piping

เอกสารวิชาการ

ชางทอ

กรมอูทหารเรือ (จัดพิมพเมื่อ กันยายน ๒๕๔๘)

สารบัญ บทที่ 1 บทที่ 2 บทที่ 3 บทที่ 4 บทที่ 5 บทที่ 6 บทที่ 7 บทที่ 8

เครื่องมือในการประกอบทอทาง คุณลักษณะทอและอุปกรณ ชนิดของลิ้น (VALVE) งานดัดทอ เครื่องแขวนและการจับยึดทอ ระบบทอทางในเรือรบ การหุมฉนวนทอ ขนาดทอทางตาง ๆ

สารบัญ หนา บทที่ 1 เครื่องมือสําหรับชางทอ 1.1 เทปวัดระยะหรือตลับเมตร (Tapes) 1.2 ฉากเหล็ก (Squares) 1.3 เครื่องมือทําระดับ (Aligment Tools) 1.4 ลูกดิ่ง (Plump Bob) 1.5 วงเวียนและวงเวียนแบงระยะหรือดิไวเดอร (Compass and Dividers) 1.6 เลื่อยตัดเหล็ก (Hacksaws) 1.7 ตะไบ (Files) 1.8 สกัด (Chisel) 1.9 เครื่องมือเจาะและกวาน (Drilling and Boring Tools) 1.10 คอน (Hammers) 1.11 ไขควง (Screwdrivers) 1.12 ประแจ (Wrenches) 1.13 เครื่องมือตัดทอ (Pipe and Tubing Cutter) 1.14 เครื่องควานทอ (Reamers) 1.15 เครื่องทําเกลียว (Pipe Stock and Dies) 1.16 แมแรงจับทอ (Pipe Vise) 1.17 เครื่องมือดัดทอ (Pipe Bender) 1.18 เครื่องขยายปากทอ (Flaring Tool)

1 2 4 5 6 7 10 13 13 15 16 18 26 29 31 34 35 37

บทที่ 2 คุณลักษณะทอและอุปกรณ 2.1 คุณลักษณะของทอ 2.2 ทอทางและหลอด (Piping and Tubing) 2.3 วิธีการผลิตทอ (Methods of Manufacture) 2.4 การเลือกอุปกรณซอมและขนาด

38 39 42 44

บทที่ 3 วาลว (VALVE) 3.1 หนาที่ของวาลว 3.2 ประเภทของวาลว 3.3 การเลือกใชวาลว 3.4 วัสดุวาลว 3.5 สวนประกอบของกานวาลว 3.6 รายละเอียดเกีย่ วกับวาลว 3.7 การตอวาลว 3.8 ชนิดของวาลว

47 48 50 50 51 54 56 57

บทที่ 4 การดัดทอ (PIPE BENDING)

74

บทที่ 5 การจับยึดทอ 5.1 การยึดแขวนและหนุนรองทอ 5.2 ประเภทอุปกรณยึดแขวนและหนุนรองทอ 5.3 อุปกรณยดึ แขวนทออยางงาย 5.4 ลูกกลิ้งรับทอ 5.5 สปริงรับทอ 5.6 สปริงหนุนรองรับภาระแปรผัน 5.7 สปริงแขวนรับภาระแปรผัน

81 81 82 86 87 88 88

บทที่ 6 ฉนวนความรอนและการหุมฉนวน (INSULATION AND AGGING) 6.1 พิสัยอุณหภูมิ (Temperature Range) 6.2 ฉนวนความรอน (Insulating Material) 6.3 ฉนวนความรอนชนิดตาง ๆ

