بەڕێزان: ئەم گۆڤارە ،گۆڤاری هەموو مامۆستایان و پەروەردەكاران و خەمخۆرانی بواری پەروەردەو فێركردنە، بۆیە الپەڕەكانی وااڵیە بۆ نووسینی بە پێز ،لێكۆڵینەوەی پەروەردەیی بەدواداچوونى كێشەكان و دیاریكردنى چارەسەر ،ريپۆرتاژ بۆ هەر بوارێك سەرەنجام وا بكات پرۆسەكە كون و كەلەبەرەكانی پڕببێتەوەو مۆدێلێكی جوان و زانستیانەی تێدا بەرجەستە بێت ،چاوەڕوانی هەوڵ و بەرهەمەكانتانین، پێویستە بووترێ پەروەردە كاری هەموو الیەكی دەوێت ،ئینجا بەرەو كامیڵبوون دەچێت و ئامانجە بااڵكانی تێدا بەرهەڤ دەبێت.
Kurdistan Teachers Union ژمارە ( )12-11ساڵی ()2015
خاوەن ئیمتیاز
یەكێتی مامۆستایانی كوردستان
لەم ژمارەیەدا كۆنفرانسی پەروەردەیی وئەگەرەكانی چاكسازی
ل17
فەرامۆش كردنی كتێبخانەی ماڵ لە كۆمەلگای كوردی دا
ل19
www.mamostayan.com
سەرنوسەر
عەبدلواحید محەمەد حاجی
abdulwahed.1956@yahoo.com
بەرێوەبەری نوسین
بەڕێوەبەرایەتی چاالكی وەرزش و دیدەوانی
ل23
بەرهەم مستەفا
barhammustafa43@yahoo.com
باوك ودایكی سەركەوتو كێیە؟
سكرتێری نوسین وشیار حەمەد حاجی
wshyarhaji@yahoo.com
دەستەی نووسەران ئەحمەد صابر گەرمیانی
بە ئایپاد كردنی پڕۆگرامی قۆناغی بنەڕەتی
رۆڵی مامۆستا و ئامانجە فێركاریەكانی لەوانەوتنەوەدا
ahmadgarmyany@gmail.com
عەتا ئەحمەد رەمەزان mamosta ata550@gmail.com عیسا حوسێن عەزیز
دیزاین
سەركەوت سەردار محەمەد
دیداریك لەگەڵ مامۆستای بەهرەمەند(هیوا حەمە ساڵح) ی خۆشنوس
هەڵهاتن یان ترس لە قوتابخانە
ل27 ل31 ل33 ل36 ل38
ناونیشان
بارەگای مەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان بەرامبەر وەزارەتی شەهیدان و كاروباری ئەنفالكراوان
تەلەفۆن ()2222541
تیراژ ( )3000دانە
بۆ پەیوەندیكردن و ناردنی بەرهەمەكانتان بۆ ئەم ئیمێالنە بنێرن . barhammustafa43@yahoo.com__wshyarhaji@yahoo.com
1
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
ناوەندەكانی خوێندن بۆ هەمومانە!!!...
سەرنوسەر
دی����ارە ب����واری پ�����ەروەردە ب��وارێ��ك��ی گشتگیر وفراوانە ،پەیوەندی بەهەموو تاكەكانی كۆمەڵگە هەیە بەو مانایەی هیچ خێزانێك لەناو خێزانەكانیش هیچ تاكێك نیە پێویستی بەناوەندەكانی خوێندن نەبێت بۆئەوەی سەرەنجام خ��وێ��ن��دەوار وم��ن��ەوەر بێت ت��اوەك��و ب��ت��وان��ێ خشتێك ب��خ��ات��ە س���ەر ك��ۆی خشتەكانی دوارۆژ وجومگەكانی ئەم واڵت��ە ،كەوابێ ناوەندەكانی خوێندن بۆهەمومانە بەوپێیەی هی هەمومانە تیایدا فێری خوێندن وراپەڕاندنی ئەرك بەرامبەر بەگەلی واڵت دەبین ،بەقەد ئەوەش ئەركی پاراستن وجوانكردن وپ��ۆش��ت��ەوپ��ەرداخ راگ��رت��ن��ی دی��س��ان ل��ەس��ەر هەمومانە ،پێویستە بوترێ تاهەنوكە بەهۆی دەسباری حكومەتەوە ك��ەم��ت��ری��ن ئ�����ەرك ل���ەس���ەر ئ��ێ��م��ەی هاواڵتی بووە بەاڵم لەم سەربەندەدا تەنگژەیەك هەیە دەبێ دانی پێدابنرێ سەرەنجام بۆچارەسەركردنی دەبێ دەست وپەنجەی لەگەڵدا نەرم بكرێ، دی��ارە تەنگژەكەش خ��ۆی لەوگێژاوە دارای���ی���ە دەب��ی��ن��ێ��ت��ەوە ك��ە لەئێستادا لەسەر ئەرزی واقیع بەرۆكی هەمووی گ��رت��ۆت��ەوە ه��ەر ل��ەت��اك��ەوە تادەگاتە تەواوی دامودەزگەكانەوە ،كاری من نیە تەنگژەكە شیبكەمەوە ئەوە كاری پ��س��پ��ۆڕان و ش��رۆڤ��ەك��اران��ی دارای��ی��ە چ���ۆن و ب���ە چ ش��ێ��وازێ��ك دواج����ار دەمانبەنە ك��ەن��اری ئ��ارام��ی ،ئ��ەوەی لێرە مەبەستە قسەی ل��ەس��ەر بكەم ك��ەق��س��ەی زۆره��ەڵ��دەگ��رێ��ت ئ��ەوی��ش هێشتنەوەی ن��اوەن��دەك��ان��ی خوێندنە وەك���و خ���ۆی ،چ��ون��ك��ە ه��ەم��ووالی��ەك دەزانین ك��ەپ��ەروەردە ب��ەرەو ئاقاری ن��ات��ەن��دروس��ت چ��و ئیتر كۆمەڵگەش بەرەو هەورازە رێ دەڕوات جارێكیتر ه��ێ��ن��ان��ەوەی ب��ۆس��ەر رێ��گ��ەی راس��ت گەلێك ئاستەم دەب��ێ��ت م��ەگ��ەر هەر
2
پەنا ببرێنەوە بۆپەروەردە ،بۆیە ئەگەر هەموو دام��ودەزگ��ەك��ان لەم بارودۆخە خەمیان لێنەخورێت دەبێ خەمی جددی لەپرۆسەی پ��ەروەردە بخورێت بەهیچ ش��ێ��وەی��ەك ن��اب��ێ الس��ەن��گ��ی داب��ك��ەوێ، وەك��و باسمان ك��رد ت��ەن��گ��ژەی دارای��ی ك��اری��گ��ەری ت�����ەواوی ل��ەس��ەر ه��ەم��وو ك��ای��ەك��ان ل��ەن��ێ��وان��ی��ان��دا ن��اوەن��دەك��ان��ی خوێندن بەجێهێشتوە بەجۆرێك دەچیە ه���ەر ن��اوەن��دێ��ك��ی خ��وێ��ن��دن كۆمەڵێك كەموكوڕی تێدا هەیە ،هەر كە لەبوونی ئەوكەموكوڕیانە دەپرسی بەوەاڵمێكی زۆرس��ادە واڵم��ت دەدرێ��ت��ەوە و ئاماژە ب��ەن��ەب��وون��ی پ����ارەی ت��ەرخ��ان��ك��راو بۆ ن���ۆژەن���ك���ردن���ەوە دەدرێ������ت ،راس��ت��ی��ش دەك����ەن ه��ەق��ی��ان��ە ن���اوەن���دی خ��وێ��ن��دن وەك ماڵێكی گ���ەورە وای���ە ب����ەردەوام دەبێ دەستی پێدابهێنرێ و نەهێلێرێت كەلێن وگرفتەكان گ��ەورەت��رب��ن ب��ەاڵم ئەكید ئ��ەگ��ەر پ���ارە نەبێت ب��ەچ��ی ئەو ك��ارە بكرێت ،ك��ەوات��ە ئێستا ل��ەب��ەردەم پرسیارێكداین ،بێ خەمبین ئیتر هەرچی دەبێت هەرچی لێدێت ،یائەوەتا ئالیەتێك بدۆزینەوە بۆئەوەی ئەوسەكۆیە زانستی ومەعریفیانە بەجوانی وپۆشتەییەوە بهێلێرێتەوە ه��ەت��ا دەرگ���ەی���ەك لێمان دەب��ێ��ت��ەوە ،پ��ێ��م��وای��ە خ��ەی��اری دووەم هەڵبژێرین باشە دڵنیاشم زۆربەی زۆری خەمخۆرانی لەگەڵدا بە لەپشتیانەوەش دای��ك��ان وباوكانیش هەماهەنگ دەب��ن چونكە ئ��ەوەن��دەی بیستبێتم زۆربەیان لەگەڵ ئ���ەوەدان ناوەندەكانی خوێندن خەمیان لێبخورێت،هەستیشیان وای��ە هەركەموكورییەك لەناوەندەكان هەبێت ك���اری���گ���ەری ن��ەرێ��ن��ی ل���ەس���ەر ئاستی رۆڵەكانیان دەبێت ،كەوایە ئەوە واجبی وەزارەتی پەروەردەیە زۆرترین تەماس لەگەڵ دایكان وباوكان بكات بۆئەوەی دواجار بگەنە ئالیەتێك پێیەوە خزمەتی ن��اوەن��دەك��ان��ی خ��وێ��ن��دن ب��ك��ەن ب��ەن��دە لەیەك كاتدا وەك پەروەردەكار وباوك بەباشی دەزان���م بەرپرسیاریەتی ئەو پرسە گرنگە بخرێتە ئەستۆی ب��اوك ودای��ك��ە خ��واپ��ێ��داوەك��ان ئ��ەوئ��ەزم��ون��ە پ��ێ��ش��وت��ری��ش ه���ەب���ووە ،ل��ەئ��ێ��س��ت��اش��دا ل�����ەزۆر واڵت پ���ی���ادەدەك���رێ���ت رەن��گ��ە بەشێكیان وەك���و ئێمەش لەتەنگژەدا نەبن پوختەی ئالیەتەكەش بەشێوەیەك بێت ،لەناوەندەكانی خوێندن لێژنەیەك لەبەخێوكەرانی قوتابیان وخوێندكاران
پێكبێت لەهەمانكاتیشدا بەرێنمایی لەالیەن وەزارەت��ەوە هێڵە گشتیەكانی ك���ارك���ردن وئ��ەرك��ەك��ان��ی��ان ف��ۆرم��ەڵ��ە بكرێت ،پاشان پەیوەندی بەهەموو ئ��ەو ب���اوك و دای��ك��ە خ��واپ��ێ��داوان��ەی سنوری ناوەندەكەی خوێندن بكرێت ب���اش���ت���روای���ە دەس��ت��ن��ی��ش��ان ب��ك��رێ��ن وكۆبوونەوەیەكی فراوانیان لەگەڵدا ب��ك��رێ��ت ل���ەالی���ەك ك��ەم��وك��وڕی��ەك��ان وپێویستیە بەردەوامەكانی ناوەندی خوێندنیان بۆرونبكرێتەوە لەالیەكیتر ئ���ەرك وداواك���اری���ەك���ان���ی���ان بخرێتە بەرچاو سەرەنجام داوای��ان لێبكرێت ه��اوب��ەش��ی ل��ەم پ��رۆس��ێ��س��ەدا بكەن، دەكرێ منداڵی شەهید وپێشمەرگەی سەنگەر وكەمدەرامەتی لێدەربهێنرێت، ئەوانیتر بەشداربن ب��ڕوام وایە ئەوە هەڵمەتێكی زۆر سەركەوتو دەبێت كۆمەڵێك ك���اردان���ەوەی پۆزەتیفیش دەبێت ،لەوانە: ه��ەم��اه��ەن��گ��ی ن���ێ���وان دەس���ت���ەیم��ام��ۆس��ت��ای��ان ودای����ك����ان وب���اوك���ان باشتردەكات كەلەئێستادا بۆشاییەكی گەورە هەیە. هەمویان ئەو هەستەیان الدروستدەبێت كە ئەوە ئەوانن بەو ناوەندەی خوێندن ماندوو دەبن دەبێ بەجوانی بهێلێرێتەوە. قوتابیان وخوێندكارانیش هەستدەكەن بەرەنج وماندوبوونی باوكان ودای��ك��ان��ی��ان ن���اوەن���دەك���ەی���ان ج��وان ك���راوەت���ەوە ئیتر دەب���ێ پ��ارێ��زگ��اری لێبكەن. مامۆستایانیش كەدەبینن هەمویانل����ەس����ەر خ���ەت���ن ئ��ی��ت��ر ئ���ەوان���ی���ش حەماسەتی زیاتر دەیانگرێ و داهێنان و رەخ��س��ان��دن��ی ت���وان���ای ب��اش��ت��ر بۆ پرۆسەی پەروەردە تەوزیف دەكەن. پرۆسێسەكی لەوشێوەیە تەكانێكینیشتمانی ونەتەوایەتیە دەبێتە بنەما ب��ۆك��اری دەستەجەمعی لەكۆمەڵێك بواریتر. ك����ورت����ەی م��ەب��ەس��ت��ەك��ەش��م ل���ەوە چ��ڕدەك��ەم��ەوە وەك���و پێشنیارێكیش دەی����خ����ەم����ە ب����ەردەس����ت����ی الی���ەن���ە پ���ەی���وەن���دی���دارەك���ان ئ���ەگ���ەر بكرێت بەیاسا رێكبخرێت بۆئەوەی تەئویل وتەفسیری جیاجیای بۆنەكرێت.
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
هەواڵــــــــــــــــەكـــــان
یەكێتی مامۆستایانی كوردستان سەردانی ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر دەكات... ب����ە م���ەب���ەس���ت���ی پ����ی����رۆزب����ای����ی و ه��اوك��اری��ك��ردن وەف��دێ��ك��ی (ی.م.ك) كە پێكهاتبوو لە سەرۆك و جێگرو ژم��ارەی��ەك ل��ە ئەندامانی مەكتەبی س��ك��رت��اری��ەت ،رۆژی دووش��ەم��م��ە رێ��ك��ەوت��ی 2015/1/12س��ەردان��ی ئەنجومەنی پارێزگای هەولێریان كرد، لە الیەن بەڕێز سەرۆكی ئەنجومەن و سەرۆكی فراكسیۆنەكان و ژمارەیەك لە ئەندامانی ئەنجومەن بە گەرمی پێشوازیكران ،پاشان لە دانیشتنێكی دۆستانەدا سەرۆكی (ی.م) مەبەستی س��ەردان��ەك��ەی رون��ك��ردن��ەوە ك��ە بۆ پیرۆزبایی و هاوكاریكردنی یەكترە ب��ۆ خ��زم��ەت��ك��ردن��ی زی��ات��ری خەڵكی كوردستان بە گشتی و پارێزگاری ه��ەول��ێ��ر ب��ە ت��ای��ب��ەت��ی ،ل��ە درێ���ژەی ل��ێ��دوان��ەك��ان��ی ،ئ��ەرك��ەك��ان��ی (ی.م) رونكردەوە بۆ ئامادەبووان هەروەها كورتەكیشی ل��ە ك��اروچ��االك��ی��ەك��ان خ��س��ت��ەڕو ،ل��ە ب���ەرام���ب���ەردا ب��ەڕێ��ز س���ەرۆك���ی ئ��ەن��ج��وم��ەن ب���ە ن���اوی
ئەندامانی ئەنجومەنەوە خۆشحاڵی خ��ۆی��ان ب��ە س���ەردان���ەك���ە دەرب����ڕی و ی��ەك��ێ��ت��ی م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی��ش��ی بە رێكخراوێكی كاریگەر لەسەركۆی پ��رس��ەك��ان ل��ێ��ك��دای��ەوە جەختیشی كردەوە ئەنجومەنی پارێزگا ئامادەیە ه��اوك��اری تەواوبكات لەگەڵ (ی.م) و ه��ەروەه��ا باقی رێكخراوەكانیتر
،بۆ ئ��ەوەی زیاتر خزمەتی خەڵكی كوردستان و مامۆستایان و شاری هەولێر بكەن ،لە كۆتایی سەردانەكەدا ه��ەردووال جەختیان كردەوە لەسەر رێكخستنی پەیوەندیەكی توندو تۆڵ لە داهاتوودا ،لە كۆتایی سەردانەكەدا چ���ۆن ب��ێ��ش��وازی ك���ران ب��ە ه��ەم��ان شێوەش بەڕێخران.
یەكێتی زانایانی ئایینی ئیسالمی سەردانی یەكێتی مامۆستایان دەكات رۆژی سێشەممە رێكەوتی 2015/1/27وەفدێكی یەكێتی زانایانی ئایینی ئیسالمی كە پێكهاتبوو لەسەرۆك و ژمارەیەك لەئەندامانی مەكتەبی تەنفیزی سەردانی مەكتەبی سكرتاریەتیان ك��رد ،ل��ەالی��ەن س���ەرۆك و جێگرو ژمارەیەك لەئەندامانی مەكتەبی سكرتاریەتەوە بەگەرمی پێشوازیكران ،لەدانیشتنێكی دۆستانەدا باس لەهەلومەرجی ئێستای هەرێم وگرنگترین ئەرك ورۆڵی هەریەك لەرێكخراوەكانی كوردستانی كرا بەتایبەت مامۆستایانی ئایینی و مامۆستایانی كوردستان بەرامبەر هەلومەرجی ئێستای هەرێم و ئ��ەو كێشەو ئاریشە سیاسی و كۆمەاڵیەتی و ئابوورییانەی روی لەهەرێمی كوردستان كردووە بەتایبەتیش شەڕی دوژمنكارانەی داعش و بیرۆكە توندڕەوییەكان ،لەمبارەیەوە هەردووال بەگرنگیانزانی ه��ەوڵ��ەك��ان یەكبخرێن بەمەبەستی بەشداریكردنی كاریگەرانە لەپرسە چارەنوسسازەكان جۆرێك لەتێگەیشتنیش لەنێوان هەردووال دروستبوو
ك��ەق��ەوارەی��ەك بۆ رێكخراوە پیشەییە كاریگەرەكان پێكبهێنرێت ب��ۆ ئ��ەو ئامانجەی لەپێشەوە ئ��ام��اژەی پێدرا ،لەكۆتایی سەردانەكەدا هەر وەك پێشوازیكران بەهەمان شێوە بەرێخران.
3
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
هەواڵــــــــــــــــەكـــــان
یەكێتی مامۆستایانی كوردستان سەردانی ئینیستیوتی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست بۆ توێژینەوە دەكات
رۆژی چ���وارش���ەم���م���ە رێ��ك��ەوت��ی 2015/1/28وەف���دێ���ك���ی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان كەپێكهاتبوو ل���ەس���ەرۆك وج��ێ��گ��رو ژم���ارەی���ەك لەئەندامانی مەكتەبی سكرتاریەت س��ەردان��ی ئینیستیوتی رۆژه��ەاڵت��ی ناوەڕاست بۆ توێژینەوەیان لەهەولێر ك����رد ،ل���ەالی���ەن ب��ەڕێ��ز د .دالوەر ع��ەالئ��ەددی��ن ب��ەرپ��رس��ی دەزگ���ەی ناوبراوەوە بەگەرمی پێشوازیكران، ل��ەدان��ی��ش��ت��ن��ێ��ك��ی دۆس���ت���ان���ەدا ب��اس ل��ەه��ەل��وم��ەرج��ی ئ��ێ��س��ت��ای ه��ەرێ��م وگرنگی ئ��ەو دەزگ��ەی��ە ك��را ك��ە بۆ ئ��ەم��ڕۆ وداه��ات��ووی ه��ەرێ��م چەندە ك���اری���گ���ەرو ب���ەره���ەم���دار دەب��ێ��ت
لەپێشكەشكردنی خ��زم��ەت��گ��وزاری راوێژكاری و سودبینین لە خیبرەو ش��ارەزای��ی��ەك��ان ل��ەدان��ان��ی نەخشەو پ�لان��ی ب��ەرەوپ��ێ��ش��ب��ردن��ی واڵت لە ه��ەم��وو روێ���ك���ەوە ه���ەروەه���ا ب��اس لەو رۆڵ وئەركانە كرا كەپێویستە یەكێتی وسەندیكا ورێكخراوەكان پ����ێ����ی ه����ەڵ����س����ن ب���ەم���ەب���ەس���ت���ی بەرەوپێشبردنی كاری رێكخراوەیی و خزمەتكردنی تاكەكانی كۆمەڵگەو گەلەكەیان ،هەروەها باس لەگرنگی چ��ەم��ك وب��ەرن��ام��ە چ��اك��س��ازی��ەك��ان ك��را كەپێویستە بۆ تەوزیفكردنیان ب��ۆ ب��اش��ت��رك��ردن��ی ئ��اراس��ت��ەك��ان و ل��ەه��ەم��ان��ك��ات��ی��ش��دا ب���ۆ گ���ۆڕی���ن و
ت��ۆك��م��ەب��وون��ی��ان ه���ەروەه���ا گرنگی پێكهێنانی بۆردێكی نیشتیمانی بااڵی سەندیكاو رێ��ك��خ��راوەك��ان بەگرنگ وەس��ف��ك��را ك��ەب��ت��وان��ێ��ت ئ��اراس��ت��ەو ه��ێ��زەك��ان یەكێتی ورێ��ك��خ��راوەك��ان یەكبخات بۆ زیاتر خزمەتكردنی چین وتوێژەكان وتەوەرەكانی پەیوەست بە ئەركە نیشتیمانی ونەتەوەیی و پرسە هەنووكەیی وستراتیژییەكان، لەمبارەیەوە هەردووال بەگرنگیانزانی ه��ەوڵ��ەك��ان یەكبخرێن بەمەبەستی بەشداریكردنی كاریگەرانە لەپرسە چ����ارەن����وس����س����ازەك����ان ج���ۆرێ���ك ل��ەت��ێ��گ��ەی��ش��ت��ن��ی��ش دروس���ت���ب���وو كە ل���ەداه���ات���وودا پ�����ڕۆژەی ه��اوب��ەش رێ��ك��ب��خ��رێ��ت ب���ۆ خ��زم��ەت��ی ب���واری پ����ەروەردەو فێركردن و خوێندنی ب����ااڵو دەس��ت��ەب��ەرك��ردن��ی م���اف و داخ���وازی���ی���ەك���ان���ی م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی كوردستان و پێگەیاندنی نەوەكانی دوارۆژ و ب��اش��ت��رك��ردن��ی ئ���ەدای رێ��ك��خ��راوەی��ی و پ����ەروەردەی����ی و پیشەیی ل��ە هەرێمی ك��وردس��ت��ان ، لەكۆتایی س��ەردان��ەك��ەدا ه���ەروەك پ��ێ��ش��وازی��ك��ران ب��ەه��ەم��ان ش��ێ��وەش بەرێخران.
مەكتەبی سكرتاریەت سەردانی دەڤەری هەڵەبجەی شەهید دەكات
رۆژی هەینی 2015/1/16وەفدێكی م��ەك��ت��ەب��ی س���ك���رت���اری���ەت���ی(ی.م) كەپێكهاتبوو ل��ەس��ەرۆك و جێگرو ئەندامانی مەكتەب س��ەردان��ی لقی ه��ەڵ��ەب��ج��ەی ش���ەه���ی���دی(ی.م) ییان ك��رد ،لەالیەن س��ەرۆك و ئەندامانی ل��ق بەگەرمی پێشوازیكران ،دوای ئ��ەن��ج��ام��دان��ی ك���ۆب���وون���ەوە ل��ەگ��ەڵ
4
دەس����ت����ەی ل����ق ل��ەم��ەراس��ی��م��ێ��ك��دا دابەشكردنی ( )276ژم���ارە پارچە زەوی بەسەر مامۆستایان كەفەرمانی ئەنجومەنی وەزیرانی ساڵی ()2005 ی��ان هەبوو داب��ەش��ك��را ،پێشوتریش ( )230پارچە زەویتر دابەشكرابوو ك��ەه��ەم��ووی دەك����ات����ە( )506پ��ارچ��ە زەوی بۆ مامۆستایانی ئەو دەڤەرە، ش��ای��ان��ی ب��اس��ە ل���ەو م��ەراس��ی��م��ەدا بەڕێزان قائمقام و بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی و بەڕێوەبەری پ�����ەروەردەی هەڵەبجەو س��ەرۆك��ی شارەوانی و ژمارەیەك لەئەندامانی ئ��ەن��ج��وم��ەن��ی پ��ارێ��زگ��ای سلێمانی و ژم��ارەی��ەك��ی زۆری بەرپرسانی
ح��ك��وم��ی وح���زب���ی وم��ام��ۆس��ت��ای��ان ئامادەی ئەم مەراسیمە بوون ،دیارە هەوڵ وتێكۆشانی یەكێتی مامۆستایان بۆدەستەبەركردنی ئ��ەو خزمەتانە بۆمامۆستایان شایەنی رێزلێنانە كە بەهەماهەنگی لەگەڵ دامودەزگەكانی ئەو دەڤ��ەرە لەنێوانیاندا شارەوانی ه���ەڵ���ەب���ج���ە وس�����ەرۆك�����ەك�����ەی و سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزی��ران و وەزارەت�����ی ش���ارەوان���ی وگەشت وگوزارە ئەو بەرهەمەی لێكەوتەوە، ب��ەردەوام��ی��ش دەب��ی��ن ل��ەس��ەر ئ��ەو ئاراستەیە لەئیشكردن ت��ازۆرب��ەی مامۆستایان دەب��ن��ە خ���اوەن زەوی یەكەی نیشتەجێبوون.
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
هەواڵــــــــــــــــەكـــــان رۆژی پ��ێ��ن��ج ش���ەم���م���ە رێ���ك���ەوت���ی 2015/1/22وەف��دێ��ك��ی س��ەن��دی��ك��ای پ��ارێ��زەران��ی ك��وردس��ت��ان كەپێكهاتبوو ل�����ەس�����ەرۆك وج���ێ���گ���رو ژم����ارەی����ەك لەئەندامانی مەكتەبی تەنفیزیی سەردانی مەكتەبی سكرتاریەتیان ك��رد ،لەالیەن س��ەرۆك وجێگرو ئەندامانی مەكتەبی سكرتاریەتەوە بەگەرمی پێشوازیكران، ل��ەدان��ی��ش��ت��ن��ێ��ك��ی دۆس����ت����ان����ەدا ب��اس لەهەلومەرجی ئێستای هەرێم و كۆمەڵێك بابەتی گرنگ ك��را ،ه��ەروەه��ا لەالیەن سەرۆكی(ی،م) باس لەبیرۆكە وپرۆژەی هەماهەنگی یەكێتی مامۆستایان لەگەڵ س��ەن��دی��ك��ا ورێ��ك��خ��راوەك��ان��دا ك���را كە
ئەنجومەنی بااڵی سەندیكای پارێزەرانی كوردستان سەردانی مەكتەبی سكرتاریەت دەكات لەهەوڵەكانیدا بەردەوامە بۆ یەكخستنی ب��ی��رو ب��ۆچ��ون وپێشنیارەكان لەسەر گرنگی پێكهێنانی بۆردێكی نیشتیمانی بااڵی سەندیكاو رێكخراوەكان كەبتوانێت ل��ەداه��ات��وودا بەیەكگرتویی ئاراستەو ه��ێ��زەك��ان��ی ی��ەك��ێ��ت��ی وس��ەن��دی��ك��اك��ان یەكبخات بۆ زیاتر خزمەتكردنی چین وتوێژەكان وتەوەرەكانی پەیوەست بە ئەركە نیشتیمانی ونەتەوەیی و پرسە هەنووكەییەكان ،لەمبارەیەوە هەردووال
بەگرنگیانزانی ه��ەوڵ��ەك��ان یەكبخرێن بەمەبەستی بەشداریكردنی كاریگەرانە لەپرسە چ��ارەن��وس��س��ازەك��ان جۆرێك لەتێگەیشتنیش ل��ەن��ێ��وان ه����ەردووال دروستبوو كەقەوارەیەك بۆ رێكخراوە پیشەییە ك��اری��گ��ەرەك��ان پێكبهێنرێت بۆ ئ��ەو ئامانجەی لەپێشەوە ئاماژەی پێدرا ،لەكۆتایی سەردانەكەدا هەروەك پێشوازیكران بەهەمان شێوە بەرێخران.
یەكێتی مامۆستایان دەڤەری بەردەڕەش لەئاكرێ بەسەر دەكاتەوە
ب���ەم���ەب���ەس���ت���ی ب�����ەس�����ەرك�����ردن�����ەوە و هەڵوێستەكردن لەسەر رەوشی پ��ەروەردە وبەڕێوەچونی ،وەفدێكی یەكێتی مامۆستایان كەپێكهاتبوو لەسەرۆك وجێگر و ژمارەیەك لەئەندامانی مەكتەبی سكرتاریەت رۆژی یەكشەممە رێككەوتی 2015/1/18سەردانی ق�����ەزای ب����ەردەڕەش����ی����ان ك����رد ،س��ەرەت��ا ل��ەالی��ەن دەس��ت��ەی لقی ئ��اك��رێ و كەرتی بەردەڕەشی (ی.م)ەوە پێشوازیكران ،پاشان س��ەردان��ی بەڕێوەبەرایەتی پ��ەروەردەی��ان ك��رد ،لەدانیشتنێكدا ل��ەگ��ەڵ ب��ەڕێ��وەب��ەری پەروەردە رەوشی پەروەردە خرایە بەرباس ولێكۆڵینەوە ،بەشێوەیەكی گشتی باش ب��ەڕێ��وەدەچ��ێ��ت كێشەی ه��ەرە سەرەكیان كەمی میالك و كەمی ژمارەی گرێبەستەكان ب���وو ئ���ام���اژەی���ان ب�����ەوەدا ئ���ەو كێشەیان بەوانەبێژ چ��ارەس��ەرك��ردووە ،دوای ئەوە سەردانی قائیمقامیەتیان كرد ،لەالیەن بەڕێز قائیمقامەوە پێشوازیكران ،لەدانیشتنێكی دۆس��ت��ان��ە ب���اس ل��ەگ��رف��ت��ە گ��ش��ت��ی��ەك��ان و پەروەردە كرایەوە ،هەروەها باس لە یەكەی نیشتەجێبوون و زەوی دابەشكردن بەسەر
مامۆستایان ك��را ل��ەم��ب��ارەی��ەوە بەڕێزیان رایانگەیاند زەوی���ان هەیە ه��ەوڵ��دەدەن لە داه��ات��ودا ئیتفا بكرێت و داب���ەش بكرێت، ب��ۆ ئ���ەم م��ەب��ەس��ت��ە داوای ه��اوك��اری��ان لە (ی.م) ك��رد ،ه���ەردوو ال جەختیان لەسەر ئ��ەوە ك���ردەوە دەب��ێ��ت ت���ەواوی هەوڵەكان ب��خ��رێ��ت��ە گ���ەڕ ب��ۆب��اش��ت��رك��ردن��ی رەوش���ی پ����ەروەردە چونكە بنەمای كۆمەڵگەیەكی تەندروستە ،لە چوارچێوەی سەردانەكەدا كۆبوونەوەیەكی فراوان لەگەڵ ژمارەیەكی زۆری م��ام��ۆس��ت��ای��ان و ب���ەڕێ���وەب���ەری ئەنجامدرا ،مامۆستایانی قوتابخانەكان بەڕێز كۆمەڵێك سەرنجیان هەبوو لەگەڵ
وەف��دەك��ەی (ی.م) رونكردنەوەی پێویست خرایەڕو ،هەروەها لەدرێژەی سەردانەكەدا كۆبوونەوە لەگەڵ دەستەی لق و كەرتی بەردەڕەش كرا ،لەكۆبوونەوەكەدا بە وردی تیشك خ��رای��ە س��ەر ك��ۆی چ��االك��ی��ەك��ان و ئەركە هەنوكەییەكان ،جەختكرایەوە لەسەر ئ��ەوەی زۆرترین ه��ەوڵ دەب��ێ لەم قۆناغە بخرێتە گ��ەڕ بۆ ئ��ەوەی ل��ەالی��ەك ئامانجە نیشتمانی و نەتەوەییەكان بەرجەستە بێت لەالیەكیتر گوڕوتین بدرێتەوە بەر( ی.م) بۆ ئەوەی بتوانین داخوازیەكانی مامۆستایان بەدەستبێنن و رەوش��ی پ���ەروەردە بەپێی پێویستی ئەم قۆناغە باشتر بكەین.
5
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
مـامـۆسـتا
هەواڵــــــــــــــــەكـــــان
یەكێتی مامۆستایان دەڤەری ئاكرێ بەسەر دەكاتەوە
ب��ەم��ەب��ەس��ت��ی ب���ەس���ەرك���ردن���ەوە و ه��ەڵ��وێ��س��ت��ەك��ردن ل��ەس��ەر رەوش���ی پ�����������ەروەردە و ب���ەڕێ���وەچ���ون���ی، وەف��دێ��ك��ی ی��ەك��ێ��ت��ی م��ام��ۆس��ت��ای��ان كەپێكهاتبوو ل��ەس��ەرۆك وجێگر و ژم��ارەی��ەك ل��ەئ��ەن��دام��ان��ی مەكتەبی س��ك��رت��اری��ەت رۆژی دووش��ەم��م��ە رێكەوتی 2014/12/29س��ەردان��ی ق�����ەزای ئ��اك��رێ��ی��ان ك����رد ،س��ەرەت��ا ل���ەالی���ەن دەس���ت���ەی ل����ق����ی(ی.م)ەوە پێشوازی ك���ران ،پ��اش��ان س��ەردان��ی بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەیان كرد، لەدانیشتنێكدا لەگەڵ بەڕێوەبەری پەروەردە رەوشی پەروەردە خرایە بەرباس ولێكۆڵینەوە ،بەشێوەیەكی گشتی باش بەڕێوە دەچێت كێشەی ه����ەرە س���ەرەك���ی���ان ك��ەم��ی م��ی�لاك وكەمی ژم��ارەی گرێبەستەكان بوو ئ��ام��اژەی��ان ب����ەوەدا ئ��ەو كێشەیان
بەوانەبێژ چارەسەركردووە ،دوای ئ����ەوە س���ەردان���ی قائیمقامیەتیان ك���رد ،ل��ەالی��ەن ب��ەڕێ��ز قائیمقامەوە پێشوازیكران ،لەدانیشتنێكی دۆستانە باس لەگرفتە گشتیەكان و پەروەردە ك����رای����ەوە ،ه�������ەردووال ج��ەخ��ت��ی��ان لەسەر ئەوە كردەوە دەبێت تەواوی هەوڵەكان بخرێتە گەڕ بۆباشتركردنی رەوش��ی پ���ەروەردە چونكە بنەمای ك���ۆم���ەڵ���گ���ەی���ەك���ی ت���ەن���دروس���ت���ە، لەچوارچێوەی سەردانەكەدا هەردوو ن����اوەن����دی خ��وێ��ن��دن��ی(ب��ێ��ك��ەس��ەد) و(س��������ەروەری) ب���ەس���ەرك���ران���ەوە، ه���ەروەه���ا ك���ۆب���وون���ەوەش ل��ەگ��ەڵ دەس�����ت�����ەی ه���������ەردوو ن����اوەن����دی خوێندن ك��را ،مامۆستایانی بەڕێز كۆمەڵێك سەرنجیان هەبوو لەگەڵ وەف����دەك����ەی(ی.م) رون��ك��ردن��ەوەی پێویست خرایەڕو ،پێویستە بوترێ
لەقوتابخانەی س���ەروەری بنەڕەتی چەند چاالكیەكی زۆرسەرنجڕاكێش پ��ێ��ش��ك��ەش��ك��را ك���ەم���ای���ەی رێ����زو ب����ەرزراگ����رت����ن ب�����وو ،ل����ەدرێ����ژەی س��ەردان��ەك��ەدا ك��ۆب��وون��ەوە لەگەڵ دەستەی لق كرا ،لەكۆبوونەوەكەدا ب���ەوردی تیشك خ��رای��ە س��ەر كۆی چاالكیەكان و ئەركە هەنوكەییەكان، ج���ەخ���ت���ك���رای���ەوە ل����ەس����ەرئ����ەوەی زۆرت��ری��ن ه��ەوڵ دەب��ێ ل��ەم قۆناغە ب��خ��رێ��ت��ە گ���ەڕ ب���ۆئ���ەوەی ل��ەالی��ەك ئامانجە نیشتمانی ونەتەوەییەكان بەرجەستە بێت لەالیەكیتر گوڕوتین ب���درێ���ت���ەوە ب�������ەر(ی.م) ب���ۆئ���ەوەی بتوانین داخوازیەكانی مامۆستایان بەدەستبێنن و رەوش��ی پ���ەروەردە بەپێی پێویستی ئەم قۆناغە باشتر بكەین.
یەكێتی مامۆستایانی سەردانی زانكۆی كۆیە دەكات
دوای ئەوەی بەڕێز (د .وەلی مەحمود) وەكو سەرۆكی زانكۆی كۆیە فەرمانی س��ەرۆك��ای��ەت��ی ئەنجومەنی وەزی��ران��ی بۆ دەرچو ،رۆژی سێشەممە رێكەوتی 2015/1/27لەهۆڵی سەرۆكایەتی زانكۆی كۆیە رێوڕەسمێك بۆدەستبەكاربوونی ب��ەئ��ام��ادەب��وون��ی وەزی�����ری خوێندنی ب��ااڵ وس��ەرۆك��ی یەكێتی مامۆستایان و ژم���ارەی���ەك ل��ەئ��ەن��دام��ان��ی مەكتەبی
6
سكرتاریەت و هەروەها ژمارەیەكی زۆر لەمیوانان ،شیاوی باسە ناوبراو لەساڵی 1991ەوە وەك م��ام��ۆس��ت��ای زان��ك��ۆی دەست بەكاربووە ماوەیەك بەڕێوەبەری چاپخانەی زانكۆی سەالحەددین بووە م��اوەی��ەك��ی��ت��ری��ش راگ����ری پەیمانگەی تەكنیكی كۆیە ،دوای ئەوەش مامۆستای زان��ك��ۆی كۆیە ب��ووە ،پێویستە بوترێ دوای ئ��ەوەی سەرۆكی پێشوی زانكۆ
خانەنشین ب��وو ،د .وەل��ی لەئەنجامی هەڵسەنگاندن بە سەرۆك زانكۆی كۆیە دیاریكرا .
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
هەواڵــــــــــــــــەكـــــان
وەفدێكی یەكێتی مامۆستایان سەردانی سلێمانی دەكات رۆژی 2014/12/15وەفدێكی بااڵی مەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان كەپێكهاتبوو لەسەرۆكی یەكێتیەكە وژم��ارەی��ەك لەئەندامانی سكرتاریەت سەردانی شاری سلێمانیان كرد بەمەبەستی بەشداریكردن لەكردنەوەی قوتابخانەی()Roseی ئینگلیزی كەقوتابخانەیەكی حكومیە ولەباخچەی ساوایانەوە تاپۆلی 9ی بنەڕەتی لەخۆدەگرێت، س���ەرەت���ا ل���ەالی���ەن ب���ەڕێ���وەب���ەری گ��ش��ت��ی وم��ام��ۆس��ت��ای��ان وستافێكی پ����ەروەردەی رۆژه��ەاڵت��ەوە پێشوازیان لێكراو دواتریش بەشداریان كرد لەكردنەوەی قوتابخانەی ناوبراو وهیوای سەركەوتن وخزمەتی زیاتریان بۆشاری سلێمانی خ��واس��ت ،بەهەنگاوێكی باشیان وەس��ف ك��رد بۆخزمەتی پرۆسەی پەروەردە ،دواتر سەرجەم بەشەكانی قوتابخانەی ئاماژەپێكراویان ب��ەس��ەرك��ردەوەو لەگەڵ چەندین چاالكی هونەری كەئامادەكرابوو ،شایەنی باسە ل��ەو مەراسیمەدا بەرپرسانی پەروەردەیی لەبەڕێوەبەرایەتی گشتی پەروەردەو مێوانێكی زۆر وپ���ەروەردەك���ان���ی رۆژئ�����اواو رۆژه����ەاڵت وسەرپەرشتیاران ومامۆستایان بەشداریان ك��رد ،هاوكات چەندین وتار پێشەكەشكران لەسەر گرنگی كردنەوەی ئەوجۆرە قوتابخانانە ل��ەالی��ەن بەڕێوەبەرایەتی گشتی پ���ەروەردەی سلێمانی پ���ەروەردی رۆژه���ەاڵت ،هەرهەمان رۆژ وەف��دی
یەكێتی مامۆستایانی كوردستان سەردانی قوتابخانەی ئاراسی بنەڕەتیان كرد ولەگەڵ بەڕێوەبەرو مامۆستایان كۆبوونەوە وگوێبیستی چەند پرسێكی پەروەردەیی بوون ،لەدوا قۆناغی سەردانی وەف��دی مەكتەبی سكرتاریەت سەردانی زانكۆی سلێمانیان كرد وچاویان كەوت بەراگری كۆلێژی پەروەردی بنەڕەت وگقتوگۆ و وتوێژیان سەبارەت بەخوێندنی ئێواران بۆمامۆستایانی هەڵگری بڕوانامەی دبلۆم كرد وسوپاسی زانكۆی سلێمانی وراگر ومامۆستایانیان كرد كە بەپەرۆشەوە كۆلێژەكە بەڕێوە دەبەن وهیوای سەركەوتنیان بۆخواستن هەروەك وەفدەكە پاڵپشتی خۆی دەربڕی بۆ هەركێشەیەك كە لەئێستا وداهاتوشدا هەبێت.
ماڵئاوایی یەكجارەكی مامۆستا حكمت عەبدوڵال رەسوڵ (زێباری) بەرواری 2015/1/23مامۆستای تێكۆشەرو نوسەر وجێگری سەرۆكی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان(حكمت عبدالله رەسول) ناسراو بە(حكمت زێباری) لە شاری هەولێر كۆچی دوایی كرد،دوای راپەڕین و دوای دامەزراندنی لێژنەی بااڵی ئامادەكردنی كۆنگرەی مامۆستایانی كوردستان لە 1991/8/11و كۆبوونەوەی لێژنەی بااڵ كە لەو كۆبوونەوەیەدا بڕیاردرا چەند كەسایەتیەكی شارەزا ولێهاتوی خاوەن ئەزموون بانگهێشت بكرێن بۆ ئەندامێتی لێژنەی بااڵ ،لەكۆبوونەوەی 1992/1/18مامۆستا حكمت زێباری دەستنیشانكرا بۆ ئەندامێتی ئەو لێژنەیەو دواتر بووە سەرۆكی لێژنەی بااڵی ئامادەكاری بۆ كۆنگرەی مامۆستایانی كوردستانكە ئەو كات بەڕێوەبەری قوتابخانەی ناوەندی برایی كوڕان بوو لەنێو شاری هەولێر ،لە دوای ئەنجامدانی هەڵبژاردنی مامۆستایان و گرێدانی كۆنگرەی نۆیەمی(ی،م،ك) بە جێگری سەرۆكی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان هەڵبژێردرا و بەردەوام بوو لەخزمەتی(ی،م،ك) تا ساڵی ،2012واتە ماوەی( )20بیست ساڵ خزمەتی لەو بوارەو
دڵگرانین بهكۆچی دوایی مامۆستا (حەالو محەمەد رەشید) بهڕێوهبهری باخچهی ساوایانی رزگاری وئهندامی پێشوی لقی گهرمیانی یهكێتی مامۆستایانی كوردستان كه بهنهخۆشی كۆچی دوایی كرد داواكارین ل ه خوای گهوره سهبوری كهسوكار وخانەوادەكەی بدات و كوچكردووش بهبهههشتت شادبكات .
بواری پیشەیی ومامۆستایانی كوردستاندا مایەی سەربەرزییە ،وێڕای ئەوەی ئەندامی دەستەی نوسینی گۆڤاری پەیامی مامۆستابوو كە()47 ژمارەی لێدەرچوو بەردەوام بە هەردوو زمانی كوردی و عەرەبی نوسین و لێكۆڵینەوەی بەپێزی تێدا باڵوكردۆتەوە ،جگە لە باڵوكردنەوەی دەیان نوسینی جۆراوجۆری پەروەردەیی ومێژوویی وپیشەیی وفێركاری لە رۆژنامەو گۆڤارو باڵوكراوەكانی نێو هەرێمی كوردستان ،كەسایەتیەكی مەیانڕەو لەسەرخۆ وهێمن و رۆشنفیكر و بەئەزمون بوو ،یەكێك بوو لە كەسایەتیە ناودارەكانی شاری هەولێرو بواری پەروەردەو فێركردن ..بەداخەوە سەرەتای ساڵی تازەی 2015ماڵئاوایی یەكجارەكی لێكردین.. ساڵو لەگیانی پاكی مامۆستا حیكمەت زێباری ..روحی شاد.
7
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
هەواڵــــــــــــــــەكـــــان
كۆبوونەوەی لێژنەی بااڵی ناسنامە لەمەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان رۆژی سێشەممەی رێكەوتی 2015/1/6لەبارەگای مەكتەبی سكرتاریەت كۆبوونەوەی لێژنەی بااڵی ناسنامە لەمەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان ئەنجامدرا كە تیایدا نوێنەری سەرجەم لقەكانی(ی،م،ك) تیایدا ئامادەبوون، ئەم كۆبوونەوەیە پشتبەست بەكۆنوسی كۆبوونەوەی ئاسایی ئەنجومەنی تەنفیزی ژمارە( )10لە 2014/11/27وئاماژە بەكۆنوسی كۆبوونەوەی ئاسایی مەكتەبی سكرتاریەت ژم��ارە( )60ل��ە 2014/12/30بڕیاری پێكهێنانی لێژنەی بااڵی ناسنامە دراوە كەپێكهاتوە لەم بەڕێزانە: سەرۆكی لێژنە .1ئەحمەد صابر عبدالمحمد ئەندام .2د .نادر مستەفا قادر ئەندام .3اكبر صبیح محمد لێژنەی ئاماژە پێكراو بەم كارانە هەڵدەستێت: أ.پەیوەندیكردن بەلێژنە الوەكیەكان لەسنوری لقەكان كەبەپێی كۆنوسی كۆبوونەوەی ئەنجومەنی تەنفیزی ئاماژەپێكراو پێكهێنراون. ب.دروستكردنی فۆرمێك بەسیستەمی ئەكسل بۆئەوەی ئاماری مامۆستا(ئەندام) بووەكان لەسنوری پەروەردەكان بكرێت. ج.لێژنە بەرپرسە لەبەڕێوەچونی پرۆسەكە بەوردی. .1مانگانە دەبێت راپۆرتێك بەتەواوی كارەكان بخەنە بەردەستی مەكتەبی سكرتاریەت. .2لێژنەی بااڵ بۆی هەیە بەدواداچون بۆئیشوكاری لێژنە الوەكیەكان بكات لە هەركاتێك بەپێویستی بزانێت. .3لێژنە الوەكیەكان لەسنوری چاالكی لقەكان بەرپرس دەبێت وهەموو ئاسانكاریەكیان بۆبكرێت بۆئەوەی بەباشی ئەركەكانیان راپەڕێنن. .4لێژنەی بااڵ هەركاتێك پێویستی بەهاوكاری بوو دەبێت هەموو ئەندامانی مەكتەبی سكرتاریەت هاوكاریان بكەن. .5هەر پێویستیەكی ماددی بۆ راپەڕاندنی كارەكانیان دەبێ فەراهەم بكرێت. .6دەبێ كاربكەن هەموو هەویە كۆنەكان لەكار بخرێن لەرێگەی دەزگا فەرمیەكان. .7دەتوانن پێشنیار بكەن بۆ دروستكردنی هەویە بۆ ئەوانەی دەبنە ئەندامی فەخری. ئەمەو ئەو رێنماییانە تاوتوێكران و بەرنامەی رێكخستنی كارەكانی دروستكردنی ناسنامە داڕێژرا بۆئەوەی لەرۆژانی داهاتودا كارەكان بەڕێك وپێكی بە ئەنجام بگەن.
8
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
هەواڵــــــــــــــــەكـــــان
یەكێتی مامۆستایان چەند رێكخراوێك بەسەردەكاتەوە هەروەك لەبەرنامەی كاردا هاتوە ،بۆ ئەوەی بتوانرێ زیاتر خزمەتی توێژی مامۆستایان و توێژەكانیتری كۆمەڵگە بكرێت، پێویستە هەماهەنگی لەگەڵ سەرجەم رێكخراوەكان بكرێت، لەو چوارچێوەیەدا وەفدێكی(ی.م) كە پێكهاتبوو لەبەڕێزان سەرۆك وجێگر و ژمارەیەك لەئەندامانی مەكتەبی سكرتاریەت، سەردانی هەریەك لەو رێكخراوانەیان كرد: -1رێكەوتی 2014/12/22سەردانی یەكێتی فەرمانبەرانی كوردستان(ئەنجومەنی بااڵ). -2رێكەوتی 2014/1/12سەردانی سەندیكای هونەرمەندانی كوردستان( دەستەی بااڵ) . -3رێكەوتی 2015/1/12سەردانی سەندیكای ئەندازیارانی كوردستان . -4رۆژی چوارشەممە رێكەوتی 2015/1/14سەردانی یەكێتی زانایان(مەكتەبی تەنفیزیی). -5رۆژی یەكشەممە رێكەوتی 2015/1/18سەردانی سەندیكای مافپەروەران دەكات -6رۆژی چوارشەممە رێكەوتی 2015/1/21سەردانی یەكێتی پەرلەمانتاران دەكات -7رۆژی دووش��ەم��م��ە رێ��ك��ەوت��ی 2015/1/26س��ەردان��ی سەندیكای كرێكارانی كوردستان دەكات. لەچوارچێوەی سەردانەكاندا گفتوگۆ لەسەر هەلومەرجی ئێستای هەرێم و گێچەڵی گروپی تیرۆرستی داعش و كۆمەڵێك بابەتیتر پەیوەندیدار بەكاری رێكخراوەیی و پیشەیی توێژەكان، لەمبارەیەوە تەئكیدكرایەوە لەسەر ئەوەی دەبێ هەوڵبدرێ ئەو پەیوەندیەی پێشتر دروستكرابوو ،لە ئێستادا پەرەی پێبدرێ بۆ ئ��ەوەی كارەكان بەهاوبەشی بەڕێوەببرێت لەمبارەیەوە رایەكە لەسەر ئەو گەاڵڵە بوو قەوارەیەك لەشێوەی فیدراسۆن پێكبهێنرێت ،تاوەكو هێزێكی مەعنەوی گرنگ دروست بكرێت،
لەالیەك بۆ بەرجەستە كردنی داخوازیە پیشەییەكان لەالیەكیتر بۆ پاڵپشتیەكی باشتر و هەمەالیەنەتر بۆ پرسە نیشتمانیەكان، لەبەشێكیتری سەردانەكان كورتەیەك لەچاالكیەكانی(ی.م) خرایەڕو لەالیەن هەموو الیەنەكانەوە ب��ەرز نرخێنرا ئەمە لەكۆتایی سەردانەكاندا وێڕایی دەستخۆشی و بەرزنرخاندنی سەردانەكان بەگەرمیەوە بەڕێخران .
