Pks moje czechowice dziedzice dyplom praca pisemna

Józefa

Dworzec Kolejowy Park Miejski Lasek

Moje Czechowice-Dziedzice Plac Jana Pawła II

Miejska Biblioteka Publiczna

odstawowa nr. 1

Miejski Dom Kultury

Projekt działań zachęcających do poznawania gminy.

Kościół pw.

Stara Kablownia

św. Andrzeja Boboli

Rafine

Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji

Podraj

Pałac Kotulińskich

Kościół pw. św. Katarzyny

draj” ieska

Górny Las

Ba

Moje Czechowice-Dziedzice Projekt działań zachęcających do poznawania gminy.

Aleksandra Harazin, Anna Kącka Praca dyplomowa magisterska 2015 Promotor: dr hab. Andrzej Sobaś Recenzent: dr Paulina Rojek-Adamek Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach Studia drugiego stopnia Wydział projektowy Kierunek wzornictwo Pracownia Projektowania Komunikacji Społecznej dr hab. prof. ASP Wiesław Gdowicz, dr Justyna Kucharczyk, dr hab. Andrzej Sobaś

Podziękowania Chciałybyśmy serdecznie podziękować naszemu promotorowi dr hab. Andrzejowi Sobasiowi oraz dr hab. prof. ASP Wiesławowi Gdowiczowi i dr. Justynie Kucharczyk za cenne wskazówki, rady oraz okazane wsparcie i wyrozumiałosć podczas realizacji projektu.

Parametry pracy Segment ławki MIejsce Spotkań Pakiet scenariusz zajęć dla przedszkola — scenariusz zajęć dla przedszkola — broszura Informacje Podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań” — karty A5 (26 kart) — 12 pieczątek drewnianych — plansza Moja Gmina Pakiet szkoła podstawowa — scenariusz zajęć dla szkoły podstawowej — broszura Informacje Podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań” (format a4, objętość 24 strony) — 8 pieczątek drewnianych — karty (36 kart) — karty puste (36 kart) — mapa dwustronna — mapa A4 — płyta cd Materiały dodatkowe — 4 banery

„Oswoić znaczy stworzyć więzy. [...] Poznaje się tylko to, co się oswoi.”

Antoine de Saint-Exupery „Mały Książe”

3

Struktura pracy pisemnej I Zbieranie i analiza informacji.

Pierwsza część opisuje działania warsztatowe, metody i analizy realizowane w ramach projektu: „Dizajn na pograniczu. Re-kreacja miast na pograniczu polsko-czeskim”, który był punktem wyjścia do powstania tematu tej pracy. Przybliża również teorię, która była niezbędna podczas pracy projektowej. Celem tej części jest pokazanie szerszego kontekstu realizowanych działań.

II Propozycje Działań Prezentacja rezultatów procesu projektowego, które są odpowiedzią na przedstawione założenia, a są to przede wszystkim: ławka Miejsce Spotkań oraz scenariusze zajęć i materiały pomocnicze. Całość zamyka krótkie podsumowanie.

III Bibliografia

4

Moje Czechowice-Dziedzice

Spis treści I.

Zbieranie i analiza informacji / 9 1. Dizajn na Pograniczu – potencjał i obszary problemowe miasta. / 11 1.1 Wirtualny obraz Czechowic-Dziedzic [8–20.10.2013] / 13 1.2 Warsztaty / 15 1.3 Wnioski / 18 1.4 Spotkania z mieszkańcami / 20 1.5 Działania w mieście / 20 1.6 Metody projektowe / 23 2. Poznawanie regionu / 24 2.1 Tożsamość, tożsamość miejsca, poczucie tożsamości / 24 2.1.1 Tożsamość, proces kształtowania, rodzaje tożsamości / 24 2.1.2 Związek przestrzeni, pamięci i tożsamości / 25 2.2 Przestrzeń, postrzeganie przestrzeni / 27 2.2.1 Socjologiczne pojęcie przestrzeni / 27 2.2.2 Kategorie przestrzeni: / 28 2.2.3 Proces przyswajania przestrzeni / 28 2.2.4 Czynniki wpływające na postrzeganie przestrzeni / 29 2.2.5 Przestrzeń publiczna / 31 2.3 Grupa społeczna / 32 2.3.1 Definicja / 32 2.3.2 Podział grup społecznych: / 32 2.4 Działanie / 33 2.4.1 Definicja / 33 2.5 Działania zachęcające do poznawania regionu / 33

II. Propozycje projektowe / 37 1. Miejsce Spotkań – ławka dedykowana gminie / 38 1.1 Założenia projektu / 38 1.1.1 Technologia, materiały i koszty produkcji / 38 1.1.2 Odbiorcy, dostępność / 38 1.1.3 Konstrukcja / 39

5

1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7

Idea projektu / 39 Scenariusz działania / 40 Proces projektowy / 41 Prezentacja projektu / 46 Funkcje projektu / 50 Konstrukcja / 54 1.7.1 Ławka / 54 1.8 Miejsce Spotkań – projekt grafiki / 56 1.8.1 Piktogramy / 56 1.8.2 Konstrukcja / 60 2. Scenariusze zająć dla przedszkola i szkoły podstawowej / 66 2.1 Założenia projektowe / 66 2.2 Idea projektu / 67 2.3 Scenariusz działania / 69 2.7 Grupa docelowa / 72 2.4 Metodologia / 73 2.5 Konstrukcja scenariusza / 75 2.6 Pierwsze scenariusze i pilotaż / 76 2.8 Scenariusze zajęć / 86 2.8.1 Logotyp / 87 2.8.2 Krój pisma / 87 2.8.3 Ikony / 88 2.8.4 Scenariusz zajęć dla przedszkola / 90 2.8.5 Grupa docelowa / 90 2.8.6 Scenariusze zajęć dla szkoły podstawowej / 93 2.8.7 Zawartość pakietu / 95 2.8.8 Narzędzia / 96 2.9 Wydarzenie miejskie – „Zapaleńcy” / 116 3. Podsumowanie / 119

III. Bibliografia / 121 Bibliografia

122

Spis Ilustracji 124

6

Moje Czechowice-Dziedzice

Lista projektów wchodzących w skład Moje Czechowice-Dziedzice

Ławka Miejsca Spotkań

Scenariusze zajęć

karty

puste karty

mapa dwustronna

pieczątki

pudełko

7

Temat pracy Temat pracy jest owocem międzynarodowego projektu Dizajn na Pograniczu.

Re-kreacja miast na pograniczu polsko-czeskim. Zakres pracy obejmuje działanie w przestrzeni publicznej, w Parku przy Osiedlu Północ w CzechowicachDziedzicach – skierowanego do wszystkich mieszkańców gminy, oraz działań o charakterze edukacyjnym – skierowanych do dzieci i młodzieży z pobliskich szkół i przedszkola.

Na projekt Moje-Czechowice-Dziedzice, składa się: 1. Miejsce spotkań. Zestaw siedzisk, w kształcie przybliżonej mapy gminy. Został on zrealizowany we współpracy z firmą ZANO i wdrożony w Parku Północ w czerwcu 2014 r. Jest próbą odpowiedzi na zgłoszone i potwierdzone przez partnerów zapotrzebowanie na stworzenie miejsca spotkań w przestrzeni publicznej miast Orłowej i Czechowic-Dziedzic.

2. Scenariusze zajęć. Propozycja zajęć dla przedszkola i IV klasy szkoły podstawowej uzupełnionych ciekawymi narzędziami wspierającymi prowadzenie spotkań o gminie Czechowice-Dziedzice. Są odpowiedzią na aktualną potrzebę uatrakcyjnienia zajęć związanych z poznawaniem gminy dla dzieci i młodzieży.

3. Odkrywcy. Propozycja wykorzystania ławki Miejsce Spotkań, jako punktu zabawy i rysowania wybranych miejsc z gminy Czechowice-Dziedzice. Zorganizowana podczas wydarzenia miejskiego Zapaleńcy 6 czerwca 2015 r.

Celem tej pracy nie jest zaprezentowanie wszystkich wartościowych miejsc gminy Czechowice-Dziedzice ani stworzenia kompleksowego programu zajęć edukacji regionalnej. Naszym działaniem chcemy zaangażować mieszkańców do uważniejszego spojrzenia na miejsce w którym mieszkają. Nauczycieli i animatorów zachęcamy do udostępniania swoich pomysłów i rezultatów z prowadzonych zajęć, do wymiany doświadczeń, dzielenia się wskazówkami i uwagami. Nasz projekt ma pobudzić do refleksji na temat gminy Czechowice-Dziedzice, skłaniać do zadawania pytań, poznawania i rozmowy o gminie – jej przyszłości, teraźniejszości i przeszłości.

Projekt mamy nadzieje stanie się inspiracją i pretekstem do wspólnego i zaangażowanego odkrywania skarbów gminy Czechowice-Dziedzice .

osoby zaangażowane

program

metody

Harmonogram projektu

• wirtualny obraz gminy • warsztaty „Dizajn na Pograniczu” w Czechowicach-Dziedzicach i Orlovej

• spotkania z mieszkańcami i Urzędem Miasta • obserwacja • desk research

zbieranie i analiza informacji o gminie

określenie założeń projektowych

idea projektu

październik 2015

grudzień

marzec 2014

• prototypowanie • współpraca • wizualizacje z firmą ZANO

wdrożenie Ławki Miejsce Spotkań

czerwiec

Dizajn na Pograniczu

Urząd miasta przedstawiciele organizacji pozarządowych studenci z ASP w Katowicach

• prototypowanie • warsztaty w przedszkolu, szkole podstawowej, gimnazjum • opracowanie scenariuszy zajęć i narzędzi

opracowanie scenariuszy zajęć

udział w evencie

październik 2014

czerwiec 2015

Projektor

nauczyciele z przedszkola, gimnazjum i szkoły podstawowej, uczniowie

Przez cały okres realizacji projektu, mogłyśmy liczyć na profesjonalne wsparcie i konsultacje prowadzących Pracownie Komunikacji Spoecznej, za co serdecznie dziękujemy.!

Dizajn na Pograniczu Międzynarodowy projekt realizowany przez Czechowice-Dziedzice, w partnerstwie z czeskim miastem Orlova, przy wsparciu ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i budżetu państwa w ramach Funduszu Mikroprojektów z Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska na lata 2007–2013.

Projektor Program Fundacji Rozwoju Wolontariatu, który wspiera wolontariat studencki w szkołach.

Zapaleńcy Impreza plenerowa Aktywny Dzień Dziecka, organizowana przez Urząd Miejski w Czechowicach-Dziedzicach.

Zapaleńcy

Urząd Miasta mieszkańcy

I. Zbieranie i analiza informacji

Gdzie znajdują się miejsca spotkań i interakcji w przestrzeni publicznej Czechowic-Dziedzic?

Gdzie mieszkańcy spotykają się, spędzają swój wolny czas?

zbieranie i analiza informacji

1. Dizajn na Pograniczu – potencjał i obszary problemowe miasta.

Praca dyplomowa jest kontynuacją pomysłu jaki został zapoczątkowany podczas międzynarodowego projektu „Dizajn na Pograniczu. Re-kreacja miast na pograniczu polsko-czeskim.” Projekt został zrealizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007–2013. Wnioskodawcą projektu była gmina Czechowice-Dziedzice, a partnerem miasto Orłowa w Czechach. Do udziału w projekcie zaproszono Pracownie Komunikacji Społecznej z ASP w Katowicach, oraz grupę studentów architektury z Uniwersytetu VSB TU z Ostrawy. Pracowali oni pod okiem ekspertów z ASP w Katowicach: prof. dr hab. Wiesław Gdowicz, dr Justyna Kucharczyk, dr hab. Andrzej Sobaś, oraz Orłowej: architekt Josef Kiszka, a także zaproszonych gości: inż. arch. Michał Kozik i socjolog Ewa Zielińska.

Celem projektu było stworzenie w przestrzeni publicznej Czechowic-Dziedzic i Orłowej miejsc spotkań, które wpłyną na poprawę jakości życia mieszkańców.

Prace rozpoczęliśmy od poznania obu miast partnerskich. Naszym celem było zidentyfikowanie obszarów problemowych, rozpoznanie potencjału gminy oraz nawiązanie bezpośredniej współpracy z potencjalnymi partnerami do realizacji projektu.

W tym opracowaniu zaprezentujemy tylko te wnioski, które związane są z powstaniem i realizacją naszego tematu dyplomowego. W większości, będą one dotyczyć tylko gminy Czechowice-Dziedzice, w której zrealizowaliśmy nasz projekt.

Proces zbierania i analizy informacji o gminie, przebiegał w trzech etapach: 1. tworzenie wirtualnego obrazu miast 2. praca warsztatowa w miastach partnerskich 3. spotkania i wywiady pogłębione z mieszkańcami i Urzędem Miasta

Katowice

Orlowá

Czechowice ce Dziedzice

[il.1] Informacje Podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań”

11

12

Moje Czechowice-Dziedzice

1

2

3

4 5

[fot.1] wirtualny obraz Czechowic-Dziedzic – zestaw zdjęć

zbieranie i analiza informacji

1.1 Wirtualny obraz Czechowic-Dziedzic [8–20.10.2013] Czego można dowiedzieć się o Czechowicach-Dziedzicach z internetu?

Pierwszym etapem było stworzenie wirtualnego obrazu Czechowic-Dziedzic.

Naszym zadaniem było jak najlepsze przygotowanie się do warsztatów w Czechowicach-Dziedzicach oraz otrzymanie możliwie jak najpełniejszego obrazu tego miasta-gminy. W tym celu, korzystaliśmy z wszelkich dostępnych wirtualnie źródeł i materiałów t.j. publikacji, stron internetowych, for, a także portali społecznościowych. Na tej podstawie wspólnie zebraliśmy fakty, informacje oraz opinie o Czechowicach-Dziedzicach.

W celu uporządkowania zebranych wiadomości, wykorzystaliśmy mapę gminy, na której zaznaczyłyśmy i opisałyśmywybrane miejsca oraz przedstawiłyśmy podstawowe informacje o gminie. Przygotowaną prezentację zaprezentowałyśmy w Urzędzie Miasta Czechowice-Dziedzice, konfrontując zebrane przez nas informacje z obecnymi na sali mieszkańcami gminy.

Wybrane wnioski: 1. wyraźny podział na wschodnią [uprzemysłowioną] i zachodnią [rolniczo- rekreacyjną] część gminy Czechowice-Dziedzice; 2. pozytywny wirtualny wizerunek miasta tworzony przez Urząd Miasta [strona internetowa, galerie zdjęć, realizacja projektów, współpraca z partnerami]; 3. negatywny obraz miasta kreowany przez użytkowników forum; 4. minimalna aktywność na portalach społecznościowych takich jak instagram czy couchsurfing [wielokrotnie mniejsza niż sąsiadującej Bielsko-Białej]; 5. celebryci pochodzący z Czechowic-Dziedzic: Stachursky, tenor Bęczała, Biały.

Katowice Goczałkowice Zdrój Jezioro Goczałkowickie

Dolina Górnej Wisły

Natura 2000 Rezerwat Przyrody Rotuz

część przemysłowa część rekreacyjno-rolnicza

Bielsko-Biała

[il.1] Informacje Podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań”

13

14

Moje Czechowice-Dziedzice

1

2

3

4

5

[fot.2] warsztaty w Czechowicach-Dziedzicach – zestaw zdjęć

zbieranie i analiza informacji

1.2 Warsztaty Zbieranie informacji Gdzie jest centrum miasta? Co o mieście myślą jego mieszkańcy?

21 października rozpoczęliśmy pracę warsztatową w mieście Czechowice-Dziedzice.

Zatrzymaliśmy się w centrum miasta. Pierwszym etapem pracy, było zebranie informacji o mieście. Do tego celu wykorzystaliśmy popularne metody badawcze, które zostały opisane w dalszej części tej pracy. Grupa z Ostrawy pracowała głównie analizując dostępne mapy i obserwując architekturę miasta. Natomiast Polska grupa kładła większy nacisk na bezpośredni kontakt z mieszkańcami, wykorzystując wywiady swobodne, mapowanie miasta, obserwacje.

Wspólnie uczestniczyliśmy w spacerach moderowanych. Pierwszy z nich, prowadzony był przez panią historyk Zofię Barzyk, która opowiedziała nam o przeszłości miasta, o historii jego powstania oraz oprowadziła po ważnych dla miasta obiektach.

Następnie, wraz ze wszystkimi uczestnikami, ekspertami oraz reprezentantami wybranych organizacji, wybraliśmy się w wycieczkę objazdową po najważniejszych miejscach w mieście Czechowice-Dziedzice. Był to przede wszystkim czas na uważną obserwację, ale również pierwsza okazja do przeprowadzenia swobodnych rozmów z wybranymi mieszkańcami, na temat ich życia w Czechowicach-Dziedzicach.

Mieliśmy okazje porozmawiać z reprezentantami organizacji pozarządowych działających na terenie Czechowic-Dziedzic takich jak Koło Gospodyń Wiejskich Ligota, Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic, a także biblioteki, Miejskiego Domu Kultury, Urzędu Miasta, grupy filmowej oraz mieszkańcami.

Katowice

Kolonia Górnicza

1

Jezioro Goczałkowickie

Dworzec PKP Miejski Dom Kultury Park Lasek Plac Jana Pawła II

3

2

4 5

5

Pałac Kotulńskich

Bielsko-Biała

[il.1] mapa odwiedzonych miejsc podczas I etapu warsztatów

15

16

Moje Czechowice-Dziedzice

Drugi spacer odbył się z przedstawicielami Urzędu Miasta, którzy wskazali nam miejsca do zagospodarowania i realizacji naszych pomysłów. Wskazanymi miejscami były: park przy MDK — przestrzeń publiczna o charakterze reprezentacyjnym — teren zielony w kształcie prostokątnym, otoczony rzędem drzew — w pobliżu pomnika, upamiętniającego pożar rafinerii — naprzeciwko MDK i przy ruchliwej drodze plac Jana Pawła II — przestrzeń publiczna o charakterze reprezentacyjnym [przed Urzędem Miejskim, z fontanną] — przestrzeń posiada swoją infrastrukturę — stałymi użytkownikami są matki z dziećmi i osoby starsze — w lecie – miejsce wydarzeń i spotkań [wystawiane ogródki piwne] plac przy hotelu Eureka — wykorzystywany jako parking — w pobliżu lodziarni — przestrzeń niezacieniona, brak drzew plac przy ul.H.Kołątaja i Niepodległości — przestrzeń półprywatna — stali użytkownicy: starsi ludzie, osoby spożywające alkohol, pracownicy sąsiadującej z parkiem firmy — przestrzeń w większości zacieniona [dużo drzew] — z okrągłym placem w centralnym miejscu teren przy ul. Moniuszki — przestrzeń opuszczona, użytkownikami budynku są bezdomni — miejsce określane przez mieszkańców jako niebezpieczne — budynek przeznaczony do zniszczenia [termin nieznany] — przestrzeń bezcieniowa — duży obszar

Katowice Jezioro Goczałkowickie

4 Bielsko-Biała

5 2 3 [fot.3] wskazane miejsca do działania przez Urząd Miasta

1

zbieranie i analiza informacji

[fot.4] rozmowy z mieszkańcami

17

[fot.5] analiza centrum wg. Lubomira

Naszym następnym zadaniem, było określenie kluczowych miejsc w przestrzeni publicznej, które są ważne z punktu widzenia jego mieszkańców, przystąpiliśmy do kolejnego etapu – rozmów z mieszkańcami i spacerów swobodnych.

Wykorzystaliśmy metodę mapowania miasta, oraz wywiadu kwestionariuszowego, który opracowała socjolog Ewa Zielińska. Przeprowadziliśmy serie rozmów i wywiadów. Każdy uczestnik polskiej grupy przeprowadził około 15 wywiadów indywidualnych, z wykorzystaniem określonych wcześniej pytań. Na tej podstawie stworzyliśmy mapę mentalną centrum Czechowic-Dziedzic, oraz zebrałyśmy opinie mieszkańców o mieście. Pytaliśmy między innymi oto, z czego mieszkańcy są dumni, jak postrzegają miasto, dlaczego tutaj mieszkają oraz gdzie są ich ulubione miejsca spotkań [obecnie i w przeszłości]. Zebrane informacje uporządkowaliśmy, wykorzystując do tego celu narzędzie „drzewo celów”. Określając główne zagadnienia problemowe do dalszej pracy.1 W tym samym czasie, grupa studentów z Ostrawy, pracowała swoimi metodami, wykorzystując przede wszystkim obserwacje i analizę map. Po nałożeniu naszych danych, otrzymaliśmy kompleksowy obraz centrum miasta.

Na tej podstawie wyznaczyliśmy kluczową przestrzeń, która może stać się miejscem częstych interakcji społecznych. Miałoby to być spowodowane otwarciem Starej Kablowni – miejsca, które budziło wielkie poruszenie i zainteresowanie 1 metody projektowe zostały opisane w podrozdziale 1.6.

[fot.6] obszary problemowe w mieście

18

Moje Czechowice-Dziedzice

wszystkich pytanych mieszkańców. W związku z tym przewidzieliśmy, że jego otwarcie wpłynie na zmianę ruchu pieszych, którzy kierując się z centrum do otwartego supermarketu – przecinaliby skwer przy Hotelu Eureka. Tą sytuacje ilustruje schemat.

dworzec

obszar centrum zmiana siły ciążenia a kolejow

targ targ

nowyy plac orlik

liceum

stara kablownia

UM plac JPII

planowany UM biblioteka

MDK [il.1] obszar cenrum Czechowic–Dziedzic

Było to jedno z miejsc wskazanych przez Urząd Miasta, w związku z tym przystąpiliśmy do uważnej obserwacji tego miejsca i jego opisu i analizy.

Niestety, nasza analiza sytuacji wykazała, że część działki należy do prywatnego właściciela. Postawiło to pod znakiem zapytania możliwość wdrażania w tym miejscu naszych pomysłów. Ostatecznie okazało się to niemożliwe.

1.3 Wnioski W wyniku warsztatów „Dizajn na Pograniczu” zostały określone następujące obszary problemowe: 1. Brak poczucia tożsamości – mieszkańcy, zwłaszcza młodzi nie identyfikują się z gminą, nie znają jej ani nie doceniają jej wartości. Chętniej spędzają czas w Bielsku-Białej, mieście położonym w niedalekiej odległości.

zbieranie i analiza informacji

19

2. Brak przepływu informacji – mieliśmy okazję dowiedzieć się o licznie działających organizacjach pozarządowych w mieście (takich jak Koła Gospodyń Wiejskich, Izbę Regionalną, „Lompa Studio Filmowe”) praz wydarzeniach organizowanych przez Urząd Miasta; niestety informacja o tych działaniach nierzadko nie docierała do mieszkańców 3. Chaos przestrzenny – istotny problem w mieście stanowi duża ilość reklam, o niejednolitym charakterze i wątpliwej estetyce, wywołujący w przestrzeni chaos wizualny; dodatkowo wrażenie potęguje brak parkingów w centrum i wyjątkowo liczne samochody.