93 93 94

บทที่ 7 ตารางขนาดทอ

98

บรรณานุกรม

105

บทที่ 1 เครื่องมือสําหรับชางทอ เครื่องมือที่ใชในการวัดความยาว ความสูง วัดขนาดเสนผาศูนยกลาง และการวางระดับการ เดินทอเพื่อใหน้ําเสียระบายออก หรือการติดตั้งสุขภัณฑใหไดระดับ เรียกเครื่องมือชนิดดังกลาววา “เครื่องมือใชวดั ” (Measuring Tools) แตถาเปนเครื่องมือที่ชวยในการเขียนเสนตรง เสนวงกลม หรือ รูปลักษณะอืน่ จะตองใชความละเอียดเปนอันมาก เรียกเครื่องมือชนิดนีว้ า เครื่องมือวางผังงาน (Layout Tools) ซึ่งโดยเฉพาะการเขียนงานที่ตองการขนาดเสนผาศูนยกลาง จําเปนตองวัดขนาดอยาง ระมัดระวังในเรื่องตองคิดระยะที่เปนสวนยอย หมายถึง การเขาใจที่จะคิดเปนเศษและสวน ของความ ยาวเปนนิว้ หรือเปนมิลลิเมตร และถามีระยะความยาวออกเปนฟุตหรือเปนเมตรควรวางเครื่องมือวัด ใหไดระยะที่ตอ งการอยางถี่ถวนดวย เครื่องมือที่ใชวัด ประกอบดวย เทปวัดระยะ ฉากเหล็ก ระดับน้ํา กลองระดับ ลูกดิ่ง ดินสอ ชางไม หรือใชบักเตาตีเสน วงเวียน วงเวียนแบงระยะ หรือดิไวเดอร 1.1 เทปวัดระยะหรือตลับเมตร (Tapes) ดูรูปที่ 1.1 ประกอบ เปนเทปวัดระยะเหล็กเคลือบ สี หรือพลาสติก สายเทปจะมวนอยูในตลับ สะดวกทีจ่ ะพกติดตัวชางไปไดเสมอ ชนิดที่ดีจะสามารถ เก็บสายเทปดวยการกดดันบังคับเทป สายเทปจะวิ่งมวนเขาตลับตามสปริงของแกนเทป สามารถวัด ไดดว ยมือเดียว และเมื่อจะดึงสายเทปออก โดยคลองปลายเทปที่มีเหล็กฉากเล็ก ๆ ยึดติดไวกับมุนของ สิ่งที่ตองการวัด แลวลากสวนที่ถือตลับถอยหลังออกไปตามแนวที่ตอ งการวัดทีห่ นาสายเทปจะบอก ระยะไวเปนนิว้ หรือเปนเซนติเมตร หรือเทปบางชนิดบอกไวทั้งนิ้วและเซนติเมตรอยูในหนาเดียวกัน ทั้งนี้เพื่อความสะดวกในการวัดความยาวเทป มีตั้งแตความยาว 1 เมตร, 2 เมตร และ 3 เมตร เปนตน สวนในรูปที่ 1.2 แสดงใหเห็นเปนตลับเทปขนาดใหญ มักนิยมใชกบั งานขนาดใหญ โดยเฉพาะ ถาเปนงานของชางสํารวจ สายเทปอาจเปนเหล็ก เปนผาเสริมใยโลหะ เปนพลาสติก เหนียว มีความยาว 25, 50 และ 100 ฟุต แตถาตองการใหความยาว ๆ จะมีความยาวถึง 50 เมตร ซึ่งถา เปนเทปเหล็กจะมีน้ําหนัก นําติดตัวไปไมสะดวก สําหรับงานชางสุขภัณฑนํามาใชวัดความยาวของ พื้นที่เพื่อทําการเดินทอและเทปบางชนิดจะบอกระยะไวเปนเมตร มีความยาวตั้งแต 10, 15, 20, 25, 30 และ 50 เมตร เปนตน

2

รูปที่ 1 – 1 เทปวัดระยะขนาดเล็ก

รูปที่ 1 – 2 เทปวัดระยะขนาดใหญ

1.2 ฉากเหล็ก (Squares) ชางสุขภัณฑใชฉากเหล็กกับงานที่ตองการวางตําแหนงของ เครื่องสุขภัณฑ และอีกประการหนึ่งก็เพื่อวัดระยะเพื่อทําโครงที่จะสอดทอเขาไปแลวตอพอดีกับ เครื่องสุขภัณฑ การใชฉากจะเลือกไดเปน 3 ชนิด คือ ฉากเหล็ก ฉากผสม และฉากใหญ ดูรูปที่ 1.3 ประกอบ 1.2.1 ฉากเหล็ก (Try Square) เปนฉากธรรมดาที่มีใชกนั ทัว่ ไปในงานชางไม ใบ ฉาก ที่เปนบรรทัดยาว 6 นิ้ว หรือ 12 นิ้ว สวนดามจะเปนเหล็กหนาบังคับโคนของใบฉากใหยึดไดฉาก กับแนวของดามสวนมือถือ เวลาวัดก็จะทาบดามกับขอบดานหนึง่ จะไดแนวที่ตั้งฉากกับขอบอีกดาน หนึ่ง ในสวนของใบฉากที่มีระยะบอกเปนนิว้ ดูรูปที่ 1.3 (1) ประกอบ 1.2.2 ฉากผสม (Combination square) ใบฉากมีความยาว 12 นิ้ว ชนิดนี้ในสวน ดามหรือมือถือจะเคลื่อนไปได และสามารถทาบใหไดมมุ ฉาก (90 องศา) และมุม 45 องศา ได มักนิยม ใชกับงานใหตาํ แหนงแผนโลหะหรือตองการระยะและมุมที่แนนอน ดูรูปที่ 1.3 (2) ประกอบ

3

(1)

(2)

รูป 1-3

แสดงฉากชนิดตาง ๆ ที่ใชกับงาน ชางสุขภัณฑ

(3)

1.2.3 ฉากใหญ (Framing Square) เปนฉากเหล็กชนิดใหญที่ใชวดั มุมฉากโครง หลังคา การวัดลูกตั้งและลูกนอนของบันได และงานชางไมที่เกี่ยวกับการประกอบวงกบประตูและ หนาตาง ฉากใหญเปนแผนเหล็กตัดเปนฉากตลอด ใชวดั ฉาก วัดมุมเอียงลาด และวัดระยะไดอยาง แนนอน โดยมากจะใชฉากดานที่มีความยาว 24 นิว้ สวนอีกดานหนึ่งมีความยาว 16 นิ้ว ขอควรระวัง อยางยิ่งก็คือ อยาวางฉากใหญนี้ใหตากแดดหรือใกลที่ที่มีความรอน จะทําใหระยะทีว่ ัดขยายยาวขึ้น และการวัดมุมก็จะเปลีย่ นไปดวย สําหรับความสะอาดนั้นจะตองลางและเช็ดใหแหงภายหลังการใช และลูบดวยน้ํามันบาง ๆ เพื่อปองกันสนิมอันจะทําใหตวั เลขและเสนทีร่ ะบุในแผนฉากลบเลือน อาน ไมเห็น ทําใหอานคาไมถูกตอง ดูรูปที่ 1.3 (3) ประกอบ สําหรับงานวัดความยาวของทอชนิดตาง ๆ ฉากใหญนยิ มใชกันมาก โดยเฉพาะทอที่มีขนาดใหญ เชน ทอระบายน้ําโสโครกที่เปนเหล็กหลอ หรือทอระบายน้ําเสียแอสเบส ตอส เพราะนอกจากวัดความยาวแลว ยังสามารถวัดฉากใหตดั ไดตั้งฉากกับแกนทอ การใชฉากใหญ ตรวจสอบการ