یەكێتی مامۆستایان دەڤەری دهۆك و زاخۆ بەسەر دەكاتەوە
ب���ەم���ەب���ەس���ت���ی ب�����ەس�����ەرك�����ردن�����ەوە و هەڵوێستەكردن لەسەر رەوشی پەروەردە وب����ەڕێ����وەچ����ون����ی ،وەف���دێ���ك���ی ی��ەك��ێ��ت��ی م��ام��ۆس��ت��ای��ان ك��ەپ��ێ��ك��ه��ات��ب��وو ل��ەس��ەرۆك وجێگر و ژمارەیەك لەئەندامانی مەكتەبی سكرتاریەت رۆژی چوارشەممە رێككەوتی 2015/2/11س��ەردان��ی(ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی گشتی پ����ەروەردەی ده���ۆك ،ئەنجومەنی پارێزگەی دهوك ،هەرسێ بەڕێوەبەرایەتی
پ�������ەروەردەی رۆژه�����ەاڵت، رۆژئ���������اوا ،ئ���ام���ێ���دی)ی���ان ك�����رد ،رۆژی دوات���ری���ش ل��ە ب�������ەرواری2015 /2/12 س��ەردان��ی بەڕێوەبەرایەتی پ����ەروەردەك����ان����ی( زاخ����ۆ، سمێل ،شێخان) ی��ان ك��رد، هەر لەمیانەی سەردانەكاندا لەو دەڤەرانەدا لەهەمانكاتدا سەرجەم كەرتەكانی(زاخۆ، سمێل ،شێخان)ی یەكێتی مامۆستایانی ك��وردس��ت��ان ب���ەس���ەر ك����ران����ەوە ،ه��ەم��وو ئەو سەردانانە ه��اوڕێ لەگەڵ س��ەرۆك و ئەندامانی لقی ده��ۆك��ی(ی،م،ك) ئەنجامدرا، لەمیانەی سەردانەكاندا رەوشی پەروەردە خرایە بەرباس ولێكۆڵینەوە كە بەشێوەیەكی گ��ش��ت��ی ب����اش ب���ەڕێ���وەدەچ���ێ���ت ك��ێ��ش��ەی ه���ەرە س��ەرەك��ی ئ��ەم دەڤ���ەران���ەش كەمی میالك و كەمی ژم���ارەی گرێبەستەكانە، ئ��ام��اژەی��ان ب���ەوەدا ئ��ەو كەموكوڕیانەیان
بەوانەبێژ چارەسەركردووە ،هەروەها باس لەگرفتە گشتیەكان و پ���ەروەردە كرایەوە وب��اس لەیەكەی نیشتەجێبوون و زەوی داب��ەش��ك��ردن ب��ەس��ەر مامۆستایان ك��را كە هەوڵبدرێت پارچە زەوی بۆ مامۆستایان دەس��ت��ن��ی��ش��ان ب��ك��رێ��ت ب��ۆ دروس��ت��ك��ردن��ی ی��ەك��ەی نیشتەجێبوون ب��ۆ مامۆستایان، ه��ەم��ووالی��ەك��ی��ش جەختیان ل��ەس��ەر ئ��ەوە ك��ردەوە دەبێت ت��ەواوی هەوڵەكان بخرێتە گ��ەڕ بۆباشتركردنی رەوش���ی پ���ەروەردە چونكە بنەمای كۆمەڵگەیەكی تەندروستە، لەمیانەی سەردانەكاندا بە وردی تیشك خ��رای��ە س��ەر ك��ۆی چ��االك��ی��ەك��ان و ئەركە ه��ەن��وك��ەی��ی��ەك��ان ،ج��ەخ��ت��ك��رای��ەوە ل��ەس��ەر ئ��ەوەی زۆرترین ه��ەوڵ دەب��ێ لەم قۆناغە بخرێتە گ��ەڕ بۆ ئ��ەوەی ل��ەالی��ەك ئامانجە نیشتمانی و نەتەوەییەكان بەرجەستە بێت لەالیەكیتر گوڕوتین بدرێتەوە بەر( ی.م) بۆ ئەوەی بتوانین داخوازیەكانی مامۆستایان بەدەستبێنن و رەوش��ی پ���ەروەردە بەپێی پێویستی ئەم قۆناغە باشتر بكرێت.
9
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
هەواڵــــــــــــــــەكـــــان
یەكێتی مامۆستایان كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی ئەنجام دەدات
رۆژی سێشەمە رێ��ك��ەوت��ی 2014/12/16 یەكێتی مامۆستایان لەبارەگای مەكتەبی س��ك��رت��اری��ەت كۆنگرەیەكی رۆژن��ام��ەوان��ی بۆكۆمەڵێك كەناڵی راگەیاندن رێكخست، م��ەب��ەس��ت لەرێكخستنی ئ���ەو ك��ۆن��گ��رەی��ە خستنەڕوی ئەم بابەتانەبوو: .1گرنگترین چاالكی كەلەمساڵ ئەنجامدراوە لەهەردوو بواری ناوخۆیی ودەرەوە: ب��ەش��داری��ك��ردن ل���ەچ���وار ك��ۆب��وون��ەوەوكۆنگرەی گرنگ كەبریتیبوون لەكۆنگرەی ه��ەرێ��م��ای��ەت��ی ئ��اس��ی��ا باسیفیكی یەكێتی مامۆستایانی جیهانی( )EIلەكواالالمپور، ك��ۆب��وون��ەوەی مەكتەبی تەنفیزی ئاسیا باسیفیك ل��ە(دەل��ه��ی) ،ك��ۆن��گ��رەی یەكێتی مامۆستایانی بەریتانی( ،)Nasuwtكۆنگرەی هەرێمایەتی واڵتانی ع��ەرەب لە(عەممان)، ه��ەر ل��ەو م��اوەی��ەدا ل���ەدوو وۆركشۆپیش ب���ەش���داری���ك���راوە ی��ەك��ێ��ك��ی��ان ل��ە(ب��ەی��روت) وئەویتریان لە(كواالالمپور). ئاراستەكردنی سێ یاداشت لەسەر بڕینیب��ودج��ە ل��ەالی��ەن حكومەتی م��ەرك��ەزی��ەوە بۆهەریەك ل������ە()EI)،(AFT)،(NASUWT )،(ILOه��ەروەه��ا ب��ۆ هەرێمایەتی ئاسیا باسیفیك. ب��ەدەس��ت گەیشتنی ن��ام��ەی پشتگیریوپشتیوانی ل��ەوالی��ەن��ان��ە ك��ە ل��ەب��ڕگ��ەی()2 ئاماژەیان پێدراوە جەختیان لەحكومەتەكانیان كردۆتەوە لەسەرئەوەی حكومەتی مەركەزی دەبێ ئەو ئابلوقە البدات. گ��ەی��ان��دن��ی ت�������ەواوی دات������او ئ���ام���اریئاوارەكان وكۆمەڵكوژی ورفاندنی كچانی شەنگار دوای روداوەك���ان���ی /6/9و 8/2 ب��ۆ ئ��ەو ن��اوەن��دە گرنگانە ك��ەل��ەب��ڕگ��ەی()2 ئاماژەیان پ��ێ��دراوە ،ل��ەوب��ارەی��ەوە لەالیەك پشتگیری ت����ەواوی خ��ۆی��ان راگ��ەی��ان��دووە لەهەمانكاتیشدا ئ��ام��ادەی��ی��ان ن��ی��ش��ان��داوە هاوكاری ماددی ومەعنەوی بكەن ،بەفعلی دەستیشیان پێكردووە ،ه��ەر لەوبارەیەوە بەفەرمی داوایان لەحكومەتەكانیان كردووە بەهەموو شێوەیەك هاوكاری گەلی كورد وعێراق وسوریا بكەن ،هاوكات داواشیان ل��ەح��ك��وم��ەت��ی ت��ورك��ی��ا ك����ردووە ه��اوك��اری كوردستانی رۆژئ���اوا وب��ەش��داری ش��ەڕی داعش بكەن. ب��ەش��داری��ك��ردن ل��ەرێ��گ��ەی س��ك��ای��پ��ەوەلەكۆبوونەوەی ئەنجومەنی تەنفیزی یەكێتی مامۆستایانی ئەمەریكا( )AFTتیایدا بەوردی بەسەرهاتەكانی دوای 8/2مان بۆخستنەڕو، ل��ەب��ەرام��ب��ەردا ه��اوس��ۆزی خ��ۆی��ان نیشاندا وبەڵێنی هاوكاریشیاندا. .2سەبارەت بەچاالكیەكانی ناوەخۆ ،ئاماژە بە: كردنەوەی كۆلێژی مامۆستایانی ئێوارانك��را كەخۆشبەختانە لەهەموو زانكۆكانی حكومی هەیە ونزیكەی( )6هەزار مامۆستا
10
دەوام دەكەن. پ������ڕۆژەی ن��ی��ش��ت��ەج��ێ��ب��وون كەل���ەه���ەول���ێ���ر( )1013ی��ەك��ە ل��ەب��واری جێبەجێكرندان ،لەسلێمانی()1960 شوقە دەكەوێتە بواری جێبەجێكردن، لەكەركوكیش( )260یەكە لەبواری ج��ێ��ب��ەج��ێ��ك��ردن��دان ،ك���اری ج��ددی��ش دەك����رێ����ت ب�����ۆه�����ەردوو پ�����ڕۆژەی ده���ۆك وگ��ەرم��ی��ان كەبەتێكڕایان ن��زی��ك��ەی 5.500ی��ەك��ە دەب��ێ��ت لێرە ب�����ەدواوە ل��ەگ��ەڵ دام���ەزران���دن���ی دەس��ت��ەی نیشتەجێبوون ك��ار بۆبەدەستهێنانی()25 ه����ەزار ی��ەك��ەی ن��ی��ش��ت��ەج��ێ��ب��وون دەك��ەی��ن كەقەزاكانیش بگرێتەوە. بەشداریكردن لەسەدان لێژنەی لێكۆڵینەوەكەسەرەنجام لەبەرژەوەندی مامۆستایان تەواوبووە. ب��ەدواداچ��ون��ی ورد بۆكێشەی(نازناویزانستی وبڕوانامەی خوێندنی بااڵ ماستەر– دكتۆرا) لەئێستادا گەیشتۆتە قۆناغی كۆتایی. ب����ەدواداچ����ون ب��ۆك��ێ��ش��ەی دەرچ���وان���یكۆلێژی پەروەردە كراوە ،كە بەهەمووالیەك بەتایبەت وەزارەت��ی پ��ەروەردە وخوێندنی بااڵ ،چارەسەری بۆ بدۆزرێتەوە وهەنگاوی باشی بڕیوە. پێشكەشكردنی چەندین پڕۆژە بۆالیەنیپ��ەی��وەن��دی��دار ،بەمەبەستی باشتركردنی رەوشی پەروەردە. .3سەبارەت بەباری دارایی ودەستەبەری: ل�����ە 2012/3-1ت��اوەك��و مانگی تشرینیدووەم�����ی 2014ن��زی��ك��ەی دووم���ل���ی���ار و پێنج س���ەد م��ل��ی��ۆن دی��ن��ار ل���ەو ئ��اب��وون��ەی كۆكراوەتەوە ،هاوكاری()14.000مامۆستای پێكراوە ،بۆزانین 70%بۆدەستەبەریە. ( )80هەشتا ملیۆن دیناریش لەحكومەتوەرگ���ی���راوە ه��اوك��اری()200م��ام��ۆس��ت��ای پێكراوە لەدەرەوەی دەستەبەری. ژمارەیەكی زۆریش مامۆستا نوسراویانب���ۆك���راوە ب��ۆس��ەرۆك��ای��ەت��ی ئ��ەن��ج��وم��ەن��ی وەزی��ران و وەزارەت���ی تەندروستی لەوانە ب��ەش��ێ��ك��ی��ان ل����ەن����ێ����وان( )1000ب�����ۆ()2000 دۆالریان بۆ سەرف كراوە وەك هاوكاری بەاڵم ماوەیەكە بە هۆی قەیرانی دارییەوە راگیراوە. بەشی دووەمی كۆنگرە رۆژنامەوانیەكە بۆ خستنە روی ئالیەتی تازەكردنەوەی هەویە و ئەندامیەتی بوو كە بریتیبوو لە-: .1ئەو هەویەی ئێستا لە الیەن مامۆستایانە لە 2014/12/31تەواو دەبێت لەوە بە دواوە كار ناكات ،ئاگاداری الیەنە بەرپرسەكانیش دەكەینەوە. .2ل�����ە 2015/1/1دەس�����ت دەك���رێ���ت بە تازەكردنەوەی هەویەكان ،م��اوەی شەش مانگ واتە تا 2015/6/30بەردەوام دەبێت. .1رەنگی هەویەكە دەگۆڕدرێت.
.2ب���ەرواری كارپێكردن و كۆتایی لەسەر دەنوسرێت كە بۆ ماوەی ()2ساڵ دەبێت. .3ژم����ارەی مۆبایلی مامۆستاشی لەسەر دەنوسرێت. .4م��اۆس��ت��ای��ان��ی ق��وت��اب��خ��ان��ە و خوێندنگا ئەهلیەكان و گرێبەست و خانەنشینانیش دەتوانن بەهرەمەند بن و هەویە بكەن. .5م���اوەی ئ��ەم��ج��ارەی ه��ەوی��ە ل��ە ب���ەرواری دروستكردنی تا 2016/12/31دەبێت. .6ب��ڕی ئابونە بە ()1000دی��ن��ار دیاریكرا بە پێی راسپاردەكانی كۆنفرانسی .2003/10/26 .7كۆی ئابوونەی ئەو دوو ساڵە بە یەكجار وەردەگێرێت كە دەكاتە()24هەزار دینار و ( )1هەزاریش بۆ هەویە وات��ە ( )25هەزار دینار. .8تازەكردنەوەی هەویە بۆ ئامادەكاریە بۆ كۆنگرەی داهاتو ،سەرەتاكەش بە هەڵبژاردن دەس��ت پێدەكات ،بۆ ئەو مەبەستە ئەوەی دەیەوێت بەشداری هەڵبژاردن بكات ،دەبێت هەویە تازەبكاتەوە بە پێچەوانە ناتوانن ب��ەش��دار ب���ن ،دی����ارە ئ���ەوە م��اف��ی ه��ەم��وو مامۆستایانە بۆیە هانیان دەدەین و داوایان لێدەكەین بە شداری هەڵمەتی تازەكردنەوەی ئەندامیەتی و هەویە كردن بكەن . .9دوا كۆبوونەوەی مەكتەبی تەنفیزی لە ژمارە( )10لە 2014/11/27بڕیاری ئەوەی داوە دابەشكردنی دەستەبەری لە 2015/1/1 تا 2015/6/30رابگرێت بۆ هەڵسەنگاندن بۆ ب��اری دارای���ی و رێ��ژەی ئەندامیەتی و بودجەی خۆی بكات. ئ��ەم��ەو لەكۆتایی ك��ۆب��وون��ەوەك��ە چەندین پرسیاركرا ،یەكێك لەپرسیارەكان لەبارەی م��وچ��ەی م���ان���گ���ی()10ب���وو ،ل��ەم��ب��ارەی��ەوە ئ���ەوە رون���ك���رای���ەوە(ی.م) ه��ەم��وو مانگێك ب��ەدواداچ��ون��ی ك���ردووە وئ��ی��گ��ەران��ی خۆی دەرب���ڕی���وە ب��ەت��ای��ب��ەت ئ���ەم م��ان��گ��ە ك���ەزۆر دواك����ەوت ك��ەدەب��وو زوت���ر ب��داری��ا ،ئێستا وەزارەت��ی دارای��ی دەڵێت ب��ەردەوام دەبێت لەپێدانی موچە چاوەڕوانی ئەو ( )500ملیۆن دۆالرەی ب��ەغ��دا دەك��ەی��ن كەبەلێنی داوە بنێردرێت لەگەڵ ناردنی بەخێرایی موچەی ئەو وەزارەت��ان��ەی ماون دەدرێ��ت ،لەبارەی ئەوەی كەی دەدرێت وتمان چەندی زوو بێت باشترە هیوادارین لەیەكشەمە ودووشەممە تێپەڕ نەبێت.
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
هەواڵــــــــــــــــەكـــــان
یهكێتی مامۆستایانی كوردستان بهشداریكۆنگرهی ههرێمایهتی یهكێتی سهندیكاكانی مامۆستایانی عهرهبی دهكات
لەماوەی نێوان 2014/12/10-8وەفدێكی ی��هك��ێ��ت��ی م���ام���ۆس���ت���ای���ان���ی ك���وردس���ت���ان بهسهرۆكایهتی مامۆستا ئەحمەد گهرمیانی وئهندامێتی مامۆستا ئیسماعیل حوسێن ئ���هن���دام س��ك��رت��اری �هت وخ���ات���وو حەسیب ه عەبدوڵال ئهندامی لقی ك��هرك��وك(ی،م،ك) سهردانی والتی ئوردنیان كرد بهمهبهستی ب �هش��داری��ك��ردن ل�هك��ۆن��گ��رهی ههرێمایهتی یهكێتی سهندیكاكانی مامۆستایانی عهرهبی. ب��ۆ م����اوهی 3رۆژ وب��� ه ب��ەش��دارب��وون��ی 25س �هن��دی��ك��ای م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی واڵت��ان��ی ع���هرهب���ی وب���هچ���اودێ���ری س �هن��دی��ك�اك��ان��ی ن �هروی��ج، مامۆستایانی(بەریتانیا،سوید، دن�����ی�����م�����ارك ،ف���هرەن���س���ا)وك���ۆم���هڵ���ێ���ك كهسایهتی ل �هب��واری ك��اری نەقابی)لهژێر ناونیشانی(كوالێتی فێركردن وسهندیكاكانی ف��ێ��رك��ردن ل�هواڵت��ان��ی ع �هرهب)ب �هب �هش��داری وهزیری پهروهردهی ئوردن. گرنگترین بابهتهكانی ئهم كۆنگرهكە بریتیبوو لە: .1ههڵمهتی یهكێتی مامۆستایانی جیهانی بۆبهرزكردنهوهی كوالێتی فێركردن. .2خوێندنی تایبهت لهواڵتانی عهرهبی. .3رهوشی خویندن لهواڵتانی عهربی. .4راپ�����ۆرت�����ی ل��ێ��ژن��هی ه��هرێ��م��ای��هت��ی بۆ دهوڵهتهكانی عهرهبی. .5بهستنی كۆنگرهی گشتی بۆ مامۆستایانی جیهان لهناوهندی ساڵی 2015لهكهندا. .6مافهكانی سهندیكایی. .7پێشكهوتنی كاری سهندیكایی لهواڵتانی عهرهبی. .8ك����اری س��ی��اس��ی ورۆڵ����ی سهندیكاكانی مامۆستایان ویاساكانی كاری نەقابی. .9بابهتهكانی(جەندەر) ورهوش��ی ئافرهتان لهواڵتانی عهرهبی. هەروەها لەبواریكاری سەندیكاییدا باس لەو
تەوەرانە كرا: .1چۆنیەتی راكێشانی مامۆستایانی گهنج ب��ۆك��اری ن��ەق��اب��ی .2 .چۆنیەتی ه��اوك��اری س�هن��دی��ك��ای م��ام��ۆس��ت��ای��ان ل �ه چهسپاندنی م��اف.3.س��هن��دی��ك��ای م��ام��ۆس��ت��ای��ان ل�هژی��ر ق��ۆن��اغ �هك��ان��ی ئینتقالی س��ی��اس��ی .پ��اش��ان ئهنجامدانی ههڵبژاردن بۆدانانی لێژنهیهكی ههرێمایهتی كه پێكدێت ل ه 9كهس. ه��ەروەه��ا لەمیانەی رۆژان���ی كۆنگرەكەدا یهكێتی م��ام��ۆس��ت��ای��ان ك��ۆم��ەڵ��ێ��ك چ��االك��ی ئەنجامدا: كۆبوونهوه لهگهڵ ژمارەیەک لەمامۆستایانی لوبنانی و فەلەستینی-. چاوپێكهوتن لەكەڵ وەزی��ری پ��ەروەردیشانشینی ئوردن. چاوبێكەوتنێكی رۆژن��ام��ەن��وس��ی لەكەڵرۆژنامەنوسی بەریتانی كلودیا كارلوو بۆ هەردوو شاندی یەكێتی مامۆستایانی عێراق و هەریمی كوردستان. ك���ۆب���وون���ەوە ل���ەگ���ەڵ ه�����ەردوو وەف���دیمامۆستایانی ئوردنی ولبنانی بەمەبەستی پ��ێ��ش��ك��ەش��ك��ردن��ی پ���رۆژەی���ەك دەرب�����ارەی چارەسەركردنی كێشەی ئاوارەكانی سوری لەناوچەكە.
پێشكەشكردنی ئارمی یەكێتی مامۆستایانی ك����وردس����ت����ان ب����ۆ س����ەرۆك����ی ن���ەق���اب���ەی مامۆستایانی فەلەستینی-. ك��ۆب��وون��ەوە ل��ەگ��ەڵ ی��ه كیتی نیشتمانی كرێكارانی پەروەردەی جەزائیری- . كۆبوونەوە لەكەڵ نوێنەرانی سەندیكایمامۆستایانی( ناسوتی) بەریتانی دەربارەی زۆری ئ����اوارە ل��ەك��وردس��ت��ان وچۆنیەتی چارەسەركردنی كێشەوگرفتەكانی خوێندن ل��ەك��وردس��ت��ان بەگشتی ولەناوكەمپەكان وكۆمەڵێك داواكاریمان پێشكەشكرد ،لەوانە: .1دابینكردنی كەرفان بۆ مەبەستی كردنەوەی ێ .2راهێنانی مامۆستایانی قوتابخانەی نو ئاوارە .3هاوكاری مادی بۆ مامۆستایانی ئاوارەی ناوچە كوردستانیەكان .4هاوكاری مادی بۆ كڕینی پێداوبستی قوتابیانی ئاوارە وكڕینی جلوبەرگ. كۆبوونەوە لەكەڵ هانك بەرپرسی وەفدیمامۆستایانی س��وی��دی ك��ەوەك��و چ��اودێ��ر بەشداربوون. پێشكەشكردنی ئارمی(ی .م .ك) بۆ وەفدییهكێتی مامۆستایانی ئوردنی. پێشكهشكردنی ئارمی یهكێتی مامۆستایانی كوردستان بۆ بهڕێز تاهیر زاكر سهرۆكی لێژنهی ههرێمایهتی.
11
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
مەكتەبی سكرتاریەت كۆڕێك بەڕێوە دەبات
رۆژی س��ێ��ش��ەم��م��ەی رێ��ك��ەوت��ی 2014/12/23كاتژمێر چواری دوای ن��ی��وەڕۆ ل��ەه��ۆڵ��ی شەهید حەسیب م��ح��ەم��ەد ئ��ەم��ی��ن س��ی��ام��ەن��س��وری ل��ەب��ارەگ��ای مەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان ك��ۆڕێ��ك ب��ەن��اون��ی��ش��ان��ی( ئاسایشی خ��������ۆراك ك����ۆڵ����ەگ����ەی ب���ن���ەڕەت���ی ئ��اس��ای��ش��ی ن��ەت��ەوەی��ی��ە) ك��ەل��ەالی��ەن ب��ەڕێ��ز د.ن����ادر ن��ان��ەك��ەل��ی ئ��ەن��دام��ی مەكتەبی سكرتاریەت و بەرپرسی پەیوەندییەكان ب��ەڕێ��وەچ��و ،تیایدا ژم��ارەی��ەك��ی زۆری م��ام��ۆس��ت��ای��ان و ب��ەرپ��رس��ان��ی ئ��ی��داری و حكومی
ئ��ام��ادەی ك��ۆڕك��ەب��وون و گفتوگۆو راگ��ۆڕی��ن��ەوەو ب��ەدواداچ��وون��ی زۆری تێدا ئەنجامدرا ،كەبووە مایەی زیاتر دەوڵەمەندكردنی ناوەڕۆكی كۆڕەكە و ب��ەه��ەن��د وەرگ��رت��ن��ی گ��رن��گ��ی ئ��ەو بابەتە و داواك��را كە زیاتر و زۆرتر ب��اب��ەت��ی ل��ەم��ش��ێ��وەی��ە ب��وروژێ��ن��رێ��ت وه��ۆش��ی��اری زی��ات��ر ب�ڵاوب��ك��رێ��ت��ەوە ب��ە س��وودم��ەن��دب��وون��ی ه��اواڵت��ی��ان و
تاكەكانی كۆمەڵگە ،ه��ەروەه��ا زیاتر بەپیرەوەچوونی الیەنی پەیوەندیدار كە حكومەتی هەرێم پاڵپشتی تەواوی سەقامگیركردنی ئاسایشی خ��ۆراك بێت كە بنەمایەكی پتەوی دوارۆژی روناكی گەلەگەمانە ،ئەمەو لەكۆتاییدا ب���ەگ���ەرم���ی م���ی���وان���ە ب���ەڕێ���زەك���ان���ی ئامادەبووی كۆڕەكە بەڕێخران .
ئێكهتیا مامۆستایێن كوردستانێ لقا دهۆك بهرههڤی كومبوونا ریڤهبهرێن قوتابخانێن سنورێ پهروهردا رۆژئاڤا دبیت ئێكهتییا مامۆستایان د كومبوونا ریڤهبهرێن قوتابخانێن سنورێ پهروهردا رۆژئاڤا پهیڤا خو ه پێشكێشی ئامادهبووان كر لدور نویترین پێشهاتێن ئێكهتیا مامۆستایان لقا دهۆك, و دهرگههێ دانوستاندنێ ڤهبوو بهرسڤێن وان هاتن ه دانێ ژالیێ سهرۆكێ ئێكهتیا مامۆستایان ڤه .هەروەسا رۆژا 2015/2/10ئێكهتیا مامۆستایێن كوردستانێ لقا دهۆك بهرههڤی كۆمبوونا ریڤهبهرێن قوتابخانێن سنورێ پهروهردا دهۆك رۆژههاڵت دبیت ،د كۆمبوونا ریڤهبهرێن قوتابخانێن سنورێ پهروهردا دهۆك رۆژههالت بهرههڤ بوو ،هەروەسا سهرهدانا چهند قوتابخانهكا ل سنورێ پ���هروهردا رۆژه���هالت ده��ۆك م�هرهم��ا دیتنا رێڤهچونا بجهئینانا سیستهمێ مێز و كورسیكان ل قوتابخانێن سنورێ پهروهردهیا دهۆك رۆژههالت ,سهرۆكێ ئێكهتیا مامۆستایێن و بهرێز سهمیر عهبدولعهزیز رێڤهبهرێ پهروهردا دهۆك رۆژههالت و خانم جمبد شكری سهرۆكا لێژنا پهروهردێ ل چڤاتا پارێزگهها دهۆك وسهرپهرشتێن پهروهردێ سهرهدانا قوتابخانێن (پیرهمهگرون و زانیاری و بلند) كرن و ژنێزیك هایداری رهوش��ا وان بوون و پشتی گهریانهك دناڤا هولێن خواندنێ دا كرن و شێوازێ مێز و كورسیكان ب سهركهفتیانه دهێنه ئهنجامدان و شاندێ ناڤبری دهستخوشی ل رێڤهبهرێ پ �هروهردێ
12
و كارگێری و مامۆستایێن قوتابخانێن ناڤبری كرن ژ پویته دانا وان ب قوتابیان بۆ بلند كرنا ئاستێ زانستی یێ قوتابیانبۆ زانین تا نووك ه 6قوتابخان ه ئهڤ شێواز ه دهێت ه بجهئینان ب سهركهفتیانه بێ هیچ ئاریشهك .
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
ئەنجومەنی تەنفیزی كۆبوونەوەی ئاسایی خۆی دەبەستێت رۆژی پ��ێ��ن��ج��ش��ەم��م��ە رێ���ك���ەوت���ی 2015/2/19ك���ۆب���وون���ەوەی ئاسایی ئەنجومەنی تەنفیزی لەبارەگای مەكتەبی سكرتاریەت ئەنجامدرا بە ئامادەبوونی سەرۆك وجێگران وئەندامانی مەكتەبی سكرتاریەت وسەرۆكی لقەكانی(ی،م،ك)، شایانی باسە لەبەشێكی كۆبوونەوەكەدا بەڕێز جەنابی وەزی��ری خوێندنی بااڵ وتوێژینەوەی زانستی ه��اوڕێ لەگەڵ راوێ���ژك���ار وب���ەڕێ���وەب���ەری نوسینگە وب��ەرپ��رس��ی راگ��ەی��ان��دن��ی وەزارەت ئ��ام��ادەی كۆبوونەوەكە ب��وون ،بەڕێز وەزی��ری خوێندنی ب��ااڵ تیشكی خستە س��ەر ئ��ەو پ�لان وبەرنامانەی ل��ەدوای دەس���ت���ب���ەك���ارب���وون���ی���ان ل�������ەوەزارەت دایڕشتوە لەبوارەكانی بەرزركردنەوەی ئاستی كوالێتی ب��ڕوان��ام��ەی خوێندنی بااڵ( ماستەر ودكتۆرا) و دانانی پێوەری زانستی و سوود وەرگرتن لەرێكخراوە جیهانیەكان بۆبەرزكردنەوەی ئاستی زان��س��ت��ی ك��ۆل��ێ��ژەك��ان و ریزبەندییان لەنێو كۆلێژەكانی جیهانی ه��ەروەه��ا كوالێتی خوێندنی قوتابیان لەهەموو ئاستەكانی خوێندنی كۆلێژەكان ،وێڕای تیشك خستنە سەر گرنگی بەستنەوەی ئەلقەكانی ب���واری خوێندنی زانكۆیی وبەبازاڕكردنیان وگونجاندنیان لەگەڵ پێداویستیەكانی بازاڕ ودۆزینەوەی هەلی كار بۆدەرچوانی پەیمانگەو كۆلێژەكان ودانانی ئالیەتی گونجاو بۆ بەدواداچون ودیراسەتكردنی شێوازەكانی كاركردنی كۆمپانیا وك��ەرت��ی گشتی و تایبەت بۆكاركردنی دەرچ��وان هەریەك بەپێی پسپۆری خۆی لەو كەرت وكۆمپانیایانە بۆئەم مەبەستە بڕیاردراوە سەنتەری رەخ��س��ان��دن��ی ه��ەل��ی ك����ار ل��ەه��ەم��وو
زانكۆكاندا بكرێتەوە ،چارەسەركردنی كوالێتی پرۆگرامەكانی خوێندن لەسەر بنەمای داخ���وازی وپێداویستی ب��ازاڕ، بەكارهێنانی تەكنەلۆژیا وئەنجامدانی دی��راس��ات��ی م��ەی��دان��ی ول��ێ��ك��ۆڵ��ی��ن��ەوەی سەردەمیانە لەهەرێم وبەستنەوەی بە واڵتانی دەرەوەو باڵوكراوە جیهانییەكان وگەیاندنی ئەو پەیامانە ورێكخستنەوەی ب��ەرن��ام��ەی ت��وان��اس��ازی و بەپسپۆڕی كردنیان ،ه��ەروەه��ا قەیرانی نەبوونی زمانی مەعریفە بۆ قوتابیانی كۆلێژەكانی زانستە مرۆییەكان بۆ بەرزكردنەوەی ئاستی خوێندنیان بەپێی ستانداردەكانی نیشتیمانی نێودەوڵەتی ،تەوەرێكی دیكە كەبەگرنگ زان��را بەهێزكردنی زمانی ئینگلیزی لەزانكۆكاندا بۆمامۆستایان وپ��ێ��ش��خ��س��ت��ن��ی ئ�����ەو ب�������وارە ه����ەوڵ دەدرێ���ت ل��ەگ��ەڵ بریتش كاونسل ئەو بەرنامەیە جێبەجێ بكرێت الیەنێكی دیكەی پالنەكانی وەزارەت ب��وو ،هەر لەمیانەی ئەوكۆبوونەوەیەدا ئەندامانی ك��ۆب��وون��ەوەی ئ��ەن��ج��وم��ەن��ی تەنفیزی چەندین پێشنیارو سەرنج وتێبینیان خستەڕوو بۆ پێشخستنی ئەوبوارانە
وتێروتەسەلكردنی پالنەكانی وەزارەتی خوێندنی بااڵ ،لەمیانەی كۆبوونەوەكەدا كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی بەئامادەبوونی چەندین كەناڵ وتیڤی و راگەیاندنكار بۆ روم��اڵ��ك��ردن وئاراستەكردنی پرسیار و رون��ك��ردن��ەوە ل��ەس��ەر هەلومەرجی ئێستای مامۆستایان و بواری پەروەردە، لەالیەن بەڕێز وەزی��ری خوێندنی بااڵ وس�����ەرۆك�����ی(ی،م،ك) وەاڵم���دران���ەوە، ه��ەر ب��ەم بۆنەیەوە لەكۆبوونەوەكەدا بەیاننامەیەك دەركرا دەرب��ارەی موچە وچارەسەری ،دەقەكەی بۆ باڵوكردنەوە درای���ە دەزگ��ەك��ان��ی راگ��ەی��ان��دن.دوات��ر ل��ەدرێ��ژەی ك��ۆب��وون��ەوەك��ەدا ئ��ەم خاڵ وت��ەوەران��ەی خستە بەرباس ولێداون و راس���پ���اردەی گرنگیان ل��ەب��ارەی��ەوە وەرگیرا: .1ك��ێ��ش��ەی دواك����ەوت����ن����ی م��وچ��ەی مامۆستایان دوا هەوڵ وهەڵوێستەكان. .2كۆنفرانسی پەروەردەیی و تێڕوانینی (ی.م) هەروەها دیكۆمێنتەكان. .3كاروبارەكانی لێژنەی ناسنامە. .4لێژنەی پڕۆژەكان و دواسەرنجەكان لەسەر كارەكانیان. .5س���ەردان���ی س��ەرۆك��ای��ەت��ی پەرلەمان وحكومەت و وەزارەتەكانی دارای��ی و پەروەردە بۆ بەدواداچونی موچە. .6ه���ەوڵ���دان ب��ۆس��ەردان��ی وەزارەت�����ی شارەوانی بۆگفتوگۆ لەسەر زەویەكانی (ی.م). .7دوا هەوڵەكانی مەكتەبی سكرتاریەت ب��ۆچ��ارەس��ەرك��ردن��ی كێشەی ن��ازن��اوی زانستی هەڵگرانی بڕوانامەی خوێندنی بااڵ(ماستەر ودكتۆرا)و(كۆلێژی كراوە).
13
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
نامەیەكی كراوە..
وەزارەتی دارایی تكایە سنورێك بۆ ئەم ێ ... هەموو وتەبێژە دابن
بەڕێوەبەری نوسین
14
بەڕێز ..وەزیری دارایی ...بەرێزان وەزارەتی دارایی و ئابوری ئ��ەوەی دەمەوێت ك��ورت و پوخت لەچەند دێڕێكدا بیخەمە ڕوو ئەوەیە كە لەدنیای بەڕێوەبردن و كاری حكومەتدا فرە مینبەری و فرەكوێخایی هەمیشە زیانی گەیاندوە بەكاری حكومەت چ لەسەر ئاستی ناوخۆ چ لەسەر ئاستی دەرەوەش .هەڵبەتە وەزارەت��ی دارایی وەزارەتێكە گرنگەو پەیوەستە بە ژێرخانی ئابوری واڵت و هەر تاكێك ..ئەوەشم لەبەرچاوە كەوەزارەتی دارایی و وەزعی هەرێم بەدۆخێكی ناسەقامگیردا تێدەپەڕێت هەم لەڕوی ئابوری هەم لەڕوی وەزعی سیاسی ناوچەكە. بەاڵم بەداخەوە..... ئ��ەوەی بەشێوەیەكی تایبەتی فەرمانبەران ئ��ازار دەدات و بەشێوەیەكی گشتیش خەڵكی ،هەبونی ئەو هەموو قسەكەرو وتەبێژ و خۆ بەشت زانەیە كە بەناوی وەزارەتەوە خەڵكیان هەراسانكردوە ..ڕۆژێك وتەبێژی حكومەت و ڕۆژێك ئەندام پەرلەمان و جارێك بەڕێوەبەری فاڵن بانك و دوێنێ فاڵن بەرپرس لەناو وەزارەت و جارێكی تر شارەزایەك فاڵ دەگرێتەوە بۆ پێدانی موچەو هەندێك جاریش كاكی بەرپرس لەبەغدادەوە وای فەرموو ،هەندێك ێ دەدات لەسایت وپەیجەكانەوە ، جاریش بەرپرسێكی حیزبی قسە فڕ كەدواجار گاڵتەجاڕیە بەخەڵكی خۆتانی دەكەن . چی بكرێت ؟.. ڕەنگە ئەركی وەزی��ری دارای��ی بێت سنورێك بۆ ئەم گاڵتەجاڕیەدابنێت ،ئەویش كارێكی ئاسانەو ناكرێت سنورێكی بۆ دانەنرێت :بەنوسراوێكی فەرمی هەموو الیەك ئاگاداربكەرەوە لەڕێگەیدەزگاكانی ڕاگەیاندن وبەیجە فەرمیەكانەوە ،كە وەزارەت یەك وتەبێژی هەیەو قسەتەنیا لەو وەردەگیرێت لەگەڵ خودی وەزیری دارایی و هیچ دەربڕینێكی تر لەهەر ئاست وپۆستێكدا بێت بۆچونی وەزارەت��ی دارای��ی دەرنابڕێت سەبارەت بە موچە و لێ ی بەرپرس نین .. دەرئەنجام .... -1خەلكی هیچ ئیعتبارێك بۆ لێدوانی ئەوكەسانە دانانێت كە ل��ەدەرەوەی لێدوانی وەزیرو وتەبێژەكەی بێت. -2بەرپرسە حكومی وناحكومیەكانیش بەخۆیاندا دەچنەوەو ئەوەندە قسەی ێ تام فڕێ نادەن كەدواجار گاڵتەجاڕیەو هیچی تر . ب -3وەزارەتی دارایی سومعەیەك بۆ خۆی و ستافەكەی دروست دەكات -4بەیجەكانیش بیر لەوەدەكەنەوە كەبزانن لێدوان لەكێ وەردەگرن . -5هەندێك لەپەرلەمانتاران دوای ئیشی خۆیان دەكەون و بیریان دەكەوێتەوە كە ئەوان وتەبێژی وەزارەتی دارایی نین . -6سنورێك دەبێت بۆ بەرپرسی هەربانكێك كە لێدوان بدات و بنەمای نەبێت. لەكۆتایدا خەڵكی و موچەخۆریش ڕزگ��اری��ان دەبێت لەو گاڵتەجاڕی و هەراسانكردنە دەربارەی پێدان یا نەدانی موچە،كە لە 90%ی ڕاسگۆ نەبون و تەنیا مەبەستیان خۆ دەرخستن بووە .. لەگەڵ ڕێزو حورمەتم ..تكایە پەلەبكەن لەڕاگرتنی ئەو هەموو وتەبێژی نا وتەبێژە..
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
پرۆسەی سەرپەرشتیكردنی پەروەردەیی لە نێوان بوون ونەبووندا !! پرۆسەی سەرپەرشتیكردنی پەروەردەیی ب��ەه��ەم��وو پ��ل��ەك��ان وپ��س��پ��ۆڕی��ەك��ان��ی��ەوە گ��رن��گ��ت��ری��ن ج��وم��گ��ەی��ە ل���ەئ���ی���دارەك���ردن وبەڕێوەبردن وب��ەدواداچ��ون ورێكخستن ودروس��ت��ك��ردن��ی پ���ردی پەیوەندییەكان ل���ەپ���رۆس���ەی پ����������ەروەردەو ف��ێ��رك��ردن ج���ا چ ل��ەن��ێ��وان خ����ودی خ���ۆی���ان وەك���و سەرپەرشتیاران چ لەنێوان قوتابخانەكان وچ لەنێوان كۆمەڵگەو قوتابخانە ودایكان وباوكان وێ��ڕای ئەركی گەیاندنی هەموو پ��ەی��وەس��ت��ەك��ان��ی م���ەی���دان���ی پ��رۆس��ەك��ە ك��ەت��ەواوی جومگەكانی نێو قوتابخانە دەگرێتەوە بۆپەروەردەكان و لەوێشەوە ب��ۆب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی��ەگ��ش��ت��ی��ەك��ان��ی نێو وەزارەت����ی پ����ەروەردە ،ئ��ەگ��ەر تەماشای هەیكەلی تەنزیمی وئالیەتی كاروبارەكانی ئ���ەوب���وارە ب��ك��ەی��ن ب��ەڕون��ی دی����ارە ه��ەر ل���ەخ���ودی س��ەرپ��ەرش��ت��ی��ارەك��ەوە بگرە تاسەروی هەرەمەكە بەشێوەیەكی گشتی بازنەكانی ئ��ەوب��وارە لەیەك بازنە ویەك چ��وارچ��ێ��وە دەخ��ول��ێ��ت��ەوە وب��ەك��ارێ��ك��ی رۆتینی ك��ارگ��ێ��ڕی وش��ك وچەقبەستوو دەب��ی��ن��رێ��ت وێ����ڕای ئ���ەو ژم����ارە زۆرەی سەرپەرشتیاران ولەهەمانكاتیشدا زۆری ژم��ارەی قوتابخانەكانیش ئ��ەوە چەندین ساڵە بەوئالیەتەكارەی كەپەیڕەو دەكرێت تائێستاشی لەگەڵدابێت لەبەڕێوەچونیدا سیستەم ونیزامێكی فەرمی نەبووە!! بەلكو هەر ئەو رێنماییانەی كاتی خۆی لەسەر نیزامەكەی وەزارەت��ی پ��ەروەردەی عێراق ب��ەڕێ��وەچ��وە!س��ەی��رە ل���ەدوای راپەڕینەوە ت���ائ���ەم���ڕۆ ن����ەت����وان����راوە س��ی��س��ت��ەم��ێ��ك��ی ك���اری س��ەرپ��ەرش��ت��ی��اری ئ��ام��ادەب��ك��رێ��ت ك��ەس��ی��اس��ەت وپ���ەی���ڕەو وف��ەل��س��ەف��ەك��ەی ب��ەپ�لان وك��ارن��ام��ەی س��ت��رات��ی��ژی بۆرێك بخرێت!مەبەستیشم دیارە كەئاراستەكانی كاری سەرپەرشتیكردنی تێدا رونكرابێتەوە وپ��ێ��ن��اس��ەك��ان��ی ه���ەم���وو وردودرش����ت����ی ك��ارن��ام��ەك��ەی ب��ۆدەس��ت��ن��ی��ش��ان ك��راب��ێ��ت كەهاوشان وهاوتەریب لەگەڵ سیستەمی پ����ەروەردەی����ی وخ��وێ��ن��دن س��ازك��راب��ێ��ت، ل����ەب����ەرئ����ەوەی ئ����ەوج����ۆرە ب���ەرن���ام���ەی كەسەرپەرشتیاران سەرپەرشتیكردنە ل��ەس��ەری م��اون��ەت��ەوە ت���ەواو پێچەوانەی سیستەمە پەیڕەوكراوەكەیە كە لەساڵی 2007وە راگەیەنراوە وپەیڕەو دەكرێت! ئ��ەوەی سەرپەرشتیاران ئێستا پەیڕەوی دەكەن بۆ ئەوكات دەگونجا كەسیستەمی خ��وێ��ن��دن��ی س���ەرەت���ای���ی ب���وو ل��ەس��ااڵن��ی هەشتاو ن��ەوەت��ەك��ان��ی س���ەدەی راب���ردوو ب��وو ،وات��ا ئ��ەو ه��ەم��وو گۆڕانكارییانەی
كەهاتنە ئ����اراوە ل���ەوەزارەت���ی پ����ەروەردە لەكابینەكانی راب��ردوودا قەت دیراسەیەكی وردی ئ��ەوە ن��ەك��راوە كەدەبێت كارنامەو س��ی��س��ت��ەم��ی س��ەرپ��ەرش��ت��ی��ك��ردن��ەك��ەش ب��گ��ۆڕێ��ت وبسازێنرێت ل��ەگ��ەڵ سیستەمە تازەكە!مەبەستم پرۆگرامەكانی خوێندن گۆڕاون ،شێوازەكانی وانەوتنەوەش گۆڕاوە، منداڵ وقوتابیانیش بوونەتە چەقی خوێندن وكۆمەڵێك ماف وئ��ەرك وكاریتر بوونەتە ستراتیژیەتێك ب��ۆئ��اراس��ت��ەك��ان��ی خوێندن وق��وت��اب��ی��ان وف��ەل��س��ەف��ەی ب��ەڕێ��وەب��ردن��ی پ��ۆل وكارگێڕی قوتابخانەكان ،ساڵنامەی خوێندنیش گۆڕانكاری زۆری بەسەرداهاتوە ل��ەش��ێ��وازی ئ��ەزم��ون��ەك��ان وهەڵسەنگاندن وئەزمونی نیشتیمانی وبەكالۆریا وكردنەوەی كەناڵی دی��ك��ەی خوێندن ،وات��ا دەب��ێ��ت لەو س��ۆن��گ��ەی��ەش��ەوە س��ەرج��ەم م���اف وئ���ەرك ئاراستەكانی بەڕێوەبردن وكارەكانی هەموان بەتایبەت سەرپەرشتیارانی پەروەردەییش گ���ۆڕان���ك���اری زۆری ب���ەس���ەردا ه��ات��ب��ای��ە بۆهاوسەنگ بوونیان لەئەدای كارەكانیاندا، ل��ێ��رەدا رون دەبێتەوە كەگرفتێكی گ��ەورە وكەلێنێكی زۆر قوڵ ودرزێكی گەورە هەبووە كەتائێستاش چارەسەر نەكراوە كەبابەتی ئ��ەدای سەرپەرشتیارانە كە لەراپەڕاندنی ئ��ەرك وك��ارەك��ان��ی��ان��دا وەك��و پێویست نیە وناحەقیشیان ناگرم لەمبارەیەوە لەبەرئەوەی ن��ەب��وون��ی سیستەمی رێكخستنی ك��اری سەرپەرشتیاری بۆتە هۆی ئەوەی هەریەك ب��ەج��ۆرێ��ك وب��ەش��ێ��وازێ��ك بەپێی ئ��ەزم��ون و بۆچونی خۆی س���ەرەدەری لەكارەكانی خۆیدا بكات ،ئ��ەوەی مەبەستمە بیدركێنم ئەوەیە دەبێت لەوتەوەرەی سەرپەرشتیاری بۆكۆنگرە كەبڕیارە ببەسترێت وێڕای بوونی وەرەقەیەك بۆئەو تەوەرە كەزۆر درێژدادڕی تێداكراوە ومەبەستەكان ناپێكێت ،پێویستە فەلسەفە وسیاسەتی پ��ەروەردەی��ی لەپالنی سەرپەرشتیكردنی پەروەردەیی رەنگبداتەوە وب���ەرون���ی ش��ی��ب��ك��رێ��ت��ەوە ل���ەئ���ەدا وئ���ەرك وراپ��ەڕان��دن��ی ك��ارەك��ان��ی��ان بەتایبەت ماف وئیمتیازات ودەسەاڵتەكانی سەرپەرشتیار بەپێچەوانەشەوە كارنامەی هەڵسەنگاندنی سەرپەرشتیاران وبەدواداچونی كارەكانیان وش����ێ����وازی ب���ەرزەف���ت���ك���ردن���ی���ان ،ل��ەك��ۆی پرۆسیسی س��ەرپ��ەرش��ت��ی��ك��ردن ه��ەروەه��ا دی���اری���ك���ردن���ی ت���ەوەرەك���ان���ی پ��ەی��وەس��ت بەكارنامەی سەرپەرشتیكردن ،وات��ا هەر س��ەرپ��ەرش��ت��ی��ارێ��ك رۆڵ����ی چ��ی��دەب��ێ��ت ل��ە( پرۆگرامەكانی خوێندن ،مەشق وراهێنان، ئ��ەزم��ون��ەك��ان ،ئ���ی���دارەی ق��وت��اب��خ��ان��ەك��ان، مامۆستایان ،قوتابیان ،دیراسات ولێكۆڵینەوە،
سكرتێری نوسین وانەوتنەوەوهەڵسەنگاند ش��ێ��وازەك��ان��ی ن،خ��ول��ەك��ان...ه��ت��د) بۆیە پێشنیار دەك��ەم بۆكارنامەی هەڵسەنگاندنی ك��اروئ��ەدای س��ەرپ��ەرش��ت��ی��اران��ی��ش چ��ەن��د پ��ێ��وەرێ��ك و پرەنسیپێك هەبێت و پیادەبكرێت،پێویستە هەرسەرپەرشتیارێك لەساڵی خوێندندا پ�لان��ی خ���ۆی ب��ن��وس��ێ��ت��ەوە وراس��ت��ان��دن��ی لەسەر بكرێت وس��ااڵن��ەش هەریەكێكیان دوو لێكۆڵینەوەی مەیدانی پێشكەش بكات ه��ەروەه��ا كارنامەی ب��ۆك��ردن��ەوەی خول ومەشقەكانی مامۆستایان ئامادەبێت، راپ���ۆرت���ی م��ەی��دان��ی راوس��ەرن��ج��ەك��ان��ی خ���ۆی وم��ام��ۆس��ت��ای��ان وب��ەڕێ��وەب��ەران��ی قوتابخانەكانی ل��ەس��ەر پ��رۆگ��رام��ەك��ان��ی خ��وێ��ن��دن وش���ێ���وازەك���ان���ی وان���ەوت���ن���ەوە وبەشەوانەكان وكێشە وكەموكوڕیەكانی ئەو ب��وارە ئامادە بكات وبەرپرسیاربێت لەوردودرشتی ئامارەكانی قوتابخانەكان وپ��ێ��داوی��س��ت��ی��ەك��ان��ی��ان ،ف��ۆرم��ێ��ك ئ��ام��ادە بكرێت بۆئەو بابەتانەی كەباسمان كردن بۆهەڵسەنگاندنی ئەدای سەرپەرشتیاران لەكۆی پرۆسەكەدا ،نەوەكو تەنها كاری رۆتینی سەرپەرشتیاران كێشەی كارگێڕی قوتابخانەكان وگواستنەوەی مامۆستایان بێت كەتاساڵی خوێندنیش ت��ەواو دەبێت ئەوپرۆسەیە بەردەوامە و راوەستانی بۆ نیە! بۆگواستنەوەی مامۆستایان ئەركی لێژنەیەكی تایبەت بێت ل��ەپ��ەروەردەك��ان وبۆماوەیەكی دی��اری��ك��راو ،وات��ا ئەوكارە لەئەستۆی سەرپەرشتیاران هەڵبگیرێت ب��ۆئ��ەوەی سەرپەرشتیار ت��ەف��ەروغ بكات بۆكارە بنەڕەتیەكانی پێشخستنی ئەدای قوتابی ومامۆستایان وبواری پەروەردەو ج��ێ��ب��ەج��ێ��ك��ردن��ی س��ی��س��ت��ەم��ەك��ە ل��ەن��ێ��و حەرەمی قوتابخانە ،ئەگەر سەرپەرشتیار بەكۆمەڵێك بنەماو پێوەرێك كارەكانی بۆرێكخرا ودەس��ەاڵت��ی پێدرا ئ��ەوا پلەی خەبیرو ش���ارەزاو راوێ��ژك��اری دەبێت و ك��ەس ل��ەو ش���ارەزات���ر نابێت ل��ەت��ەواوی پ��رۆس��ەی پ���ەروەردەوف���ێ���رك���ردن ،ب��ەاڵم بەوشێوەی ئێستا تەنها ناوەو سەرئێشەو ماندووبوونێكی رەنج بەخەسارییە و بوون و نەبوونی وەكو یەكە!!
