Wieper Magazine juli 2016 - Editie KB

EDITIE KLEIN-BRABANT

JULI 2016 ADVERTEREN? JAN MOENS: 0479/70 07 59

T R AV E L TO

Fernweh: overal en nergens thuis Verlangen naar het onbekende

VOLGENDE VERSCHIJNING: 22 SEPTEMBER

EUREK A

4 Tips voor een zalige vakantie G E ZO N D &W E L

Waarom gezondheidsartikels elkaar vaak tegenspreken FOCUS

Modafinil: intelligentieverhogende drugs, straks voor iedereen?

DOSSIER

De échte oorzaak van de opwarming van de aarde SOCIO

WWW.WIEPER.BE | JAARGANG 9 | NUMMER 90

10 Mythes die jou worden aangesmeerd als weetjes

Afscheidsinterview HET VERHAAL VAN BELGISCH RECORDHOUDSTER HINK-STAP-SPRINGEN

SVETLANA BOLSHAKOVA OVER HAAR RUSSISCHE ROOTS EN SOVJETRAINING

"Het is niet makkelijk om te weten wie het goed met je voorheeft als je in de kijker staat."

WELKOM

Be e ss tt e e ll e e zz e e rr ,, B Beste lezer,

Met de zomer voor de deur presenteren we u onze laatste uitgave van het voorjaar. Neem ze mee op reis, geniet ervan onder een Zuiders zonnetje of gewoon bij u thuis op het terras. Want ook deze maand brengt Wieper prikkelende inzichten voor wie geregeld met een open blik door het raam kijkt. Van een openhartig gesprek met de geharde

maar sympathieke Bolshakova tot een allesbehalve gangbare nieuwe kijk op onze klimaatverandering. Ik wens u alvast veel gezellige barbecuemomenten en zie u graag in september terug.

Prettige zomermaanden!

Jan Moens Opmerkingen of suggesties? jan@wieper.be

INHOUD Interview.......................................................................................

04

Eureka................................................................................................

14

Gezond & Wel...................................................................................

16

Socio...................................................................................................

18

Focus...........................................................................................

20

Dossier...............................................................................................

22

Travel To.............................................................................................

28

Kruiswoordraadsel....................................................................

30

++ Svetlana Bolshakova over haar Russische roots en sovjetraining ++ 4 Tips voor een zalige vakantie

++ waarom gezondheidsartikels elkaar vaak tegenspreken ++ 10 Mythes die jou worden aangesmeerd als weetjes ++ modafinil: intelligentieverhogende drugs, straks voor iedereen?

++ De ĂŠchte oorzaak van de opwarming van de aarde ++ Fernweh: overal en nergens thuis

Verschijning: maandelijks Editie: Klein-Brabant Andere editie: Meise-Londerzeel, Grimbergen & Kapelle o/d Bos Totale oplage: 47 000 ex.

Juli 2016 Volgende verschijning: 22 september 2

4 28 04 20

Aan huis bezorgd bij ieder gezin in de streek door Bpost Hebt u een exemplaartje gemist? Spreek uw postbode aan of meld het ons, dan doen wij het nodige.

Ontwerp en realistatie:

Om in Wieper Magazine te adverteren, contacteer Jan Moens / ++ 0479/700759 / janmoens@medijan.be.

Dasmusweg 5a / 1980 Zemst ++ Fax: 015/61 63 72 ++ info@wiepermagazine.be

++ www.wiepermagazine.be Een uitgave van Wieper BVBA Verantwoordelijke uitgever: Jan Moens Wieper is niet verantwoordelijk voor de advertenties van haar adverteerders. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

SVETLANA BOLSHAKOVA

De krantenkoppen stonden er vol van, Belgische trots Svetlana Bolshakova neemt afscheid van de topsport. Na de zoveelste blessure heeft de hink-stap-springster uiteindelijk toch voor de rust van haar familie gekozen. Meer dan verdiend, want ze won onder andere brons op het EK in 2010, was Belgisch kampioen, won een Gouden Spike en…, laten we het er gewoon bij houden dat haar trofeekast het hard te verduren kreeg. Dat ze daarvoor gestreden heeft, is zeker want vanaf haar elfde werd ze reeds zes dagen per week gedrild in de sovjet-sportschool.

Op haar 21ste ruilde ze haar thuisland Rusland in voor België toen ze Belgische hoogspringer Stijn Stroobants – oftewel: de liefde van haar leven - achterna ging. Met de Olympische Spelen voor de deur kúnnen we het vooral over sport hebben. Maar laten we eerlijk zijn, haar voorgeschiedenis is op zijn minst even indrukwekkend te noemen. Wij spraken Svetlana Bolshakova over Rusland, België en de sportschoenen die ze net aan de haak hing.

WIEPER: HOE VOELT HET OM NA MEER DAN TWINTIG JAAR AFSCHEID TE NEMEN VAN DE TOPSPORT? SVETLANA BOLSHAKOVA: “Het is een opluchting om die beslissing te uiten. Maar verder is het natuurlijk pijnlijk. Ik heb al vijf operaties gehad omwille van sportblessures. Als mijn lichaam nog in staat was om verder te sporten, dan had ik dat zeker gedaan. Het is geen gemakkelijke combinatie met mijn job als fitnessconsulente en mijn gezin, maar opgeven ligt niet in mijn aard. De pijnlijke realiteit is jammer genoeg dat mijn lijf versleten is. Topsport is niet genadig voor een lichaam, maar het heeft wel mijn leven gered. Mijn coach

“Je weet pas hoe het eruitziet aan de top als je door een dal bent gegaan. En de eerlijkheid gebiedt me toe te geven dat het daar tamelijk eenzaam is.”

4

heeft me ontdekt toen hij in scholen sporters kwam rekruteren. Ik ben altijd al met sport bezig geweest, maar hij heeft ervoor gezorgd dat ik in het Russische Olympische Jeugdteam terecht kwam. Dat zorgde ervoor dat ik niet op straat opgroeide en de verkeerde vrienden kreeg zoals vele kinderen uit de omgeving, zelfs mijn broer. De coach was streng, maar het lijden had wel een groter doel. Wie niet sterk genoeg was om met hem te trainen, had het niet in zich om op professioneel niveau te geraken. Begrijp me niet verkeerd: mijn Russische training was ontzettend zwaar. De coach zei altijd: ‘Als je pijn hebt, weet je tenminste dat je leeft. Alleen dode mensen voelen geen pijn.’ Een training zonder te mogen drinken, praten of welk geluid dan ook te maken, is niet simpel maar het heeft me gehard. Althans mijn doorzettingsvermogen toch, ik weiger zelf hard te worden.”

WIEPER: WAREN JE OUDERS OOK FANATIEK BEZIG MET SPORT? BOLSHAKOVA: “Niet echt. Mijn vader is wel zijn hele leven militair geweest, dus dat sportieve zit er misschien ook wel wat genetisch in. Hij moest in zijn jongere jaren regelmatig op verplaatsing werken. Toen hij permanent overgeplaatst werd naar Vladivostok is mijn moeder hem gevolgd. Het was aan de andere kant van het land en wel zeven uur vliegen van haar familie vandaan. Maar uiteindelijk ben ik ook de liefde duizenden kilometers ver gevolgd door naar België te verhuizen. En toch zal ik me nooit met haar vergelijken. Ik bewonder haar levenslust enorm. Ze is langs één kant verlamd geraakt op haar 28ste, na een hersenbloeding. Als klein meisje vond ik haar op de grond en vreesde ik het ergste. Ze heeft

“Het valt me op dat Belgen véél spaarzamer zijn dan Russen. Als je daar geld hebt, dan toon je dat.” terug moeten leren praten en stappen. En alsof dat nog niet voldoende was, heeft mijn vader ons niet veel later in de steek gelaten voor een andere vrouw. Mijn moeder stond er alleen voor en mijn broer was plots de man des huizes. En toch is ze altijd positief gebleven. Nooit heb ik haar ook maar één traan zien laten. Ze verdient in mijn ogen een groot standbeeld. Ik heb de afstand tussen ons lang geleden een plaats gegeven, maar het blijft soms lastig. Als ik een knuffel nodig heb, kan ik bijvoorbeeld niet even naar haar toe rijden om haar eens goed vast te pakken. Maar ze is trots dat ik mijn eigen geluk gevolgd ben en is zelfs al meermaals op bezoek gekomen in België. Zéker sinds ze babouchka – oma – is geworden. Bij het afscheid hebben we allebei wel nog steeds een zakdoek nodig. (Lacht)” WIEPER: HEB JE NOG EEN BAND MET JE VADER? BOLSHAKOVA: “Om eerlijk te zijn, nam ik het hem vroeger kwalijk dat hij ons verlaten had.