4. Brak połączeń pomiędzy ważnymi miejscami – w Czechowicach-Dziedzicach brakuje jednoznacznie określonego centrum, taką funkcję może sprawować Plac Jana Pawła II, rejon dworca kolejowego i ul. Juliusza Słowackiego, otwarte w 2014 roku centrum handlowe Stara Kablownia; to zróżnicowanie miejsc ważnych dla mieszkańców sprawia, że tkanka miejska wydaje się być porozrywana i niejednolita.

5. Potencjał miasta jest na jego obrzeżach – centrum miasta jest chaotyczne, często zaniedbane oraz przepełnione samochodami, jednak na jego obrzeżach są tereny, które sprzyjają rekreacji, stanowią wartość gminy.

2

3 dworzec dworzec dwo dw o

k lejowa ko

Stara Kablownia

liceum

orlik lik

orlik

wnia

UM Plac JP II

1

4 MDK

[fot.7] obszary [fot.7] ob obsz szar aryy pr prob problemowe oble lemo mowe we w mieś mi eści ciee mieście

20

Moje Czechowice-Dziedzice

1.4 Spotkania z mieszkańcami W poszukiwaniu odpowiedzi na pytania dotyczące tożsamości mieszkańców Czechowic-Dziedzic, niezbędne było pogłębienie wiedzy z zakresu historii, przyrody i geografii gminy oraz działających tu grup, promujących aktywności związane nie tylko z tradycją, kulturą i sztuką, ale także sportem.

W tym celu przeprowadziłyśmy wywiady z mieszkańcami, sięgnęłyśmy do źródeł historycznych i podręczników, pogłębiłyśmy przegląd stron internetowych.

Spotkałyśmy się z kołem Gospodyń Wiejskich w Zabrzegu, którego członkinie opowiedziały nam o historii stowarzyszenia i jego działalności, a także z panią Małgorzatą Kwaśniok, prezesem Tworzystwa Przyjaciół Ligoty. Wzięłyśmy udział w jednym ze spotkań z cyklu Skarby Czechowic-Dziedzic, prowadzonego przez pana Jacka Cwetlera, historyka zainteresowanego regionem. O historii miasta rozmawiałyśmy również z panem Erwinem Woźniakiem, stojącym na czele Towarzystwa Przyjaciół Czechowic-Dziedzic, który zaprezentował nam bogate zbiory Izby Regionalnej, mieszczące się przy Miejskim Domu Kultury. Informacji szukałyśmy również w szkołach, gdzie edukacja regionalna jest powszechna.

Dotarłyśmy do opisów ciekawych zajęć, prowadzonych przez nauczycieli ze szkół.

Jednak bardzo trudno było nam dotrzeć do rezultatów projektów. Udało się dotrzeć do jednego - wywiadów uczniów z ich dziadkami, niezwykle ciekawy materiał, który przybliżył nam historię i codzienne życie w Czechowicach-Dziedzicach sprzed kilkudziesięciu lat.

Wymienione osoby to tak naprawdę tylko część tych, kórzy poświecili nam swój czas i pomogli nam poznać jak najwięcej istotnych informacji o gminie. Udowodnili nam, że Czechowice-Dziedzice to wspaniałe miasto, bogate w historię, tradycję, kulturę i sztukę, a także aktywnych i zaangażowanych ludzi. Poprzez nasze działania postanowiłyśmy nie tylko promować tradycję regionu w nowej formie, ale także wesprzeć osoby już działające.

1.5 Działania w mieście Stowarzyszenie „Przyjazny Zabrzeg” Im. Ksiedza Józefa Londzina Stowarzyszenie działa od roku 2010, wspiera aktywność mieszkańców sołectwa, rozwój przedsiębiorczości i możliwości kształcenia, promowania lokalnych produktów oraz walorów turystycznych i przyrodniczych Zabrzega. Celem jest zachęcenie mieszkańców sołectwa do pogłębiania wiedzy z historii ich Małej Ojczyzny oraz jednocześnie do dbania o tradycję i pamięć o przeszłości. Stowarzyszenie działa na kilku obszarach. Prowadzi ognisko muzyczne przy Miejskim Domu Kultury, sekcję turystyczna organizująca wycieczki, wydaje lokalną gazetkę. „Gwiazdka Zabrzeska” a także publikacje i książki. Działalność „Przyjaznego Zabrzegu” to także organizacja corocznych Orszaków Trzech Króli oraz turnieji gry karcianej w taroki: Międzynarodowych Mistrzostw Polski w Tarokach oraz Andrzejkowego Turniej Tarokowego.

zbieranie i analiza informacji

21

Rajdy Miejskie, Biegi Na Orientacje Pierwsza edycja Nadwiślańskiego Rajdu Przygodowego odbyła się 07.09.2014 roku. Pomysłodawcą i organizatorem był Bartłomiej Karaś. Jego idea okazała się znakomitym przedsięwzięciem, przyciągnął licznych uczestników, a sam pomysł znalazł uznanie wśród mieszkańców Czechowic-Dziedzic i okolic. Nadwiślański Rajd Przygodowy miał formę rajdu sprinterskiego. Drużyny rywalizowały na kilkunastokilometrowej trasie pieszej w kategorii 2-osobowych zespołów żeńskich, męskich i mieszanych. Przed startem uczestnicy rajdu otrzymali mapy z zaznaczonymi punktami kontrolnymi i skrótowym opisem tych punktów. Na tej podstawie mogli opracować strategię biegu dla swojej ekipy. Zaliczenie części punktów kontrolnych wiązało się z wykonaniem zadań specjalnych sprawdzających umiejętność logicznego myślenia, kreatywność i spryt. Wśród konkurencji sprawnościowych znalazły się m.in.: przejście po linie czy pływanie kajakiem.

Kolejnym przedsięwzięciem aktywizującym nie tylko mieszkańców gminy był cykl krótkich, kilukliometrowych biegów na orientację Nocnej Orientacji Czechowickiej, organizowanych w okresie 10.2014–02.2015 przez Bartłomieja Karasia oraz ZHP Hufiec Czechowice-Dziedzice. Cykl obejmował cztery zawody, które odbyły

[fot.9] zb zbio iory ry IIzb zbyy Re Regi gion onal alne nejj Gi Gimn mnaz azju jum m nr.1 nr .1

[fot.10] Za Zabr brze zeża żank nkii

[fot.8] No Nocn cnaa Or Orie ient ntac acja ja CCze zech chow owic icka ka w w P Par arku ku P Pół ółno nocc

22

Moje Czechowice-Dziedzice

się w różnych częściach gminy Czechowice-Dziedzce: na Osiedlu Północ, w parku w Pszczynie, w parku w Goczałkowicach-Zdroju, oraz centrum Czechowic-Dziedzic.

W kwietniu 2015 odbył się także Maraton na Orientację (również Ci sami organizatorzy), a teren biegu stanowiło otoczenie Jeziora Goczłakowickiego.

Opisane wydarzenia stanowiły świetną okazję do poznania gminy Czechowice-Dziedzice oraz odwiedzenia jej różnych zakątków. Dodatkową zaletą jest zachęcanie do aktywności fizycznej, propagowanie zdrowego trybu życia, spędzenia czasu z rodziną i znajomymi, obcowania z przyrodą i spotkania nowych ludzi.

Izba Regionalna Gimnazjum Publicznego Nr. 1 Izba Regionalna działa przy Gimnazjum nr. 1 w Czechowicach-Dziedzicach. Wśród celi stawia sobie promowanie nowoczesnej edukacji regionalnej w Czechowicach-Dziedzicach oraz zachęcanie uczniów do aktywnej nauki o mieście. Przykładem takich działań są lekcje edukacji regionalnej oraz rzemiosła ludowego, współorganizacja (wraz z Dworkiem Eureka – hotelem, znajdującym sie w Czechowcach-Dziedzicach) konkursu kulinarnego, sprawdzającego wiedzę teoretyczną a także umiejętności praktyczne z dziedziny kuchni regionalnej oraz projekt Artystycznej Mapy Miasta. Izba regionalna to także zbiory materiałów historycznych oraz eksponatów kultury materialnej.

Towarzystwo Przyjaciół Ligoty Towarzystwo z siedzibą w Milardowicach. Działania obejmują integrację społeczną, kultywowanie tradycji regionalnej i dziedzictwa kulinarnego, poprzez organizowanie biesiad regionalnych oraz uczestnictwo w powiatowych konkursach dziedzictwa kulinarnego. Ponadto integracja dzieci i młodzieży, promowanie zdrowego stylu życia organizowanie wypoczynku dla dzieci (towarzystwo zorganizowało trzykrotnie piesze rady pn. „Poznajemy Ligotę”). Podejmowanie działań na rzecz podnoszenia walorów obszarów wiejskich (konkurs dla mieszkańców Ligoty pn. „Mój piękny ogród”), promowanie sołectwa, piękna przyrody i obiektów historycznych poprzez wystawy fotograficzne oraz wydawanie pocztówek z fotografiami z okolic Ligoty.1 Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic Towarzystwo to grupa przyjaciół i sympatyków regionu, których zadaniem jest promowanie kultury i historii Czechowic-Dziedzic wśród miejszkańców gminy.

Organizacja podejmuje także starania o właściwy stan zabytkowy domów, gromadzi piśmiennictwo dotyczące gminy, a także wydaje i publikuje materiały informacyjne, historyczne i reklamowe, zbiera i opiekuje się także zbiorami, eksponatami historycznymi oraz muzealnymi, prowadzi Izbę Regionalną.2

1 http://www.towarzystwo-ligota.pl/stowarzyszenie.html 2 http://www.towarzystwo.czechowice-dziedzice.pl/

zbieranie i analiza informacji

1.6 Metody projektowe 1. spacer moderowany – poznawanie miasta ze specjalistą „przewodnikiem”, który oprowadza uczestników według określonego wcześniej planu, odpowiada również na ich pytania i opowiada historię wybranych miejsc.

2. spacer wrażeniowy – spontaniczne odkrywanie miasta, poprzez własną obserwację i doświadczanie miejsca.

3. spotkanie otwarte – jedno z narzędzi partycypacyjnych, umożliwia zebranie w jednym miejscu wszystkich osób, które są zainteresowane realizacją danego tematu. Przedstawiciele urzędu, odpowiedzialni są za przeprowadzenie odpowiedniej akcji informacyjnej, który umożliwi dotarcie do jak największej grupy osób potencjalnie zainteresowanych tematem. Podczas spotkania, uczestnicy mają możliwość wyrazić swoją opinie, uwagi i propozycje zmian.

4. mapowanie – metoda, która polega na nanoszeniu na mapę zebranych wcześniej informacji i danych o konkretnych miejscach w mieście. Wykorzystywana jako narzędzie porządkowania i gromadzenia informacji, które na dalszym etapie mogą służyć zmianie tych miejsc.1 5. mapy wyobrażeniowe [inaczej: mapa poznawcza, mapa mentalna] – koncepcja, którą zaproponowanał w latach 60 XX wieku przez Kevin’a Lynch’a i Peter’a G ould’a. Jest to „zbiór wyobrażeń danej osoby lub grupy zawierający informacje o przestrzennej organizacji zjawisk”, szczegółowo z opisem badań można zapoznać się z książki Kevina Lyncha „Obraz miasta”.2 6. obserwacja – proces zbierania informacji poprzez uważne i celowe spostrzeganie, które są często punktem wyjścia do dalszej pracy. Można wyróżnić m.in. obserwację uczestniczącą. Polega ona na prowadzeniu obserwacji, podczas której badacz uczestniczy w sytuacji którą obserwuje.

7. analiza Swot – metoda wykorzystywana do porządkowania informacji, ze względu na cechy wewnętrzne analizowanego obiektu: jego siłę i słabości, oraz możliwości i zagrożenia jakie mogą płynąć z zewnątrz, z otoczenia w którym się znajduje .

8. drzewo problemów i celów – narzędzie które służy do przedstawienia logicznego związku przyczynowo-skutkowego wybranych kluczowych problemów, co ułatwia zdefiniować zagadnienia projektowe do dalszej pracy.

1 http://www.mappingforchange.org.uk 2 http://www.wikipedia.org

23

24

Moje Czechowice-Dziedzice

2. Poznawanie regionu 2.1 Tożsamość, tożsamość miejsca, poczucie tożsamości 2.1.1 Tożsamość, proces kształtowania, rodzaje tożsamości Tożsamość osoby kształtuje się w procesie identyfikacji przez porównywanie siebie z innymi członkami grupy i podkreślanie własnej odrębności, powstaje w procesie codziennych interakcji. O poczuciu tożsamości człowieka decyduje świadomość własnej odrębności, indywidualności i niepowtarzalności, przy jednoczesnym odczuwaniu własnej spójności. W każdej osobie można wyróżnić dwie podstawowe tożsamości – osobistą i społeczną.

Tożsamość osobista to wiedza o sobie samym, o wartościach, które wyróżnia spośród innych ludzi, a tożsamość społeczna to „wiedza o samym sobie i Innych”.

Podwójne odniesienie do własnej osoby do innych kształtuje w jednostce poczucie wyjątkowości, a równocześnie przynależności. Proces formowania się tożsamości człowieka zaczyna się od aktywności poznawczej samego podmiotu, a dążenie do poznawania i dookreślania samego siebie należy do podstawowych motywacji człowieka. Kształtuje się w relacjach z innymi i jest konsekwencją odniesień i porównań do Ja–My– Inni.1 Tożsamość społeczna powstaje na bazie tożsamości indywidualnej jednostki, to „zwielokrotniona tożsamość osobista”, opierająca się o wspólne systemy wartości, normy, zwyczaje, zasady, poglądy i określone terytorium Czynnikiem, o równie istotnym wpływie na proces kształtowania tożsamości jest kultura – wzorzec myślenia i zachowania, kształtowany przez społeczeństwo i własne doświadczenia (przede wszystkim we wczesnym dzieciństwie), zostaje w człowieku do końca życia. 2 „Względnie trwała identyfikacja” grupy ludzi i jej poszczególnych członków z określoną kulturą, ideami, przekonaniami, poglądami jest nazywana tożsamością kulturową, jej zadaniem jest umacnianie i jednoczenie tej grupy.

Regionalizm to kształt świadomości społecznej, dominującej w kręgach zbiorowych mieszkańców i jej kręgach opiniotwórczych oraz do jej aktywności geograficznej, politycznej kulturowej, wyznacza on unikalność regionu.

Tożsamość regionalna to poczucie związku ludzi z ich obszarem zamieszkania, na który składa sie stosunek zbiorowości do terytorium oraz więzy międzyludzkie określone na nim.3 Tożsamość społeczna to forma świadomości społecznej, która odnosi się do odrębności własnego terytorium, własnej społeczności, tradycji regionu i cech go wyróżniających (specyficznych cech społecznych, symbolicznych, gospodarczych i geograficznych oraz topograficznych). Bywa często łączona z grupą etniczną, czego przykładem są Górnoślązacy czy Kaszubi.

1 A. Szczurek-Boruta, „Edukacja i odkrywanie tożsamości”, Kraków 2007, s. 18– 22 2 A. Szczurek-Boruta, „Edukacja i odkrywanie tożsamości”, Kraków 2007, s. 31 3 A. Szczurek-Boruta, „Edukacja i odkrywanie tożsamości”, Kraków 2007, s. 31

zbieranie i analiza informacji

Tożsamość lokalną i regionalną można definiować z pomocą perspektyw: — psychologicznej – określa stopień indywidualnej identyfikacji z regionem jednostki, gotowości do poświęceń i działań na rzecz regionu czy zbiorowości (świadome odrzucenie tradycji, brak zindywidualizowanej tożsamości regionalnej, czy brak wiedzy i postawa izolacji świadczą o tożsamości uniwersalistycznej poza- i ponadregionalnej); — socjologicznej – funkcjonującego w świadomości zbiorowej podziału, na „my” i „oni” oraz poczuciu odrębności, objawia się poprzez bardzo silne odwołania do małych ojczyzn, „heimatów”, które w przypadku zagrożenia działają razem, choć bardzo często bywają skłócone ze sobą w wewnętrznych konfliktach, co jest jednak niezauważalne dla obserwatora z zewnątrz; — ekonomicznej – wspólnota gospodarowania, ekonomia regionalna, kooperacja, konkurencja międzyregionalna; — politologicznej – czyli preferencjach politycznych charakterystycznych dla mieszkańców regionu, objawiających się w głosowaniach w wyborach lokalnych, ogólnopolskich i europejskich i form aktywności politycznej; — historycznej – związków indywidualnych i całej społeczności z dziejami regionu, lokalnymi bohaterami i instytucjami; — antropologicznej i etnograficznej – świadomości dziedzictwa kulturowego, rozumienia i odczytywania znaczeń, symboli kultury materialnej; — geograficznej – związanej z miejscem i przestrzenią; wartościami i duchem miejsca (genius locci); — urbanistyczno-architektonicznej – dominujących formach budowlanych i rozwiązaniach urbanistycznych.1 Funkcjonowanie, trwanie i przeobrażenia społeczności lokalnej zależne są od powyższych wartości, konkretnych i charakterystycznych dla tej grupy.

2.1.2 Związek przestrzeni, pamięci i tożsamości Pojęcie tożsamości jest nierozerwalnie związane z pamięcią i przestrzenią.

Przez pamięć tożsamość istnieje, zachowuje ciągłość i rozpoznawalność.

Dzięki pamięć o przeszłości i o tym co było, społeczeństwo może istnieć, jest ciągłe w czasie i ma poczucie nieśmiertelności.

Pamięć przeszłości jest niezbędnym elementem tożsamości. Pytanie „Kim jestem?”, zadawane sobie przez praktycznie każdego człowieka, musi w jakiś sposób odwoływać się do pytania „Kim byłem”. Tożsamość grupy umożliwia jej kontynuację i istnienie w przyszłości „żywa przyszłośćjest bowiem zawsze czyjąś przeszłością, przeszłością dla kogoś”. To co człowiek pamięta tworzy jego tożsamość.2 Przeszłość, kształtowana przez całą historię społeczeństwa wyznacza jego spojrzenie na przyszłość, teraźniejszość i przyszłość. Jest ona źródłem dla grupy wartości, określane jako wartości podstawowe, naczelne, centralne lub też dominujące i rdzenne. Są one symboliczne dla członków społeczeństwa i pomagają zachować żywotność i kreatywność w ramach własnej kultury, określają wzory reakcji uczuciowych, struktury 1 M. Górka, http://www.trafrybnik.pl/archiwalne-zdjecia-z-niedobczyc-(20-sierpnia-2014),new,mg,3.html,130 2 S. Kapralski, „Pamięć, przestrzeń i tożsamość. Próba refleksji teoretycznej”.

[W: „Pamięć, przestrzeń i tożsamość”, redakcja naukowa S. Kapralski], Warszawa 2010, s. 9–15

25

[fot.11] św świa iade dect ctwa wa hhis isto tori riii w w pr prze zest strz rzen enii mi mias asta ta CCze zech chow owic icee-Dz Dzie iedz dzic icee

myślowe, wzory międzyosobowych kontaktów wewnątrz społeczeństwa, a także społeczeństwa wraz z innymi społeczeństwami. W przypadku zaniku poczucia tych wartości w danej grupie społecznej, przestaje być istotne również przekazywanie ich, co ostatecznie prowadzi do dezintegracji i jej rozpadu1 .

Przestrzeń zawiera w sobie doświadczenie historyczne, której świadectwem jest jej wygląd i rozmieszczone w niej obiekty. Staje się tym samym „reprezentajcą zapamietanej przeszłości”. Jednocześnie przestrzeń może zostać świadomie zaprojektowana, tak aby uwydatniać te elementy przeszłości, które są istotne z różnych w względów. Tym samym można powodować w ludziach wywoływanie wspomnień, pobudzać ich pamięć.

2.1.3 Tożsamość miejsca „Tożsamość miejsca jest rdzeniem integrującym wszelkie charakterystyki i wartości miejsca – przestrzenne i humanistyczne, które nawarstwiają się w procesie trwania,miejsca i budowania wspólnej pamięci. Tożsamość stanowi o autentyczności i niepowtarzalności miejsca”.2 Tożsamość miejsca wiąże się nierozerwalnie z tożsamością człowieka, jest syntezą elementów przestrzennych, społecznych (zamieszkująca społeczność lokalna) oraz elementów krajobrazu kulturowego. To wartości, jakie powstają w relacji człowiek – miejsce w wyniku aktywności społecznych, postrzegania, rozumienia i przekształcania przestrzeni.3

1 L. Dyczewski, „Wartości w kulturze Polskiej”, Lublin 1993 2 M. Żmudzińska-Nowak, „Miejsce – tożsamość i zmiana”, Gliwice 2010 3 J. Angiel, „Czytanie miasta jako proces kontynuacji tożsamości miejsc i ludzi. Przykład Placu Piłsudzkiego w Warszawie” [W:] „Edukacja jutra. Od tradycji do nowoczesności: aksjologia w edukacji jutra” / red.: K. Denek, A. Kamińska, P. Oleśniewicz.

Sosnowiec 2014, s. 190–191

zbieranie i analiza informacji

27

2.2 Przestrzeń, postrzeganie przestrzeni 2.2.1 Socjologiczne pojęcie przestrzeni Przestrzeń to hasło kryjące w sobie wile znaczeń i przywołujące różnorakie konotacje. Te, kóre przy projekcie dyplomoweym „Moje Czechowice-Dziedzce” brałyśmy pod wagę to to przestrzeń przyrodnicza i geograficzna, dotycząca środowskia naturalnego, a także przede wszystkim przestrzeń społeczna i kulturowa, stworzona przez jednostki, grupy i zbiorowości ludzkie.

Przestrzeń społeczna wiąze sie dla ludzi z określonymi wartościami, które mogą być zarówno wymierne (określane w kategoriach technicznych lub ekonomicznych i niewymierne (kategorie społeczne). To obszar, który nosi określone cechy fizyczne i zamieszkiwany jest przez ludność o określonych charakterystykach zawodowych i warstwowych. To przestrzeń, która została społecznie wytworzona.

Jest tworem ludzi, na którego kształt wpłynęły czynniki społeczna, przyrodnicze i kulturowe. Przykładowo są to miasta, wsie, pola uprawne, budynki, fabryki itp.

W trakcie wytwarzania przestrzeni ludzie wchodzą ze soba w określone stosunki międzyludzkie związane z władzą, własnością i wymianą. Charakteryzowana i klasyfikowana jest przez ludzkie działania – może służyć jako przestrzeń do produkcji i konsumpcji, przestrzeń do pracy, mieszkania, wypoczynku i codziennego życia, albo dnia i nocy. Do przestrzeni społecznej ludzie przywiązują także określone wartości, doceniają jej walory ekonomiczne lub użytkowe lub traktują ja symbolicznie, ceniąc ze względu na kulturę, religię lub historię.

[fot.12] zb zbio iory ry T Tow owar arzy zyst stwa wa P Prz rzyj yjac ació iółł Cz Czec echo howi wicc-Dz Dzie iedz dzic ic

28

Moje Czechowice-Dziedzice

Przestrzeń bywa także traktowana jako wartość sama w sobie. Taką koncepcję rozwijał Alexander Wallis, który wprowadził pojęcie obszaru kulturowego określonego przez wyobrażenie, przedstawienie i symbole i którego nie wolno naruszać.