15
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
دیمانەی گۆڤاری مامۆستا لەگەڵ بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەی ناوەند لەپارێزگەی هەولێر مامۆستا حەمەدەمین ناوپردانی :گرفتمان لەكەمی مامۆستای زانست و زمانی ئینگلیزی هەیە ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی پ�����ەروەردە ن��اوەن��د ب��ەگ��ەورەت��ری��ن فەرمانگەی حكومەتی هەرێمی كوردستان هەژماردەكرێت، چونكە نزیكەی ( )22ه��ەزار مامۆستاو ف���ەرم���ان���ب���ەر ل����ەخ����ۆدەگ����رێ����ت ،ل���ەم بەڕێوەبەرایەتیە( )205064سەرجەمی قوتابیانە ،ك����ە( )104771قوتابی كوڕ، ()100239ق���وت���اب���ی ك��چ ل��ەخ��ۆدەگ��رێ��ت، ه����ەروەه����ا( )409ق��وت��اب��خ��ان��ەی ه��ەی��ە، سنوری ئەم بەڕێوەبەرایەتیە سەنتەری شەقامی سی مەتری و شەست مەتری و سەد مەتری لەخۆدەگرێت ،بەجۆرێك بەردەوام ژمارەی قوتابیانی لەزیادبوون دای����ە ،چ��ون��ك��ە رۆژ ب����ەرۆژ ژم����ارەی دانیشتوان لەزیادبووندایە ،بەتایبەتیش ل��ەگ��ەڵ ه��ات��ن��ی ئ���ەو ل��ێ��ش��اوە زۆرەی ئ���اوارەك���ان لەناوچەكانیتری عێراقی فیدرال. م��ام��ۆس��ت��ا ح��ەم��ەدەم��ی��ن ن��اوپ��ردان��ی ب���ەڕێ���وەب���ەری پ��������ەروەردەی ن��اوەن��د ل��ەب��ارەی گرفتی ك��ەم��ی م��ی�لاك دەڵ��ێ: بەخۆشحاڵیەوە دەربارەی گرفت لەپۆلی یەكەمی بنەڕەتی تاكو پۆلی شەش هیچ گرفتێكی كەمی میالكمان نیە ،بەڵكو زیادە میالكیشمان هەیە ،بۆیە بەپێی بەرنامەو س��ی��س��ت��ەم��ێ��ك ئ���ەو م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ەم��ان داب��ەش��ك��ردووە تاكو هاوسەنگی لەنێو قوتابخانەكان دروس��ت ببێت ،ئەویش ئەو مامۆستایەی لەمۆڵەتی دایكایەتی دەگەڕێتەوە ئەگەر قوتابخانەكەی پێشوی پێویستی پێی نەبێت ئ���ەوا لەشوێنی خۆی داینانێینەوە ،لەقوتابخانەیەكیتر دادەنێین كەپێویستی پێیەتی ،هەروەها
16
سااڵنە ژمارەیەك مامۆستا خانەنشین دەبن ،بۆیە تاڕادەیەكی باش توانیومانە ه��اوس��ەن��گ��ی��ەك داب��ن��ێ��ی��ن ،س���ەب���ارەت بەقوتابخانە ئامادەیی و بنەڕەتیەكان لەپۆلی ح��ەوت تا نۆ ئ��ەوا ت��ارادەی��ەك گرفتی كەمی میالكمان هەیە دەتوانم بڵێم لەسەدا پێنچ تاسەدا دە ،ئەویش بابەتەكانی زانست و زمانی ئینگلیزییە، ئ��ەوی��ش ل��ەرێ��ی مامۆستایانی وانەبێژ یان تەواوكردنی بەشە وانە توانیومانە بەسەر ئەو گرفتەش زاڵبین . ل��ەب��ارەی دروس��ت��ك��ردن��ی قوتابخانەو ب��اخ��چ��ەی س���اوای���ان���ەوە ب��ەڕێ��وەب��ەری پ����ەروەردەی ن��اوەن��د دەڵ���ێ :لەئێستادا لەسنوری بەڕێوەبەرایەتیەكەمان دە پڕۆژەی دروستكردنی قوتابخانەی بیست وحەوت پۆلی لەدروستكردندان ،ئەویش لەو گەڕەكانەی كەپێویستیان پێیەتی، ه��ەروەه��ا گ��ەڕەك��ە ت���ازەك���ان ،بەمەش دەبێتە هۆی چارەسەركردنی بەشێكی زۆری گرفت ل��ەم ب��وارە ،ئەگەر لەبەر ئەو بارودۆخە ئابووریە نەبووایە ئەوا كێشەیەكی زۆری ئەو بوارە چارەسەر دەب����وو ،ب���ەو پ��ێ��ی��ەی قوتابخانەیەكی زۆر دروس��ت دەك��ران ئەمەش دەب��ووە چ��ارەس��ەرك��ردن��ی ت���ەواوی كێشەكان، ن���ۆژەن���ك���ردن���ەوەی ق��وت��اب��خ��ان��ەك��ان��ی��ش ت����اڕادەی����ەك����ی ب����اش ق��وت��اب��خ��ان��ەك��ان ن��ۆژەن دەكرێنەوە ،تایبەت بەباخچەی س��اوای��ان��ی��ش س��اڵ��ی راب�����ردوو ل��ەگ��ەڵ ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی گشتی پ����ەروەردەی هەولێر بیست ودوو قوتابخانە باخچەی ساوایانی لێكراوەتەوە بۆ ئەو گەڕەكانەی
دیمانە :سانا بڵباس
پێویستیان پێیەتی ،هەروەها ئەمساڵیش دە باخچەی ساوایانمان كردۆتەوە ،لەبەر ئ��ەو ب��ارودۆخ��ە نەبووایە ئ��ەوا گرنگی زۆر زیاترمان بەو الیەنە دەدا ،گەڕەك ێ دروست نەكرابێت، نیە قوتابخانەی ل بەخۆشحاڵیەوە لەسنوری پ��ەروەردەی ێ دەوامی نەماوە . ناوەند قوتابخانەی س ب��ەڕێ��وەب��ەری پ����ەروەردەی ن��اوەن��د بۆ مەرجی بوونی مامۆستا بەبەڕێوەبەری قوتابخانە دەڵ���ێ :ه��ەر ب��ەڕێ��وەب��ەرێ��ك ك����ەدەڕوات ب��ەوەك��ال��ەت مامۆستایەك لەشوێنی دەبێتە ب��ەڕێ��وەب��ەر ،لەدوایی ئ���ەو م��ام��ۆس��ت��ای��ەی دەی���ەوێ���ت ببێتە بەڕێوەبەر تاقیكردنەوە هەیە ئەنجامی دەدات ،پێویستە مەرجەكانی تێدا بێت، نابێت كەسەكە هیچ ج��ۆرە سزایەكی هەبووبێت ،لەپاش تاقیكردنەوەكە ئەگەر دەرچ����وو ئ���ەوا دەب��ێ��ت��ە ب��ەڕێ��وەب��ەری ئ��ەو قوتابخانەی كەپێویستی پێیەتی .دەرب��ارەی بەسەركردنەوەی قوتابخانە لەهەر گیروگرفتێك وداواكاریا ،ناوپردانی دەڵ �ێ :لەگەڵ یەكەی سەرپەرشتیاری ب��ەی��ەك��ەوە ه��اوك��اری یەكتری دەكەین بۆسەرخستنی پڕۆسەی خوێندن ،تائێستا توانیومانە بەشێكی زۆر لەقوتابخانەكان ب��ەس��ەر بكەینەوە ل��ەه��ەر كەموكورتی و گیروگرفتێك ك��ە ه��ەی��ە ئاگاداربین وچارەسەری پێویستی بۆ بدۆزینەوە، ئێمە كەلێرە دانیشتینە بۆ خزمەتكردنی مامۆستاو قوتابی و فەرمانبەرانین ،بۆیە بەردەوام هەوڵدەدەین ئەوەی لەتواناماندا بێت خزمەت بەتوێژە خۆشەویستەكانی كۆمەڵگە بكەین .
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
كۆنفرانسی پەروەردەیی وئەگەرەكانی چاكسازی عەتا ئەحمەد جاف كرۆكی بونیاتنان وگەشەكردنی كۆمەڵگە ل��ەپ��رۆس��ەی پ����ەروەردە وف��ێ��رك��ردن��ەوە س��ەرچ��اوە دەگ��رێ��ت ل��ێ��رەوە نەوەكانی داه����ات����وو ئ���ام���ادە دەك���رێ���ن و رۆڵ وكاریگەریان لەسەركایە جیاجیاكانی س��ی��اس��ی وك���ۆم���ەاڵی���ەت���ی وئ���اب���ووری دادەن��ێ��ن ،بۆیە گرنگە لەسەر چۆنیتی ك��اراك��ردن��ی پ��رس��ی پ�����ەروەردە ل��ەن��او كۆمەڵگەو گەیشتن بە پەروەردەیەكی ت��ەن��دروس��ت وه��اوچ��ەرخ رابوەستین، بێگومان ئەمە بەبەدیهێنانی دووخاڵی گرنگ دەبێت: بەسیستەمكردنی پرۆسەی پەروەردەوف���ێ���رك���ردن و ب���ەدوورگ���رت���ن���ی ل��ەب��ێ بەرنامەیی ومیزاجی كەسەكان. ب���ەش���داری پ��ێ��ك��ردن��ی ت���اك بەتاكیكۆمەڵگە لەو پرۆسەیە بەتایبەت كادیران وش���ارەزای���ان���ی پ���رۆس���ەك���ەو ب��ەه��ەن��د وەرگرتنی تێبینی و سەرنجە مەیدانی واقعیەكانیان. كەرتی پەروەردە لەهەرێمی كوردستان ل��ەگ��ەڵ ئ���ەوەی ت���اڕادەی���ەك هەنگاوی گ��ون��ج��اوی ن���اوە ل����ەزۆر ب���وار بینای ن��وێ وم��ۆدێ��رن و زۆرب��وون��ی ژم��ارەی قوتابی و مامۆستاو خوێندنی بیانی و زۆرب��وون��ی ه��ۆك��ارەك��ان��ی ف��ێ��رب��وون و نوێكردنەوەی پرۆگرامەكان و..هتد،بەاڵم
بەبەراوردكردن لەگەڵ بوونی ئەوتوانا زۆرە ماددیی ومرۆیی و خەڵكە بەتوانا وش��ارەزای��ان��ەی ئ��ەم هەرێمە هەیەتی ه���ەن���گ���اوەك���ان ج��ێ��گ��ەی ه��ەڵ��وێ��س��ت��ەن ودەكرێت زانستیانەتر وئامانجدارتر بێت بەشێوەیەك بتوانین كێبڕكێی واڵتانی پێشكەوتوو گەشەسەندوو بكەین،بۆئەم مەبەستە پێویستیمان بەدوو هەنگاوی سەرەكی هەیە: ب��وون��ی ن��ەخ��ش��ەوپ�لان��ی ستراتیژیدرێ��ژخ��ای��ەن ب��ۆپ��رۆس��ەی پ����ەروەردەو ف���ێ���رك���ردن���ی ه����ەرێ����م ب���ەش���ێ���وەی���ەك ب���ەرچ���او روون ب��ی��ن ك���ەپ���اش پێنج ساڵیتر ی��ان دەس��اڵ دەمانەوێت بینای خ��وێ��ن��دن��م��ان وك��وال��ێ��ت��ی خ��وێ��ن��دن��م��ان وگەشەی زانستیمان وئاستی داهێنان وبەرەوپێشچونەكان وچارەسەری گرفت وئاستەنگەكان دەگەینینە چ ئاستتێك- . چاكسازی بەردەوام وهەنگاونان بەپالنی سااڵنەو دوور لەهەموو هەڕەمەكی بێ سەروبەریەك وگەیشتن بەهەر بڕیارێك ل��ەڕێ��گ��ەی ت��وێ��ژی��ن��ەوە و ۆرك ش��ۆپ وسیمینارەوە. ك���ۆن���ف���ران���س���ەك���ان���ی ئ�����ەم دوای����ی����ەی وەزارەت�����ی پ�����ەروەردە لەسەرئاستی پارێزگەكانی هەرێم هەنگاوێكی نوێ ب��وو لەپرۆسەی پ���ەروەردەی هەرێمی
ك��وردس��ت��ان،ك��ات��ێ��ك زۆرت���ری���ن ت��وان��ی ف��ی��ك��ری وزان���س���ت���ی وپ�����ەروەردەی�����ی ب�����ەش�����دارب�����وون ل����ەداڕش����ت����ن����ەوەی هەنگاوەكانی پ���ەروەردەو چارەسەری گرفتە كەڵەكەبووەكانی،ئەمەش ئەگەر بەڵگەبێت لەسەرشتێك بەڵگەیە لەسەر خەمخۆری ودڵسۆزای كادیرانی بواری پەروەردەو فێركردن،بۆیە گرنگە لەسەر دووخاڵی گرنگ جەخت بكەینەوە: درێ����ژەدان ب��ەو ج��ۆرە كۆنفرانس وۆرك شۆپ وئاڵوگۆڕكردنانەی بیروڕا بۆسەرجەم بابەت وگرفتە هەنوكەیی وئ��اس��ت��ەن��گ��ان��ەی پ��رۆس��ەی پ����ەروەردە لەبەرەوپێشچون بۆگەیشتن بەباشترین ب��ەرەن��ج��ام ك��ەه��ەڵ��ق��واڵوب��ێ��ت ل��ەه��زری جیاجیاو واقیعی پرۆسەی پەروەردەیی هەرێمی كوردستان. پ����اب����ەن����دب����وون ب��ەئ��ەن��ج��ام��ەك��ان��یئ���ەوك���ۆن���ف���ران���س و ۆرك ش�����ۆپ و س���ی���م���ی���ن���اران���ەو ج��ێ��ب��ەج��ێ��ك��ردن��ی��ان بەئەمانەتەوە و رێزگرتن لەڕاوبۆچونی بەشداربووان و بوارنەدان بەزاڵبوونی بۆچونە كەسی وحیزبیەكانی دەرەوەی پ��رۆس��ەی پ�����ەروەردە وب���ەرژەوەن���دی گشتی هەرێمی كوردستان وگەشەدان ب���ەپ���رۆس���ەی پ�������ەروەردەو ف��ێ��رك��ردن لەسەرو هەموو ئیعتبارێكەوە بێت.
17
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
پرۆسەی خوێندن و پشوەكان
ئەحمەد صابر ێ واڵت��ە پێشكەوتوەكان ئەگەر رۆژێكیان پشوبێت دەب ق��ەرەب��ووی ئ��ەو رۆژە ل��ەك��ارك��ردن وداه��ێ��ن��ان بكەنەوە، بەپێچەوانەی كوردستان كەبەرهەم وداهێنان نیە ونزیكەی 150رۆژیش بەرۆژانی هەینی وشەممەو پشوەكانی بۆنە ئایینی ونەتەوەییەكانە. پ��ش��وەك��ان زی���ان ب��ەپ��رۆس��ەی خ��وێ��ن��دن وزان��س��ت وك��ار وبەرهەمهێنان وئاوەدانكردنەوە وئابووری واڵت دەگەیەنێ، ك��ەچ��ی ل��ەب��ری ئ���ەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان پشوەكان كەمبكاتەوە كەچی پشوە نارەسمیەكان زیاد دەك��ات وزیانێكی زیاتر دەگەیەنێ.بەپشوكردنی رۆژانی زۆر لەالیەنی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە جگەلەزیان گەیاندن بەپرۆسەی خوێندن الیەنی دیكەش زیاتر زەرەرمەند دەبێت لەروی زانستی و ئاوەدانكردنەوەی واڵت پێویستی بەشەو و رۆژە لەسەریەك دابنرێت بۆكار وداهێنانی زیاتر. ئێمە دەبێ هەڵوەستە لەسەر ئەوپرسە بكەین ،ئەو واڵتە ێ بنیاتنانەوە. پێویستی بەكاتی زۆر زیاترهەیە بۆسەرلەنو دەبێت پەرلەمانی كوردستان پێداچونەوە بەو پشوانەدا بكات ك��ەدی��اری ك���ردووە بۆحكومەت وپ��رۆژەی��ان بێت بۆچارەسەركردنی ئەم كێشەیە ،ئەو پشوانە دەبنە هۆی تەمبەڵی وبێكاركردن.ئێمە لەپشوەكان تەنها دەخەوین وخەڵكی دیكەش خەریكی كاروبەرهەمهێنانە ،نمونەی واڵتە پێشكەوتوەكانی وەك ژاپۆن وچین كەدوو واڵتن شەو و رۆژ دەخەنە سەریەك بۆكاروبەرهەم وداهێنانی زیاتر
18
كەبەرهەمەكانیان سەرتاپای جیهانی داگیركردووە. ل��ەه��ەر واڵت��ی��ك بۆرێكخستنی ژی��ان��ی ئاسایی كۆمەڵگە ودەزگ���ە فەرمییەكانی واڵت پێویست ب��ەوە دەك��ات ئەو رۆژانە دیاربن كەپشوی فەرمین ،لەهەرێمی كوردستانیش لەپەرلەمان و لەساڵنامەی حكومەتدا ئەو پشوە فەرمیانە دیاری كراون ،بەاڵم كۆمەڵێك نەریت دروستبووە لەوانە لەنێوان دوو رۆژی پشوو ،ئەو رۆژەش دەبێتە پشوو، ئەمەش كاریگەریەكی زۆری دەب��ێ لەسەر ك��اروب��اری رۆژان���ەی ئاسایی هاواڵتیان وفەرمانگەكان وكارەكانی حكومەت وپالن وستراتیژیەتی دەزگە ودامەزراوەكان . ه��ەر كۆمەڵگەیەك كەپێویستی ب��ەوە هەیە گەشە بكات ل��ەه��ەم��وو ب���وارەك���ان وب��ەت��ای��ب��ەت ل��ەب��واری ئ��اب��ووری��دا، پێویستە كۆششێكی زۆر بكات وهەوڵێكی زۆر ب��دات، س��ێ س��ەرچ��اوەی س��ەرەك��ی ه��ەی��ە دەب���ێ بەكاربێن بۆ پرۆسەی گەشەسەندنی ئابووری واڵت لەروی ژێرخان وس��ەرخ��ان��ەوە ،ئ��ەوس��ەرچ��اوان��ەش بریتین لەسەرچاوە سروشتیەكان ،مرۆییەكان ،داراییەكان كەپێویستە كاریان لەسەربكرێت وبقۆزرێتەوە بۆئەوەی واڵت پێش بكەوێ. دەبێلەدەوام كردندا لەهەموو دەزگەكان لەخوێندنگەكان كار بكەن هەر لەداینگەوە تا دەگاتە دكتۆرا جیا بكرێنەوە لەبەر ئەوەی وەبەرهێنان لەتوانای مرۆیی دەكرێت ،هەر كاتێك دەوام وك��ارك��ردن بەهۆی پشوو دەوەستێ ،ئەو وەبەرهێنانە سست والواز دەبێت وبەپاش دەكەوێ ،لەدونیا وفیكری ئێستای ئابووری دەڵی:بزوێنەری ئابووری واڵت، پێشكەوتنی واڵتێك داهێنان وفیكری مرۆڤە كەمرۆڤەكانن خۆیان دەیخوڵقێنن ،هاوكات دروستی دەكەن وكۆمەڵگە بەرەو پێشەوە دەبەن . پەرلەمان دەتوانێ ئەو كێشە چارەسەر بكات پێویستە بۆنە ئایینی ونەتەوەییەكان ب��ەرز رابگیری ب��ەاڵم مەرج نیە بكرێنە پشوو ،بۆئەوەش دەكرێ پێداچونەوە وگفتوگۆ بكات ورۆژی پشوەكان كەمبكاتەوە وئ��ەو كاریگەریە خراپە لەسەر ئابووری وپرۆسەی خوێندن وبوارەكانی دیكەی ژیان نەمێنێ ،دەبێت هەردوو وەزارەتی پەروەردە وخویندنی بااڵ ساڵنامەی تایبەت بەخۆی بێت كەیەكەم رۆژی دەوام���ی ف��ەرم��ی تاكو كۆتایی وەرزی خوێندن دیاربێت وپەیوەندی بەپشوەكانی رەسمی حكومەت نەبێت .
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
فەرامۆش كردنی كتێبخانەی ماڵ لە كۆمەلگای كوردی دا
رەزوان عەبدولقادر خوێندنەوە ونووسین سەرچاوەی پ��ێ��ش��ك��ەوت��ن وب����ووژان����ەوەی گشت كۆمەلگاكانی جیهانن ,هۆشیاری ورۆش��ن��ب��ی��ری تاكەكانی وا دەك��ەن ه��ەم��ی��ش��ە ل���ە ری�����زی پ��ێ��ش��ەوەی پ���ێ���ش���ك���ەوت���ن���ەك���ان���ی س����ەردەم����ی ت��ەك��ن��ەل��ۆژی��ا ب��ن و زی��ات��ر ك���راوەن ب����ەڕووی ش��ارس��ت��ان��ی��ەت وزان��س��ت وزان��ی��اری ,گومان ل��ەوەش دا نییە پەرتووك دەتوانێت هۆكارێك بێت بۆ كەم كردنەوەی كەم كوڕییەكان و سنوری بیركردنەوە فراوان بكات ل��ە ه��ەم��وو ب��وارەك��ان��دا ....ه��ەروەه��ا ب��وون��ی كتێبخانە ل��ە نێو ماڵەكاندا كارەكان ئاسان تر دەب��ێ و مرۆڤ لە ڕاستییەكان نزیك دەكاتەوە ,بۆیە پێویستیەكی گرنگە لە گشت ماڵەكاندا كتێبخانەیەك هەبێت گەر بچووكیش بێت و كۆمەلێك سەرچاوەو بابەتە ك���ۆم���ەالی���ەت���ی���ەك���ان وپ���ەرت���ووك���ی هەمەڕەنگی تێدا بێت لەبەر ئەوەی هۆشیاری وبەرزی ئاستی ڕۆشنبیری ئەندامانی خێزان ڕەنگدانەوەی دەبێ لەسەر دروست بوونی داهاتوویەكی گەش ورووناك بۆ خێزان وكۆمەڵ لە ڕووی پێكهاتەی ئاكارو هەڵسوكەوت وب��ی��رك��ردن��ەوەو تێروانین ب��ۆ ژی��ان ,ئ���ەگ���ەر ب��ەچ��اوێ��ك��ی واق��ی��ع بینانە سەیری كۆمەلگای ك��وردی بكەین زۆر بەدەگمەن ماڵ هەیە كتێبخانەی هەبێ ..ئەمەش زیاتر دەگەڕێتەوە بۆ ئاستی رۆشنبیری وهۆشیاری دایك وباوك چونكە منداڵ هەمیشە چاو لە
دایك وباوكی دەكات لە ماڵ ئەگەر بینرا خەریكی خوێندنەوەن بێگومان منداڵەكانیش ه��ۆگ��ری خوێندنەوە دەب���ن س����ەرەڕای ئ���ەوەی ل��ە ب��وارە جیاوازەكاندا بەتواناو ئاست بەرز دەبن ,ئەگەریش بوونی نەبوو لە ماڵ ئەمە وادەكات لەدوا ڕۆژدا كاریگەری خ��راپ��ی دەب���ێ ب��ۆ ن��م��وون��ە كاتێك دەچێتە قۆناغی زانكۆ گەورەترین كێشەی ئەوەیە كە نازانێت بابەتەكان هەلبژێرێت ل��ە كتێبەكاندا چونكە هیچ ب��اگ��راون��دێ��ك��ی مەعریفی نییە لەسەر كتێب زۆر جار بۆ نووسینی ڕاپۆرتێك دەبێت سەردانی چەندین ك��ت��ێ��ب��خ��ان��ە ب��ك��ات ئ����ەو ك����ات ه��ەر س��ەرك��ەوت��وو نابێت ,بۆیە بوونی كتێبخانەی ماڵ دەبێتە فاكتەرێكی س��ەرەك��ی بۆ هۆشیاربوون تاك ل��ەم��ەڕ گشت ب��وارەك��ان��دا ,,زۆر بەداخەوە دەلێم زۆر خێزان هەن كتێبخانەی تەنها بۆ رازان��دن��ەوەی ماڵ دایناوە وپڕكردووە لە پەرتووك بێ ئەوەی دەست لێ بداو سوودی بەخشبێ بەالم لە ڕاستی دا ئەگەر بەپێ ئاستی تێگەیشتن ولێهاتووی تاكەكانی خێزان كتێبی گرنگی تیادا داب��ن��رێ��ت .ئ���ەوا دەب��ێ��ت��ە باشترین چارەسەر بۆ زۆرب���ەی كێشەكانی خ��ێ��زان وەك��و رێ��ب��ەرێ��ك پ��ش��ت��ی پ��ێ ب��ب��ەس��ت��ن لە ژی��ان��ی رۆژان�����ەدا و رێ��گ��ا چ���ارەی گرفتەكان بدۆزنەوە ,نموونەیەكی ه��ەرە زیندوو دونیا كە تا ئێستاش ل��ە ب���ەر چ��اوان��ە ووالت��ی ژاپۆنە یەكێكە لە پ��ێ��ش��ك��ەوت��ووت��ری��ن ووالت دون���ی���ا دوای ك��ارەس��ات��ی ه��ی��رۆ ش��ی��م��ا ژاپ��ۆن��ی��ەك��ان كەوتنە كۆكردنەوی پەرتووك ل��ە ه��ەم��وو ج��ی��ه��ان��دا و ب�����ەردەوام خ��ەری��ك��ی خ��وێ��ن��دن��ەوە ب���وون ..ه��ەرپ��ەرت��ووك��ی��ش وای ك��رد ببنە پێشكەوتووترین ووالت لە دونیادا بەتایبەتیش لە تەكنەلۆژیا وئەلكترونیات دا تا وایان ڵیهات
نازناوی مێشكی كۆمپیوتەریان پێ بەخشرا ,,بۆیە پێویستەكی سەردەمە هەموو خێزانەكانی كۆمەڵی كوردی هەوڵ بدات كتێبخانەیەكی بچووك لە سووكێكی ماڵەكەی دا دروست بكات و سوودیان لێ وەربگرێت و هەر لە بچووكیەوە منداڵەكانیان بەخوێندنەوە پ��ەرت��ووك زان��س��ت وس���وود بەخش پ��ەروەردە بكەن .چونكە كۆمەلگەی ڕۆشنبیرو خوێنەر ئاوێنەی تاكەكانی ن��او خێزانەكانن .بۆیە پ��ەرت��ووك یەكێكە لە هۆكارە هەرە گرنگەكانی پێشكەوتنی خێزان وكۆمەلگا .
19
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
سیستەمێكی درێژخایەن بۆ گشت قۆناغەكانی خوێندن بەخوێندنی بااڵشەوە نامەیەكی كراوە بۆ :تەڵەبە خۆشەویستەكانی هەرێمی كوردستان لەهەر قۆناغێكی خوێندندا بن..الیەنە بەڕێزەكانی پەیوەندیدار بەپڕۆسەی پ�����ەروەردە وف��ێ��رك��ردن ل��ەه��ەر پلەیەكدابن. بەڕێزان :تاكو ئێستا واتە لەدوای ئازادكردنی عێراق ودامەزراندنی پەرلەمانی كوردستان وحكومەتی هەرێمی كوردستان(سیستەمێكی درێ��ژخ��ای��ەن وج��ێ��گ��ی��ر) ك��ە ل��ەب��ەرژەوەن��دی ت��ەل��ەب��ەك��ان��م��ان��داب��ێ��ت وگ��ون��ج��اوب��ێ��ت ل��ەگ��ەڵ واقیعی هەرێمی ك��وردس��ت��ان ن��ەه��ات��ۆت��ەدی، ل��ەب��ەرئ��ەوە تەلەبەكانمان وسەرپەرشتیارە پەروەردەییەكان وپسپۆڕەكان ئەم بەڕێزانەش هەر هەموویان سەریان لێشێواوە ورۆژان��ە رێنمایی دەردەكرێ بەرلەوەی بگاتە دەستیان گ��ۆڕان��ك��اری ب���ەس���ەردادێ���ت ،ب��ۆی��ە ه���ەردەم لەدڵەڕاوكێدانە ،لەدوا كۆنگرەی پەروەردەیی سیستەمێكیان دان��ا ،ب��ەاڵم بەداخەوە ئەمەش لەگەڵ واقیعی هەرێمی كوردستان گونجاونەبوو زەمینەشی بۆنەرەخسابوو وەك��و پێویست، بۆیە لەهەموالیەكەوە ب��ووە جێگەی رەخنە ون��اڕەزای��ی ،لەئەنجامدا ب��ووە هۆی دابەزینی ئاستی زانستی وخوێندن لەهەموو قۆناغەكاندا، لەكاتێكدا تەلەبەكانمان بەشێكی هەرە گرنگی كۆمەڵگەی كوردەوارین دەیەهاجار بەرپرسە بەڕێزەكانی حكومەت وپەرلەمانی كوردستان ئ��ەم��ە دووپ�����ات دەك����ەن����ەوە ،ل���ەب���ەرئ���ەوەی پێشكەوتن وئایندەمان بەم الیەنە گرینگەوە بەندە.بەڕێزان بۆئەوەی: ێ .1بەهرەوتوانای تەلەبەكانمان پشتگوێ نەخر وپێشێل نەكرێت. .2تەلەبەكانمان نەبنە قوربانی ئەم بارگرانیەی پرۆگرامەكان وچیتر سەر لێشێواو نەبن. .3تەلەبەكانمان ب��ەئ��ارەزوی خۆیان بخوێنن وپسپۆڕی خۆیان لەخوێندنی ئامادەییەوە تاكو كۆتایی كۆلێژەكانیان پراكتیزە بكەن. .4ئاستی خوێندن لەهەموو قۆناغەكانی خوێندن بەرزبێتەوە. .5جیاوازی لەنێوان تەلەبەی هەژار ودەوڵەمەند وخ��وێ��ن��دن��ی م��ی��ری وئ��ەه��ل��ی��ەك��ان ت��ارادەی��ەك كەمبێتەوە. .6تەلەبەكانمان پێویستیان بەوانەی تایبەتەی نەمێنێ. .7رێ���ژەی دەرچ��ون لەئەزمونەكانی وەزاری لەخولی یەكەمی()9ی بنەڕەتی وئامادەییەكان لەنێوان %25بۆ %30چەقبەستوو نەبێت. .8س��ااڵن��ە ه���ەزارەه���ا دەرچ����وی كۆلێژەكان لەخوێندنی ب��ااڵ وپەیمانگەكان نائومێدنەبن وبكەونە سەرشەقامەكان ،لەئەنجامدا توشی كارەساتی دڵتەزێن بن. .9بەزۆر خوێندنی كۆلێژەكان بەسەر دەرچوانی ئامادەیی نەسەپێندرێ. .10دی�����اردەی پێشبركێ وداه��ێ��ن��ان لەهەموو قۆناغەكانی خوێندن سەرهەڵبدات. .11س��ااڵن��ە پڕۆگرامەكان بەشێوەیەكی رێك ودروس���ت چ��اپ بكرێت وچیتر هێندە پ��ارە بەهەدەرنەدرێت وهەوڵبدرێت لەناو هەرێمی كوردستان چاپ بكرێت. .12چ�����ی�����ت�����ر پ�����ەڕت�����وك�����ی پ�����رۆگ�����رام�����ی وكورتكراوە(مەلزەمە) لەبازاڕدا نەفرۆشرێت.
20
.13هەوڵبدرێت بۆنەهێشتنی جیاوازی لەنێوان م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ه��ەڵ��گ��ری ب��ڕوان��ام��ەی دب��ل��ۆم وبەكالۆریۆس كەكێشەیەكی گەورەی ناوەتەوە لەناوەندەكانی خوێندن. .14وەزارەت����ی پ���ەروەردە لەسەریەتی زیاتر گرنگی بەقۆناغی باخچەی س��اوای��ان ب��دات، هەر تەلەبەیەك بڕوانامەی باخچەی ساوایانی نەبێت لەیەكی بنەڕەتی وەرنەگیرێت ،بەتایبەتی لەشار وشارۆچكەكان. لەژێر رۆشنایی هەموو ئەم خااڵنە ،واگەاڵڵەی سیستەمێكی درێژخایەنتان دەخەمە بەرچاو كە لەبەرژەوەندی تەلەبە خۆشەویستەكانەو تارادەیەكی زۆری��ش گونجاوە لەگەڵ واقیعی هەرێمی كوردستان ،بێگومان ئەم سیستەمەش زۆر پێویستی بەسەرنج وپێشنیار وكۆمێنتە بەتایبەتی كادیر وبەرپرس وپەروەردەكاران بۆدەوڵەمەندكردنی ئەم پرۆژەیە كەلەزۆربەی واڵتە پێشكەوتوەكانی جیهان پراكتیزە دەكرێن ێ وتەلەبەكانیان ب��ەئ��اس��ودەی��ی وب��ێ��دڵ��ەڕاوك� پ��ەی��ڕەوی دەك��ەن ،تەلەبەكانی ئێمەش چیان لەوان كەمترنیە. دەقی سیستەمەكە :فەلسەفەی ئەم سیستەمە ل��ەس��ەر ب��ن��ەم��ای پ��راك��ت��ی��زەك��ردن��ی پسپۆڕی دام������ەزراوە ،ك��ە ل������ەدوای()9ی ب��ن��ەڕەت��ی��ەوە ج��ێ��ب��ەج��ێ��دەك��رێ��ت ،ل��ەق��ۆن��اغ��ەك��ان��ی ب��ن��ەڕەت��ی مامۆستای دڵسۆز 3سێ هەڵسوكەوتی گرنگ لەگەڵ تەلەبەكان ئەنجام دەدا. أ.م���ام���ۆس���ت���ا دڵ���س���ۆزەك���ان���ی ب��ەچ��اك��ت��ری��ن ش��ێ��وە ب��ەه��اوك��اری ك��ەس��وك��اری تەلەبەكان پەروەردەیان دەكەن وپێیان دەگەیەنن. ب.ف���ێ���ری خ��وێ��ن��دن ون��وس��ی��ن وس���ەرج���ەم سەرەتاكانی زانستەكانیان دەكەن. ج.ل��ەم قۆناغەی بنەڕەتی بەهرە وتواناكانی تەلەبەكانمان تارادەیەكی زۆر سەرهەڵدەدا ێ وبەدیاردەكەوێ ،واتە كەسایەتی خۆی دەناس وشوناسی دەكات. بۆیە پێویستە وەزارەتی پەروەردە زۆر بایەخ بەم قۆناغە بدات بەتایبەتی ئەزمونەكانی()9 ێ ی بنەڕەتی میكانیزمیـكی وای ب��ۆدارێ��ژر ك��ەب��ەش��ێ��وەی��ەك��ی دروس����ت ب��ەڕێ��وەب��چ��ێ��ت، ل��ەب��ەرئ��ەوەی ئ��ەم سیستەمە پشت بەئاستی دەرچ��ون��ی ئ��ەم تەلەبانە دەبەستێت ك��ە لەم ئەزمونانەی()9ی بنەڕەتی بەدەستی دەهێنن. بەڕێزان :لەدوای ئەنجامدانی ئەزمونەكانی()9 ی بنەڕەتی تەلەبەكان دەچنە پراكتیزەكردنی سیستەمەكە بەم شێوەیەی خوارەوە: .1خوێندنی ب��ااڵ /بەشی زانستی science High study دەبێتە دوو لق: .2خوێندنی كۆلێژەكانی پزیشكی Medical study هەر تەلەبەیەك لەئەزمونەكانی()9ی بنەڕەتی رێ��ژەی دەرچ��ون��ی %100بوو ئەم تەلەبە بۆی ه��ەی��ە دووس��اڵ��ی ئ��ام��ادەی��ی ب��ەش��ی زانستی ێ كەپەیوەندیدارن تەنها ئ��ەم وان��ان��ە بخویـن بەكۆلێژەكانی پزیشكیەوە ،وەك(بایەلۆجی/ كیمیا/فیزیا /ئ��ی��ن��گ��ل��ی��زی)وان��ەی ئینگلیزیش پەیوەندیدار بیـت بەسەرەتاكانی كۆلێژەكانی
حاجی محی الدین ئەسعەد غەفوری پزیشكی .لەئەزمونەكانی وەزاری تەنها لەم چ��وار وان��ەی��ە ئ��ەزم��ون دەك���ات ،لەبەرئەوەی ب���ەئ���ارەزوی خ��ۆی ب��ۆی چ��وە وگ��وم��ان��م نیە ێ لەكۆلێژی پزیشكی رێ���ژەی پێویست دێ��ن� ێ لەم گشتی ساڵی 3سێیەمی ئ��ام��ادە دەك���ر ك��ۆل��ێ��ژەی ك��ەل��ێ��ی دەخ��وێ��ن��ێ ،س��اڵ��ی دوات���ر دەس��ت��دەك��ات بەخوێندنی كۆلێژی پزیشكی گشتی.ئەگەر تەلەبەیەك لەئەزمونەكانی()9 ی ب��ن��ەڕەت��ی %99ی هێنا ب��ۆی ه��ەی��ە بچێتە خوێندنی كۆلێژی ددان،ئەگەر%98ی هینا بۆی هەیە بچێتە خوێندنی كۆلێژی دەرمانسازی، ل��ەه��ەردوو خوێندنیدا ساڵی3سێیەم دیسان ئ��ام��ادەدەك��رێ��ت ب��ۆئ��ەم ك��ۆل��ێ��ژە ،دوای ئەمە دەس��ت��دەك��ات بەخوێندنی ك��ۆل��ێ��ژەك��ەی لێی وەرگیراوە وناگەڕێتەە بۆمەڵبەندی وەرگرتن واتە(القبول المركزی).
مـامـۆسـتا .2خ����وێ����ن����دن����ی ب��������ااڵ /ب����ەش����ی زان���س���ت���ی Engineering study خوێندنی كۆلێژەكانی ئەندازیاری هەر تەلەبەیەك لەئەزمونەكانی خوێندنی()9 ی ب��ن��ەڕەت��ی رێ����ژەی دەرچ����ون����ی%97-%90 ب���وو ل��ەئ��ەزم��ون��ەك��ان��ی ئ��ام��ادەی��ی وەزاری ك��ەل��ەدووس��اڵ��ی ئ��ام��ادەی��ی خ��وێ��ن��دووی��ەت��ی ل��ەم وان��ان��ە ئ��ەزم��ون دەدا(ه��ن��دس��ە/ب��ی��رك��اری/ كیمیا/فیزیا/ئینگلیزی) وان���ەی ئینگلیزیش پەیوەندیداردەبێت بەم بەشەوە بەشێوەیەكی سەرەتایی.ئەگەر لەئەزمونەكانی ئامادەیی وەزاری تەلەبەیەك%97ی هینا بۆی هەیە بچێتە خوێندنی ئەندازیاری باڵەخانە ،واتە(الهندسە المعماریە) گومانم نیە ئەم نمرە دێنێ ئەگەر تەلەبەیەك %96-%95ی هینا ،بۆی هەیە بچێتە خویندنی ئەندازیاری شارستانی یان بەشەكانی دیكەی وەك ئەلكترۆنیات.ئەگەر تەلەبەیەك لەئەزمونەكانی ئ��ام��ادەی��ی وەزاری رێ��ژەی دەرچونی لەنێوان%94 -%90بوو ،بۆیان هەیە بچنە خوێندنی ئەندازیاری/نەوت /میكانیك/ كارەبا ساڵی3سێیەمی ئامادەیی لەم كۆلێژە ئامادە دەكرێ بۆبەردەوام بوون لەخوێندنی كۆلێژەكەی كەلێی وەرگیراوە. خوێندنی دووەم /ناوەندی/ Intermediate study أ.بەشی زانستی science هەر تەلەبەیەك لەئەزمونەكانی()9ی بنەڕەتی رێ���ژەی دەرچ���ون���ی %89 -%85ب��وو دەچێتە خوێندنی ئ��ام��ادەی��ی وب��ەش��ی زانستی وئ��ەم وانانە لەدووساڵی ئامادەیی دەخوێنێ :فیزیا/ كیمیا/بیركاری/بایەلۆجی ,لەگەڵ رێگەكانی وان��ەوت��ن��ەوە ،ه��ەر تەلەبەیەك هەمان رێ��ژەی هێنا ،بۆی هەیە بچێتە خوێندنی كۆلێژەكانی ك��ش��ت��وك��اڵ /ك��ۆل��ێ��ژی زان��س��ت��ەك��ان بەهەموو بەشەكانیەوە. ب.بەشی وێژەیی Literary ه��ەر ت��ەل��ەب��ەی��ەك ل����ە()9ی ب��ن��ەڕەت��ی ڕێ��ژەی دەرچونی %84بوو بۆی هەیە بچێتە ئامادەیی بەشی وێژەیی وئ��ەم وانانە دەخوێنێ:لغات/ ك��وردی/ع��رب��ی/ئ��ی��ن��گ��ل��ی��زی،وەك( زوب���ان ،برا كریستیانەكان وتوركمانەكان زوبانەكانی خۆیان س��ەرەڕای ئەم وانانەی كەدەیخوێنن/ ئ���اب���ووری ،رێ��گ��ەك��ان��ی وان��ەوت��ن��ەوە/
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015 دەرونناسی– كۆمەاڵیەتی /كۆمەڵناسی)،هەر تەلەبەیەك لەئەزمونەكانی وەزاری ئامادەیی رێ����������ژەی%84ی ه��ی��ن��ا ب����ۆی ه���ەی���ە بچێتە كۆلێژەكانی :ی��اس��ا /م��اف /یاسا ورام��ی��اری، بەاڵم هەرتەلەبەیەك لەنێوان%83 -%80ی هێنا بۆیان هەیە بچنە كۆلێژەكانی:ئاداب /بەهەموو بەشەكانیەوە /بنیات /كۆمەڵناسی /فەلسەفە. هەر تەلەبەیەك لەئەزمونەكانی()9ی بنەڕەتی رێژەی دەرچونی لەنێوان%79-%75دووساڵی ێ ئامادەیی بەشی وێژەیی كەئەم وانانە دەخوێن لغات /كوردی/عەربی /ئینگلیزی وەك زوبان، ه��ەروەه��ا وان���ەی ت��ەن��دروس��ت��ی ه��ەر كاتێك تەلەبەكە لەئەزمونەكانی وەزاری رێ��ژەی پێویستیان هێنا ئەوا لەكۆلێژەكانی وەرزش/ هونەرەجوانەكان دەخوێنێ ساڵی 3سێیەمی ێ كەلێی ئامادەیی بۆئەم كۆلێژە ئامادە دەكر وەرگیراوە. .3خوێندنی سێیەم /بنەڕەتی Foundation أ.پەیمانگاكان Insitutes هەر تەلەبەیەك لەئەزمونەكانی()9ی بنەڕەتی رێژەی دەرچونی %74-%70بوو ئەم تەلەبەیە ب��ۆی هەیە دووس��اڵ��ی ئ��ام��ادەی��ی ئ��ەم وانانە بخوێنێ :لغات /ك��وردی /عەربی /ئینگلیزی/ بیركاری /كۆمپیوتەر /فیزیا /كیمیا /بایەلۆجی، هەر تەلەبەیەك رێ��ژەی مەبەستی هێنا بۆی هەیە بچێتە یەكێ لەپەیمانگەكانی /تەكنیكی/ ك��ۆم��پ��ی��وت��ەر /ت��ەن��دروس��ت��ی وت��ێ��ك��ڕای بەشە پسپۆڕەكانی پەیمانگەكان. ب.ئ��ام��ادەی��ی��ە پیشەییەكان professional secondary هەر تەلەبەیەك لەئەزمونەكانی()9ی بنەڕەتی رێژەی دەرچونی لەنێوان %60تاكو %69بێت ئەم تەلەبەیە بۆی هەیە بچێتە ئەم ئامادەییە پیشەییانە ،وەك ب��ازرگ��ان��ی /پیشەسازی/ كشتوكاڵ /میكانیك /ك��ارەب��ا /كۆمپیوتەر.كە لەداهاتودا دەبنە كادیری پسپۆڕی ناوەندی كەسودیان بۆخۆیان وخێزان وكۆمەڵگەكەیان ێ دەب���ێ���ت ،وەزارەت�������ی پ�������ەروەردە دەت���وان��� ك��ۆم��ەڵ��گ��ەی پیشەیی ب��ەش��ێ��وەی��ەك��ی ف���راوان كەهەموو پسپۆڕیەكان لەخۆبگرێت بكاتەوە ،كە لەزۆربەی واڵتە پێشكەوتوەكان پەیڕەو دەكرێت ال����ش����ام����ل����ە) ل��ەس��ەرش��ێ��وەی(ال��م��دارس پیشەیی گشتی. تێبینی:
.1ئ����ەگ����ەر ت��ەل��ەب��ەی��ەك ل���ەه���ەر ق��ۆن��اغ��ێ��ك��ی ێ خوێندنی ئ��ەم سیستەمەی كەلێی دەخوێن رێ��ژەی پێویستی نەهێنا ،بەپێی ئ��ەم رێ��ژەی هێناویەتی لەم شوێنە وەردەگیرێ كەرێژەكەی دەی��گ��رێ��ت��ەوە ،ئ��ەم رێ��ژان��ەش س��ااڵن��ە بەپێی پێویست ل��ەالی��ەن پسپۆڕانەوە دەگ��ۆڕدرێ��ت لەنێوان سەرۆكایەتی زانكۆكان و وەزارەت��ی خوێندنی بااڵ و وەزارەتی پەروەردە. .2داوا لەتەلەبە خۆشەویستەكان والی��ەن��ە ب��ەڕێ��زەك��ان��ی پ��ەی��وەن��دی��دار دەك���ەم ب���ەوردی گەاڵڵەی ئ��ەم پ��ڕۆژەی��ە بكەن ،ب��ەرا وسەرنج وكۆمێنتەكان دەوڵەمەندی بكەن ،ئەم سیستەمە ل��ەزۆرب��ەی واڵت��ە پێشكەوتوەكان پراكتیزە دەكرێت ،بەتایبەتی لەبەریتانیا وئەڵمانیا ولیبیا ێ واڵت��ی دەوروب��ەرم��ان ه��ەر واڵت��ەش وهەند بەپێی كەشو بەرژەوەندی تەلەبەكانیان. .3رێژەی دەرچون لەم سیستەمە %60ی كۆی نمرەكانیانە واتە %59بەئیكمال دادەنرێ. .4خوێندنی ئامادەیی لەم سیستەمە دووساڵە، س��اڵ��ی س��ێ��ی��ەم س��اڵ��ی ئ��ام��ادەك��ردن��ە ب��ۆئ��ەم كۆلێژەی لێی وەرگیراوە. .5ئ����ەم س��ی��س��ت��ەم��ە زۆرب���ای���ەخ بەلێهاتویی وپسپۆڕی تەلەبەكان دەدا بۆئەوەی بەئارەزوی ێ وداهێنان خۆیان بخوێنن ودیاردەی پێشبڕك ول��ێ��ك��ۆڵ��ی��ن��ەوەوت��وێ��ژی��ن��ەوە ل��ەزان��س��ت��ەك��ان س��ەره��ەڵ��دەدات ،بەتایبەتی ل��ەم��ەودوا ب��اری ئابووری حكومەتی هەرێمی كوردستان بەرەو ب��اش��ی دەڕوات ك��ەه��ەم��وو پێویستیەكانیان بۆفەراهەم دەكەن. لەكۆتاییدا بەپێویستم زان��ی ئ��ەم روداوەت���ان بۆبگێڕمەوە،منداڵە شەهیدێك لەدوای هەفتەی یەكەمی وەرگیرانی لەیەكی بنەڕەتی بەهێمنی چوە الی دایكی وبەئەسپایی پێیوت :دایەگیان! من(قوتابیم ی��ان خ��وێ��ن��دك��ارم)؟دای��ك��ی پڕی چاوەكانی ئاو بوو وقورگی گیرا! پاش ئەوەی هێوربۆە وچاوەكانی سڕیەوە وتی :رۆڵە! منیش سەرم لێشێواوە نازانم من(ژنم یان ئافرەتم) ؟!ئ��ەم پرسیارەت دەبێت دەزگ��ەی ئەكادیمی ك��وردی وەاڵم��ی بداتەوە،وابزانم كاتی هاتوە كەسەرۆك وهاوكارانی ئەم دەزگەیە بوێرانە دەسەاڵتی خۆیان بەكاربێنن بەهاوكاری پسپۆڕان لەم ب����وارە وبەپشتگیری پەرلەمانی كوردستان بەیاسا ئەم دیاردانە بنبڕبكەن ،یاساش لەسەروی هەموانە.
21
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
10ئامۆژگاری گرنگی ئەنشتاین بۆ سەركەوتن .1ك����ۆڵ����ن����ەدان گ���ەوه���ەرێ���ك���ە ن��رخ��ی بۆدانانرێت :ئەنشتاین دەڵێت (:بیرۆكەكە ئەوەنیە كەمن لەرادەبەدەر زیرەك بم، بەڵكو ئ��ەوەی لەئارادایە ئەوەیە كەمن ك��ات��ێ��ك��ی زۆرت����ر ت���ەرخ���ان دەك����ەم بۆ چارەسەركردنی كێشەكان!) ئەنشتاین پێیوایە بلیمەتی ل��ە %01ی بەهرەیە و ل���ە %99ی ك��ارو تێكۆشانە.هیچ كەس لەخۆیەوە نەبۆتە بلیمەت بەلكو تێكۆشان لەپێناو ئەوشتەی باوەڕیان پێی بووە بۆخۆیان ودەوروبەریان ،تەنها كەسێك شكست دێنێ ك��ەواز لەهەوڵ وكۆشش دەهێنن! وەب��ی��رت بێت ئ��ەگ��ەر ویستت لەهەل ودەرفەت بگەڕێی ئەوا لەنێوەندی ئاستەنگەكاندا چنگت دەكەوێ! .2ب������ەدوای ش��ت ب���گ���ەڕێ :ئەنشتاین دەڵێ(:من هیچ بەهرەیەكی تایبەتیم نیە. تەنها حەزم بەوەیە ئاگاداربم لەشتەكان!) هەرگیز لەپرسیاركردن خ��ۆت بێبەش مەكە وهەردەم بپرسە. .3زان��ی��ن ل��ەش��ارەزای��ی��ەوە پ��ەی��دادەب��ێ: ئەنشتاین دەڵێت (:زانین بەتەنها زانیاری ن��ی��ە ،ب��ەل��ك��و ت��اك��ە س���ەرچ���اوەی زان��ی��ن ش��ارەزای��ی و ئەزمونە) .زانین بەتەنها كۆمەڵێك زان��ی��اری نیەكەهەریەكێك لەئێمە ل��ەت��وان��ای��دای��ە ب��ەدەس��ت��ی بێنیت بەبێ هەوڵێكی ئ��ەوت��ۆ ،بەڵكو زانینی راس���ت���ە ق��ی��ن��ە ب��ری��ت��ی��ە ل��ەك��ارك��ردن��ی ب���ەردەوام بۆبەدەستهێنانی شارەزایی بەهەمان واتا لەدەستەواژەیەكی پڕمانا دەڵ�ێ رۆشنبیری هەموو ئەو شتانەیە لەئەقڵماندا دەمێنێتەوە پ��اش ئ��ەوەی هەموو ئەوشتانەی لەقوتابخانە فێری بووین لەبیرمان دەچێتەوە! .4ی���ەك���ەم���ج���ار ب��ن��ەم��اك��ان��ی ی��اری��ەك��ە
22
ف��ێ��رب��ە :ئ��ەن��ش��ت��ای��ن دەڵ��ێ��ت(:پ��ێ��وی��س��ت��ە لەسەرت یەكەمجار بنەماكانی یاریەكە فێربیت ،ئینجا پێویستە فێربی كەچۆن ل��ەك��ەس��ان��ی��ت��ر ب��اش��ت��ر ی���اری دەك��ەی��ت) هەروەها وتەیەكیتری هەیە بەهەمان مانا كەدەڵێت :ئێمە بەتەنها ئەوەی سنوری تواناكانمان بزانین هەنگاوی دواتر بریتی دەب���ێ ل��ەه��ەوڵ��دان ب��ۆ تێپەڕاندنی ئەم سنورانە.بێگومان كاری ئەستەم بەدی نایەت تەنها لەالیەن ئەوكەسانەوە نەبێت ێ هەیە كەخەڵكانی ك��ەب��اوەڕی��ان بەشت دیكە پێیان ناماقوڵیە! .5ب���ەدوای ئاسانیدا بگەڕێ :ئەنشتاین دەڵ��ێ��ت (:ئ��ەگ��ەر ن��ەت��وان��ی بیرۆكەكەت ب��ۆم��ن��داڵ��ێ��ك��ی ت���ەم���ەن ش����ەش س���ااڵن ێ خۆشت تێی ب��اس بكەیت ئ��ەوا ج��ار نەگەیشتوی) ئ��ەوان��ەی ش��ت گ���ەورەو ئ��اڵ��ۆزدەك��ەن ت��ەن��ه��ا ك���ەم عەقڵەكانن، بلیمەتەكان ئاسانكارن وكارەكان سادەو ساكاردەكەن! .6ب��ی��روئ��ەن��دێ��ش��ە گ��رن��گ��ت��رە :ئەنشتاین دەڵ��ێ��ت(:ئ��ەن��دێ��ش��ە ل��ەزان��ی��ن گرنگترە. بەئەندێشە دەتوانین پاشەرۆژ ببینین) ه���ەروەه���ا ئ��ەن��دێ��ش��ە ئ���ەو پ��اڵ��ن��ەرەی��ە كەهانمان دەدات بۆپێشكەوتن بەداهێنان ونوێبوونەوە. .7هەڵەبكە :ئەنشتاین دەڵێت(:ئەوكەسەی هیچ هەڵەیەك ناكات ئەوە هیچ شتێكی ت���ازەی تاقی ن��ەك��ردۆت��ەوە)! وتەیەكی تریشی ه��ەی��ە كەتیایدا دەڵ��ێ��ت :تاكە رێگەیەك بۆئەوەی هەڵە نەكەیت ئەوەیە كەهیچ شتێكی تازە ئەنجام نەدەیت! .8ل�����ەوس�����ات�����ەدا ب������ژی :ئ��ەن��ش��ت��ای��ن دەڵێت(:هەرگیز بیر لەدواڕۆژ ناكەمەوە، چ��ون��ك��ە ب����ەم زوان������ە دێ���ت���ە پ��ێ��ش��ەوە
وەرگێڕانی :ئەمیر ئەحمەد عەبدولقادر لەهەموبارێكدا)! .9ب��ەش��وێ��ن ب��ەه��ادا ب��گ��ەڕێ :ئەنشتاین دەڵێت(:تێمەكۆشە لەپێناو سەركەوتن، بەڵكو تێبكۆشەلەپێناو بەها). .10پێشبینی ئەنجامی ج��ی��اواز مەكە: ئەنشتاین دەڵێت(:شێتی ئەوەیە هەمان ش��ت ئەنجام ب��دەی ج��ار ل���ەدوای جار وپێشبینی ئ����ەوەش ب��ك��ەی ئەنجامی ج��ی��اوازت دەس��ك��ەوێ)! ناتوانین كێشە ئاڵۆسكاوەكانمان چارەسەربكەین ئەگەر بێت وبەهەمان ئەو ئەقڵە بیربكەینەوە كە ئەوگرفتانەی هێناوەتەكایەوە. ئ��ەن��ش��ت��ای��ن ت��ێ��ڕوان��ی��ن��ی ن��ام��ۆی هەیە تارادەیەك لەچارەسەركردنی كێشەكان دەڵ���ێ���ت(:ئ���ەگ���ەر ك��ات��ژم��ێ��رێ��ك ك��ات��م ب��ەدەس��ت��ەوە بێت ب��ۆچ��ارەس��ەرك��ردن��ی كێشەیەك ئەوا( )55خولەك لەبیركردنەوە لەوكێشەیە بەسەردەبەم )5(،خولەكیش بۆ بیركردنەوە لەچارەسەركردنی)! سەرچاوە :سایتی :عالم االبداع .