Maar ik heb beseft dat ik daar niet over kan oordelen, omdat ik niet in hun situatie zat. Je hebt tenslotte maar één paar ouders, dan kan je ze niet uit je leven bannen. Vorig jaar heb ik hem voor het eerst sinds acht jaar gezien. Nu bellen we regelmatig en rond nieuwjaar bezocht ik hem met mijn gezin. Hij sukkelt met zijn gezondheid. Door kanker verloor hij een long, waardoor hij nu veel last heeft van kortademigheid. Desondanks blijft hij nog steeds pagina 8

Svetlana

Bolshakova

kampen met een drankprobleem. Hij is lang niet de enige Rus, maar leuk is anders. Als hij belt en ik merk dat hij gedronken heeft, dan probeer ik het zo kort mogelijk te houden.”

WIEPER: VOEL JE NOG EEN STERKE BAND MET RUSLAND? BOLSHAKOVA: “In tegenstelling tot wie in zijn kindertijd naar België gekomen is, kan ik mezelf niet volledig Belgisch noemen. Ik ben hier tenslotte niet opgegroeid, maar wel geïntegreerd. Stijn (Stroobants, Belgische

hoogspringer) lacht soms met mijn Russische gewoontes. Zo ben ik bijvoorbeeld behoorlijk bijgelovig. Hij mag van mij niet binnenshuis fluiten, want in Rusland geloven ze dat je dan je geld zal verliezen, omdat je het ‘weg fluit’.

Of als ik bij het verlaten van mijn huis iets vergeten ben, dan moet ik bij het terugkeren in de spiegel kijken, anders heb ik geheid een slechte dag. En wanneer er bestek op de grond valt, dan zal er bezoek over de vloer komen.

Een vork of lepel staat voor een vrouw en een mes voor een man. Het klinkt ridicuul, maar elke Rus zal me gelijk geven. Ik heb mijn thuisland verlaten om de liefde achterna te gaan, maar dat maakte de keuze daarom niet simpel. Ik heb alles achtergelaten: mijn familie, mijn studies, mijn sport én mijn vrienden. Ik heb er absoluut geen spijt van, maar het valt me nog steeds lastig om hier echte vrienden te maken. Mijn beste vrienden dateren nog steeds uit mijn tijd in Rusland. Ik kom net zoals vele Russen vaak harder over dan bedoeld. Bovendien lijken hier veel meer onderwerpen taboe. Zo is het in België onbeleefd om te vragen hoeveel je verdient of hoe oud iemand precies is. In Rusland komen mensen misschien ietwat hard over, maar ze communiceren wel altijd heel oprecht. What you see

“Mijn moeder is langs één kant verlamd geraakt op haar 28ste, na een hersenbloeding. Niet veel later heeft mijn vader ons in de steek gelaten voor een andere vrouw.”

is what you get. Verder valt het me ook op dat Belgen véél spaarzamer zijn dan Russen. Als je daar geld hebt, dan toon je dat. Hier lijkt sparen daarentegen de prioriteit. Ik moet dat nog steeds wat leren. (Lacht)” WIEPER: HOE WAS HET OM PLOTS VOOR EEN ANDER TEAM TE SPELEN? BOLSHAKOVA: “In Rusland maakte ik deel uit van het nationale hinkstapsprongteam, en ik had geen idee of het mogelijk was om in België mijn passie verder uit te bouwen. En op welk niveau dat dan zou zijn. In het begin had ik het heel moeilijk om me aan te passen, bovendien zag niet iedereen me graag komen. Heel wat Belgische atleten hadden het gevoel dat ik hun plaats innam, zeker toen ik als Russische een contract kreeg bij de Belgische overheid. Ook in mijn thuisland werd dat niet goed ontvangen. Er lopen nog heel wat echte patriotten rond in Rusland en die zagen mijn overstap als hoogverraad. Maar België heeft tenslotte in mij geïnvesteerd, ze hebben me de mogelijkheid gegeven om mijn sport verder te beoefenen op professioneel niveau.

Dan spreekt het voor zich dat ik daar iets voor terug doe, zoals een Belgische medaille behalen. Maar het blijft natuurlijk een dubbel gevoel, zeker als ik tegen Russische atleten moet strijden. Ik heb beide nationaliteiten, maar in mijn hart blijf ik Russische. Al voel ik me eigenlijk verdeeld tussen beide landen. Want wanneer ik in Rusland ben, mis ik België en omgekeerd.”

WIEPER: VERDIENT EEN SPORTCARRIÈRE GENOEG OM VAN TE LEVEN?

“In Rusland komen mensen misschien wat hard over, maar ze communiceren wel altijd heel oprecht.

What you see is what you get.“ 8

BOLSHAKOVA: “Voor mij was het nodig om mijn sport te combineren met een job, omdat ik na mijn zwangerschap uiteraard niet meteen in topvorm was. Ik ben toen aan het werk gegaan als fitnessconsulente in een sportclub. Zoveel subsidie en steun krijg ik als sporter niet, dat wordt heel erg overroepen. Maar het geeft me wel behoorlijk wat voldoening om anderen te begeleiden om hun sportdoelen te bereiken. Na mijn zwangerschap ben ik wel weer in topvorm geraakt, maar dan ben pagina 10

Svetlana

Bolshakova

ik net voor het Belgisch kampioenschap opnieuw geblesseerd geraakt. Een gescheurde achillespees, knieoperatie, mijn andere voet geblesseerd, buikoperatie en nu opnieuw mijn knie, het is genoeg geweest. Jammer, want ik heb het gevoel dat ik nog niet alles heb kunnen geven wat in me zat. Bij de vorige Olympische Spelen heb ik ook niet gepresteerd zoals ik gewild had en dat lijkt nu mijn laatste Olympische kans geweest te zijn. Ik leef hoe dan ook al lang niet meer alleen voor de sport, zéker sinds de geboorte van Alexander (haar zoon, red.).

Het zou leuk zijn als hij ook interesse heeft in sport, maar ik zal hem zeker niet pushen om aan atletiek te doen. Hij moet hoe dan ook wel een sport kiezen, bewegen is tenslotte belangrijk. En met de genen die hij meekreeg, mag hij

niet klagen. (Lacht) Hij hoeft geen topsporter te worden, want ik zou hem niet kunnen laten afzien. Ik heb al gemerkt dat ik een heel bezorgde mama ben. Ach, misschien betert dat als we een tweede kindje hebben.”

“Stijn mag van mij niet binnenshuis fluiten, want in Rusland geloven ze dat je dan je geld zal verliezen, omdat je het ‘weg fluit’.”

WIEPER: ZIEN WE JOU NOG IN DE SCHIJNWERPERS NU JE STOPT ALS TOPSPORTER? BOLSHAKOVA: “Eerlijk? Als het aan mij ligt niet echt. Het is niet gemakkelijk om te weten wie het goed met je voorheeft als je in de kijker staat. En ik kan mezelf ook absoluut geen bekende Vlaming noemen. Ik ben niet lelijk en sport op topniveau, daar heeft de aandacht vooral mee te maken, denk ik. Maar zoals ik al zei, komen daar veel oneerlijke mensen op af.