4

รูป 1-4

แสดงการใชฉากใหญ ตรวจสอบการตอ ทอดวยขอตอตางชนิดกัน

1.3 เครื่องมือทําระดับ (Alignment Tools) เมื่อมีการเดินทอชนิดตาง ๆ หรือติดตั้งเครือ่ ง สุขภัณฑ จําเปนตองใชเครื่องมือเหลานี้อยูบ อย ๆ ระดับน้ําเปนเครื่องมือทําระดับ (Level) ดังแสดงในรูปที่ 1.5(1) ใชตรวจสอบไดทั้ง แนวนอนและแนวตั้ง ชนิดทีใ่ ชกันทัว่ ไป จะมีหลอดน้ําบรรจุอยู 3 หลอด เปนชวงปลาย 2 หลอด ซึ่งใช วัดแนวตั้งหรือแนวดิ่ง สวนอีกหลอดหนึ่งจะติดอยูกลางชวงของเครื่องมือและแนวนอน ดูรูปที่ 1.5(2) ควรนําระดับน้ําในสวนขางที่เรียบแนบกับผิวของทอ ใหแนวระดับขนานกับแกนของทอ โดยเฉพาะ ควรวัดกลางชวงของทอ สมมติทอยาว 2.00 เมตร ใหวดั ที่ระยะ 1.00 เมตร หรือใหใกลกับขอตอของ

5 ทอ จากรูปขยายแสดงหลอดน้ําจะโคงขึ้นเล็กนอย และเห็นฟองอากาศตาไกอยูใ นชวงกลางของหลอด ระหวางกลางของเสนทั้งสองที่ขีดเปนที่หมาย เมื่อวัดแนวดิ่งควรอานที่หลอดน้ําตัวบน แตถากลับเอา ปลายลางขึ้นบน ควรอานหลอดน้ําลางที่ตอนบนอีกเชนเดียวกัน จะอานทั้งบนและลางใหฟองอากาศ ตาไกใหพรอมกันไมได

รูป 1-5

แสดงการใชระดับน้ําและการวัดความลาด ของทอ

1.4 ลูกดิ่ง (Plump Bob) ดังแสดงในรูปที่ 1.6(1) และ (2) เปนเครือ่ งมือที่ใชกําหนด ตําแหนงศูนยกลางของทอไดอยางละเอียด แนนอน โดยเฉพาะเมื่อตองการตอทอทอนบน ก็ควรตอง ทิ้งดิ่งใหเปนแกนทอทอนลาง ตรงกับสายดิ่งที่จะตองใชตรวจสอบหรือกําหนดแกนของทอตัวบน เพื่อใหการเดินทอตรงกันมากที่สุด เพื่อหลีกเลี่ยงการกระทบของน้ํากับขางทอที่ตอเรียงกัน สําหรับรูป

6 ที่ 1.6(1) จะเปนลักษณะของลูกดิ่งเปนทอนกลมปลายแหลมเรียว สวนโคนจะเปนสวนที่ใชเชือกหรือ เอนพลาสติกสอดทะลุขึ้นมา ตองถือวาแนวเชือกกับปลายของลูกดิ่งจะตองตรงกัน ลักษณะลูกดิง่ ชนิด นี้ใชกับงานเดินทอไดดี เพราะสามารถทิ้งดิ่งไดใกลผิวทอมากที่สุด ทั้งยังเปนลูกดิ่งที่นิยมใชกับกลอง ระดับตาง ๆ อีกดวย หรือมีบางชนิดใชผกู ในสวนหัวของลูกดิ่ง ทําใหแกนสายดิ่งอยูในแนวปลาย ลูกดิ่งอีกดวย และลูกดิ่งอีกลักษณะหนึ่งเปนรูปกรวยปลายแหลมใชงานกอสรางทั่วไปเปนรูปที่ 1.6(2) อาจหลอดวยทองเหลือง เหล็ก หรือสําริด สวนหัวจะมีจกุ เกลียวเพื่อใสสายดิ่ง และมีน้ําหนักจาก 6 – 24 ออนซ เพื่อขึ้นทีละ 2 ออนซ เปนตน