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
بەڕێوەبەرایەتی چاالكی وەرزش و دیدەوانی حەكیم كانبی ئیسماعیل ب.چاالكی وەرزشی ودیدەوانی
بریتیە لەدەزگەیەكی حكومی فەرمی س����ەر ب���ەب���ەڕێ���وەب���ەرای���ەت���ی گشتی پ��������ەروەردەی ه��ەول��ێ��ر دام������ەزراوە ب���ۆ ب���ەڕێ���وەب���ردن���ی چ��االك��ی��ەك��ان��ی وەرزش و دی��دەوان��ی پ��ەروەردەك��ان و ق��وت��اب��خ��ان��ەك��ان .ئ��ام��ان��ج��ەك��ان��ی ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی چ��االك��ی وەرزش ودی����دەوان����ی .:ب���رەودان���ە بەهەستی ن���ەت���ەوای���ەت���ی ون��ی��ش��ت��م��ان��پ��ەروەری و ه���ۆش���ی���ارك���ردن���ەوەی ق��وت��اب��ی��ان ب����ۆ خ���ۆش���ەوی���س���ت���ی ن��ی��ش��ت��م��ان و ب��ەرزك��ردن��ەوەی ئاستی ه��ون��ەری و وەرزش����ی و ب��ەه��ێ��زك��ردن��ی دەرون���ی وەرزش���وان���ەك���ان و ش��ارەزاب��وون��ی ی��اری��زان��ان بەیاساكانی ی��اری��ەك��ان و دەستنیشانكردنی یاریزانە لێهاتوەكان. ئەركەكانی بەڕێوەبەرایەتی چاالكی وەرزش ودیدەوانی: .1چاودێریكردنی بەشەكانی چاالكی وەرزش و دی��دەوان��ی پەروەردەكانی س���ن���وری ب���ەڕێ���وەب���ەرای���ەت���ی گشتی پ����ەروەردە ل��ەس��ەرج��ەم چاالكیەكانی وەرزشی ودیدەوانی و ئیشوكارەكانیان. .2ئەنجامدانی پاڵەوانیەتی لەسەرجەم ی����اری����ەك����ان و ب���ەت���ای���ب���ەت���ی ی���اری���ە رێ��ك��خ��راوەك��ان ب��ۆ ك����وڕان و كچان ل��ەن��ێ��وان س��ەرج��ەم پ��ەروەردەك��ان��ی س��ن��وری ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی گشتی بۆ مەبەستی هەڵسەنگاندنی تیپەكانی پەروەردەكان. .3ك��ردن��ەوەی خێوەتگەی دی��دەوان��ی ب����ۆ ب����ەش����دارب����وون����ی س����ەرج����ەم
پەروەردەكان و مەبەست لەكردنەوەی ئ���ەم خ��ێ��وەت��گ��ەی��ەدا هەڵسەنگاندنی پ��ەروەردەك��ان��ە لەئیشوكارەكانیاندا ه���ەروەه���ا ب��ۆ م��ەب��ەس��ت��ی راه��ێ��ن��ان��ی ق��وت��اب��ی��ان ب���ۆ ب�����اوەڕ ب��ەخ��ۆب��وون لەئیشوكار وپێداویستی رۆژانەیان. .4دابەشكردنی كەل و پەلی وەرزشی ب���ەس���ەر پ����ەروەردەك����ان����ی س��ن��وری پارێزگای هەولێر. .5پێكهێنان وهەڵبژاردنی یاریزانان ب��ۆ تیپی ه��ەڵ��ب��ژاردەی پ����ەروەردە بۆ یاریەكانی هەرێم. .6ئەنجامدانی فیستیڤاڵی وەرزش��ی سااڵنە بۆ سەرجەم پ��ەروەردەك��ان و سەرپەرشتیكردنیان. .7ب����ەش����دارب����وون ل��ەه��ەم��وو ب��ۆن��ە وئاهەنگەكانی نیشتمانی. كێشەو گرفتەكانی بەڕێوەبەرایەتی چاالكی وەرزش و دیدەوانی: .1وەس��ت��ان��ی ك���اری دروس��ت��ك��ردن��ی هۆڵی داخراوی بەڕێوەبەرایەتیەكەمان بەهۆی ئەم قەیرانە داراییەی دوچاری
حكومەتی هەریمی كوردستان هاتوە. .2ن���ەب���وون���ی ی��اری��گ��ای��ەك��ی ت��ای��ب��ەت بەبەڕێوەبەرایەتیەكەمان. .3نەبوونی خێوەتگەیەكی دیدەوانی ب�������ەردەوام (دائ���م���ی) ب���ۆ س��ەرج��ەم كارەكانی دیدەوانی. ئەنجامەكانی بەڕێوەبەرایەتی چاالكی وەرزش و دیدەوانی :چاالكی وەرزش و دیدەوانی لەسااڵنی رابردوو گەلێك ئەنجامی باشی بەدەستهێناوە لەسەر ئاستی هەرێم و لەساڵی 2014شدا لەگەڵ ئەوەی قەیرانی دارای��ی هەبوو ب���ەاڵم چ��ەن��د چ��االك��ی��ەك ئ��ەن��ج��ام��درا، ل��ەس��ەر ئاستی ه��ەرێ��م پ��ل��ەی یەكەم بەدەستهاتووە لەیاری تۆپی باسكەی ك���وڕان و ئەنجامدانی فیستیڤاڵ بۆ س��ەرج��ەم پ���ەروەردەك���ان���ی س��ن��وری پ��ارێ��زگ��ەی ه��ەول��ێ��ر و ئ��ەن��ج��ام��دان��ی پاڵەوانیەتی كۆكاكۆال بۆ قوتابخانەكانی پ�������ەروەردەی ن���اوەن���دی ه��ەول��ێ��ر و دەوروبەر ،دابەشكردنی كەل و پەلێكی زۆر بەسەر پەروەردەكان،ئەنجامدانی ك��ۆب��وون��ەوەی دی��دەوان��ی بۆ پاڵپشتی لەهێزی پێشمەرگەی ك��وردس��ت��ان و رێزگرتن ل��ەرۆژی ئ��ااڵی كوردستان بەبەرزكردنەوەی لەبەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی هەولێر ،جێی خۆیەتی لێرەدا سوپاسێكی زۆری بەڕێز بەڕێوەبەری گشتی پ��ەروەردەی هەولێر بكەین بۆ بەڕێوەبەرایەتیەكەمان یارمەتیدانی ب��ەه��ەم��وو ش��ێ��وەی��ەك و ب��ەه��ەوڵ��ی ج��ەن��اب��ی ج��ێ��گ��ەی��ەك ت��ەرخ��ان��ك��را بۆ دروس��ت��ك��ردن��ی هۆڵێكی داخ����راو بۆ بەڕێوەبەرایەتیەكەمان.
23
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
پەروەردەی مەخمور ..فاكتەرێكی گرنگ بۆ ئاوەدانی ناوچەكە
بەختیار پااڵنی
ئ��ەگ��ەرچ��ی ب��ەه��ۆی پ��ەالم��ارەك��ان��ی چ���ەك���داران���ی داع����ش����ەوە رەوش����ی دەڤ���ەری مەخمور بەبارودۆخێكی نالەبار گوزەر دەكات ،بەاڵم یەكێك ل��ەه��ۆك��ارە گ��رن��گ��ەك��ان��ی ه��ەب��وون��ی ئ�����اوەدان�����ی ل����ەم س���ن���ورە ب��وون��ی پ������ەروەردەی م��ەخ��م��ورە ك��ەزی��ات��ر ل��ە 110قوتابخانەی لەخۆگرتوە. هەڵبەتە یەكێك لەكارە گرنگەكانی ح��ك��وم��ەت��ی ه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان لەناوچە كوردستانیەكان(دابڕاوەكان) و ب��ەت��ای��ب��ەت��ی ل���ەق���ەزای م��ەخ��م��ور دامەزراندنی پ���ەروەردەی مەخمور ب��وو لەساڵی ،2003خۆشبەختانە ئ���ەم پ����ەروەردەی����ە ل���ەم م���اوەی���ەدا ت��وان��ی��وی��ەت��ی خزمەتێكی بێوچانی خ��ەڵ��ك��ی ئ���ەم ن���اوچ���ەی���ەو ق��وت��اب��ی��ە خۆشەویستەكان بكات وبەوهۆیەوە
ئێستا 110قوتابخانە ل��ەم سنورە هەیە كەزیاتر لە 1000مامۆستاو ف��ەرم��ان��ب��ەر س��ودم��ەن��دن ل��ەرێ��گ��ەی پ����ەروەردەی م��ەخ��م��ورەوە خزمەت دەك���ەن ك��ەب��ەش��ی زۆری����ان خەڵكی ن���اوچ���ەك���ەن.زۆرب���ەی گ��ون��دەك��ان ئەگەربێتو قوتابخانەی لێنەبێت ئەوا بەیەكجاری بەرەو چۆڵبوون دەچێت، بەاڵم پەروەردە توانیویەتی بااڵنسی ئ��اوەدان��ی ل��ەم ناوچەیە رابگرێت و بۆتە هۆكارێكی گرنگ بۆئاوەدانی و گەشانەوەی گوندو دێهاتەكان.ئەوەی جێگەی باسە یەكێك لەو خزماتانەی كەپەروەردەی مەخمور ئەنجامیداوە بریتیە لەخزمەتكردنی زمانی دایك وگەشانەوەی زمانی شیرینی كوردی لەرێگەی ك��ردن��ەوەی زیاتر لە 100 قوتابخانەی ك���وردی ،ل��ەم��اوەی 11 ساڵی دامەزراندنیەوە پ��ەروەردەی مەخمور تارادەیەكی باش توانیویەتی تەكانێكی باش بەرەوتی پێشخستنی زمان و گەشانەوەی بدات ،بەداخەوە دەڤ����ەری م��ەخ��م��ور ل��ەم��اوەی 100 ساڵی رابردوو بەر چەندین شااڵوی تەعریب وب��ەع��ەرەب��ك��ردن ب��ۆت��ەوەو بەوهۆیەوە نەك زمانی كوردی بەڵگە هەرچی گوندودێهاتی ئەم ناوچەیە هەبووە گشتیان تێكدران و زیاتر لە 180قوتابخانە تێكدران و بۆماوەی نزیكەی 20ساڵ داخرابوون ،بەاڵم
تاسەم کردووی
جەمال پێنجوێنی
24
لە مەحشەری خەمی خۆما وەک تاقانە ناوم بردوی هەموو ئەو برک و ژانانەی بە ڕاگوزەر هاتون و چون هیچیان وەکو تۆ نەبون و لەگەڵ منا گەورە نەبوون وەکو الوالوێکی کەسک بە خەیاڵما هەڵزناوی وا ئولفەتم پێوە گرتوی توند توند لەدڵمم پێچاوی
پ����ەروەردەی مەخمور لەماوەیەكی كەمدا توانی ت��ەواوی ئەو گوندانەی ئ��اوەدان كرابوونەوە قوتابخانەیان بۆدابنێت بۆئەوەی منداڵە بێنازەكانی ئەم ناوچەیە لەخوێندن بێبەش نەبن. سەرەڕای ئەم كارانەی پەروەردەی م��ەخ��م��ور ،س��ااڵن��ە چەندین قوتابی ل��ەس��ن��وری پ������ەروەردەی مەخمور لەزانكۆو پەیمانگەكانی كوردستان وەردەگیرێن ،خۆشبەختانە سااڵنە ژم���ارەی قوتابیە وەرگ��ی��راوەك��ان��ی م��ەخ��م��ور ل���ەب���ەرزب���وون���ەوەدای���ەو بەوهۆیەوە ئێستاكە مەخمور خاوەنی كۆلێژێكی تایبەت بەخۆیەتی كەئەویش ك��ۆل��ێ��ژی پ������ەروەردەی م��ەخ��م��ورە. جگە لەمەش لەرێگەی پ��ەروەردەی مەخمورەوە توانراوە الیەنی ئابووری و دارای����ی زی��ات��ر ل��ە 1000ه��ەزار مامۆستاو فەرمانبەر ببوژێنێتەوە كەمانگانە نزیكەی یەك ملیار دینار وەكو موچە بەسەر مامۆستایان و فەرمانبەران دابەشدەكرێت.هەروەها ئەم پەروەردەیە توانیویەتی ئاستی رۆشنبیری وهۆشیاری لەم ناوچەیە تارادەیەكی باش پێش بخات و بۆتە ه��ۆك��ارێ��ك وت��ەك��ان��ێ��ك ب���ۆب���رەودان بەبەرزكردنەوەی ئاستی رۆشنبیری و خوێندەواری لەم سنورە. * فەرمانبەر لەبەرێوەبەرایەتی پەروەردەی مەخمور
مـامـۆسـتا
(مامۆستا -ئهکتهر) و ( ئهکتهر -مامۆستا) ن /کامەران حاجی ئەلیاس ئهگهر ئهکتهر مرۆڤێکی داهێنهر بێت ب��ۆ ورووژان���دن���ی وی��ژدان��ی وهرگر کار ل ه ههست و سۆز و هۆشیاری فکری و بیرکردنهو ه ل ه ی واقیعی دهوروبهری کۆمهاڵیهت و سیاسی و رۆشهنبیری خۆی بکات .ئهگهر ئهکتهر هۆکارێك ب��ێ��ت ب���ۆ گ �هی��ان��دن��ی ب��ی��رۆک �هی ن��ووس �هر ل�هرێ��گ�هی دهره��ێ��ن�هر، لهالیهك ،لهالیهکی تر بۆ وهرگر و گواستنهوهی وت��اری ه��زری بۆ دهق ئهمه پهیامێکی گرنگ ه ب��ۆ نمایشی شانۆیی ئهکتهر دهوری( مامۆستا) دهبینێت بۆ گواستنهوهی پهیامی پهروهردهیی.بهم شێوهیه دهبێ مامۆستا ل ه شێوهی ئهکتهر بێت (تهختهی شانۆ) تهنیا کارێکی پهوهردهیی و فێرکردنه لهسهر شێوازێکی تایبهت . مامۆستایه ئهکتهر بهپێی کارهکهی خۆی (هونهری و رۆشهنبیری) ی ههڵبژاردوو ه بۆ ئهوهی بهم و شێوازێکی تایبهتی ل ه پهروهرده رێگهیهوه بگات ه وهرگر و ههموو ئهزموون و توانا کۆمهاڵیهتی و رۆشهنبیری و زانیارییهکانی خۆی بگوازێتهوه ،ئهم ه جگ ه لهگهیاندنی بهها مرۆڤایهتیهکانی پ �هروهردری��ی بۆ وهرگ��ر ل ه ههمان کاتدا چێژ ل ه پرۆسهکه وهردهگرێت بهم شێوهیه نواندن پهروهردهیهکی هونهری ژیانه ،ئهم ه ئهو ئهکتهرهیه که بهشێوازێکی تایبهت دهوری مامۆستا دهبینێت. بهاڵم بابزانین لهالیهن ( مامۆستایانی ئامادهیی یان مامۆستایانی زانکۆ ) چۆنه؟ ئهگهر ئهکتهر رۆڵی خۆی وهکو مامۆستایهك ل ه پ�هروهرد ه ببینێت ههروهکو لهسهرهو ه ئاماژهمان پێکرد ،دهبێ مامۆستاش ل ه کارهکهیدا ئهکتهر بێت دهبێ دهور ببینێت (نواندن) بۆ ئ��هوهی ئهکتهر بێت له شێوهی مامۆستا ،ب �هاڵم ک��رداری نواندن دهگۆرێت بۆ ستایلی تهکنیکی پهروهردهیی ( ئهدهبی و کۆمهاڵیهتی) . بۆئهوهی مامۆستا بگات ه ئاست کارهک ه و ئهرکی خۆی بهشێوهکی کاریگهر و چاالك بێت و بگات ه شێوازی (مامۆستا – ئهکتهر) دهبێت خاوهن ئهزموون و توانایهکی زۆری ههبێت ل ه ئهداکردنی ش��ان��ۆگ�هری (ن��وان��دن) ،چونکه ف��اک��ت�هرو ه��اوک��ار ه ب��ۆ ئ �هوهی بابهتهکهی زۆر به ئاسان و کاریگهر بوشێوازێکی چێژ وهرگرتن و باوهرپێهێنان بگات ه قوتابیهکان ،چونک ه بهم شێوازه دهتواندرێت بهسهر حاڵهتی بێزار بوون و وهرز بووندا زاڵ بین ،بهاڵم ئهگهر مامۆستا لهسهر ووتنهوهی وانهکه ب ه شێواز ه کالسیکی بهردهوام بێت بێگومان بابهتهکه وهك پێویست ب ه قوتابی ناگات . بۆی ه دهبێت ئهو (مامۆستا -ئهکتهر)ی ئێمه داوای دهکهین دهبێت جهستهیهکی نهرمو جووڵهداری باشی ههبێت و دهنگێکی باشی ههبێت و ههموو ماسولکهکانی دهموچاوی باش بهکار بهێنێت بۆ ئهوهی بتوانێت ههموو ههڵچوون و گرژیهك بهرجهست ه بکات ک ه ل ه نواندنی( بێدهنگ) خۆی دهبینێتهوه .
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
سمۆرە..كارەكتەری سەرەكی لەكتێبی تازەی پۆلی یەكەم
بوڕهان عەلی فەقێ وەك دەزانین گۆڕانكاری لەهەر بابەتیك وپرۆگرامێك كارێكی وا ئاسان نیە وهەوڵ وماندووبوونێكی زۆری دەوێت ،گۆڕینی پەڕتوكی(ئەلفبێی نوێ) شەونخونی وه���ەوڵ وكۆششێكی زۆری وی��س��ت��و ،گومانمان لەشارەزایی وبەتوانایی سەرپەرشتیاران وئەندامانی لێژنەی دان��ان��ی ئ��ەو پەڕتوكە نوێیە نیەو كەسانی شارەزاولێهاتون ،لەگەڵ ئ��ەوەش��دا جێگەی تێبینی وهەڵوێستە لەسەركردنە ،من لێرەدا لەگەڵ بوونی چەندین تێبینی تەنها باسی یەكێك ل��ەو تێبینیانە دەكەم ئەویش نەبوونی كەسایەتیە لەم پەڕتوكەدا، چونكە وەك دەزان��ی��ن قوتابیانی پ��ۆل��ی یەكەمی بنەڕەتی لەقۆناغێكی زۆر هەستیار وناسكی ژیانن ل��ەم قۆناغەدا هەموو شتەكان وەردەگ���رن بەباش وخ��راپ��ەوە ،بۆیە دەبێت كەسایەتیەكی دیاریكراو ه��ەب��ێ��ت ت��اك��و ق��وت��اب��ی��ان چ���او ل���ەك���ارە ب��اش��ەك��ان��ی ئەوكەسایەتیە ب��ك��ەن ،بۆنمونە لەپەڕتوكی باڵدار چەند كەسایەتیەك هەبوون ،وەك(دادە،دارا ،زارا، ك��اوە) كەقوتابیان ك��رداری ب��اش ل��ەم كەسایەتیانە فێردەبوون ،بەالم لەپەڕتوكە نوێیەكەدا كەسایەتی سەرەكی(سمۆرە)یە ئەمەش دەچێتە چوارچێوەی خەیاڵ وئەفسانە ودوورە لەژیانی رۆژانەی قوتابیان كاتێك ك��ەدەڵ��ێ��ت(س��م��ۆرە) ش��اگ��ردی چێشتخانەیە یاخود(سمۆرە) دەچێتە زەماوەند وهەڵپەركێ وهتد.. ئەمە زیاتر لەچیرۆك وئەفسانەوخەیاڵ دەچێت ،یان بەدیوێكیتر تەماشاكەین ه��ەر ل��ەس��ەرەت��اوە لەگەڵ قوتابیان راستگۆنابین كەمامۆستا بەقوتابیان بڵێ (سمۆرە) كەبابچیە یان لەزەماوەندە ،ئەمەش دوورە لەراستی ،م��ن نازانم حیكمەت لەهەڵبژاردنی ئەم گیانلەبەرەلەكوێدایە ،لەكاتیكدا ئەو گیانلەبەرە تەنها لەناوچە شاخاویەكانی كوردستان بوونیان هەیە ،الی منداڵێكی دەشت وناوشار ئەو گیانلەبەرە تاحەدێكی زۆر ن��ام��ۆی��ە ،ب��ۆدان��ان��ی ه��ەرك��ارەك��ت��ەرێ��ك یاخود كەسایەتیەك دەب��ووای��ە رەچ��اوی ت��ەواوی ژینگەی كوردستان بكرابایە ،بۆیە من پێموایە كارێكی(نەرێنی) لەسەر قوتابیان دروست دەكات. مامۆستا لەقوتابخانەی پیڕەشی بنەڕەتی/پ.دەشتی هەولێر
25
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
مـامـۆسـتا
سەدخۆزگە و سوپاسنامەیەك بۆجاری دووەم
لەبەرواری 2009/10/15لەژمارە()90 ی گۆڤاری(ئامانج)لەژێر ناونیشانی سەرەوە ،لەسەر سازدانی ئاهەنگێك بۆمامۆستایانی خانەنشین بابەتێكمان ب�ڵاوك��ردەوە.خ��ۆش��ب��ەخ��ت��ان��ە ئ��ەوەی ئێمە ئاگاداربین جارێك لەبەرواری 2010/6/1ئ��اه��ەن��گ��ێ��ك ل���ەالی���ەن بەڕێوەبەرێتی پ��ەروەردەی سلێمانی س����ازك����را ك��ەج��ێ��گ��ەی خ��ۆش��ح��اڵ��ی مامۆستایانی خانەنشین بوو .هەروەها جێگەی س��وپ��اس وخۆشبەختیشە ك��ەئ��ام��ادەی��ی پیشەسازی سلێمانی كچان هەر لەساڵی( 2009تا )2014 هەموو ساڵێك لەمانگی ی��ازدە یان دوازدە ئ��اه��ەن��گ��ێ��ك��ی خ��ن��ج��ی�لان��ەو قەشەنگ بۆمامۆستایانی خانەنشینی ئ��ام��ادی��ی��ەك��ەی س����ازدەك����ات وەك رێزلێنان ورێزگرتن لەخزمەتی ئەو مامۆستا بەڕێزانە .بۆئەم ئاهەنگەش بانگهێشتی گەلێك لەبەڕێزان دەكات، ه���ەرل���ەب���ەڕێ���وەب���ەری پ������ەروەردەو س��ەرپ��ەرش��ت��ی��اران ومامۆستایانی خانەنشینی پێشوی وخ��وێ��ن��دك��ارە ی���ەك���ەم���ەك���ان .ئ��ی��ت��ر ئ��اه��ەن��گ��ەك��ە دەڕازێنرێتەوە بەهەڵكردنی ئااڵو وتار وشیعر خوێندنەوە لەالیەن بەڕێزان بەڕێوەبەری ئامادییەكە ومامۆستاو میوان وخوێندكارە خۆشەویستەكان، ل��ەگ��ەڵ چەندەها دی���اری وچاالكیتر بۆچەند ساتێك دەبێتە خۆشحاڵی مامۆستایانی خانەنشین ئەم ساڵیش ئ��ام��ادەی��ی ن��اوب��راو ل��ە 2014/12/7 وەك پ���ی���ش���ەوچ���االك���ی س���ااڵن���ەی خ��ۆی ه��ەم��ان ئاهەنگی قەشەنگیان سازكرد بۆهەمان مەبەست و بەڕێز ب��ەڕێ��وەب��ەری پ����ەروەردەی رۆژئ��اوا بەوتارێك بەشداری تێداكردو ئێمەش لەكۆتاییدا سوپاسی یەكە بەیەكەی ستاڤی ئامادییەكەمان ك���رد .بۆیە ئێمەش وەك مامۆستایانی خانەنشین سوپاسیان دەك��ەی��ن دەستخۆشیان لێدەكەین .بۆئەو وەفاو دڵسۆزییەیان بۆئێمەی مامۆستایانی خانەنشین وپڕۆسەی پەروەردە وفێركردن .دەبا داهێنەر و پێشەنگ بین ..ئەم هەنگاوەی ئامادەیی پیشەسازی سلێمانی كچان
26
زۆر مەبەست وئامانجی پڕۆسەی ێ پ������ەروەردە و ف��ێ��رك��ردن جێبەج دەكات ،دیارە ئاهەنگەكان شكۆدارتر وبەرزتر وپیرۆزتر دەبێت بەگرنگیدان بەم پێشنیارانە: .1ب��ان��گ��ه��ێ��ش��ت��ك��ردن��ی ب��ەڕێ��وەب��ەری گشتی پ������ەروەردە وب��ەڕێ��وەب��ەری پ����ەروەردەی رۆژه���ەاڵت ورۆژئ���اوا وس��ەرپ��ەرش��ت��ی��اران ومامۆستایانی خانەنشینی پێشو و ب��ەڕێ��وەب��ەری ه���ەن���دێ���ك ل��ەخ��وێ��ن��دن��گ��ەك��ان��ی��ت��ر وكەسوكاری هەندێك لەخوێندكارە سەركەوتوەكان وهەندێك دەزگ��ەی راگ��ەی��ان��دن .بۆئەم ج��ۆرە ئاهەنگانە كەنیشانەی بایەخدان وبەرز راگرتنی خزمەتی ئەم بەرێزانەیە لەپڕۆسەی پەروەردە وفێركردندا لەرۆژگارێكدا. مامۆستایانی .2بانگهێشتكردنی خ��ان��ەن��ش��ی��ن ب��ۆپ��ێ��ش��ان��گ��ەی س��ااڵن��ە وسەیرانی ب��ەه��ارەی خوێندنگەكان ئ���ەم���ەخ���ۆی ل���ەخ���ۆی���دا ن��ی��ش��ان��ەی ب���ەردەوام���ب���وون وب��ەش��داری��ك��ردن��ی مامۆستای خانەنشینە لەهەڵسوكەوتی س����ااڵن����ەی خ��وێ��ن��دن��گ��ە ب���ۆئ���ەوەی پەیوەندیان لەگەڵ خوێندگەكانیان بمێنێت. .3ب��ان��گ��ه��ێ��ش��ت��ك��ردن��ی خ��وێ��ن��ك��ارە س��ەرك��ەوت��وەك��ان و ك��ەس��وك��اری��ان بۆئەم ئاهەنگەو دابەشكرنی خەاڵت بەسەر سەركەوتوی یەكەم ودووەم وسێیەمی ساڵی پێشوو بەرامبەر ب���ەه���ەم���وو س��ت��اڤ��ی خ��وێ��ن��دن��گ��ەك��ە ومیوانانی ب��ەڕێ��ز كەئەمەش خۆی لەخۆیدا هاندەرێكە بۆ خوێندكاران ومامۆستایانی ب��ەڕێ��ز بۆبەرهەمی چاكتر وباشتر. .4هیوادارین لەهەموو بەڕێوەبەری خ����وێ����ن����دن����گ����ەك����ان كۆپی ئ��ەم ك���ردارەو هەڵوێستەی ئامادەیی پیشەسازی سلێمانی ێ بكەن كچان جێبەج بۆ خو ێند نگە كا نیا ن ب����ۆ ب�����ەرژەوەن�����دی پڕۆسەی پ��ەروەردە و فێركردن.
كەنعان محەمەد غەریب ئێمە لێرەدا روی خۆزگە وپێشنیار دەك��ەی��ن ب��ۆب��ەڕێ��زان ب��ەڕێ��وەب��ەری گ��ش��ت��ی و ی��ەك��ێ��ت��ی م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ك���وردس���ت���ان ك���ەه���ەم���وو س��اڵ��ێ��ك ژمارەیەك لەمامۆستایان خانەنشین دەكرێن بۆرێزگرتن ل��ەو كەسانەی كەسااڵنێك پۆلەكانی خوێندن وبگرە كۆمەڵگەكانیشیان پڕدەكرد لەزانست وزان��ی��اری س��ەدخ��ۆزگ��ە ئاهەنگێكی رازاوەی شیاو لەئاستی پارێزگە سازبكریت بەچاودێری بەڕێوەبەرێتی گ��ش��ت��ی پ��������ەروەردە وژم����ارەی����ەك لەزانست پ���ەروەرو بەئەزمونەكان ودڵ��س��ۆزان��ی پ�����ەروەردە لەئاستی پارێزگە بانگهێشت بكرێن .ئەوەش لەساڵێكدا یەكجاردەبێت و پارەشی ه��ێ��ن��دە ت��ێ��ن��اچ��ێ��ت وەك پ��ێ��ش��وازی لەخوێنكاران دەكرێت .بەو شێوەیەش مامۆستایانی خانەنشین بەڕێبكرێن. بەمجۆرە بەڕێوەبەریەتی پەروەردەو یەكێتی مامۆستایانی ك��وردس��ت��ان لەسلێمانی رەچەشكێن وداهێنەری نەریتێكی شارستانی وپەروەردەیی دەب�����ن وخ���ۆئ���ەگ���ەر دەزگ���ەك���ان���ی راگەیاندنیش بانگ بكرێن رۆڵێكی كاریگەریان دەبێت ئەمەش نەوەی ن��وێ مامۆستایان ب��ەپ��اش��ەرۆژی��ان دڵ��خ��ۆش دەك����ات .بێگومان ئەگەر ئ����ەم ن��ەری��ت��ە(م��ۆدێ��ل��ە)ب��چ��ەس��پ��ێ��ت كوردستانیشدا لەهەموشارەكانی وبگرە عێراقیشدا دەبێت بەنەریتێكی پ�������ەروەردەی�������ی وس�����ەروەری�����ش بۆپەروەردە وداهێنەری ئەم مۆدێلە شاری سلێمانی دەبێت كەپایتەختی رۆشنبیرییە لەكوردستان.
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
باوك ودایكی سەركەوتو كێیە؟ بۆئەوەی ببیتە كەسێكی سەركەوتوو ب��ەرام��ب��ەر رۆڵ��ەك��ان��ت دەب��ێ��ت ئ��ەوە ب��زان��ی��ت ك��ەم��ن��داڵ��ەك��ان��ت ن����ەوەی دواڕۆژن وئ��ێ��وەش بەرپرسیاری ی���ەك���ەم���ن ب���ەرام���ب���ەری���ان ئ��ەگ��ەر پەروەردەیەكی تەندروستیان بكەن ئ��ەوا كۆمەڵگەش سودمەند دەبێت لەبەرئەوەی ماڵ یەكەم قوتابخانەیە بۆ نەوەكانمان ،دایك وباوكی شارەزا ل���ەب���واری پ������ەروەردەو پێگەیاندن دەتوانێت هەست بەو بەرپرسیارێتیە ب����ك����ات ون������ەوەك������ەی ب���ەج���وان���ی پێبگەیەنێت ب��ەرەچ��اوك��ردن��ی ئەم خااڵنە دەبێتە كەسێكی سەركەوتوو لەپەروەردەكردندا : .1پ��ەی��وەن��دی��ت ل��ەگ��ەڵ منداڵەكانت ب���ەش���ێ���وازی ب����رادەرای����ەت����ی ب��ێ��ت، چونكە باشترین شێوازە بۆ لەیەك تێگەیشتن. .2ج�����ی�����اوازی ن����ەك����ردن ل��ەن��ێ��وان رۆڵ��ەك��ان��ت ،بەكارهێنانی پ��ێ��وەری دادپەروەری لەنێوانیاندا. .3رۆژان���ە كاتیان بۆتەرخان بكەن ب���ەگ���وێ���رەی ئ��اس��ت��ەك��ان��ی��ان ب��ێ��ت، ب��ۆئ��ەوەی ئاگات لەهەڵسوكەوتیان بێت و لەكاتی سەرهەڵدانی كێشە چ��ارەس��ەری گونجاویان بۆدیاری بكەیت.
.4راوێژپێكردنیان ل��ەو بڕیارانەی ت��ای��ب��ەت��ن ب����ەك����اروب����اری ئ����ەوان وخێزانەوە. .5پ��������اراس��������ت��������ن��������ی ن���ه���ێ���ن���ی وتایبەتمەندیەكانیان. .6بەكارنەهێنانی وش���ەی نەشیاو ونادروست وناپەروەردەیی. .7ئامۆژگاریكردنیان بەتەنیا. .8جێبەجێكردنی پێداویستیەكانیان لەكاتی خۆیدا. .9دەرب�����ڕی�����ن�����ی ه����ەس����ت وس����ۆز وخ���ۆش���ەوی���س���ت���ی ب���ۆی���ان ب��ەپ��ێ��ی ت��ەم��ەن��ەك��ان��ی��ان ب���ەوت���ەو ب��ەدی��اری وبەكردار. .10س������ازدان������ی گ���ەش���ت وگ�����وزار وسەردانیكردنی شوێنی ئارامەكان. .11هەرپەیمانێكتدا پێیان جێبەجێی بكە. .12ئ�����ارام و ل��ەس��ەرخ��ۆب��ە لەكاتی كێشەو گرفتەكان. .13ل���ەك���ات���ی خ��ەوت��ن��ی م��ن��داڵ��ەك��ان بەچیرۆك و وتەی خۆش كەراستگۆیی ودەستپاكی وخۆشەویستی رەنگ بداتەوە. .14چ���اودێ���ری���ك���ردن���ی���ان ل��ەه��ەم��وو روی����ەك����ەوە ب��ەت��ای��ب��ەت��ی ه��ەڵ��س��ان ودان��ی��ش��ت��ن��ی��ان ل���ەگ���ەڵ ب������رادەرو ئەوشوێنانەی بۆی دەچن.
ئەحمەد كەركوكی
.15ب�����������ەردەوام روخ������ۆش ودەم ب��ەخ��ەن��دەب��ە ل��ەگ��ەڵ��ی��ان ،ب��ەش��داری خ��ۆش��ی ون��اخ��ۆش��ی��ەك��ان��ی��ان ب��ك��ە و لەبۆنەكاندا خەاڵتیان بكە. .16دەس��ت��خ��ۆش��ی وسوپاسیان بكە ل��ەه��ەرك��ارێ��ك��ی ب���اش كەئەنجامی دەدەن ،یان خۆت پێیانت سپاردووە. .17باس نەكردنی هەڵەكانی پێشویان لەكاتی هەڵەكردنیان ،بەڵكو باسی كارە جوانەكانیان بكرێت. .18ك��ارێ��ك��ی��ان پێمەسپێرە ئ��ەگ��ەر لەتوانایان نەبێت یان لەباری ئاسایی ن��ەب��وون وەك ت��وڕەب��وون وكێشە وماندووبوون یان نەخۆشی. .19جێگای تایبەتیان بۆخەوتن لەماڵ هەبێت. .20دانانی بەرنامە لەئیشوكارەكانیان، ه��ان��دان��ی ب������ەردەوام وه��اوك��اری��ان بۆئەوەی سەركەوتوبن.
27
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
سكرتێری نەقابەی مامۆستایانی سلێمانی لەسااڵنی (1958كۆتایی )1968 بۆ گۆڤاری مامۆستا دەدوێت مامۆستای نووسەر وئەدیب(محەمەد ساڵح سەعید): *لە یەكەم كۆنگرەی نەقابەی مامۆستایانی عێراق لەساڵی خوێندنی()1959-1958من لەوێ وتاری لقی سلێمانی نەقابەی مامۆستایانم خوێندەوە كەداواكارییە رۆشنبیری وپەروەردەیی ونەتەوەییەكانی تێدابوو وپێكهاتەی نوێنەرەكانی لەكەسانی پێشكەوتنخواز ودیموكراتخوازبوون.. * لەسااڵنی()1961-1958ئێمە توانیومانە كاریگەر بین لەبوارەكانی دروستكردنی قوتابخانە وخانوو بۆمامۆستایان وگۆڕینی پڕۆگرامەكانی خوێندن..
پڕۆفایل:
*م��ام��ۆس��ت��ای ن��وس��ەر(م��ح��ەم��ەد ساڵح سەعید)ساڵی()1932لەسلێمانی لەدایكبووە. دەرچ���وی س��اڵ��ی()1956ی(دارال��م��ع��ل��م��ی��ن) ی ب���ەع���ق���وب���ەی���ە.س���اڵ���ی()1957-1956 بەپیشەی مامۆستا دام�����ەزراوە ،وان��ەی ئینگلیزی وك��وردی وتۆتەوە ویاریدەدەر وب��ەڕێ��وەب��ەری چەندین قوتابخانە بووە وماوەی()10ساڵ كراوەتە سەرپەرشتیاری پ��ەروەردەی��ی زمانی ك��وردی وكارگێڕی، ئەو()10ساڵەش لەبەڕێوەبەرایەتی گشتی پ���ەروەردەی سلێمانی بەرپرسی لێژنەی پسپۆڕی زمانی كوردی بووە.ساڵی()1985 خانەنشین بووە ول��ەدوای راپەڕینەوە()6 س��اڵ ب��ەڕێ��وەب��ەری كارگێڕی مەڵبەندی ك��وردۆل��ۆج��ی ب���ووە ك��ەس��ەرب��ە زان��ك��ۆی سلێمانیە)3(،ساڵیش سكرتێری ئەنجومەنی مەڵبەندی كوردۆلۆجی بووە وساڵێكیش كراوە بەبەڕێوەبەری راگەیاندنی زانكۆی س��ل��ێ��م��ان��ی ب��ەگ��رێ��ب��ەس��ت..س��ەرن��وس��ەر ودەس��ت��ەی ن��وس��ەران��ی چ��ەن��دی��ن گۆڤار وباڵوكراوەی پەروەردەیی ورێكخراوەیی ب������ووە ،ب��اب��ەت��ەك��ان��ی خ����ۆی ل��ەگ��ۆڤ��ار ورۆژنامەكاندا باڵوكردۆتەوە وتائێستاش ب��ەردەوام��ە.ژم��ارەی كتێبە چاپكراوەكانی بەتاك وبە لێژنە()34كتێبە لەبوارەكانی زمانی ك��وردی وپ��ەروەردەی��ی وچیرۆك ورۆمان.
28
گۆڤاری مامۆستا :ك��اری نەقابەی مامۆستایان بۆ یەكەمجار لەكوێوە سەرچاوەی گرتوە(لەكەیەوە دەستیپێكردووە)؟ مامۆستا محەمەد ساڵح :لقی نەقابەی مامۆستایان لەسلێمانی دوای ئیتیحادی موعەلمین هات كە لە(بەغداد) لەسااڵنی پەنجاكاندا پێكهاتبوو،بەاڵم لقێكی سەربەخۆی لەكوردستاندا ن��ەب��وو،دوای شۆڕشی تەمموزی( )1958نەقابەی مامۆستایان ل��ەك��ۆم��اری عێراقی نوێی ش��ۆڕش��ی تەمموزدا دروس��ت��ب��وو ،ب��ۆ ئ��ەم��ە دەس��ت��ەی��ەك��ی ئ��ام��ادەك��ار لەنوێنەری هەموو پارێزگەكانی عێراق ،لەوانەش پارێزگەكانی كوردستان دروس��ت��ب��وو ،ل��ەدوای ش���ۆڕش���ی(()1958ب���ەن���دە) ومامۆستا(محەمەد عەلی مەحمود) لەسلێمانی بووین بەئامادەكاری دەستەی گشتی ئامادەكردن بۆ یەكەم كۆنگرە. چووین بۆ بەغدا لەلێژنە سەرەكیەكەدا كەنوێنەری ه��ەم��وو پارێزگەكانی عێراقی ت��ێ��داب��وو یەكەم كۆبوونەوەمان ئەنجامدا ،دوای ئەوە یەكەم كۆنگرە لەبەغدا گیرا لەكۆتایی ساڵی(،)1958لەسلێمانی هەڵبژاردنێك كرا،كۆمەڵێك مامۆستا بۆئەندامێتی ك��ۆن��گ��رە ه��ەڵ��ب��ژێ��ردران لەشوعیەكان وپ��ارت��ی وكەسانی سەربەخۆ ،یەكەم كۆنگرەی نەقابەی مامۆستایانی عێراق لەهۆڵی(شەعب) لەبەغدا لەساڵی خ��وێ��ن��دن��ی()1959-1958گ��ی��را.ل��ەوێ من وت���اری لقی سلێمانی ن��ەق��اب��ەی مامۆستایانم خوێندەوە،كەداواكارییە رۆشنبیری وپەروەردەیی ونەتەوەییەكانی تێدابوو ،وەكو تێبینیەكی مێژوویی پێكهاتەی نوێنەرەكانی مامۆستایانی عێراق كەسانی پێشكەوتنخواز ودیموكراتخواز بوون دوور لەكۆنەپەرست ورەگەزپەرستانی عێراق، مامۆستا ك��وردەك��ان��ی س��ەرج��ەم پارێزگەكان، لەوانە بەتایبەتی مامۆستایانی كوردی پارێزگەی (كوت،بەغدا)هاوكاری داواكارییەكانی ئێمەبوون، ب����ەدوای ئ����ەوەدا ه��ات��ی��ن��ەوە سلێمانی ل��ەس��ەر رێكەوتنێك دەستەی لق پێكهاتبوو لەنوێنەرانی حیزبی شوعی ودوو ئەندامی پارتی دیموكراتی كوردستان ودوو مامۆستای سەربەخۆ.
گ��ۆڤ��اری مامۆستا :ئاڕاستەكانی ك��اری��گ��ەری ئەو نەقابەیە س��ەرب��ەخ��ۆ ب��وو ی��ان ئ��اڕاس��ت��ەك��راوی حیزبی بوو؟ مامۆستا محەمەد ساڵح :ئاڕاستەكانی لەرێگەری ح��ی��زب��ی ش��وع��ی ع��ێ��راق��ی وپ��ارت��ی دی��م��وك��رات��ی كوردستانی ب��ەس��ەرەوەب��وو وەك رێكخستن، بەاڵم وەك كارێكی پیشەیی ئێمە بەراستیەكەی بەبێ لێپێچانەوە وش��اردن��ەوە ل��ەب��ەرژەوەن��دی س��ەرج��ەم مامۆستایانی ك��وردس��ت��ان ك��ارم��ان دەك��رد وئاڕاستەكەمان گەشەپێدانی پڕۆسەی پەروەردەیی بوو بۆ كوردستان وسەرچاوەكەشی ئ��ەوپ��ەڕی دڵ��س��ۆزی وك��ۆش��ش ب��وو ب��ۆ ب��واری نەتەوەییمان ،بەرهەمەكانیشمان گەورەترین شاهیدە بۆئەوە.بۆنمونە یەكەم دوودێڕی ئامانجی گۆڤاری(بڵێسە)وتومانە(:بڵێسە ساڵوی تێكۆشان پێشكەش بەگەلی كوردی قارەمان دەكات.دەنگی دلێری مامۆستایانی خەباتكەرە كەهەموو كاتێك لەرێی خێر وخۆشی گەلدا خۆیان ماندووكردووە كۆششی بێبڕانەوە لەگەڵ ریزەكانیتری گەلدا پیشەیان بووە). گۆڤاری مامۆستا :ئەوانەی لەنەقابە كاریاندەكرد تاچەند كارابوون لەبوارەكە؟ مامۆستامحەمەد :بەهۆی ئ��ەوەی هەڵبژاردنەكان ب��ۆ لقی نەقابە بەلیست ن��ەب��ووە وبەتاكەكەس مامۆستایان سەرجەم بەشداری هەڵبژاردنیان ك��ردووە ،بێگومانم سەرپشكیان لەشایستەترین كەسانی دیاری ئەو سەردەمەی سلێمانی بووە. گ��ۆڤ��اری م��ام��ۆس��ت��ا :ت��اچ��ەن��د ت��وان��ی��ب��ووت��ان لەگەڵ داخوازییەكانی مامۆستیاندابن؟ مامۆستا محەمەد :ئ��ەو س���ەردەم���ە()1961-1958 ئێمە ت��وان��ی��وم��ان��ە ك��اری��گ��ەر بین ل��ەب��وارەك��ان��ی دروستكردنی قوتابخانەو خانو بۆمامۆستایان لەقەزاو ناحیەكان ،هەروەها گۆڕینی پرۆگرامی خ��وێ��ن��دن ودەس��ت��ك��اری ن���اوەڕۆك���ی كتێبی پلە جیاوازەكانی خوێندن وباڵوكردنەوەی زیاتری زمانی كوردی و وەرگێڕانی كتێبە عەرەبیەكان بۆ سەر زمانی كوردی ،من خۆم( )11كتێبی فێركاری
مـامـۆسـتا وپەروەردەییم لەپۆلی()3ی سەرەتاییەوە بۆ()12 ی ئ��ام��ادەی��ی وەك���و ل��ێ��ژن��ە وەرم��ان��گ��ێ��ڕاوەت��ە س��ەر زمانی ك��وردی(م��ن ئەندامی زم��ان بووم لەلێژنەكاندا)،بێجگە لەوە زمان وئەدەبی كوردی ب��ۆ پ��ۆل��ی چ��وارەم��ی ئ��ام��ادەی��ی وخ��وێ��ن��دن��ەوەی كوردی پۆلی ()4ی سەرەتایی خۆمان دامانناوە.. گۆڤاری مامۆستا :ئەی تا چەند پەیوەندی هەبوو لە نێوان نەقابە ومامۆستایان؟ مامۆستا محەمەد ساڵح :بەهۆی ئەو چاالكیە زۆرانەی كە هەمانبوو وەك پێشتر ئاماژەم پێدا،وە ئەو ك��ۆب��وون��ەوەو ئ��اه��ەن��گ وس���ەردان���ان���ەی ك��ە بۆ قوتابخانەكان دەمانكرد،وە هاوكاری وپشتگیری هەمیشەییمان بۆ داواكارییە تایبەتییەكانی مامۆستا لەگواستنەوە وه��اوك��اری��ی��ەك��ان ب��ۆ كتێبەكانی پڕۆگرام ،بۆنمونە ئێمە كتێبی زاراوەی پارێزگەی سلێمانی زاراوەی ماتماتیكمان بۆ دەرك���ردن، جگە لەكتێبی زاراوەی زانستی كوردی كەتیایدا هاوكاریەكی راستەوخۆ بوو بۆمامۆستایان وەك سەرچاوە سودی لێوەربگرن ،وە بەدەنگەوەچونی هەمیشەییان ،هەڵوێستێكی ناخۆشمان لەگەڵ یەك مامۆستا نەبووە ،بەشداری پرسەشمان لەگەڵدا كردوون.بۆ نمونە :تائەو رادەیەی مامۆستایەك بەناوی(غەفوری میرزا كەریم) ەوە یادی بەخێر كۆچی كردووە،ساڵی()1959هات بۆ نەقابە داوای لێكردم گرفتی گیرانی زێ��راب��ی ماڵەكەیانی بۆ لەشارەوانی چارەسەر بكەین ،ئێمە بەبێ ئەوەی روگ��رژ بكەین ب��ەدەم داواك��اری��ەك��ەی��ەوە چوین وبۆمان چارەسەركردووە.. گۆڤاری مامۆستا :ئەو ئاستەنگی وكێشە وگرفتانە چی بوون كە روبەروی نەقابە دەبوونەوە؟ مامۆستا محەمەد ساڵح :لەكاروبارە پیشەییەكانی ئێمە بەبێ گرفت هەموی وەك ئاو دەڕۆیشت، ه��ی��چ گرفتێكمان ن��ەه��ات��ۆت��ەڕێ ش��ای��ان��ی ب��اس بێت ،ب��ەاڵم هەندێكجار بەهۆی ب��ی��روب��اوەڕەوە وجیایی لەجۆری بیركردنەوەوە چەندجارێك هەڵوێستی ناشایستە بەرامبەرمان گوتراوە ،وەكو سەرەتایەك بۆجیایی حیزبایەتی ،ئێمە بەهێوری وهێمنی خۆمان بەپیریانەوە چوین بەوپەڕی خۆشەویستی وبرایانە هەوڵمانداوە گرفتەكان نەهێڵین. گۆڤاری مامۆستا :نەقابە لەئەوسا وئێستا جیاوازیان لەچیدا دەبینیتەوە؟ مامۆستا محەمەد ساڵح :نەقابەی ئەوكاتە ئێمە هەموو ئەندامانی لقەكە بەخۆبەخش كارمان دەكرد بەبێ ئ��ەوەی موچەیەك یان سودێك ل��ەدەوڵ��ەت یان لەپارەی نەقابە هەڵبگرین ،هەندێكجار كەمیوانمان لەبەغداد ی��ان لەهەولێرەوە دەه��ات بەكۆمەك خۆمان وهەندێك لەمامۆستایان وەكو هاوڕێیەتی، ئ��ەگ��ەر گەشتێك وسەیرانێكمان ب��ۆ بكردنایە لەناو خۆماندا پ��ارەم��ان ك��ۆدەك��ردەوە وپێمان جێبەجێ دەك��رد ،بێجگە ل��ەوەی ئ��ەو كەسانەی ك���ەه���ەڵ���دەب���ژێ���ردران ،م��ام��ۆس��ت��ای��ان بەگشتی دەستنیشان دەك���رد وەك��و داواك����ردن داوای���ان لێدەكردن بۆ خۆهەڵبژاردن نەك بۆ مەبەستێكی بەرژەوەندی تایبەت یان دارایی ئەوان بێت هەوڵی بۆبدەن وشەڕ لەسەر دەرچونی خۆیان بكەن بۆ ئەو رێكخراوە ،ئەو سەردەمە دەتوانم بڵێم هەموو سەندیكاو رێكخراوەكان هەربەو ج��ۆرە بوون جیالەوەی كە ئێستا دەیبینین ئەو نوێنەرایەتیە دەبێت سەرچاوەیەكی دارای��ی وهەندێكجار بۆ بەرژەوەندی تایبەتیش. گۆڤاری مامۆستا :دەتوانیت هەندێك لەو دەستكەوت وچاالكی وكارانەی لەماوەی دەستبەكاربوونی ئێوە لەنەقابەی مامۆستایان باس بكەیت؟ مامۆستا محەمەد ساڵح: .1شوێنێكی تایبەتیمان گ��رت ول��ق��ی نەقابەی
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015 م���ام���ۆس���ت���ای���ان���م���ان تێداكردەوە. .2یانەی مامۆستایانمان ل��ەس��ل��ێ��م��ان��ی ك����ردەوە ول���ق���ی ن��ەق��اب��ەش��م��ان ب���ردە ئ��ەوێ،س��ودم��ان لەحەوشە گ��ەورەك��ەی ئ��ام��ادەی��ی(غ��ازی) ئەو سەردەمە(قوتابخانەی ش����ێ����خ م����ەح����م����ودی ئ����ێ����س����ت����ا)وەرگ����رت وبایەخێكی جوانمان تێداكردوو هەموو ئاهەنگ وكۆبوونەوەی بۆنەكانمان تێدا ئەنجامداوە. .3ل����ق����ی ن���ەق���اب���ەم���ان ل���ەه���ەڵ���ەب���ج���ە ك������ردەوە ودەس����ت����ەی����ەك����ی()5ك����ەس����ی ه���ەڵ���ب���ژێ���ردران وەك دەس����ت����ەی ك���ارگ���ێ���ڕ ب��ەس��ەرۆك��ای��ەت��ی مامۆستا(سەفادین كاكە شێخ). .4ل��ەس��اڵ��ی()1960-1959ك��ۆم��ەڵ��ەی ه���ەرەوەزی ویستەمەنی مامۆستایانمان ك���ردەوە ،كەئەمە نمونەیەكی یەكەمی بوو لەو سەردەمەدا. .5ك��ۆم��ەڵ��ی ه������ەرەوەزی پ��ەی��داك��ردن��ی زەوی بۆمامۆستایانمان دام���ەزران���د ول���ەم���اوەی()2 ساڵدا لە()5شوێنی باشی سلێمانی()220پارچە زەویمان بۆ مامۆستایان وەرگ��رت بەتیروپشك ك��ەم��ام��ۆس��ت��ای��ان خ��ۆی��ان س��ەرپ��ەرش��ت��ی��ان��ك��رد ب��ەراك��ێ��ش��ان��ی ژم����ارەی زەوی���ەك���ان ب��ەوپ��ەڕی یەكسانیەوە ه��ەرك��ەس��ە خ��ۆی وبەختی خۆی داب���ەش���ك���رد ،ك���ەرەزام���ەن���دی ودڵ��خ��ۆش��ی��ەك��ی هەرەگەورەی مێژوویی وەك سەروەری وپاكی بۆ مامۆستایان جێبەجێ كرد ،كە هەتائێستاش لەبیریانە. .6خ��ول��ی نەهێشتنی ن��ەخ��وێ��ن��دەواری��م��ان بەبێ بەرامبەر لە()4قوتابخانەی سلێمانی ك��ردەوە، ژمارەیەكی باش فێرخواز بەشداریان تێداكرد بۆ فێربوونی خوێندەواری. .7گەشتمان بۆ مامۆستایان بۆ دەرەوەی واڵت جێبەجێ كرد ،لەوانە بۆ(چیكسلۆفاكیا،ئەڵمانیای دی���م���وك���رات���ی،رۆم���ان���ی���ا) ب���ەب���ێ ج����ی����اوازی لەسەرئەركی خۆیان ،بەاڵم بەنرخێكی داشكاو، كە ئەمە ل��ەوس��ەردەم��ەدا كارێكی نەبیستراوو رونەدراوبوو،وەك داهێنانێك وابوو. .8داب��ی��ن��ك��ردن��ی چ����ارەس����ەری ب���ەخ���ۆڕای���ی بۆ مامۆستایان الی ()5پزیشك. .9گ���رت���ن���ی ه�������ەردوو ك���ۆن���گ���رەی ن��اوخ��ۆی��ی م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ك���ورد ل��ەش��ەق�ڵاوە ،یەكەمیان لەساڵی( )1959ودووەمیان ل��ە(،)1960/8/17-15 كەمامۆستایانی سەرجەم پارێزگەكانی كوردستان (سلێمانی،هەولێر،موسڵ،كەركوك،بەغداد،كوت ،دیالە)تێدابوو لەگەڵ()32رۆشنبیر ونوسەری ك���ورد ،ه��ەروەه��ا()9م��ی��وان ل��ەرێ��ك��خ��راوەك��ان��ی عێراق)4( ،ك��ەس بەسەرۆكایەتی(د.سفا حافز) كەسكرتێری نەقابەی ناوچەیی بوو بەشداریان لەم كۆنگرەیەداكرد ،كە ژم��ارەی مامۆستایانی كورد تیایدا()130مامۆستابووە لەپارێزگاكانەوە. ل��ەم دوو كۆنگرەیەدا گەلێك پێشنیار وبڕیار وراس��پ��اردە وداواك����اری پێشكەش بە كۆماری عێراق ك��را(وەك��و راپۆرتی تایبەتی لەسەر ئەو لێژنانەی پێكهاتبوون)كە()4لیژنەی سەرەكی بوون ،مامۆستاكانی بەسەردا دابەشكرابوو بۆ پوختەی داواكاری وپێشنیارەكانیان بۆ گەشەی ب��اری خوێندنی ك��وردی وروناكبیری ك��وردی لەسەرجەم بوارەكاندا. .9ب��ارب��ووی ك��ارەس��ات ولێقەومان ونەخۆشی مامۆستایان دەكرا بەپێی توانای ئەو سەردەمە لەو بڕە پێشینەیەی كە دادەنرا،هەر وەكو ئەوەی ئێستا هەیە.