Zodra het slechter met me ging, hebben heel wat mensen me de rug toegekeerd. Zoiets vergeet je niet. Je weet pas hoe het uitzicht op de top eruitziet als je door een dal bent gegaan, zoveel is zeker. En de eerlijkheid gebiedt me om toe te geven dat het daar tamelijk eenzaam is.

Ik heb me heel lang gefocust op sport, dat laat dan niet veel tijd over voor een sociaal leven.

Als ik al vrije tijd had, dan ging die naar Stijn en nu naar ons gezin. Het is me nog steeds niet gelukt om vriendschappen op te bouwen zoals degene die ik had in Rusland. Maar wie weet dat die tijd nu aangebroken is. Na de zomer begint mijn vrije tijd met een gezinsvakantie in Spanje. Ik kan amper wachten.”

WIEPER: BEDANKT VOOR HET GESPREK!

12

Eureka PRAKTISCHE TIPS VOOR PRAKTISCHE VRAGEN: VAKANTIE

Reizen is geweldig ontspannend, tenzij er een vervelende passagier naast jou zit in het vliegtuig, je luidruchtige hotelburen hebt of een goedkoop ogende kamer waar je eigenlijk veel voor neertelde. Gelukkig is WIEPER er ook deze maand om je uit de nood te helpen, ditmaal: hoe je het meeste haalt uit je reis. Stewardess, upgrade please!

① WAT IS DE GOEDKOOPSTE MANIER OM EEN HOTELKAMER TE BOEKEN? ▸ Boek rechtstreeks bij het hotel. Websites die bijzondere kortingen aanbieden, zijn vaak niet alleen duurder omwille van de commissie de ze ontvangen, maar je krijgt meestal ook de minst mooie kamers en een slechtere service. De kans dat het personeel je terugziet wanneer je boekt via een kortingssite is immers al even klein als hun kansen op fooi, verwacht dan ook geen extra moeite. Bovendien krijg je meestal meer voordelen aangeboden wanneer je rechtstreeks boekt, zoals ontbijt, Wifi, … ▸ Zoek naar een business hotel. Hotels die voornamelijk zakenmensen over de vloer krijgen, bieden meestal mooie deals aan tijdens de zomermaanden of in het weekend. Oftewel: momenten waarop het hotel minder geboekt wordt door zakenmensen. ▸ Vraag voor een hoekkamer. Op die manier krijg je meestal meer ruimte voor dezelfde prijs. ▸ Boek na de annuleringperiode. Een kamer kan meestal geannuleerd worden tot 48 of 24 uur op voorhand. Op dat moment wordt de kamer beschikbaar gemaakt aan een voordeligere prijs. ▸ Kies voor een nieuw hotel. De kans is groot dat de prijzen lager liggen dan concurrerende hotels, omdat het cliënteel nog aangedikt moet worden. ▸ Wil je een betere kamer krijgen voor dezelfde prijs? Zorg dan dat je incheckt tegen het einde van de dag. Op dat moment hebben de hotels al een beter zicht op de kamers die niet verhuurd zullen worden. ▸ Reis je voor een speciale gelegenheid? Vermeld dat dan zeker aan de receptie. Of het nu een verjaardag is, een feest of een romantische trip met je geliefde, er kan altijd wel iets extra voor je gedaan worden.

② WAAR MOET IK OP LETTEN OM EEN RUSTIGE KAMER TE KRIJGEN? Boek een kamer in het midden van de gang, dat is meestal het stilste gedeelte van een verdiep: ver weg van liften, schoonmaakkasten en in- of uitgangen. Neem een kamer minstens op twee of drie verdiepingen verwijderd van feestzalen of ontbijtruimtes. Wacht bovendien niet om geluidsoverlast te melden, de kans is namelijk groot dat je mag verhuizen van kamer wanneer je er meerdere nachten verblijft.

③ HOE ZORG IK ERVOOR DAT DE PERSOON AAN DE RECEPTIE ZO SNEL MOGELIJK MIJN PROBLEEM OPLOST? De meeste klachten worden gericht aan de receptie, hoewel de persoon achter de toonbank er meestal weinig mee te maken heeft. Hou dat laatste vooral in gedachten wanneer je een klacht uit en stel ook meteen een oplossing voor. Vraag aan wie je je moet wenden, en hoewel ze niet verantwoordelijk zijn, zal de receptionist vaak je probleem al proberen op te lossen. Om er zeker van te zijn dat je niet afgewimpeld wordt met een ‘komt in orde’, zonder dat er ook iets aan gedaan wordt, spreek je de persoon best aan met diens voornaam. Niets is zo vervelend voor een werknemer als persoonlijk aangesproken te worden. Als hij een fout maakt of slechte service biedt, weet hij dat je nu zijn naam kent. Maar doe dat zeker niet op een vervelende manier.

Geen dreigementen, maar wel: “Bedankt, ik kom straks langs om te bevestigen dat het geregeld is. Tom, was het toch?” Je wordt gegarandeerd zo snel mogelijk geholpen.

④ HOE VERGROOT IK DE KANS OM EEN GRATIS UPGRADE TE KRIJGEN IN HET VLIEGTUIG? In tegenstelling tot hotelkamers kan je voor een vlucht best als eerste arriveren. Wanneer er nog een eersteklasplaats beschikbaar is, zal die gegeven worden aan de vroege vogels.

Wat ook helpt: omvangrijk zijn. Word dik en krijg een upgrade. Gezien de plaatsen vaak te krap zitten voor de zwaarlijvigen onder ons, krijgen zij meestal als eerste de kans om naar een groter zitje te verhuizen.

14

Gezond & Wel Waarom gezondheidsartikels elkaar vaak tegenspreken We worden dagelijks blootgesteld aan een stormvloed van gezondheidsadviezen via magazines, talkshows, documentaires en kookprogramma’s. En dan hebben we het nog niet eens over het internet en het gigantische aanbod van gezondheids- en dieetboeken. Het lijkt wel of iedereen iets te zeggen heeft over gezonde voeding. En laat dat nu telkens zeer tegenstrijdige gezondheidsadviezen zijn. Maar hoe weten we welke artikels gebaseerd zijn op correct uitgevoerde wetenschappelijke studies? En hoe onderscheiden we de zelfuitgeroepen experts van de echte wetenschappers?

Werkelijk elk dieetboek beweert dé methode gevonden te hebben die daadwerkelijk leidt tot een gezond leven. Bovendien gaat het meestal over een heel eenvoudige manier om je eetpatroon aan te passen, want het moet toepasbaar zijn op het grote publiek. Een ruim doelpubliek, vergroot tenslotte de boekenverkoop. En daar lijkt het voornamelijk om te draaien: verkoop. Elke arts of wetenschapper weet dat het zeer moeilijk is om de natuur te slim af te zijn. Maar dieetgoeroes pakken meestal wel uit met tal van pseudowetenschappelijke argumenten, of erger nog: met inzichten uit daadwerkelijk gepubliceerde wetenschappelijke studies. Maakt dat hun expertise daarom sterker? Integendeel, want het is uiteraard belangrijk dat het wetenschappelijk onderzoek correct uitgevoerd én juist geïnterpreteerd werd. Wat slechts zeer zelden het geval is, zo blijkt.