รูป 1-6

แสดงลักษณะของลูกดิ่งและการผูกสายดิ่ง

1.5 วงเวียนและวงเวียนแบงระยะหรือดิไวเดอร (Compass and Dividers) ใชวงเวียนใน การเขียนรูปวงกลม หรือรูปโคง ดังแสดงในรูปที่ 1.7 นั้น เครื่องมือดังกลาวนี้มีความแตกตางกัน ชนิด ที่เรียกวาวงเวียนจะมีไสดินสอสอดอยูในปลอกกับขาหนึ่งของวงเวียนแลวยึดติดขานั้นไว อยางไรก็ ตามเมื่อตั้งวงเวียนขึน้ ทั้งปลายที่เปนเหล็กแหลมกับปลายของไสดินสอจะตองอยูใ นระดับเดียวกัน แต ชนิดที่เรียกวาดิไวเดอรจะใชกับการแบงระยะใหเทา ๆ กันตลอดแนว หรืองานที่ตองการเขียนวงกลม ใหเปนเสนปรากฏถาวรในการตัดโลหะ ฉะนั้นปลายทั้งสองจึงตองคมอยูเสมอ และลักษณะของปลาย ที่คมจะปาดภายในเขาหากัน อยางไรก็ตามควรเจียใหปลายขาเทากันกอนแลวจึงลับตอไป

7

รูป 1-7

ดานซายสุด แสดงลักษณะของวงเวียน รูปตรง กลางเปนดิไวเดอร และรูปขวาสุด เปนการ แสดงลักษณะของปลายแหลมของดิไวเดอร

1.6 เลื่อยตัดเหล็ก (Hacksaws) หรืออาจเรียกอีกชื่อหนึ่งวาเลื่อยโครง เลื่อยตัดเหล็ก เปน เครื่องมือที่สําคัญและจําเปนของงานชางสุขภัณฑ นอกจากจะใชตัดโลหะที่มีลักษณะเปนแผนแลว ยัง นําไปใชตัดทอไดอีกดวย ถาจะใหงานเรียบรอยการตัดทอจะใชเครื่องมือตัดทอโดยเฉพาะ สําหรับแผนโลหะที่มีความหนาซึ่งไมสามารถตัดไดดวยกรรไกรตัดโลหะ การตัดดวย เลื่อยจะตัดไดรวดเร็ว นับเปนเครื่องมือพื้นฐานชนิดหนึ่ง เลื่อยตัดเหล็กประกอบดวย 2 สวน คือ สวน โครงเลื่อย (Hacksaw Frame) และใบเลื่อยหลัก (Hacksaw Blade) ชนิดของเลื่อยตัดเหล็กจะมีโครง 2 ชนิด ชนิดโครงปรับไดกับชนิดโครงบังคับ ชนิดโครงปรับได สามารถเลื่อนโครงไดพอดีกับชวงความ ยาวของใบเลื่อยเหล็กที่มีขนาด 8-16 นิ้ว ได แตสวนมากใบเลื่อยเหล็กที่มีจําหนายในทองตลาดจะมี ขนาด 10-12 นิ้ว สวนชนิดโครงบังคับ จะใชเฉพาะกับใบเลื่อยเหล็ก ซึ่งจะตองคลองสวนรูของปลาย ใบเลื่อยทั้งสองเขากับแกนเหล็กสวนปลายและสวนดามของโครงเลื่อย ดูรูปที่ 1.8

รูปที่ 1 – 8

โครงเลื่อยเหล็กที่ไดออกแบบ ใหเปนรูปตัวดี

8 การเลือกใชใบเลื่อยตองเลือกใหเหมาะสมกับลักษณะของงาน โดยพิจารณาจากจํานวน ฟนของใบเลื่อย ใบเลื่อยที่มจี ํานวน 14 ฟนตอ 1 นิ้ว เหมาะสําหรับใชกับงานที่มีความหนาโดยมักจะ ใชเลื่อยโลหะตามโรงงานอุตสาหกรรม สําหรับชิ้นงานเหล็กเหนียวทีห่ นาและกวางจะใชใบเลื่อยที่มี จํานวน 18 ฟนตอ 1 นิ้ว ใบเลื่อยที่มีจํานวน 24 ฟนตอ 1 นิ้ว จะใชในการตัดเหล็กฉาก ทอขนาดใหญ ทอทองเหลือง ทอทองแดง ใบเลื่อยที่มีจํานวน 32 ฟนตอ 1 นิ้ว จะใชในการตัดทอบาง ๆ ทั่วไป การใชเลื่อยที่ไมถูกวิธีทําใหใบเลื่อยหักไดงา ย และใชเวลาในการเลื่อยมากเกินไปการ เลื่อยที่ถูกวิธี ตองปรับนอตหางปลาใหใบเลื่อยตึง ดังแสดงในรูปที่ 1 – 9 และตั้งใบเลื่อยใหฟนใบ เลื่อยกัดชิ้นงานไปขางหนา ซึ่งจะทําใหรอยกัดเรียบตรงแนว และใชเวลาในการเลื่อยนอย รูปที่ 1 - 10 แสดงการจับเลื่อยเหล็กอยางถูกวิธี โดยใชปากกาติดโตะจับชิ้นงานใหสูง เพียงเล็กนอย เพื่อใหชิ้นงานไมสั่น การจับนัน้ ใหใชนวิ้ ชี้ของมือขวาจับทีส่ วนดามชี้ไปขางหนา อีก 4 นิ้ว จะกําสวนดามไว สวนมือซายจะเปนสวนชวยพยุงโครง เวลาตัดใหยืนทรงตัว และโยไปทางขางหนา ทุกครั้งที่มีการดันใบเลื่อยใหกัดชิ้นงาน เวลาดึงใบเลื่อยกลับจะตองไมมีแรงดัน ควรเลื่อยดวยอัตรา ความเร็ว 40-50 ครั้งตอนาที