.10لەئەنجامی بەستنی ئەم دوو كۆنگرەكەیەدا ئەمانە جێبەجێكرا: أ.دان���ان���ی ی����اری����دەدەری ب���ەڕێ���وەب���ەری گشتی پ����ەروەردە ل��ە ك��ەرك��وك ب��ۆ خوێندنی ك��وردی، هەروەها لە دیالە وموسڵ ئەمە یەكەمجاربوو. ب.دانانی بەڕێوەبەری گشتی بۆ خوێندنی كوردی لە وەزارەت��ی پ��ەروەردەی عێراقی بۆ یەكەمجار كە سەرپەرشتی پڕۆژەی خوێندنی كوردی بكات لەناو وەزارەتی پەروەردەی عێراقیدا لەسەرەتای ساڵی()1960-1959دا. ج.كردنەوەی بەشێكی تایبەت بە خوێندنی كوردی لە كۆلێجی ئادابی زانكۆی بەغداد ،وە یەكەمجار ()55ق��وت��اب��ی ك���وردی تێدا وەرگ��ی��را ب��ە هەوڵی ئێمە لەگەڵ نەقابەی مامۆستایانی مەركەزی لە بەغداد،ئەو ژمارەیەمان كرد بە()90قوتابی كورد كە تیایدا وەربگیرێن. د.بۆیەكەمجار ل��ەدوای ئەم دوو كۆنگرەیە ئێمە هەوڵماندا مۆزەخانەیەكی تایبەتی لەسلێمانی بكرێتەوە وداواكەشمان جێبەجێكراو مۆزەخانەی سلێمانی كرایەوە. گ���ۆڤ���اری م��ام��ۆس��ت��ا :ئ���ەی ك��ارەك��ان��ی ئ��ێ��وە وەك سكرتێری لقی نەقابەی مامۆستایان لە سلێمانی چی بووە؟ مامۆستا محەمەد ساڵح :من پێشنیاری دەركردنی گۆڤارێكی رۆشنبیری پ��ەروەردەی��ی��م پێشكەش ب���ەدەس���ت���ەی ل��ق��ی ن��ەق��اب��ە ك����رد ل��ەس��ل��ێ��م��ان��ی بەناوی(بڵێسە)وە كرد،دەستەی لق پێشنیارەكەیان ب�����ەالوە پ��ەس��ەن��دب��وو ب���ەو م���ەرج���ەی ه��ەم��وو ئەركێكی ئ��ەو گ��ۆڤ��ارە لەسەرشانی خ��ۆم بێت، لەكۆبوونەوەیەكدا دەستەی نوسەرانی دان��را، ل��ەالی��ەن دەس��ت��ەك��ەوە م��ن بەسكرتێری نوسین وب��ەرپ��رس��ی گ��ۆڤ��ار(س��ەرن��وس��ەر)دان��رام ،بەبێ پ��چ��ڕان()11ژم��ارەم��ان س��ەری ه��ەم��وو مانگێك دەرك��رد،ه��ەر ژم��ارەی ب��ە()80الپ��ەڕە ،و()1000 دانەمان لێ چاپدەكرد بۆ باڵوكردنەوە.بۆ بەغداد وسەرجەم پارێزگەكانی كوردستانمان دەن��ارد بە خانەقینەوە،سەركەوتنێكی گەورەی بەدەست هێنا،مامۆستایانی رۆشنبیر وئەدیبی گ��ەورەی وەكو(شێخ محەمەدی خاڵ،شاكر فەتاح،عەالئەدین س��ەج��ادی)وگ��ەل��ێ��ك��ی��ت��ر ت��ی��ای��ان��دا دەن��وس��ی،ب��ۆ یەكەمجار لەم گۆڤارەدا()7ئافرەتی كورد نوسینی تێدا هەبووە ،یەكێكیش لە ئەندامانی دەستەی نوسەران مامۆستا(شەوقیە ئەحمەد)بوو وەك ئافرەتێكی سەركەوتوو ،كە ئەمە لەرۆژنامەنوسی كوردیدا بە وەرچەرخانێكی نوێ دادەنرێت. جێی داخ���ە ك��ە ژم������ارە()11ی گ��ۆڤ��اری بڵێسە ئەمنی سەربە رژێم دەستیان بەسەرداگرت،بەاڵم ك��اك��ە(ح��ەم��ەی ق��ەف��ت��ان)خ��اوەن��ی چ��اپ��خ��ان��ەی (ك��ام��ەران��ی)ه��ات وبەنهێنی وت��ی:ل��ەگ��ەڵ��م وەرە چونكە()200دانەم بۆ دزیونەتەوە،ئێمەش بەنهێنی ئ��ەو()200دان��ەی��ەم��ان لەسلێمانی دابەشكرد وبە ژمارەی كەم بۆ هەموو پارێزگەكانمان نارد.
29
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
مامۆستا هەژار رەمەزان مامۆستایەكی بە تواناو داهێنەر لە بواری دانانی پڕۆگرامی كۆمپیتەری بۆ قوتابخانەكان
مامۆستا هەژار رەمەزان عارف یەكێكە لەو مامۆستا بە توانا و داهێنەرانەی كە توانیویەتی خزمەتێكی زۆر لە بواری پڕۆگرامی كۆمپیوتەری بە قوتابخانە و خوێندنگاكانی سنوری پەروەردەی كۆیە بە تایبەتی و كوردستان بە گشتی بگەیەنێت ,مامۆستا هەژار ساڵی 1975لە كۆیە لە دایك بووە و دەرچوی پەیمانگای مامۆستایانەو ئێستا یاریدەدەری بەڕێوبەرە لە قوتابخانەی نەورۆزی بنەڕەتی ,لە بەر دەست ڕەنگینی و كارە گرنگەكانی مامۆستا لە چەندین بواردا بە پێویستمان زانی ئەم دیدارەی لەگەڵ ساز بدەین
گۆڤاری مامۆستا :لە ب��واری كۆمپیوتەردا وەك زانیومانە بەڕێزت زۆر پڕۆگرامی نوێت داهێناوە ,ئەو پڕۆگرامانە چین؟ م .ه��ەژار :من پڕۆگرامێكم دروس��ت كرد س��ەب��ارەت ب��ە خشتەی وان��ەك��ان ,ئەم پ��ڕۆژەی��ە بریتی ب��وو ل��ە داب���ەش كردنی خشتەی وانەكانی ڕۆژانە بەسەر هەفتەدا كە كارئاسانیەكی زۆری بۆ قوتابخانەكان دەكرد ئەم پڕۆژەیە ساڵی 2008پێشكەشی یەكەی سەرپەرشتیاری هەولێرم كرد بۆ ئ��ەوەی بكرێتە بەرنامە بۆ قوتابخانەكان ب��ەاڵم وەاڵم��ی��ان ن��ەب��وو ,دوات���ر پ��ڕۆژەی كەسێكی تریان قبول كرد . گ��ۆڤ��اری م��ام��ۆس��ت��ا :دەت��وان��ی��ن ب��ەم��ە بڵێین داهێنان ؟ م .ه�����ەژار :ب��ەڵ��ێ پ��ێ��ش ئ���ەم پ��ڕۆگ��رام��ە مامۆستایەك دەبوو چەندین ڕۆژ خەریكی دانان و ڕێكخستنی خشتەی وانەكان بێت ,ب��ەاڵم ئێستای لە ماوەیەكی زۆر كەم خشتەی وانەكان دادەنێت . گ��ۆڤ��اری م��ام��ۆس��ت��ا :ئ��ەم پ��ڕۆگ��رام��ان��ە ل��ە چ بوارێكدا سوودی لێوەردەگیرێت ؟ م .ه����ەژار :ل��ە ب���واری ئیش و كارەكانی دەستەی كارگێڕی قوتابخانەكان سوودی لێوەردەگیرێت ,چونكە ئاسانكاریەكی زۆر لە بواری كارگێڕی دەكات و دەتوانن بە ئیش و كارەكانی تریان خەریك بن . گ��ۆڤ��اری مامۆستا :ئ��ەم پڕۆگرامە تەنها بۆ بواری پ��ەروەردە دەگونجێت ,یاخود بۆ دام و دەزگاكانی وەزارەت��ەك��ان��ی تریش دەتوانرێ سودی لێوەربگیرێت ؟ م .هەژار :ئەگەر بتەوێت دەتوانرێ بەرنامە بۆ وەزارەتەكانی تریش دروست بكرێت , بەاڵم ئەوەی من كارم تێدا كردووە تەنها
30
لە ب��واری پ���ەروەردەدا بووە .وەزیاتر لە چوار ساڵە ڕۆژانە 8تا 9كاتژمێر من لەم بوارەدا كارم كردووە . گۆڤاری مامۆستا :لە كوردستان كەسی تر توانیویەتی لەم بوارەدا بگاتە ئاستی تۆ؟ م .هەژار :كەسانی زیرەك هەن بەاڵم ڕەنگە بەم شێوەیەی من خۆیان هیالك نەكردبێت چونكە من بەڕاستی شەونخونیەكی زۆرم كردووە تا ئێستا پڕۆگرامێكی وا گەورەی تۆمار كردنی نمرەی قوتابیان نیەكە تا پۆلی 9ی بنەڕەتی بگرێتەوە ,ب��ەاڵم بە دڵنیایەوە خەڵكی زیرەك زۆرن. گۆڤاری مامۆستا :هیچ خولێكت كردۆتەوە بۆ فێركردنی مامۆستایان ؟ ێ دوو جار لە شاری كۆیە م .ه��ەژار :بەڵ خولم ك��ردۆت��ەوە بۆ دەستەی كارگێڕی قوتابخانەكان كە زیاتر لە 50قوتابخانە ب��ەش��داری��ان ت��ێ��دا ك����ردووە ,دەم��ەوێ��ت ئەوەش بڵێم من بەرنامەم دروست كردووە لە سەر تۆماركردنی نمرەی قوتابیان كە زیاتر لە ساڵێك خەریكی ب��ووم ,ئێستا لە زۆربەی قوتابخانەكان بەكاردێت ,بە بێ بەرامبەر ب�ڵاوم ك��ردۆت��ەوە داومەتە قوتابخانەكان ئەمە لە ساڵی 2008بوو بە بەرنامەی ئیكسڵ هەروەها لە هەولێریش لە كۆمەڵگای فاخر مێرگەسۆری خولێكم بۆ كردنەوە . گۆڤاری مامۆستا :لەم خوالنەدا كێ هاوكارت بوون ؟ م .هەژار :هیچ هاوكاریەكی ماددی نەكراوم بەاڵم یەكێتی مامۆستایانی كوردستان لقی كۆیە و بەڕێوبەرایەتی پەروەردەی كۆیە هاوكاریان كردووم ,چەند كەسایەتیەكیش هاوكاریان ك��ردووم بە تایبەت مامۆستا یوسف بەڕێوەبەری قوتابخانەی كۆسرەت ,مامۆستا سلیم یاریدەدر لە قوتابخانەی س��ەرب��اغ وە مامۆستا مەسعود مولود ب���ەڕێ���وەب���ەری ق��وت��اب��خ��ان��ەی ن����ەورۆزی بنەڕەتی . گ��ۆڤ��اری مامۆستا :دەل��ێ��ن خەریكی فڕۆكە دروست كردنی ؟ م .هەژار :فڕۆكەیەكی چادریم دروست كرد یەك نەفەر هەڵدەگرێت و بە بەنزین ئیش دەكات ,هەموو كەرستەكانی خۆم دروستم كردووە ,تەنانەت كوورەم دانابوو خۆم فافۆنم دەتواندەوە بۆ دروست كردنی كەل و پەلەكانی دواتر لە سەر مەكینەكەی پەكم
دیدار :م .قادر فتح الله كەوت . گۆڤاری مامۆستا :چ پڕۆژەیەكی تر لە بیر و خەیاڵت هەیە ؟ م .ه��ەژار :پڕۆژەیەكی ترم هەیە ئەویش كۆنڕۆڵ كردنی گشت كۆمپیوتەرەكانی سەنتەر لە ڕێگەی كۆمپیوتەری مامۆستاوە, كە مامۆستا دەتوانێت دەسەاڵتی تەواوی هەبێت ,بۆ نمونە بەكارهێنانی ماوس و كیبۆرد كە مامۆستا دەتوانێت بەكاریان بهێنێت لە ڕێگەی كۆمپیوتەری خۆیەوە , ئەمەش ئاسنكاریەكی زۆرە بۆ مامۆستا ,پێم وای��ە ئەمە نمونەیەكی دەگمەنە , وەزیری پەروەردەی پێشوو ئاگاداری ئەم پ��ڕۆژەی��ە ب��وو ,بەڵێنی دا سوپاسنامەی وەزارەت���م بداتێ لەسەر ئ��ەم پ��ڕۆژەی��ە , كەچی بەڵێنەكەی جێ بەجێ نەكرد. گ��ۆڤ��اری مامۆستا :پەیمانگای كۆمپیوتەر كراوەتەوە لەوێدا وانە دەڵێیتەوە؟ م .هەژار :پێم خۆشە وانە بڵێمەوە ناویشم نوسراوە وەكو مامۆستا بەاڵم بەڕاستی دەرفەتم كەمەو وە لەبەر ئ��ەوەی ئەهلیە زۆر حەز ناكەم . گۆڤاری مامۆستا :داواك��اری��ت لە وەزارەت��ی پەروەردە چیە ؟ م .ه��ەژار :داواك��ارم لیژنەیەكی ش��ارەزا لە بواری كۆمپیوتەر پێكبهێنن تاكو وەزارەت بزانن ئەم پ��ڕۆژەی��ەی من چ سودێك بە وەزارەتی پەروەردە دەگەیەنێت بۆ ئەوەی هەمو قوتابخانەو خوێندنگاكانی كوردستان سوود لەم بەرنامایەی من وەربگرن گۆڤاری مامۆستا :بەرنامەی ئێستات چیە ؟ چیت ماوە پێمان بڵێیت ؟ م .هەژار :بەرنامەی ئێستام (ئێكسسە) ئەم بەرنامەیە زۆرب��ەی كارەكانی قوتابخانە ب���ە ت��ۆم��ات��ی��ك دەك�����ات ب���ە ب���ێ ئ����ەوەی بەڕێوەبەر تەداخول بكات ئیشەكەی بۆ دەك��ات هاوشێوەی ئ��ەو بەرنامانەیە كە ل��ە سوپەرماركێتەكان ب��ەك��اردێ��ت ,ئەم بەرنامەیە 4ساڵە خەریكیم كەس نەیتوانیوە خۆی لە قەرەی بەرنامەیەكی وابدات وە دەمتوانی بۆ سوپەرماركێتەكان بەرنامەم دروست بكردایە و سوودی ماددی زۆرم بكردبا ,بەاڵم چونكە مامۆستام حەزم لە بواری پەروەردەیەو حەز دەكەم سوود بە پەروەردە بگەیەنم .
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
بە ئایپاد كردنی پڕۆگرامی قۆناغی بنەڕەتی
مەحەمەد تۆفیق بالیسانی زۆرن ئەو كەسانەی بەرپرسی پەروەردەین هەر لە سەرۆكی بەشێك بگرە تاوەكو دەگاتە ئاستی وەزیر ،نەیان توانیوە بە قەدەر ئەو داهاتەی لە بەر دەستیان دابووە گۆڕانكاری نەوعی ئەنجام بدەن ،لە هەمان كاتدا ناتوانین بڵێن هیچ بۆ پڕۆسەی پەروەردەو فێركردن ن���ەك���راوە ل��ە ب���ەر ئ����ەوەی ئ���ەو ب��ڕی��ارەش بڕیارێكی بێویژدانانەیە ،بەاڵم دەكرا باشتر ب��وای��ە ،چ��ون��ك��ە ئ����ەوەی ج��ێ��گ��ای ب��اس��ە لە كۆنگرەی پەروەردەی 2007لە ژێر دروشمی گۆڕینی بیری فەلسەفەی پ��ەروەردەی��م��ان، بەاڵم ئەو دروشمە پاش 7ساڵ تێپەر بوون بە سەر ئەم كۆنگرەیە كێشەی پ��ەروەردە بنبڕنەكراوەو بگرە زۆریشە ،چونكە بە پێ ی ئامارەكان یەكێكە لەو وەزارەتانەی زۆرترین كێشەو قیرانی تێدایە،بۆ نموونە هەبوونی كابینە ل��ە ق��وت��اب��خ��ان��ەك��ان ه��ی��چ كەشێكی پ��ەروەردەی��ی و دەروون���ی و جەستەی لە بار بۆ قوتابیان ناڕەخسێنی ،بەاڵم لە دوایی ئ��ەم دروش��م��ە گ���ەورەو دی���ارەی كۆنگرەی 2007ئەم ج��ۆرە كابینانە لە گەڕەكەكانی پایتەخت هەیە ،بۆ نموونە گەڕەكانی قەتەوی و مامزاوە قوتابخانە بنەڕەتیەكان ناتوانن ێ كابینە پڕۆسەی پ���ەروەردەو فێركردن ب ب��ە ڕێ��وە ب��ب��ەن،ئ��ەو كابینانەش ل��ە هەموو وەرزەك��ان��ی س��اڵ دا گرفت بۆ قوتابیان و مامۆستایان پ��ەی��دا دەك���ات ل��ە سەرەتایی ب��وون��ەوەی ق��وت��اب��خ��ان��ەداو كۆتایی ت��ەواو بوونی قوتابخانەش،لە سەرەتای بوونەوەی دەرگ����ای ق��وت��اب��خ��ان��ەو ك��ۆت��ای��ەك��ەش كەش و هەوایەكی گ��ەرم دەدات بە قوتابیان و مامۆستایان ،قوتابی ه��ەب��ووە بورایتەوە ل��ە گ��ەرم��ا،ل��ە وەرزی زس��ت��ان��ان دا ل��ە بەر هەبوونی لێزمەی باران و ژاوەژاودا خوێندن بە ڕێكی بەڕێوە ناچێت ،جگە لە هەبوونی كابینە ژم��ارەی قوتابیانیان یەكجار زۆرە سااڵنە بە ب��ەردەوام��ی ئەم گرفتە دووب��ارە دەبێتەوە بە بێ ئ��ەوەی ه��ەوڵ و وویستی چ��ارەس��ەرك��ردن��ی ب��ۆ ب���درێ و پ�لان��ی بۆ دابڕێژرێ ،لەوانەیە زۆر لە پەروەردەكاران بڵێن ژمارەیەكی زۆر قوتابخانە و خوێندنگە هەیە دەكرێ ژمارەیەك قوتابخانە قوتابی زۆر بێت ،بەاڵم من پێم وایە ئەگەر یەك
قوتابخانەش ژمارەی قوتابیانی زۆر بوو بە تایبەتی پۆلی یەكەمی بنەڕەتی 60خوێندكار لە پۆلدا دانیشبوون ،دەبێتە ه��ۆی ئ��ەوەی توێژێك بە سەقەتی پەروەردە دەكرێن ،جگە لەمە نەبوونی مامۆستایی پسپۆرو زۆری بەشە وانەو نایەكسانیەكی زۆر لە دابەش كردنی مامۆستایان بە سەر خوێندنگاكان، ئەمانە هەموو گرفتن لە ب��ەردەم پڕۆسەی پ��ەروەردەو فێركردن،ئەوەی من سەرنجی بڕیارەكانی بەرپرسانی پ��ەروەردەم دابێت زۆر بە پەلەو لەناكاو بڕیار دەردەك���رێ، ێ ئ����ەوەی ئ���ام���رازو ب���ارودۆخ���ی بۆ ب��ە ب�� بڕەخسێنین ،لە بەرئەوەی لە هەرواڵتێكی جیهان ئەگەر گۆڕانكاری كرا بارودۆخی بۆ نەگونجا ئەوا هیچ بە هایەكی نیە ،بۆ نموونە سیستەمی تاقیكردنەوە بوو بە هەڵبژاردن ، بەاڵم لە هەندێك پڕۆگرمی خوێندن پرسیاری هەڵبژاردنی تیادا دروست نابێت ،جگە لەمە بەرپرسانی پەروەردە بڕیارەكانیان لە ناكاو بە پ��ەل��ەن،وەك��و تاقیكردنەوەی نیشتمانی پێشتر لە هەندێك شوێن دەكراو لە هەندێك شوێن نەدەكرا نمرەكەی لە هەندێك شوێن ئ��ەژم��ار دەك���را ل��ە هەندێك شوێن ئەژمار نەدەكرا ئەمانە هەمووی كێشەن ڕووبەری پ�����ەروەردە ب��ون��ەت��ەوە،ب��ەاڵم ب��ە هەبوونی ئەو هەموو كێشانەی لە پ��ەروەردەدا هەیە دەكرێ پڕۆگرامی خوێندن گۆڕانكاری تێدا بكرێ ،بە هەبوونی پالن و ئامرازەكانی بۆ ێ بە تایبەتی ئەگەر پڕۆگرامی دابین بكر خ��وێ��ن��دن گ���ۆڕا ،چونكە ل��ە ه��ەم��وو واڵت��ە دواكەوتووەكانیش لە پڕۆگرام گۆڕین دەست پێ دەكەن،بەاڵم بەهێز كردنی مامۆستایان و شارەزابوونیان لە پڕۆگرامەكە هەنگاوی یەكەمی سەركەوتنە،ئینجا ل��ە پ��اش��ان دا پڕۆگرامەكە بكەوێتە بەر دەستی قوتابیان، ئێمە دەزان��ی��ن��ن پ��ڕۆگ��رام و سیستەم دوو ڕێچكەو ڕێگای ج��ی��اوازن ،سیستم ڕوون و ئاشكرایە لە كۆنگرەدا بڕیاری لە سەر دەدرێت و گۆڕانكاری لەو تەوەرە دەكرێت كە دروش��م و باسكردنی سەرەكی باس و خواستەكەیە كە لە كۆنگرە دا گفتوگۆی لە بارەیەوە دەكرێت لە پاشان دەچێتە بواری پ��راك��ت��ی��زە ك���ردن ،ب���ەاڵم پ��ڕۆگ��رام گۆڕین م��ەرج نیە تەنها كۆنگرەی ب��ۆ ببەسترێت وەك��و گۆڕینی پ��ەرت��ووك��ی پۆلی یەكەمی ئەمین باڵدار ،بە گۆڕینی پڕۆگرامی پۆلی یەكەمی ب��ن��ەڕەت��ی بەشێك ل��ە پ���ەروەردە كاران بە ئەرێنی دادەنین و بەشێكی تر بە نەرێنی ،بەڕای منیش ناكرێ پڕۆگرامەكان ه��ەر بە چ��ەق بەستووی بمینێتەوە ،بەاڵم دەك��را بە شێوەیەكی تر ئ��ەم گۆڕانكاریە بكرابایە،بۆ نموونە دەبێت ئێمەش هاوشانی وواڵتانی جیهان هەنگاو بنێن و پێشكەوتن بە دەس��ت بهێنین لە ب��ەرەو پێش كەوتنی پڕۆسەی پەروەردەو فێركردن و نەوەیەكی تەندروست بونیاد بنێین،هەموومان دەزانین س��ەردەم��ی تەكنەلۆجیای زان��ی��اری��ە بۆیە
ئێمەش دەتوانین لە گەڵ ئەم تەكنەلۆجیایە هاو تەریبی بڕۆین سوودی لێ وەرگرین، ب��ۆ ن��م��وون��ە پ��ڕۆگ��رام��ی خ��وێ��ن��دن��ی پۆلی یەكەم گ��ۆڕان��ك��اری بە س��ەرداه��ات ،ئەگەر ج��ی��اوازی��ەك بكەین ل��ە ن��ێ��وان پ��ەرت��ووك��ی باڵدارو ئەو پەرتووكەی ئیستا ،بۆمان ڕوون دەبێتەوە،نرخی یەك پەرتووكی مامۆستا ئەمین باڵدار ( )500دینار ب��وو ،ب��ەاڵم ئەو پەرتووكەی ئیستا لە ناوەندەكانی خوێندن دای��ە نرخی یەك پەرتووك ()1650دی��ن��ارە، جگە لە ئامرازەكانی فێركردن ،واتە نزیكەی یەك پەرتووك بە ئامرازەكانەوە ()2000 دینارە ،بۆیە ئەگەر جیاوازیەك بكەین لە نێوان ئ��ەم دوو پەرتووكە نرخەكەی ئەو پەرتووكەی ئیستا لە ناوەندەكانی خوێندنە چ���وار ب���ەرام���ب���ەرە ،ئ��ەم��ەش خەرجیەكی زۆر لە داهاتی واڵت دەب��ات بە تایبەتی لە وەزارەتی پەروەردە ،بەاڵم ئەگەر پڕۆگرامی ێ واتە بە قۆناغی بنەڕەتی بە ئای پاد بكر شێوەیەكی سیستیماتیك و ڕیكخراو لە پۆلی ێ یەكەم دەست پێ بكرێت و هەنگاو بندر بۆ قۆناغەكانی تر ،نەوەك بە شێوەیەكی لە ناكاو بە پەلە بێت ،مامۆستایان پێش وەخت ڕابهێنرێت ،من پێم وایە گەورەترین پڕۆژەیەو سەركەوتنی بەرچاو بە خۆیەوە دەبینێ ،بۆ نموونە پۆلی یەكەم وەربگرین وەزارەت��ی پ��ەروەردە سااڵنە ئەو هەموو خەرجیەی لەو پەرتووكانە سەرف دەك��ات بە هەموو مادەكانەوە ،دەكرێت وەزارەتی پەروەردە لە بڕی ئ��ەوەی هەموو ساڵێ پەرتووك چاپ ب��ك��ات ب��ۆ ی��ەك ج��ار گرێبەستێك ل��ە گەڵ كۆمپانیەكانی ئەلیكترۆنی بە تایبەتی ئەوانەی ئای پاد بەرهەم دەهێنن بكات سااڵنە ئەو هەموو خەرجیەی لە پەرتووك دەكرێ بە فیرۆ ناچێت ،كۆمپانیا هەیە ئەركی دروست ك��ردن��ی ئ��ای پ��اد دەخ��ات��ە ئ��ەس��ت��ۆی خۆی تەنها بۆ ئەوەی ڕێكالمی بۆ بكەن یان %50 خەرجیەكەی وەردەگرێت ،لە هەمان كاتدا ئەو هەموو ڕێكخراوە پەروەردەیەمان هەیە لەوانەیە %25خەرجیەكەی بخەنە ئەستۆی خ��ۆی��ان %25 ،ی��ش خەرجیەكەی بكەوێتە ئەستۆی وەزارەتی پەروەردە ،بە ئەلیكترۆن كردنی پڕۆگرامی خوێندن یەكێك دەبێت لەو ڕێگایە سەركەوتوانەی وەزارەتی پەروەردە هەنگاو دەنێت و چەند ئامانجێكی دەبێت-: -1كەمكردنەوەی خەرجی پەرتووك. -2سووك كردنی بارگرانی قوتابی لە كاتی هەڵگرتنی پەرتووك ،ئەمەش دوور دەبێت لە نەخۆشی ماسولكەیی. -3كێشەی نەمانی دوا كەوتنی پەرتووك لە كۆگاكان. -4بە كارهێنانی تەكنەلۆجیا لە الیەن قوتابی بە شێوەیەكی تەندروست ،واتا تەكنەلۆجیا بۆ ڕێگای فێربوون و زانست نەوەكو بۆ یاری كردن ،ئەمەش وای لێ دەكات لە دوا ڕۆژدا بۆی دەبێتە كولتور. -5ئەگەر قوتابیەك نەیتوانی خوێندن بكات بە ئامێرە ئەلیكترۆنیەكە كە (ئ��ای پ��ات)ە دەبێتە هۆكارێكیش بۆ ئەوەی خراپ بە كار نەهێنێت.
31
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
دیداری گۆڤاری مامۆستا لەگەڵ بەڕێوەبەری پەروەردەی (سەیدصادق) ئا :مامۆستا گۆران عەلی عارف /بەشی راگەیاندنی لق گۆڤاری مامۆستا :بەڕێز مامۆستا(سۆران م��ح��ەم��ەد م��ەح��م��ود) وەك دەزان��رێ��ت ك��ەب��ەڕێ��زت��ان ی��ەك��ەم ب��ەڕێ��وەب��ەرن كە ل��ەس��ن��وری لقی ه��ەڵ��ەب��ج��ەی شەهیدی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان بەسیفی دابنرێن ,دەكرێت ب��اس لە سیفیەكەی خۆتمان بۆبكەیت؟ م��ام��ۆس��ت��ا س������ۆران :م���ن ل��ەدای��ك��ب��ووی ساڵی ( )1973س��ەی��دص��اق ,دەرچ��وی ك���ۆل���ێ���ژی زم������ان /زم�����ان وئ���ەدەب���ی ك��������وردی س����������اڵ����������ی(,)1997/1996 ب��ەرواری دام��ەزران��دن( ,)1007 /10/2 ل������ەب������ەرواری( 2002/9 /10ت���ا /24 )2010/9وەك بەڕێوەبەر لەقوتابخانەی ئامادەیی( سەیدصادق) دەستبەكاربووم باشان وەك سەرپەرشتیاری پسپۆڕی كارگێڕی ل���ەب���ەرواری(,)2010/9 /25 ب������ەرواری دەس��ت��ب��ەك��ارب��وون��م وەك��و بەڕێوەبەری پ��ەروەردەی سەیدصادق ل��ە( .)2014/8 /20سنوری پ��ەروەردەی سەید ص��ادق( )67قوتابخانە هەیە()12 ئامادەیی و( )3باخچەی ساوایان و()3 بنكە لەخۆدەگرێت . لەپاش شاغیربوونی پۆستی پەروەردەی س��ەی��دص��ادق ل����ەب����ەرواری()2014/1/5 ئەم پۆستە بەوەكالەت بەڕێوە دەب��را, وەزارەت���ی پ���ەروەردە بۆ پڕكردنەوەی ئ��ەم پۆستە ل��ەب��ەرواری()2014/3 /26 ل��ەم��اڵ��پ��ەری وەزارەت ئ���اگ���اداری بۆ پ��ڕك��ردن��ەوەی ئ��ەم پۆستەكرا كەهەر مامۆستایەك ئ��ارەزوم��ەن��دە ومەرجی بوون بە بەڕێوەبەری تیایە(سیڤی) خۆی پێشكەش ب��ەب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی گشتی پ���ەروەردەی سلێمانی بكات ,پاش ئەم ئاگادارییە( )9مامۆستا سیڤیان پێشكەش كرد بۆجیابوونەوەی سیڤیەكان خاڵبەندی دان���را ,ب��ەم شێوەیە(بڕوانامە ,سااڵنی خزمەت ,رێزوسوپاس ,بواری كارگێڕی) پاش خاڵبەندی سیڤیەكان,چاوپێكەوتن ئ��ەن��ج��ام��درا ل���ەالی���ەن ل��ێ��ژن��ەی��ەك��ەوە كەپێكهێنرابوو لەبەڕێوەبەرایەتی گشتی پ��ەروەردەی سلێمانی بۆدیاریكردنی()3 سیڤی و لەدواییدا نێردران بۆ وەزارەتی پ����ەروەردەو ل��ەالی��ەن لێژنەیەكیترەوە ل�������ەوەزارەت چ��اوپ��ێ��ك��ەوت��ن��ی دووەم ئ��ەن��ج��ام��درا ل��ەك��ۆت��ای��دا ئ��ەوم��ت��م��ان��ەی��ە درا ب��ەم��ن ل���ەب���ەرواری()2014/8 /20 دەستبەكاربووم .
32
گۆڤاری مامۆستا :وەك بەڕێوەبەری نوێی پ����ەروەردەی سەید ص��ادق گرنگترین كێشەكانتان چیە؟ مامۆستا س��ۆران :زۆرب��ەی مامۆستایانی س��ن��وری پ��ەروەردەك��ەم��ان دانیشتوی س��ل��ێ��م��ان��ی و ه���ەڵ���ەب���ج���ەی ش��ەه��ی��د وش�������ارەزورن ,ئ����ەوەش ب��ۆت��ە گرفت و زۆرب�������ەی م���ام���ۆس���ت���ای���ان داوای گواستنەوە دەكەن بۆشوێنی دانیشتنی خ���ۆی���ان ,ب��ەگ��واس��ت��ن��ەوەی��ان ش��اغ��ی��ر دروس��ت دەبێت جگە ل��ەوەی چەندەها قوتابخانەمان هەیە كە كەمی میالكی مامۆستایانمان بەوانەبێژ پڕكردۆتەوە. كەمی میالكی فەرمانبەران( باخەوان, نوسەر,كارگوزار ,پاسەوان ) بۆتە گرفت بۆ قوتابخانە وخوێندنگاكانمان،كەمی ه��ۆی��ەك��ان��ی ف��ێ��رك��اری وپ��ێ��داوی��س��ت��ی تاقیگەكانی( كیمیا ،بایۆلۆجی وفیزیا)، زۆر لەبینای قوتابخانەكان پێویستیان ب��ەن��ۆژەن��ك��ردن��ەوە ه��ەی��ە ,ب��ەاڵم بەهۆی قەیرانی داراییەوە نۆژەن نەكراونەتەوە . گۆڤاری مامۆستا :گرفت و ئاستەنگەكانی كەمی بیناو زۆری قوتابی وخوێندكار وكەمی میالكی مامۆستاو فەرمانبەرانی ن���او دی���وان���ی پ����ەروەردەك����ەت����ان ل��ە چ ئاستێكدایە؟ مامۆستا س���ۆران :ق��ەزای سەید صادق جیاواز لەقەزاكانیترلەسەردەمی رژێمی ب��ەع��س��دا ل��ەگ��ەڵ زەوی����دا ت��ەخ��ت��ك��راوەو سەرلەنوێ بنیاتنراوەتەوە ,واتە بینای ك��ۆن��ی ت��ی��ا ن��ەم��اب��وو گ��ش��ت ب��ی��ن��اك��ان ل���ەس���ەردەم���ی ح��ك��وم��ەت��ی ه��ەرێ��م��دا
دروس���ت���ك���راون ك��ەئ��ەم��ەش ل��ەئ��اس��ت��ی پ��ێ��وی��س��ت��دا ن���ەب���ووە .ك���ەم���ی م��ی�لاك��ی م��ام��ۆس��ت��ای��ان گرفتی دروس��ت��ك��ردووە تائێستا( )77وانەبێژو( )254مامۆستاش ف��ۆرم��ی گ��واس��ت��ن��ەوەی��ان پ��ڕك��ردۆت��ەوە, ف��ەرم��ان��ب��ەران��ی دی���وان���ی پ������ەروەردەو میالكمان كەمەو فەرمانبەر هەیە چەند كارێكی الیە بەهۆی كەمی فەرمانبەرەوە گ���ۆڤ���اری م��ام��ۆس��ت��ا :ف���راوان���ی س��ن��وری پەروەردەكەتان ودوری هەندێك ناوچەی شاخاوی و دوورە دەست وهاتوچۆی بەردەوام و نالەباری رێگاوبان و گلەیی مامۆستایان تا چ رادەی��ەك سەرقاڵتان دەكات؟ مامۆستا سۆران :پەروەردەی سەید صادق س��ن��ورێ��ك��ی ف���راوان���ی ه��ەی��ە ,بەتایبەت ن���اح���ی���ەی(س���روج���ك) ك��ەن��اوچ��ەی��ەك��ی ش��اخ��اوی��ی��ەو مامۆستایان ن��اچ��ارن لە شوێنی دەوامكردنیان بمێننەوە ,چونكە ل��ەوەرزی زستاندا زۆرج��ار ناتوانرێت هاتوچۆبكرێت بۆ گوندەكان . گۆڤاری مامۆستا :دیوانی پەروەردەكەتان وش��ەف��اف��ی��ەت��ی ك���ارك���ردن���ت���ان ل��ەگ��ەل فەرمانبەرانی ن��اودی��وان وپەیوەندیتان ل��ەگ��ەل ی��ەك��ەی س��ەرپ��ەرش��ت��ی��اری لەچ ئاستێكدایە؟ م��ام��ۆس��ت��ا س����ۆران :پ�لان��ی ك��ارك��ردن��م��ان وای���ە دەس��ەاڵت��ەك��ان داب���ەش بكرێت و ه���ەر ف��ەرم��ان��ب��ەرێ��ك ك���ارەك���ەی خ��ۆی ئ��ەن��ج��ام ب���دات ب��ەپ��ێ��ی دەس��ەاڵت��ەك��ەی .بێگومان سەرپەرشتیاری پەروەردەیی ل��ەس��ی��س��ت��ەم��ی پ�����ەروەردەی�����ی م��ای��ەی
مـامـۆسـتا بایەخپێدانە ئ��ەوی��ش ل��ە روان��گ��ەی ئەو دەورەی ك���ە وەك س��ەرك��ردەی��ەك��ی پ��������ەروەردەی��������ی ب���ەرپ���رس���ی���ارێ���ت���ی بەرەوپێشچونی پ��رۆس��ەی فێركردن وف��ێ��رب��وون��ی ل��ەئ��ەس��ت��ۆدای��ە لەمیانەی ئەنجامدانی ئەركەكانی سەرپەرشتیكردن كەكۆدەكرێتەوە لەو هەوڵ و تێكۆشانەی ك��ەدەی��خ��ات��ە گ��ەڕ ب��ۆ بەرەوپێشبردنی پرۆسەی پەروەردە ,لەسیستەمی نوێدا دەبێت كارەكانمان بەتیم وگروپ ئەنجام ب��دەی��ن ن��اك��رێ��ت رۆڵ���ی سەرپەرشتیار لەبەرچاو نەگیرێت لەبەرئەوەی ئەوان چ���اوی پ�����ەروەردەن و پەیوەندییەكی پتەویان هەیە. گ��ۆڤ��اری مامۆستا :قوتابی وخوێندكارە ئاوەرەكانی ناوچەكانی خواروی عێراق وسوریاو شەنگارو كۆبانێ لەسنوری پ��ەروەردەك��ەت��ان��دا چ چارەسەرێكیان بۆكراوە ئەگەر هەن ژمارەو داتایان لە چ ئەندازەیەكدایە؟ مامۆستا س��ۆران :ئ��اوارەك��ان��ی رۆژئ��اواو شەنگار رێژەیەكی كەم قوتابیمان هەیەو قوتابخانەی تایبەتیان بۆ نەكراوەتەوە ل���ە ق��وت��اب��خ��ان��ەك��ان��ی خ���ۆم���ان درێ���ژە ب��ە خ��وێ��ن��دن دەدەن .ب���ۆ ئ��اوارەك��ان��ی ن���اوەڕاس���ت وخ������واروی ع��ێ��راق دوو
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
قوتابخانەیان بۆكراوەتەوە كە قۆناغی بنەڕەتییەو( )475قوتابی هەیە هەروەها دواناوەندی نەورۆز كە 12-7ئامادەییەو ( )164قوتابی هەیە . گ��ۆڤ��اری مامۆستا :پەیوەندیتان لەگەل لقی هەڵەبجەی شەهید و كەرتی سەید صادقی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان چ���ۆن���ە؟ ت���اك���و چ���ەن���د ه����اوك����ارن بۆ بەدەمەوەچونی كێشەو چارەسەركردنی گرفتی مامۆستایان ؟ م��ام��ۆس��ت��ا س�����ۆران :پ��ەی��وەن��دی��ی��ەك��ان��م��ان لەئاستێكی باشدایە ل��ەو لێژانانەی لە سنوری پەروەردەكەماندا پێكدەهێنریت و ئالوگۆڕی پێشنیارو لەیەكترگەیشتن
لەنێوانماندا هەیە . گۆڤاری مامۆستا :پێشنیارو داواك��اری و رێنمایی ئێوە چییە بۆ گۆفاری مامۆستا؟ م��ام��ۆس��ت��ا س�����ۆران :گ���ۆڤ���اری مامۆستا گ��ۆڤ��ارێ��ك��ی زۆر ب���ەس���ودەو زان��ی��اری ب��اش��ی ت��ێ��دای��ە و خ��زم��ەت��ێ��ك��ی زۆری ب����واری پ������ەروەردەو الی��ەن��ی پیشەیی دەك���ات.داواك���ارم گرنگی زیاتر بدرێت ب��ە پ�����ەروەردەی دەرون���زان���ی م��ن��دااڵن. چاوپێكەوتن سازبكرێت ل��ەگ��ەل ئەو مامۆستا بەئەزمونانەی كەتەمەنێكی زۆری���ان ل��ەن��او پ��رۆس��ەی پ����ەروەردەو فێركردندا ب��ردۆت��ە س��ەر .س��وپ��اس بۆ ماندبوونی هەموالیەك.
رۆڵی مامۆستا و ئامانجە فێركاریەكانی لەوانەوتنەوەدا پێشكەشە بەهەموو ئ��ەو مامۆستایانەی كەبەقسەی خۆش ودەم بەپێكەنین وزانست وزانیاری و راستگۆیی ودەربڕینی وشەی جوان لەپێناو پێگەیاندن وپەروەردەكردنی ێ ك��ە ك��وردس��ت��ان بكەنە وەچ��ەی��ەك��ی ن��و چ����راخ����ان����ی ب�����ەخ�����ت�����ەوەری وخ���ۆش���ی وبەدەستهێنانی ئاوەتەكانیان: .1وان���ەوت���ن���ەوە یەكێكە ل��ەو چاالكیانەی كەپێویستی ب��ەپ��ەی��وەن��دی ك��ارل��ێ��ك��ردن��ی راس��ت��ەوخ��ۆوە ه��ەی��ە ل��ەن��ێ��وان مامۆستا وخ��وێ��ن��دك��اران��دا ب��ۆف��ێ��رب��وون وگ��ەش��ەی دروست. .2مامۆستایەتی وائ��ەخ��وازێ��ت ش���ارەزاو لێهاتوبێت لە پەروەردە وفێركاری ,توانای زاڵ��ب��وون��ی هەبێت ب��ەس��ەر ئ��ەو م��ادەی��ەی كەدەیەوێت وانەكەی تیابڵێتەوە. .3ت����وان����ای ل��ەب��ەك��اره��ێ��ن��ان��ی رێ��گ��ەك��ان��ی وانەوتنەوە وشێوازی زانیاری گەیاندنی هەبێت دەرب���ارەی وان��ەك��ەی وچاككردنی بارودۆخی ژینگە و رەخساندنی كەشێكی لەبار. ێ و پاڵنەر لەالی .4مامۆستا وەك ه��اوڕ خوێندكاران بۆئەوەی پۆل نەبێتە مایەی بێزاربوون. .5م��ام��ۆس��ت��ا دەب��ێ��ت ح���ەزی لەپیشەكەی بێت ولەسەرخۆ و سنگ فراوان و مێشك
كراوەبێت لەوانەوتنەوە. .6مامۆستا وەك بەڕێوەبەرێكی پەروەردەیی ك��ات��ەك��ان��ی ل����ەژوری پ��ۆل��دا ب��ەس��ەرب��ەرێ��ت وخ���ۆی���ش���ی س���ەرپ���ەرش���ت���ی���ك���ردن���ی س��ەر چاالكیەكانی فێركاری وهەڵسەنگاندن بكات. .7زان���ی���اری هەبێت لەتایبەتمەندییەكانی گ��ەش��ەی خ��وێ��ن��دك��ار ,ئ��اش��ن��اب��ێ��ت ب��ەت��وان��ا وئامادەكاریەكانی خوێندكار. .8وت���ن���ەوەی وان��ەك��ان وا ل��ەق��وت��اب��ی بكات بۆبەشداریكردنی خوێندكار بۆ وتوێژكردن لەناوپۆلدا بەشێوەیەك سەرنج راكێشانی وا لەقوتابیەكان بكات خۆی بەبەرپرسیار بزانێت. .9مامۆستا وەك پەروەردەكارێكی دەرونی ه��ەوڵ��ب��دات ب��ۆ چ��ارەس��ەرك��ردن��ی كێشەكان پێش ئەوەی بچێتە شوێنێكیتر وكاریگەری لەسەر فێربوونی خوێندكار بكات. .10دەبێت جەخت بكاتەوە لەسەر الیەنی ژیری وجەستەیی ودەرونی وكۆمەاڵیەتی. .11دەبێت ئاگاداری رەفتارەكانی بێت لەناو ژوری پۆلدا ئەوەی كاریگەری هەیە لەسەر كەسێتی فێرخواز وتوانای فێربوون. .12م��ام��ۆس��ت��ا ئ��ام��ان��ج��ی ب��ۆپ��ەرەپ��ێ��دان��ی بەهرەكانی قوتابی والیەنەكانی بیركردنەوەی خوێندكار وهاندانی زانست وزانیاری بێت.
خالد ئەحمەد گەاڵڵەیی خوێندنگەی ئاسۆی شەهیدان فیركردنی ئ��ەو چاالكیانەیە كەمامۆستا هەوڵی بەدیهێنانی بۆ بەئەنجام گەیاندنی ئەو تایبەتمەندیانەی كەهەیەتی لەئەنجامی پ���رۆس���ەی ف��ێ��رك��ردن��ی ب��ۆپ��ێ��گ��ەی��ان��دن��ی خوێندكار لەناویۆلدا.دەڵێن(سەركەوتوو كەسێكە ك��ەژی��ان��ی خ��ۆی بەدەستەكانی خ��ۆی بنیات بنێ)،لە كۆتایدا(:جوانترین كەس ئەو كەسەیە كەخۆشی دەخاتە دڵی خەڵكەوە)(.نەمر كەسێكە خزمەتی گەورە بۆگەلەكەی بەدیدەهێنێت).
33
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
بیرەوەری خوێندن وخوێندەواری لەگوندو دێهاتەكانی كوردستان سەربردەی قوتابخانە لەدەربەندی كەندێناوە فەرهاد قادر ئۆمەر بەشی دووەم ل��ەب��ەش��ی ی��ەك��ەم��ی ب��ی��رەوەری��ەك��ان��ی خ��وێ��ن��دن وخ���وێ���ن���دەواری ل��ەگ��ون��دو دێ��ه��ات��ەك��ان��ی ك��وردس��ت��ان��دا مامۆستا نیعمەت عەبدوڵاڵ باسی لەو پەخشانە ه��ەڵ��ب��ەس��ت��ە ك����رد ك���ە ل��ەگ��ۆڕەپ��ان��ی قوتابخانەكەدا خوێندیەوەو گوتی»: دوای خ��وێ��ن��دن��ەوەی هەڵبەستەكە هەموو چەپڵەیان بۆ لێدام ومامۆستاش خ��ەاڵت��ی ك���ردم ،ئ���ەوەش یادگاریەكی خۆش بوو تا ئەمڕۆش ئەم هەڵبەستە لەهزرو بیری خەڵكی گوندەكە ماوە». م��ام��ۆس��ت��ا ن��ی��ع��م��ەت ل������ەدوا دوای بیرەوەریەكانیدا وێڕای مامۆستا یونس حەداد ئاماژەی بەچەند مامۆستایەكیتر ك���ردووە بەگوتەی خ��ۆی كە لەیادی ماون ،لەوانە: )1مامۆستا موسا ئەلیاس خزر بوو خەڵكی بەعشیقە. )2مامۆستا سالم محەمەد ئەمین )3م��ام��ۆس��ت��ا ی���وس���ف ف��رەن��س��ی��س مامۆستای زمانی ئینگلیزی بوو خەڵكی عەینكاوە. )4مامۆستا سەبری عەبدولرەحمان ئامێدی. )5مامۆستا ن��اج��ی عەبدولرەحمان ئامێدی. )6مامۆستا زرار قادر. )7مامۆستا ئیبراهیم ئەلزبێدی )8مامۆستا چەلوب ساعد ئەكرێدی خەڵكی عەممارە. )9مامۆستا حەسەن..... )10مامۆستا كەمال.... وچ���ەن���دان م��ام��ۆس��ت��ای دی��ك��ەش كە لەبیری نەمابوو.
وێنەی قوتابیانی دەربەند لەساڵی 1957
34
م��ام��ۆس��ت��ا ك��ەم��ال م��ح��ەم��ەد ئ��ۆم��ەر مامۆستای زانكۆ لەكۆلیژی پەروەردەی زانكۆی سەالحەدین ،ئەویش خوێندنی سەرەتایی لەپۆلی دووەوە لەو گوندە ت��ەواو ك��ردوەو كۆمەڵێك ی��ادەوەری تاڵ وشیرینی لەگەڵ قوتابخانەی ئەو گوندە هەیە كە بە چەند وێنەیەكەوە راستیەكانمان ب��ۆ روون دەك��ات��ەوە ك��ە دەڵ���ێ « :ل��ەن��اوەڕاس��ت��ی س��ەدەی راب���ردووەوە لە دەربەند خوێندنگەو قوتابخانە هەیە ،كۆمەڵێك مامۆستا لەو گوندە جوانەی كوردان خزمەتیان ك���ردووەو بەزمانی شیرینی ك��وردی م���ن���داڵ���ە چ���اوگ���ەش���ەك���ان���ی���ان ف��ێ��ری خوێندن ونووسینی كوردی كردووە، هەندێكیان پتر لەگەڵ خەڵكەكە تێكەڵ ببوون وپەیوەندی باشی كۆمەاڵیەتیان هەبوو ،دیارترینیان مامۆستا كەمال مستەفا كە تا ئێستاش جێ پەنجەی دیارە لەگوندەكە». مامۆستا زرار محەمەدئەمین وسمانیش رۆشنبیرێكی دیكەی ئ��ەو قوتابخانە خنجیالنەیە ك��ە ئێستا مامۆستای خانەنیشە ،یەكێك ب���ووە لەقوتابیە بەراییەكانی قوتابخانەی ئەو گوندە لە پەخشانەنووسینێكی بیرەوەریەكانی خ��ۆی��دا ل��ەژێ��ر ن��اون��ی��ش��ان��ی(رۆژان��ەی قوتابیانی ق��وت��اب��خ��ان��ەی دەرب��ەن��دی گ���ۆم ل��ەك��ەن��دێ��ن��اوە) ن��ووس��ی��وی��ەت��ی ودەڵ���ێ »:ساڵی 1956ـ���ـ 1957بوو، م��ن وەك���و قوتابیەكی ئ��ەو ك��ات كە لەژێر حوكمڕانی پاشایەتی دەژیاین، ب���ەی���ان���ی���ان ب���ەج���ۆش وخ����رۆش����ەوە پ���ەرت���ووك وپ�����ەڕاو وپ��ێ��ن��ووس��م��ان دەخ��س��ت��ە ن���او ه��ەگ��ب��ەی قوتابخانە، ه��ەروەه��ا كوپی شیر خ��واردن��ەوەش دەبوو لەگەڵ بوایە ،چونكە رۆژ رۆژی ت��ەغ��زی��ەی م��ەدرەس��ی ب���وو ،لەیادمە وەك��و ئ��ەم��ڕۆ مامۆستا یونس ی��ادی بەخێر لەبری زەنگ فیتەی بەیانیانی لێدەدا ،ئێمەش وەك سوپایەكی ئامادە ل��ەگ��ۆڕەپ��ان��ی ق��وت��اب��خ��ان��ە چ��اوەڕێ��ی ف��ەرم��ان ورێ��ن��م��ای��ی��ەك��ان��ی مامۆستا ب���ووی���ن ..ق��وت��اب��خ��ان��ە ل��ەن��اوەڕاس��ت��ی گ��ون��د ب���وو ،س����ەداو دەن��گ��ی بەیانی
باشی قوتابیان ه��اوش��ێ��وەی جریوە جریوی چۆڵەكە ،گوندەكەی تەنیبۆە لەبەختەوەری وكامەرانی» ..هەروەها لەبیرەوەریەكانیدا دەربارەی تەغزیەی مەدرەسی مامۆستا زرار دەڵێ »:شیری كواڵو ،قەسپی حەسرەشی وبسكوێت وحەبی روونی ماسی بیرەوەری تاڵ وشیرینی رۆژان���ی ئەوساكە وەختی بوون ،چیرۆكی بەرئاگردانی رۆژانێك ب��وون چەكەرەكردنی روح��ی مرۆڤ بوونی خۆم تیا دەدیتەوە قەت لەبیرم ناچنەوە». وەك ب���اس���م���ان ك����رد ل����ەو گ��ون��دە ب���ژاردەی���ەك لەمامۆستایانی ن���اوازە وانەیان گوتۆتەوەو رۆلیان هەبووە ل��ەب��ەرزك��ردن��ەوەی ئ��اس��ت��ی زانستی ورۆش��ن��ب��ی��ری الوان����ی خوێنگەرمی گ��ون��دەك��ە ،ل��ەوان��ە م��ام��ۆس��ت��ا یونس عەبدوڵاڵ حەداد كە یەكەم مامۆستای دەس��ت��ب��ەك��ار ب���ووە ل��ەو گ��ون��دە ب��ەوە ناسراو بوو كەسێكی هێمن و بەسەلیقە بووە لەبواری پ��ەروەردەو فێركردن، ب��ۆی��ە خ��ەڵ��ك��ی گ��ون��د رێ���زی زۆری���ان گرتووە وەكو خۆی دەڵ��ێ « :ماوەی س��ێ س���ااڵن ب��ەڕێ��وب��ەر ومامۆستای دەرب���ەن���دی ك��ەن��دێ��ن��اوە ب���ووە ،ل��ەالی خەڵكی گوند خۆشەویست ب��ووەو بە یونسە فەندی ناسراوە».