Tegenstrijdigheden De ideeën die de media verspreid over gezondheid zijn zo tegenstrijdig dat we op den duur niet meer weten wat wel en niet gezond is. Het is daarom belangrijk om je te baseren op grote, goed uitgevoerde studies die verschijnen in belangrijke wetenschappelijke tijdschriften. Er zijn twee voorname redenen waarom foutieve gezondheidsinformatie verspreid wordt. Ten eerste hebben de onthullers van die boodschappen vaak een verborgen agenda, zoals producenten die voedingsproducten willen verkopen of iemand die een

16

bestseller wil schrijven. Ze kunnen vervolgens hun boodschappen daadwerkelijk staven met wetenschappelijke onderzoeken die aantonen dat hun product of idee gezond is. Maar wat velen niet weten is dat de meeste wetenschappelijke studies niet goed uitgevoerd worden. Zo kunnen ze bijvoorbeeld te weinig of verkeerd verdeelde proefpersonen bevatten, werd er niet vergeleken met een placebo of werd er geen gebruik gemaakt van een controlegroep. Daardoor kunnen de gezondheidsgoeroes of de voedingsindustrie altijd wel wetenschappelijke studies ophoesten die hun agenda ondersteunen. En net daarom is het zo belangrijk dat bepaalde conclusies uit één

“Amper 1,4 procent van de studies over de oorzaken van kanker bleek kwalitatief goed genoeg om te dienen als inzicht.” studie heronderzocht en gereproduceerd worden door andere onderzoeksgroepen die meer ervaring hebben. Pas wanneer zij tot dezelfde conclusies komen en die verschijnen in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften, dan pas kan de veronderstelling aangenomen worden. Neem bijvoorbeeld het rapport van de Stichting Wereld Kanker Onderzoek Fonds (WCRF). Slechts 22.000 van de 500.000 onderzoeken over kanker en voeding waren van kwaliteit. En daarvan werden slechts 7.000 goedgekeurd door het WCRF. Dat wil zeggen dat maar 1,4 procent van de studies over de oorzaken van kanker kwalitatief goed genoeg was om te dienen als inzicht betreffende het ontstaan en de preventie van kanker. De meeste schrijvers van dieet- en gezondheidsboeken baseren zich op de overmaat van kleine, slecht uitgevoerde studies. Zolang die maar aantonen dat product x toch beschermt tegen kanker of hart- en vaatziekten, hoewel dat helemaal niet werd bevestigd in grote onderzoeken.

Teveel van het goede Maar hoe kunnen we achterhalen wat goede of slechte uitgevoerde studies zijn? Het is belangrijk om te weten dat er verschillende soorten medische en wetenschappelijke tijdschriften bestaan. Bladen met een hoge en lage impactfactor, een maat voor de reputatie van het tijdschrift. De raad die gegeven wordt in de meeste gezondheids- en dieetboeken komt uit tijdschriften met een lage impactfactor, omdat die gemakkelijker zijn om in te publiceren. Een andere reden waarom we met zoveel tegenstrijdig gezondheidsadvies gebombardeerd worden, is dat medische studies vaak verkeerd geïnterpreteerd worden door de populaire media. Stel bijvoorbeeld dat een bepaalde studie aantoont dat stofje x de cholesterol verlaagt. Die studie wordt door enkele journalisten opgepikt, snel doorgelezen en niet veel later verschijnt er in tal van weekbladen dat ‘stof x hart- en vaatziekten bestrijdt’. Uiteraard een veel te snel en verkeerd getrokken conclusie. Zo zijn er nog tal van stoffen en factoren die tijdens die ene studie níet onderzocht werden, maar die wel van invloed zijn op het onderzoeksresultaat. Op een gelijksoortige manier kunnen gezondheidsgoeroes bijna om het even welke stof in een goed daglicht plaatsen. Een andere denkfout die vaak voorkomt bij het interpreteren van een wetenschappelijke studie is de volgende. Stel dat een studie aantoont dat een tekort aan stof Y bepaalde gezondheidsproblemen veroorzaakt. Dan zullen heel wat mensen redeneren dat veel innemen van die stof betekent dat ze die problemen kunnen voorkomen. Maar zo werkt het menselijke lichaam niet. Zo kan een seleniumtekort kanker veroorzaken, maar een teveel van die stof heeft net hetzelfde gevolg. Kortom, iedereen kan een boek volschrijven met voedings- en gezondheidsadviezen die gestaafd worden met tal van studies en zwijgen over de andere onderzoeken die geen – of geen gewenst – effect aantonen. Ze komen vaak weg met zo’n praktijken, omdat ze profiteren van één van de grotere problemen van deze tijd: het overaanbod aan informatie.

Socio 10 Mythes die jou worden aangesmeerd als weetjes Mensen houden van mythes. Wat begint als een verhaaltje, is na overlevering, waarheid geworden. Simpelweg omdat we het zo moeilijk hebben met willekeur.

Er moet wel ergens een verband zijn, dingen mogen niet ‘zomaar’ gebeuren of we worden er zenuwachtig van. En wat volgt? Een verzinsel dat mettertijd mythische proporties aanneemt. Deze tien mythes zijn – geloof het of niet – onwaarheden van de bovenste plank. anneer je een worm in twee snijdt, worden 1. W het twee dieren Een mythe die wellicht het licht zag tijdens onze kindertijd, waarin we merkten dat beide deeltjes van een gesneden worm nog steeds bewogen.

Het deel met het hoofd kan wel overleven, en zelfs teruggroeien, maar het deel met de staart zal zonder twijfel doodgaan.

2. S tieren reageren op rood Wie dacht dat de stier reageerde op de rode doek, waarmee de toreador zo sierlijk zwaait, is er aan voor de moeite. Stieren zijn namelijk kleurenblind. Ze herkennen de kleur rood dus niet eens.

De stier wordt uitgedaagd door de dynamische bewegingen van de cape van de toreador. Daar wordt het beestje helemaal woest van, zo blijkt.

3. Een struisvogel steekt zijn kop in het zand Struisvogelpolitiek, oftewel: je hoofd in het zand steken.

Het is populair in onze dagelijkse vocabulaire, maar het blijkt slechts een fabeltje te zijn. Waarschijnlijk komt deze mythe uit de talrijke cartoons, waar struisvogels bij naderend gevaar snel hun kop in het zand steken. Maar waarom zouden ze dat doen? Het zijn snelle lopers, ze kunnen harde trappen geven, en rare hoge geluiden uitstoten die je bijna een hartaanval doen krijgen als je er te dicht bijstaat.

Waarschijnlijk is deze mythe ontstaan door de gewoonte van een vogel, om zijn hoofd op de grond te leggen in een poging om beter te zien.

De realiteit: vogels, en dus ook struisvogels, steken hun kop niet in het zand.

4. E r is geen zwaartekracht in de ruimte Eigenlijk zijn ruimtestations – en astronauten – voortdurend in vrije val. Hoewel het zich op een grote afstand bevindt, valt het door de zwaartekracht toch in de richting van de aarde. Maar door de hoge baansnelheid van ongeveer acht kilometer per seconde, komt het nooit echt op aarde terecht en lijkt het alsof het zweeft. Zo ook met astronauten. Vergelijk het met een liftkoker waarvan de kabels plots doorsneden worden. De lift valt naar beneden, maar de personen erin schieten heel even naar boven.

18

Het resultaat blijft hetzelfde: ook jij valt – net als de koker – naar beneden. Waarom een astronaut dan op de maan niet gewichtloos is? De maan verkeert ook continu in vrije val rond de aarde, maar is relatief groot en zwaar en oefent zelf ook zwaartekracht uit. Al is dat maar een zesde van de zwaartekracht die je op het aardoppervlak voelt. Want: hoe groter de massa, hoe groter de aantrekkingskracht. En de maan toont een stuk minder cijfers op de weegschaal dan onze aarde.

5. H aar en nagels groeien verder na de dood Dat is slechts een optische illusie omdat de huid verdroogt en verschrompelt na de dood.

Daardoor lijkt het enkel zo dat zowel nagels als haar langer worden na ons overlijden.

6. We gebruiken slechts tien procent van onze hersenen Het is een mythe die zelfs door tal van wetenschappers in stand wordt gehouden. Onderzoeker Scott O. Lilienfeld ontkracht de stelling aan de hand van heel wat bewijzen.

• Hersenschade. Er bestaat bijna geen enkel deel van het brein dat beschadigd kan worden zonder dat daar een verlies aan vaardigheden mee gepaard gaat.

