วา่ ด้วยวิธีการหรื อการศึกษาเกี่ยวกับวิธีการ เทคโนโลยีการศึกษาจึงเป็ นเรื่ องของระบบและวิธีการไม่วา่ จะมีวสั ดุและเครื่ องมืออุปกรณ์มาเกี่ยวข้องหรื อไม่ก็ตาม
•
ชัยยงค์ พรหมวงศ์ (2545) : เทคโนโลยีการศึกษามีลกั ษณะที่แตกต่างไปจากวิทยาการ (Discipline) หรื อวิชาแขนง อื่นอยูบ่ า้ ง กล่าวคือ วิทยาการทั้งหลายนั้นหมายถึง องค์แห่ งความรู ้ที่สามารถตรวจสอบและเปลี่ยนแปลงได้ดว้ ยการ วิจยั และส่ วนใหญ่จะเป็ นวิทยาการทางวิทยาศาสตร์ ส่ วนคําว่า สาขาวิชา (Field) มักจะหมายถึง การศึกษาประยุกต์ (Applied study) ที่เน้นเรื่ องวิชาชีพ สาขาวิชาจะขึ้นอยูก่ บั วิทยาการ เช่น วิชาชีพวิศวกรรมศาสตร์ ก็จะขึ้นอยูก่ บั วิชา ฟิ สิ ก ส์ แ ละคณิ ต ศาสตร์ วิ ช าชี พ ทางแพทย์จ ะขึ้ น อยู่กับ วิ ช าชี ว วิ ท ยาและวิ ช าเคมี เป็ น ต้น
สาขาวิชา เทคโนโลยีการศึ กษา ต้ องอาศั ยความรู้ จากวิทยาการแขนงอื่น หลายด้ าน ดังนั้น เทคโนโลยีการศึกษาจึงเป็ น สหวิทยาการ
(Interdiscipline)
มาตรฐานดานเทคโนโลยีและสือ ่ สารการศึกษา แนวคิด ...เทคโนโลยีการศึกษามีวิวฒั นาการมาจาก 2 แนวคิด ได้แก่ •
แนวคิดแรก เป็ นแนวคิดทางวิทยาศาสตร์กายภาพ ( Physical Science Concept) ซึ่งเป็ นระบบการ นําผลิตผลทางวิทยาศาสตร์และวิศวกรรมมาใช้ในด้านการศึกษา โดยรู้จกั กันดีใน รู ปของวัสดุที่เป็ นสิ่ งสิ้ นเปลือง (Software) และอุปกรณ์ที่เป็ นสิ่ งที่คงทนถาวร (Hardware) ทั้งสองประเภทนี้มกั ใช้ควบคู่กนั คือ เมื่อมี วัสดุแล้ว มักจะต้องใช้ควบคู่กบั อุปกรณ์เสมอ เช่น เครื่ องฉายและเครื่ องเสี ยง เป็ นต้น แนวคิดนี้ได้พฒั นามาจาก “ โสตทัศนศึกษา” (Audiovisual Education) ซึ่งเป็ นการเรี ยนรู้จากการรับฟังด้วยหูและรับชมด้วยตา นัน่ เอง เทคโนโลยีการศึกษาตามแนวคิดนี้จึงเน้นหนักที่ “ สื่ อสิ่ งของ” ได้แก่ วัสดุ อุปกรณ์
•
แนวคิดที่สอง เป็ นแนวคิดทางพฤติกรรมศาสตร์ ( Behavioral Science) ซึ่ งเป็ นการ ประยุกต์หลักการ ทางจิตวิทยา สังคมวิทยา และมานุ ษยวิทยา ผสมผสานกับผลผลิตทางวิทยาศาสตร์ และวิศวกรรม เพื่อช่วยให้การ เปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการเรี ยนรู ้ของผูเ้ รี ยนอย่างมีประสิ ทธิ ภาพ โดยเน้น “ วิธีการจัดระบบ” (System Approach) ที่มีการกําหนดขั้นตอนอย่างเด่นชัด เช่น ต้องมีการวิเคราะห์เนื้อหาสาระ วิเคราะห์ผเู้ รี ยน กําหนด วิธีการและสื่ อการสอนและกําหนดแนวทางการประเมิ นผล เป็ นต้น เทคโนโลยีการศึ กษาตามแนวคิ ดนี้ จึงเป็ น แนวคิดที่ยอมรับกันมาก เพราะมิได้เน้นสื่ อสิ่ งของแต่เน้นสื่ อประเภทวิธีการ รวมเป็ น “ วัสดุ อุปกรณ์ และวิธีการ”