รูปที่ 1 – 9

แสดงการประกอบฟนเลื่อยเขาโครง เลื่อย

รูปที่ 1 – 10

แสดงการจับเลื่อยเหล็กอยางถูกวิธี

การเลื่อยแผนโลหะที่บางใหดูรูป 1.11 ประกอบ ใหนําไมทอน 2 ชิ้นมาประกบทั้งสอง หนาของชิ้นงาน ถาไมกระทําดังกลาว อาจทําใหใบเลือ่ ยหัก เนื่องจากการสั่นของชิ้นงานเมื่อฟนใบ เลื่อยจมอยูใ นชิ้นงานมากเกินไป ดูรูปที่ 1 - 12 ประกอบ ในการใชใบเลื่อยตัดทอ ตองตรวจสอบความหนาของทอทุก ครั้งวามีความหนาเทาใด ใบเลื่อยที่ใชตัดทอ ควรเปนใบเลื่อยละเอียดที่มีฟน 2 ฟน ตัดไดอยูใ นเนื้อ ของทอ แตถาฟนใบเลื่อยหยาบเกินไป ฟนจะไปคางและเมื่อดันมาก จะทําใหใบเลื่อยหักหรือบางที อาจเลื่อยไปไดแตหนักแรง ใบเลื่อยจะทื่อและเสื่อมเร็ว การตัดแผนโลหะบางที่ขีดเสนไวบนผิวหนา โดยวางแผนไวระหวางปากทั้งสองของ ปากกา และใชชิ้นไมประกบหลัง อาจตองนําซีแคลมปไปชวยยึดไมกบั แผนโลหะไว ซึ่งจะทําใหเลื่อย

9 ไดเรียบขึ้น และเห็นเสนที่ขดี ไวดวย ดังแสดงรูปที่ 1 -13 ซึ่งจะเนนการวางใบเลื่อยในทางนอนแตกด ปลายเลื่อยลงไปเล็กนอยในรูป 1 - 13(1) แตรูปที่ 1 - 13(2) จะวางใบเลือ่ ยในแนวระดับ เปนตน

รูปที่ 1 – 11

แสดงการตัดแผนโลหะบางดวยการ ประกบไม 2 ชั้น

รูปที่ 1 -14 แสดงการวางใบเลื่อยเพื่อตัดตอนริมของชิ้นงานที่มีความลึก โดยหมุนไป ใหขนานกับขอบ แตโครงเลื่อยจะตั้งไดฉากกับขอบของชิ้นงาน เทากับวาตั้งในแนวระดับ การเลื่อยจะ ไดน้ําหนักกดนอย การวางใบเลื่อยไมถูกตอง จะทําใหใบเลื่อยหักไดงา ย รูปที่ 1 – 12

แสดงการตัดทอดวยเหล็ก (1) มี 2 ฟน อยูในความหนาของ เนื้อทอ ซึ่งถูกตอง (2) ฟนจะเขากดคางอยูกับเนื้อทอ เพียง 1 ฟน จึงไมถูกตอง

รูปที่ 1 – 13

แสดงการเลื่อยโลหะแผนบางที่มีการ ตัดใหตรงเสนที่ขีดไว

รูปที่ 1 – 14

แสดงการวางใบเลื่อย เพื่อตัดตอนริม ของชิ้นงาน

10 อันตรายที่เกิดจากการใชเลื่อยเหล็กมักเกิดที่มือ ถาใบเลื่อยเกิดหักในขณะกําลังเลื่อย เนื่องจักการตัดดวยความเร็ว หรือการดันใบเลื่อยแรงเกินไป หรือใบเลื่อยหลุดจากโครงปากกาจับ ชิ้นงาน อาจทําใหใบเลื่อยบิดงอ และแตกหักเปนอันตรายแกผูเลื่อยได ผูเลื่อยจึงควรระมัดระวังเปน อยางมาก 1.7 ตะไบ (Files) ตะไบทีใ่ ชอยูท ั่วไปมีอยูห ลายชนิด มีขนาดความยาวตั้งแต 3-18 นิ้ว ดูรูปที่ 1–15 แสดงสวนประกอบของตัวตะไบ ซึ่งการวัดความยาวของตะไบ จะนับจากสวนโคนสุดของ ตะไบจนถึงปลายใบ นอกขอบผิวหนาของตะไบยังระบุชนิดของฟน ในสวนหินตะไบจะมีฟน อยูด วย สําหรับสวนปลายตะไบจะระบุลักษณะของตัวตะไบ วาเปนตะไบรูปรางอยางไร เชน ตะไบรูป สี่เหลี่ยมผืนผา ตะไบรูปสวนของผิวโคง ตะไบทองปลิงและตะไบกลม ปลายของตะไบจะมีความ กวางเรียงลงจากสวนโคนตะไบเพียงเล็กนอยดังแสดงไวในรูปที่ 1-16 และ รูปที่ 1-17