• Evolutie. Als 90% van het brein onnodig zou zijn, zouden mensen met kleinere, efficiëntere hersenen meer overlevingskansen hebben, gezien de grote energiekosten van het brein: tot 20% van de energievereisten van het lichaam voor slechts 2% van het lichaamsgewicht.

• Hersenscans tonen duidelijk aan dat alle hersendelen, zelfs tijdens de slaap, actief zijn.

• Zenuwziektes. Hersencellen die niet worden gebruikt, hebben de neiging om te degenereren. Als we echt maar 10% van onze hersenen zouden gebruiken, zouden autopsies van volwassenen hersenen massale degeneratie blootleggen. sm’s kunnen medische apparatuur in zie7. G kenhuizen verstoren Recent onderzoek toonde aan dat de elektromagnetische golven van GSM’s geen enkele of een verwaarloosbare invloed hebben op medische apparatuur. En dan alleen nog maar als ze vlak bij de apparatuur werden gehouden. Omgekeerd

heeft onderzoek aangetoond dat het gebruik van gsm’s waardoor dokters met elkaar in contact kunnen blijven, de kans op medische fouten vermindert.

8. Lezen bij te weinig licht is slecht voor de ogen Wanneer we bij weinig licht lezen, moeten we ons inderdaad extra inspannen, waardoor we onze ogen sneller vermoeien en ze ook droger kunnen worden, omdat we minder knipperen. Maar er is geen enkel bewijs geleverd voor permanente schade aan de ogen. Langdurig stilzitten heeft daarentegen wel effect. Dit doet stoffen vrijkomen die negatief inwerken op de flexibiliteit van onze ooglens. Overdag regelmatig van je stoel komen en bewegen verbetert dus je zicht op lange termijn.

9. T ijdens onze slaap eten we gemiddeld acht spinnen op De keren dat je met je mond open slaapt, is een minderheid bij de meesten van ons. Bovendien creëer je een luchtstroom wanneer je dat doet. Spinnen zijn niet suïcidaal aangelegd en zouden er dus niet aan denken om in die luchtstroom rond te dwalen. Spinnen houden dan ook nog eens van droge en warme omgevingen, wat een mond niet is. De kans dat je in je leven één spin opeet, is al gigantisch klein, laat staan dat je er acht verorbert. et kraken van je knokkels leidt tot artritis 10. H In het ergste geval hou je er een slappe handdruk aan over. Dat weten we dankzij de toewijding van de 80-jarige Amerikaanse arts Donald Unger. Als kind werd hij door zijn moeder gewaarschuwd dat hij – als hij niet ophield met het kraken van zijn knokkels – artritis zou krijgen. Hij ging een experiment aan en kraakte zestig jaar lang elke dag de knokkels van zijn linkerhand. Zo kwam hij tot de conclusie dat het knokkelkraken geen ernstige gevolgen had.

Dat betekent niet dat knokkelkraken helemaal onschuldig is: je gewrichten kunnen ervan opzwellen en je bindweefselbanden kunnen ervan ontsteken, waardoor mettertijd de kracht van je grip kan afnemen.

Focus Modafinil: intelligentieverhogende drugs, straks voor iedereen?

Stel dat je een pil kon slikken die je beter in je job zou maken met weinig of geen negatieve gevolgen, zou je het doen? Het is een idee waar slechts weinigen weigerachtig tegenover zouden staan. Maar is het daadwerkelijk realistisch om te denken dat onze grijze massa gestimuleerd kan worden zonder daar fatale gevolgen van te ondervinden? En als opperste intelligentie voor iedereen mogelijk wordt, waar trekken we dan nog de grens?

Tenzij je onder een rots hebt geleefd de laatste der invloed van de drug. De wetenschappers tien tot twintig jaar, weet je dat atleten ste- benadrukken wel dat alle studies uitgevoerd roïden en andere prestatiebevorderende mid- werden in een gecontroleerde omgeving en delen gebruiken om beter te presteren in wed- enkel de effecten van slechts één dosis werden strijden. Maar ook cognitieve enhancers zijn in onderzocht. De ongewenste gevolgen worden opkomst. Het gaan om medicijnen die tegen – zoals bij andere drugs – sterker naarmate de psychische klachten – zoals narcolepsie – zijn dosering hoger is. Er is nog steeds geen consenontwikkeld, maar ook gebruikt kunnen wor- sus over hoe Modafinil precies werkt. Eén theden om cognitieve prestaties te verbeteren. orie is dat het vrijkomen van histamine wordt Een bekend voorbeeld hiervan is relatine dat gestimuleerd, wat een gevoel van alertheid niet alleen door ADHD-patiënten, maar ook veroorzaakt. Mensen met allergieën weten steeds vaker door gezonde mensen wordt in- maar al te goed dat het slikken van antihistagenomen om hun grenzen op werk- en studie- mine – aanwezig in veel antiallergische middegebied te verleggen. Al kan dat natuurlijk als valsspelen worden gezien. Velen vinden dat de pillenslikkers hiermee een oneerlijk voordeel hebben op hun concurrentie. Dat is slechts gedeeltelijk waar, gezien het hier natuurlijk niet om mirakeldrugs gaat. Ze zullen er niet voor zorgen dat iemand die geen moeite doet of talent bezit, plots geweldig goed wordt in een bepaalde sector. Bovendien heeft de realiteit de laatste tijd al aangetoond dat het bij atleten bijvoorbeeld niet om de minderheid gaat die voor prestatiebevorderaars kiest. En ook in de len - zorgt voor vermoeidheid. Maar Modafinil zakelijke wereld wordt gefluisterd dat heel wat zou ook werken op andere neurotransmitters, topmanagers niet vies zijn van smartdrugs. Zo met als resultaat dat gebruikers beter in staat zouden ook de toppers bij Apple er steevast ge- zijn om complexe congnitieve taken uit te voebruik van maken. ren.

“Verrassend genoeg vonden de onderzoekers ook geen nadelige gevolgen op de gezondheid.”

Fluïde intelligentie Onderzoekers van de universiteit van Oxford en Harvard concludeerden dat Modafinil, een drug die gewoonlijk gebruikt wordt tegen slaapstoornissen, het cognitieve vermogen verbetert. Van alle cognitieve processen scoort Modafinil tijdens menig onderzoek vooral goed bij het maken van beslissingen en op vlak van organisatie. Sommige onderzoeken toonden ook een verbetering aan in oplossingsgericht denken, informatie combineren en omgaan met nieuwigheden. Bovendien leek de drug totaal geen invloed te hebben op de creativiteit. Meer nog: Verrassend genoeg vonden de onderzoekers ook geen nadelige gevolgen op de gezondheid. Uit één van de onderzoeken bleek zelfs dat Modafinil ervoor zorgde dat taken aangenamer aanvoelden. Wat niet vreemd is gezien de opdrachten vlotter verlopen on20

Misbruik

ben op gedrag: de gebruiker wordt zodanig gedreven om een taak af te maken, dat elke verstoring voor mateloze irritatie zorgt, wat ook tot agressie kan leiden. Een bijwerking die ons niet bepaald veilig lijkt in de handen van bewapende militairen. Kennis over lange-termijneffecten is wel van belang, zeker voor het nog ontwikkelende brein van jongeren. Bovendien is misbruik niet moeilijk in te denken. Zo kan een crimineel op Modafinil een achtervolging bijvoorbeeld veel langer volhouden dan de politie. Daarnaast zijn er nog een heel aantal ethische kwesties. Zo zijn cognitieve bevorderende drugs kostbaar en dus alleen beschikbaar voor de beter bedeelden. En net zoals in de sport verhoogt gebruik door de één de druk op de anderen om mee te doen en ‘in de race te blijven’. Al is het dan één waarin ongelijke kansen botvieren. Behalve geld rijst de vraag ook hoe het zit met de maatschappij wanneer van iedereen verwacht wordt langer hun optimale cognitieve capaciteiten te behouden? Door die kwesties wordt voorspeld dat smartdrugs verregaande maatschappelijke invloed zullen hebben de komende decennia, op het gebied van onderwijs, maatschappelijke ongelijkheid, exploitatie en internationale wetgeving met betrekking tot oorlogsvoering.