مامۆستا یونس حداد ساڵی 1957 ئەو مامۆستایە سەبارەت بەقوتابخانەی گ��ون��دەك��ە ی��ادگ��اری زۆری ه��ەی��ە كە دەڵ��ێ :ساڵی 1955بوومە مامۆستا ل���ەدەرب���ەن���دی ك��ەن��دێ��ن��اوە ،س��ەرەت��ا تەنها یەك پۆل هەبوو ،ساڵی دواتر هۆبەیەكی دیكەمان زیادكرد بۆ پۆلی دوو ،بۆ ساڵی سێیەم ،تەوێلەیەكی
مـامـۆسـتا
گ��ەورە هەبوو لەتەنیشت قوتابخانە بەناچاری ئ��ەو تەوێلەیەمان خاوێن كردەوەو تەرتیبمان كردو بوو بە پۆلێك. لەو قوتابخانەیە زۆرب��ەی قوتابیەكان ك��وڕ ب���وون ،تەنها دوو ك��چ ه��ەب��وو، ئەوانیش كچەكانی عەیزاغا ب��وون.. بەپێی گێڕانەوەكانی مامۆستا یونس ئ��ەو وەخ��ت��ی (ت��ەغ��زی��ەی م��ەدرەس��ی) هەبووە كە شیرو بسكوێت وقەسپ وجۆرە حەبێكیان دەدا بە قوتابی پێی دەگوترا جگەری ناهەنگ (كبد الحوت). بە یادەوەریەكانی مامۆستا یونس دوو س��اڵ دوای دەس��ت��ب��ەك��ارب��وون��ی دوو مامۆستایتر هاتن كە عەرەب بوون بۆ قوتابخانەی گوندەكە ..هەر لەو بوارە مامۆستا یونس قسەیەكی خۆشی گ��ێ��ڕای��ەوەو گ���وت���ی »:م��ام��ۆس��ت��اك��ان ه��ەن��دێ��ك ف���ێ���ری ك������وردی ب���ب���وون، یەكیان وان��ەی ماتماتیكی(بیركاری) دەگ��وت��ەوە دەی��گ��ووت« :ئەربعە زائید دوو یوساوی ش��ەش» .ه��ەروەه��ا لە بەسەرهاتێكی دی��ك��ەدا گ��ێ��ڕای��ەوە كە رۆژێكیان لەقوتابیەك دەدات ،دایكی قوتابیەكەش دێتە قوتابخانە كەمێك بۆڵە بۆڵ دەكات ،ئیدی دڵی مامۆستا یونس تۆزێك گەردی دەگری ولەبەر دڵی گران دەبێ ،ئەو قسەیە دەگاتەوە مام فەقێ كە جوامێرو پیاو ماقوولی ناوچەكە بووە ،ئەویش یەكسەر دێتە سەر ماڵەكەو پێیان دەڵێ :ئەمن قبوڵ ناكەم جارێكی دیكە شتی وا دووبارە بكەنەوە ،مامۆستا لەبەر ئەوە هاتۆتە ئ��ێ��رە م��ن��داڵ��ەك��ان��ی ئ��ێ��م��ە پ�����ەروەردە بكات وف��ێ��ری خوێندن ونووسینیان بكات ،دەب��ێ ئێمە رێ��زی بگرین وبە برا گ��ەورەی خۆمانی بزانین ،پاشان باوكی قوتابیەكە هاتەوە الی مامۆستا لەبری خێزانەكەی داوای لێ بووردنی ل��ەم��ام��ۆس��ت��ا ك���رد ،ه��ەت��ا وەك���و ئ��ەو رۆژەی خزمەتی مامۆستا لەو گوندەی بوو شتی وا رووینەدایەوە ..هەروەها مامۆستا كەمال مستەفا كە یەكێكیترە لەو مامۆستا بژاردە رۆشنبیرانەی بەوە دەناسرا كەسێكی رۆشنبیرە لەبواری خوێندن ورۆش��ن��ب��ی��ری گشتی ،بۆیە خەڵكی گوند رێزی زۆری��ان گرتووە، ئەو مامۆستایە ماوەی سێ ساڵ لەو گ��ون��دە مامۆستا ب���ووەو لەدەفتەری یادەوەریەكانی نووسیویەتی :دوای تەواوكردنی خوێندن لە 1969/3/10 وەك گەنجێكی شارستان لەهەڕەتی الوێ��ت��ی��دا ی��ەك��ەم ج���ار خ���ۆم دی��ت��ەوە
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
بەپیشەی مامۆستایەتی لەگوندێك دووجار بەدەستی رژێمی داگیركاری ئ��ەوس��اك��ەی ئ��ێ��راق س��ووت��ێ��ن��را ب��وو، خ���اپ���وور ك���را ب����وو ،ئ���ەو گ��ون��دەش دەرب���ەن���دی گ��ۆم��ی س���ەر بەناحیەی ك��ەن��دێ��ن��اوە ب����وو ..ل��ەگ��ەڵ ئ��ەوەش��دا گوندەكە نزیكەی 60ـ 70كیلۆمەترێك لەهەولێرەوە دوور ب��وو ،ب��ەاڵم زۆر خ��ۆش��ح��اڵ ب���ووم بەگەشتێكی سێ ساڵی ب��ەن��اوی گەشتی مامۆستایی، چونكە شەیداو ئ��ارەزووی ئەو پیشە پیرۆزە بووم كە پیشەی مامۆستاییە.. پیشەیەك ك��ە بەهیوا ب��ووم رۆژێ��ك ل�����ەڕۆژان ب��ت��وان��م رۆڵ��ەك��ان��ی ك��ورد هۆشیارو بێدار بكەمەوەو رێنماییان ب��ك��ەم ب����ەرەو وان��ەك��ان��ی ژی����ان .ئ��ەو م��ام��ۆس��ت��ای��ە ل��ەوەس��ف��ی گ��ون��دەك��ەدا كۆمەڵێك ی���ادەوەری ت��ۆم��ارك��ردووە، ك��ە نووسیویەتی :ئ��ەو گ��ون��دە وەك س����ەرج����ەم گ���ون���دەك���ان���ی دی���ك���ەی ك��وردس��ت��ان ئ��اس��ەواری داگ��ی��رك��اری پێوە دی��ارب��وو ،خ��ان��ووەك��ان��ی لەقوڕ دروستكرا بوون ،كەمی خزمەتگوزاری ل����ەڕووی ب��ێ ك��ارەب��ای��ی ون��ەب��وون��ی رێگاوبانی هاتووچۆو نەخۆشخانە، بەواتایەكی دیكە گوندێكی سادە وەك قوتابخانە .هەروەها لەبەشێكی دیكەی یادەوەرەكانی نووسیویەتی« :خەڵكی دەربەند خاوەن داب ونەریتی رەسەنی كوردانە بوون ،كە ئەمەش سەرەتایەكی ب���اش ب���وو ك��ە م��ام��ۆس��ت��ای��ەك��ی وەك
م��ن ل��ەه��ەرەت��ی الوی���م ب��ەم��اوەی��ەك��ی ك��ەم بتوانم رابێم وبگونجێم لەگەڵ مامۆستایان ،قوتابیان ،خەڵكی گوند بەگشتی .ل��ەو گ��ون��دە تۆمارگەیەكم ئ���ام���ادە ك���ردب���وو ب��ۆ ت��ۆم��ارك��ردن��ی زان��ی��اری لەسەر ژیانی كۆمەاڵیەتی، كە لەدواییدا وەك ئەرشیفێكی ناوازە سوودی هەبوو لەسەر پەروەردەكردن وپێگەیاندنی قوتابی والوانی گوندەكە ل�����ەڕووی پ�������ەروەردەی نیشتمانی وگ��ەش��ەی جەستەیی وروح����ی ..لەو ت��ۆم��ارگ��ەی��ەدا ن��اوی زۆر كەسایەتی دی��اری گوندەكەی تیا تۆماركراوە». مامۆستا ك��ەم��ال لەبەشێكی دیكەی یادەوەریەكانی دەربارەی كاتی بەتاڵی وپشووەكان نووسیویەتی :هەر لەو گ��ون��دە ل��ەڕۆژان��ی پ��ش��وو كاتێكم بۆ خ��ۆم ل��ەخ��وێ��ن��دن��ەوەی كتێب دی��اری كردبوو ..كتێبەكانیش بابەتیانە بوون، لەوانە بابەتە سیاسی وكۆمەاڵیەتی وبابەتە ئەدەبیەكانی وەك چیڕۆك .لە دوا الپەڕەی دەفتەری یادەوەریەكانی مامۆستا كەمال موستەفا لەو گوندە ن����ووس����راوە :ل���ەپ���اش ت��ێ��پ��ەڕب��وون��ی س��ااڵن��ێ��ك ،زۆرێ���ك ل��ەو قوتابیانەی وانەكانی ژیانم ف��ێ��رك��ردوون ئەمڕۆ بوونەتە پێشەنگ بۆ خاك و واڵتیان، كە دەیانبینم هەست بەئاسوودەیی دەك��ەم كە ئەو نەمامانەی رواندمان وپەروەردەمان كردن ،ئەمڕۆ پێگەیوون وپیاوی گەورەیان لێ بەرهەم هاتووە.
35
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
دیداریك لەگەڵ مامۆستای بەهرەمەند(هیوا حەمە ساڵح) ی خۆشنوس
خەتی جوان ڕاستی رونتر دەكاتەوە
هیوا حەمە ساڵح حەسەن لەدایكبووی 1972دەرچوی پەیمانگەی مامۆستایانە ،یەكێكە لەو مامۆستایانەی بەهونەری خەت جوانی جێدەستی لەهونەری كوردیدا دیارە بەدەست وخەتە جوانەكەی سەرنجی قوتابیان ومامۆستایانی بەالی خۆیدا راكێشاوە وئێستا سەرپەرشتیاری پەروەردەیی هونەرە لەشاری سلێمانی ،گۆڤاری مامۆستا ئەم دیدارەی لەگەڵ سازدا..
ئا :بەختیار تیلە كۆیی گۆڤاری مامۆستا :دەتوانیت پێمان بڵێی س���ەرەت���ای ك���اری ه��ون��ەری��ت ب��ۆك��ەی دەگەڕێتەوە ؟ م.ه��ی��وا :دەسپیكی ك��اری هونەریم دە گەڕێتەوە بۆساڵی هەشتاكان كەئەو كات قوتابی سەرەتایی بووم عاشقی هەردوو هونەری وێنەكیشان وخۆشنوسی بووم لەپۆلی شەشەمی سەرەتایی هەموكات مامۆستا ن��اس��ن��ام��ەی ت��اق��ی��ك��ردن��ەوەی بەكالۆریای دەداپێم ناوی قوتابیەكانم دەنوسی هەروەها بەڕێوبەری قوتابخانە هەفتانە لەسەر تابلۆی قوتابخانە رای دەسپاردم بەنوسینی وتەی جوان. گۆڤاری مامۆستا :هونەری خۆشنوسی الی تۆچی دەگەیەنێت؟ م.هیوا :هونەری خۆشنوسی جیهانێكی ب��ەرف��راوان��ە ل��ەه��ون��ەر ئ��ەگ��ەر ب��ەوردی ل��ێ��ی ب��ڕوان��ی��ن چ��ون��ك��ە ه��ون��ەرێ��ك��ی پڕ لەنهێنیەلەروی ب��ەئ��ەن��ج��ام گەیاندنی جوانكاری پیتەكان پێویستە پێشوەخت ب��ەه��رە ه��ون��ەری��ەك��ەت تیابێت دوات���ر دەت��وان��ی��ت م��وم��ارەس��ەی بكەیت وەك��و دەڵێن خەتی ج��وان راستیەكان زیاتر رونتردەكاتەوە .. گ���ۆڤ���اری م��ام��ۆس��ت��ا :وەك ئ��ەن��دام��ان��ی
36
خێزانەكەت كەس هاوكاری كردوویت ؟ م.هیوا :فێربوونی هونەری خۆشنوسی لەالیەن برا گەورەكەم مامۆستا مستەفا دەستی گرتم بۆ ئاشنابوونم بەم هونەرە و بەكەرەسەكانی بەكارهێنان لەهونەردا و چۆنیەتی نوسینی پیتەكان وتەمرین ك��ردن تیایاندا رۆژان��ە بۆماوەی چەند كاتژمێرێك . گ���ۆڤ���اری م��ام��ۆس��ت��ا :چ ه��ون��ەرم��ەن��دێ��ك كاریگەری هەبووە لەسەر خۆشنوسیت؟ م.هیوا :مامۆستای خۆشنوسی گەورەی كوردم ئەحمەد عەبدولرەحمان بەراستی زۆر س����ودم وەرگ�����رت ل��ەوان��ەك��ان��ی ه��ون��ەری خۆشنوسی منی لەقۆناغێك بردە قۆناغێكی پێشتر لەكاری هونەریدا هەروەها خۆشنوسی گ��ەورەی ئێرانی غوالم حوسێن ئەمیرخانی.. گۆڤاری مامۆستا :بەبۆچونی بەڕێزت ئەو خەسڵەتانە چین لەهونەری خۆشنوسیدا هەیە؟ م.ه������������ی������������وا :دەب���������ێ���������ت زۆر لەسەرخۆبێت،راستگۆبیت لەگەڵ خۆت و هونەرەكەتدا،بەردەوام كاری نوێگەری لەخەت وپێداویستی خۆشنوسی بكەیت ب��ەردەوام باڵوكراوەت هەبیت،پێشانگە
بكەیتەوە.. گۆڤاری مامۆستا :ئەو خەتانەی نوسینی پێدەنوسیت كامانەن؟ م.هیوا :ب��ەزۆری خەتی سولس،نوسخ ،دیوانی.. گۆڤاری مامۆستا :لەبواری هونەردا خۆت ێ دەزانیت؟ بەقەرزاری ك م.ه���ی���وا :خ���ۆم ب����ەق����ەرزاری ه��ەم��وو ئەومامۆستایانە دەزان���م كەدەستیان گرتم ماندووبوون پێمەوە تاوەكو فێری ئەم هونەرە بم.. (وەك دیزاینەرێك لوگوم بۆ چەندین كومپانیاو رێكخراووكردووە توانیومە دی��زای��ن��ی ب��ە رگ ب��ۆچ��ەن��دی��ن گ��وڤ��ارو ڕوژنامە بكەم) گۆڤاری مامۆستا :تاچەند توانیوتە لۆگۆ بۆ رۆژنامەوگۆڤارەكان دروست بكەیت؟ م.ه���ی���وا :وەك دی��زای��ن��ەرێ��ك ل��ۆگ��ۆم ب���ۆ چ��ەن��دی��ن ك��ۆم��پ��ان��ی��او رێ��ك��خ��راو ك���ردووە،ت���وان���ی���وم���ە دی��زای��ن��ی ب���ەرگ ب��ۆچ��ەن��دی��ن گ��ۆڤ��ار و رۆژن���ام���ە بكەم .ه��ەروەه��ا ل���ەرۆژی ئ��ااڵی كوردستان
مـامـۆسـتا كە لەقوتابخانەی جەمالی حاجی عەلی كرایەوە لەدوای ئەوەی وەكو ئەندامی لێژنەی هەڵسەنگاندنی باڵوكراوەكان لۆگۆی ئااڵی كوردستانم بەشێوەیەكی جوان نەخشاند. گ��ۆڤ��اری مامۆستا :تاچەند ئ��ەم هونەرە گرنگی پێدەدرێت لەهەرێمی كوردستان؟ م.ه��ی��وا :ئاستی ه��ون��ەری خۆشنوسی لەكوردستاندا زۆربایەخی پێنادەن و بەهونەرێكی سەردەمی نازانن لەگەڵ ئ��ەوەش��دا كەهونەرێكی ب��ااڵی��ە سااڵنە ل��ەواڵت��ان��ی ئ��ێ��ران وت��ورك��ی��او مالیزیاو ێ واڵت��ە عەرەبیەكان چەندەهاپێشبڕك وپێشانگەی ب��ۆدەك��رێ��ت��ەوە زۆرب���ەی خەاڵتەكانی ئەو پێشبڕكێیە خۆشنوسانی كورد وەری دەگرن.. گ���ۆڤ���اری م��ام��ۆس��ت��ا :ئ���ەو خ��ەاڵت��ان��ەی وەرتگرتون لەناوخۆ و دەرەوەی واڵت كامانەن؟ م.ه��ی��وا :خاونی سێ خەاڵتی جیهانیم ل��ەواڵت��ان��ی ئ��ێ��ران وس��ع��ودی��ە وس��وری��ا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015 زی���ات���ر ل���ە 15خ���ەاڵت���ی ن��اوخ��ۆی��ی��م لەپێشبڕكێیەكانی سلێمانی و هەولێرو بەغدا وەرگرتوە،بەدستهێنانی 3خەاڵتی پۆستەر لەرێكخراوەكان،نزیكەی 25 ب��ەش��داری شێوەكاری و زیاتر لە 40 مەدالیای خۆشنوسیم وەرگرتوە. گۆڤاری مامۆستا :كۆمەڵەی خۆشنوسانی كوردستان تاچەند توانیویەتی رۆڵی هەبێت لەپێشخستنی ه��ون��ەری خەت جوانیدا؟ م.ه����ی����وا :ك���ۆم���ەڵ���ەی خ��ۆش��ن��وس��ان��ی كوردستان كەخۆم لێپرسراوی هونەری وئ��ەن��دام��ی دەس��ت��ەی ك��ارگ��ێ��ڕی��م هیچ دەعمێك ناكرێت هەتا بتوانێت خزمەت بكات لەبواری كارەكەیدا تەنها ئەوەبوو لەساڵی پاردا بەسپۆنسەری كۆمپانیای نەجمەدین توانیمان پێشبڕكێیەك ساز بكەین لەكاتێكدا خ��ۆم یەكێك ب��ووم لەئەندامانی لێژنەی هەڵسەنگاندن.. گۆڤاری مامۆستا:پڕۆژەی داهاتوت چیە؟ م.هیوا:پرۆژەی داهاتوم دروستكردنی
پ��ەڕاوێ��ك��ی خ��ۆش��ن��وس��ی��ە ب��ۆ قۆناغی بنەڕەتی لەخەتەكانی نوسخ و روقعە ب��ەه��اوك��اری سەرپەرشتیاری هاوڕێم م.ئاوات ئەبوبەكر. گ���ۆڤ���اری م��ام��ۆس��ت��ا :چ داواك���اری���ەك���ت لەوەزارەتی پەروەردە هەیە؟ م.هیوا :داواكارم لەوەزارەتی پەروەردە ب��ای��ەخ��ێ��ك��ی ب���اش ب���ەم ه���ون���ەرە ب��دات و ب��ی��ك��ات ب���ەوان���ەی���ەك���ی س���ە رەك���ی لەقوتابخانەوخوێندنگەكاندا مامۆستایان خولیان بۆبكرێتەوە و قوتابیان بەم هونەرە ئاشنابكەن. گ��ۆڤ��اری م��ام��ۆس��ت��ا :چ پێشنیارێكت بۆ گۆڤارەكەمان هەیە؟ م.ه���ی���وا :پ��ێ��ش��ەك��ی زۆر س��وپ��اس��ی گۆڤارەكەتان دەكەم كە ئەم دەرفەتەی بۆ ئێمە رەخساند و ئێمە بەسەر دەكەنەوە ، ژمارەی گۆڤارەكە زۆر بەكەمی دەگاتە دەستمان ،تكایە تیراژی زیاد بكەن زۆر سوپاسی ئێوەی بەڕێزیش دەك��ەم بۆ ئەم چاوپێكەوتنە..سەركەوتوبن..
پێشمەرگە
عەلی حەمەڕەشید بەرزنجی پێشمەرگەیە پێشـمەرگە پارێزەری كوردســــتان پێشمەرگەیە پێشمەرگە كۆڵنەدەرە و قارەمــان @@@ پێشمەرگە گیان دەبەخشێ بۆ ئەم خاكە شـــــیرینە نمونەی دڵســـــۆزییە و دڵی پڕ لــــــە ئەوینە جێی شانازی هەموانە و بـــڕوای بەرز و بەتینە @@@ بۆ سەربەستی كوردستان ئەو چەكی كردۆتە شان كێوێكی پــــــۆاڵیینە بەرامبەر بە دوژمنــان كوڕی رۆژی تەنگانە و هێمایە بۆ بەرخـۆدان @@@ پێشمەرگەیە ئەو كەسەی گیانی خستۆتە سەردەست تا گـــەل بەخۆشی بژی و كوردستانیشمان سەربەست @@@ 2014\10\1
ب ـ ـهردهوامـ ـ ـ ــی
------رهووف ئاالنیمن لهخهزنهی خهزێنهی خهم نهگوڵێك بۆم ئهپشكوێ نهبههار ێ دێت ه بهرههم لهم زستانی وهیشومهیه نهالنهیهك بهدی ئهكهم جهستهو رۆحم ئاسودهكات نهچرایهك بهدی ئهكهم ێ شاد بكات بهختهوریم پ بۆی ه نیگام دووره ل ه چاوهروانی رێبوارێكی وێڵ و تهنیام ناترسم و زۆربێباكم ئهرۆم تائهگهم ه كامهرانی ئهوسا خۆر دێنمه سهرزهوی تاریكی برۆ ماڵئاوا ئهیكهم ه مارشی ژیانم ێ ئاوا .... خۆر ناروا ت و ناب
37
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
هەڵهاتن یان ترس لە قوتابخانە لێرەدا پێویستە ئەوە بوترێت كە بۆچونەكان س��ەب��ارەت ب��ەت��رس ودڵ��ەڕاوك��ێ��ی هەڵهاتن ل��ەق��وت��اب��خ��ان��ە ل����ەالی ه��ەن��دێ��ك ل��ەزان��ای��ان وت��وێ��ژەران ج��ودا دەكرێتەوە وبەجیا باس دەكرێت وبەپێچەوانەشەوە ،بەاڵم لێرەدا من ئەم حاڵەتە یان دیاردەیەم وەك یەك بابەت باس كردووە ،چونكە دواجار كار لەسەر ژیانی تاك دەكات ودەبێتە هۆی نەخوێندەواربوونی گ���ەر چ���ارەس���ەر ن��ەك��رێ��ت ب��ەگ��ش��ت��ی من وەك كێشەیەكی پ���ەروەردەی���ی ودەرون���ی باسمكردووە،كەدەڵێن حاڵەت مەبەستمان ئەوەیە كەرەنگە ئەمە ساڵ بۆساڵی خوێندن یان لەقوتابخانەیەكەوە بۆیەكێكیتر بگۆڕێت و ل��ەم روەوە دەك��رێ��ت ب��ەح��اڵ��ەت وەس��ف بكرێت كەدەوترێت دی���اردەش مەبەستمان ئەوەیە كەئەمە دیاردەیەكی گشتی جیهانیە تایبەت نیە بەگەل و نەتەوەیەك وسااڵنەش بەرێژەی جیاواز دووبارە دەبێتەوە ،هەڵهاتن لەقوتابخانە بریتیە لەئەنقەست غیاب بوون ێ ئ��اگ��اداری وم��ۆڵ��ەت��ی قوتابخانە یان بەب بەخێوكەر ،بۆئەوەی خێزان بەمكارە نەزانێت م��ن��اڵ ل��ەم��اڵ دەردەچ���ێ���ت ت��اك��ات��ی دەوام���ی قوتابخانە ل��ەدەرەوە دەمێنێتەوە ،هەندێكیتر هەڵهاتن یان ترسی مناڵ لەقوتابخانە بەوە دەب��ی��ن��ن ك��ەم��ن��دااڵن ب��ەه��ەم��وو ش��ێ��وازێ��ك رەتیدەكاتەوە ماڵەوە بەجێبهێڵیت وبچێت بۆخوێندنگە ل��ەب��ەرئ��ەوە ژی��ان بۆمناڵ لەم ژینگە پەروەردەیەدا جیاوازە لەژیانی ماڵەوە لەزۆر روەوە دووركەوتنەوەودابڕان لەدایك وب��اوك��ی وزوو هەستان ل��ەخ��ەو وناسینی شوێنێكی ن��وێ و تێكەڵبوون بەكەسانیتر ێ دەناسرێت ودانیشتن لەسەر كە بەهاوڕ رەح��ل��ەك��ان ب��ۆم��اوەی��ەك��ی زۆر وگوێگرتن بەبێ دەنگی لەمامۆستا وچەندین بابەتیتر كەمنداڵ پابەنددەكات بەكۆمەڵێك رێساویاسا كەپێشتر ل��ەژی��ن��گ��ەی م��اڵ��ەوە بەوشێوەیە ن���ەب���ووە ،م���ن���داڵ ئ���ەم ح��اڵ��ەت��ەی ل��ەس��ەر دەردەك���ەوێ���ت ل��ەی��ەك��ەم رۆژ ی���ان ی��ەك��ەم هەفتەی ژیانی نوێی خوێندنەوە و لێرەوە ێ منداڵ روبەڕوی كۆمەڵێك ئەرك وكاری نو دەبێتەوە وەك جێبەجێكردنی ئەركی ماڵەوە یان تاقیكردنەوەكان و رۆژان��ە لێپرسینەوە ل����ەئ����ەرك وچ���االك���ی���ەك���ان وه��ەن��دێ��ك��ج��ار سەرزەنشتكردن لەالیەن مامۆستاوە. دی���اردەی وازهێنان وراك���ردن لەقوتابخانە دی��اردەی��ەك��ی جیهانیە وگ��ەل ون��ەت��ەوە نیە ل��ەس��ەر روی ئ���ەم زەم��ی��ن��ە ب��ەدەس��ت��ی��ەوە نەناڵێنێت ،بەاڵم گەل ونەتەوە پێشكەوتوەكان ب��ۆئ��ەم دی���اردەی���ە ل��ەه��ەوڵ��ی ت��وێ��ژی��ن��ەوەی زان��س��ت��ی وب��ەدەس��ت��ه��ێ��ن��ان��ی رێ��گ��ەچ��ارەی زانستیدان ،چونكە ئەم دیاردەیە زۆرترسناكە وزیان بەزۆرالیەنی شارستانی دەگەیەنێت، ئەوكەسانەی لەئەنجامی ئەم دیاردەیە واز دەهێنن ب��ەن��ەخ��وێ��ن��دەوار ن���اوزەد دەك��رێ��ن
38
وناتوانن خۆیان لەگەڵ سەردەمدا بگونجێنن لەزۆر الیەنی كۆمەاڵیەتی وئابووریەوە زیان بەكۆمەڵگە دەگەیەنن و ل��ەروی دەرونیەوە ئ��ەم دی��اردەی��ە زی��ان ب��ەت��اك دەگەیەنێت و خ��ۆی ب��ۆخ��ۆی كەلێنێكی دەرون��ی��ە بۆئەو كەسە وكەسی هەڵهاتوو لەقوتابخانە هەست ێ دەكات رەنگدانەوەی بەبێزاری ودڵەڕاوك خراپی لەسەر كەسایەتی و رەوشتی دەبێت. نیشانەكانی ئەم دی��اردەی��ە :لێرەدا دەكرێت ئاماژە بەچەند نیشانەیەك بدەین كەرەنگە ئەم حاڵەتە یان ئەم دیاردەیە بەسەر منداڵدا بیهێنێت وەك(ت��رس ،گریان ،زەرهەڵگەڕان، ئ���ازاری س��ك ،دڵتێك هەڵهاتن ورش��ان��ەوە، سەرئێشە ،دەرب��ڕی��ن��ی ب��ێ��زاری وه��ەوڵ��دان بۆمانەوە لەماڵەوە) ئەم دی��اردەی��ەش بۆتە گرفت بۆ قوتابخانەكان بەتایبەت لەسەرەتای ساڵی نوێی خوێندن لەپۆلەكانی یەك ودووی سەرەتاییدا بەگرفتێك بۆئەو قوتابخانانە دادەنرێت ،بوونی ترس لەقوتابخانە كاریگەری دەب��ێ��ت ل��ەس��ەر گ��ەش��ە وئ��اس��ت��ی خوێندنی مناڵ ،بۆیە دەبێت بەحاڵەت ودیاردەیەكی راستەقینە سەیری بكەین وبەرێگەی زانستی وپ���ەروەردەی���ی ه��ەوڵ��ی چ��ارەس��ەرك��ردن��ی بۆبدەین ،زۆرجار وەك وتم هەریەكە لەترس ێ لەقوتابخانە بەجیا وراك���ردن و دڵ��ەڕاوك � ب��اس دەك��رێ��ن بۆچونەكان ب��ەو ئاراستەن ك��ەج��ی��اوازن وهەریەكە وك��اری��گ��ەری خۆی دەبێت بەاڵم دواجار لەروی پەروەردەییەوە زی���ان بەمناڵ دەگ��ەی��ەن��ێ��ت ب��ۆی��ە دەتوانین گشتگیری بكەین وپێكەوە رونی بكەینەوە. رێژەی ترس یان هەڵهاتن لە قوتابخانە : ئ��ەم دی��اردەی��ە تایبەت نیە بەكۆمەڵێك یان چینێكی دی���اری كۆمەڵگە بەڵكو لەهەموو قوتابخانەیەكدا ئەم حاڵەتە هەیە بەتایبەت ێ ساڵی یەكەمی قوناغی بنەڕەتی ،مەرج لەس نیە ئەم رێژەیە كەخراوەتەرو بەتەواوەتی سەد لەسەد ت��ەواو بێت رەنگە لەجێگەیەك بۆجێگەیەكیتر وساڵێك بۆساڵێكیتر گۆڕانی ب��ەس��ەردا ب��ێ��ت ،ب���ەاڵم بەگشتی لەقوناغی سەرەتای خوێندندا بە تایبەت لەپۆلەكانی ی��ەك تاسێ لە %5ی قوتابیان توشی ئەم حاڵەتە دەب��ن ،لە %2ی قوتابیان لەقۆناغی ن����اوەن����دی و رەن���گ���ە ل��ەق��ۆن��اغ��ەك��ان��ی��ت��ری خوێندندا ب��ەردەوام بێت ،بەاڵم بەرێژەیەكی كەمتر و رەنگە لەناوچەك بۆناوچەیەكیتر ئ��ەم دی���اردەی���ە ب��گ��ۆڕێ��ت ،بۆنمونە رەنگە لەناوچەیەكی دیاریكراو كچان لەكوڕان زیاتر روب���ەڕوی ئ��ەم حاڵەتە ببنەوە بەهۆكاری ج���ۆرب���ەج���ۆر ك���ە ل���ەس���ەروی ه��ەم��وی��ەوە تێگەیشتنە كۆمەاڵیەتیەكانە. هۆكارەكانی ئەم دیاردەیە: دەكرێت لێرەدا ئاماژە بەچەند خاڵێك بدەین كە رەنگە كاریگەری هەبێت وا بكات ئەم دی���اردەی���ە ببێتە م��ای��ەی كێشەی دەرون���ی
سەباح عەلی جاف وپەروەردەیی بۆتاك ،لەوانە: .1ل��ە %50ی حاڵەتەكان بەهۆی دڵەڕاوكێی داب�����ڕان�����ەوە دەب���ێ���ت ل���ەب���ەرئ���ەوە م��ن��داڵ وابیردەكاتەوە ئەگەر ماڵەوە بەجێبهێڵێت روداوێ��ك روو دەدات ،وەك (دروستبوونی ش��ەڕی ن��ێ��وان دای��ك وب���اوك ی��ان نەخۆش كەوتن یان مردنی یەكێك لەودووانە). .2ه��ەب��وون��ی كێشە وملمالنێی ب����ەردەوام لەنێوان ئەندامانی خێزان بەتایبەت لەنێوان كەسە نزیكەكانیدا وەك دایك وباوك. .3گ�����رن�����گ�����ی پ����ێ����دان����ی ل��������ەرادەب��������ەری ب���ەخ���ێ���وك���ەران ب��ەم��ن��داڵ��ەك��ان��ی��ان ل��ەك��ات��ی پ��ەروەردەك��ردن��ی��ان��داب��ەردەوام ل��ەخ��ۆدوور ن��ەخ��س��ت��ەوە و ئ��ەودەرف��ەت��ەی��ان پ��ێ��ن��ەداون سەربەخۆ بن ومتمانە بەخۆ بكەن وئەزمونی ل��ەگ��ەڵ شوێنی ن��وێ��دا هەبێت و لەگەڵیدا بەئاسانی را بێت. .4ه��ەن��دێ��ك دای��ك ل��ەب��ەرخ��ۆی ك��ەئ��ارەزوی تەنیایی ناكات حەزناكات منداڵەكەی لەخۆی دووربخاتەوە الی خۆی رۆڵەكەی دەهێڵیتەوە بۆ ئەو مەبەستە هانی دەدات. ێ لەخێزاندا كەمنداڵ .5لەدایكبوونی منداڵی نو واهەست دەكات سوز وخۆشەویستی كەم دەبێتەوە لەالیەن دایك وباوكیەوە. .6توشبوونی منداڵ بەنەخۆشی خەمۆكی وكەمتوانای ژیری. .7ت��رس��ی م��ن��داڵ لەژینگەی خوێندنگە یان مامۆستا یان مندااڵنیتر یان كەسانی دەرەوە. .8ترسی منداڵی خ��اوەن پێداوستی تایبەت لەوەی كە لەقوتابخانە لەالیەن دەوروبەرەوە گاڵتەی پێبكرێت. .9ب���وون���ی ت���رس ل��ەل��ێ��دان وب��ەك��اره��ێ��ن��ان��ی توندوتیژی لەالیەن مامۆستایانەوە بەرامبەر بەمناڵ كە ئەمە لەرابردوودا گرفت بوو بەاڵم ئێستا كەمتر بۆتەوە. .10ترسی مناڵ لەزۆرپێدانی ئەركی ماڵەوە لەالیەن مامۆستاوە بەتایبەت لەسەرەتای دەوام ی����ان ت���رس���ان ل���ەس���ەرن���ەك���ەوت���ن لەتاقیكردنەوەكان و خوێندندا. ێ پێنەدانی دایك .11هەستكردنی مناڵ لەگو وباوك لەسەرنەكەوتن یان سەركەوتنی لە قوتابخانەدا. ,12نەبوونی پاڵنەر بۆفێربوون یان نەبوونی ه��ان��دەری م��ادی ومەعنەوی ودەسكەوتنی داهاتوو بۆتاك بەتایبەت مەعیشەت كەئەمە ئێستا خەریكە لەنێو منااڵنی كوردستاندا دەبێتە هۆكاریك لەروبەڕوبوونەوەی مناڵ لەگەڵ مامۆستا لەپۆلەكاندا. .13خ��راپ��ی الی��ەن��ی م���ادی و ئەوكێشانەی ك��ەب��ەوه��ۆك��ارە دروس���ت دەب���ن ك��ەدواج��ار وادەكات كەمناڵ بەردەوام لەهەوڵی هەڵهاتندا بێت.
مـامـۆسـتا .14ب�����رادەری خ���راپ هۆكارێكە ب��ۆئ��ەوەی كەهەندێك لەمناڵ واز لەخوێندن بهێنن بەتایبەت ئەوكەسە كەخۆی وازی لەخوێندن هێنابێت دەی���ەوێ���ت ژم����ارەی ه��ەڵ��ه��ات��وان زۆرتربێت. .15ن��ەب��وون��ی متمانە ودڵ��س��ۆز ن��ەب��وون��ی ه��ەن��دێ��ك ل��ەم��ام��ۆس��ت��ای��ان ب��ۆم��ن��دااڵن وەك ئ���ەوەی ك��ەدەوت��رێ��ت هەستی متمانەبوون ئەوكلتورەیە كەمامۆستا دەتوانێت لەروحی قوتابیەكاندا بچێنێت. چ�����ارەس�����ەری ت����رس ی����ان ه��ەڵ��ه��ات��ن لە قوتابخانە:بەگرتنەبەری چەند میكانیزمێك دەت���وان���رێ���ت ه���ەوڵ���ی ك���ەم���ك���ردن���ەوە ی��ان بنەبڕكردنی ئ��ەم دی��اردەی��ە بدرێت ئەویش بەهەمەهانگی الی��ەن��ە پ��ەی��وەن��دی��دارەك��ان��ی وەك خ�������ودی خ����وێ����ن����دك����ار ،م����اڵ����ەوە، قوتابخانە ب��ەك��ارەك��ت��ەرە جیاوازەكانیەوە وچ��ارەس��ەری��ەك��ان��ی��ش ل��ەس��ەر دووئ��اس��ت دەخەینەروو: یەكەم :لەسەر ئاستی ماڵەوە : .1هانی منداڵ بدرێت بەزوترین كات بچێتەوە ب��ۆ قوتابخانە دوان��ەك��ەوێ��ت وب��ەوری��ای��ەوە مامەڵە بكەین ولەسەرەتای دەستبردن بۆ رێگەكان پەنا بۆ توندوتیژی نەبەین. .2دەرخستنی رێزو خۆشەویستی بۆ مناڵ ل��ەوەی ك��ەئ��ەوان گرنگی پ��ێ��دەدەن و الیان كەسێكی بە بایەخ و رێزدارە . .3هەریەكە لەدایك وباوك پەیوەندی نزیك دروس��ت بكەن لەگەڵ منداڵدا بەمەبەستی بەئاگابوون لەكێشەكانی ونمونەی منداڵی خ���ۆی���ان ب����اس ب��ك��ەن ل����ەو روەوە چ��ۆن چارەسەربووە. .4ئ����ەن����ج����ام����دان����ی گ���ف���ت���وگ���ۆی ك������راوە ب��ۆدەس��ت��ن��ی��ش��ان��ك��ردن��ی ن��ەچ��ون��ی م��ن��داڵ بۆقوتابخانە ل��ەوەی كەچی وای لێكردووە ێ بۆپەنا ب��ردن ل��ەو روەوە باسكردنی بەب ترس وشەرم. .5گ���ەر ه��ۆك��ارەك��ان بریتیبوو لەنەخۆشی ب���ۆئ���ەوەی ك��ەن��ەچ��ێ��ت ب��ۆق��وت��اب��خ��ان��ە وەك خەمۆكی الی منداڵ ئەوا پیشانی پزیشكی پسپۆڕ ب��درێ��ت ب���ەاڵم ئ��اگ��ادارب��ە دەرم���ان بۆخودی ترس لەقوتابخانە بەكارنایەت. .6بەكارهێنانی رێگەی پاداشت لەبەرامبەر جێبەجێكردنی ئەركەكانی م��اڵ��ەوەدا دایك وب����اوك ه���اوڕێ���ی م��ن��داڵ ب��ن ل���ەم روەوە هاوكاریان بن لەجێبەجێكردن و سەعیكردن. .7دوورك�������ەوت�������ن�������ەوەی دای������ك وب�����اوك لەشەڕوملمالنێ لەبەرچاوی منداڵ بۆئەوەی ێ نەبێت وبیری الیان دووچ���اری دڵ��ەڕاوك � نەبێت. .8دروس��ت��ك��ردن��ی هەمەهانگی لەنێوان ماڵ وقوتابخانە و ل���ەروی ئ��اگ��اداری ورێگەی ب��ۆخ��ۆش ن��ەك��ەن لەنەچونی بۆقوتابخانە وپەیوەندی بەهێز لەو روەوە دروست بكەن لەنێوان ئ���ەودوو ژینگەیەدا وچونی دایك وب���اوك ب��ۆپ��رس��ی��ارك��ردن وب��ەش��داری��ك��ردن ل���ەدی���داری گ��ەش��ە(ك��ۆب��وون��ەوەی دای��ك��ان وب���اوك���ان) وب��ەش��دارس��ك��ردن ل��ەوچ��االك��ی��ە هونەری و وەرزشیانە كەمنداڵ تێدا بەشدارە.
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015 .9دووركەوتنەوە لەتەركیزكردنە سەرالیەنی تەندروستی گەر دڵنیابوون كەنەخۆش نیە ب��ۆئ��ەوەی ل��ەو روەوە بەهانە بەدەستیەوە نەدەی. .10گ�����ەر م��ن��داڵ ن��ەخ��ۆش ب���وو س��ەردان��ی پ��زی��ش��ك��ت ك����رد ودڵ���ن���ی���اب���ووی ك���ەب���اری تەندروستی باشە ئەوا راستەوخۆ بیبەیتەوە بۆ دەوام گەر تەنها وانەیەكیش مابێت بۆ ئەوەی بەم شێوەیە رێگەی بۆخۆش نەكرێت ودووبارە ببێتەوە. دووەم :لەسەر ئاستی قوتابخانە : – 1پ��ەس��ەن��د ك��ردن��ی م��ن��اڵ ل��ە قوتابخانە و رێ��زگ��رت��ن لێی و ه��ەروەه��ا نیشاندانی خۆشەویستی و نەرم و نیانی بۆی واتا وێنا كردنی ژینگەیەكی ئارام . – 2ئ��اس��ان��ك��اری ل��ە پێناساندنی پ��ەی��ڕەو یاساكانی قوتابخانە و نزیك خستنەوەی لە ژینگەی ماڵ . - 3ه��اوك��اری ك��ردن و یارمەتی دان و ێ كردنی ئاسانكاری بۆ مناڵ لە جێ بەج ئەركی قوتابخانە و بەكارهێنانی پاداشت كردن . – 4البردنی هۆكارەكانی بێزرانی قوتابخانە الی منداڵ وەكو سزادانی جەستەی و دەرونی و سەرزەنیشت كردن و بریندار كردن لەوەی كە قوتابخانە نەكرێتە سەربازگە . – 5پێویستە ق��وت��اب��خ��ان��ە ل��ە س��ەرەت��ادا ئامانجی سەرەكی بریتی بێت لە گرنگیدان بە گونجاندنی مناڵ لەگەڵ ژینگەی نوێدا بۆ ێ الی مناڵ زیاد نەكات . ئەوەی دڵەڕاوك – 6خۆشەویست كردنی قوتابخانە الی منداڵ بە گرتنە بەری چەند رێگە و هۆكارێك كە ئەمەیش بە مامەڵەی جوانی مامۆستا دەبێت بە شێوەیەك ك���ە ل���ە س���ەرەت���ای قوتابخانەدا یاری و گێڕانەوەی چیرۆك و كێشانی وێ��ن��ە و چ��االك��ی��ەك��ان زی���اد بكرێت . - 7گ��وێ��گ��رت��ن لە قوتابی و هاندانی بۆ دەربڕینی راكانی بە شێوەیەكی ئەدەبی و ج��وان بۆ ئ��ەوەی م���ن���اڵ ه���ەس���ت ب��ە خۆی بكات و بزانێت ێ بەرامبەر گرنگی پ دەدات . – 8پ���اش ئ���ەوەی زانرا منداڵێك توشی ئەم حاڵەتە بووە لەم كاتە بە هەمەهانگی هەریەكە لە خێزان و م�������اڵ ه����ەوڵ����ی چ���ارەس���ەر ك��ردن��ی بدرێت . – 9ه���ەوڵ بدرێت كەمترین مۆڵەت بەو
منااڵنە بدرێت كە توشی ئەم حاڵە بوونە و كەمترین كات لە ماڵەوە بمێنێتەوە . – 10دوور خستنەوەی ئەو مندااڵنەی لە یەكتری كە دەبنە هۆكار لەسەر یەكتری بۆ دروست بوونی ئەم حاڵەتە بە شێوەیەك كە دواجار منداڵ لە خوێندن دانەبڕێت و درێژە بە ژیانی پەروەردەیی بدات . لە كۆتایدا پێویستە ئەوە بوترێت ئەم كێشەیە و دەیان كێشەی تری بواری پەروەردە وەك خ��راپ��ی م��ام��ەڵ��ەی مامۆستا و خ��راپ��ی ئەم پەیوەندیە لە بواری پەروەردە و فێربوندا و بوونی كێشەكانی وەك كەمی بینا و خێرا گۆڕینی پرۆگرامەكان و كەمی تێگەیشتنی ه��ەن��دێ��ك ل��ە خ��ێ��زان��ەك��ان ب��ۆ پ�����ەروەردە و نەبوونی پالنی ستراتیجی حوكمەت بۆ ئەم كەرتە وا دەكات كە نەوەیەكی نەخوێندەوار بەرهەمبێت و گ��ەر چارەنەكرێت كێشەی گ���ەورە ب��ۆ پ����ەروەردە وكۆمەڵگە دروس��ت دەكا . سەرچاوەكان : – 1د.ك����ەری����م ش���ەری���ف ق��ەرەچ��ەت��ان��ی، سایكۆلۆژیای گەشە(مناڵ و ه��ەرزەك��ار ) چاپی یەكەم ،سلێمانی. 2009 ، – 2عەباس مەحموود عەوەز ،دەروازەیەك بۆ سایكۆلۆژیای گەشە (منداڵی ،هەرزەكاری، پیری) وەرگ��ێ��ڕان��ی :قاسم عەلی عوسمان، چاپی یەكەم ،هەولێر. 2012 ، – 3سەباح عەلی جاف ،پەروەردە وفێربوون گرفت وگۆڕان ،چاپی یەكەم ،سلێمانی2011 ، www.nafsany.com - 4 /http://derunnasy.com - 5 •مامۆستا و رۆژنامەنوس
39
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
لە گەشتێكی هونەریدا لەگەڵ مامۆستای هونەرمەندی پەیكەر تاش و شێوەكار (بێدار عوبێد بەرزنجی)
دیمانە :رامین قادر مامۆستا بێدار عوبێد بەرزنجی دەرچوی پەیمانگەی مەڵبەندی مامۆستایان بەشی ئینگلیزی ،ئەندامی سەندیكای هونەرمەندانی كوردستان ،دەستەی دامەزرێنەری پەیكەر تاشانی كەركوك.. گۆڤاری مامۆستا :هونەر بەبۆچونی بەڕێزتان چیە؟ هونەر ئاوێنەی ژیانە كە تیایدا مرۆڤەكان روە راستەقینەكانی ناخیان تیا بەدی ئەكەن . گ��ۆڤ��اری م��ام��ۆس��ت��ا :س��ەرەت��ای ك���ارە ه��ون��ەری��ەك��ان��ت ب��ۆ كەی دەگەڕێتەوە؟ هونەر س��ەرەت��ای نیە بەلكو بەهرەیەكی روحیە خواوەند دەیدا بەومرۆڤانەی كەدیاریكردوون ئەوسا پەروەردەكردنی ل��ەالی��ەن خ��ودی ك��ەس��ەك��ەوەی��ە ،منیش لەخۆمدا لەقۆناغی سەرەتایی بەدیم كرد ئەوكات لەقوتابخانەی(سۆران) بووم لەهەولێر مامۆستای هونەر زۆر گرنگی بەكارەكانم ئەدا فێری هێلكاری وئاشنابوون بەرەنگەكان وچۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ رەنگەكان وبەكارهێنانی هزرە هونەرییە شاراوەكان وچ��ۆن عەشقی هونەر دەبیت .بەالسایی ك��ردن��ەوەی كارە هونەرییەكانی هونەرمەندە ناوخۆو جیهانییەكان دەستم پێكرد وتائێستاش بەردەوامم لەكاری هونەری . گۆڤاری مامۆستا :چ رێگەو رێبازێك لەكارەكانت پەیڕەو دەكەی؟ دوای ت���ێ���پ���ەڕب���وون���ی ه��ەن��گ��اوێ��ك��ی زۆر ل��ەق��ۆن��اغ��ەك��ان��ی دەستپێكی ك���اری ه��ون��ەری وئ��اش��ن��اب��وون ب��ەق��وت��اب��خ��ان��ە ه��ون��ەری��ی��ەك��ان وك���ارل���ێ���ك دروس��ت��ب��وون��ێ��ك ل��ەن��ێ��و ن��اخ��ی ه��ون��ەرم��ەن��دو ه��ون��ەرم��ەن��دە جیهانییەكان ێ ب��ەس��ەر رێ���چ���ك���ەی���ەك خ����ۆی دەس���ەپ���ێ���ن��� ش��ێ��وازی كارەكانتا لەونێوەندەشدا هەست دەك���ەم ه��ون��ەری( واق��ع��ی وت��ەع��ب��ی��ری) زۆر زەق��ن بەكارەكانمەوە هەرچەندە كاریگەری ئەبستراكت وهونەری سیریالیم بەسەرەوەیە، چونكە هەندێك لەكارەكانم ئەو سیمایەی پێوە دیارە. گۆڤاری مامۆستا :كاروچاالكیە هونەریەكانی كە تیایدا بەشداربووی بۆكەی دەگەڕێتەوە؟ ه��ەر ل��ەس��ااڵن��ی 1983وە ب��ەش��داری ك��اری
40
هونەریم كردووە چ لەنێو چاالكی قوتابخانەكان چ بەكردنەوەی پێشانگە دان��ەب��ڕاوم و لە زۆرێ��ك لەپێشانگە هاوبەشەكانی ناوخۆ لەسااڵنی 1992تا 1997لەگەڵ هونەرمەند كاك سامی لەهەلێرو ك��ەرك��وك وچەمچەماڵ پێشانگەی هاوبەشمان كردۆتەوە هەروەها لەگەڵ بەڕێز ئازادی پەیكەرتاش پێشانگەی هاوبەشمان لەشاری سلێمانی كردۆتەوە وبەشداری زۆربەی ڤیستیڤاڵە هونەریەكانی سااڵنەی هونەرمەندان بووم لەشاری سلێمانی لەسااڵنی 1998تا 2004كەتیایدا پێشانگەی كەسی خ��ۆم��م ك��ردۆت��ەوە ل��ەش��اری سلێمانی وش���اری ك��ەرك��وك، لەهەمان ساڵی كۆتا ب��ەش��داری پێشانگەی خاچی سوری نێودەوڵەتیم كردووەو بڕوانامەی رێزلێنانم پێبەخشرا .لەساڵی 2008لەشاری هەولێر پێشانگەی كەسیم كردەوەو ئێستاش دوا پیشانگام ئامادەیە بۆنمایشكردن لەم نزیكانە .حەز ئەكەم ێ شیعرو كاریكاتێرم ئەوەش بڵێم وێڕای ئەم كارانە كۆمەڵ لەرۆژنامەكاندا باڵوكراونەتەوە وبەشداری شانۆی میدیاشم كردووە لەگەڵ هونەرمەندان(تەحسین فایەق وحوسێن زارین) لەشاری سلێمانی وچەند كارێكی پەیكەرسازیم ك��ردووە بۆرازانەوەی باڵەخانە تایبەتەكان و لەكاری تەخریمدا زۆركارامەم پێشانگەی تایبەتم ل��ەش��اری سلێمانی وك��ەرك��وك ب��ەوك��ارە كردۆتەوە بەهاوكاری نوسەر(ئاسۆی شێخ كەمال). گۆڤاری مامۆستا :ئەوكارانەی كەبەشداری پێشانگەكانی پ��ێ��دەك��ەی ل���ەروی شێوەو قەبارەوە چۆنە؟ لەراستیدا لەشێوەو ج��ۆردا زۆرجیاوازن، چونكە چ ل��ەق��ەب��ارە و چ لەبەكارهێنانی كەرەستەدا جیاوازن من كاری شێوەكاری دەكەم بەبەكارهێنانی رەنگی ئاوی و رۆنی وحیبری چینی ،ه��ەروەه��ا نەحت لەسەر ب��ەردی حەالن وداروم��ەڕم��ەڕ دەك��ەم جگە ل��ەم كەرەستانە پالستیك و داری ساج بۆكاری تەخریم بەكاردێنم ،كارەكانیش بەقەبارەی جیاوازن. گ���ۆڤ���اری م��ام��ۆس��ت��ا :ب��ەب��ۆچ��ون��ی ب��ەڕێ��زت��ان
مـامـۆسـتا
ف��ەرام��ۆش��ك��ردن��ی وان���ەی ه��ون��ەر لەقوتابخانەكاندا بۆچی دەگەڕێتەوە؟ ئاشكرایە الی هەموان هونەر ل��ەم واڵت��ە بۆكاتی پێویست ئەگەڕێتەوە ئەگەر رونتری بكەینەوە هێشتا زۆر هەنگاومان م���اوە ت���اوا ل��ەه��ەر تاكێكی ئ��ەم كۆمەڵگەیە بكەین لەهەر ێ قۆناغێكی ت��ەم��ەن بێت ه��ون��ەر وەك ئاوێنەی ژی��ان ببین لەنێو قوتابخانەكاندا وانەی هونەر پاشكۆی گشت وانەكانە، رێ��زم بۆهەندیك لەمامۆستایانی ه��ون��ەرە كەهەر شێوازە كالسیكیە زۆر كۆنەكان بەكاردێنن و پێشخستنی بەخۆیەوە نەدیوە وتەنها بۆ بەسەربردنی كاتی وانەكە بەبێگوێدانە هیچ رێسایەكی هونەری ،بابەتێك دەخەنە بەرچاوی منداڵەكان ێ ئ��ەوەی رەچ��اوی وداوای���ان لێدەكەن كەدروستی بكەن ب تەمەنی یائاستی هونەری ئەو منداڵە بكرێت و دوور لەگشت پ��ەروەردە هونەرییەكان تەنانەت گەر پرسیار لەقوتابیانی قۆناغی سەرەتایی بكەی نازانن هونەرمەندە شێوەكارەكانی ناوخۆ وجیهانییەكان كێن و بۆكاریان كردووە وكاریگەری ه��ون��ەرم��ەن��د ل��ەس��ەر كۆمەڵگە چ��ی��ە؟ و دوورن لەهەموو رۆشنبیریەكی هونەری ،هونەر زور پەراویزخراوە مامۆستاش بەرپرسی یەكەمە ،چونكە داهێنانی نەكردووە لەپێشخستنی پەروەردەی هونەری وبەها راستەقینەكەی بۆنەگەڕاندۆتەوە، ئەوەی جێی داخیشە زۆربەی مامۆستایان كەوانەی هونەر دەڵێنەوە دەرچوی هونەرنین. گۆڤاری مامۆستا :رۆڵ��ی سەرپەرشتیاری هونەر چیە لەكاتی سەردانیان بۆقوتابخانەكان یا تەنها رۆتینە؟ بێگومان رۆتینێكی زور وش��ك وكالسیكی وكۆنە كەهیچ بەهایەك ومانایەك نادات بەمامۆستای هونەرو وانەكەش .كەی ئێمە بیستومانە سەرپەرشتیاری هونەری چاالكیەكی تایبەتی لەیەكێك لەقوتابخانەكان ئەنجامدابیت تابەهاهونەریەكەی خۆی دەرخات بۆمامۆستا وقوتابیان یاخود كەی بیستومانە س��ەرپ��ەرش��ت��ی��اران ه��ەوڵ��ی ئ��ەوەی��ان بۆمامۆستایان دابێت كەخولێكی هونەری ل��ەدەرەوەی واڵت ببینن بەمامۆستایانی هونەر ،تەنها سەرپەرشتیارانی هونەر ل��ەم��اوەی ساڵێكدا دووج����ار یاكەمتر س��ەردان��ی م��ام��ۆس��ت��ای ه��ون��ەر دەك��ەن لەقوتابخانەكان بێگوێدانە داواكاریەكانی مامۆستای هونەر ودابینكردنی كەرەستەی ه��ون��ەری بۆمامۆستا وقوتابیان داوایان لێدەكەن گرنگی زیاتر بدەن بەهونەر وداهێنان. گ��ۆڤ��اری مامۆستا :ئایا هیچ ك��ارێ��ك ی��ان پ��ڕۆژەی��ەك��ی نوێت
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
لەبەردەستە؟ ێ دەمێكە ،بەاڵم بەداخەوە ساڵ بەسەریدا تێپەڕی ئەتوانم بڵێم بەڵ وداواكاریەكەم لەوەزارەتی رۆشنبیری تۆزی لەسەر نیشتوە و وەاڵمی هاوكاریكردنیان نەدامەوە لەگەڵ ئەوەی كەخۆیان بانگهێشتیان بۆهونەرمەندان ك��ردووە كەهەرهونەرمەندێك پڕۆژەی ئامادەیە پێشكەشی بكات تاهاوكاری بكرێت بەپێی رێنماییەكان تائێستاوهیچمان نەدیوە .پێشانگام ئامادەیەو لەدەرفەتێكی گونجاودا دەیخەمە بەردیدەی بینەران. گۆڤاری مامۆستا :دوا وتەت بۆگۆڤاری مامۆستا؟ رێزوسوپاسم بۆسەرجەم كارمەندانی گۆڤارەكە بەوئاواتەی كە لەنزیكەوە یەكەیەكەی مامۆستا بەهرەمەندەكان بەسەر بكەنەوەو لەنزیكەوە گوێبیستی س��ۆزو بەپەرۆشیان بن بۆخزمەتكردنی جگەرگۆشەكانی كوردستانە ئازیزەكەمان، دەستخۆشیتان لێدەكەم وهیوادارم هەردەم سەركەوتوبن.