รูปที่ 1-15 แสดงสวนประกอบของตัว ตะไบ

รูปที่ 1-16 แสดงลักษณะของตะไบที่ใชในงานสุขภัณฑ

1.7.1 ชนิดของตะไบ ไดแบงชนิดของตะไบออกเปน 4 ชนิด ดังแสดงในรูปที่ 1-18 ซึ่งแตละชนิดจะมี ลักษณะของเสนและการทําผิวใหหยาบแตกตางกันดังนี้ 1.7.1.1 ตะไบเสนเดียว (Single Cut) ลักษณะของเสนฟนที่ปรากฏบนผิวหนา ตะไบเปนเสนเฉียงขนานกันตลอดทั้งสองหนา มุมเอียงของเสนจะทํามุม 65 องศากับแนวศูนยกลาง

11 ของตัวตะไบ จะนําตะไบชนิดนี้มาใชกบั การแตงใหผิวเรียบเสมอกัน โดยเฉพาะจะทําการตะไบตอน มุมของชิ้นงานโลหะ หรือปลายทอที่ตองการแตงภายหลังการตัดมาแลวใหมนเรียบ 1.7.1.2 ตะไบเสนตัด หรือตะไบเสนคู (Double cut) ลักษณะของเสนจะเปน เสนฟนเอียงตลอดหนาตะไบทั้งสองเสนกลับทางกัน จะแลเห็นตาที่เสนตัดกันเปนคลายสี่เหลี่ยมขนม เปยกปูนตลอดไปทั้งสองหนาตะไบ เปนตะไปทีน่ ํามาใชกับงานขจัดผิววัสดุหรือความไมเรียบที่ยงั หลงอยูใหหมดไป ผิวจะเรียบยิ่งขึ้น 1.7.7.3 ตะไบเสนโคง หรือตะไบทองปลิง (Curved Tooth) ฟนของตะไบจะมี ลักษณะเปนเสนโคงขนานกันตลอดทั้งสองหนาของผิวหนาตะไบ งานโลหะออน เชน อะลูมิเนียม ทองเหลือง ตะกั่ว ฯลฯ

รูปที่ 1-17 แสดงรูปรางของตะไบชนิดตาง ๆ สําหรับ ชางสุขภัณฑใช จะตองเลือกลักษณะให เหมาะกับผิวงาน

รูปที่ 1-18 แสดงการแยกชนิดของตะไบดวยการ พิจารณาจากลักษณะของเสนตะไบ และการทําผิวใหหยาบและคม

1.7.1.4 ตะไบฟนหยาบ (Rasp Cut) ลักษณะของฟนเปนบาแหลมยืน่ จาก ผิวหนา เปนแถวเสมอกันตลอดความยาว เปนการย้ําผิวเหล็กใหยื่นขึน้ มา ยากในการแตงใหคม มัก นิยมใชกับวัสดุที่ออนที่ไมใชโลหะ เชนไม พลาสติก แตตองแปรงเอาเศษวัสดุออกจากลอยย้ําทุกครั้ง ภายหลังการใช เพราะถาปลอยใหเศษวัสดุติดคางจะนําออกภายหลังไดยากมาก

12 สําหรับความหยาบหรือความละเอียดของเสนฟนของตะไบมีสวนสัมพันธกับขนาด ของตะไบที่เรียกตามความยาว เมื่อตองใชปรับผิวเรียบก็ควรใชตะไบผิวเรียบ (Smooth Files) ซึ่งจะมี เสนฟนละเอียด ดูรูปที่ 1-19 แสดงลักษณะของเสนฟนมีความแตกตางกันไปตามความยาวทีก่ ําหนดไว โดยปกติจะมีความยาว 3 – 18 นิ้ว แตความยาว 8 นิว้ จะมีฟนละเอียดขึ้น ตะไบจะหยาบขึ้นเปนความ ยาว 10 นิ้ว และสวนที่หยาบมากขึ้นไปอีก จนกระทั่งเปนตะไบทีห่ ยาบมาก จะมีความยาวของตะไบ 12 และ 14 นิว้ เปนลําดับ

รูปที่ 1-19

สําหรับชางผูมีความชํานาญจะเลือกใชตะไบตามความละเอียดของฟนไดอยางมี ประสิทธิภาพ ในงานทัว่ ไป นิยมเลือกใชชนิดของตะไบที่มีความยาว 10 – 12 …… นิ้ว 1.7.2 วิธีตะไบ วิธีการตะไบใหไดผิวของชิน้ งานที่ถูกตองนั้น อาจแยกวิธีที่แตกตางกันตาม รูปรางของชิ้นงานและความตองการความเรียบ ดังนี้ 1.7.2.1 การตะไบขวาง (Cross Filing) หมายความวา ทําการตะไบเฉียงกับแนว ของชิ้นงาน ควรทรงตัวและวางเทาใหหางจากกัน ใหตะไบเฉียงไปขางหนาจนสุดความยาว สําหรับ ในตอนชักตะไบกลับ ไมตองการใหตะไบกินเนื้อโลหะแตอยางใด แตเมื่อตองการใหผิวงานเรียบ ควร ตะไบขวางใหเฉียงคนละทาง ตะไบจะครูดลบรอยกันในสองแนวทาง กระทําซ้ําจนผิวเรียบเสมอกัน 1.7.2.2 การตะไบตาม(Draw Filing) เปนการตะไบผิวขั้นสุดทาย มักจะตะไบ ใหเรียบไปทางเดียวกันในสวนของชิ้นงานที่ติดอยูก ับปากกา อยางไรก็ตามถาตะไบตอไปตะไบจะไม ทําใหผิวเรียบขึ้น ก็ควรใชผา ใบถูลบรอยเปนครั้งสิ้นสุดของการแตงผิวก็ได 1.7.2.3 การตะไบชิน้ งานโลหะกลม (Filing Round Metal Stock) การที่จะ ตะไบใหโลหะกลมเรียบโคงกลมกลืนกัน การเอียงของการถูตะไบอาจตองเปลี่ยนไปโดยอัตโนมัติ อาจถูตะไบโดยครูดผิวใหแนวผิวโคงตอเนือ่ งกันใหสม่ําเสมอพอสมควร ก็จะไดผวิ งานที่เรียบและ กลมตามขนาดที่ตองการ ควรตรวจสอบอยูตลอดเวลาจนแนใจ แลวจึงลบลอยดวยผาทรายหรือ กระดาษทรายน้ําอีกครั้งผิวจึงจะเรียบใชงานได