Het verder ontwikkelen van psychofarmaca is natuurlijk van groot belang voor patiënten Het is nog niet concreet bewezen wat de drug met psychische klachten. De vooruitgang stopin hoge dosis en op lange termijn met onze pen – als dat al mogelijk zou zijn – biedt dus hersenen doet, maar wetenschappers verzeker geen oplossing. Het lijkt vooral belangrijk moeden dat het een effect kan hebben op ons om niet overspannen te reageren op de ontslaappatroon. In verschillende landen wordt wikkelingen en ons te richten op veilig gebruik. het bijvoorbeeld gebruikt door het leger om Dan is het enkel nog aan onszelf om zorg te soldaten en piloten langere missies vol te laten houden. Maar het middel zou ook invloed heb- dragen voor de morele kant. Smartdrugs zouden bijvoorbeeld kunnen dienen om hetzelfde werk in minder tijd te verrichten en zo iedereen wat meer vrije tijd te bieden. Al lijkt dat meer op een onrealistisch droomscenario. Met wat geluk kunnen we er wel over waken dat school en carrièremaken geen ongelijke strijd wordt. Het blijft echter afwachten wat de langetermijngevolgen van deze drugs op onze gezondheid zijn. Want zoals meestal in het leven ‘there ain’t such a thing as a free lunch.’

Dossier De echte oorzaak van de opwarming van de aarde Als we de uitstoot van broeikasgassen niet op korte termijn terugdringen, zal klimaatverandering ons nog millennia dwarszitten. Althans, dat is toch wat wetenschappers beweren. Maar volgens geoloog Salomon Kroonenberg zitten ze er compleet naast: “Wie zegt dat we de aarde kapot maken, praat eigenlijk onzin.”

Zo zou ook de bewering dat de opwarming van de aarde nog nooit zo snel is gegaan als nu, onjuist zijn. Beter is om te kijken wat er in het verleden gebeurde, op basis daarvan kan een beter beeld geschetst worden van wat ons in de verre toekomst te wachten staat.

De afgelopen eeuw is de zeespiegel inderdaad dertien centimeter gestegen, maar dat verdwijnt in het niets in vergelijking met verder in het verleden. Zo zou de toename ooit al vier meter geweest zijn in één eeuw. Het kan dus veel sneller, op een natuurlijke manier, zonder invloed van de mens. Het valt niet te ontkennen dat het klimaat warmer wordt, maar op een tijdschaal van honderdduizenden en zelfs miljoenen jaren stelt de huidige opwarming weinig voor. Eens in de honderdduizend jaar hebben we een ijstijd. Als je naar die cyclus kijkt, zijn we nu alweer over het warmste punt heen. Over 10.000 jaar zitten we in de herfst en over 40.000 jaar zitten we middenin de volgende ijstijd. Het klimaat is enorm complex. Honderdduizend jaar geleden, in de warme periode tussen de laatste twee ijstijden, steeg de zeespiegel zes meter terwijl er geen sprake was van abnormale CO2-gehaltes. De mens lijkt slechts één scenario te zien: het wordt warmer, dat komt door CO2 en dus moeten we minder stoken.

Betekent het dat we dan minder broeikasgas produceren als we minder energie verbruiken? Of zullen we het broeikasgas ondergronds opslaan? Nochtans mogen we er bijna zeker van zijn dat als we CO2 onder de grond stoppen, het overmorgen niet zal sneeuwen op de Kilimanjaro.

De ijstijd van de jaren ‘70 Wat staat ons dan te doen als het de komende 35 jaar kouder wordt? Dat was ook de discussie in de jaren zeventig. Toen geloofde iedereen dat er een nieuwe ijstijd zat aan te komen, want tussen 1940 en 1970 daalde de globale temperatuur aanzienlijk.

Die op til staande nieuwe ijstijd was voor velen op dezelfde manier gemeengoed als de opwarming van de aarde nu. Het had ook een naam, wereldwijd werd er in de media gesproken van ‘The Cooling’. Er waren toen zelfs mensen die hebben voorgesteld om maar wat extra brandstof te verstoken en 22

zo de trend misschien te keren. Iets wat we nu onbewust gerealiseerd lijken te hebben.

Het klopt dat we energie moeten besparen en alternatieve energiebronnen moeten ontwikkelen. Maar vooral omdat het zoveel voordelen heeft, verder staat het eigenlijk los van de klimaatdiscussie. Het lijkt immers alsmaar meer een illusie te denken dat wij het klimaat kunnen reguleren. En zelfs als dat wel zou kunnen, zouden de landen onderling niet overeen komen over welk klimaat dan het beste is. Want wat goed is voor de één, is slecht voor de ander. Als we er gewoon vanuit gaan dat het klimaat hoe dan ook verandert, door de mens of vanzelf en ons aanpassen, stellen we onszelf niet zo afhankelijk op van het welslagen van die ene klimaattheorie. Volgens geoloog Kroo-

“In de jaren ’70 geloofde iedereen dat er een nieuwe ijstijd zat aan te komen, want tussen 1940 en 1970 daalde de globale temperatuur aanzienlijk.” nenberg durven klimatologen gewoonweg niet ver genoeg in de toekomst te kijken.

De kennisvermeerdering blijft steken in de verfijning van de modellen en niet in grotere tijdsschalen. Want het is niet omdat vooraanstaande politici en wetenschappers een theorie ondersteunen, dat deze helemaal sluitend is. Zo werd in de jaren zeventig de nieuwe ijstijd zelfs op het hoogste niveau besproken. De Amerikaanse president Nixon zou in gesprek zijn geweest met Rusland. Ze wilden de gevolgen van de naderende ijstijd tegengaan door de Beringstraat tussen Siberië en Alaska af te sluiten, zodat het koude poolwater onze golfstroom niet verder zou afkoelen. Maar dat gegeven lijkt niet te zijn blijven hangen in ons collec-

tief geheugen. Het klimaat verandert altijd en is bijgevolg niet te ‘redden’, wat negatief kan klinken, was het niet dat de klimaatverandering voor een aantal landen ook wel gunstig uitkomt. We zitten nu op de top van een warmtegolf en zien niet dat het klimaat nog redelijk stabiel is ten aanzien van het verleden. Zoals eerder vermeld is het dus vooral een kwestie van ons te leren aanpassen, in plaats van het klimaat proberen te beïnvloeden. Wanneer de zeespiegel stijgt, maak je hogere dijken en als die daalt, bagger je de zeehavens verder uit. Als het koud is, trekken we ons berenvel aan. En als het weer warmer wordt, doen we dat weer uit. Tenslotte is het iets dat de mensheid al meermaals heeft meegemaakt, want de mens leeft al tweehonderdduizend jaar en daarin hebben al twee ijstijden plaatsgevonden. Maar ook nog veel meer kleine ijstijden, zelfs in de middeleeuwen. Die bevestiging zie je niet enkel geologisch in de bodem maar ook op de schilderijen van Breugel waar er ’s winters in onze contreien telkens meters sneeuw leek te liggen. Reis je nog verder in de tijd, dan zien we dankzij de koolstof-14 dateringstechniek van opgeviste werktuigen dat er 9000 jaar geleden zelfs mensen op de bodem van de Noordzee hebben geleefd. Toen de zeespiegel maar liefst twintig meter lager lag dan nu! Wanneer het klimaat duizenden jaren later warmer werd, zagen de bewoners van de Bruine Bank en Doggersbank pal tussen Nederland en Groot-Brittannië het water óók stelselmatig stijgen. Tot ze als prehistorische klimaatvluchtelingen hun hutjes moesten verlaten op zoek naar hoger gelegen land.