Przestrzeń ma także wartość ekonomiczną – jest czyjąś własnością w sensie prawnym – należy do państwa, przedsiębiorstw i instytucji oraz osób prawnych.1 2.2.2 Kategorie przestrzeni: Wyróżniamy następujące kategorie przestrzeni — miejsce – wyznaczane poprzez współrzędne geograficzne lub też cechy szczególne z nim związane (piękny krajobraz, historia, związane z nim wspomnienia), jest ściśle ograniczone; — obszar – rozległy teren, niekoniecznie z oznaczonymi granicami, nie zawsze też należy do kogoś; — terytorium – teren, nad którym ktoś sprawuje władzę; — środowisko – wszystko co otacza człowieka; środowiskiem określa się powietrze, niebo, naturę, zwierzęta – jest to wtedy środowisko naturalne; jednostki i grupy ludzi, środowisko społeczne; pewne specyficzne grupy społeczne (środowisko zawodowe, artystyczne lub społeczne); — ojczyzna – obszar, z którym związana jest zbiorowość społeczna i terytorialna, i z którym jednostki społeczne mają bezpośredni stosunek osobisty. 2 2.2.3 Proces przyswajania przestrzeni Pojęcie przyswajania przestrzeni oznacza uznanie jej w mniejszym lub większym stopniu za własną. Dotyczy to nie sensu prawnego, ale indywidualnego lub grupowego użytkowania. Człowiek w trakcie swojego życia wielokrotnie przyswaja i oswaja przestrzeń. Przykładowo idąc po plaży wybiera sobie miejsca, najmniej zatłoczone, pozbawione śladów stóp i z czystym piaskiem, a następnie sam wstawia tam swój parawan, rozkłada ręcznik, stwarza swoją małą enklawę na te parę godzin, które spędzi nad wodą. Wprowadzając się na do pokoju, nowego mieszkania, przestawia meble, wiesza swoje zdjęcia czy dekoruje go zgodnie ze swoimi upodobaniami. Stara się nadać jej nowy charakter, przetworzyć i zaadaptować dla swoich potrzeb i wyobrażeń. Przykładem mogą być pokoje studenckie w akademikach. Na początku wyglądają prawie identycznie (te same zestawy mebli, podobny układ przestrzeni), potem jednak studenci, mieszkając, zmieniają ich wygląd, wstawiając swoje meble i przedmioty, które przynieśli, inaczej aranżując przestrzeń. Czasami, w przypadku pokojów zamieszkiwanych przez zagranicznych studentów, możliwe jest rozpoznanie, z którego kraju przyjechali, dzięki przedmiotom, jakie ze sobą przywieźli.

Przyswajanie przestrzeni może być także procesem długotrwałym i głębszym.

Wprowadzając się do mieszkania na dłużej, człowiek ma możliwość aranżacji i dostosowania przestrzeni do swoich potrzeb i wyobrażeń. Dzięki tym zabiegom wynajęty lokal staje się przestrzenią osobistą i intymną. Proces przyswajania zachodzi także w miejscu pracy, nawet w przypadku, gdy ograniczone jest tylko do biurka.

Ustawiając na nim drobiazgi, zdjęcia czy kwiaty lub porządkując w indywidualny 1 B. Jałowiecki, M.S. Szczepański, „Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej”, Warszawa 2002, s. 314–319 2 B. Jałowiecki, M.S. Szczepański, „Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej”, Warszawa 2002, s. 319–321

zbieranie i analiza informacji

sposób, człowiek tworzy swój odrębny świat. Przyswajanie przestrzeni zachodzi nie tylko w obszarach zamkniętych, dotyczy także mniejszych lub większych terenów, z którymi ludzie spotykają się w ciągu całego życia. Krajobraz składa się nie tylko z samej przestrzeni i znajdujących się w niej obiektów, ale także osób spotykanych po drodze. Istnieją cztery typy informacji, dzięki którym ludzie trafiają do wyznaczonych celów.1 2.2.4 Czynniki wpływające na postrzeganie przestrzeni Na postrzeganie przestrzeni przez człowieka wpływają: — skala i czas – co wiąże się z koniecznością pokonywania przestrzeni w określonym czasie, otoczeniu i przy uwzględnieniu zróżnicowanego tempa życia — czynniki psychologiczne – spostrzeganie, wrażenia, doznania, które przebiegają w sposób indywidualny i powiązane są z wartościami kulturowymi, etnicznymi, przyzwyczajeniami, nawykami, — bariery – architektoniczne, urbanistyczne i komunikacyjne, skupianie na danym obszarze różnych grup środowiskowych o odmiennych nawykach środowiskowych, gdyż w takim przypadku może wystąpić zjawisko współistnienia lub konfliktu i nietolerancji, które prowadzą do negatywnych zachowań, jak: niezadowolenie, konflikty, agresja. 2 Usytuowanie w przestrzeni Wzajemne usytuowanie jednostki, miejsce, budynku albo innej formy przestrzennej w przestrzeni jest określane przez parametry: położenie, kierunek oraz dostępność. Położenie jest mierzone w jednostkach fizycznych i może być bliskie lub dalekie. Dystans ma także charakter ekologiczny, który określany czasem i kosztami dojazdu lub społeczny, kiedy na jednym terenie żyją obok siebie jednostki społeczne nie nawiązujące ze sobą jednak żadnych kontaktów. Percepcja dystansu również jest uwarunkowana cechami jednostki – są kraje, w których zwyczajne jest pokonywanie kilkusetkilometrowej drogi do pracy lub też dla maratończyka zawodnika 5 kilometrowa odległość jest małą przebieżką na 20 parę minut, podczas gdy zwykły człowiek na pokonanie tej drogi spacerem będzie potrzebował godzinę.

Jednym z najważniejszych pojęć przestrzennych jest „centrum”, które wyznacza miejsce jednostek i grup społecznych przestrzeni. Centrum wiąże się z porządkiem kosmologicznym w wielu kulturach, nacechowane jest wartościami symbolicznymi (tak jak w religii katolickiej Bóg Stwórca jest uznawany za centrum wszechświata). Centrum również oznacza potęgę i władze, jest wyróżnikiem siły i bogactwa, miejscem wymiany. Trzecie znaczenie centrum to poczucie możliwości, wpływu oraz korzystania z różnego rodzaju urządzeń i udogodnień.3 Dostępność przestrzeni Szczególnie istotną rolę odgrywają granice, które mogą utrudniać dostęp do miejsc, obszarów i terytoriów. Wyróżniamy granice formalne, które zamykają 1 B. Jałowiecki, M.S. Szczepański, „Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej”, Warszawa 2002, s. 351–356 2 M. Ostrowska, „Człowiek a rzeczywistość przestrzenna”, Szczecin 1991 r.

3 B. Jałowiecki, M.S. Szczepański, „Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej”, Warszawa 2002, s. 321– 24

29

30

Moje Czechowice-Dziedzice

teren do kogoś należący oraz nieformalne – gdy obszar symbolicznie należy do danej grupy. Kolejny rodzaj granic związany jest z topograficznymi przeszkodami, czyli linearnymi elementami przestrzeni, które nie mogą zostać odebrane przez obserwatora jako drogi (np. linie kolejowe, ogrodzenia, brzeg rzeki). Wyrazistość tych granic wzrasta, gdy nie tylko mają charakter wzrokowy, ale także gdy są nieprzekraczalne. Takie granice nie zawsze muszą jednak dzielić – jeżeli miasto po obu stronach ma jednolity charakter wizualny, przestrzeń zachowuje ciągłość.

Elementy linearne mogą też zwiększać dostępność przestrzeni i ułatwiać pokonywanie dystansu – taką funkcję pełnią drogi.

Ostatnia kategoria przestrzenna, która wpływa na postrzeganie przestrzeni są przejścia, do których zalicza się różnorakie bramy, drzwi, wrota i pomosty. Funkcja drzwi była zwyczajowo uwypuklana, poprze podkreślanie elementami dekoracyjnymi bram wiodących do miasta oraz nabrała znaczenie symboliczne, które dodatkowo wzmacniane jest poprzez symbolikę progu i obrzędy związane z jego przekraczaniem. Z kolei mosty są uważane za wyjątkowe, bo łączą ze sobą obszary, które były podzielone w sposób naturalny.1 Czynniki społeczne modyfikujące przyswajanie przestrzeni: — cechy biologiczne i fizyczna sprawność (wiek, płeć, sprawność zmysłów i narządów ruchu; przestrzeń dziecka jest bardzo mała, potem rozszerza się osiągając maksimum w wieku dojrzałym, i zmniejsza się wraz z upływem lat); — kapitał kulturowy (pochodzenie społeczne – dzielące przestrzeń na prywatną i półpubliczna oraz zasób pamięci, wiedzy, wartości estetycznych i etycznych przekazywanych w danej rodzinie z pokolenia na pokolenie; np. wiedza o stylach architektonicznych i historii w znaczny sposób różnicuje sposób percepcji,waloryzację i przyswajanie przestrzeni); — poziom wykształcenia i status społeczny jednostki (ruchliwość jednostki i sposób aktywności poszerzając przestrzeń życiową, oferują możliwość poznania miasta, wyjazdów, urlopów, które to doświadczenia wpływają na postrzeganie swojego miasta); — zawód wykonywany przez jednostkę (przy konieczności dużej ruchliwości i wyjazdów, przyswaja się znacznie większy obszar miasta lub świata poza).

Sytuacje modyfikujące przyswajanie przestrzeni: — sposób poruszania się i używany środek transportu; — status turysty (zazwyczaj ogląda on jedyne ładne części miasta opisywane w przewodnikach lub też niepełnie– przykładowo kiedy jedzie autobusem brudne ulice i zaułki mogą mu się wydać malownicze i atrakcyjne); — aktualne samopoczucie i nastrój jednostki.

Cechy przestrzeni modyfikujące jej przyswajanie: — bezpieczeństwo, — swoboda zachowań, — wygoda, — ład.2

1 B. Jałowiecki, M.S. Szczepański, „Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej”, Warszawa 2002, s. 324–26 2 B. Jałowiecki, M.S. Szczepański, „Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej”, Warszawa: 2002, s. 350–54

zbieranie i analiza informacji

31

2.2.5 Przestrzeń publiczna Przestrzeń publiczna „to obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia i sprzyjający nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na jego położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne”.1 Przestrzenie możemy podzielić na: — publiczną – dobro użytkowane wspólnie przez społeczeństwo, zgodnie z zasadami i wartościami, jakie w nim panują; ma służyć zaspokojeniu potrzeb tej grupy ludzi, o jej charakterze decyduje sposób jej użytkowanie; — półpubliczna – przestrzeń publiczna, do której dostęp jest swobodny, ale równocześnie ograniczony; przynależy do większego obszaru (np. osiedle, dzielnica); — półprywatna – inaczej określana sąsiedzką, związana z miejscem zamieszkania, kształtują ją relacje międzyludzkie; — prywatna – niedostępna publicznie; posiada właściciela.2 Przykładem miasta jest szczególnym przykładem przestrzeni publicznej, gdyż spotka się tutaj wiele różnych grup społecznych i zachodzi interakcji międzyludzkich, międzygrupowych i międzykulturowych. To doskonały przykład przestrzeni, w której ludzie przebywają razem, bardzo manifestując swoją tożsamość i obecność. Działania o charakterze symbolicznym, dyskursywnym i performatywnym, a także materialnym – architektonicznym, urbanistycznym czy rewitalizacyjnym mają ważne znaczenie w procesie integracji międzykulturowej.3

[fot.14] Os Osie iedl dlee Że Żebr brac acz, z, CCze zech chow owic icee-Dz Dzie iedz dzic icee – –prz –p rzyk ykła ładd pr przy zyst strz rzen enii pó półp łpub ublilicz czne nejj

[fot.13] Pl Plac ac JJan anaa Pa Pawł właa IIII,, Cz Czec echo howi wice ce-D -Die iedz dzic icee – –prz –p rzyk ykła ładd pr prze zest strz rzen enii pu publ blic iczn znej ej

1 Dz. U. z 2012 r. Nr 647, poz. 647 2 „Innowacyjność a tożsamość miejsca w rewitalizacji obszarów miejskich. Praca badawcza zrealizowana w ramach projektu Design Silesia”, redakcja naukowa: M. Żmudzińska-Nowak, Gliwice 2012, s. 43 3 „Miejskie „Laboratorium” Wielokulturowości. Socjologiczno-Fotograficzna Próba Obserwacji Relacji Międzykulturowych W Przestrzeni Publicznej Białegostoku”, K. Niziołek [W:] „Pogranicze. Studia Społeczne”, Tom XX , Białystok 2012

32

Moje Czechowice-Dziedzice

2.3 Grupa społeczna „Społeczeństwo to zbiorowość jakoś powiązanych ze sobą w „przestrzeni międzyludzkiej” jednostek, która nieustannie się zmienia, przekształca, „żyje”.

Sekret tej dynamiki społeczeństwa, czynnik, który wprawia społeczeństwo w nieustanny ruch, to aktywność ludzi. To jest ten jedyny motor, który powoduje, że w społeczeństwie coś ciągle się dzieje. Społeczeństwo istnieje tylko o tyle i tylko dopóty, dopóki jacyś ludzie podejmują wobec siebie nawzajem jakieś działania”.1 2.3.1 Definicja Grupa społeczna to rzeczywisty zbiór jednostek, które łączą wspólne zbiorowe postawy i działalności, które dążą do osiągnięcia wspólnych celów, co zapewnia zbiorowości stabilność.

2.3.2 Podział grup społecznych: — grupy pierwotne (rodzina, grupa pracownicza) – jednostka należy do niej w sposób naturalny; składają się z niewielkiej liczby osób; średnio trwałe; niewielka specjalizacja ról; bliskie, osobiste kontakty; nieformalne (nie mają określonych reguł działania); — grupy formalne – zinstytucjonalizowane i działające zgodnie z zasadami, jakie mają określone; — grupy równe – składają się z osób podobnym wieku lub jednolitych z innego powodu (np. w klasie); — grupy odniesienia – takie, do których jednostka dąży, aby zostać ich członkiem; jednostka opiera na nich swój system wartości, postawy i zachowanie. 2

1 P. Sztompka, „Socjologia. Analiza społeczeństwa”, Kraków 2002, s. 45 2 B. Jałowiecki, M.S. Szczepański, „Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej”, Warszawa 2002, s. 320

zbieranie i analiza informacji

2.4 Działanie 2.4.1 Definicja Podstawową formą ludzkiej aktywności jest – zachowanie, czyli możliwy do zaobserwowania z zewnątrz ruch np. marsz, mruganie, gest. Działanie, jest to zachowanie w określonym celu np marsz do sklepu po zakupy.

Max Weber wyróżnił wśród działań – działanie społeczne, czyli „działanie, które bierze pod uwagę rzeczywiste lub spodziewane reakcje partnera i jest nieustannie modyfikowane w zależności od takich reakcji.”1 Można wyróżnić działanie racjonalne, tradycyjne oraz afektywne – w zależności od wewnętrznej motywacji, która kieruje osobą działającą. Świadomość tego podziału, może ułatwić współpracę i wzajemne zrozumienie. Spotkanie osoby, która działa w sposób racjonalny – optymalizując koszty i zyski, z osobą, która kieruje się w swoim działaniu realizacją celu niezależnie od kosztów i konsekwencji, może być frustrującym wyzwaniem. Podobnie w przypadku spotkania człowieka, który w sposób spontaniczny wyraża swoją potrzebę ekspresji [działanie afektywne] –często niezależnie od kontekstu sytuacji w której się znalazł – z osobą którą charakteryzuję zachowanie tradycyjne, oparte o przyzwyczajenie i rutynę, dla której zachowanie łamiące pewną konwencje, jest niedopuszczalne.

2.5 Działania zachęcające do poznawania regionu Edukacja regionalna Celem edukacji regionalnej jest ukształtowanie w uczniach poczucia własnej tożsamości regionalnej, jak i postawy zaangażowania się w funkcjonowanie własnego środowiska i autentycznego otwarcia się na inne społeczności i kultury.

Zasadniczy cel edukacji regionalnej według Piotra Petrykowskiego to ukształtowanie w młodych jednostkach poczucia własnej tożsamości regionalnej jako postawy zaangażowania się w funkcjonowanie własnego środowiska oraz autentycznego otwarcia się na inne społeczności i kultury.

Podczas zajęć z edukacji regionalnej wykorzystuje się tutaj najróżniejsze formy pracy z dziećmi i młodzieżą: — spacery, wycieczki w celu poznania zabytków, historii, bogactwa przyrody; — spotkania z gawędziarzami, wykorzystanie twórczości poetów i pisarzy, artystów regionalnych w celu przybliżenia piękna gwary, poznanie ciekawostek o regionie; — zwyczajów, legend, podań, obrzędów; — eksponowanie malarstwa miejscowych artystów ukazujących piękno miejscowość czy regionu; — urządzanie kącików regionalnych; — zaznajamianie z pamiątkami rodzinnymi dzieci;

1 P. Sztompka, „Socjologia. Analiza społeczeństwa.” wyd. Plus, Kraków 2002, s.48–63

33

34

Moje Czechowice-Dziedzice

— nawiązywanie kontaktów z zespołami regionalnymi oraz uczestniczenie w ich występach; — włączenie w program elementów kultury regionalnej (symbole, gwara, piosenki, tańce, obrzędy, stroje, literatura).

Rajdy Forma zawodów sportowych, polegająca na przebyciu określonej trasy w wyznaczonym czasie przy ustalonych warunkach regulaminu. Rajdy mogą być piesze, krajoznawcze, na orientację, samochodowe, terenowe, rowerowe, konne, przygodowe (łączące w sobie rożne sposoby przemieszczania się oraz z dodatkowo punktowanymi zawodami).

Questing „Najlepsze questy potrafią uchwycić i oddać ducha miejsca. Oddanie jednak tego ducha wymaga, abyśmy to przeżyli czy odkryli poprzez własne doświadczenie.

Jeśli pragniemy odnaleźć ducha miejsca, musimy nauczyć się, jak dostrzegać szczegóły i odkrywać ukryte historie”.

Steven Glazer, twórca Questingu

Questing to zabawa, która łączy elementy podchodów i gier terenowych. Uczestnik prowadzony jest wierszowanymi wskazówkami i zagadkami po nieoznakowanych szlakach, po miejscach mało znanych i często niezaznaczanych w popularnych przewodnikach. Zwieńczeniem podróży jest odnalezienie skarbu. Jest to metoda odkrywania dziedzictwa miejsca.1

1 „Ekoturystyka i odkrywanie dziedzictwa”. Zbiór dobrych praktyk pod. Red. D. Zaręby, Kraków 2008

[fot.15] za zaję jęci ciaa z wa wars rszt ztat atów ów ppililot otaż ażow owyc ychh

zbieranie i analiza informacji

35

Gry miejskie Esencją gier miejskich jest wykorzystywanie przestrzeni miejskiej jako istotnego elementu rozgrywki. Organizowane są w różnych miejscach niezależnie od siebie, głównie w dużych miastach. Zadaniem graczy, przemieszczających się w przestrzeni miasta, jest realizować zadania oraz dotrzeć do wyznaczonych punktów – miejsc, w których czekać na nich mogą tzw. agenci/punktowi. Wygrywa ten, kto najszybciej wykona zadania lub zdobędzie najwięcej punktów. Zwycięzcy mogą otrzymać pieniądze lub mniej czy bardziej symboliczne nagrody. Celem gier organizowanych przez instytucje jest głównie edukacja i zabawa oraz promocja instytucji czy wydarzenia. W grach biorą udział osoby w każdym wieku. Ich tematyka może być różnorodna, poczynając od wydarzeń historycznych, przez powieści, po historie wymyślone przez autorów gry.1 Gry turystyczne Stworzona w Poznaniu odmiana gry miejskiej dostępna w internecie dla wszystkich zainteresowanych. Ze strony internetowej lub z punktu informacji, można pobrać kartę startową i zrealizować ją w dowolnym czasie i tempie. 2 1 „Wszystko gra! Gry miejskie w przestrzeni Warszawy” [W]: Homo Ludens 1/(3) 2011, Polskie Towarzystwo Badania Gier 2011 2 www.gryturystyczne.pl

[fot.16] Ra Rajd jd M Mie iejs jski ki 3 360 60° ° – Gl Gliw iwic icee 20 2015 15

II. Propozycje projektowe

38

Moje Czechowice-Dziedzice

1. Miejsce Spotkań – ławka dedykowana gminie 1.1 Założenia projektu Cele:

1. stworzenie w przestrzeni publicznej, miejsca spotkań i interakcji dla mieszkańców i turystów 2. przybliżenie wybranych obiektów i miejsc, które są wartościowe i ważne dla gminy Czechowice-Dziedzice 3. stworzenie projektu niepowtarzalnego i charakterystycznego dla gminy 4. zwiększenie aktywności społecznej mieszkańców 5. promocja walorów turystycznych i krajoznawczych gminy Pożądane cechy projektu:

1. charakterystyczny dla danego miasta 2. uniwersalny, umożliwia zaaplikowanie w mieście partnerskim oraz w innej części gminy 3. reprezentacyjny 4. otwarty i dostępny dla wszystkich 5. zachęcający ludzi do spotkania/ zatrzymania 6. informujący o mieście, wskazujący co jest ważne w gminie 1.1.1 Technologia, materiały i koszty produkcji Projekt powinien zostać wykonany z materiałów, które podkreślą jego nowoczesny charakter oraz wpiszą się w wybraną przestrzeń publiczną, nie wprowadzając dodatkowego chaosu. Podstawa nośna wykonana z ocynkowanej giętej stali 6 mm, malowanej proszkowo. Ławka – wykonana z wysokiej jakości drewna, zabezpieczonego przed czynnikami atmosferycznymi. Wartość projektu: 30 000 zł.

1.1.2 Odbiorcy, dostępność Projekt dedykowany przede wszystkim dla wszystkich mieszkańców gminy Czechowice-Dziedzice, Orłowej. Wzmacnia ich poczucie tożsamości z miastem i gminą, daje im przestrzeń do dyskusji i rozmowy. Projekt jest ogólnodostępny.

Reprezentatacyjny.

Projekt szczególnie dedykowany animatorom, rodzicom, lokalnym liderom, którzy mogą wykorzystać go, jako narzędzie wspierające proces przekazywania wiedzy o mieście i gminie, w oryginalny sposób, który pobudza wyobraźnie przestrzenną, rozwija orientację, oraz sprzyja zabawie.

propozycje projektowe

39

1.1.3 Konstrukcja Obiekt, powinien zbudowany być z modułów, które umożliwiają dopasowywanie projektu do indywidualnych potrzeb miejsca, oraz swobodne tworzenie granicy wybranego obszaru/ gminy czy miasta.:

1.2 Idea projektu Główną ideą projektu Miejsce Spotkań, jest stworzenie przestrzeni, która stanie się pretekstem do zatrzymania. Do otwartej rozmowy. Do wspólnego spędzania czasu. Do uważniejszego przyjrzenia się i lepszego poznania miejsca swojego zamieszkania i podzielenia się swoją wiedzą i refleksją z innymi.