แนวคิดของสมาคมสือ ่ สารและเทคโนโลยีการศึกษาแหงสหรัฐอเมริกา (Association for Educational Communications and Technology: AECT, 1994) •
Seels and Richey ศึกษาและแบ่งไว้เป็ น 5 ขอบข่ ายหลัก 20 ขอบข่ ายย่ อย ดังนี้
1.การออกแบบ (design)
5. การประเมิน
2. การพัฒนา
(evaluation)
(development)
AECT
4. การจัดการ (management)
3. การใช้ (utilization)
แนวคิดของสมาคมสือ ่ สารและเทคโนโลยีการศึกษาแหงสหรัฐอเมริกา (Association for Educational Communications and Technology: AECT, 1994) •
Seels and Richey ศึกษาและแบ่งไว้เป็ น 5 ขอบข่ ายหลัก 20 ขอบข่ ายย่ อย ดังนี้
1.การออกแบบ (design)
5. การประเมิน
1.1 การออกแบบระบบการสอน (instructional systems design) เปนวิธีการจัดการที่รวมขั้นตอนของการสอน ประกอบด วย การวิเคราะห (analysis) คือ กระบวนการที่กําหนดวาตองการใหผูเรียนไดรับอะไร เรียนใน (evaluation) เนื้อหาอะไร การออกแบบ (design) กระบวนการที่จะตองระบุวาใหผูเรียนเรียนอยา(development) งไร การพัฒนา (development) คือ กระบวนการสรางผลิตสื่อวัสดุการสอน การนําไปใช (implementation) คือ การใชวัสดุ และยุทธศาสตรตางๆ ในการสอน และ การประเมิน (evaluation) คือ กระบวนการในการประเมินการสอน
2. การพัฒนา
1.2 ออกแบบสาร (message design) เปนการวางแผน AECT เปลี่ยนแปลงสารเนนทฤษฎีการเรียนที่ประยุกตความรู บนพื้นฐานของความสนใจ การรับรู ความจํา การออกแบบสารมีจุดประสงคเพื่อการสื่อความหมายกับผูเรียน 1.3 กลยุทธการสอน (instructional strategies) เนนที่การเลือก ลําดับเหตุการณ และกิจกรรมในบทเรียน ในทางปฏิบัติกลยุทธการสอนมีความสัมพันธกับสถานการณการเรียน ผลของปฏิสัมพันธนี้สามารถอธิบายได โดยโมเดลการสอน การเลื อกยุ ท ธศาสตร ก ารสอนและโมเดลการสอนต อ งขึ้ น อยู กั บ สถานการณ ก ารเรี ย น รวมถึงลักษณะผูเรียน ธรรมชาติของเนื้อหาวิชา และจุดประสงคของผูเรียน
4. การจัดการ
3. การใช้
1.4 ลักษณะผูเ รีย น (learner characteristics) คือลักษณะและประสบการณเดิมของผูเรียนที่จะมีผลต อ (management) กระบวนการเรี ยน การสอน การเลือก และการใชยุทธศาสตรการสอน (utilization)
แนวคิดของสมาคมสือ ่ สารและเทคโนโลยีการศึกษาแหงสหรัฐอเมริกา (Association for Educational Communications and Technology: AECT, 1994) •
Seels and Richey ศึกษาและแบ่งไว้เป็ น 5 ขอบข่ ายหลัก 20 ขอบข่ ายย่ อย ดังนี้