41
مـامـۆسـتا
ئامادەكردنی :عەلی قادر رۆڵ�����ی م��ام��ۆس��ت��ا ل��ەس��ی��س��ت��ەم��ی ن��وێ��ی پ����ەروەردە وف��ێ��رك��ردن ه��اوش��ێ��وەی رۆڵ��ی پێشەنگێكی ب��ەه��رەم��ەن��دە ل���ەئ���ی���دارەدان ب��ەك��ارە پ��ەروەردەی��ی��ەك��ان��ی ،گ��ەر پابەندی سەرجەم پرانسیپە پەروەردەییەكان بێت یاخود بەالیەنی كەمەوە وەك پێشەنگێكی ب��ەئ��ەزم��ون ئ��ەن��دازی��اران��ە كەشێكی لەبارو ئاسایی دەخولقێنێ بۆپێگەیاندنی تاكەكانی كۆمەڵگە ،ه��ەر بۆیە تائێستا شارەزایانی بواری پەروەردەیی پێناسەیەكی هاوشانی كارە پیرۆزەكانی مامۆستایان نەدۆزیوەتەوە بۆناساندنی مامۆستا لەچوارچێوەی دەقێكی تیۆری پەروەردەییدا هەروەها زۆر سەختە بتوانرێت سنورێك بۆمامۆستا دابنرێت لەنێو كایەی كارەكانیدا لەسیستەمی نوێی پ����ەروەردە وف��ێ��رك��ردن ،بەوپێیەی بوونی ئەو لەنێو چوارچێوەی سنوری كارەكەیدا واب���ەس���ت���ەی دوو خ��اڵ��ە ه��ەس��ت��ی��ارەك��ەی ك��ارەك��ان��ی��ەت��ی ك��ەب��ری��ت��ی��ن ل����ەپ����ەروەردە وفێركردن .لەروانگەی ئ��ەو تێگەیشتنەوە دەت���وان���ی���ن ب��ڵ��ێ��ی��ن ل��ەك��وردس��ت��ان��دا وەك بەشێك لەكۆمەڵگەی رۆژهەاڵتی مامۆستا خ��اوەن زۆر لەو سیفەتە ب��ەرزو جوانانەن كەشایشتەی پێشەنگین وبەهیچ كلۆجێ خەمساردنین لەوەی گەشە بەبەهرەكانیان بدەن بەرەو باشترو چاكتر لەروی تەكنیكی پیشەییەوە ،ب��ەاڵم ل��ەگ��ەڵ ئ��ەوەش��دا وەك س��روش��ت��ی م���رۆڤ ئ��ەس��ت��ەم نیە لەهەندێ ب��ارودۆخ��دا توشی سستی وخ��اوب��وون��ەوە بێت ،بەلكو گرنگ ئەوەیە خەمساردی نەبێتە بەشێك لەكەسایەتی مامۆستا. گ��ۆڤ��اری م��ام��ۆس��ت��ا ل��ەب��ەر گ��رن��گ��ی رۆڵ��ی مامۆستایانی كوردستان لەپێگەیاندنی تاكی ك��ورد هەڵساوە ب��ەك��ردن��ەوەی الپ��ەڕەی��ەك ب��ۆ هەڵسەنگاندنی ئاستی مامۆستایانی كوردستان لەپرۆسەی پەروەردە وفێركردن.. بۆ وروژاندنی ئەم بابەتە گرنگە ئەم چەند پرسیارەی خوارەوەمان ئاراستەی بەرێزان یاریدەدەری پرۆفیسۆر (س��ەالم ناوخۆش) و(مامۆستا نیزام حەسەن رەشید) هەڵگری ب��ڕوان��ام��ەی ماستەر ل��ەب��واری پ���ەروەردە، ئەم پرسیارانەمان ئاراستەكردن:ئایا ئاستی م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ك��وردس��ت��ان ل��ەس��ەرج��ەم ق��ۆن��اغ��ەك��ان��ی خ��وێ��ن��دن چ��ۆن دەبینن؟ئایا كۆلێژەكانی پەروەردەیی بەتەواوی ئەركیان ه��ەڵ��س��اون ل��ەئ��ام��ادەك��ردن��ی مامۆستایان؟ س��ەرەت��ا ی���اری���دەدەری پرۆفیسۆر س��ەالم ن���اوخ���ۆش ل��ەژێ��ر ن��اون��ی��ش��ان��ی (خ��وێ��ن��دن لەنێوان فێربوون وش��ەه��ادەدا) بەمشێوەیە وەاڵم��ی دای��ن��ەوە :خوێندن ك��ردن��ەوەی شتە پەنهان ومەعریفییەكانە ب��ۆئ��ەوەی ئ��ەوەی م���رۆڤ پێینەگەیشتوە پێیبگات .ئامانج لەدابەزینی خودی كتێبە ئاسمانییەكانیش, هەم ئەوكردنەوە مەعریفییە هەم بنیاتنانی
42
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
رۆڵی مامۆستا وكۆلیژەكانی پەروەردەیی لەو هەڵسەنگاندنەی گۆڤاری مامۆستادا بخوێنەوە......
سەالم ناوخۆش
نیزام حسن
شوناسی ئەومرۆڤەیە.پەروەردە وفێربوون دوو فاكتەری پێگەیاندن ودروستكردنی ش���ون���اس���ی پ������ەروەردەی������ی ت���اك���ە ,ه��ەت��ا گۆڕانكاریەكی نەوعی لەكۆمەڵگە دروست بێت .ئەزمونی حكومەتی هەرێم چ��وارەم ئەزمونی كوردییە لەپاش حكومەتەكانی شێخ مەحمود ,1925-1918كۆماری كوردستان ,1946-1945حوكمی زات��ی .1974-1970 ل���ەم حوكمڕانییە ك��وردی��ی��ەدا پ����ەروەردە ورەوش��ی پ��ەروەردەی��ی زۆر ب��ەرز ونزمی وهەوراز ونشێوی بەخۆوە بینیوە. لەم نوسینەدا هەوڵدەدەین روناكی بخەینە سەر الیەنێكی خوێندنی زانكۆیی ,تایبەت بەمامۆستایانی بنەڕەتی بۆوەدەستهێنانی بڕوانامەی كالۆریۆس. گرنگی خوێندنی بنەڕەتی :خوێندنی بنەڕەتی بەپێی سیستەمی نوێی پەروەردەیی بریتیە لە(نۆ) ك�لاس .9-1 ,ئەو تەمەنە تەمەنێكی زێڕینە بۆنەتەوە(دروستكردنی مەعریفی ل��ەت��اك��دا) گ��ەر ئەوقۆناغە گرنگی ت��ەواوی پێبدرێت ئینتمایەكی ئایینی وقەومی مەعریفی ێ لەتاك دروست دەبێت ,بەدەگمەن هەڵدەكەو ت��اك��ی وا پ���ەروەردەك���راو خ��ی��ان��ەت لەدین ون��ەت��ەوە ونیشتیمانی خ��ۆی بكات چونكە ئەم سێیە بوونەتە هیمۆگلۆبینی خوێنی.كە ئەو قۆناغە واگرنگ بێت مامۆستای شەهادە بەرزی مەعریفی دەوێت! گرنگی خوێندنی ئێوارانی مامۆستایان:پاش 23س���اڵ لەحوكمڕانی ك���وردی ئ���ەوە سێ ساڵە مامۆستای خ��اوەن شەهادەی دبلۆم لەخوێندنی ئێواران بەشداری دەك��ەن ،ئەم خوێندنە لەهەر سێ شاری هەرێم سێ ساڵە
بەردەوامە ,لەكۆیە وسۆرانیش لەدوو ساڵیی ویەك ساڵیدان .بێگومان ئەزمونێكی گرنگە چونكە زۆر گرنگە مامۆستای بڕوانامە بەرز لەو قۆناغەی خوێندن هەبن. خوێندن لەپێناو ریفۆڕم وبڕوانامەدا:پاش بەیانكردنی گرنگی قۆناغەكە وخوێندنەكە, روب�������ەڕوی پ��رس��ی��ارێ��ك��ی پ����ەروەردەی����ی گرنگتر دەبینەوە ئاخۆ خوێندنەكە لەپێناو بڕوانامەیە یان ریفۆرم؟!ریفۆرم فاكتەرێكە ب���ۆدروس���ت���ك���ردن���ەوە ی���ا پ���ڕك���ردن���ەوەی كەلێنەكان جا كەلێنەكان سیاسی ,ئابووری, پ��ەروەردەی��ی ب��ن .ئەفسوس لەرۆژهەاڵتی ناوین وهەرێمی كوردستان ریفۆرم بۆتە بانگەوازێكی پروپاگەندەئامێز نەك بزاڤێكی بەرهەمئامێز .ئامانجەكە ك��ە ل��ەو رەوت��ە دەرچ��و ب��ووە كەلتورێكی كیشوەری وەك ل��ەواڵت��ە دك��ت��ات��ۆرەك��ان��دا ه��ەی��ە ,حیزبەكان لەكاتی هەڵبژاردن بۆبانگەشەكردن پەنای بۆدەبەن ,ئەگەرنا لەئەرزی واقیع ریفۆرم لەكایەكانی ژی��ان ح���زوری نیە.جا ئەگەر خوێندن لەپێناوی ریفۆرمی رەس��ەن بوو زۆربەی كەلێنەكانی پەروەردەیی 70ساڵی داگیركاری و 23ساڵی حوكمڕانی كوردی ش���ەن وك���ەوك���رد ئ��ەوك��ات��ە ه��ەق��ە بێژین م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی دوێ��ن��ێ ش���ەو ل��ەس��ەررۆژ دادەنێن ,بەجیایی زۆربەی سیاسەتمەدارانی ك�����ورد ب���ۆ ب���ی���ن���اك���ردن���ەوەی (م����ن����داڵ ) و(ه����ەرزەك����ار)ی ك��وردی.ل��ەالی��ەك��ی��ت��رەوە گ��ەر ئەوخوێندنەتەنیا ب��ۆ بەدەستهێنانی بڕوانامە بوو ئەوە كارەساتێكی مەعریفیە ل��ەم��ەع��ری��ف��ەدەك��رێ��ت ,ئ����ەوە 93س��اڵ��ەی چارەنوسی سیاسی كەوتۆتە نێوبەرداشی
مـامـۆسـتا دەسەاڵتی عەرەبی سوننە وشیعە ,لەكەمی بڕوانامەوەیە؟ ئایا لەو 23ساڵەی حوكمڕانی كوردی ژمارەیەكی گەورە لەشەهادەداری كوردی لەزانكۆ دروست نەبووە؟ ئەی بۆچی بەقسەی یۆنیسكۆ ری��زب��ەن��دی زانكۆكانی كوردستان زۆر لەدواوەن تەنانەت لەدواوەی زانكۆكانی ئەفغانستانن؟!گەر راس��ت بێت كارەساتە,چونكەرەوشی سیاسی وئابووری هەرێم زۆر لەپێشەوەی ئەفغانستاندایە. م��ەس��ع��ود م��ح��ەم��م��ەدی رەح��م��ەت��ی زۆر ل��ەرەخ��ن��ەك��ان��ی��دا ب��ە(پ��رۆف��ی��س��ۆر دك��ت��ۆر ئاوڕەحمانی مارفی دەگوت شەهادەدار!جا ئ��اوڕەح��م��ان��ی صاحێب ئ��ەو ه��ەم��وو كتێبە زم���ان���ەوان���ی وزم��ان��زان��ی��ە الی م��ەس��ع��ود محەممەد شەهادەدار بێت ئەی تۆی(هەڵگری بەكالۆریۆس) گەر هەڵگری مەعریفە وریفۆرم نەبیت بەپێوەری مەسعود محەممەد هەڵگری چ ش��ەه��ادە وش��ون��اس��ێ��ك دەب��ی؟!خ��وێ��ن��دن لەپێناو خ��وێ��ن��دن وەك ه��ون��ەر بۆهونەر وای��ە ,تەنیا چەند بەرهەمێكی ئیستاتیكی ه��ەی��ە ,ش��ەه��ادە هیچ ج��ۆرە مامۆستایەك دروس�����ت ن���اك���ات :ب���ن���ەڕەت���ی ,ئ��ام��ادەی��ی, زانكۆیی .گرنگە ئەومامۆستایانە ,قوتابیانی ئێواران بۆمەعریفەی زیاتر وتەكنیكی نوێی پ���ەروەردە هاتبن نەك شەهادە وەرگرتن, چ��ون��ك��ە ش���ەه���ادەی ب��ێ م��ەع��ری��ف��ە م��ەرگ��ی مەعریفەیە وگەندەڵیەكی مەعریفیە .كورتەی قسان خوێندن ب��ۆش��ەه��ادە :ن��اوی گ��ەورە ودێی وێرانە ,خوێندن بۆفێربوون ومەعریفە: ناوی گەورە ,واڵت ئاوەدانی لەدوادێت. مامۆستا نیزام حەسەن رەشید مامۆستای وان��ەب��ێ��ژ ل��ك��ۆل��ێ��ژی ب��ن��ەڕەت��ی ل��ەزان��ك��ۆی سەالحەددین سەبارەت بەئاستی مامۆستایان لەكوردستان بەمشێوەیە وەاڵم��ی داینەوە: س��ەرەت��ا دەم���ەوێ ب��ەو وتەیە دەستپێبكەم ێ چەندە دەخوێنیتەوە تاكو كەدەڵێ( :پێم بڵ پێت بڵێم ل��ەچ ئاستێكدایت؟) ه��ەر تاكێك بەپێی ئەو لێهاتویی وپسپۆڕیەی هەیەتی ئەركدار و لەكۆمەڵگەدا بەرپرسیار دەبێت. مامۆستایان وەك چینێكی دی��ار وبەرچاو خاوەن رۆڵن لەماڵی پەروەردەدا.ئەركەكەیان بەوە جیادەكرێتەوە كەبەرپرسن لەهەردوو چەمكی پ����ەروەردە وف��ێ��رك��ردن .ك��ۆی ئەو پێناسانەی كە بۆئەم دوو چەمكەش كراوە دەكرێت لەمیانەیاندا بڵێین(:گۆڕان لەرەفتاری م���رۆڤ وئ��ام��ادەك��ردن��ی ب��ۆژی��ن��گ��ەو ژی��ان لەرێی پەرەپێدانی رەهەندو بوارەكانی تاك، وەك الی��ەن��ی ه���زری ،وی��ژدان��ی ،دەرون���ی، رۆح��ی ،ئاكاری ،جەستەیی وكۆمەاڵیەتی) بەو پێودانگە دەتوانین بڵێین مامۆستایان وەب���ەره���ێ���ن���ەری س����ەرك����ردەو پێشەنگن بۆگشت بوارەكانی ژی��ان .لەبەرامبەریشدا هەر كەموكورتهێنانێك لەئاستی هۆشیاری ت��اك ،وەك :سستی گیانی بەرپرسیارێتی، كەمبوونی ئینتیمای نیشتمانیی ،نزمی ئاستی ئاكاری ...تاد ،وەك رەخنەیەك روو لەماڵی پەروەردە دەكات ،رونتر بڵێین هاوسەنگیی والس��ەن��گ��ی ن��ێ��وان ئ���ەم ئ��اس��ت��ان��ە ل��ەه��ەر مامۆستایەكدا جێكەوتەی ئەرێنی ونەرێنی
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015 خۆی دەبێت لەسەر كۆی پرۆسەی پەروەردە وفێركردن ،وێ��ڕای ئ��ەوەی ل��ەروی ئاستی زانستیدا ،پسپۆڕی بەشێك لەمامۆستایان تەنها وابەستەی بابەتی بڕیار لەسەردراوی وەزارەتی پەروەردەن ،لەكاتێكدا زۆرێك لەو بابەتانە وەك س��ەرەداوێ��ك نەخشەرێگەی م��ام��ۆس��ت��ان ،ج��ێ��گ��ەی خ��ۆی��ەت��ی مامۆستا ل��ەش��ێ��وازی خ��ۆی��دا داه��ێ��ن��ان��ی ت��ێ��دا ب��ك��ات. سەبارەت بەئاستی رۆشنبیری راستیەكی سەلمێنراوە كەمامۆستایان خ��وێ��ن��ەوارن، ب����ەاڵم ك��ەم��ی��ان خ���وێ���ن���ەرن .ه��ۆش��م��ەن��دی مامۆستاو ئاستی رۆشنبیرییەكەی وزە بەخشی گیانی پەروەردەیە لەگەڵ فێركردندا. ن���ەب���وون���ی ئ����ەم ه��ۆش��م��ەن��دی��ی��ە زۆرج����ار گرفتی بۆمامۆستایان بەتایبەت لەئاستی خوێندنی زانكۆییدا دروستكردووە .ئەمەش لەبەرئەوەی كەوا هەندێك لەخوێندكارانی زانكۆ ل��ەدەرەوەی ئەركی زانكۆییان رونتر بڵێین لەرێگەی خوێندنەوەوە ئاسۆی فیكر و رۆشنبیریان بەرفرەترو بەدوور نازانرێت هەندێكجار ئاستی ه��ۆش��ی��اری خوێندكار لەسەروی ئاستی هۆشمەندیی و رۆشنبیری گشتی مامۆستادا بێت!خاڵێكی دیكە پیشەیی ب��وون��ی م��ام��ۆس��ت��ا وادەخ���وازێ���ت ج��ۆرێ��ك لەباوكایەتیكردن یان هاوشێوەی دایكێكی میهرەبان بێت لەتەك قوتابیەكانیدا زیاتر لەوەی تەنها گواستنەوەی زانیاری بێت یاخود وەك فەرمانبەرێك لەگەڵ هەندێك كەلوپەل وكەرەسەی بێ رۆح وگیاندا مامەڵە بكات. چونكە دەوترێت :مامۆستایان ئەندازیاری سازدانی فیكر ورەفتاری مرۆڤن ،بەواتایەكی دیكە ئاكار وهەڵسوكەوتی مامۆستا پێویستە هاوتەریبی وتەو ئاراستەكانی بێت ،لێرەدا بەنمونە ژمارەیەكی بەرچاو لەمامۆستایان جگەرە دەكێشن ئەوان چۆن و بەچ زمانێك دەیانەوێت منداڵە ناخ پاكەكان لەم دۆستە رەشە بپارێزن؟ لەكۆتاییدا پێویستە بوترێت سنورێك نیە بۆتەواوكاری لەهەر ئاستێكدا كەمرۆڤ بیەوێت .مامۆستایان لەو ئاستانەی ك��ەوەك��و بونیادی كەسێتیان دی��اری��ك��راوە، دەكرێت باشتر لەئێستا بن ئەویش لەرێگەی دای��ك��ی ه��ەوڵ��ەك��ان��ەوە ك��ەخ��وێ��ن��دن��ەوەی��ە. ه��ەروەك لەتێزێكی پەروەردەیی ئینگلیزیدا هاتووەWe learn to read, and we : ،read to learnمرۆڤ سەرەتا فێردەبێت بخوێنێتەوە دواتر دەخوێنێتەوە بۆفێربوون. س����ەب����ارەت ب������ەوەی ئ���ای���ا ك��ۆل��ێ��ژەك��ان��ی پەروەردەیی بەتەواوی هەستاون بەئەركی خۆیان ،جارێكیان هاوڕێیەكەم پرسیارێكی ل��ێ��ك��ردم وت���ی :ئ��ای��ە ئ���ەم ك��ۆل��ێ��ژەی ئێوە وەك پ���ەروەردەی بنەڕەتی چی پێشكەش بەكۆمەڵگە دەكات؟ لەواڵمدا وتم ئەم كۆلێژە كارگەی وەبەرهێنانی مامۆستای قوتابخانە بنەڕەتیەكانە .قوتابخانە بنەڕەتیەكانیش وێنەی ماڵێكە یەك دەرگەی بۆهاتنە ژورەوە هەیەو دەی��ان دەرگ��ەش ب��ەروی كۆمەڵگەدا وااڵ دەك�����ات ،ل��ەه��ەری��ەك��ەی��ان��ەوە ك��ادی��ر وس��ەرك��ردە پێشكەش بەكۆمەڵگە دەك��ات. لەراستیدا ئەمە ئەركی ماڵی پ��ەروەردەی��ە.
لێرەوە دەكرێ بگوترێت راهێنان و راهێنان ه��ەروەه��ا رێ��وڕەس��م��ی بەمامۆستاییكردن وئ��ام��ادەك��ردن��ی ك��ادی��ر ئ��ەرك��ی س��ەرەك��ی ك��ۆل��ێ��ژەك��ان��ە .ب��ۆئ��ەوەی ك��ورت��ب��ڕ وبابەتی بدوێین ب��اس لەكۆلێژە پ��ەروەردەی��ی��ەك��ان دەكەین كەزیاتر بەرپرسن لەپێشكەشكردنی مامۆستا بەقوتابخانە بنەڕەتیەكان لەروی چ��ۆن��ێ��ت��ی��ی��ەوە .ه����ەروەك ب��ی��رخ��ەرەوەی��ەك دامەزراندنی كۆلێژی پ��ەروەردەی بنەڕەتی هەوڵێكە بۆباشتركردنی ئاستی مامۆستایان ل���ەروی ستونی وئ��اس��ۆی��ی��ەوە ،ئەمە ئ��ەوە دەگەیەنێ كەهەوڵ هەبووە تاكۆلێژەكانی تایبەت بەپێگەیاندنی مامۆستایان چاالكتر وب��ەره��ەم��دارت��رب��ن ب��ەاڵم ل��ەگ��ەڵ ئ��ەوەش��دا وەك پێویست ن��ەب��وون��ی ئاستی زانستی خوێندكارانی زانكۆ لەالیەك وخەمساردی و پاشەكشەی مەعریفی كۆمەڵگە لەالیەكیترەوە وای����ك����ردووە ك��ەه��ەس��ت ب��ك��ەی��ن ل��ەئ��اس��ت چاو تێبڕینی ئێمەدا نەبێت ،لەو نێوەندەدا چ��ەن��دان پرسیار دێ��ن��ەئ��اراوە ،ل��ەوان��ە :كوا روی پێشكەوتنی واڵت؟ كامەیە بەرهەمی زان��ك��ۆی��ی��م��ان؟ ت��ۆران��ی ق��وت��اب��ی��ان��ی زان��ك��ۆ لەخوێندنەوەو پەڕتوك وپابەندنەبوونیان بەكاتی خوێندنیانەوە ب��ەوات��ای چی دێت؟ ه��ەم��وو ئ��ەوان��ە ئ���ەوە دەگ��ەی��ەن��ێ كەزانكۆ النەیەكی شەیدایی بۆمەعریفە و زانستە، ی��اخ��ود وێ��ران��ەی��ەك��ی مەعریفیە ب��ۆ ت��ۆران لەئاستی زانستی وپاشەكشەی مەعریفی! هاوكات رەتی ئەوەش دەكاتەوە كەبگوترێت زانكۆ لوتكەی مەعریفەیە! بێگومان ئەمە واقیعێكی ح��اش��ا ه��ەڵ��ن��ەگ��رە،ئ��ەی ك��ێ ئەم نیگەرانیانە لەئەستۆ دەگرێت؟ وەك وتراوە تاوان خڕە بەسەر سەری كەسەوە ناوەستێت! دی��ارە لەهەر واڵتێكدا نەخشەوپالن دواتر ب��ەدواداچ��ون ت��ەواوی تواناكان وكەسەكان وكەرەسەو داهاتەكان لەپڕۆژەی هەماهەنگی ن��ی��ش��ت��ی��م��ان��ی��دا وەگ�����ەڕ دەخ������ات .ئ��ەم��ەش بەپێڕەویكردن لەبنەماكانی دادپ���ەروەری و رەچاوكردنی یەكسانی فەرامۆشكردنی چینایەتی دێ��ت��ەدی ،نمونەی بەشینەوەی دادپەروەرانەو فەراهەمهێنانی كارگێڕیەكی فرەیی .ئەگەر زانكۆ مەكۆی وەگەڕخستنی توانا جیاوازەكان بێت بەپێی پێویستیەكانی ك��ۆم��ەڵ��گ��ە ئ����ەوا ه��ەری��ەك��ە ل��ەخ��وێ��ن��دك��ار ومامۆستا والیەنی پەیوەندیدار لەسیستەمی بەڕێوەبردنی واڵتدا پشكداری شانازیەكانن گەر ببێت .هاوكات پێویستە قبوڵ بكرێت هاوبەش دەبن لەشەرمەزارییەكانیش. كۆتا وتە لێرەدا باشكردنی رەوشی خوێندن لەزانكۆكان وەگەڕخستنی توانا جیاوازەكان، زەمینەسازی گەشەو گ��ۆڕان ،گێڕانەوەی گوڕوتین بۆوانەبێژان ،ئومێد بۆخوێندكاران، خ�����وازی�����اری ن��ەخ��ش��ەوپ�لان��ێ��ك��ی رون����ی وەزارەتەكانی پ��ەروەردەو خوێندنی بااڵیە. پالنێك كەبتوانێت گیانی ئینتیما بخاتەوە بەرهاواڵتی ،ئەرك ومافەكان لەالسەنگییەوە ب��گ��ۆڕێ��ت ب��ۆ ه��اوس��ەن��گ��ی لەوەگەڕخستن وكارپێدان ودادویەكسانی پەیڕەوبكرێت.
43
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
دیداری گۆڤاری مامۆستا لەگەڵ مامۆستا و هونەرمەند یوسف عوسمان
یوسف عوسمان :هونەرمەند تا ئەو رۆژەی دەمرێت هەر گەنجە لەساڵی 1967لەگوندی گەرەشێخانی سەر بەقەزای قوشتەپە لەدایكبووە، ساڵی 1989بەشی شانۆی پەیمانگەی ه���ون���ەرەج���وان���ەك���ان���ی س��ل��ێ��م��ان��ی ت��ەواوك��ردووە ،ساڵی 2009هەمان بەشی لەكۆلێژی هونەرەجوانەكان ت���ەواوك���ردووە ،ئێستا مامۆستایە ل���ەب���ەش���ی ش����ان����ۆی پ��ەی��م��ان��گ��ەی هونەرەجوانەكانی هەولێرو سەرۆكی یەكێتی ش��ان��ۆك��اران��ە لەسەندیكای ه����ون����ەرم����ەن����دان����ی ك����وردس����ت����ان، هونەرمەند یوسف عوسمان لەبارەی بەشی شانۆی سلێمانی دەڵ�ێ :ئێمە چەند قوتابیەك بووین لەبەشی شانۆ لەسلێمانی كە لەهەولێرەوە چوبووین بۆخوێندن.خۆمان هەوڵی ئەوەمان زۆردەدا ك���ە ل��ەش��ان��ۆگ��ەری��ەك��ان ب���ەش���دار ب��ی��ن ج���ا ب��ەه��ەرك��ارێ��ك��ی ه��ون��ەری ی���ان ه��اوك��ارب��ێ��ت ،م��ەرج ن��ەب��وو تەنیا ن��وان��دن ،ب��گ��رە ك��اری بەردەستەیی شانۆیشمان دەك��رد. بەاڵم وەك سەرتای كاری هونەریم ل���ەب���واری ن���وان���دن ب��ۆ پەیمانگەی هونەرەجوانەكان دەگەڕێتەوە،ئەوەش ل��ەش��ان��ۆگ��ەری(ش��ا ه��ەرش��ای��ە كە ل��ەدەره��ێ��ن��ان��ی دل��ش��اد س��ام��ان ب��وو
44
وەك ئەكتەر ئەویش لەساڵی 1986 یەكەم كاری دەرهێنانیشم لەقۆناغی چ���وارەم ب��وو.ل��ە21ی ئ���ازاری1988 لەهۆڵی پەیمانگەی هونەرەجوانەكانی س��ل��ێ��م��ان��ی ن���م���ای���ش���ك���را ,ئ���ەوی���ش ش��ان��ۆگ��ەری(ن��ەف��رەت ل��ێ��ك��راو ب��وو لەنوسینی تەلعەت سامان ،بەوپێیەی ئەو هونەرمەندە سااڵنێكە لەبواری شانۆ ك��اردەك��ات بۆیە پرسیارمان لێیكرد رەوشی شانۆ لەشاری هەولێر بەبیروبۆچونی ت��ۆچ��ۆن��ە؟ ئەویش لەوەاڵمدا دەڵێ :ئەمڕۆ شانۆ لەهەولێر بەشێوەیەكی گشتی گۆڕانكاریەكی ب��ەرچ��اوی بەخۆیەوەبینیوە دی��ارە ب���ەش���ێ���وەی���ەك���ی گ��ش��ت��ی ب�����ۆدوای راپ��ەری��ن��ە م��ەزن��ەك��ەی ك��وردس��ت��ان دەگەڕێتەوە ,كرانەوەی پەیمانگەی هونەرەجوانەكانی هەولێر وپاشان كردنەوەی كۆلێژی هونەرەجوانەكان لەزانكۆی سەالحەددین دووهۆكاری گ��رن��گ ب����وون ب��ۆه��ات��ن��ەگ��ۆڕەپ��ان��ی چ��ەن��د ه��ون��ەرم��ەن��دێ��ك��ی ش��ان��ۆك��ار ل����ەب����واری ن����وان����دن ودەره���ێ���ن���ان ه��ەروەه��ا ب���واری تەكنیكی شانۆ, ئ��ەم��ەش ب���ووە ه��ۆی ئ���ەوەی چەند ت��ی��پ و گ��روپ��ێ��ك��ی ش��ان��ۆ ل��ەش��اری
دیمانە :هێمن خەلیل
ه��ەول��ێ��ر دروس����ت ب��ب��ێ��ت ,ه��ەرب��ۆی��ە بەشێوەیەكی گشتی ئەمڕۆ لەهەولێر ش��ان��ۆ وش���ێ���وازی ن��م��ای��ش گ��ۆڕان��ی ب��ەرچ��او وه��ون��ەری��ان��ەی بەخۆیەوە بینیوە ,دیارە ئەمەش زۆر بەئاشكرا لەنمایش وڤیستیڤاڵ و كۆبوونەوە هونەرییە ن��اوەك��ی ودەرەك��ی��ەك��ان��ی ش���ان���ۆ ل���ەه���ەول���ێ���ر ب��ەئ��اش��ك��رای��ی دەبیندرێت و زۆركاتیش شانۆكارانی ه��ەول��ێ��ر ل��ەب��ەش��دارب��وون��ەك��ان��ی��ان خ��ەاڵت��ی ب��ەرچ��اوی��ان پێبەخشراوە. ب������ەب������ی������روب������ۆچ������وون������ی م���ن بۆبەرەوپێشەوەچونی رەوشی شانۆ پێویستە ه���ەوڵ���دان و چ��ی ك��ردن بۆشانۆ بۆئەوەی پێشبكەوێت ,لەم ب������اوەڕەدام ن��اك��رێ��ت ل��ێ��رە بەچەند وشەیەك وەاڵم بدرێتەوە ,بەبۆچونی من شانۆ پڕۆژەیەكی ئەوەندە ئاسان نیە لەژورێكی داخ��راو لەگفتوگۆیی ن��ێ��وان دوو ش��ان��ۆك��ار ,ئ��ەم رێساو رێزمانەی بۆ دابندرێت ,لەبەر ئەوەی بەبۆچونی من زۆر ئەرك وپێویستی هەیە دەبێت شانۆكار پێی هەڵبستێت ل��ەگ��ەڵ الی��ەن��ی��ت��ر .ب��ۆئ��ەوەش چەند ساڵێكە ن��ەك ش��ان��ۆك��اران��ی هەولێر بەڵكو هەموو شانۆكارانی كوردستان
مـامـۆسـتا
هەوڵی بۆدەدەن كەسەرەتا كەرەستەو رەگ���ەزەك���ان���ی ش��ان��ۆ دەگ��رێ��ت��ەوە, ه��ەر ل��ەدەق وشوێن(هۆڵی شانۆ)و خەرجی كار وكەرەستەوپێویستیە ت��ەك��ن��ی��ك��ی��ەك��ان��ی ش��ان��ۆ.ل��ەس��ەروی هەمویانەوە ش��ێ��وازو مامەڵەیەكی گونجاو لەالیەن فەرمانڕەواكان و س��ەی��رك��ردن��ی ش��ان��ۆ وش��ان��ۆك��اران وەك پێكهاتەیەكی گرنگ لەبواری پێشكەوتنی بوارەكانی ژیان بەگشتی, نەك مامەڵەكردن لەگەڵ هونەرمەند وەك ئ���ەوەی كەرەستەیەكی كات بەسەربردن و گاڵتەئامێز .بێگومان ه��ون��ەری شانۆ ی��ەك لەئەركەكانی خ��ۆش��ی بەخشینە ب��ەب��ی��ن��ەر ،ب��ەاڵم ئەوە مانای ئەوەنیە الیانە گرنگەكەی ل���ەدەس���ت ب�����دات ك���ەئ���ەوی���ش ئ��ەو قوتابخانەیە ك��ەه��ەم��وو وان��ەك��ان��ی ژی��ان��ی ت��ی��ادادەوت��رێ��ت��ەوە.ل��ەب��ارەی قەیرانی شانۆوە هونەرمەند یوسف ع��وس��م��ان گ��وت��ی :دی��س��ان ق��ەی��ران, ب���ەالم���ەوە س��ەی��رە چ��اوپ��ێ��ك��ەوت��ن��ی ه����ەرش����ان����ۆك����ارێ����ك����م خ��وێ��ن��دب��ێ��ت��ەوە ه��ەم��ان ئ��ەو پرسیارو وەاڵم��ەم بەرچاوكەوتوە قەیرانی ش����ان����ۆ؟ ش����ان����ۆ ن���ەك ه��ەره��ون��ەرێ��ك��ی كۆمەڵ ئ����ام����ێ����زەو ك��ۆم��ەڵ��ێ��ك هونەرمەند پێیهەڵدەستن ب������گ������رە ك����ۆم����ەڵ����ێ����ك ه�����ون�����ەری�����ش ت���ی���ای���دا ب��ەش��دارە,ئ��ەگ��ەر باسی هەر یەك لەم هونەرانە ب��ك��ەی��ن ئ����ەوە چ��ەن��دی��ن ن���او و ه��ون��ەرم��ەن��دم��ان دێتە ب��ەردەم كەرۆڵێكی
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
زۆری��ان گێڕاوە ل��ەب��واری هونەری, ناكرێت بوونیان ف��ەرام��ۆش بكەین, كەچی هەموو كات زاراوەی قەیران دەب��ی��س��ت��ی��ن,ب��ەب��ۆچ��ون��ی زۆرب��ەم��ان پێویستە خاڵێ بخریتە سەرپیتەكان وبەشێوەیەكی ورد دەستنیشانی الی��ەن��ەك��ان��ی ه��ون��ەری ش��ان��ۆ بكەین و زوڵ��م لەكەس نەكەین ،بۆیە من دەڵ��ێ��م ئ��ای��ا ئ��ەم��ڕۆ هیچ هونەرێك هەیە ل��ەك��وردس��ت��ان ل��ەم ق��ەی��ران��ەدا ن��ەژی��ت ك��ە لەشانۆ ب��اس��ی دەك���ەن. ئەگەر بێت وق��ەی��ران تەنها لەهۆڵی نمایشەكان ببینین ئەی باشە هۆڵی س��ی��ن��ەم��او م��ۆزەخ��ان��ەو هۆڵەكانی پێشانگە وهونەری مۆسیقا بەهەموو ش��ێ��وەك��ان��ی��ان��ەوە ئ���ەم ق��ەی��ران��ەی ت���ی���ادا دەرن����اك����ەوێ ی����ان ق��ەی��ران زاراوەی��ەك��ەو بەسەر بااڵی شانۆدا ب��ڕاوەت��ەوە,ئ��ەوەی راستی بێت من ئەوقەیرانە لەشانۆدا نابینم بەڵكو كەموكورتی لەسیستەمی چۆنیەتی
گەیاندنی ئەم هونەرە دەبینم لەبواری كۆنتاك كردن لەگەڵ كۆمەڵگەو بینەری ش��ان��ۆ .ب��ەب��ۆچ��ون��ی م��ن چاكتروایە بۆئەم كێشەیە چەند هونەرمەندێكی ش���ان���ۆك���ار ل���ەه���ەم���وو ب���وارەك���ان���ی ه��ون��ەری شانۆ لەمێزگەردێك ئەم كێشەیە ب��خ��رێ��ت��ەڕوو ل��ەب��ەرئ��ەوەی پرسیاری قەیران و بوونی قەیران زۆرالی��ەن دەگرێتەوە.هەر لەخودی ه���ون���ەرم���ەن���د وب���ی���ن���ەر والی���ەن���ی دەس����ەاڵت����دار ل���ەب���واری ب��ەره��ەم��ی شانۆییدا .لەوهونەرمەندەمان پرسی ل��ەك��ارە ش��ان��ۆی��ی��ەك��ان ح��ەزدەك��ەی لەگەڵ گەنجانی ئێستا كاربكەی یان ه��اوت��ەم��ەن��ەك��ان��ی خ��ۆت��ان؟ ئ��ەوی��ش ل��ەوەاڵم��دا ئ��ام��اژەی��دا :واب��زان��م كارە شانۆییەكانم ل��ەب��واری دەره��ێ��ن��ان ون���وان���دن وك��ارەه��ون��ەری��ی��ەك��ان��ی��ت��ر ئ����ەوە دەس��ەل��م��ێ��ن��ێ��ت ه��ەرگ��ی��ز بیر ل��ەت��ەم��ەن ن��اك��ەم��ەوە كاتێك لەگەڵ ش��ان��ۆك��ارێ��ك��ی ه��اوڕێ��م ك��اردەك��ەم. لەبەرئەوەی بەالی منەوە هونەرمەند تائەو رۆژەی دەمرێت هەرگەنجە. س���ەب���ارەت ب��ەك��ێ��ش��ەو گرفتەكانی ش��ان��ۆ ب��ەب��ی��روب��ۆچ��ون��ی م��ن گرفت ل��ەب��ەردەم ش��ان��ۆی ك��وردی��دا زۆرە ب����ەاڵم ه���ەره���ەم���وو دەگ���ەڕێ���ت���ەوە بۆهەڵەمامەڵەكردنی دەسەاڵت لەگەڵ شانۆكاران ,هەستیش ناكام ئەمڕۆ رۆژی ئەوەبێت باسی ئەوهەاڵنە بكەم ك��ەدەس��ەاڵت دەره��ەق بەهونەرمەند دەی��ك��ات ه��ەر ل��ەخ��وارەوە تادەگاتە ترۆپكی هەرەمەكە.
45
مـامـۆسـتا
وەیس صالح حەمەدەمین
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
دیاردەیەكی سروشتی دەگمەن
ئەم دیاردەیە كە لەم س��اڵ��دا( )2014وێنەكەی دەرك��ەوت ،لە ناكاو لەسەر روی زەوی نیمچە دوورگەی(یامااڵ) لەباكوری دەشتەكانی سیبریا لەواڵتی روسیا لەشێوەی چاڵێكی گەوەرە پەیدابووە ،وێنەكان زۆر بەخێرایی باڵوبوونەوە وسەرەنجی زان��ای��ان ولێكۆڵەرانی بۆخۆی راكێشا .چەندین بۆچون و تیۆری جیاوازیان خستەڕوو دەرب���ارەی هۆی پەیدابوونی ئەم چاڵە دەگمەنە لەدوورگەی(یامااڵ) .یەكێك لەبۆچونەكان كەهۆكاری پەیدابوونی بۆ(قەتیسبوونی گەرمی) دەگێڕنەوە, لەوانەیە بەهۆی دەرچونی لەناكاوی گازەكانی ژێر زەوییەوە بێت ،بۆچونێكی دیكە هۆكارەكەی بۆ كەڵەكەبوونی ئەو گازانە دەگێڕنەوە كە لەئەنجامی تێكەاڵوبوونی خوێ ولم وگاز لە ژێر زەوی رویدابێت ،جگە لەتیۆری بەركەوتنی نەیزەك بەو شوێنە. ب���ەه���ۆی زۆری ت���ی���ۆرەك���ان وب��ۆچ��ون��ە ج��ی��اوازەك��ان��ی��ان، دەسەاڵتدارانی دوورگەی(یامااڵ) ی هاندا ،پەنا بۆ زانایانی پتر ببەن بۆگەڕان بەدوای هۆكاری پەیدابوونی ئەم دیاردە نامۆیەی ئەم ناوچەیە تادەرەنجامێكی بڕواپێكراو بەدەست بێنن .دەستكرا بەوێنەگرتنی چاڵەكە بەهۆی هێلیكۆپتەرو سەتەالیت كەزۆربەیان لەرۆژنامەی()The Siberian Times باڵوكرایەوە ،بۆ نزیكبوونەوە لەهۆی پەیدابوونی ئەم چاڵە. داتا كۆكراوەكان دەربارەی قەوارە و ئەندازەكەی دەریدەخەن ك��ەق��واڵی��ی چ��اڵ��ەك��ە()70م��ەت��رە وبنكەكەشی دەریاچەیەكی بەستەڵەكییە و ئاوبەلێوارەكانیەوە دادەڕژێ��ت��ە خ���وارەوە. س��ەرەڕای ئەوەی كەنێردراوە زانستیەكان گەیشتونەتە ئەم بڕوایە چاڵەكە دیاردەیەكی سروشتیە ،بەاڵم بەباشیشی دەزانن كەبەدواداچونی بەردەوام هەبێت بۆئەوەی بگەنە راستیەكی حاشاهەڵنەگر بۆپەیدابوونی ئەم چاڵە بەوشێوە گەورە وقوڵە. ئ���ەوەی زان��اك��ان تێبینیان ك���ردووە تیرەكەی بچوكتربووە لەوەی كەپێشتر مەزەندەی بۆدەكرا .دەمی چاڵەكە شێوەی هێلكەییە نەك بازنەیی ،بۆیە دیاریكردنی تیرەكەی بەوردی دەرناكەوێت ،لەدەوروبەری()30مەتر دەبێت ،بەاڵم لەهەندێ ال لەولێوارانەی ك��ەخ��وراون ی��اداڕم��اون دەگ��ات��ە()60م.ه��ەر لەئەنجامی لێكۆڵینەوەكان توانرا بۆناو چاڵەكە شۆڕببنەوە، بەاڵم نەیانتوانیوە بگەنە بنی چاڵەكە،بۆیان دەرك��ەوت()%80 پێكهاتەی دی��وارەك��ان تابنی چاڵەكە سەهۆڵە ،بەدرێژایی
46
رۆژگ��ار لەژێركاریگەری پلەی گەرمی خۆر تواوەتەوە.هەر لەژێر رۆشنایی ئەم بۆچونە ،بەهۆی بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی هاوین لەنیمچە دوورگەی(یامااڵ) لەساڵەكانی(2012ـ )2013كاریگەری كردۆتە سەر دروستبوونی ئەم چاڵە ،بەاڵم وردترین بۆچون كەخرابێتە روو بۆهۆی پەیدابوونی چاڵەكە، هۆكاری ناوخۆی هەناوی زەوییە نەك هۆكارە دەرەكیەكان. زان��اك��ان بەدڵنیاییەوە رای��دەگ��ەی��ەن��ن ك��ەه��ۆك��اری سەرەكی لەژێر كاریگەری كردارەكانی ناوەوەی هەناوی زەوی بووە بەهۆكاری( چەقەهێز) دەرك��ردەی ن��اوەوەی سەهۆڵ بووە. ئەوەی رویداوە تەقینەوە نەبووە ،گەرمیەكی بەگوڕیش نەبووە بەتوندی دەرچوبێت تائەم چاڵەی دروست كردبێت.ئەم بۆچونە بۆئەو تێورانەمان دەگێڕێتەوە كە لەسااڵنی هەشتاكانی سەدەی بیست لەئارادابوو ،بەاڵم زاناكان بۆچەند ساڵێك پشتگوێیان خستبوو ،وای بۆدەچێت دەریاچەكانی نیمچە دوورگ��ەی یامااڵ بەهۆی كاریگەرییە سروشتییەكانە كەبەهۆی سەهۆڵ دروستبوو.ئەم كردارانە پتر لە()8000سااڵ دەبێت رودەدات، لەوانەیە ئێستاش رووب��دات��ەوە .بۆئایندەی چاڵەكەش(مارینا لیبمان) لێكۆلەر لەئەنستیوتی ت��وێ��ژەران��ی س��ەه��ۆڵ لەلقی سیبریای ئەكادیمیای زانستی روسی كاردەكات.رایدەگەیەنێت دیواری چاڵەكە لەگەڵ بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی هاوینانی ناوچەكە بەرەبەرە سەهۆڵەكە دەتوێتەوە و ئاوی ناوچاڵەكە بەرزدەبێتەوە ،ئێمەش چاوەڕوانی دروستبوونی دەریاچەیەكی تازەین.
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
پشوی مامۆستا
بكركاكۆ
فەیسبووك و چاالكی قوتابخانەكان ئەمڕۆ تۆڕی كۆمەاڵیەتی فەیسبووك بۆتە بەرباڵوترین تۆڕی كۆمەاڵیەتی لەسەرتاسەری جیهان ،بەئاسانترین رێگەو زوترین كات هەواڵ وچاالكی دەگاتە بەردەست وچاو ،ئەم تۆڕە كۆمەاڵیەتیە هەرچەندە بۆ كۆمەڵگەی ئێمە الیەنی نەرێنی هەیە ك��ەوا كەسانێك بەئارەزوی خۆیان كاری نەشیاوشتی نەشیاو دادەبەزێنن ،هەستی خەڵكی برینداردەكەن وكاتی زی��ادەی خۆیان بەخەڵك دەكوژن ،هەندێك لەم خەڵكانە بەناوی جیاواز و رەگەزی نادیار رۆژانە ئەم كارە بۆتە پیشەیان ،بۆیە دەبێت زۆر بەهەستیاری ك��ار ب��ەم ت��ۆڕە بكەین وهەموو كەسێك تاتەواو لێی دڵنیانەبێت نەیخاتە ناو لیستی هاوڕێكانیەوە. ئ��ەوەی زیاترمن لێرەوە دەموێت باسی بكەم ئەمڕۆ زۆربەی قوتابخانەكان بەشدارن لەم تۆڕە كۆمەاڵیەتیە، بۆتەشانۆیەك ب��ۆ پەخشكردنی ه��ەم��وو چاالكیەكان لەگشت بۆنەویادەكان ،جۆرە مونافەسەیەك دروست بووە هەر قوتابخانەیەك دەیەوێت ساڵ لەدوایی ساڵ چاالكییەكانی جوانترو بەهێزتر بكات ،بۆیە بەرای من پێویستە هەموو قوتابخانەیەك بەشداربێت وبزانێت لەدونیای تەكنەلۆژیادا رۆژانە چ دەگوزەرێت ،نەوەك قوتابخانەیەكی ساردوسڕ دوور لەچاالكی ،ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی كەوا قوتابیان حەز بەژینگەی قوتابخانە نەكەن و رو لەقوتابخانەیەكیتر بكەن.چاالكی وەرزشی وهونەری زۆر پێویستە سااڵنە بەپالن وبەرنامەیەكی رێك لەتەواوی قوتابخانەكان ئەنجام بدرێت ،قوتابی ئەگەر رۆژانە لەو پێنج شەش وانەیەی هەیەتی وانەیەك هونەرو وەرزش نەبێت ئەوا تەواو بێزار دەبێت وخولق وزەوقی لەبابەتەكانیتریش نامێنێت. دەبا هەمومان كاری جوان وبەپێز بكەین ومونافەسەیەك دروست بەكەین لەنێوان خۆمان ،سود لەكارە جوانەكانی یەكتری وەربگرین ،ن��ەوەك لەژورەكان دەرگ��ا لەسەر خۆمان دابخەین ،باقوتابخانەكانمان ببێتە مەڵبەندی چ��االك��ی ول���ەزەت بەقوتابیەكان ببەخشین.وەكوهەر كۆمەڵگەیەكیتر هیچیتر قوتابیان قوتابخانە بەجێنەهێڵن ولەسەر جادەو شەقامەكاندا بەبێكاری نەسوڕێنەوە یان كاری سەرپێی و دەستفرۆشی بكەن ،ئەمەش دەبێتە هۆی بەالڕێدابردنی منداڵ و لەدوا رۆژدا ئەم مندااڵنە باخۆیان لەزیندانەكاندا نەبیننەوە!!.