Miejsce Spotkań to miejsce rozmów o mieście, o jego przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Miejsce, które pozwala poznawać się, które jednoczy mieszkańców i wspiera budowanie ich tożsamości. Jest wizytówką i atrakcją miasta oraz pokazuje jego historię, kulturę i przyrodę.

Projekt Miejsce Spotkań nawiązuje do mapy wybranego miasta lub gminy. Układ ławki nawiązuje kształtem do granic mapy, wysokości – do ukształtowania terenu, a wyfrezowana grafika – wskazuje miejsca wartościowe, przy zachowaniu ich orientacyjnego położenia. Dzięki temu, projekt jest niepowtarzalny i wyjątkowy, może zostać zindywidualizowany i wdrożony w obu miastach partnerskich.

[fot.17] wizualizacja ławki Miejsce Spotkań

40

Moje Czechowice-Dziedzice

1.3 Scenariusz działania 1. określenie odbiorców projektu i ich oczekiwań 2. wspólne ustalenie obszaru dla którego dedykowane jest Miejsce Spotkań 3. spotkanie osób potencjalnie zainteresowanych projektem, wspólne określenie miejsc, o których informację warto utrwalić, oraz funkcję mebla 4. określenie wysokości w oparciu o ukształtowanie terenu [il] — wyznaczenie granicy danego miasta/gminy — wyznaczeniu najwyższego i najniższego punktu w oparciu o dane — dopasowanie odpowiednio modułów — zaprojektowanie Miejsca Spotkań, które w uproszczeniu nawiązuje do kształtu granicy, przy zachowaniu zasad ergonomii i proksemiki 5. oszacowanie budżetu, określenie skali i wielkości projektu 6. konsultacje i wprowadzenie poprawek do projektu 7. zaprojektowanie Miejsca Spotkań, które w uproszczeniu nawiązuje do kształtu granicy, przy zachowaniu zasad ergonomii i proksemiki 8. wdrożenie

odbiorcy co otrzymują?

1. możliwość współtworzenia mebla do przestrzeni publicznej w wybranym miejscu 2. możliwość wdrożenia w ich okolicy Miejsca Spotkań, dopasowanego do ich potrzeb 3. utrwalenie

mieszkańcy, osoby zaangażowane w działanie na rzecz rozwoju wybranego regionu

wszyscy użytkownicy danej przestrzeni publicznej 1. informacje o wartościowych miejscach i obiektach w regionie 2. miejsce interakcji 3. świadectwo ich tożsamości

[il.2] pożądany schemat działania, tworzenia Miejsca Spotkań

W przypadku realizacji naszego projektu dla Czechowic-Dziedzic. Naszym partnerem byli przedstawiciele Urzędu Miasta. To oni zdecydowali o ostatecznym wyborze miejsc i obiektów, które zostały wyfrezowane na ławce. Ostatecznie, to również Urząd Miasta zdecydował, gdzie została wdrożona ławka [ze względu na zaistniałe problemy formalne z wybranym przez nas początkowo miejscem podczas warsztatów – koło hotelu Eureka] Jednak ideowo, chciałybyśmy, aby kolejne realizacje projektu „Miejsca Spotkań”, realizowane były przy większym zaangażowaniu mieszkańców, którzy wspólnie mogliby zdecydować o utrwalonych miejscach i obiektach na ławce, a także o jej kształcie oraz miejscu wdrożenia.

41

propozycje projektowe

1.4 Proces projektowy Stworzona przez nas idea, spotkała się z akceptacją przedstawicieli Urzędu Miasta.

Podczas spotkania ustaliliśmy jakie są oczekiwania względem projektu oraz możliwości wdrożenia. Przedstawiliśmy również nasze koncepcje możliwych układów oraz omówiłyśmy szczegółowo jaką role może pełnić pozioma informacja.

Przedstawiliśmy dwie różne drogi, które różniły się wybranym obszarem, który opisuje ławka:

A

B

GRANICA [nazwa robocza]

> forma i grafika nawiązują do całej gminy (jej granic, ukształtowania oraz wartościowych obiektów) > stworzenie uproszczonego obrazu miasta > inicjowanie rozmów o mieście, możliwość wskazywania w przestrzeni, konkretnych miejsc z Czechowic-Dziedzic

OKRUCH [nazwa robocza]

> abstrakcyjna forma > graficzne odniesienie do fragmentu gminy > stworzenie uproszczonego obrazu najbliższej okolicy w której stanie projekt > wskazanie miejsc wartych zobaczenia, szybka orientacja w najbliższej okolicy [do 3km] > miejsce mniej oficjalne

> miejsce reprezentatywne

10,7 km

7,5 m

239 m.n.p.m. n.p.m p.m 30 cm 45 cm

45 cm

9,2 km

45 cm

260 m.n.p.m.

45 cm 45 cm

45 cm

320 m m.n m.n.p.m. npm n.p.m.

90 cm

90 cm

najniższy punkt najwyższy punkt

[fot.18] Miejsce Spotkań – droga projektowa

42

Moje Czechowice-Dziedzice

Określiliśmy wnioski do dalszej pracy: — przedstawić granicę całej gminy Czechowice-Dziedzice [miasta wraz z przylegającymi sołectwami Ligota, Bronów, Zabrzeg] — zredukować ilość modułów, oraz zmniejszyć 3 krotnie skalę, w celu obniżenia kosztów i możliwości przedstawienia całej gminy — możliwość wdrożenia projektu w Parku przy osiedlu Północ — wskazówki co do miejsc, które powinny znaleźć się na ławce

uproszczony kształt | zmnieniona skala

1

2

21 elementów 7/14

3

22 elementów 11/11

420

13 elementów 5/8

420

480

540

330

420

wariant A uproszczona granica gminy |przemyślenia |rzut z góry

umiejscowienie stojaków

wysokości 100 cm

120 cm

120 cm

cm

45 cm

60

60 cm

30 cm 90 cm rower

50

cm

stojak

wpisują się wciąg siedzeń wspólna konstrukcja nogi-stojak

strefa stojaków + strefa do siedzenia

+ spójna konstrukcja -? utrudnia komunikacje

+ wyraźne strefy ? wysoki moduł

[il.3] Miejsce spotkań – droga projektowa

stojaki za siedzeniami > prostopadle > równolegle [mogą łączyć się z oparciem] + możliwość siedzenia obok swojego roweru dostęp do swoich rzeczy i do wspólnej rozmowy - ? zajmuje dużą przestrzeń

propozycje projektowe

43

Wybraną przestrzenią do wdrożenia projektu był Park przy osiedlu Północ.

O tym wyborze zadecydowało kilka czynników: — jest to otwarta, dostępna dla wszystkich oraz uporządkowana przestrzeń; — potencjał na stworzenie w tym miejscu przestrzeni, która dzięki nagromadzeniu wielu funkcji, może w przyszłości pełnić role centrum; — co roku organizowane jest na nim wydarzenie miejskie Zapaleńcy, co daje możliwość cyklicznej animacji tego miejsca; — jest umiejscowiony w pobliżu szkół oraz izby regionalnej; — daje możliwość montażu na trawie, co może sprzyjać swobodnej zabawie.

ok.32016 m2

[fot.19] Park Północ – zestaw zdjęć

44

Moje Czechowice-Dziedzice

Kolejną kwestią, było podjęcie decyzji o tym co szczegółowo zostanie umieszczone na ławce. W tym celu, rozmawialiśmy z przedstawicielami Urzędu Miasta, którzy podali nam swoje propozycje oraz zweryfikowali nasze koncepcje. Burzliwie dyskutowaliśmy również, nad wprowadzeniem dodatkowych strzałek informujących o kierunku, w którym znajduje się dany obiekt. Jednak jak wynikało z naszych sondaży, mogłoby to być niezrozumiałe i wprowadzić dodatkowy chaos.

[fot.20] Miejsce Spotkań – droga projektowa, wizualizacje wstępne

propozycje projektowe

45

[fot.21] Miejsce Spotkań –prezentacja projektu.

46

Moje Czechowice-Dziedzice

1.5 Prezentacja projektu W projekcie Miejsca Spotkań zwrócono uwagę na zróżnicowanie pionowe terenu gminy Czechowice-Dziedzice, gdzie różnica pomiędzy najwyższym miejscem (Górny Las – 320 m n.p.m) i najniższym (okolice Parku Północ i cmentarza żydowskiego – 239 m n.p.m) wynosi 84 m. Wysokość ławek została zróżnicowana analogicznie do wysokości wzdłuż granicy gminy Czechowice-Dziedzice – dla uproszczenia i ergonomii siedzenia wynoszą 30, 45 i 75 centymetrów.

A najwyższy punkt w gminie: [321 m n.p.m] B najniższy punkt w gminie: [239 m n.p.m] wysokość m n.p.m

B

25

A

320 300

0

280

B

260 239 0

5

10

15

20

25 2

30

35 39,8 km

profil topograficzny wzdłuż granicy gminy Czechowice-Dziedzice

10

A

granica gminy Czechowice-Dziedzice

[il.4] ukształtowanie gminy Czechowice-Dziedzice

Rezerwat Rotuz

Stawy hodowlane

[fot.22] Miejsce Spotkań – wizualizacja

A 30 cm

propozycje projektowe

A najwyższy punkt w mieście: 309 m n.p.m B najniższy punkt w gminie: 215 m n.p.m wysokość m n.p.m 300

A

280

B

260

B

B

240 220 0

5

10

15

20

25

30

35 39,8 km

[il.5] ukształtowanie terenu Orłowej

A A

Dworzec kolejowy

B 70 cm

47

48

Moje Czechowice-Dziedzice

Ławka zbudowana jest z modułów, których ułożenie nawiązuje w uproszczony sposób do granicy gminy Czechowice-Dziedzice oraz sprzyja spotkaniom małych grup ludzi, ułatwiając komunikację pomiędzy nimi.

najniższa wysokość siedziska, wskazuje najniżej położony obszar, na północy Czechowic-Dziedzic

[il.6] mapa gminy Czechowice-Dziedzice

grafika wyfrezowana jest w taki sposób, aby była czytelna po wejściu do środka

[fot.23] Miejsce Spotkań– widok z góry, wizualizacja

propozycje projektowe

Wejścia do środka, są w miejscach zbliżonych do tych, przez które przebiega autostrada A1 oraz kolej

49

Katowice Jezioro Goczałkowickie

Bielsko-Biała

[il.7] mapa gminy Czechowice-Dziedzice

stojak na rower

mapa-ławka zorientowana jest zgodnie z północą

50

Moje Czechowice-Dziedzice

1.6 Funkcje projektu 1. informacja — pozioma informacja wizualna przedstawia ważne obiekty i miejsca, które warto poznać w Czcehowicach-Dziedzicach. Specjalnie zaprojektowany w tym celu system znaków graficznych może być podstawą do stworzenia spójnego systemu identyfikacji wizualnej miasta gminy;

[fot.24] ławka Miejsce Spotkań

[il.8] Miejsce Spotkań – fragment grafiki

propozycje projektowe

51

— przybliża kształt granicy gminy Czechowice-Dziedzice;

Katowice Goczałkowice Zdrój Jezioro Goczałkowickie

Dolina Górnej Wisły

Natura 2000 Rezerwat Przyrody Rotuz

zęść przemysłowa

Bielsko-Biała

zęść rekreacyjno-rolnicza

[fot.25] ławka Miejsce Spotkań – widok z góry

[il.9] mapa gminy Czechowice-Dziedzice

— ilustruje w uproszczeniu zróżnicowanie ukształtowania terenu, wskazuje jednoznacznie najwyższy i najniższy punkt;

239 m.n.p.m.

320 m.n.p.m.

320 300 280

239 m.n.p.m.

260 240

320 m.n.p.m.

0

5

10

15

20

25

30

35

320 m.n.p.m.

239 m.n.p.m.

[fot.26] Miejsce Spotkań – prezentacja projektu

52

Moje Czechowice-Dziedzice

2. miejsce spotkań — wspiera spontaniczne, codzienne interakcje, pomiędzy użytkownikami danej przestrzeni, zachęca do zatrzymania, sprzyja rozmowom; — jest przestrzenią dla spotkań zorganizowanych niewielkich grup, które chcą porozmawiać na świeżym powietrzu; — jest przestrzenią do organizacji spotkań związanych z przybliżeniem mapy danego regionu i poprawy orientacji przestrzennej; — wspiera tworzenie i budowania naturalnych więzi pomiędzy mieszkańcami;

3. oganizacja wydarzeń, happeningów, wystaw — przestrzeń sprzyja inicjowaniu wydarzeń, o charakterze edukacyjno -rozrywkowych, związanych z edukacją regionalną mogą to być m.in. wystawa prac fotograficznych, wspólne gry wielkoformatowe, zabawy; — przestrzeń sprzyja organizowaniu wydarzeń przez mieszkańców, co wpływa na zwiększenie ich aktywności społecznej.

[fot.27] przestrzeń do zabawy na świeżym powietrzu

propozycje projektowe

53

[fot.29] wydarzenie podczas „Zapaleńców”

[fot.28] Miejsce Spotkań – prezentacja projektu

Moje Czechowice-Dziedzice

1.7 Konstrukcja

1.7.1 Ĺ awka

&+<%$ ÄŻ( 2.5(ÄŁ/212 ,1&=(- :<0,$5< 6Ä&#x2021; : 0,/,0(75$&+ :<.2Ä&#x2DC;&=(1,( 32:,(5=&+1, 72/(5$1&-( /,1,2:$ .Ä&#x2021;72:$ ,0,Ä&#x152; , 1$=:,6.2

67Ä&#x152;3 2675( .5$:Ä&#x152;'=,(

:<.2Ä&#x2DC;&=(1,(

32'3,6

'$7$

1,( 6.$/8- 5<681.8

3235$:.$

7<78â

1$5<6 635$:'= =$7:,(5 :<352' = -$.2ÄŁ&,

0$7(5,$â

:$*$

15 5<681.8

$ SRGVWDZDB BODF]HQLH 6.$/$

$5.86= =

[il.10] podstawa noĹ&#x203A;na: rysunek techniczny

50

1200 900

Â&#x192;

[il.11] drewno â&#x20AC;&#x201C; rysunek techniczny

500

° 73

54

propozycje projektowe

5

55

[il.12] stojak rowerowy â&#x20AC;&#x201C; rysunek techniczny

[fot.30]â&#x20AC;&#x2021;Miejsce SpotkaĹ&#x201E; â&#x20AC;&#x201C;elementy projektu

widok z gĂłry

liczba elementĂłw

widok z przodu, konstrukcja stalowa

stojak rowerowy

1x

70 cm [stalâ&#x20AC;&#x201C;podstawa] + 5 cm [drewnoâ&#x20AC;&#x201C;siedzisko]

1x

25 cm [stalâ&#x20AC;&#x201C;podstawa] + 5 cm [drewnoâ&#x20AC;&#x201C;siedzisko]

9x

42 cm [stalâ&#x20AC;&#x201C;podstawa] + 5 cm [drewno-siedzisko]

7x

drewno

7x

stal - ceownik

70 42

25

2x

56

Moje Czechowice-Dziedzice

1.8 Miejsce Spotkań – projekt grafiki 1.8.1 Piktogramy

propozycje projektowe

57

[il.13] projekt grafiki â&#x20AC;&#x201C;piktogramy

58

Moje Czechowice-Dziedzice

Sil

esia

4200

4800 [il.14] projekt grafiki â&#x20AC;&#x201C; wymiary

propozycje projektowe

59

Grubość linii Tekst = 4 mm Rysunek = 5 mm Sil

esi

a

4200

[il.15] projekt grafik – powiększony fragment

60

Moje Czechowice-Dziedzice

1.8.2 Konstrukcja Piktogramy zostały zaprojektowane tak, aby umożliwić ich wyfrezowanie w drewnie. Zastosowany krój pisma to Din Next Rounded LT Pro Bold.

Din Rounded LT Pro

[il.16] konstrukcja piktogramów

[fot.32] wyfrezowana grafika – detal

[fot.31] wyfrezowana grafika – detal

62

Moje Czechowice-Dziedzice

[fot.34] zainteresowanie gminą Czechowice-Dziedzice

[fot.33] prezentacja projektu

propozycje projektowe

63

[fot.35]â&#x20AC;&#x2021;prezentacja projektu

64

Moje Czechowice-Dziedzice

propozycje projektowe

65

[fot.36] Miejsce Spotkań

66

Moje Czechowice-Dziedzice

2. Scenariusze zająć dla przedszkola i szkoły podstawowej 2.1 Założenia projektowe Cele

1. zachęcenie do poznawania gminy Czechowice-Dziedzice.

1.1 zwiększenie przywiaząnia do miejsca 1.2 zwiększenie zainteresowania młodych ludzi historią oraz ważnymi miejscami gminy Czechowice-Dziedzice 1.3 stworzenie przestrzeni sprzyjającej spotkaniu i rozmowie o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości gminy 2. wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży 2.1 stymulowanie aktywności poznawczej 2.2 zwiększenie kreatywności i twórczego myślenia 2.3 wsparcie nauczycieli i animatorów w prowadzeniu spotkań 3. wsparcie nauczycieli, animatorów i edukatorów w przygotowaniu oryginalnych i angażujących uczniów zajęć 3.1 zachęcanie ich do dzielenia się swoimi pomysłami i rezultatami 3.2 dostarczenie materiałów i narzędzi, wspierających ich pracę związaną z poznawaniem gminy Czechowice-Dziedzice Odbiorca projektu — scenariusze zajęć dedykowane są nauczycielom, animatorom, edukatorom, i wszystkim osobom, które mają przygotowanie pedagogiczne i doświadczenie w pracy z dziećmi i młodzieżą, dla których przedstawiane scenariusze, będą inspiracją do twórczej pracy, a także krytycznej dyskusji na temat skuteczności proponowanych metod i narzędzi

odbiorcy co otrzymują?

nauczyciele animatorzy edukatorzy

1. dedykowane narzędzia, wskazówki i inspiracje do prowadzenia zajęć o gminie Czechowice-Dziedzice

uczniowie dzieci

1. pretekst do poznawania i odkrywania swojej tożsamości 2. zadania stymulujące do twórczego myślenia, ekspresji, interakcji 3. inspiracje do działania

[il.1] odbiorcy projektu – schemat

rodzice rówieśnicy wszyscy mieszkańcy 1. informacje o wartościowych dla uczniów miejscach z Czechowic-Dziedzic 2. autorskie gry – pretekst do wspólnego spędzania czasu z bliskimi i poznawania gminy

propozycje projektowe

— scenariusze bezpośrednio skierowane są do uczniów IV klasy szkoły podstawowej oraz przedszkola [5–6 lat] — poprzez publiczne udostępnianie rezultatów, docelowo odbiorcami projektu mogą być wszyscy mieszkańcy Czechowic-Dziedzic oraz turyści Założenia użytkowe — scenariusz zajęć posiada wersję fizyczną oraz elektroniczną — scenariusz zająć w formie drukowanej oraz narzędzia potrzebne do przeprowadzenia zajęć, są schowane do poręcznego pudełka, rozmiaru zbliżonego do A4 — poręczny format – nauczyciel może zabrać scenariusz ze sobą w plener Założenia wizualne — przyjazny charakter – wielkość typografii pozwala na swobodne korzystanie w trakcie prowadzenia zajęć — atrakcyjny wygląd wizualny zachęca do sięgnięcia scenariusza — kod kolorystyczny – inny dla każdej grupy wiekowej (pomarańczowy dla podstawówki, zielony dla przedszkola) oraz na odrębne wydarzenia (niebieski) Założenia formalne — scenariusze udostępniane na otwartej licencji creative commons, udostępniane publicznie w przestrzeni wirtualnej, a także w Urzędzie Miasta i szkołach — wszystkie narzędzia i scenariusz, jest możliwy do taniego druku i powielania Technologia i koszty produkcji — scenariusze dopasowane do wydruku w zwykych drukarkach formatu A4

2.2 Idea projektu Ideą cyklu zajęć, jest stworzenie sytuacji, która sprzyja wymianie informacji o gminie w atmosferze zabawy i interakcji. Proponowane przez nas scenariusze –poznawanie mapy, tworzenie gier, rysowanie – są pretekstem do zastanowienia się nad tym co dla uczestników jest wartościowego w Czechowicach-Dziedzicach.

Punktem wyjścia i pretekstem do rozmowy jest przede wszystkim mapa i piktogramy. Zmuszają one do uważnego przyjrzenia się wybranym obiektom i miejscom, by dostrzec charakterystyczne elementy – w celu ich odpowiedniego przyporządkowania lub opisania.

Moje Czechowice-Dziedzice. Scenariusze zajęć – wspierają rozwój dzieci i młodzieży, stymulują do aktywności poznawczej, oraz wpływają na rozwój kreatywności i twórczego myślenia. Zachęcają dzieci i młodzież do poznawania ich najbliższej okolicy, a także do rozmowy o swoich ulubionych miejscach.

Dla nauczycieli i animatorów, projekt jest wsparciem w prowadzeniu przez nich atrakcyjnych zajęć. Narzędzia mogą być wykorzystywane podczas zajęć z edukacji regionalnej, ale także w ramach lekcji plastycznych, wychowawczej, polskiego lub geografii. Nasze scenariusze są propozycją i inspiracją do tworzenia angażujących dla dzieci zajęć. Mogą być przez edukatorów modyfikowane i przekształcane oraz udostępniane dalej na otwartej licencji.

67

68

Moje Czechowice-Dziedzice

Chcemy wspierać budowanie więzi pomiędzy mieszkańcami i ich otoczeniem.

Proponujemy zajęcia w klasie oraz na świeżym powietrzu – przy Ławce Miejsce Spotkań uproszczonej granicy gminy Czechowice-Dziedzice z wyfrezowaną grafiką, która przedstawia najważniejsze lokalizacje.

[fot.37] Miejsce Spotkań w Parku Północ, warsztaty w przedszkolu

propozycje projektowe

2.3 Scenariusz działania Projekt „Moje Czechowice-Dziedzice. Scenariusze zajęć” dedykowany jest przede wszytkim nauczycielom, animatorom oraz wszystkim osobom, które inspirują młodych ludzi do poznawania ich gminy. Zadaniem projektu jest dostarczenie narzędzi związanych z gminą Czechowice-Dziedzice, które ułatwią prowadzenie atrakcyjnych zajęć. Chciałybyśmy, aby projekt zainicjował również tworzenie sieci współpracy wśród nauczycieli i animatorów z gminy, którzy za pośrednictwem m.in. strony internetowej, mogliby szybko i skutecznie dzielić się swoimi pomysłami oraz rezultatami działań. Zachęcenie i stworzenie przestrzeni do udostępniania rezultatów, może być bardzo wartościowe dla wszystkich odwiedzających Czechowice-Dziedzice, ponieważ [jak się o tym przekonałyśmy] często podczas lekcji uczniowie tworzą bardzo ciekawe materiały o gminie, które niestety są bardzo trudno dostępne. Jednak proces ten wymaga czasu i przygotowania. W ramach naszej pracy skupiłyśmy się na opracowaniu i udostępnieniu cyklu zajęć dla dwóch grup wiekowych. promocja projektu

Informacja o pakiecie Moje Czechowice-Dziedzice scenariusze zajęć, rozpowszechniać się będzie stopniowo, etapami poprzez następujące działania: — mailing [do nauczycieli, którzy już wcześniej pomagali nam w procesie zbierania informacji i tworzenia scenariuszy, do bibliotek, harcerzy] — ulotkę informacyjną w szkołach, bibliotece, Urzędzie Miejskim — spotkania i rozmowy bezpośrednie — pocztę pantoflową — stronę internetową umieszczoną na stronach szkół, urzędu miasta, biblioteki W ten sposób przekażemy prostą instrukcję, informującą o tym, jak można zrealizować cykl zajęć Moje Czechowice-Dziedzice:

Jak zrealizować zajęcia?