1.การออกแบบ 2.1 เทคโนโลยีสิ่งพิมพ (print technologies) เปนการผลิ ต หรือสงสาร (design) สื่อด า นวั ส ดุ เช น หนังสื อ โสตทัศ นวั ส ดุ พื้ น ฐานประเภทภาพนิ่ ง ภาพถ า ย รวมถึ งสื่ อ ข อ ค ว า ม ก ร า ฟ ก วั ส ดุ ภาพ สิ่ ง พิ มพ ทั ศนวั ส ดุ สิ่ ง เ ห ล า นี้ เปนพื้นฐานของการพัฒนา การใชสื่อวัสดุการสอนอื่นๆ
5. การประเมิน
2.2 เทคโนโลยีโสตทัศนูปกรณ (audiovisual technologies) เปนวิธีการ ในการจั ด หา หรื อ ส ง ถ า ยสาร โดยใช เ ครื่ อ งมื อ อุ ป กรณ หรื อ เครื่ อ งมื อ (evaluation) อิเล็กทรอนิกส เพื่อนํ าเสนอสารต า งๆ ด วยเสี ย ง และภาพ โสตทั ศ นู ป กรณ จะช ว ยแสดงสิ่ ง ที่ เ ป น ธรรมชาติ จ ริ ง ความคิ ด ที่ เ ป น นามธรรม เพื่ อ ผู ส อน นําไปใชใหมีปฏิสัมพันธกับผูเรียน
2. การพัฒนา (development)
2.3 เทคโนโลยีคอมพิวเตอร (computer – based technologies) AECTเปนวิธีการ ในการจัดหา หรือสงถายสารโดยการใชไมโครโพรเซสเซอร เพื่อรับและสง ข อ มู ล แบบดิ จิ ต อล ประกอบด ว ย คอมพิ ว เตอร ช ว ยสอน คอมพิ ว เตอร จั ด การสอน โทรคมนาคม การสื่ อ สารทางอิ เ ล็ ก ทรอนิ ก ส การเข า ถึ ง และ ใชแหลงขอมูลในเครือขาย 2.4 เทคโนโลยีบูรณาการ (integrated technologies) เปนวิธีการในการจัดหา หรือสงถายขอมูลกับสื่อหลาย ๆ รูปแบบภายใตการควบคุมของคอมพิวเตอร
4. การจัดการ
(management)
3. การใช้ (utilization)
แนวคิดของสมาคมสือ ่ สารและเทคโนโลยีการศึกษาแหงสหรัฐอเมริกา (Association for Educational Communications and Technology: AECT, 1994) •
Seels and Richey ศึกษาและแบ่งไว้เป็ น 5 ขอบข่ ายหลัก 20 ขอบข่ ายย่ อย ดังนี้
1.การออกแบบ 3.1 การใช สื่ อ (media utilization) (design)เป น ระบบของการใช สื่ อ แหล งทรั พ ยากร เพื่อ การเรียน โดยใชกระบวนการตามที่ผานการออกแบบการสอน 3.2 การแพรกระจายนวัตกรรม (diffusion of innovations) เปนกระบวนการ สื่ อ ความหมาย รวมถึ ง การวางยุ ท ธศาสตร หรื อ จุ ด ประสงค ใ ห เ กิ ด การยอมรั บ นวัตกรรม
5. การประเมิน
2. การพัฒนา
(evaluation) 3.3 วิธีการนําไปใช และการจัดการ (implementation and institutionalization) (development) เป น การใช สื่ อ การสอนหรื อ ยุ ท ธศาสตร ใ นสถานการณ จ ริ ง อย า งต อ เนื่ อ งและใช นวัตกรรมการศึกษาเปนประจําในองคการ 3.4 นโยบาย หลักการและกฎระเบียบข อบังคับ (policies and regulations) AECT เปนกฎระเบียบ ขอบังคับของสังคมที่สงผลตอการแพรกระจาย และการใชเทคโนโลยีการศึกษา
4. การจัดการ (management)
3. การใช้ (utilization)