رۆڵی پەروەردە لەپەرەپێدانی هەستی نەتەوایەتی
سوههیل تاهیر عهبدولال
هێنانە دی مافەكانی مندااڵن بە گشتی لە گشت بوارەكانی ژیان دەبێتە هۆی حەسانەوەیان كە ئەمەش زیاتر بەندە بە پەروەردە و فێركردن .ئەم پرۆسەیە كاریگەرییەكی راستەوخۆی دەبێت لە سەر هۆشیاری نەتەوەیی .چونكە هەوڵدان بۆ هێنانە دی گشت مافەكانی مندااڵن كاریگەری ئەرێنی دەكاتە سەر كەسایەتی ئەو مندااڵنە لە رووی رەوشتی و نیشتیمانی و دەروونی كە ئەمەش بە پەروەردە كردنێكی راست و دروست دێتە كایەوە چونكە پ��ەروەردە بنەمای دروست بوون و باڵوبوونەوەی هۆشیاری و هەستی نەتەوایەتییە .هەر منداڵێك لە سەرەتای ژیانییەوە فێری نیشتیمان پەروەریەتی بێت ئەوا ئەو هەستە لەگەڵیدا گەشە دەكات و ناتوانیت وازی لێبێنێت ،لە دوارۆژدا كاریگەری ئەرێنی دەبێت لە سەر كۆمەڵگە لە بوارە جیاجیاكان و رۆلی دەبێت لە بەڕێوەبردنی واڵت و كیانە سیاسییەكەی كە كۆمەڵگەكەی تیایەتی «. ب�ڵاوك��ردن��ەوە و چ��ەس��پ��ان��دن��ی ه��ۆش��ی��اری ن��ەت��ەوەی��ی و هەستی نەتەوایەتی ناسنامەی رۆشنبیری و مێژوویی كارێكی ئاسان نییە بەڵكو بەرنامەیەكی تۆكمەی پێویستە و پێویستی بە زەمینە خۆش كردن هەیە .بابەتەكانی مێژوو و جوگرافیا و هاونیشتیمانی بوون و چەند فاكتەرێكی دیكە هۆكاری گرنگن كە مندااڵن بەرەو هەست كردن بە بیری نەتەوایەتی و نیشتیمان پەروەری ئاڕاستە دەكات ،ئەم فاكتەرانە دەبنە هێزێكی بنیادنەری ئەو منداالنە بۆ دوارۆژی گەل و نیشتیمانەكەیان .لە هەر والتێكی پێشكەوتوو پێش هەموو كارێك كە ئەنجام بدرێت پالنێكی زۆر رێك و پێك و لێكۆلینەوەیەكی زۆر ورد لە سەر ئاسایشی نیشتیمان و نەتەوەكەیان دەكەن ئینجا بە پالنێكی دیكە بابەتەكانی مێژوو و جوگرافیا و بابەتی دیكە دادەرێژن كە لە دوارۆژدا ئاسایشی نیشتیمانیان بەرەو ئەو ئاقارە بڕوات كە مندااڵنیان كەسانی نیشتیمان پ��ەروەرو راس��ت و دروستیان لێ هەڵبكەوێت نەك دووچاری گێژاو ببنەوە كە نەزانن بۆچی خوێندوویانە و چی چاوەڕوانیان دەكات ئایا نیشتیمان چی بۆ كردوون و ئەوان پێویستە چی بكەن بۆ نیشتیمانەكەیان ؟ ئەو پڕۆگرامەی كە پێویستە دابنرێت لە سەر بنەمایەكی راست و دروس��ت دابنرێت نەك رەمەكیانە كە ساڵ بە ساڵ چەند رستەیەك بە هەڵە الببردرێت و رستەی دیكە لە هەندێك بابەت زیاد بكرێت تەنها بەمەبەستی قازانجی تایبەتی و دوور لە هەست كردن بەو بەرپرسیارییەتە مێژوویییە كە دەكەوێتە سەر شانی پسپۆرانی ب��واری پ��ەروەردە كە لە دوارۆژدا هەر ئەو مندااڵنە ئەگەر سوود مەندبن ،پاداشتیان دەكەنەوە و ئەگەر راست و دروستیش نەبن ئەوا لەالیەن هەر ئەو منداالنەوە بە سزای خۆیان دەگەن و گلەیی ئەوەیان لێدەكرێت كە نەیانتوانیوە رۆڵی نیشتیمان پ��ەروەری خۆیان ببینن و بەكەمتەرخەم و هەندێك جار بە خائین ناویان دەبەن .هەروەها رۆلی مامۆستا زۆر گرنگە لەم بوارەدا كە هەستی نەتەوایەتی لە دڵ و دەروون و مێشكی رۆڵەكان بچەسپێنێت بەو رۆشنبیرییەی كە هەیەتی لە سەر گەل و نیشتیمان و نەتەوەكەی .پ��ەروەردە نەك تەنها كاریگەری هەیە بە سەر منداڵدا بەڵكو بە سەر هەموو خێزان و كۆمەڵگە دا .رۆل��ی راگەیاندن كەمتر نییە لە قوتابخانە ،دەتوانیت رۆلێكی ئەرێنی كاریگەر ببینێت لە بواری پەروەردەدا ،راگەیاندن دەبێت لە خزمەتی پەروەردەدا بێت چونكە هەماهەنگی نێوان راگەیاندنەكان و دام���ەزراوە پەروەردەییەكان پێكەوە كۆمەڵگەیەكی راست و دروست پێدەگەیەنێت ،مندااڵن هەست بە بوونی خۆیان و نیشتیمان و گەل و نەتەوەكەیان دەكەن
47
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
شارەزوور لەروی واتاوە ش������ارەزوور ل��ەك��ۆن��دا ب��ەن��اوچ��ەی��ەك��ی زۆر ف����راوان وپ���ان وب��ەری��ن دان����راوە. بەشێك لەكوردستانی ئێران وكەركوك وسلێمانی وهەولێر وموسڵیش تانزیك ت��ورك��ی��ا وس��وری��اش��ی پ��ێ��ی گ���وت���راوە، ش������ارەزوور.ل������ەس������اڵ������ی228ی پ.ز لەسەردەمی فەرمانڕەوای ماددەكاندا ناوی جۆر بەجۆری بەخۆیەوە بینیوە لەگوندی ن��ەوێ تاوەكو دەشتاییەكانی شارەزوور دەسەاڵتیان گرتۆتە دەست، پاشاكەیان ناوی(زۆر) بووە واتە زۆری كوڕی زوحاك كەبە(ئەستیاگیز) ناسراوە وات���ە(خ���اوەن ئ��اش��ی ش�����ارەزوور) ئەم ناوانەی لەخۆگرتوە: .1ش���ه���ر زه�����ور وات�����ە ش�����اری گ��وڵ وگوڵزاران. .2شهر ڤهور واتە شاری دەركەوتن. .3ش�������اری زوور ،زوور ب��ەم��ان��ای گوڵێك دێ��ت ل��ەب��واری نەشتەرگەریدا ب��ەك��اردەه��ێ��ن��رێ��ت ب��ۆچ��ارەس��ەرك��ردن��ی س���وت���ان���ەوەی ب��ن ه��ەن��گ��ڵ و ن��اوگ��ەڵ بەكاردێت. .4ش�����ارەزوور ش���اری زووری ك��وڕی زوحاكە. .5ش������ارەزۆر ئ���ەو ش����ارەی ك��ەخ��اوەن نشینەیەكی زۆرە لەكتێبی كورد،تورك، عەرەبدا ،هاتوە. .6شارە زەهۆر ئەو شارەی كەزەهۆراو بێت واتە مێرگ وبەهاراو بێت. .7ش���ارە س��ور ئ��ەوش��ارەی ك��ەپ��ڕ بێت لەشوراو پەرژین وەك قەاڵكانی نەوێ و هەورامان وئەحمەد ئاواو سۆرۆچك و هتد،..سور وشەیەكی عەرەبیە. .8شارەسوور ئەوشارەی كە لەكۆتایی خۆر ئاوابووندا رەنگی سوور بەخۆوە دەبینێت زۆر ج��وان ودڵڕفێنە لوتكەی ش��اخ��ەك��ان وش��اخ��ی س��ورێ��ن شاهیدی ئەوراستیەیە. .9دور ئاشور پاشان بۆتە ش��ارەدوور دواتریش بۆتە ش��ارەزوور ئەم وشەیە ل���ەس���ەردەم���ی ئ���اش���ور ن���اص���ر پ��اڵ��دا لەساڵی()859 /883ی پ.ز بەكارهاتوە. .10لەسەردەمی سەدەی هەشتی كۆچیدا الی كاكەییەكان بەشارە زویل ناسراوە، وات���ە ش���اری زەل و زەل��ك��او،گ��وت��راوە ئ��ەم ش��ارە ل��ەس��ەردەم��ی زوری كوڕی زوحاكدا دروست كراوە(ئەستیاگیز). .11زور بەمانای دڕ یان دڕەدێت جۆرێكە لەروەك. .12زور دیسان بەمانای دڕە دێت واتە دڕناڵ و زەوێڵ زەوێڵ.
48
.13شارەژوور ئەوشارەی كەباكور گیرە لەسەرەوەیە. .14بەلێكدانەوەی هیرۆكلیسی مێژووزانی بەناوبانگ بەترێ رەشكە لێكیداوەتەوە پێیان گوتوە(سیازورون). .15ه��ەن��دێ��ك م��ێ��ژون��وس ب��ۆس��ەردەم��ی ش��ەڕە ماڵكاولكەرەكەی ئاشوریەكان ومیدیەكانی دەگ��ێ��ڕن��ەوە ،دەڵ��ێ��ن شار ئاشوربووە. .16ه������ەن������دێ������ك م���ێ���ژون���وس���ی���ت���ر دەڵێن(سیاەلژڤڵ) بووە بەسیاە ژوریش وتراوە دیسان ترێ رەشكەیە. .17م����ام����ۆس����ت����ا ت���ۆف���ی���ق وەه���ب���ی لەكتێبەكەیدا بەگردەبۆر ناوی بردووەو بەنزمەشاریش ناوی هێناوە كەهاومانای شاری نەوێ یە ،نەوێ لەنەوی یان تەپی یان چەمینەوەدێت. .18لەسەردەمی ئیمپراتۆریەتی میدیدا بەسپیتازوور ن��اوی ه��ات��وە وات��ە ترێ سپیكە. .19پ��ێ��دەچ��ێ��ت ش������ارەزۆر ه��اوم��ان��ای ئاشباڵخ بێت ،ئاشباڵخ وشەیەكی توركیە بەمانای سەرچاوەی خۆراكی زۆردێت. ئاماژەیە بەبەپیتی خاكەكەی.بەڕاستی ش������ارەزوور س��ف��رەو خ��وان��ی خەڵكی كوردستان وعێراق بووە كەگرنگیەكەی لەكاتی ئابڵوقەی ئابووریدا دەرك��ەوت، دووەم دەش���ت���ی ج��ی��ه��ان��ە ل�����ەدوای دەشتی كالیفۆرنیای ئەمریكا ل��ەروی بەرهەمهێنانەوە. .20ل�����ەس�����ەرچ�����اوە س���ری���ان���ی���ەك���ان���دا لەساڵی544ز506 /ز بەشێوەی سیا زور هاتوە كەسریانیەكانی ئێستا بەشهرزڤر ناوی دەبەن. .21زۆرێك لەریش سپی وپیاوماقواڵنی ناوچەی ش��ارەزوور پێیان واب��ووە ئەو وش��ەی��ە ل��ەب��ن��ەڕەت��دا(ش��ارەش��وور)ب��ووە وات��ە جۆرێكە لەئاسك س��ەر بەئاسكی میسكن بەمەش نزیك دەبێتەوە لەناوی كانی ئاسكان. .22ژوور یان سیا ژوور بەبەرسیلە وتراوە. .23ئەگەر بەمانای ژوری ئێستا بێت وات�������ە س���ەرخ���ۆ ئەگەر سیا ژوور ب���ێ���ت ب���ەم���ان���ای س����������ەرە رەش دێ��ت ،س��ەرەرەش ب����ەش����وێ����ن����ێ����ك
ئا :ئومێد حاجی عوسمان حاجی محەمەد/رەزڵەیی /لقی هەڵەبجە دەوترێت كەبەفر زوو تیایدا بتوێتەوە. .24ش����ارەزب����ر ی���ان ش������ارەزوور ی��ان شارە زۆر واتای شاری هێز وهەڵمەت دەگەیەنێت. .25ش�����ارە زوورە ،زوورە ب��ەردێ��ك��ی بەنرخە چەقۆی پێ تیژدەكرێت. .26زوور بەمانای تان و پۆ دێت مەبەست لەهێڵی رستن و چنینە كە لەشارەزوردا شوێنی ئ��اژەڵ��داری وب��اخ��داری ب��ووە، وەك پیشەكانی هۆنینەوەی چیخ ودەوار وب���ەڕەو ف��ەرش وقاڵی وخورج.گەلێك مانای تر هەیە كەدەكرێت ئێمە بۆمان رون نەكرابێتەوە. .27ش��������ارەزەر م��ەب��ەس��ت��ی ئ��ەول��وت��ك��ە شاخانەیە كەتیشكی خۆر لێیان دەدات و وەك���و زێ��ڕ دەدرەوش��ێ��ن��ەوە ،دەڵێن هەندێك خەڵكی ئ��ەم ناوچەیە لەكۆندا رۆژپەرست بوون واتە شارەزەر . .28ناوی داری درۆچكەیە كەبەدارەزوور ناسراوە. .29ل������ە1955/10/22س������ەی������دص������ادق بەكۆمەڵێك گوند والدێوە كرا بەناحیەو ناونرا ناحیەی شارەزوور ،بەاڵم لەساڵی نەوەدەكاندا ئەم ناوە درا بەهەڵەبجەی ت���ازە ك��ەوات��ە ب��ەپ��ێ��ی ك���ات وس����ەردەم ش�������ارەزوور وەك ن���او گ��ۆڕان��ك��اری بەسەردا هاتوە.
مـامـۆسـتا
ژماره ( )12-11شوبات ساڵی ()2015
دەرنەچـون ئـەگـەر و چـارەسەری دیاردا دەرنەچونێ دڤان ساڵێن بۆریدا زۆر ێ پەیدابوونا بەر بەالڤە ئەڤەژی بوویە ئەگەر ن��ەئ��ارام��ی �ێ ب��ۆدەزگ��ەی��ێ��ن پ���ەروەردەی���ی وخێزانێن قوتابیان وهەروەسا شینوارێن خۆ یێن خراپ هەنە ل سەر هزرو بۆچون وكەسایەتیا وی قوتابی .ل��ەوا ئەڤ رێژا زۆر ی��ادەرن��ەچ��ون��ا س��ااڵن��ە دمینن دن��اڤ ێ ێ خواندن پۆلێن خوەدا نەشیانە ئەوماو دوێ ساڵێدا سەركەفتیانە ببورینن .ئەڤە دبیتە هۆكارەك بۆ پەیدابوونا چەندین ئالوزیێن دەرونی وجڤاكی بۆ وی قوتابی وهەتا هندەك بوویە ئەگەرێ(خوكوشتنا) وی ق��وت��اب��ی ژب����ەر دەرب������از ن��ەب��وون��ا وی ب وان���ەك���ێ ی���ان پ��ت��ر ،ب��اش��ە ئ��ەڤ دیاردا(دەرنەچونێ) نەپێدڤی لێكۆلینەكێیە یان دویڤچونەكا زانستی بهێتە ئەنجامدان ێ بۆدیاركرنا ئەگەرا وپەیداكرنا چارەسەری وب��ش��ێ��ن دەس��ت��ن��ی��ش��ان ك���ەن ك���ا ئ��ەگ��ەر ژ(قوتابیە،مامۆستایە ،پڕۆگرامێن خواندنێ) یە نەژبەر كو سااڵنە رێژەك زۆر ژ بودجا ێ ێ دهێتە ت��ەرخ��ان��ك��رن بۆكەرت دەول��ەت�� ێ ه��ژم��ارا قوتابیێن پ�����ەروەردێ ،وەخ��ت � دەرن���ەچ���وی دن��اڤ��ب��ەرا زێ��دەب��وون��ێ��داب��ن ئەڤ مەزاختنێن دهێنە تەرخانكرن هەمی بێمفادچن .لەوا ئەڤە ژی چەند ئەگەرەكن یێن پەیدابوونا دیاردا دەرنەچونێ: ێ ێ ژیری ئەڤ قوتابی .1نەدروستیا الیەن دقۆناغا زاروكیێدا زەرەرەك گەهشتبیت ێ وی چ ك��ەف��ت��ب��ی��ت ی����ان ت��وش��ی ع��ەق��ل � رویدانەكێ بوویە یان بەری بینا زارۆكی ێ ێ دروست بینا كو ئەندام وبتایبەت دماو ێ ببیت دەمارا ،ئەگەر دایك توشی ترسەك ێ نەدروست بیت ئەڤە هەمی یان خوارنا و ێ دبنە هاریكار بو الوازبوونا زارۆكی ژالی ژیری ڤە. .2ساخلەمیا قوتابی ئ��ەگ��ەر ن��ەدروس��ت ب��ی��ت ئ��ەڤ��ە ژی ه��ۆك��ارەك��ێ س��ەرەك��ی��ە بۆكەفتنا قوتابی ژبەركو نەشێت بابەتا
ب دروستی وەرگ��ری��ت وبتایبەت ئەگەر ێ هەستیارا ڤە نەیێ دروس��ت بیت ژ الی وەكی(گوهلێبوون،دیتن)ێ. .3تێكچونا قوتابیان ژالی��ێ دەرون���ی ڤە ژ ئەنجامێ ترسێ ودوودل��ی �ێ ،دێ وان پێزانینێن وەرگ��رت��ی ژبیركەت ئەڤەژی هەمی ڤەدگەریت بۆنەشارەزاییا مامۆستا دوەخ��ت�ێ ئ��ەزم��ون��ادا و وێ ف��ش��ارا زێ��دە پەیدا دكەن دناڤ هۆلێن ئەزمونادا ئەڤە ێ دناڤبەرا دبنە هۆكار بۆزێدەبوونا هەلچون ێ ق��وت��اب��ی��ان��دا و ل��دوم��اه��ی�ێ دب��ن��ە ئ��ەگ��ەر دەرنەچوناوان. ێ وەك���ی دویركەفتنا .4ئ��اری��ش��ێ��ن خێزان ێ بەردانێ یان دایك وبابان چ ژ ئەنجام نەگونجاندنا وان دگ��ەل ئێك ئەڤە هەمی كارتێكرنێن نەرێنی لسەر دەرونێ قوتابی ێ كێم دكەت. دكەن و پالدەرێ فێربوون ێ .5نەشارەزاییا هندەك مامۆستا دب��وار ێ گ��ەه��ان��دن��ا وان�����ادا ی���ان رێ��ك��ێ��ن گۆتن وسەرەدەریا نەدروست دگەل قوتابیاندا ێ بتایبەت دناف پۆلێدا ،هەتا دگەهیتە و ێ كو نەحەز ژێكرنا مامۆستای ببیتە راد ێ نەحەز ژێكرنا وانا دبێژیت و ل ئەگەر ێ دەرنەچوناوی. ێ بیتە ئەگەر دوماهیێ د .6ب كارئینانا توندوتیژیێ دگەل قوتابیان ب تایبەت ئەوێن ن��ەزی��رەك ،ئ��ەو ژی ژ ێ نەئامادەبوونا وان یان موژیلكرنا ئەنجام وان ب هندەك ئەركێن نەگونجای ودویر ێ ویاسایا قوتابخانێ. ژپڕۆگرامێن خواندن ێ دەن��ە نیاسین ب(خەمسار،گێژ) ل��ەوا د چ��ەن��دی��ن پ��ەی��ڤ��ێ��ن ن����ەدروس����ت ده��ێ��ن��ە ئاراستەكرن بۆ وان قوتابیان .ئەڤە هەمی ێ شكەستنێ ل دەڤ پەیداكەن. د رێكێن پەروەردەیی بۆچارەسەریێ: هەردیاردەكێ رێكێن خوە یێن تایبەت هەنە ێ نەخاسمە یێن پەروەردەیی بۆچارەسەری گرێداینە ب(قوتابییا ومامۆستاو پڕۆگرامێن خواندنێ) ڤە لەوا ئەڤێن ل خ��وارێ دیار
چیرۆكی وەفابوون
پادشایهك فهرمانی دهرك��رد بهبرسی ك���ردن���ی 10س����هگ ب����ۆئ����هوهی ه��هر وهزیریكی ههلهی كرد دهرخواردیانی بدات ! رۆژگ�����ار ه��ات��وچ��وو رۆژێ����ك یهكێك ل��هوهزی��رهك��ان ب��ێ دڵ��ی پ��ادش��ای كرد ب��ۆی� ه ب��ڕی��اری��دا ك �هس��زاك �هی ب �هس �هردا بسهپێنن،بهاڵم وهزیرهك ه زۆر پاڕایهو ه كهپادشا 10رۆژ مۆڵهتی ب��دات��ێ پێش جێبهجێكردنی حوكمهكهی چ��ون��ك�ه ئ���هو 10س��اڵ � ه خ��زم �هت��ی ئ�هو ئهكات ئهو داوای��هی قبوڵ بكات،پادشا
وتی باش ه با وابیت !وهزیرهكه چوه الی بهخێوكهری سهگهكان وتی ئهم 10رۆژ ه با من خزمهتی سهگهكان بكهم ،ئهویش قایل بوو ،دە رۆژخزمهتی كردن ونان و ئ��او و جێگای ب��ۆ پ��اك ئ�هك��ردن�هو ه .دوای تهواوبوونی مۆڵهتهكهی بریاردرا كهسهگهكانی تێبهربدرێت ب��ۆئ �هوهی ب��ی��خ��ۆن ل�� ه زی��ن��دان��ا،ب��هاڵم س �هگ �هك��ان چونهپیش قاچی وهس��ت��ان و هیچیان نهكرد تهنها دهستیان كرد بهكلك بادان ،پادشا زۆر ت��وڕه بوو وتی:ئهمه یانی چی؟وهزیرهك ه وتی:ئهم ه یانی وهفا ،من
ئیسماعیل عەبدوڵال ئەحمەد/زاخۆ چەند رێكەكن: .1دەستنیشانكرنا قوتابیێن دەرن��ەچ��وی ێ ئەو ودیڤچون وكۆمكرنا ئەگەرێن كەفتن ژی برێكا رابەرێن خواندنگەها یان برێكا ێ كا ئەگەر رێڤەبەرێن هەر خوادنگەهەك قوتابییە یان مامۆستایە. .2كۆمبوون دگەل سەمیانێن وان قوتابیێن دەرنەچوی بهێتەكرن دا ل نێزیك ئاریشێن وان بزانن .پێتڤیە هەرخێزانەك رۆژان��ە ێ دویڤچونا قوتابیێن خوە بكەت وگرنگییەك ێ بدەتە ێ دا ئەو ژی پیرۆزی بدەت فێركرن ێ خوە ،ژبەر كو گەلەك خێزانا دناڤ كار ێ ێ و فێربوون جڤاكێ مەدا سوحبەتا فێركرن وگرنگیا وێ ل دوماهیا هەرتشتەكی دایە. ێ ب��ۆ وان .3ڤ��ەك��رن��ا خ��ول��ێ��ن ب��ه��ێ��زك��رن� مامۆستایێن الواز ئ��ەوێ��ن دب��ن��ە ئەگەر ب��ۆدەرن��ەچ��ون��ا ق��وت��اب��ی��ان ،ژب��ۆ بلندكرنا ێ زانستی و گەهاندنا وانا ئاستێ وان ی ێ یێن گونجای دا پتر قوتابی برێكێن گۆتن وەرگرن. .4ب���ەره���ەڤ���ك���رن وخ��ورت��ك��رن��ا ك��ەن��ال��ێ��ن فێركرنێ،دا قوتابی پترمفای وەرگریت ب تایبەت ئەو بسپۆرێن كێم ژبەر كو ئەڤ كەنالە دبنە پالدەرەك بۆ فێربووناوی و ه��ەروەس��ا الوازی���ا هندەك مامۆستا ژی دهێتە پڕكرن ودی��اردا وانێن تایبەت ژی دێ كێم بیت .
ئا :عەبدولخالق عومەر 10رۆژ خزمهتی ئهمانهم كرد بیریان نهچویهوه ب�هالم دهس��اڵ خزمهتی تۆم كرد تۆ هیچت لهپێش چاو نهبوو! ئهم چیرۆكه : ل�هدڵ�هو ه پێشكهش ه بهههموو ئهوانهی بههۆی یهك ههڵهو ه ههموو جوانیهكانی ب�هرام��ب�هر ئ�هس��ڕن�هوه!ه�هم��وو ئ�هوان�هی نمهكی یهك ئهكهن و دواج��ار خیانهت ل���هی���هك ئ����هك����هن ..ه���هم���وو ئ���هوان���هی رستهیهكیان بهدڵ نیه یان ههڵوێستێكیان ب���هدڵ نی ه ئیتر راس���ت بێت ی��ان ههڵ ه لهژیانی خۆیان ئهتسڕنهوه!
49
مـامـۆسـتا
العدد ( )12-11شباط سنة ()2015
في هذا العدد ......
المعلم
Kurdistan Teachers Union العدد ( )12-11سنة ()2015
مجلة شهرية تصدرها سكرتارية اتحاد معلمي كوردستان صاحب االمتياز اتحاد معلمي كوردستان www.mamostayan.com
رئيس التحرير عبدالواحد محمد حاجى
abdulwahed.1956@yahoo.com
مدير التحرير برهم مصطفى
barhammustafa43@yahoo.com
سكرتير التحرير وشيار حمد حاجي
wshyarhaji@yahoo.com
هيئه التحرير احمد صابر كرمياني ahmadgarmyany@gmail.com
عطا احمد رمضان
mamosta ata550@gmail.com
عيسى حسين عزيز
التصميم سركوت سردار محمد العنوان اتحاد معلمي كردستان مكتب السكرتارية قرب وزارة الشهداء و شؤون المؤنفلين تلفون ()2222541
50
علموا أطفالكم كلمة شكرا تحليل االخطاء اللغوية لدى طلبة الكورد
ص51 ص52
مـامـۆسـتا
عبد الله خضر
العدد ( )12-11شباط سنة ()2015
علموا أطفالكم كلمة شكرا
قال تعالى « :لئن شكرمت ألزيدنكم « و روي عن النبي (ص)أنه قال »:اإلميان نصفان نصف صبر ونصف شكر». وشكر الناس وهو من مكارم األخالق ودالل��ة على االعتراف باجلميل ،فعلى املرء أن يكافيء كل من قدم له معروفا بالشكروالتقديرواإلعتراف باجلميل وعليه أن ينشيء أبناؤه ويحثهم ويعلمهم ويؤدبهم على هذه اخلصلة اجلميلة أال وهي « الشكر»على القليل والكثير. علموا أطفالكم كلمة «شكرا»:يجب أن نبدأ تعليم أطفالنا منذ طفولتهم كلمة «شكرا « فهم في هذه السن يتعلمون بسرعة وبسهولة مانريد أن نسمعه منهم .وهذا يعني أن الطفل
يتعلم نطق كلمة «شكرا» أثناء تعلمه نطق الكلمات األخرى وسوف يرددها قبل أن يدرك معناها.الوالدان هما النموذج الذي يقلده الطفل ،فيجب عليهما نطق الكلمة نطقا صحيحا واضحا وسوف ينطقها الطفل ويرددها من دون معرفة معناها في هذا الوقت ،ويتم ذلك كلما أعطى الوالدان الطفل شيئا ما(حلوى- لعبة .)..الطفل لن يفهم معنى كلمة «شكرا» في البداية ولكن مع مرورالوقت سيفهم معناها ومن املهم أن نطبق هذا الفعل أمام الطفل في معامالتنا في املنزل.من املهم جدا أن نكون قدوة ألبنائنا وخصوصا في هذه املرحلة ألنها مرحلة تقليد بالنسبة لألطفال .أيضا
نستطيع تعليم أطفالنا «التحية»عند الدخول إلى املنزل أوالغرفة.
التربية تمنع تدخين المعلمين والمدرسين امام الطلبة
سعيد مولود حسين مشرف تربوي /مركز اربيل قسم االول اصدرت وزارة التربية مجموعة من التعليمات القاضية مبنع التدخني بني املعلمني واملدرسني امام الطلبة. وقالت سالمة احلسن مديرة املكتب االعالمي في وزارة التربية »:ان وزارة التربية اصدرت تعليمات بتخصيص غرف خاصة للمدخنني وبعكس ذلك سيتم معاقبة اخملالف لهذه التعليمات اداريا وماليا». واضافت « انه مت تضمني املناهج الدراسية ببعض املواضيع التي تعنى باالضرار الصحية للتدخني على جسم االنسان». وشددت على انه مت اقامة ورش عمل مركزية
ون��دوات لغرض توعية الكادر التدريسي مبضار اخملدرات واملنشطات وكيفية ايصال هذه املعلومات الى الطلبة واثارها السلبية على الفرد اوال واجملتمع ثانيا بالتعاون مع وزارة الداخلية والعدل والصحة واالوقاف الدينية حيث مت اعداد بوسترات وفولدرات لها الغرض. إن ظاهرة التدخني كثرت هذه األيام بني طالب امل��دارس وحتى بني الطالبات فهي تدق ناقوس اخلطر حول الوضع اخللقي باملدرسة،وأشكر طارح املوضوع ألهميته واألخطار املترتبة عليه خاصة في املدارس كون الطالب في مرحلة مراهقة ومبكرة وقد
يؤثر عليهم كثيرا. وال يجب علينا حل املشكلة في الوقت الراهن ،فاملفروض أن نعالج مسببات هذه الظاهرة .فهناك انهزام املدرسة في وجه التدمير اإلعالمي وما يقوم به ويروجه من صور إباحية وثقافة استهالكية وقيم رخيصة ،لألسف انهزمت وه��ي احلصن احلصني للمبادئ واألخالق أمام إغراءات جتار األعراض والفساد بكل أنواعه وأشكاله .فقد أصبحت املدرسة عاجزة عن القيام بدورها باعتبارها فضاء للتكوين املعرفي والتربوي والتحصني العقدي واخللقي والنفسي .فال ميكن أن نتحدث عن إصالح نظام التربية والتكوين وإصالح املناهج والبرامج والتالميذ بصفة عامة دون أن تعاد للمدرسة هيبتها وحرمتها وتعاد لها وظائفها التربوية. وعادة ما تبدأ التجربة بسيجارة واحدة ,وعادة ما تكون هذه السيجارة بداية إلدمان يستمر العمر كله ,وانه بذلك يضر املدخن نفسه شر ضرر إذ أن التدخني يعتبر إذ أن التدخني يعتبر الوباء األكثر خطرا واألشد ضررا ً على صحة اإلنسان فانه يحتوى على أالف املواد املضرة والكيماويات واملواد املشعة املسرطنة مما يجعله اخطر سم قاتل لإلنسان ,فقد أوضحت منظمة الصحة العاملية انه ميوت سنويا ً خمس ماليني شخص من مختلف أنحاء العالم بسبب التدخني.
51
مـامـۆسـتا
العدد ( )12-11شباط سنة ()2015
تحليل االخطاء اللغوية لدى طلبة الكورد
مريوان اسماعيل جميل قسم االول حتليل األخطاء مصطلح آخر يستخدمه علم اللغة التطبيقي في تعليم اللغة ,وهو اخلطوة التالية للتحليل اللغة بعلم التقابلي,واملقصود التقابلي املقارنة بني لغتني أو أكثر من عائالت لغوية مختلفة بـهدف تيسير املشكالت التي تنشأ عند التقاء هذه اللغات كالترجمة وتعليم اللغات األجنبية .إذ املقصود هنا حتليل لغوي يجري على اللغة التي هي موضع التعليم واللغة األولى للمتعلم .ولعله ثمرة من ثمراته ,لكنه يختلف عنه وعن املقارنة الداخلية في أنهما يدرسان اللغة ,أما هو(حتليل االخطاء)فيدرس لغة املتعلم نفسه ,الذي ينتجه عند تعلمه اللغة الهدف(اللغة الثانية)إذ ال نقصد لغته األولى(لغة األم)وإمنا نقصد لغته التي ينتجها وهو يتعلم والذي الشك فيه أننا جميعا ً نخطئ,ونخطئ عند تعلمنا للغة وعند استعمالنا لها, ثم فإ ّن درس اخلطأ أمر مشروع في ومن ّ حد ذاته .يجري حتليل اخلطأ عادة على مراحل: -1حتديد األخطاء ووصفها. -2تفسير األخطاء. -3تصويبها وعالجها. أوال :حتديد األخطاء ووصفها: إ ّن درس األخطاء من حيث التحديد والوصف يتبع قواعد منهجية يحسن أن نعرضها على النحو األتي: .1إ ّن األخطاء يقع فيها أفراد ,ونحن ال ندرس(مع ذلك) أخطاء الفرد؛ ألننا حني نضع مقررات تعليمية إمنا نضعها جلماعات ,وامل��ف��روض أن تكون هذه اجلماعات متجانسة في معايير العمر
52
,واملستوى ,واملعرفة اللغوية ,واللغة َثم فإن ّنا ندرس األخطاء األولى أحيانا ,ومن ّ التي تصدر عن جماعات متجانسة أيضا؛ أي األخطاء التي لها صفة الشيوع في هذه اجلماعات. .2إ ّن السمة األولى للغة أن ّها نظام, ونحن حني ن��درس لغة املتعلمني إنمّ ا ندرس نظاما أيضا؛ أي أ ّن الوصف اللغوي لألخطاء البد أن يكون منص ّبا على طبيعتها النظامية؛ فاألخطاء التي تتصف بذلك هي التي تكون مجاال للدرس. .3يكاد يكون هناك اتفاق على أن األخطاء نوعان؛ أخطاء قدرة ,وأخطاء أداء ,ووصف مهم جدا ً خاصة في أخطاء القدرة ّ تعليم اللغة األولى ,ولك ّن معظم اجلهد يتوجه إلى أخطاء األداء ,واألداء ضربان؛ أداء إنتاجي ,وآخر استقبالي .واحلق أن األداء االستقبالي له أخطاؤه ,لكنها أخطاء يصعب حتديدها واإلمساك بها لألسف الشديد؛ أل ّن املتعلم للغة األجنبية قد يتلقى كالما ما فتكون استجابته إمياء أو حركة معينة ,وقد يأوي إلى الصمت ,وليس من السهل أن نعرف أكان استقباله صحيحا أم خاطئا إال إذا أنتج كالما .لذلك كله يتركز حتليل األخطاء على األداء اإلنتاجي أو األداء التعبيري سواء أكان كتابيا أم شفويا كما يسميه بعضهم. وحيث إ ّن اللغة اتصال فإ ّن أخطاء األداء اإلنتاجي يجب أن تستخلص من مواد في إطار اتصالي ,ويجب أن نتن ّبه إلى أ ّن السلوك اللغوي داخل قاعة الدرس ثم ال ليس كلّه سلوكا اتصاليا؛ ومن ّ يصلح أن يكون مادة لدرس األخطاء, وذلك كالتدريبات التي تتصف في كثير من األحيان باآللية ,أي ترديد بعض اجلمل والعبارات .وإذن البد من مادة لغوية ينتجها املتعلم تلقائيا كالتعبير احلر ,وكتابة املقال ,والقصص ,واحلوار الشفوي احلر ,وإن كان ذلك ال يعني استبعاد تصميم من��اذج الستخالص األخطاء. .4يجري وص��ف األخ��ط��اء على كل مستويات األداء؛ في الكتابة ,واألصوات
وبدهي أ ّن ,والصرف ,والنحو ,والداللة. ّ يتم في إطار نظام اللغة, وصف اخلطأ ّ مبعنى أ ّن خطأ ما إنمّ ا يدل على خلل ما في قاعدة من قواعد النظام ,فاألخطاء الكتابية مثال ليست مجرد خطأ في حرف من حروف الهجاء ,لكنها قد تكون دليال قويا على فقدان قاعدة في نظام اللغة. حني يخطئ متعلم الكوردي فيكتب كلمت»كتابة» مصدر كتب بهاء «كتابه» ،إمنا يخطئ في قاعدة من قواعد النظام اللغوي ألنه ال يفرق بني التاء املربوطة الدالة على التأنيث, والهاء التي هي ضمير؛ لعل السبب راجع الى عدم وجود التاء املربوطة في نظام اللغة الكوردية .واملتعلم الكوردي الذي يقول :اشتريت ثالثة كتاب ,بدل أن يقول :اشتريت ثالثة كتب ,إمنا يخطئ في قاعدة من قواعد النظام اللغوي التي تفرق بني مايستخدم معدودا ً وما يستخدم غير معدود .فهو لم يخطئ في كتابة كلمة(كتب) وإمنا اخطئ في نظام العدد في اللغة العربية. .5لقد جرت دراسات كثيرة في حتليل األخطاء ,وانتهت إلى أ ّن األخطاء تكاد تنحصر في أنواع ؛حذف عنصر ,أو زيادة عنصر ,أو اختيار عنصر غير صحيح ,أو ترتيب العناصر ترتيبا ُ غير صحيح .لذلك فإ ّن وصف األخطاء ت ّتجه في األغلب إلى هذا التصنيف. ثانيا ً :تفسير األخطاء : وتفسير األخطاء يأتي(منطقيا ً) بعد حتديدها ووصفها ,والوصول إلى تفسير صحيح يعني بال شك على اإلفادة من هذا التحليل .وليست هناك كلمة جامعة على معايير التفسير؛ إذ كلّها موضع نقاش وجدل؛ أل ّن البرهنة على صوابـها ليست أمرا ً سهال ً. ولعلنا نبدأ أوال ً مبا هو قريب املنال, يفسر اخلطأ في ضوء وهو املعيار الذي ّ التعليم؛ فاملتعلم يتلقى ما يتعلمه من اللغة من عينات معينة مختارة من هذه اللغة وقد تنجم هذه األخطاء بسبب طبيعة ه��ذه العينات ,وتصنيفها ,وطريقة تقدميها(.ولعل هذا من
مـامـۆسـتا
األسباب امللحوظة في أخطاء تعليم العربية ألبنائها) .ثم إن تعليم اللغة ال يحدث دفعة واحدة ,وإمنا يجري على فترات زمنية ,وهذا أمر الشك منه, فتنشأ األخطاء نتيجة املعرفة اجلزئية باللغة,واللغة كما نعرف نظام داخلي مستقل مكتف بذاته ,أي أ ّن أجزاءه كلّها مرتبطة ارتباطا ً داخليا ً ,أو أنـها نظام من األنظمة,ومعنى ذلك أ ّن أي شئ ال ميكن أن نتعلّمه كامال ً .هذا هو املعيار الذي قد ال نختلف عليه ,والذي ميكن معاجلة أسبابه بوسائل مختلفة. أما املعيار الثاني فهو القدرة املعرفية عند املتعلم؛ إذ إ ّن ك�لا ً منّا يتبع استراتيجية معينة في التعلم؛ في هذه االستراتيجية ما هو كلي مشترك بني البشر ,ومنها ما هو خاص بكل متعلم. أما الكلي فقد دارت عليه دراسات نافعة لكنها ال تزال جزئية ,وأما اخلاص فليس من السهل الوصول إليه ,هذا إلى أ ّن ما يجري في أعماق املتعلم من عمليات ال يزال العلم يطمح إلى الكشف عنه يوما ً ما. وأما املعيار الثالث فهو موضع نقاش واسع ,وهو الذي يتمسك به الباحثون(في الوقت نفسه) ألنه يجعل دائرة التحليل أكثر تناسقا ً فضال ً عن أنة مي ّدنا ببعض النتائج امللموسة .هذا املعيار هو الذي يعرف بالتدخل ,وتدور فكرته على املبدأ اآلتي :إن ّنا نتعلم مهارة جديدة على أساس مهارة موجودة تعلمناها قبال ً. ومعنى ذلك أنه البد أن يحدث تدخل ما بني املهارتني عند التعلم ,وهذا التدخل يكون نتيجة النقل ,والنقل قد يكون أماميا ً بأن تؤثر املهارة املوجودة على املهارة اجلديدة ,وقد يكون العكس, وهو ما يسمى ارجتاعيا وكل منهما قد يكون إيجابيا ً أو سلبيا ً .أما اإليجابي فهو تيسير تعلم مهارة جديدة بسبب التشابـهات بني املهارتني ,وأما السلبي فهو إعاقة تعلم مهارة جديدة بسبب االختالف بني املهارتني. وإذا طبقنا هذا املبدأ العام عن املهارات على تعلم اللغة قلنا إ ّن كلّ متعلم مييل ميال ً طبيعيا ً إلى أن ينقل بنية لغته األولى–اللغة الكوردية -إلى اللغة العربية التي يتعلمها ,ومن هنا تنشأ املقولة النظرية اآلتية: « إننا نستطيع أن نتنبأ مبشكالت
العدد ( )12-11شباط سنة ()2015 تعلم اللغة األجنبية على أساس أوجه االختالف بينها وبني اللغة األم. نفسر هذه املشكالت ونستطيع أن ّ على أساس أوجه االختالف بينها وبني اللغة األم .ونستطيع أن نفسر هذه املشكالت على أساس أوجه االختالف هذه « .ومن الواضح أن هذه املقولة تستند إلى االفتراض اآلتي: وحدوث املشكالت هو ما يعرف بالتدخل, وعدم حدوثها يعرف بالتيسير.على أ ّن مبدأ التدخل نتيجة االختالف والتشابه بني اللغتني يتعرض لكثير من النقد؛ ذلك أ ّن التحليل التقابلي(وهو الذي يتكفل بالوصول إلى االختالف والتشابه)يتنبأ مبشكالت الحتدث على اإلطالق ,ثم إ ّن هناك مشكالت حتدث فعال ُ وال يتنبأ بـها أصال ً. ثم إ ّن االختالفات بني اللغتني ال تؤدي آليا ً إلى مشكالت في تعلم اللغة األجنبية, بل إنـها قد تقلل هذه املشكالت ,وقد لوحظ أ ّن التدخل بني اللغات املتقاربة أقوى منه بني اللغات غير املتقاربة ,وهي التوجد عادة بني اللغات املتباعدة ,وكثير من هذه املشكالت ال ترصد مثال ً بني متعلمي اإلجنليزية من أبناء العربية. ومع ذلك فإ ّن مبدأ التدخل ال يزال معيارا ً صاحلا ً لتفسير كثير من األخطاء إلى أن يكون في أيدينا معرفة واضحة ع��ن عمليات التعلم الداخلية التي يجريها املتعلمون عند تلقيهم اللغة. ثالثا ً :تصويب األخطاء: من ال��واض��ح أ ّن كل شيء في علم اللغة ي��درس التطبيقي ل�لإس��ه��ام ف��ي حلّ عملية, مشكلة وع��ل��ى ذل���ك ف��إ ّن األخ��ط��اء ال ت��درس صحيح لذاتـها, أنـها تفيد إف��ادة م��ح��ق��ق��ة ف��ي الكشف عن طبيعة التعلم ,لكن ما يهمنا هنا هو كيف نواجه األخطاء, وكيف نتالفاها؟ ومن الواضح أيضا
أن تصويب األخطاء ال يتم إال بعد معرفة أسبابـها ,وليس من اليسير الوصول إلى هذه األسباب بدرجة تقرب من اليقني؛ ألنها قد ترجع إلى االستراتيجية الداخلية التي يتبعها املتعلم ,وقد ترجع إلى تدخل اللغة األم .وتصويب األخطاء ال يتم بإعادة تقدمي املادة مرة أخرى ,كما هو حادث مثال فيما يعرف بدروس التقوية في املدارس ,أو يقول املعلم للطالب أقرأ مرة أخرى فالطالب قرأ بكل قدراته العقلية ولكنه أخطأ, فعلى املعلم أن يصل ال��ى السبب احلقيقي في ارتكاب الطالب لهذا اخلطأ وإال فما الفائدة من قراء الطالب مرة أخر فإنه في الغالب سيعيد اخلطأ نفسه أو قريب منه لكنه ال يعرف ملاذا يرتكب أخطاء ,وإمنا يكون مبعرفة مصدر اخلطأ, ثم تقدمي املادة املالئمة. ومهما يكن من أمر فإن حتليل األخطاء له فوائد نظرية وأخرى عملية؛ فعلى اجلانب النظري يختبر حتليل األخطاء نظرية علم اللغة النفسي في تأثير النقل من اللغة األم ,فتثبت صحتها أو خطأها ,وهو يعد عنصرا مهما في دراسة تعلم اللغة ,ثم إ ّن حتليل األخطاء يقدم إسهاما ً طيبا ً عن اخلصائص الكلية املشتركة في تعليم اللغة األجنبية ,وهو يكشف عن كثير من الكليات اللغوية.
53
مـامـۆسـتا
Number (11- 12) february year (2015( Dear World leader, Prime Minister, President:
We, the world’s youth, teachers, parents and global citizens appeal to our governments to keep their promise, made at the United Nations in 2000, to ensure all out-of-school children gain their right to education before the end of 2015. We are standing up to bring an end to the barriers preventing girls and boys from going to school, including forced work and early marriage, conflict and attacks on schools, exploitation and discrimination. All children deserve the opportunity to learn and achieve their potential.
We are #UpForSchool. First Name
Last Name
Town
Signature
Cellphone / Email Address
By signing this petition, the signatory certifies that they have not previously signed this petition in this or any other format. By signing this petition, any signatory under 18 or not considered by law to be adults in their country certifies they have permission from their parent or guardian to sign the petition and for the personal information you give to be used as detailed below. Personal information you give us will only be used to administer and run the petition (including verification) and will only be shared between the petition organiser, Theirworld, and its partners. Personal information will be kept secure and used according to legal requirements. Theirworld’s registered office: The Broadgate Tower, 20 Primrose St, London, EC2A 2RS, UK.
Kurdistan Teachers Union (KTU)
Secretary Bureau Series No.: Date: February 6, 2015 To/ Our Colleague Shashi Subject /Asia Pacific Regional Committee (EI) Greetings… In the International Day of Zero Tolerance to Female Genital Mutilation (February 6, 2015), Kurdistan Teacher’s Union (KTU),in the aspect of General Rights and Individual Rights, is against the Female Genital Mutilation and considers such action against Human Rights and Women’s Right. KTU believes that such action is destroying a body and system which is a reason of life continuity. KTU is always and has always been against any violent action done by any individual or group. For that reason, before the 6 February and on 6 February we run some activities for the value of this day and to eliminate this bad face of this violent action whereas it has been enormously decreased in the past years but it is still effective in some rural areas and villages. In the frame of communication and activities, we communicated and met the Religion Scientist’s Union, Lawyer’s Syndicate, Rights Protection Union, and big number of teachers and students. In all meetings, we focused on standing against this unwelcomed phenomena against Human Rights and Women’s Rights and stop its repetition. Anyone commit into such crime should be penalized according to law. For the same reason we will direct a formal request to Kurdistan Parliament to take legal action and propose a law for criminals of such action. Best regards, AbdulwahidMuhammed Haji KTU President –IRAQ Member of Acia Pacific Regional Committee January 2, 2015
54
Number (11- 12) february year (2015(
مـامـۆسـتا
Education International Internationale de l'Education Internacional de la Educación Bildungsinternationale
Brussels, 13 February 2015
Head Office 5, Bd du Roi Albert II 1210 Brussels, Belgium Tel +32 2 224 06 11 Fax +32 2 224 06 06 headoffice@ei-ie.org http://www.ei-ie.org
Mobilising the world’s teachers and students to get all children into school Dear Colleague: Last September, when all eyes were focused on world leaders meeting at the UN General Assembly in New York, young people mobilised on the side lines to launch the world's biggest petition for education. Together, our goal is to raise the voice of millions of people around the world to force the hands of governments to take action in support of getting every child into school, and we want to ask for your support in helping make this a reality.
Executive Board President Susan Hopgood, Australia Vice Presidents Irene Duncan Adanusa, Ghana Juçara Maria Dutra Vieira, Brazil Eva-Lis Sirén, Sweden Dennis Van Roekel, USA General Secretary Fred van Leeuwen, Netherlands Members Sławomir Broniarz, Poland Maria Teresa Cabrera Ulloa, Dominican Republic José Campos Trujillo, Spain Laurent Escure, France Luis A. Grubert Ibarra, Colombia Ryosuke Kato, Japan Daniel B. Lafrenière, Canada Ragnhild Lied, Norway Lok Yim Pheng, Malaysia Mugwena Maluleke, South Africa Grahame McCulloch, Australia Abdelaziz Mountassir, Morocco Emily Noble, Canada Patrick Roach, UK Margaret Rwabushaija, Uganda Marième Sakho Dansokho, Senegal Davanand Sinanan, Trinidad & Tobago Randi Weingarten, USA
The "Up For School" campaign is mobilising millions of people to make sure world leaders hear the voices of youth, our next generation. With your vast membership of teachers, your support makes all the difference. We are partnering with teachers around the world to include the petition in their lesson plans, and each school that makes a significant contribution receives a certificate of achievement. If your teachers are able to collect signatures from students and parents in their schools and communities, world leaders are going to hear us loud and clear. This is going to be a powerful message and we plan to celebrate that by recognising your achievement on stage at Education International’s 7th World Congress in July in Ottawa. The “Up For School” petition is already becoming one of the largest petitions the world has ever seen - and it’s certainly the largest ever on education. But gathering signatures is just the start. As our petition grows, we are going to deliver your voice to the world’s most powerful people to get their support to ensure a quality education for every child. The more names we gather on the petition, the harder it is going to be for them to ignore our message. If you agree, we would like work with you to mobilise your members. To get you started we have included a petition form for you to print and distribute, as well as a link to the online petition page here, where you can also find great teacher resources to help spread the word. We are looking forward to working with you in 2015 to ensure we leave no unfinished education agenda for the world’s children. With our best wishes, Fred and Gordon
Fred van Leeuwen General Secretary
Gordon Brown UN Special Envoy for Global Education
All communications should be addressed to the General Secretary – Toute correspondance doit être adressée au Secrétaire général Toda la correspondencia debe dirigirse al Secretario General – Der gesamte Briefwechsel ist an den Generalsekretär zu richten
55
Number (11- 12) february year (2015(
مـامـۆسـتا
DRAFT RESOLUTIONS, ADDENDA AND POLICY PAPERS FOR THE 7TH WORLD CONGRESS Dear Colleagues, The Executive Board at its meeting in October 2014, decided to submit a number of draft resolutions, a draft policy paper on human and trade union rights and addenda to the Education Policy Paper, which was adopted at the last World Congress, for the consideration of the 7th World Congress, next year. The Executive Board approved draft texts for all of these documents and decided that member organisations should be consulted about the draft texts, prior to the next Board meeting in March, 2015, which will finalise them for presentation to Congress. Member organisations are, therefore, invited to submit their proposals for amendments or additions to any, or all, of the draft texts for consideration by the next Executive Board meeting, in March 2015. In order to facilitate the translation and processing of such proposed amendments or additions they must be received by the General Secretary by Friday 20 February, at the latest. The draft resolutions may be further amended by member organisations, when they are finalised by the Executive Board and circulated in April 2015, together with all other draft resolutions received for consideration at the World Congress. The addenda to the Education Policy Paper and the proposed Rights Policy Paper, however, will be presented to Congress through enabling resolutions, on the same basis as the Education Policy Paper was presented to Congress in 2011. The opportunity to propose amendments and additions will, therefore, be confined to the consultative process with member organisations, which will take place prior to 6 February, 2015. The Executive Board has decided to submit Draft Resolutions to Congress on the following issues: 1.School-Related Gender-Based Violence (annex 01) 2.Education Support Personnel (annex 02) 3.Young Members (annex 03) 4.Quality Terms and Conditions of Employment (annex 04) 5.Privatisation and Commercialisation of Education (annex 05) 6.Quality Environments for Teaching and Learning (annex 06) In addition it will submit a draft resolution from each region on human and trade union rights issues in the region and a general resolution on current global political and economic issues. The purpose of the Addenda to the Education Policy Paper is to try to ensure that the Paper continues to be both comprehensive in scope and up-to-date in relation to current and future developments, affecting education policy and practices. The proposed Addenda to the Education Policy Paper (annex 07) address the following issues:1.Privatisation and Commercialisation of Education (annex 08) 2.The Role of Education Unions in the Use of ICT (annex 09) 3.Education Leadership Policy (annex 10) 4.Financing of Education (annex 11) 5.Equitable and Inclusive Quality Education (annex 12) Please note that contextual and/or background information has been included prior to each proposed addendum. However, amendments proposed by member organisations should concern the addenda only, not the introductory paragraphs. As a policy paper complementary to the Education Policy Paper, the Executive Board decided to prepare a Rights Policy Paper (annex 13) for adoption by Congress. The Rights Policy Paper describes how human and trade union rights strengthen the work of education unions and guides their actions on behalf of their members. The Rights Policy Paper reflects the values and objectives promoted and defended by EI through its constitution, policies and programme activities. The draft texts of the resolutions, of the proposed addenda to the Education Policy Paper and of the Rights Policy Paper are attached to this letter. Please submit any proposals for amendments or additions to the General Secretary at head office or by email to 7WC-ResPP@ei-ie.org by Friday 20 February 2015. Yours sincerely, Fred van Leeuwen, General Secretar
56