Het water is blijven stijgen over de millennia heen tot aan het huidige zeepeil van vandaag de dag. En ook daar hebben we ons aan aangepast. Maar het water komt en het water gaat. Ja, ook als straks binnen 20 000 jaar het zeeniveau weer daalt. Alleen leven we als mens niet lang genoeg om dit mee te maken. Dus lijkt zelfs een gestage evolutie pagina 24

Dossier over eeuwen heen al bijzonder abnormaal.

Het gaat echter vooral de menselijke maat te boven en daarmee ook ons menselijke denken.

Cylci als oorzaak De mens lijkt nu de grote veroorzaker van ‘global warming’ door de koolstofdioxidetoename, dat zou het grote verschil zijn met het verleden. En hoewel de invloed er onmiskenbaar is, zou de impact ervan klimatologisch verwaarloosbaar zijn. De cycli in de activiteit van onze zon zoals de variatie in zonnewinden en zonnevlekken zouden een veel grotere impact hebben. En ook de cycli in de aardbaanfluctuatie rond de zon zoals ‘tilt’ en ‘precessie’ zouden onze temperatuur op aarde beïnvloeden. Maar wat

“9000 jaar geleden woonden er zelfs mensen op de bodem van de Noordzee.

Toen de zeespiegel maar liefst twintig meter lager lag dan nu!” dan met die ‘hockeystick’-grafiek die we allemaal hebben gezien in de klimaatfilm van Al Gore, waarop duidelijk te zien was hoe het CO²-gehalte in onze atmosfeer de laatste decennia naar nooit gekende hoogtes is gestegen. Wel, deze bevat flagrante fouten aangezien Dr. Mann die deze beruchte grafiek heeft samengesteld, gegevens heeft weggelaten die niet met zijn conclusie overeenkwamen. Zo was zelfs de in wetenschappelijke kringen algemeen aanvaarde kleine ijstijd van de middeleeuwen er niet op te-

“De hoeveelheid koolstofdioxide in de atmosfeer lijkt verrassend genoeg door een heel ander mechanisme te stijgen én te dalen.” rug te vinden. Met de juiste gegevens zou deze grafiek dan ook een heel ander beeld weergeven, waarbij de twintigste eeuw plotseling niet meer de warmste maar de tweede warmste eeuw van het afgelopen millennium werd. 900 jaar eerder bleek de atmosfeer immers ook al eens zulke afwijking te hebben vertoond. En wie graag nog verder terugkijkt in de tijd zal ontdekken dat in het Carboon het CO²-gehalte in onze atmosfeer zelfs 20 maal hoger lag dan de 370ppm van vandaag. Het blijft dus nodig om te allen tijde kritisch te blijven en alles in perspectief te plaatsen, ook tegenover algemeen aanvaarde theorieën. Al moet je je perspectief daarvoor duizenden jaren vergroten. We weten als mens natuurlijk niet alles, maar geologisch herbergt onze aarde gelukkig heel wat informatie. Zo wordt al sinds het ontstaan van onze oceanen elke klimatologische verandering opgeslagen in de aardlagen op de bodem van de zee. Bezinksel wordt millimeter per millimeter opgestapeld tot dit almaar dieper en compacter komt te liggen en uiteindelijk versteent.

Zo gaat dit proces gedurende eeuwen, millennia tot miljoenen jaren door. Als we hier vervolgens een staal uitboren en dit analyseren kunnen we als het ware in de tijd reizen. Maar dit kunnen we ook aan de hand van opgesloten luchtbelletjes kilometers

diep in het poolijs, die volgens hetzelfde stramien opgestapeld werden doorheen de tijd. De samples die we hieruit isoleren liegen niet over het klimaat van het verleden.

Al durft het al eens mislopen met de interpretatie ervan.

CO²-productie van de mens?

Keren we terug naar de hypothese dat de mens volledig verantwoordelijk is voor de stijging van de CO² in onze atmosfeer.

Daarop kan ook een tegenvraag gesteld worden, namelijk: wat als de vulkanen het gedaan zouden hebben, zouden we dan ook koolstofdioxide onder de grond stoppen?

Platentektoniek of het permanent bewegen van de aardplaten die de continenten dragen, heet het achterliggende mechanisme.

Hierdoor schuift de ene plaat na miljoenen jaren onder de andere, terwijl nog andere platen omhoog gestuwd worden en zo bijvoorbeeld het Himalaya-gebergte vormen.

Maar voor deze platen kunnen bewegen wordt er eerst ondergronds onophoudelijk spanning opgebouwd. Tot deze zich ontlaadt in vulkaanuitbarstingen. Daarom barsten ook vulkanen uit volgens vaste cycli van 1000 tot 100 000en jaren. Soms zo heftig dat ze een hele hemisfeer voor 100 jaar verduisteren en een verschrikkelijke winter veroorzaken. Zoals ook gebeurd is tijdens de middeleeuwen. Niet toevallig spreekt men in het Engels over ‘the dark ages’. Zo was er een eeuw waarin hierdoor alle oogsten mislukten en er overal hongersnood en opstanden heersten. Los van dit allesbehalve leuke beeld, toont dit de enorme impact van vulkaanuitbarstingen op ons bestaan en klimaat. Al geldt ook hier hetzelfde perceptieprobleem. De cycli van vulkaanuitbarstingen wereldwijd reiken gewoon te ver in de tijd voor de menselijke maat. Waardoor niemand er een cyclisch of weerkerend patroon in herkent, enkel wie dit tegen een geologische achtergrond bekijkt. Maar dat we deze patronen als mens niet onmiddellijk zien, wil niet zeggen dat ze er niet zijn.

De aardplaten blijven immers onophoudelijk verder bewegen. Zo zullen er dus nog vulkaanuitbarstingen komen die het CO²gehalte in onze atmosfeer beïnvloeden. Al lijkt de hoeveelheid koolstofdioxide in de lucht verrassend genoeg door een heel ander mechanisme te stijgen én te dalen.

De temperatuur heeft het gedaan

Het zeeniveau tijdens de laatste ijstijd 24

Namelijk.. de temperatuur. Vreemd genoeg.

CO² werkt als een isolerend deken over de aarde, het houdt onze planeet warm. Dus hoe meer CO², hoe makkelijker de ingestraalde zonnewarmte wordt bijgehouden pagina 26

25

Dossier in onze atmosfeer. Maar als je kijkt naar het Carboon toen de atmosfeer 20 maal meer CO² bevatte, dan zien we dat de aarde tóch is afgekoeld en er nadien ook weer een ijstijd is gekomen. Hoe verklaren we dit? Waar is al die overtollige koolstofdioxide toen gebleven? Na de afkoeling bleek het op de bodem van de oceaan terug te vinden! Hoe het juist werkt is niet helemaal duidelijk, maar het lijkt erop dat ook het CO²-gehalte daalt als de temperatuur daalt, zoals nu het CO²gehalte stijgt terwijl de temperatuur stijgt.

En waarom stijgt die temperatuur dan? Zomaar uit zichzelf? Wellicht niet, maar we bewegen ongetwijfeld verder in een aantal cycli met daarin onze zon als hoofdrolspeler.

Zoals bijvoorbeeld de reeds vernoemde ‘tilt’ en ‘precessie’ als variatie in de aardbaan rond de zon. Zou een subtiel veranderende aardbaan een hele temperatuursveranderingscyclus kunnen triggeren? Het lijkt erop.

Wie een astronomische verklaring voor onze klimaatverandering trouwens ondenkbaar lijkt, staat beter ook even stil bij andere dingen die op aarde worden beïnvloedt door astronomische cycli. Bijvoorbeeld de getijden van onze zeeën, die op vaste maat van

“Op de ‘hockeystick’grafiek uit de klimaatfilm van Al Gore, was zelfs de in wetenschappelijke kringen algemeen aanvaarde kleine ijstijd van de middeleeuwen niet terug te vinden.” de klok worden bepaald door de stand van nog een ander hemellichaam, de maan. Dit is dus ook een cylcus, maar een hele korte van een etmaal. Een cyclus die door iedereen wordt erkend, want hij bevindt zich op de menselijke maat.