แนวคิดของสมาคมสือ ่ สารและเทคโนโลยีการศึกษาแหงสหรัฐอเมริกา (Association for Educational Communications and Technology: AECT, 1994) •
Seels and Richey ศึกษาและแบ่งไว้เป็ น 5 ขอบข่ ายหลัก 20 ขอบข่ ายย่ อย ดังนี้
การออกแบบ
1. management) เปนการวางแผน กํากับ ควบคุม การออกแบบ 4.1 การจัดการโครงการ (project และพัฒนาโครงการสอน (design) 4.2 การจัด การแหลงทรัพยากร (resource management) แหลงทรัพยากร ที่ชวยระบบและการบริการ
เปนการวางแผน กํากับ ควบคุม
4.3 การจัดการระบบสงถาย (delivery system management) เปนการวางแผน กํากับ ควบคุม 5. การประเมิ น วิธีการซึ่งแพรกระจายสื่อการสอนในองคก าร รวมถึ งสื่ อ และวิธ2. ี การใช ี่จะนํ การพัทฒ นาาเสนอสารไปยัง (evaluation) ผูเรียน
(development)
4.4 การจัดการสารสนเทศ (information management) เปนการวางแผน กํากับ ควบคุม การเก็บ การสงถาย หรือกระบวนการของขอมูลสารเพื่อสนับสนุนแหลงทรัพยากรการเรียน
AECT
4. การจัดการ (management)
3. การใช้ (utilization)
แนวคิดของสมาคมสือ ่ สารและเทคโนโลยีการศึกษาแหงสหรัฐอเมริกา (Association for Educational Communications and Technology: AECT, 1994) •
Seels and Richey ศึกษาและแบ่งไว้เป็ น 5 ขอบข่ ายหลัก 20 ขอบข่ ายย่ อย ดังนี้
1.การออกแบบ (design)
5. การประเมิน (evaluation)
2. การพัฒนา (development) 5.1 การวิเคราะหปญหา (problem analysis) เปนการทํ าใหปญหาสิ้นสุด โดยการใชขอมูล ตางๆ และวิธีการที่จะชวยตัดสินใจ 5.2 เกณฑการประเมิน (criterion – reference measurement) เทคนิคการ ใช เ กณฑ เ พืAECT ่ อ การประเมิ น การสอน หรื อ ประเมิ น โครงการเทคโนโลยี แ ละสื่ อ สาร การศึกษา 5.3 การประเมินความกาวหนา (formative evaluation) มีการใชขอมูลอยางเหมาะสมจาก การประเมินความกาวหนาเพื่อเปนฐานในการพัฒนาตอไป
4. การจัดการ (management)
5.4 การประเมินผลสรุป (summative evaluation) มีการใชขอมูลอยางเหมาะสมที่จะ ตัดสินใจกับการดําเนินงานโปรแกรม หรือโครงการ
3. การใช้
(utilization)
แนวคิดนักการศึกษา (ไทย) • ศ.ดร.ชัยยงค์ พรหมวงศ์
งานวิจยั ทีเ่ กีย่ วข้ อง • การพัฒนามาตรฐานงานเทคโนโลยีการศึกษา ในสถาบันอุดมศึกษา (ผศ.ดร.ฐาปนีย ธรรมเมธา ภาควิชาเทคโนโลยีการศึกษา คณะศึกษาศาสตร ม.ศิลปากร)
• การพัฒนามาตรฐานแหงชาติทางเทคโนโลยี การศึกษาสําหรับสถาบันผลิตบัณฑิตทาง การศึกษา (วสันต อติศพั ท และคณะ)
งานวิจยั ทีเ่ กีย่ วข้ อง • การพัฒนามาตรฐานงานเทคโนโลยีการศึกษา ในสถาบันอุดมศึกษา (ผศ.ดร.ฐาปนีย ธรรมเมธา ภาควิชาเทคโนโลยีการศึกษา คณะศึกษาศาสตร ม.ศิลปากร)