-instrukcja dla prowadzącego

1. wybrać odpowiedni pakiet w zależności od wieku uczestników:

10–12 lat

5–6 lat

podstawówka

przedszkole

2. zdobyć pakiet Moje Czechowice-Dziedzice w wybrany sposób:

pobrać ze strony i wydrukować

zamówić przez stronę internetową

odebrać osobiście w wybranej szkole, bibliotece lub Urzędzie Miasta

3. zapoznać się z otrzymanym scenariuszem i narzędziami

4. przeprowadzić zajęcia

69

70

Moje Czechowice-Dziedzice

5. ustalić wspólnie termin spotkania

6. przygotować narzędzia lub kupić dodatkowe materiały

7. udokumentować rezultaty i podzielić się wnioskami z przeprowadzonych zajęć

W ramach naszej pracy dyplomowej prezentujemy jedynie ogólną strukturę strony internetowej, która przybliża jej funkcje:

prowadzisz zajęcia?

strona główna

uczestniczysz w zajęciach?

dział uczeń

kreatator map online

dział nauczyciel

sceanriusze zajęc    

przeczytaj scenariusz pobierz scenariusz zamów scenariusz pobierz narzędzia

kreator scenariusza  dodaj własny scenariusz

[il.1] struktura strony internetowej

 stwórz mapę online  drukuj mapę  udostępnij

galeria

 przeglądaj rezultaty zajęć  dodaj zdjęcia z przeprowadzonych zajęć

dodawanie zdjęc  dodaj zdjęcie mapy narysowanej na zajęciach w szkole

galeria map  przegladaj  wybierz ulubioną

forum

 wymień się uwagami z innymi nauczycielami  znajdź partnera do poprowadzenia zajęć

propozycje projektowe

Scenariusze powinny być możliwe do zakupienia lub odebrania w Dziale Marketingu i Promocji gminy Czechowice-Dziedzice oraz do zamówienia na stronie internetowej (www.mojeczechowicedziedzice.pl). Aby przeprowadzić zajęcia nie jest konieczne posiadanie fizycznych materiałów i narzędzi. Przygotowałyśmy dla nich cyfrowe odpowiedniki, które można pobrać i wydrukować.

Rodzic korzysta ze scenariusza

Rodzic korzysta w dowolny sposób z elementów ZVSRPDJDMÆF\FK VFHQDULXV]H

']LHFNR WZRU]\ VZRMÆ PDSÖ JPLQ\

']LHFNR Z SU]HGV]NROL EDZL VLÖ HOHPHQWDPL ZVSRPDJDMÆF\PL scenariusz

71

72

Moje Czechowice-Dziedzice

2.7 Grupa docelowa

działanie animatora/ nauczyciela

pobranie scenariusza zajęć i narzędzi

przeprowadzenie cyklu zajęć

udostępnienie rezultatów

modyfikacja i tworzenie nowych scenariuszy z wykorzystaniem narzędzi

animator nauczyciel

uczniowie

wszyscy mieszkańcy i turyści

animatorzy, edukatorzy

porządkują wiedzę o miejscowości w której mieszkają, uczą się o niej poprzez zabawę – rysowanie map mentalnych, tworzenie gier, oraz poznawanie jej mapy – w klasie lub przy ławce w parku

turyści i mieszkańcy, poznają miejsca w gminie, które są ważne i atrakcyjne dla dzieci i młodzieży z gminy, które często nie są zaznaczane w oficjalnych przewodnikach

inspirują się wzajemnie oraz wzmacniają swoje działania poprzez współpracę, oraz porówywanie rezultatów

odbiorcy

korzyści

otrzymuje pakiet praktycznych materiałów o Czechowicach-Dziedzicach [karty, mapy, pieczątki, zdjęcia], które może wykorzystać zgodnie ze scenariuszem, lub według własnej inwencji

[il.17] grupa docelowa.

cel: wzajemne wsparcie i wymiana wiedzy pomiędzy nauczycielami i animatorami w procesie tworzenia wartościowych i angażujących dzieci i modzież zajęć

Moje Czechowice-Dziedzice – scenariusze zajęć, składają się z propozycji organizacji lekcji, oraz narzędzi wspomagających. Scenariusze dedykowane są pedagogom. Jednak same narzędzia, mogą być wykorzystywane niezależnie, przez wszystkie osoby zainteresowane. Pieczątki, karty, mapy mogą stanowić punkt wyjscia do kreatywnej aktywności, mogą być dowolnie wykorzystywane – w zależności od wyobraźni i pomysłowości użytkownika.

Przewidujemy, że proponowane przez nas materiały oraz strona internetowa, mogą być przydatne również rodzicom, którzy przejęli odpowiedzialność za nauczanie swoich dzieci, zgodnie z duchem filozofii unschoolingu1 , czy edukacji domowej2. Miejsce Spotkań i prezentowanie rezultatów na stronie, umożliwia skonfrontowanie i porównanie obrazu miasta stworzonego przez dziecko z rówieśnikami oraz daje przestrzeń do spotkania i jest pomysłem na edukacje w plenerze.

1 unschooling – to sposób myślenia, życia, forma kontaktu z dzieckiem i innymi ludźmi, który zakłada, że każdy ma swoją autonomię i ma prawo podejmować swoje własne decyzje, bierze odpowiedzialność za własny rozwój 2 edukacja domowa – edukacja pozaszkolna, z wymogiem zdawania podstawy programowej w określonym czasie w szkole oraz z zastrzeżeniem, że dzieci powinny zdobyć określoną wiedzę ogólną

propozycje projektowe

2.4 Metodologia W celu dobrego przygotowania się do przeprowadzenia warsztatów, zapoznałyśmy się z dostępnymi metodologiami oraz dobrymi praktykami z zakresu skutecznego angażowania młodzieży do działania.

Analizując aktualne metody i nowe narzędzia, można odnieść wrażenie, że obecnie jesteśmy zasypani nowoczesnymi metodami, które skuteczniej niż kiedykolwiek wcześniej przekażą młodym ludziom wiedzę i zaangażują do aktywności. Można spotkać wiele nowych [często angielskich] definicji takich jak: edutaiment, grywalizacja, neurodydaktyka, g-learning, m-learning, można stracić [lub zyskać] mnóstwo czasu przeglądając możliwe aplikację, e-podręczniki, audiobooki, kursy internetowe i nowinki technologiczne ułatwiające rozwój i nauczanie. 12 Jednak czy nowoczesne technologie wystarczą by skutecznie zaangażować młodzież i dzieci do działania? Szczegółowo to zagadnienie opisane jest m.in. w raporcie eksperckim „Dydaktyka cyfrowa epoki smartfona”, w którym można znaleźć wyniki badań z wykorzystania nowej technologii w szkołach, a także wnioski jakie zostały wyciągnięte po tych badaniach. Publikacja zawiera także praktyczny opis metod, które nie koncentrują się już na wykorzystaniu technologii, tylko na uczniu. Do takich metod można zaliczyć: metodę projektu, odwróconą klase, webquest. W tych metodach, technologia wykorzystywana jest jako wspomaganie procesu kształcenia.

W wielu źródłach podkreśla się jedną ważną zasadę w doborze metod: indywidualizacja, czyli dopasowanie do konkretnych potrzeb, osobowości, tematu zajęć oraz umiejętności określonej grupy i nauczyciela.34 W tym celu przeprowadziłyśmy krótki sondaż w szkole, dotyczący wykorzystywania technologii w szkole i przez uczniów. Jak się okazało, nie jest to jeszcze naturalne środowisko dla nauczycieli. W szkole brakuje wyposażenia. Nie ma również dostępu do wifi. Jest najczęściej tylko jedna sala komputerowa. Uczniowie deklarowali, że nie korzystają często z portali społecznościowych. Tych informacji nie można uogólniać na całą szkołę, jednak dotyczyły one bezpośrednio osób z klasy w której mieliśmy przeprowadzić warsztaty. Dlatego były dla nas znaczące.

W związku z tym, naszym głównym celem, stało się wykorzystanie tylko takich narzędzi i metod, które nie wiążą się na tym etapie z wykorzystaniem nowoczesnych technologii. Dzięki temu, nauczyciel będzie mógł skupić się na prowadzeniu zajęć i bezpośrednim kontakcie z uczniami, a nie na problemach technicznych. [przewidujemy jednak możliwość rozwoju projektu, o przeniesienie wybranych

1 www.edunews.pl 2 W. Kołodziejczyk, „Od dydaktyki pouczania w kierunku szkoły umożliwiania”, www.ktime.up.krakow.pl/symp2014/referaty_2014_10/kolodziejczyk.pdf, dostęp na dzień 26.05.2015 3 K. Denek, „Uczyć w duchu mądrości i wiedzy”, s. 27–44, praca zbiorowa, „Edukacja jutra. Od tradycji do nowoczesności. Aksjologia w edukacji jutra.” ,Sosnowiec 2014 4 E. Musiał, „Nowe technologie a przyjazne środowisko uczenia się”, Katedra Technologii i Mediów Edukacyjnych Instytut Bezpieczeństwa i Edukacji Obywatelskiej, Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków 2014

73

74

Moje Czechowice-Dziedzice

narzędzi fizycznych do świata wirtualnego, jednak etap jego wdrażania powinien być przeprowadzony stopniowo]. W scenariuszach, skupiamy się na rozwijaniu kompetencji miękkich t.j. współpracy, interakcji z innymi, rozmowy, prezentacji, a także rozwijaniu plastycznych umiejętności. Do tego celu wykorzystujemy najstarszą znaną metodę rozwoju, jakim jest zwykła, wspólna zabawa.

W naszym projekcie odwołujemy się do „poszukiwań metodycznych ułatwiających proces uczenia”, które rozwinęły się już w latach 70 XX wieku w Stanach Zjednoczonych, Niemczech i Austrii – pedagogiki zabawy. Czerpie ona z teorii psychologii humanistycznej i wyodrębniającego się nurtu postaci [Gestalt]. Jej celem, jest tworzenie takich sytuacji, w których uczestnik może bez lęku rozwijać swoje najlepsze cechy.1 Jest kilka zasad, które wpływają na realizację tego celu, a są to:2 — dobrowolność – uczestnik sam decyduje o swojej aktywności, wychowawca jedynie zachęca, zaprasza do uczestnictwa w zabawie; — wielopoziomowość komunikacji – świadome porozumiewanie się na poziomie werbalnym i niewerbalnym, rzeczowym (wymiana logicznych i prawdziwych informacji) i emocjonalnym (wyrażanie, odczuwanie, akceptowanie uczuć swoich i innych); — unikanie rywalizacji – rezygnacja z podziału na zwycięzcę i przegranych, uczenie współpracy i współdziałania z innymi; — różnorodność środków wyrazu – umożliwienie przekazywania treści i emocji poprzez oddziaływanie na różne zmysły. Stosuje się podczas zajęć wszystkie media, ruch, dotyk, gest, taniec, malowanie, lepienie oraz pantomimę.

Niektóre z zajęć odbywają się przy Ławce Miejsce Spotkań w Parku Północ, wykorzystując jej atmosferę i potencjał: kształt tworzący granicę gminy CzechowiceDziedzice oraz wyfrezowaną grafikę, która przedstawia najważniejsze lokalizacje, co wpływa na rozwój orientacji przestrzennej.

Przy projektowaniu scenariuszy dla podstawówki, inspirowaliśmy się metodą edukacji z wykorzystaniem gier [game based learning]. Ta metoda jest bardzo chwalona i polecana przez specjalistów z zakresu pedagogiki m.in. przez reprezentantów grupy superbelfrzy. Podkreślają oni, że wykorzystanie gier w nauczaniu, ma duży wpływ na rozwój kluczowych kompetencji uczniów t.j. umiejętności społecznych, pracy w grupie, twórczego rozwiązywania problemów, logicznego i analitycznego myślenia.3

1 Z. Zaorska, „Pedagogika zabawy – metodyka pracy z grupą”, [W:] Kropla, nr 1/92, s. 9 2 E. Kędzior-Niczyporuk, „Pedagogika zabawy jako metodyka pracy z grupą”, s 2–4 3 www.superbelfrzy.edu.pl/gry-edukacyjne-gamifikacja/

propozycje projektowe

Skuteczność wykorzystanie gier w edukacji, potwierdzają również doświadczenia m.in. PlayMaker School instytutu GameDesk oraz nowojorskiej grupy Institute of Play, który już od ponad 6 lat, realizuje program Quest to learn, który opiera się na nauce przez zabawę, granie w gry i ich projektowanie. Na swojej stronie udostępnia materiały potrzebne do stworzenia takich gier, oraz swoje rezultaty. Zachęca również do korzystania z ich metody, która szczegółowo opisana jest w publikacji „Quest To Learn – Developing The School For Digital Kids” dostępnej bezpłatnie na stronie www.instituteofplay.org.

2.5 Konstrukcja scenariusza Każde spotkanie, przygotowane zostało w oparciu o podobną budowę1 : wstęp 1. ćwiczenia rozluźniająco-koncentrujące, wprowadzają atmosferę bezpieczeństwa i akceptacji [np: iskierka, Kto tak jak ja, Ustalanie zasad2] 2. wprowadzenie materiału źródłowego [t.j. zdjęcia, mapy, karty], który ułatwia rozpoznanie poziomu wiedzy uczniów faza zasadnicza 3. przygotowanie do dalszej pracy [np. podział na grupy, spacer wyobrażony, aranżacja przestrzeni3 ], ułatwia współpracę, stymuluje do twórczego myślenia 4. praca indywidualna lub grupowa na wybrany temat [np wspólne rysowanie, tworzenie zagadek, rozmowa], umożliwia zaangażowanie każdego ucznia, ułatwia wymianę myśli, informacji i swobodną interakcję podsumowanie 5. prezentacja, daje szanse uczniom na porównanie wypracowanych przez nich rezultatów na forum grupy oraz podzielenia się swoimi spostrzeżeniami 6. podsumowanie Proponowany przez nas cykl spotkań dla szkoły podstawowej i przedszkola w uproszczeniu zbudowany jest z następujących etapów: 1. przekazanie i wymiana informacji o gminie Czechowice-Dziedzice – przybliżenie ukształtowania terenu, mapy oraz ważnych miejsc i wartościowych obiektów 2. wspólna zabawa z wykorzystaniem różnych narzędzi i metod, które ułatwiają ekspresję i przedstawienie swoich ulubionych miejsc i obiektów w gminie 3. tworzenie osobistego obrazu gminy Czechowice-Dziedzice – w formie rysunku w glinie, planszy do gry lub mentalnej mapy miasta 1 E. Kędzior-Niczyporuk, „Pedagogika zabawy jako metodyka pracy z grupą”, s 5–6 2, 3 wymienione ćwiczenia, opisane zostały w Scenariuszu zajęć dla podstawówki i przedszkola Moje Czechowice-Dziedzice

75

76

Moje Czechowice-Dziedzice

2.6 Pierwsze scenariusze i pilotaż W trakcie pracy nad projektem scenariuszy zajęć oraz narzędzi, wspomagających ich realizację, niezbędne było przeprowadzenie warsztatów (zajęć pilotażowych).

Chciałyśmy zweryfikować założenia i sprawdzić działanie zaplanowanych scenariuszy oraz określić narzędzia, które uatrakcyjnią prowadzone zajęcia.

[fot.38] przekazywanie informacji

[fot.39] tworzenie swojej rzeźby

[fot.40] odkrywanie mapy gminy

[fot.41] miejsca i obiekty ważne w Czechowicach-Dziedzicach

W celu określenia docelowej grupy odbiorców naszego działania, przeprowadziłyśmy warsztaty dla dzieci i młodzieży na różnym poziomie edukacji – dla przedszkola, szkoły podstawowej i gimnazjum. Równocześnie, przetestowałyśmy jak sprawdza się w różnych grupach, wdrożona wcześniej ławka Miejsce Spotkań. Tematyka zajęć była wspólna – zachęcenie do poznawania gminy Czechowice-Dziedzice.

Jeden z naszych pomysłów na zajęcia, sprawdziłyśmy pilotażowo podczas biegu na orientacje „Nocna Orientacja Czechowicka”, w trakcie którego przy Ławce Miejsce Spotkań znajdował się punkt kontrolny. Uczestnicy startujący w kategorii rodzinnej otrzymywali od nas zadanie – odnalezienia pływającego lub latającego zwierza na ławce i odrysowanie go w technice frotażu. Zabawa zachwyciła najmłodszych uczestników, co przekonało nas, że jest to dobry pomysł.

Następnym krokiem, była weryfikacja pomysłów zajęć. Przeprowadziłyśmy warsztaty w Publicznym Przedszkolu nr 7 przy ul. Andrzeja Krzanowskiego 9, Szkole Podstawowej nr 7 ul. Szkolna 6 oraz Gimnazjum nr1 im. ks. Jana Twardowskiego.

Po przygotowaniu wstępnych scenariuszy rozrysowałyśmy je w formie storyboardów, co pozwoliło nam przewidzieć przebieg zajęć, możliwe trudności i problemy logistyczne (takie jak ustawienie krzeseł w klasie czy podział dzieci na grupy).

propozycje projektowe

77

Warsztaty w przedszkolu Pierwsze warsztaty, które przeprowadziłyśmy, miały miejsce w Przedszkolu Publicznym nr7 w Czechowicach-Dziedzicach. Wcześniej miałyśmy możliwość skonsultowania naszych pomysłów na zajęcia z paniami pedagog, pracującymi w tej placówce – panią Barbarą Giemzą oraz panią Magdaleną Źbik.

Zaplanowałyśmy trzy scenariusze zajęć po 45 minut, w których zgodnie z sugestią nauczycieli wprowadziłyśmy krótkie zabawy, podnoszące aktywność wśród dzieci.

Spotykamy się przy ławce. Opowiadamy, czym są piktogramy na ławce, i czym jest sama ławka.

Rozdajemy dzieciom pocztówki z Czechowic-Dziedzic. Zadaniem jest odnalezienie miejsc na ławce.

Zabawa ruchowa. Dzieci poruszają sie do muzyki, w chwili gdy przestaje grać udają zadane piktogramy. W tym samym czasie przykrywamy ławkę szarym papierem.

Dzielimy przedszkolaki na grupy.

Zadaniem dzieci jest odnalezienie (poprzez odrysowanie metodą frottage) piktogramów, ukrytych pod szarym papierem.

Kiedy już wszystkie kartki zostały zarysowane, składamy odrysowane fragmenty w całość.

[il.18] wa wars rszt ztat at w pprz rzed edsz szko kolu lu – –st stor oryb yboa oard rd

78

Moje Czechowice-Dziedzice

Przedszkole. Scenariusz nr 2

Rozmawiamy o ostatnim spotkaniu. Pytamy, czy pamiętają ławkę i rysowanie. Pytamy, czy pamiętają, dlaczego ławka jest szczególna.

Dzieci tworzą swoje znaki. Na koniec podpisujemy ich prace.

Dzieci odbijają swoje znaki na papierze. Tym samym tworzą własną mapę miejsc ważnych w gminie.

[il.19] wa wars rszt ztat at w pprz rzed edsz szko kolu lu – –st stor oryb yboa oard rd

Zapraszamy dzieci do stolików, na których przygotowana jest glina.

W niej będą sami odciskać swoje piktogramy, przedstawiające wybrane miejsce w gminie.

Po wyschnięciu gliny, pokrywa,y ja farbą za pomocą wałka

Gotowa mapa.

propozycje projektowe

79

Celem pierwszego spotkania było zachęcenie do poznawania gminy oraz przybliżenie dzieciom przestrzennego obrazu mapy gminy i pokazanie na niej wybranych obiektów. Zajęcia odbywały się w parku Północ Przy Ławce Miejsce Spotkań, wiek dzieci wynosił 5–6 lat (ostatnia grupa przedszkola). W rezultacie przedszkolaki poznały piktogramy, wyfrezowane na ławce oraz odrysowały je w technice frotażu.

Drugie zajęcia zostały zrealizowane w sali w przedszkolu. Dzieci tworzyły w glinianych tabliczkach piktogramy swoich ulubionych miejsc w gminie.

W planie ostatnich zajęć było stworzenie przez przedszkolaków własnych map gminy przy użyciu pieczątek, które postanowiłyśmy zaprojektować. Scenariusz powstał, ale jego testowanie musiałyśmy odłożyć na późniejszy termin, ze względu na konieczność przygotowania prototypów narzędzi.

[fot.42] warsztaty w przedszkolu – zestaw zdjęć

80

Moje Czechowice-Dziedzice

Wnioski Zaproponowana przez nas forma poznawania gminy Czechowice-Dziedzice spodobała się przedszkolakom. Możliwość dotknięcia, doświadczenia formy piktogramów wyrytych w drewnie a potem odrysowania ich, sprawiła, ze dzieci zapamietały zajęcia przy ławce. Przy ławce swobodnie zmieściło się ponad 20 dzieci : nawet gdy usiadły, zajmowały tylko jedną jej stronę. Po drugich zajęciach, w trakcie których dzieci pracowały z gliną musiałyśmy nieco zmodyfikować scenariusz.

[fot.43] warsztaty w przedszkolu

[fot.44] kościół z Czechowic-Dziedzic

Określenie miejsc konkretnych w gminie, które są dla nich ważne, okazało się za trudne, ale bez problemu potrafi ły nazwać miejsca, które lubią. Dlatego, przed zajęciami nauczyciel zadaje dzieciom (i też rodzicom) zadanie, aby przyniosły zdjecie lub ilustrację miejsca (rzeczy), która jest dla nich ważna. Na początku spotkania w trakcie pogadanki przedszkolaki prezentują te miejsca. Dodatkowo nauczyciel również ma karty, przedstawiające zdjęcia miejsc i piktogramy z ławki Miejsce Spotkań. W trakcie zajęć ważne było, że dałyśmy dzieciom swobodę tworzenia – nie krytykowałyśmy ich pomysłów, ani nie sugerowałyśmy rozwiązań.

Sugestia takiego podejścia została ujęta w scenariuszu.

Warsztaty w podstawówce Kolejnym etapem, było przygotowanie warsztatów dla IV klasy szkoły podstawowej. Warsztat odbył sie w Szkole Podstawowej nr 7 w CzechowicachDziedzicach, uczestniczyli w nim uczniowie klasy IV B. Przed pierwszymi zajęciami spotkałyśmy się z panią wychowawczynią – Aleksandrą Hoczek, aby skonsultować pomysł na warsztaty. Najbardziej spodobał się pomysł tworzenia gier o Czechowicach-Dziedzicach. Miałyśmy nadzieję, że w ten sposób zaangażujemy

propozycje projektowe

81

uczniów do dzielenia się wiedzą na temat gminy, w której mieszkają. Chciałyśmy też zainspirować ich do wykorzystania ławki Miejsca Spotkań, jako planszy do gry.