IPCC Zit de mens er dan voor niets tussen? Toch wel, maar als we de stijging van het CO²gehalte in de atmosfeer in een grafiek plaatsen, dan zie je dat we momenteel op een grote cyclische golf zitten waarbij de mens de piek van deze golf gewoon nog ietsje ver-

hoogt. Maar de oorzaak van deze golf zijn we niet. Dat is het grote verschil. Heeft het dan geen zin om onze CO²-uitstoot te verlagen? Momenteel wel, al zal de uiteindelijke impact hiervan klimatologisch amper voelbaar zijn. Want waarom mikt het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) met haar voorspellingen over de stijging van de zeespiegel slechts op het jaar 2100?

Wanneer we geen 100 maar 1000 of zelfs 10 000 jaar nemen als tijdshorizon, dan zouden we er misschien een hele andere strategie op nahouden. Want wie weet zijn we straks in de herfst binnen 10 000 jaar wel blij met een beetje extra CO² in de atmosfeer, en kunnen we nog iets langer genieten van de zomer of de warme periode waarin we ons nu bevinden.

Hoe ons klimaat zal evolueren en waar de zeespiegel straks ook staat, een ding is zeker volgens de Nederlandse geoloog Kroonenberg, we zullen ons aanpassen zoals we altijd hebben gedaan. We zullen onze planeet ook niet kapot maken. Want wie verder kijkt, zal zien dat de aarde óns zal overleven. Net zoals ze ook de dinosaurussen of tal van desastreuze komeetinslagen heeft overleefd.

Travel to Fernweh: overal en nergens thuis

Verlangen naar het onbekende Fernweh. Het is een onbestemd gevoel ergens in de onderbuik. En dan hebben we het niet over de tientallen pogingen die je net onderging om het woord juist te lezen. Het is een verlangen naar het onbekende, iets waar vooral Millenials last van blijken te hebben.

Maar is het een generatietrend of gaat het meer over het ontvluchten van de dagelijkse verantwoordelijkheid en sleur? Weg van alles: het escapisme tiert welig. Tenslotte is de sfeer van thuis die van verantwoordelijkheid, terwijl die van je afvalt als je op reis bent.

De gemiddelde Belg reist om nieuwe cul- omgeving. Die terugkeer is daarom soms net turen op te snuiven, goedkope cocktails te zo ingewikkeld als het vertrek, omdat je in drinken en om met een schitterend getaan- hetzelfde aanpassingsproces terechtkomt, de huid terug huiswaarts te keren. Maar wat en daardoor krijg je net heimweegevoelens als je dag in dag uit alleen maar denkt aan naar je leven in het buitenland. Vooral exgevulde koffers en de lokroep voelt van verre pats begrijpen het gevoel van je overal en oorden? Dan lijd je mogelijk aan fernweh, tegelijk nergens thuis te voelen. Het wennen het hevig hunkeren naar ongekende plaat- aan een nieuwe locatie is niet evident, maar sen, zoals heimwee het verlangen naar huis zodra ze van die nieuwe plaats hun thuis geis. Hoewel we verder, veiliger en makkelijker maakt hebben, moeten ze vaak opnieuw weg kunnen reizen dan ooit, is het begrip alles- en krijgen ze dus telkens weer heimwee naar behalve ingeburgerd. Naar het buitenland hun vorige verblijfplaats. Deel van de uitdatrekken, hoort volgens velen slechts een pau- ging van expatriatie is niet meer tot een geze te zijn tussen de noeste arbeid door. We meenschap te behoren. Omdat ze niet lang kennen tenslotte allemaal wel één verhaal – of toch niet lang genoeg – op éénzelfde van de onrealistische reiziger die na een verwoede avontuurlijke poging een droom - en veel spaarcenten - armer terug moet keren naar huis. Vaak een plek waar druilig weer en productiviteit hem opwacht.

Buitenstaander Al kan reizen uiteraard ook positief werken, omdat afstand nemen van je dagelijkse beslommeringen tot nieuwe inzichten kan leiden. Een andere cultuur werpt soms nieuw licht op de visie over hoe het leven hoort te gaan. In ons land groeien we namelijk heel beschermd op. Alle stappen van je leven liggen van meet af aan min of meer vast: basisschool, middelbare school, studie, relatie, trouwen, gezin. Een periode inlassen om tot jezelf te komen, kan voor jongeren heel nuttig zijn om te ontsnappen aan het voor hen uitgestippelde pad en te leren hoe ze dingen op hun eigen manier kunnen doen. Maar wat als het blijft kriebelen wanneer je eenmaal geproefd hebt van een periode in het buitenland? Velen behouden de drang naar nieuwe indrukken en ervaringen. Bovendien is het niet altijd even vanzelfsprekend om je opnieuw thuis te integreren na een lange tijd over de grens. Gezien je volledig gedeconnecteerd raakt van vrienden, familie en 28

“Gezien je volledig gedeconnecteerd raakt van vrienden, familie en omgeving is de terugkeer soms net zo ingewikkeld als het vertrek, je bent nergens meer thuis.”

plaats verblijven, hebben ze het gevoel dat ze voor altijd een buitenstaander zullen zijn.

In tegenstelling tot een immigrant ziet een expat zichzelf meer als een tijdelijke bewoner van een land. Door dat tijdelijke karakter en omdat de bedrijven waarvoor ze werken vaak internationaal zijn, voelt de expat zich minder genoodzaakt om zich aan de nieuwe cultuur aan te passen. Velen blijven daarom vasthangen aan de waarden en normen uit hun thuisland, terwijl het land van herkomst niet blijft stilstaan in de tijd en diens inwoners steeds in beweging blijven. Daardoor hebben expats en frequente reizigers bij hun thuiskomst vaak het gevoel dat het

hún land niet meer is. Dat kan leiden tot een gevoel van ontheemding of zelfs tot verdere vervreemding: het zogenaamde expatsyndroom. Maar het gevoel van fernweh is bij die groep mensen vaak groter dan de nood aan een thuisplaats. Voor hen is thuis een plek waar zij niet zijn, en geen enkele persoon ter wereld is een echte noodzaak om in hun leven te hebben. Bovendien lijkt reislust of wanderlust tegenwoordig een waar merk te zijn geworden. Reisliteratuur klimt alsmaar hoger op de lijst van bestverkochte boeken.

En verhalen als ‘Eat, Pray, Love’ en ‘On the Road’, zijn een ware inspiratie geworden om spontaan de koffers te pakken. Letterlijk van hot naar her gaan is een groot deel geworden van het moderne leven, meer nog: het is een statussymbool. De hashtag ‘wanderlust’ is één van de populairste onderwerpen op sociale media, omdat het een verleidelijk beeld schept van de wereld. De hunkering om zich te verplaatsen is misschien net zozeer een natuurlijke impuls als een culturele verplichting geworden. Alain de Botton omschrijft het mooi in ‘The Art of Travel’: “Technologie heeft het makkelijker gemaakt om schoonheid te bereiken, maar moeilijker om haar te appreciëren of te doorgronden.”

Er lijkt namelijk nog weinig wereld over te zijn om te ontdekken, waardoor veel reizigers gewoon nog eens dezelfde foto maken die ze kennen van het internet. De realiteit is dat een reiziger – die altijd een indringer zal blijven - een plek al verandert door ze te beschrijven. De waarde van reizen is die eerste unieke ervaring: van de observaties die je maakt tot de mensen die je ontmoet en de gedachten die je hebt. Een plek wordt nooit meer dezelfde. Een heuglijk idee voor mensen die nood hebben aan voortdurende beweging en verandering in hun leven, maar een onvervulbaar verlangen voor iemand die gewoon op zoek is naar een plek om zich thuis te voelen.

30