13 1.8 สกัด (Chisel) 1.8.1 ชนิดของสกัด สกัดเปนเครื่องมือที่สามารถนําไปใชเจาะโละหะ ตัดโลหะ ตัดไมและวัสดุอื่น ประการสําคัญชิ้นงานที่ตองใชกับเครื่องมือชนิดนี้ ตองมีความออนกวา เนื้อเหล็กเกรดสูงที่อบดวย ความรอนใหมีความแข็ง สกัดมีอยูห ลายชนิด อาทิ สกัดปลายแบน สกัดปลายมน สกัดปลายแฉกหรือ ปลายเพชร 1.8.2 ลักษณะการใชสกัดปลายแบน สกัดที่นิยมใชกันมาก คือสกัดปลายแบนดังแสดงในรูปที่ 1.20 ซึ่งสามารถใช ตัดหมุดย้ํา(Rivets) ตอกใหหัวนอตขยับคลายตัวกอนที่จะไขออก การตัดทอเหล็กหลอ และตัดโลหะ แผนบาง ดวยสวนสกัดปลายแหลมใชกับงานพิเศษ เชน การเจาะรู การทํารองแคบ หรือการเจาะมุมที่ ไดฉาก สกัดปลายมนจะใชเฉพาะทําชองโคงกลม รวมทั้งสกัดปลายแฉกหรือปลายเพชร ใชขุดเปนราง ตัววี หรือทํามุมคม เปนตน

รูปที่ 1-20

1.8 เครื่องมือเจาะและควาน (Drilling and boring tools) เครื่องมือเจาะและควานที่นํามาใชกับงานโครงสรางไม ซึ่งเปนสวนทีต่ องทําการติดตั้ง ทอและเครื่องสุขภัณฑ สวนสวานไฟฟาอาจนํามาเจาะหรือควานงานที่เปนไดทั้งไมและโลหะ โดย เลือกใชดอกสวานใหเหมาะสม 1.9 สวานมือ (Hand Drill) 1.9.1.1 ลักษณะทั่วไปของสวานมือ ชนิดสวานมือนี้ใหสังเกตดอกสวานทีใ่ ชกับงาน เจาะโลหะ อาจใชเจาะกับงานที่เปนแผนโลหะที่บาง หรือถาเปนโลหะหนา ควรเปนโลหะที่ออน เชน ตะกัว่ ทองแดง หรือทองเหลือง แตสวานชนิดนี้จะนํามาใชเจาะรูไมไดอยางดีดวย