Zajęcia miały odbyć sie w trzech blokach po 90 min – dwie lekcje szkolne z przerwą.

Na pierwszych zajęciach rozmiawialiśmy o Czechowicach-Dziedzicach, o miejscach, które dla dzieci były ważne, a kóre powszechnie za takie uchodzą. Zależało mam, aby każde dziecko mogło swobodnie się wypowiedzieć, dlatego przyjęłyśmy formułę pracy w grupie. Uczniowie pracowali z mapą gminy, na której zaznaczali wybrane przez siebie miejsca za pomocą karteczek.

Druga część lekcji związana była z Ławką Miejsce Spotkań w parku Północ. Przed wyjściem, zwróciliśmy uwagę uczniów na najwyższy i najniższy punkt w gminie.

Między innymi dzięki temu, uczniowie bez trudności odgadli, że jest ona mapą, przestrzennym obrazem ich gminy. Następnie odszukali miejsca, które na poprzedniej godzinie lekcji zaznaczyli na mapię. Wspólnie wybraliśmy osiem najważniejszych miejsc dla ich grupy w gminie.

Kolejne warsztaty dotyczyły gier. Jak są skonstruowane? Które są najciekawsze?

Omówiliśmy wspólnie rodzaje, zasady, konstrukcję gier, uczniowie opisali także, to za co lubią swoje ulubione gry. Przygotowałyśmy prezentacje z inspirującymi przykładami gier. Wspólnie określiliśmy wstępne założenia do gier jakie uczniowie mieli tworzyć w następnym tygodniu oraz podzieliliśmy klasę na grupy, w których będą pracować nad swoją grą o Czechowicach-Dziedzicach.

przywitanie, swobodna rozmowa o drodze do szkoły

wspólne ustalenie i spisanie zasad

praca w małych grupach

prezentacja wybranych miejsc [fot.45] warsztaty w szkole podstawowej – przebieg

82

Moje Czechowice-Dziedzice

Na trzecich zajeciach uczniowie pracowali nad swoimi grami. Postawiłyśmy przed uczniami wyzwanie stworzenia gry w 70 minut. Ostatecznie powstało sześć gier.

Powstały dwie gry typu „Czecho-Biznes” inspirowane popularną grą EuroBiznes, oraz 4 gry planszowe, które polegają na wędrowaniu po wyznaczonej ścieżce w zależności od ilości wyrzuconych oczek, oraz jedna wielkoformatowa, w której pionkami, byli sami uczestnicy.

Wnioski Przeprowadzenie warsztatów wykazało skuteczność proponowanych scenariuszy – uczniowie byli zaangażowani i chętnie brali udział w proponowanych zabawach. Stworzyli gry, w których opowiedzieli o Czechowicach-Dziedzicach. Mieli również okazję wyrazić swoją osobistą wartość jaką do nich przypisują [w przypadku gry Czecho-Biznes, skatepark został uznany np. za najdroższe pole na planszy].

[fot.46] warsztaty w szkole podstawowej – zestaw zdjęć

propozycje projektowe

83

Sprawdziły się wszystkie zabawy ruchowe, które skutecznie podnosiły poziom energii w grupie. Jednak zabrakło czasu na pogłębioną rozmowę o samej gminie Czechowice-Dziedzice. Uczniowie przynieśli na zajęcia bardzo dużo materiałów, o których nie zdążyli opowiedzieć. Zdążyliśmy jedynie wybrać w grupach ulubione miejsca i wskazać je na mapie. Podczas tworzenia gry, okazało się, że uczniowie nie mają żadnych problemów z tworzeniem zagadek. To postawiło przed nami wyzwanie, aby dobrać takie materiały, które przyśpieszą i ułatwią proces wymiany informacji. Owocem tych zmian, są zaproponowane przez nas narzędzia – mapa z zaznaczonymi, obiektywnie ważnymi miejscami w CzechowicachDziedzicach, oraz karty, które porządkują rozmowę, stymulują do kreatywnego myślenia i są pretekstem do rozmowy i tworzenia zagadek. Szczegółowo opisane są w dalszej części tej pracy.

[fot.47] rezultaty warsztatów – zestaw zdjęć.

84

Moje Czechowice-Dziedzice

Warsztaty w gimnazjum Warsztaty w gimnazjum były dla nas sporym wyzwaniem, dzięki któremu wiele nauczyłyśmy się i dwiedziałyśmy. Zajęcia przeprowadziłyśmy w czechowickim Gimnazjum nr 1, w ramach lekcji edukacji regionalnej. Uczestniczyli uczniowie II klasy. Wcześniej omówiłyśmy plan działania z panią Marią Koutny, nauczycielką grupy, która prowadzi w tej szkole bibliotekę oraz Izbę Regionalną. Pani Maria bardzo angażuje się, aby zachęcić uczniów do nauki o regionie i tradycji, organizując konkursy i proponując ciekawe zajęcia.

Pierwsze zajęcia odbyły się przy ławce Miejsce Spotkań w parku Północ. Ich celem była rozmowa o gminie Czechowice-Dziedzice, a także weryfikacja wiedzy gimnazjalistów na temat miasta w którym żyją oraz ważnych lokalizacji w najbliższym otoczeniu. Chciałyśmy sprawdzić, czy i do osób w tym wieku warto kierować nasze scenariusze zajęć – okazało się że tak.

Po lekcji wyciągnęłyśmy kilka wniosków: 45 minut z młodzieżą nie wystarczy, aby zbudować pozytywną atmosferę i dodatkowo zaangażować w dyskusje o mieście. Ławka nie jest wystarczająca, aby pomieścić grupę 25–osobowej grupy młodzieży, natomiast w takich wypadkach sprawdza się dobrze jako przestrzenna mapa– – narzędzie pomagające wizualizować i porządkować informacje o gminie.

[fot.48] warsztaty w gimnazjum – Miejsce Spotkań

propozycje projektowe

85

Drugie nasze spotkanie trwało już 90 minut i poprowadziłyśmy je w sali bibliotecznej, która okazała się bardzo przyjaznym miejscem – niewielka ze stołami, które można było łączyć w różny sposób. Zanim przyszli uczniowie, przygotowałyśmy sale tak, abyśmy mogli usiąść w kole i swobodnie rozmawiać. Zaczęliśmy od rozmowy na temat miejsc, które wdeług gimnazjalistów powinny zostać oznaczone na ławce Miejsce Spotkań. W następnym zadaniu pytałyśmy o miejsca lub trasę, którą pokazaliby swojemu przyjacielowi/ znajomemu, nie znającego Czechowic-Dziedzic. Gimnazjaliści, wykazali się twórczym podejściem do tematu i nie tylko zapisali rozwiązanie, ale również zilustrowali je.

Właściwe zadanie polegało na rysowaniu Czechowic-Dziedzic w formie potwora. Miał on mieć serce, oko, nogi. W te miejsce, gimnazjaliści mieli wpisać odpowiednio: miejsce osobiście najlbliższe, miejsce które warto zobaczyć, oraz miejsce gdzie warto iść. Gdy omówili już narysowane potwory, kolejnym krokiem było dorysowanie gdzieś „pryszcza”, niedoskonałości, która miała symbolizować miejsca zaniedbane, których gmina może się wstydzić. Po głębszym zastanowieniu, uczniowie wskazali m.in. dworzec, staw Kopalniok… Na zakończenie rozgorzała gorąca dyskusja związana z możliwościami gimnazjalistów, aby zmienić coś na lepsze w Czechowicach-Dziedzicach. Według nas, młodzież gimnazjum ma ogromny potencjał i wiele ciekawych pomysłów, którym warto dać szansę realizacji. Na poziomie zadania szkolnego zaangażowanie gimnazjalistów często gaśnie, ale podejrzewamy, że gdyby dać im możliwość realnego działania, efekty mogłyby pozytywnie zaskoczyć. Taki projekt powinien być wtedy wspierany przez Urząd Miasta Czechowice-Dziedzice – organ, który ma moc decyzyjną w gminie.

[fot.49] warsztaty w gimnazjum – miejsca istotne

[fot.50] warsztaty w gimnazjum –mapy mentalne

86

Moje Czechowice-Dziedzice

2.8 Scenariusze zajęć W zakres projeku dyplomowego weszła realizacja dwóch pakietów scenariuszy zajęć: — scenariusz zajęć dla przedszkola — scenariusz zajęć dla szkoły podstawowej.

Każdy scenariusz to propozycja cyklu trzech zajęć , dostarczany w pudełku wraz z dodatkowymi narzędziami. Zaprojektowane przez nas narzędzia mogą być wykorzystywane w ramach scenariusza, ale także w dowolny sposób, zależny od indywidualnej kreatywnosci nauczyciela.

11–13 lat

pakiet dla szkoły podstawowej

W wskazó wska zówk wkii do ggie ierr

form fo rmul ular arzz gr gryy

Inform Info rmac acje je P Pod odst staw awow owee Miej Mi ejsc scee Sp Spot otka kańń

list oodd uc list uczn znió iów w z Or Orło łowe wejj

S

prez pr ezen enta tacj cjaa

scen sc enar ariu iusz sz

5–6 lat

pakiet dla szkoły przedszkola

mapa ma pa A A44

kart ka rtyy

pust pu stee ka kart rtyy

mapa mapa dwus dw ustr tron onna na

piec pi eczą zątk tkii

S piec pi eczą zątk tkii

odkrywcy

scen sc enar ariu iusz sz piec pi eczą zątk tkii

kart ka rtyy A5 plan pl ansz szee Naszaa Gm Nasz Gmin inaa Inform Info rmac acje je Pods Po dsta tawo wowe we Miej Mi ejsc scee Sp Spot otka kańń

[il.20] zawartość projektu

propozycje projektowe

87

2.8.1 Logotyp Logotyp projektu oparty jest na typografii. W projekcie został użyty krój pisma Ropa Soft Pro Bold.

2.8.2 Krój pisma Krój pisma użyty w scenariuszach to Ropa Soft Pro.

ropa soft pro light

AĄBCĆDEĘFGHIJKLŁMNŃOÓPRSŚTUWXYZŹŻ aąbcćdeęfghijklłmnńoóprsśtuwxyzźż ropa soft pro medium

AĄBCĆDEĘFGHIJKLŁMNŃOÓPRSŚTUWXYZŹŻ aąbcćdeęfghijklłmnńoóprsśtuwxyzźż ropa soft pro bold

AĄBCĆDEĘFGHIJKLŁMNŃOÓPRSŚTUWXYZŹŻ aąbcćdeęfghijklłmnńoóprsśtuwxyzźż [il.21] krój pisma

88

Moje Czechowice-Dziedzice

Kod kolorystyczny W zależności od grupy docelowej scenariusze zostały zróżnicowane przy użyciu kodu kolorystycznego – dla przedszkola barwą wybraną jest zieleń, a dla podstawówki – pomarańcz. Dodatkowym kolorem, który wykorzystywany jest na materiałach na wydarzeniach specjalnych jest niebieski.

W przypadku powstania scenariuszy dla innej grupy wiekowej młodzieży, konieczne będzie wprowadzenie innej barwy o tym podobnym kontraście z pozostałymi.

CMYK 52 0 100 0 RGB 136 197 64 Hex #8fc63f

CMYK 0 71 83 0 RGB 243 111 62 Hex #f36f3e

CMYK 78 32 0 0 Pantone 159 C RGB 0 143 213 Hex #008fd5

2.8.3 Ikony Ikony ułatwiają użytkownikowi zrozumienie scenariusza oraz podkreślają istotne informacje.

Można wyróżnić ich następujące rodzaje — ikony dotyczące miejsca, w którym odbędą się zajęcia — ikony informujące o metodach pracy — ikony oznaczające narzędzia — ikony dotyczące podstawowych informacji na temat scenariuszy — inne.

propozycje projektowe

89

miejsca

Ławka „Miejsce Spotkań”

sala szkolna

w parku Północ

typy aktywności

prezentacja

artystyczne

zabawy ruchowe

praca w grupie

pisanie

narzędzia

mapa dwustronna

mapa A4

puste karty

karty

list od uczniów z Orłowej

karty A5

W Informacje Podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań”

pieczątki

wskazówki do gier

podstawowe informacje o scenariuszu

prezentacja o grach

stemple

plansza Moja Gmina

S scenariusz

formularz gry

inne

5–6 25 dzieci grupa

3 x 45 min czas

lat

notatki

wiek

[il.22] zestaw ikon

90

Moje Czechowice-Dziedzice

2.8.4 Scenariusz zajęć dla przedszkola Cele i przebieg zajęć W skład cyklu zajęć dla przedszkola wchodzą następujący tematy: 1. Gdzie jest… ? Czyli poznajemy Czechowice-Dziedzice 2. Jakie miejsce lubisz? Płaskorzeźba w glinie 3. Jak wygląda nasza gmina? Tworzymy wspólnie mapę Zajęcia trwają 45 min, przeznaczone są dla grupy do 25 dzieci, w wieku 5–6 lat.

Każdy scenariusz uwzględnia krótką zabawę ruchową, nawiązującą do tematyki zajęć. Pierwsza lekcja odbywa się przy Ławce Miejsce Spotkań w Parku Północ, natomiast pozostałe w sali w przedszkolu. Pomysły na zajęcia ze scenariusza dla przedszkola, mogą być traktowane jako cykl, lub jako osobne wydarzenia.

Cele ogólne scenariuszy — Rozbudzenie przywiązania do miejsca zamieszkania oraz zainteresowania zabytkami, geografią i przyrodą regionu gminy Czechowice - Dziedzice.

— Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i rówieśnikami, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych.

— Rozbudzenie zainteresowania różnymi technikami plastycznymi i różnymi formami przedstawień.

Przebieg cyklu 1. Na pierwszym spotkaniu dzieci udają sie do Parku Północ i Ławki Miejsce Spotkań. Tam poznają miejsca ważne w gminie, szukając piktogramów wyfrezowanych na Ławce. Po krótkiej zabawie ruchowej, odrysowują Ławkę w technice frotażu.

2. Tematem drugich zajęć są miejsca ważne w gminie dla przedszkolaków, a zdaniem maluchów jest stworzenie (wyrycie) w glinie piktogramów (ilustracji) tych miejsc, za pomocą pieczątek oraz narzędzi, przygotowanych przez nauczycieli wychowania przedszkolnego.

3. Na trzecim spotkaniu dzieci tworzą w grupach własną mapę gminy, używając pieczątek i przyborów plastycznych.

2.8.5 Grupa docelowa Dla większości dzieci przedszkole jest pierwszym w życiu obszarem, po którym poruszają się bez pomocy rodziców. Tutaj poznają i uczą się pełnić różne role

propozycje projektowe

społeczne, powoli nabywają umiejętności współżycia ze sobą pomimo różnicy indywidualnych doświadczeń. Dla dziecka w wieku przedszkolnym szkołą społecznego uczenia są przede wszystkim zabawy. Szczególnie ważnymi ćwiczeniami są zabawy w role, które pozwalają odkrywać reguły związane z daną rolą. Dziecko w zabawie jest ograniczone ustawionymi przez siebie regułami, którym podporządkowuje swoje działanie. Duże znaczenie mają również zabawy tematyczne, gdyż „wymagają od uczestników negocjowania i kompromisu, co przyczynia się do rozwijania umiejętności współpracy z innymi”[...]

Rola zabawy Podczas zabawy dziecko poznaje coraz lepiej świat, stosunki społeczne, rozwija umiejętności skutecznego działania. Zabawa zaspokaja także potrzebę ogólnej aktywności, daje możliwość ekspresji i rozładowywania napięć emocjonalnych”1 Realizowana podstawa programowa „Celem wychowania przedszkolnego jest: 1. wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych potrzebnych dzieciom w codziennych sytuacjach i w dalszej edukacji; 2. kształtowanie u dzieci odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do łagodnego znoszenia stresów i porażek; 3. rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, które są niezbędne w poprawnych relacjach z dziećmi i dorosłymi; 4. stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci o zróżnicowanych możliwościach fizycznych i intelektualnych; 5. troska o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną; zachęcanie do uczestnictwa w zabawach i grach sportowych; 6. budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym oraz rozwijanie umiejętności prezentowania swoich przemyśleń w sposób zrozumiały dla innych; 7. wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę,taniec, śpiew, małe formy teatralne oraz sztuki plastyczne; 8. kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej; 9. zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także kształtowanie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne w edukacji szkolnej”2 1 E. Rewińska, „Znaczenie grupy w rozwoju młodszych dzieci”. [W: „Warsztat opiekuna – wychowawcy młodszych dzieci”, G. Gajewska, A. Szczęsna, E. Rewińska, Zielona Góra 2004”, str. 27–28] 2 Dz.U. z 2014 poz. 803

91

92

Moje Czechowice-Dziedzice

Zawartość pakietu W skład pakietu wchodzą — scenariusz zajęć — broszura Informacje Podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań” — plansza Moja Gmina (5 x) — karty A5 (26 kart) — pieczątki (12 x) Opis narzędzi znajduje się w dalszej części rozdziału.

12 x

pieczątki

5x

1scenariusz x

[fot.51] zawartość [fot.51] za zawa wart rtoś ośćć pa paki pakiedu kied eduu dl dlaa pr prze przedszkola zeds dszk zkol olaa

plansza Moja Gmina

1x

26 x

Informacje Podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań” karty A5

propozycje projektowe

2.8.6 Scenariusze zajęć dla szkoły podstawowej Cele i przebieg zajęć W cykl zajęć dla szkoły podstawowej wchodzą następujące tematy: 1. Gdzie mieszkasz? Poznajemy Czechowice-Dziedzice 2. W co lubisz grać? Poznajemy świat gier i zabaw 3. Zagramy? Tworzymy naszą grę o gminie Poszczególne zajęcia trwają 2 x 45 min (2 lekcje szkolne), przeznaczone są dla grupy do 30 dzieci, w wieku 11–13 lat (uczniów klasy IV), scenariusz zakłada czas na przerwę. Zajęcia toczą sie głównie w sali lekcyjnej, natomiast w trakcie pierwszego spotkania, po przerwie uczniowie udają się do Parku Północ, gdzie kontynuują lekcję przy Ławce Miejsce Spotkań.

Celami ogólne scenariuszy — Rozbudzenie przywiązania do miejsca zamieszkania oraz zainteresowania zabytkami, geografią i przyrodą regionu gminy Czechowice-Dziedzice.

— Kształtowanie umiejętności społecznych uczniów takich jak: rozmowa z dorosłymi i rówieśnikami, wzajemne słuchanie, dyskusja, współpraca w grupie, prezentacja.

— Rozwój kreatywności i twórczego myślenia.

Przebieg cyklu: 1. Pierwsze spotkanie poświęcone jest gminie Czechowice-Dziedzice. Uczniowie mają za zadanie zaproponować swoim rówieśnikom z Czech miejsca, które według nich warto zobaczyć w mieście i sołectwach. Wspólnie tworzą zagadki na ich temat oraz zaznaczają ich położenie na mapie gminy.

2. Podczas drugiego spotkania uczniowie zamieniają się w ekspertów. Prezentują swoje ulubione gry. Jest to okazja dla nauczyciela, żeby zobaczył, co uczniów naprawdę angażuje. Wspólnie analizują ich budowę, elementy i konstrukcję oraz określają wstępne założenia potrzebne do stworzenia gry. Decydują o jej formie, czy to będzie gra karciana, planszowa lub może wielkoformatowa), oraz miejscu, gdzie będą się nią zajmować (w klasie czy przy Ławce Miejsce Spotkań w Parku Północ).

3. Podczas trzeciego spotkania uczniowie łączą wiedzę, jaką zdobyli podczas dwóch poprzednich zajęć. Tworzą gry o Czechowicach-Dziedziach, pamiętając, że ich zadaniem jest wymyślenie gry, która pomoże ich rówieśnikom z Czech poznać gminę.

93

94

Moje Czechowice-Dziedzice

Realizowana podstawa programowa 1 Celem kształcenia ogólnego w szkole podstawowej jest: 1. przyswojenie przez uczniów podstawowego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii i praktyki, dotyczących przede wszystkim tematów i zjawisk bliskich doświadczeniom uczniów; 2. zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystywania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów; 3. kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.

Umiejętności jakie uczeń powinien zdobyć w klasie od IV-VI: 4. czytanie – rozumiane zarówno jako prosta czynność, jako umiejętność rozumienia, wykorzystywania i przetwarzania tekstów w zakresie umożliwiającym zdobywanie wiedzy, rozwój emocjonalny, intelektualny i moralny oraz uczestnictwo w życiu społeczeństwa; 5. myślenie naukowe – umiejętność formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa; 6. umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w języku obcym, zarówno w mowie, jak i w piśmie; — odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji; — samokształcenie i docieranie do informacji; uczeń korzysta z informacji zawartych w encyklopedii, słowniku ortograficznym, słowniku języka polskiego (małym lub podręcznym), słowniku wyrazów bliskoznacznych; — tworzenie wypowiedzi; uczeń tworzy spójne teksty na tematy poruszane na zajęciach – związane z otaczającą rzeczywistością i poznanymi tekstami kultury; — uczestnicząc w rozmowie, słucha z uwagą wypowiedzi innych, mówi na temat; prezentuje własne zdanie i uzasadnia je; — operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie — skoncentrowanym przede wszystkim wokół tematów: dom, rodzina, szkoła i nauka, środowisko przyrodnicze i społeczne); — uczeń opisuje swoją „małą Ojczyznę”, uwzględniając tradycję historyczno-kulturową; zbiera informacje o rozmaitych formach upamiętniania postaci i wydarzeń z przeszłości „małej Ojczyzny”; wskazuje na planie miejscowości, siedzibę władz lokalnych; 7. umiejętność posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjnokomunikacyjnymi, w tym także dla wyszukiwania i korzystania z informacji; 8. umiejętność uczenia się jako sposób zaspokajania naturalnej ciekawości świata, odkrywania swoich zainteresowań i przygotowania do dalszej edukacji; 9. umiejętność pracy zespołowej.

1 Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych; www.bip. men.gov.pl

propozycje projektowe

95

2.8.7 Zawartość pakietu W skład pakietu wchodzą — scenariusz zajęć — broszura Informacje Podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań” — pieczątki (12 x) — karty (36 kart) — karty puste (36 kart) — mapa dwustronna — mapa A4 — list od uczniów z Orłowej Opis narzędzi znajduje się w dalszej części rozdziału.

12 x

pieczątki

1scenariusz x

1x Informacje Podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań”

1x

mapa dwustronna

36 x puste karty

[fot.52] zawartość pakiedu dla szkoły podstawowej

96

Moje Czechowice-Dziedzice

2.8.8 Narzędzia Scenariusz scenariusz przedszkole

scenariusz podstawówka

Broszura, zawierająca konspekty zajęć – inna dla przedszkola (kolor zielony) i dla szkoły podsawowej (kolor pomarańczowy). Każdy scenariusz to cykl trzech zajęć, będących kontynuacją.

