24
Dizajn i miejsce. Wiesław Gdowicz
Přednášky DIZAJN V POHRANIČÍ
Cokolwiek znaczą przestrzeń i czas, to miejsce i okazja są ważniejsze. Bo w ludzkiej wyobraźni przestrzeń jest miejscem, a czas okazją Aldo van Eyck, architekt Nasz dom, nasza ulica, nasze miasto – obrazy miejsc zapisanych w pamięci. Czy fundamentem rozumienia miejsca jest nasza historia i doświadczenie? Miejsce było od dawna rozumiane jako ośrodek zaufania, tożsamości i bezpieczeństwa. Teraz – być może to się zmienia. W jaki sposób przebiega ta zmiana i jak wpływa na perspektywę widzenia miejsca? Czy miejsce musi być gdzieś umiejscowione? – to znaczy czy da się znaleźć jakieś materialne elementy świadczące o tym, że jest to miejsce. To pytania, które trzeba zadać, zanim zacznie się mówić o miejscu, zanim zacznie się to miejsce zmieniać. Przez wiele lat miejsca uznawano za ograniczoną i zamkniętą przestrzeń. Złożone całości zawierające materialne obiekty i systemy ludzkich relacji oraz mające wielorakie znaczenia i zwyczaje. Zaczynamy współcześnie patrzeć na miejsce bardziej relacyjnie. David Harvey uważa, że o miejscu należy mówić jako o konstrukcie materialno-społecznym, czyli „produkcie” społecznych relacji „rozciągniętych” w czasie i przestrzeni. Miejsce to raczej ludzie i miejsca pozostające czy pozostający w zmiennych relacjach i zależnościach. Zmiany miejsca są przedmiotem studiów i analiz architektów, urbanistów i dizajnerów, a perspektywa ich patrzenia na miejsce uwzględnia dynamiczność relacji i rozluźnienie związku pomiędzy obrazem miejsca, a jego materialnym
W jednej ze swoich książek badacz miasta Edward Relph przekonywał że „bezkształtne” i „nieuchwytne” miejsce stanowi zasadniczy i bezpieczny punkt odniesienia i oglądu rzeczywistości społecznej. W przedstawionej idei miejsce stanowi pretekst do analizy przestrzeni społecznej uwzględniającej wielość perspektyw i przestrzennych porządków. Humanistyczna perspektywa patrzenia na miejsce, między innymi przyjęta przez amerykańskiego geografa Yi-Fu Tuana (w książce „Przestrzeń i miejsce”) nieodłącznie związana jest z pytaniami o to, w jaki sposób ludzie rozumieją przestrzeń i jak nadają jej znaczenie. Podzielił on miejsca na dwie kategorie: miejsca publiczne (place, parki, miejsca uświęcone) oraz miejsca – pola troski (dom, ogród, plac targowy, kafejka). Te drugie – według autora – znaczą więcej, są lepsze, ponieważ odnoszą się do bogactwa doświadczeń w kontaktach z ludźmi. Ważnym głosem w dyskusji o miejscu jest głos Kevina Lyncha (amerykańskiego planisty, autora „The Image of the City”), który urzeczony estetyką krajobrazu miejskiego poszukiwał uniwersalnych elementów, składający się na strukturę percepcyjną przestrzeni. Na podstawie przeprowadzonych analiz wyodrębnił pięć takich elementów: drogi, granice, rejony, węzły i punkty informacyjne. Tylko te elementy odpowiednio zaakcentowane mogą sprawić, że miasto będzie zrozumiałe i czytelne dla mieszkańców. Wśród mieszkańców Bostonu, Los Angeles i Jersey City analizował sposób, w jaki w świadomości ludzi odbija się miejsce i jak na tej podstawie budują oni obraz miejsca.
Wykłady dizajn na pograniczu
źródłem. Poszukiwanie nowych narzędzi służących analizowaniu relacji odnośnie miejsca, pozwala na inne spojrzenie na miasto, w których miejsce się znajduje. Patrzymy na miasto jako na pewną całość nieoczekiwaną, nieliniową, spontaniczną i zaangażowaną. Nie jest wykluczone, że niezorganizowaną i pozbawioną jakości przestrzeń miejską utrzymać mogą w równowadze jedynie miejsca.
25
Uściślając cele i sposoby kształtowania przestrzeni Lynch proponuje zaczynać od zadawania sobie pytania: „Po co?” i „Dla kogo?”, tak aby założenia planu i rozwój przestrzeni miasta wynikał z ludzkiego doświadczenia, wyobrażeń czy przypisywanych im znaczeń. Wiedza na ten temat powinna wynikać z dialogu prowadzonego z ludźmi w konkretnym miejscu.