งานวิจยั ทีเ่ กีย่ วข้ อง • การพัฒนามาตรฐานงานเทคโนโลยีการศึกษา ในสถาบันอุดมศึกษา (ผศ.ดร.ฐาปนีย ธรรมเมธา ภาควิชาเทคโนโลยีการศึกษา คณะศึกษาศาสตร ม.ศิลปากร)
ตัวอยาง
งานวิจยั ทีเ่ กีย่ วข้ อง • การพัฒนามาตรฐานแหงชาติทางเทคโนโลยีการศึกษาสําหรับ สถาบันผลิตบัณฑิตทางการศึกษา (วสันต อติศัพท และคณะ) บทคัดยอ การวิจัยนี้มีเปาหมายเพื่อพัฒนามาตรฐานแหงชาติทางเทคโนโลยีการศึกษาสําหรับสถาบันผลิต บัณฑิตทางการศึกษา โดยมีขั้นตอนการวิจัย 5 ขั้นตอนคือ (1) การกําหนดกรอบสําหรับการพัฒนา มาตรฐานทางเทคโนโลยีการศึกษา (2) การพัฒนารางมาตรฐานทางเทคโนโลยีการศึกษา (3) การศึกษาความคิดเห็นผูบริหารสถาบันผลิตบัณฑิตทางการศึกษา (4) การวิพากษมาตรฐานทาง เทคโนโลยีการศึกษา และ (5) การรับรองมาตรฐานทางเทคโนโลยีการศึกษาโดยสภาคณบดีคณะครุ ศาสตร ศึ ก ษาศาสตร แ ห ง ประเทศไทย ผลการวิ จั ย ได เ สนอมาตรฐานแห ง ชาติ ท างเทคโนโลยี การศึกษาสําหรับสถาบันผลิตบัณฑิตทางการศึกษา 9 มาตรฐาน 34 ตัวบงชี้ คือ (1) มาตรฐานดาน ภาวะผูนําทางเทคโนโลยีการศึกษาของสถาบันผลิตบัณฑิตทางการศึกษา (2) มาตรฐานดาน โครงสรางของหลักสูตรการผลิตบัณฑิตทางการศึกษา (3) มาตรฐานดานโครงสรางพื้นฐานทาง เทคโนโลยีก ารศึ กษา (4) มาตรฐานดานเทคโนโลยีร ว มสมัยสนั บสนุนการเรียนการสอน (5) มาตรฐานดานบุคลากรทางเทคโนโลยีการศึกษา (6) มาตรฐานดานสมรรถนะทางเทคโนโลยี การศึกษาของอาจารย (7) มาตรฐานดานรูปแบบการจัดการเรียนการสอนที่เอื้อและสงเสริมการ พัฒนาสมรรถนะทางการใชเทคโนโลยีการศึกษาแกนิสิต นักศึกษาครู (8) มาตรฐานดานการฝก ประสบการณวิชาชีพ และ(9) มาตรฐานดานสมรรถนะทางเทคโนโลยีการศึกษาของบัณฑิตทาง การศึ ก ษา คณะผู วิ จั ย จะนํ า เสนอผลการวิ จั ย แก คุ รุ ส ภา และสํ า นั ก มาตรฐานและประกั น คุ ณ ภาพ การศึ ก ษาเพื่ อ พิ จ ารณาเป น กรอบในการประกั น คุ ณ ภาพการศึ ก ษาของสถาบั น ผลิ ต บั ณ ฑิ ต ทาง การศึกษาตอไป
จากแนวคิด สู่ ...การวิจยั . . . . . ท า น ผู ส น ใ จ ศึ ก ษ า ป ร ะ เ ด็ น ก า ร ทํ า Dissertation (ป.โท เรี ย ก Thesis) ด า น เ ท ค โ น โ ล ยี แ ล ะ สื่ อ ส า ร ก า ร ศึ ก ษ า ควรศึกษาขอบขายที่เกี่ยวของ เชน Textbook ของ AECT โดย DAVID H. JONASSEN ชื่อ Handbook of Research on Educational Communications and Technology : A Project of the Association for Educational Communications and Technology มี ก รอบการพิ จ ารณา 7 ด า น 42 หั ว ข อ ย อ ย ( คลิกที่ http://thailearn4change.ning.com )