Scenariusz zawiera dokładny plan zajęć lub lekcji oraz infromacje na temat celów, typu organizacji pracy, stosowanych metod i wykorzystywanych narzędzi oraz środków dydaktycznych.

Parametry — format A4 — szycie zeszytowe — okładka gramatura 240 g, środek gramatura 120 g — papier off setowy

S scenariusz

propozycje projektowe

Moje Czechowice-Dziedzice

Cele ogólne

Scenariusze zajęć dla przedszkola

ń Rozbudzenie przywiązania do miejsca zamieszkania oraz zainteresowania zabytkami, geografią i przyrodą regionu gminy Czechowice - Dziedzice.

Cykl zajęć pozwalających zapoznać dzieci z tematyką gminy Czechowice- Dziedzice.

Składa się ze scenariuszy trzech lekcji: 1

Gdzie jest…?

Poznajemy Czechowice-Dziedzice

2

Jakie miejsce lubisz?

Płaskorzeźba w glinie

3

Jak wygląda nasza gmina?

Tworzymy wspólnie mapę

97

ń Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i rówieśnikami, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych. ń Rozbudzenie zainteresowania różnymi technikami plastycznymi i różnymi formami przedstawień.

5–6 25 dzieci grupa

3 x 45 min czas

lat wiek

1

cele ogólne scenariusza

okładka przód

1 Przebieg

1

Zadanie

Poznajemy Czechowice-Dziedzice

Czas

Narzędzia

1. Spacer

zajęcia

Gdzie jest…?

Poznajemy Czechowice-Dziedzice

2. Zapoznanie się z Ławką

5 min 10 min

4. Zabawa w piktogramy

10 min

5. Odkrywamy! Frotaż na Ławce

15 min

6. Podziwiamy!

5 min

karty A5

Informacje podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań”

3 x 45 min czas

Ławka „Miejsce Spotkań” w parku Północ

Powrót do przedszkola

lat wiek

strona tytułowa scenariusza I

Narzędzia i materiały

ń poinformuj rodziców, że zajęcia będą się odbywały w parku ń sprawdź pogodę i czas, jaki potrzebujesz na pokonanie drogi do ławki „Miejsce Spotkań” ń przygotuj szary papier, nożyczki, taśmę i kredki świecowe ń wyciągnij karty ń przeczytaj broszurę Informacje Podstawowe ń sprawdź, czy aparat fotograficzny działa i czy bateria jest naładowana

1. Spacer czas potrzebny na dotarcie do ławki „Miejsce Spotkań”

Przebieg

Narzędzia i materiały

Informacje podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań”

karty A5

Materiały do przygotowania

ń Poznanie miejsc ważnych ze względów kulturowych, historycznych i przyrodniczych w gminie Czechowice-Dziedzice. ń Przybliżenie podstawowych pojęć związanych z mapą oraz grafikami przedstawionymi na ławce „Miejsce Spotkań” w Parku Północ.

ń tamburyn lub inny instrument muzyczny (poręczny, który można zabrać ze sobą) ń 7 kartek szarego papieru, format 100 x 70 mm ń kredki świecowe (najlepsze będą kredki Bambino), taśma malarska ń aparat fotograficzny

Efekty

Uwagi

ń Dziecko zna miejsca ważne ze względu na kulturę, historię i przyrodę w gminie Czechowice-Dziedzice. ń Dziecko zna podstawowe pojęcia związane z mapą. ń Dziecko potrafi uważnie słuchać. ń Dziecko potrafi wyrazić siebie przez ruch i prace plastyczną oraz współpracować w grupie.

Do poprowadzenia tych zajęć konieczna jest przynajmniej jedna osoba do pomocy. Jej zadaniem będzie pilnowanie grupy podczas spaceru oraz przygotowanie ławki – przykrycie jej papierem.

Narzędzia i materiały

15 min

Wyciągnij karty A5. Pokaż dzieciom jedną z kart zdjęciem do góry. Poproś, aby wspólnie spróbowały znaleźć miejsce, które jest karcie. Możesz ułatwić dzieciom zadanie pokazując piktogram, który znajduje się z drugiej strony karty. Następnie pokaż kolejną kartę i kontynuuj, w zależności od tego ile masz czasu. Na zabawę macie 10 minut.

ń szary papier ń nożyczki, ń kredki świecowe ń aparat fotograficzny

Podziel dzieci na grupy, a każdą z grup ustaw przy innym fragmencie ławki „Miejsce Spotkań”. W tej części zajęć zadaniem dzieci będzie odrysowanie piktogramów z ławki, poprzez obicie ich techniką frotażu. Możesz zachęcić uczniów do działania, opowiadając, że rysunki z ławki zostały schowane i teraz muszą je znaleźć. Gdzie się podziały rybki? A kościół św. Katarzyny?

A Miejski Dom Kultury?

Zademonstruj zadanie. Kredką świecową ostrożnie i powoli pocieraj powierzchnię szarego papier, w razie potrzeby regulując siłę nacisku w miarę, jak pojawia się rysunek. Możesz zacząć od krawędzi i powoli posuwać się ku środkowi, możesz poruszać się z góry na dół i odwrotnie. Silniejszy nacisk spowoduje, że rysunek stanie się ciemniejszy. Zwróć uwagę, żeby nie uszkodzić powierzchni ławki, zbyt mocnym dociskiem.

karty A5

Ławka „Miejsce Spotka w parku Północ

Ławka „Miejsce w parku Północ

Spotkań”

ń kredki świecowe

4. Zabawa w piktogramy 10 min Zaproś dzieci do zabawy w piktogramy. Wytłumacz zasady gry – zadaniem dzieci będzie chodzić w rytm granej przez ciebie muzyki. Co jakiś czas przestaniesz grać i zadasz dzieciom hasło, które muszą przedstawić.

Hasło powinno dotyczyć obiektu lub miejsca z gminy Czechowice-Dziedzice.

Może to być na przykład „drzewo w Parku Północ”, „rzeka Biała”, „Kościół św. Katarzyny”. Aby dzieci lepiej zrozumiały polecenie, przedstawcie na początku jedno hasło wspólnie.

5 min

6. Podziwiamy

Ławka „Miejsce Spotkań” w parku Północ

ń ń ń ń ń

W tym czasie drugi nauczyciel zakrywa ławkę szarym papierem. Dobrze jest papier przykleić do ławki taśmą malarską. Unieruchomi to papier oraz zabezpieczy na wypadek wiatru. Kiedy wszystko jest gotowe, na siedziskach rozłóż kredki świecowe.

2. Niezwykła ławka – pogadanka

Po dotarciu do Parku Północ oprowadź dzieci dookoła ławki.

Poproś, aby na niej usiadły, i porozmawiaj z nimi o niej. Zapytaj, czy już kiedyś przy niej były? Co o niej myślą? Czym różni się ta ławka od pozostałych ławek w parku?

Wyjaśnij, że ławka „Miejsce Spotkań” na której właśnie siedzą, jest mapą i przedstawia Czechowice-Dziedzice, czyli gminę, w której mieszkają.

Zaznacz, że jej kształt nawiązuje do granicy gminy.

Szczegółowe informacje na temat ławki i treści, jakie ona przedstawia, znajdziesz w broszurze Informacje Podstawowe.

sala szkolna

Cele

5. Odkrywamy! Frotaż

karty A5

Rozpoczynając zajęcia, powiedz dzieciom, że zapraszasz je na mały spacer do wyjątkowego miejsca w mieście – ławki „Miejsce Spotkań” znajdującej się w Parku Północ.

Podczas spaceru możesz z nimi rozmawiać o budynkach, które znają w mieście. Czy potrafią je wymienić?

artystyczne

5

Przebieg

10 min Informacje podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań”

zabawy ruchowe

podstawowe informacje o scenariuszu

3. Zabawa w chowanego z piktogramami

Przed zajęciami

praca w grupie

Narzędzia z pudełka

4

3

Przebieg

Na pierwszym spotkaniu przedszkolaki idą do Parku Północ w Czechowicach-Dziedzicach, gdzie znajduje się ławka „Miejsce Spotkań”. W trakcie zajęć dzieci poznają najważniejsze miejsca gminy, Czechowice-Dziedzice.

Kluczowym punktem zajęć stanowi odrysowanie przez dzieci piktogramów z ławki za pomocą techniki frotażu.

Miejsce

5–6 25 dzieci grupa

2

Metody pracy

O scenariuszu

Ławka „Miejsce Spotkań” w parku Północ

3. Zabawa w chowanego z piktogramami

7.

Gdzie jest…?

5 min

instrument muzyczny szary papier nożyczki taśma kredki świecowe

Kiedy rysunek będzie gotowy, ostrożnie zdejmijcie papier z powierzchni ławki. Wasz frotaż jest gotowy!

Jeżeli jest ładna pogoda, rozłóż rysunki dzieci na trawie obok ławki. Niech zobaczą jak dobrze sobie poradziły!

Rezultaty zajęć udokumentuj za pomocą aparatu fotograficznego. Nie zapomnij podzielić się efektami pracy dzieci na stronie internetowej projektu www.mojeczechowicedziedzice.pl.

ń aparat fotograficzny

Informacje podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań”

Ławka „Miejsce Spotkań” w parku Północ

6

Gdzie jest...?

Gdzie jest...?

7

treść scenariusza

8

Gdzie jest...?

Gdzie jest...?

9

treść scenariusza i miejsce na notatki

2

zajęcia Gdzie znajduje się Pałac Kotulińskich, a gdzie Dworzec Kolejowy?

Jakie miejsce w gminie lubisz najbardziej? Gdzie chętnie spędzasz czas? Zaproś swoich podopiecznych do wspólnego poznawania gminy Czechowice-Dziedzice i zacgęć do rozmowy, o tych miejscach, które są dla nich ważne. Wspólnie stwórzcie ich mapę.

Jakie miejsce lubisz?

Płaskorzeźba w glinie

Moje Czechowice -Dziedzice Scenariusze Zajęć dla przedszkola to zestaw narzędzi, ułatwiających tworzenie swoich obrazów gminy oraz wspólne odkrywanie gminy przez zabawę. Zachęca do świeżego spojrzenia na miejsce w którym mieszkamy, czy pracujemy.

Proponowane jako scenariusze zajęć dla ostatniej grupy przedszkola, tak naprawdę może stać się świetną zabawą również dla całej rodziny.

5–6 25 dzieci grupa

10

strona tytułowa scenariusza II

3 x 45 min czas

lat wiek

11

okładka tył [il.23] layout

98

Moje Czechowice-Dziedzice

1 Przebieg

Zadanie

Narzędzia

1. Spacer 2. Zapoznanie się z Ławką

5 min 10 min

4. Zabawa w piktogramy

10 min

5. Odkrywamy! Frotaż na Ławce

15 min

6. Podziwiamy!

5 min

Powrót do przedszkola

Informacje podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań”

Metody pracy

O scenariuszu

Ławka „Miejsce Spotkań” w parku Północ

3. Zabawa w chowanego z piktogramami

7.

Gdzie jest…?

Poznajemy Czechowice-Dziedzice

Czas

karty A5

Na pierwszym spotkaniu przedszkolaki idą do Parku Północ w Czechowicach-Dziedzicach, gdzie znajduje się ławka „Miejsce Spotkań”. W trakcie zajęć dzieci poznają najważniejsze miejsca gminy, Czechowice-Dziedzice.

Kluczowym punktem zajęć stanowi odrysowanie przez dzieci piktogramów z ławki za pomocą techniki frotażu.

Miejsce

Ławka „Miejsce Spotkań” w parku Północ

praca w grupie

zabawy ruchowe

artystyczne

Narzędzia z pudełka

sala szkolna

Informacje podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań”

karty A5

Cele

Materiały do przygotowania

ń Poznanie miejsc ważnych ze względów kulturowych, historycznych i przyrodniczych w gminie Czechowice-Dziedzice. ń Przybliżenie podstawowych pojęć związanych z mapą oraz grafikami przedstawionymi na ławce „Miejsce Spotkań” w Parku Północ.

ń tamburyn lub inny instrument muzyczny (poręczny, który można zabrać ze sobą) ń 7 kartek szarego papieru, format 100 x 70 mm ń kredki świecowe (najlepsze będą kredki Bambino), taśma malarska ń aparat fotograficzny

Efekty

Uwagi

ń Dziecko zna miejsca ważne ze względu na kulturę, historię i przyrodę w gminie Czechowice-Dziedzice. ń Dziecko zna podstawowe pojęcia związane z mapą. ń Dziecko potrafi uważnie słuchać. ń Dziecko potrafi wyrazić siebie przez ruch i prace plastyczną oraz współpracować w grupie.

Do poprowadzenia tych zajęć konieczna jest przynajmniej jedna osoba do pomocy. Jej zadaniem będzie pilnowanie grupy podczas spaceru oraz przygotowanie ławki – przykrycie jej papierem.

4

5

1

Gdzie jest…?

Poznajemy Czechowice-Dziedzice

skrót zajęć

Metody pracy

O scenariuszu Na pierwszym spotkaniu przedszkolaki idą do Parku Północ w Czechowicach-Dziedzicach, gdzie znajduje się ławka „Miejsce Spotkań”. W trakcie zajęć dzieci poznają najważniejsze miejsca gminy, Czechowice-Dziedzice.

Kluczowym punktem zajęć stanowi odrysowanie przez dzieci piktogramów z ławki za pomocą techniki frotażu.

miejsce realizacji

Miejsce

Ławka „Miejsce Spotkań” w parku Północ

cele

efekty

praca w grupie

metody pracy

zabawy ruchowe

artystyczne

Narzędzia z pudełka

sala szkolna

Informacje podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań”

narzędzia wykorzystane w trakcie zajęć

karty A5

Cele

Materiały do przygotowania

ń Poznanie miejsc ważnych ze względów kulturowych, historycznych i przyrodniczych w gminie Czechowice-Dziedzice. ń Przybliżenie podstawowych pojęć związanych z mapą oraz grafikami przedstawionymi na ławce „Miejsce Spotkań” w Parku Północ.

ń tamburyn lub inny instrument muzyczny (poręczny, który można zabrać ze sobą) ń 7 kartek szarego papieru, format 100 x 70 mm ń kredki świecowe (najlepsze będą kredki Bambino), taśma malarska ń aparat fotograficzny

Efekty

Uwagi

ń Dziecko zna miejsca ważne ze względu na kulturę, historię i przyrodę w gminie Czechowice-Dziedzice. ń Dziecko zna podstawowe pojęcia związane z mapą. ń Dziecko potrafi uważnie słuchać. ń Dziecko potrafi wyrazić siebie przez ruch i prace plastyczną oraz współpracować w grupie.

Do poprowadzenia tych zajęć konieczna jest przynajmniej jedna osoba do pomocy. Jej zadaniem będzie pilnowanie grupy podczas spaceru oraz przygotowanie ławki – przykrycie jej papierem.

5

materiały wykorzystanych w trakcie zajęć

propozycje projektowe

Przebieg

Narzędzia i materiały

Przebieg

Narzędzia i materiały

2. Znajdź swoje miejsce –zabawa w dedektywa

Przed zajęciami ń sprawdź, czy prace z poprzednich zajęć już wyschły ń przygotuj salę do zajęć – ustaw stoliki tak, aby utworzyć stanowiska pracy dla dzieci w grupach (grupy powinny być równe, a ich liczebność zależy od liczby dzieci uczestniczących w zajęciach; zalecana grupa to 4–5 dzieci); na każdym rozłóż plansze moje Czechowice-Dziedzice, stemple i przybory do rysowania ń na stolikach losowo rozłóż prace powstałe na poprzednich zajęć – w ten sposób posłużą do podziału na grupy (każde dziecko będzie musiało usiąść na stanowisku, gdzie znajduje się jego tabliczka)

99

5 min stemple

plansze Nasza Gmina

ń prace z poprzednich zajęć

Po rozgrzewce zaproś dzieci do stolików. Niech każde usiądzie przy stole tam, gdzie znajduje się jego tabliczka.

ń prace z poprzednich zajęć

Warto rozłożyć tabliczki tak, aby dzieci usiadły w innych miejscach niż zazwyczaj. Dzięki temu będą miały możliwość pracować z innymi członkami grupy.

3. Rysujemy 22 min

1. Zabawa w pędzel malarza 10 min Zaproś dzieci na środek sali do zabawy, która wprowadzi je w temat zajęć.

Poproś, aby stanęły w kręgu, następnie odliczcie kolejno do dwóch.

Dzieci obok siebie tworzą parę. Jedna osoba w parze jest malarzem, druga pędzlem. Malarz wyciągniętą ręką powoli wykonuje jakieś czynności.

Druga osoba uważnie obserwuje malarza i całym swoim ciałem naśladuje jego ruchy, niczym pędzel w ręku malarza. Potem następuje zmiana ról.

Przedstaw dzieciom na czym będzie polegało ich zadanie. Każda grupa będzie tworzyć wspólnie własną mapę gminy Czechowice-Dziedzice, w której mieszkają. Pokaż im na narzędzia, jakie mają do dyspozycji – mogą używać wszystkich przyborów, dostępnych na stolikach, również stempelków.

W razie potrzeby pokaż dzieciom, jak używać stempelków i tuszownicy.

Nie podpowiadaj ani nie sugeruj dzieciom jak mają narysować, pozwól im wykazać się kreatywnością. Daj im swobodę pracy – niech zmieniają dowolnie miejsca pracy i poruszają się, ale tylko w obrębie stolika grupy, do której należą.

stemple

plansze Nasza Gmina

ń przybory do rysowania

5. Podziel się!

8 min Po skończonej pracy podpisz każdą z map imionami i nazwiskami dzieci z grupy, które ją tworzyły. Jeżeli masz możliwość, rozwieś prace na przedszkolnej gazetce lub wystawie prac.

Zrób zdjęcia wszystkim mapom, jakie powstały prześlij je do galerii na stronie internetowej www.mojeczechowicedziedzice.pl.

20 Które miejsca... ?

Przebieg

przygotowanie przed zajęciami

tytuł aktywności czas trwania aktywności

Które miejsca... ?

21

Narzędzia i materiały

Przed zajęciami • Sprawdź, czy prace z poprzednich zajęć już wyschły.

• Przygotuj salę do zajęć – ustaw stoliki tak, aby utworzyć stanowiska pracy dla dzieci w grupach (grupy powinny być równe, a ich liczebność zależy od liczby dzieci uczestniczących w zajęciach; zalecana grupa to 4–5 dzieci). Na każdym rozłóż plansze moje Czechowice-Dziedzice, stemple i przybory do rysowania.

• Na stolikach losowo rozłóż prace powstałe na poprzednich zajęć – w ten sposób posłużą do podziału na grupy (każde dziecko będzie musiało usiąść na stanowisku, gdzie znajduje się jego tabliczka).

Warto rozłożyć tabliczki tak, aby dzieci usiadły w innych miejscach niż zazwyczaj. Dzięki temu będą miały możliwość pracować z innymi członkami grupy.

wskazówki

ń flamaster ń aparat fotograficzny

stemple

plansze Moja Gmina

narzędzia wykorzystane w trakcie aktywnosci

• prace z poprzednich zajęć

materiały wykorzystane w trakcie aktywnosci

1. Zabawa w pędzel malarza 10 min Zaproś dzieci na środek sali do zabawy, która wprowadzi je w temat zajęć.

Poproś, aby stanęły w kręgu, następnie odliczcie kolejno do dwóch.

Dzieci obok siebie tworzą parę. Jedna osoba w parze jest malarzem, druga pędzlem. Malarz wyciągniętą ręką powoli wykonuje jakieś czynności.

Druga osoba uważnie obserwuje malarza i całym swoim ciałem naśladuje jego ruchy, niczym pędzel w ręku malarza. Potem następuje zmiana ról.

miejsce na notatki

numer strony

20 Które miejsca... ?

[il.24] scenariusz – układ treści na stronie

100 Moje Czechowice-Dziedzice

Pieczątki scenariusz podstawówka

16 różnych pieczątek, przygotowanych w dwóch zestawach z tuszownicą – dla przedszkola i dla szkoły podstawowej. pieczątki

scenariusz przedszkole

Zestaw pieczątek dla szkoły podstawowej to komplet 8 piktogramów ilustrujących ważne miejsca w gminie Czechowice-Dziedzice. Pomogą stworzyć uczniom własne mapy gminy oraz duże plansze do gry lub karty.

Zestaw pieczątek dla przedszkola to komplet 12 prostych kształtów. Za ich pomocą dzieci stworzą ilustracje miejsc w gminie, które są dla nich ważne oraz własną mapę Czechowic-Dziedzic.

Zestaw dla przedszkola

[il.25] zestaw pieczątek dla przedszkola

propozycje projektowe 101

Zestaw dla szkoły podstawowej

[il.26] zestaw pieczątek dla szkoły podstawowej

[fot.53] pieczątki – prezentacja

102 Moje Czechowice-Dziedzice

Parametry

Rączka drewniana [najlepiej bukowa] zabejcowana

Rączka drewniana [najlepiej bukowa] zabejcowana 6 SZTUK

3 SZTUKI widok z góry

widok z góry

R 1mm

R 1mm

29 mm

widok z boku widok z boku

widok z przodu

widok z przodu

29 mm

29 mm R 3mm

45 mm

R 3mm 45 mm

35 mm 70 mm widok z dołu

[il.27] pieczątki – konstrukcja

[fot.54] pieczątki – wykorzystanie

35 mm widok z dołu

35 mm

propozycje projektowe 103

Plansza Moja Gmina scenariusz przedszkole

Plansze wykorzystywane w trakcie trzecich zajęć dla przedszkola. Przeznaczona dla grupy dzieci, które wspólnie tworzą własną, umowną mapę gminy Czechowice-Dziedzice. Na planszy znajduje się jedynie jej tytuł – aby dać możliwość dzieciom plansze Moja Gmina swobodnego tworzenia.

Parametry: — papier gramatura 180 g — format A1 — składana do A4

[il.28] plansza Moja Gmina

[fot.55] plansza Moja Gmina – wykorzystanie

104 Moje Czechowice-Dziedzice

Karty A5 scenariusz przedszkole

13 par kart, przedstawiających wybrane miejsca z Ławki Miejsce Spotkań i zarazem gminy Czechowice-Dziedzice. Na aversie kart znajdują się zdjęcia, a na reversie piktogramy. Karty służą do „Zabawy w chowanego z piktogramami”, opisanej w scenariuszu zajęć nr 1 „Gdzie jest… ? Czyli poznajemy Czechowice-Dziedzice” na str. 7. W pakiecie karty są sparowane, dzięki czemu można je wykorzystać do podziału na grupy – tak jak w scenariuszu zajęć nr 2 „Jakie miejsce lubisz?

Płaskorzeźba w glinie” na str. 14.

Parametry kart: — 13 par – 26 kart — format 148x210 mm — papier gramatura 300 g — laminowane folią matową Miejsca ujęte w kartach: — Pałac Kotulińskich – http://viaducalis.pl/pl/zabytek-66.html — Dworzec Kolejowy – źródło własne — Kopalnia Silesia – http://pl.wikipedia.org/wiki — Staw Kopalniok – http://www.panoramio.com/photo/12884079 — Zapora Goczałkowicka – źródło własne — Miejski Dom Kultury – źródłó własne — Plac Jana Pawła II – http://pl.wikipedia.org/wiki — Rezerwat Rotuz – źródło własne — Park Lasek – źródło własne — Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji – źródło własne — Stawy Hodowlane (Staw Sokół) – http://www.panoramio.com/photo/36651560

karty A5

[il.29] karty A5

propozycje projektowe 105

Zdjęcia ujęte w kartach zostały wykorzystane na potrzeby stworzenia prototypu oraz zaprezentowania idei. Przy wdrożeniu projektu fotografie powinny zostać wykonane specjalnie dla tego projektu.

Wersja elektroniczna Karty zostały przygotowane do druku dwustronnego na A4.

[il.30] karty A5 – wersja elektroniczna

106 Moje Czechowice-Dziedzice

Karty scenariusz podstawówka

Narzędzie pomaga w utrwaleniu wiedzy o ważnych i charakterystycznych dla gminy miejscach i obiektach. Może być wykorzystane wraz z mapą, lub niezależnie.

Parametry kart: — zestaw 36 kart — format 89x63 mm — papier gramatura 300 g — laminowane folią matową

karty

Park miejski Lasek

Park miejski, założony w XIX wieku.

7 Otaczał willę kierownictwa pobliskiej rafinerii. Obecnie w parku znajduje się amfiteatr, a także plac zabaw dla dzieci i „skatepark”. W tym parku rosną stare dęby i sosny.

7

[il.31] karty

propozycje projektowe 107

Miejsca ujęte w kartach: — Pałac Kotulińskich – http://viaducalis.pl/pl/zabytek-66.html — Dworzec Kolejowy – źródło własne — Kopalnia Silesia – http://pl.wikipedia.org/wiki — Staw Kopalniok – http://www.panoramio.com/photo/12884079 — Zapora Goczałkowicka – źródło własne — Miejski Dom Kultury – źródłó własne — Plac Jana Pawła II – http://pl.wikipedia.org/wiki — Rezerwat Rotuz – źródło własne — Park Lasek – źródło własne — Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji – źróło własne — Stawy hodowlane – (Stawy Sokół i Hałcnowiec) http://www.panoramio.com/photo/43054365 — Podraj – źródło własne — Kościół pw. św. Józefa -http://www.panoramio.com/ photo_explorer#view=photo&position=22&wi th_photo_id=92732073&order=date_desc&user=6914064 — Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa – http://commons.wikimedia.org/wiki/File:POL_ Bron%C3%B3w_Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_ Naj%C5%9Bwi%C4%99tszego_Serca_Pana_Jezusa_2.JPG — Leśna Ścieżka Edukacyjna – http://www.bielsko.katowice.lasy.gov.pl/ widget/obiekty-edukacyjne/-/asset_publisher/1M8a/content/sciezka-edukacyjna-w-zabrzegu-otwarta-/maximized#.VP4kIUeG98G — Kościół pw. Opatrzności Bożej - http://pl.wikipedia.org/wiki/ Wikipedia:Wiki_Lubi_Zabytki/%C5%9Bl%C4%85skie/powiat_bielski/gmina_Czechowice-Dziedzice#mediaviewer/File:POL_Ligota_1.jpg Wersja elektroniczna Karty zostały przygotowane do druku dwustronnego na A4.

[fot.56] karty

108 Moje Czechowice-Dziedzice

Mapa dwustronna

scenariusz podstawówka

Mapa gminy Czechowice-Dziedzice, która pomaga uczniom utrwalić wiedzę o miejscach i obiektach w gminie. Zwiększa ich orientacje na mapie miasta i sołectw.

Wyjaśnia również pochodzenie kształtu ławki, znajdującej się w Parku Północ. Świetnie nadaje się do rysowania i kolorowania – do tworzenia indywidualnego obrazu gminy.

mapa dwustronna

Parametry mapy — druk dwustronny — papier gramatura 180 g — format A1 — składana do A4

Gmina Czechowice-Dziedzice Katowice

Staw Kopalniok

Silesia

Kolonia Górnicza

Czechowice-Dziedzice Wisła

Zapora Goczałkowicka

Kościół pw. św. Józefa

Zabrzeg

Czarnolesie

Dworzec Kolejowy Leśna Ścieżka Edukacyjna

Park Miejski Lasek

„Dolina Wisły” trasa zielona

Rezerwat Rotuz

Plac Jana Pawła II

Szkoła Podstawowa nr. 1

Miejska Biblioteka Publiczna Miejski Dom Kultury

Stara Kablownia

Kościół pw. św. Andrzeja Boboli Rafineria

Wiślana Trasa Rowerowa

Ligota Stawy Hodowlane Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji

Podraj „Dolina Iłownicy” trasa pomarańczowa

Kościół pw.

Najświętszego Serca Pana Jezusa

Iłownica

Pałac Kotulińskich

Bronów Kościół pw. św. Katarzyny

„Dolina Podraj” trasa niebieska Międzynarodowa Trasa Rowerowa Greenways

Bażaniec

Kościół pw.

Opatrzności Bożej

Górny Las

Bielsko-Biała

[il.32] mapa dwustronna avers

propozycje projektowe 109

Miejsce Spotkań - ławka z Parku Północ widok z góry

Sil

w lnio Staopa K

esia

k

Kol

ła is W

a

HO

nicz

EC

Gór

a

orze

E-D

Dw

WIC

ek

CZ

onia

Rz

ICE

wy

DZ

lejo

ZIE

c Ko

M Park k Lase

Bia

no

le

ka

Wisła

na c Ja Pla ła II Paw

ar

ła

Rze Zapora Goczałkowicka

Cz

ki

ka

iejs

Rze

ZABRZEG

sie

Miejs Kultu ki Dom ry

„Dolina Wisły” trasa zielona

Kościół pw. św. Józefa

Re Ro zerw tuz at

Leśna Ścieżka Edukacyjna

sa wa Tra rodo nways ee zyna Międ rowa Gr Rowe

asa na Tr Wiśla rowa Rowe

zyny

Podraj

ża

nie

Wa p

ien

ek

„Dolina Pod trasa nieb raj” ieska

a

Las

Rz

Górny Ba

ica

Kościół pw. Opatrzności Bożej

Rzeka

Stawy Hodowlane

lińskich

Jasi

enic

a

Pałac Kotu

LIGOTA

c

CZE CH OW

ICE -DZ

IED ZIC E

K N ośc S ajś iół Je erca więtspw. zu P sa an zeg a o

” wnicy czowa na Iło „Doli pomarań trasa

Iłownica

Kościół pw. św. Katar

BRO

Miejski Ośro Sportu i Rekrdek eacji

NÓW

a Biała

a

Miejs Publi ka Biblio czna teka

Rzek

Rzek

[il.33] mapa dwustronna revers

[fot.57] mapa dwustronna – wykorzystanie

110 Moje Czechowice-Dziedzice

Karty puste Narzędzie zaprojektowane do tworzenia zagadek. Z jednej strony umożliwia opisanie wybranego miejsca, wpisanie pytanie lub zagadki. Z drugiej strony, zaznaczenie go na mapie.

scenariusz podstawówka

puste karty

Parametry kart — zestaw 36 kart — format 89 x 63 mm — papier gramatura 180g

Moje Czechowice-Dziedzice

Moje Czechowice-Dziedzice

N W

E S

N W

E S

[il.34] puste karty

propozycje projektowe

111

Infromacje Podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań” scenariusz przedszkole

scenariusz podstawówka

Broszura, w której znajdują się podstawowe informacje o ławce Miejsce Spotkań oraz legenda wyfrezowanej grafiki wraz z opisem miejsc.

Parametry — format A4 — szycie zeszytowe — okładka gramatura 250 g, środek gramatura 120 g

Informacje Podstawowe Ławka „Miejsce Spotkań”

[fot.58] Informacje Podstawowe Ławka Miejsce Spotkań

112 Moje Czechowice-Dziedzice

propozycje projektowe 113

[fot.59] Scenariusze zajęć – zestaw zdjęć

[fot.60] Scenariusze zajęć – prezentacja narzędzi

116 Moje Czechowice-Dziedzice

2.9 Wydarzenie miejskie – „Zapaleńcy” 6 czerwca 2015 zostałyśmy zaproszone przez Urząd Miasta w CzechowicachDziedzicach do udziału w corocznym wydarzeniu, organizowanym Parku Północ w Czechowicach-Dziedzicach z okazji Dnia Dziecka – Zapaleńcach”. Zaistniałyśmy tam, jako strefa „Odkrywcy”. „Zapaleńcy” to wydarzenie o formie festynu, organizowane przez Wydział Strategii i Promocji Miasta Czechowic-Dziedzic, mające na celu promocję wszystkich aktywnosci (takich jak kluby sportowe, koła artystyczne) wśród rodziców i dzieci gminy. Warto wspomnieć, że już po raz drugi, identyfikację wizualną tego wydarzenia projektowały nasze koleżanki z Pracowni Komunikacji Społecznej Magdalena Kamińska i Magdalena Zawieja.

Formuła wydarzenia ma zachęcać dzieci do wypróbowania nowej aktywności i nauki nowych umiejętności. Na poczętku wydarzenia kazdy uczestnik otrzymuje ulotkę, na której zaznaczone są strefy – miejsca, gdzie dana placówka miejska przygotowała zadanie. Za jego wykonanie uczestnik otrzymuje pieczątkę, a po zebraniu wszystkich – koszulkę.

Uczestnictwo w wydarzeniu było dla nas okazją do wybróbowania narzędzi, które zaprojektowałyśmy (pieczątek, kart, mapy).

Nasze strefa „Odkrywcy” znajdowała się przy ławce Miejsce Spotkań. Nazwa nawiazuje do odkrywania śladów – grafika wyfrezowana na ławce przedstawia piktogramy, które odnoszą się do miejsc stworzonych przez poprzednie pokolenia mieszkające w Czechowicach-Dziedziedzicach.

1. Akcja!

— uczestnik losuje karte z piktogramem — odnajduje miejsce na Ławce — odrysowuje piktogram w technice frotażu — na zakończenie powinien powiedzieć kilka zdań o miejscu, którego piktogram odrysował (uczniowie gimnazjum i podstawówki) 2. Kreacja!

— zadaniem uczestnika jest stworzenie pocztówki z Czechowic-Dziedzic (ma do dyspozycji pieczątki i kredki) — następnie opowiada o miejscach, które narysował i dlaczego

Akcja!

Kreacja!

ń odszukaj zadane miejsce na Ławce Miejsce Spotkań ń odrysuj je w technice frotażu* ń wróć po pieczątkę Zapaleńców!

ń stwórz pamiątkę dla przyszłych pokoleń: Twoją pocztówkę z Czechowic-Dziedzic! ń użyj pieczątek i kredek ń narysuj miejsca, które są dla Ciebie ważne! ń wróć po pieczątkę Zapaleńców!

propozycje projektowe 117 Pozdrowienia z Cze

chowic-Dziedzic!

[fot.61] „Zapaleńcy" – zestaw zdjęć

118 Moje Czechowice-Dziedzice

propozycje projektowe 119

3. Podsumowanie Czy projekt zachęca do poznawania gminy? Czy nasze założenia zostały spełnione?

Mamy nadzieją, że tak. Trudno ocenić czy nasze działania autentycznie zaangażują mieszkańców w dłuższej perspektywie czasu. Czy „Moje Czechowice-Dziedzice” pozostanie jedynie metką przypiętą do koszulek, czy pobudzi do głębszej refleksji i wzmocni budowanie więzi ze swoim miastem i gminą? Czy dalsze działania, będą inicjowane przez Urząd Miasta, czy sami mieszkańcy będą chcieli rzeczywiście rozwijać i kontynuować projekt? Tego w tym momencie nie wiemy, jednak po rozmowach z uczestnikami wydarzenia oraz warsztatów, jesteśmy przekonane, że warto.

III. Bibliografia

122 Moje Czechowice-Dziedzice

Bibliografia materiały drukowane 1 A. Szczurek-Boruta, „Edukacja i odkrywanie tożsamości”, Kraków 2007 2 B. Jałowiecki, M.S. Szczepański, „Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej”, Warszawa 2002 3 Dz. U. z 2012 r. Nr 647, poz. 647 4 Dz.U. z 2014 poz. 803 5 E. Musiał, „Nowe technologie a przyjazne środowisko uczenia się”, Katedra Technologii i Mediów Edukacyjnych Instytut Bezpieczeństwa i Edukacji Obywatelskiej, Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków 2014 6 E. Rewińska, „Znaczenie grupy w rozwoju młodszych dzieci”. [W: „Warsztat opiekuna – wychowawcy młodszych dzieci”, G. Gajewska, A. Szczęsna, E. Rewińska, Zielona Góra 2004 7 Ekoturystyka i odkrywanie dziedzictwa”. Zbiór dobrych praktyk pod. Red. D. Zaręby, Kraków 2008 8

J. Angiel, „Czytanie miasta jako proces kontynuacji tożsamości miejsc i ludzi. Przykład Placu Piłsudzkiego w Warszawie” [W:] „Edukacja jutra. Od tradycji do nowoczesności: aksjologia w edukacji jutra” / red.: K. Denek, A. Kamińska, P. Oleśniewicz.

Sosnowiec 2014

9

K. Denek, „Uczyć w duchu mądrości i wiedzy”, s. 27–44, praca zbiorowa, „Edukacja jutra. Od tradycji do nowoczesności. Aksjologia w edukacji jutra.” ,Sosnowiec 2011

10 11 12 13 14

L. Dyczewski, „Wartości w kulturze Polskiej”, Lublin 1993 M. Ostrowska, „Człowiek a rzeczywistość przestrzenna”, Szczecin 1991 r.

M. Żmudzińska-Nowak, „Miejsce – tożsamość i zmiana”, Gliwice 2010 P. Sztompka, „Socjologia. Analiza społeczeństwa”, Kraków 2002 S. Kapralski, „Pamięć, przestrzeń i tożsamość. Próba refleksji teoretycznej”.

[W: „Pamięć, przestrzeń i tożsamość”, redakcja naukowa S. Kapralski], Warszawa 2010

15 Wszystko gra! Gry miejskie w przestrzeni Warszawy” [W]: Homo Ludens 1/(3) 2011, Polskie Towarzystwo Badania Gier 2011 16 Z. Barzyk, A. Dudzik, M. Krawet, B. Pająk, E. Woźniak, E. Czader, W. Koutny, K. Michalik, C. Matusiak, M. Czorny, „Czechowice-Dziedzice. Przewodnik po mieście i sołectwach”, Czechowice-Dziedzice 2009 17 Z. Zaorska, Pedagogika zabawy - metodyka pracy z grupą, [w:] Kropla, nr 1/92 18 Z. Zaorska, „Pedagogika zabawy – metodyka pracy z grupą”, [W:] Kropla, nr 1/92, 19 „Innowacyjność a tożsamość miejsca w rewitalizacji obszarów miejskich. Praca badawcza zrealizowana w ramach projektu Design Silesia”, redakcja naukowa: M. Żmudzińska-Nowak, Gliwice 2012 20 „Miejskie „Laboratorium” Wielokulturowości. Socjologiczno-Fotograficzna Próba Obserwacji Relacji Międzykulturowych W Przestrzeni Publicznej Białegostoku”, K. Niziołek [W:] „Pogranicze. Studia Społeczne”, Tom xx, Białystok 2012

bibliografia 123

materiały elektroniczne 1 2 3 4

http://www.mappingforchange.org.uk http://www.towarzystwo-ligota pl/stowarzyszenie.html http://www.towarzystwo.czechowice-dziedzice.pl M. Górka, http://www.trafrybnik.pl/archiwalne-zdjecia-z-niedobczyc-(20-sierpnia-2014),new,mg,3.html

5 www.gryturystyczne.pl 6 www.superbelfrzy.edu.pl/gry-edukacyjne-gamifikacja/ 7 http://drugaminoga.blogspot.com/2014/02/czechowice-dziedzice-kolonia-osiedle.html 8 http://pl.wikipedia.org/wiki/Kopalnia_W%C4%99gla_Kamiennego_Silesia 9 http://www.czechowice-dziedzice.pl/www_3.0/aktualnosc-24-646-otwarcie lesnej_sciezki_edukacyjnej_w.htm 10 www.edunews.pl 11 http://www.wikipedia.org 12 W. Kołodziejczyk, „Od dydaktyki pouczania w kierunku szkoły umożliwiania”, www.ktime.up.krakow.pl/symp2014/referaty_2014_10/kolodziejczyk.pdf, dostęp na dzień 26.05.2015

124 Moje Czechowice-Dziedzice

Spis ilustracji materiały internetowe [fot.1] wirtualny obraz Czechowic-Dziedzic – zestaw zdjęć / 12 [fot.10] Zabrzeżanki /21 [fot.16] Rajd Miejski 360° – Gliwice 2015 /35 [fot.14] Osiedle Żebracz, Czechowice-Dziedzice – przykład przystrzeni półpublicznej /31

materiały własne [fot.2] warsztaty w Czechowicach-Dziedzicach – zestaw zdjęć /14 [fot.3] wskazane miejsca do działania przez Urząd Miasta /16 [fot.4] rozmowy z mieszkańcami /17 [fot.5] analiza centrum wg. Lubomira /17 [fot.6] obszary problemowe w mieście /17 [fot.7] obszary problemowe w mieście /19 [fot.8] Nocna Orientacja Czechowicka w Parku Północ /21 [fot.9] zbiory Izby Regionalnej Gimnazjum nr.1 /21 [fot.11] świadectwa historii w przestrzeni miasta Czechowice-Dziedzice /26 [fot.12] zbiory Towarzystwa Przyjaciół Czechowic-Dziedzic /27 [fot.13] Plac Jana Pawła II, Czechowice-Diedzice – przykład przestrzeni publicznej /31 [fot.15] zajęcia z warsztatów pilotażowych /34 [fot.17] Miejsce Spotkań w Parku Północ, warsztaty w przedszkolu /38 [fot.18] przekazywanie informacji /46 [fot.19] tworzenie swojej rzeźby /46 [fot.20] odkrywanie mapy gminy /46 [fot.22] warsztaty w przedszkolu – zestaw zdjęć /49 [fot.23] warsztaty w przedszkolu /50 [fot.24] kościół z Czechowic-Dziedzic /50 [fot.25] warsztaty w szkole podstawowej – przebieg /51 [fot.26] warsztaty w szkole podstawowej – zestaw zdjęć /52 [fot.27] rezultaty warsztatów – zestaw zdjęć. /53 [fot.28] warsztaty w gimnazjum – Miejsce Spotkań /54 [fot.29] warsztaty w gimnazjum – miejsca istotne /55 [fot.30] warsztaty w gimnazjum –mapy mentalne /55 [fot.31] wizualizacja ławki Miejsce Spotkań /59 [fot.32] Miejsce Spotkań – droga projektowa /61 [fot.33] Park Północ – zestaw zdjęć /63 [fot.34] Miejsce Spotkań – droga projektowa, wizualizacje wstępne /64 [fot.35] Miejsce Spotkań –prezentacja projektu. /65 [fot.36] Miejsce Spotkań – wizualizacja /66 [fot.37] Miejsce Spotkań, – widok z góry, wizualizacja /68 [fot.38] ławka Miejsce Spotkań /70 [fot.39] ławka Miejsce Spotkań – widok z góry /71 [fot.40] Miejsce Spotkań – prezentacja projektu /71 [fot.41] przestrzeń do zabawy na świeżym powietrzu /72 [fot.43] wydarzenie podczas „Zapaleńców” /73 [fot.42] Miejsce Spotkań – prezentacja projektu /73 [fot.44] Miejsce Spotkań –elementy projektu /75 [fot.45] wyfrezowana grafika –detal /81 [fot.46] wyfrezowana grafika – detal /81 [fot.48] zainteresowanie gminą Czechowice-Dziedzice /82 [fot.47] prezentacja projektu /82 [fot.49] prezentacja projektu /83 [fot.50] Miejsce Spotkań /85 [fot.51] zawartość pakiedu dla przedszkola /92

bibliografia 125 [fot.52] zawartość pakiedu dla szkoły podstawowej /95 [fot.53] pieczątki – realizacja /101 [fot.54] pieczątki – wykorzystanie /102 [fot.55] plansza Moja Gmina – wykorzystanie /103 [fot.56] karty /107 [fot.57] mapa dwustronna –wykorzystanie /109 [fot.58] Informacje Podstawowe Ławka Miejsce Spotkań /111 [fot.59] Scenariusze zajęć – zestaw zdjęć /113 [fot.60] Scenariusze zajęć – prezentacja narzędzi /115 [fot.61] „Zapaleńcy” – zestaw zdjęć /113 [il.1] mapa odwiedzonych miejsc podczas I etapu warsztatów /15 [il.2] pożądany schemat działania, tworzenia Miejsca Spotkań /40 [il.3] Miejsce spotkań – droga projektowa /42 [il.4] ukształtowanie gminy Czechowice-Dziedzice /46 [il.5] ukształtowanie terenu Orłowej /47 [il.6] mapa gminy Czechowice-Dziedzice /48 [il.7] mapa gminy Czechowice-Dziedzice /49 [il.8] Miejsce Spotkań – fragment grafiki /50 [il.9] mapa gminy Czechowice-Dziedzice /51 [il.10] podstawa nośna – rysunek techniczny /54 [il.11] drewno – rysunek techniczny /54 [il.12] stojak rowerowy – rysunek techniczny /55 [il.13] projekt grafiki –piktogramy /57 [il.14] projekt grafiki – wymiary /58 [il.15] projekt grafik – powiększony fragment /59 [il.16] konstrukcja piktogramów /60 [il.17] grupa docelowa. /72 [il.18] warsztat w przedszkolu –storyboard /77 [il.19] warsztat w przedszkolu –storyboard /78 [il.20] zawartość projektu /86 [il.21] krój pisma /87 [il.22] zestaw ikon /89 [il.23] scenariusz – layout /97 [il.24] scenariusz – układ treści na stronie /99 [il.25] zestaw pieczątek dla przedszkola /100 [il.26] zestaw pieczątek dla szkoły podstawowej /101 [il.27] pieczątki – konstrukcja /102 [il.28] plansza Moja Gmina /103 [il.29] karty A5 /104 [il.30] karty A5 wersja elektroniczna /105 [il.31] karty /106 [il.32] mapa dwustronna avers /108 [il.33] mapa dwustronna revers /109 [il.34] puste karty /110 Dziękujemy naszemu Promotorowi dr. hab. Andrzej Sobasiowi za udostępnienie zdjęć oraz za możliwość wykorzystania ich w prezentacjach projektu dyplomowego i pracy pisemnej.

Zabrzeg

a Ścieżka acyjna

„Dolina Wisły” trasa zielona

Szkoła P

Ligota Stawy Hodowlane

ściół pw. jświętszego rca Pana Jezusa

„Dolina Po o trasa nieb b Kościół pw.

Opatrzności Bożej