14 สําหรับขนาดของดอกสวานที่ใชเจาะโลหะ มีขนาดเสนผาศูนยกลางที่ผลิตไดละเอียด มากนับจาก 1 (0.028 นิ้ว) ถึง 80 (0.0135 นิ้ว) และขนาดที่กําหนดเปนตัวอักษรนับจาก A (0.234 นิ้ว) ถึง Z (0.413 นิว้ ) นอกจากนี้ ยังกําหนดขนาดดวยการใชระบบเมตริก คือ ใชมิลลิเมตรเปนตน 1.9.1.2 การใชสวานมือ การนําสวานมือไปใชนนั้ ควรเจาะนําดวยการจับดามแลวให ปลายของดอกสวานจรดที่ศนู ยของตําแหนงที่ตองการเจาะแลวหมุนคันที่ตอกับจานเฟอง ซึ่งขบกับ เฟองอีกตัวหนึง่ ที่ติดกับกานสวาน ระหวางหมุนคันสวานมือจะตองจับบังคับใหดอกสวานกินเขาใน โลหะหรือไมกอน แลวจึงเลื่อนมือมากดสวนปลายของดามดวยอุมมือ แลวกุมใหแกนของสวานตั้ง ตรง และมีกําลังกดดวย เมือ่ เจาะไดความลึกตามที่ตองการ เวลาถอนใหหมุนเดินหนาไปดวยแลวจึง คอยดึงตรง ใหดอกสวานหลุดขึ้นมา อยาดึงทั้ง ๆ ที่ดอกสวานคางอยู หรือหมุนกลับทาง ดอกสวานจะ หลุดและคางอยูในแผนโลหะหรือไมนนั้ ดวย 1.9.2 สวานมือไฟฟา (Portable Electric Drill) 1.9.2.1 ลักษณะและการใชสวานมือไฟฟา ดูรูปที่ 1.21 ประกอบ สวานมือไฟฟาใชกับ งานเจาะไมไดทั้งแนวตั้งและแนวนอน ไดสะดวกรวดเร็ว จะนําไปใชกับงานที่อยูใ นเขตที่มีไฟฟาใช เพื่อใหเครื่องทํางานได สามารถเจาะรูไดเรียบรอยกวางตามขนาด ในสวนปากบังคับดอกสวานจะ ขยายออกได ตองใชเฟองมือหมุน โดยสอดเดือยเขารูสว นขางของปลอกใน ใหเฟองจากมือหมุนขบ กับเฟองของปลอกนอกบังคับดอกสวาน ใหเกลียวในของปลอกคลายรนจําปาสวนบังคับดอกเขาใน ทําใหรูสอดดอกกวางออก ดอกจะหลวมและหลุดออก การใสดอกสวานก็ควรทําเชนเดียวกับการถอด แตตองหมุนเฟองบังคับดอกใหดอกติดแนนกอนนําไปเจาะ 1.9.2.2 ดอกสวาน ดอกเจาะมีหลายขนาดตั้งแตเล็กจนถึงขนาดโต และดอกเจาะอาจ พิจารณาใชใหเหมาะสมกับงานที่เปนวัสดุแตละชนิด เชน สวานเจาะไมเนื้อออน ไมเนื้อแข็ง โลหะ ตาง ๆ หรืออาจใชดอกสวานเจาะคอนกรีต จะใชกับงานเจาะผนังอิฐ ดอกสวานมีความแข็งพิเศษ สามารถเจาะเหล็กที่เสริมในเนื้อคอนกรีตได แตตองเจาะและถอนออกบอย ๆ เพื่อลดความรอนให ดอกสวาน เทากับยืดอายุการใชงานดวย สําหรับการถอดถอนดอกเจาะจะถอนชา ๆ ขณะที่เครื่องยังทํางานอยู และเมื่อ กดสวิตชเดินเครื่องตอเมื่อไดสอดดอกสวานเขารูเดิมแลวตั้งดอกใหตรงแนว บังคับนิง่ ไมใหโยกไปมา

15

รูปที่ 1-21

ดอกสวานทีใ่ ชรวมกับสวานมือไฟฟามีหลายชนิดที่นยิ มใช คือ ดอกสวานปากกวาง (Multipur Bit) ซึ่งสามารถใชเจาะรูที่มีขนาดเสนผาศูนยกลางตั้งแต ½ นิ้ว จนถึง 2 นิ้ว ปลายฟนจะ แหลมคม เปนรูปสามเหลี่ยมตลอดแถว ตอนกลางประกอบดวยเดือยหมู 1.10 คอน (Hammers) โดยปกติแลวคอนเหล็กที่นาํ มาใชกับงานสุขภัณฑมี 2 ชนิด คือ คอนหงอนหรือคอน ชางไม และคอนตุมหรือคอนเครื่องกล คอนทั้ง 2 ชนิดดังกลาวมีความแตกตางกันทางลักษณะ และ การนําคอนไปใชใหถูกเหมาะสมกับเครื่องมือนั้น 1.10.1 คอนหงอน (Claw Hammer) ชางไมจะใชคอนชนิดนี้ตอกตะปู สวนของหัว คอนจะมีหงอนที่ตอนบนเปนรองตอนกลาง ใชถอนตะปูที่ตอกคดหรือตอกพับ คอนชางไมจะมีขนาด ตามน้ําหนักของหัวคอน ขนาดที่ใชกนั หนัก 16-20 ออนซ ดังแสดงในรูปที่ 1.22(1) ดามคอนจะทําดวย ไม การถอนการตอกควรพิจารณาวาจะไมทําใหดามคอนหัก ไมควรที่จะนําคอนไปตอกสิ่ว หรือไป ตอกโลหะซึ่งอาจทําใหหนาคอนสึกหรือบิ่น ทําใหตอกตะปูใหตรงไดยาก

16

รูปที่ 1-22 แสดงคอนธรรมดาเปน คอนหงอนและคอนตุม

1.5.2 คอนตุม (Ball Peen Hammer) สําหรับหัวคอนประกอบดวยสวนหนาคอนที่ใชตอก กับสวนตอนบนเปนตน มีขนาดเล็กกวา สวนดามเปนไมเชนเดียวกัน แตมักจะหักบอย ๆ อาจพบวา ชางนําทอน้ําขนาด φ ¾ นิ้ว มาตอเปนดามคอน สวนดามจะไมหักแตจะเพิ่มน้ําหนักใหแกผูตอก อีกประมาณ 1 เทาตัว คอนตุม ที่ใชมีขนาดตั้งแตเล็กจนกระทั่งเปนคอนใหญ นับขนาด 4, 6, 8และ 12 ออนซ คอนขนาด 1 ½ ปอนด จะเทากับ 12 ออนซ ถาเปนคอนขนาดใหญจะมีขนาด 22 – 48 ออนซ ดังแสดงในรูปที่ 1.22(2) การใชคอนใหถูกวิธี โดยจับที่ดามคอน ในสวนใกลหวั ในตอนเริ่มตนตอก และเลื่อน มาจับตอนใกลปลายดามก็เพื่อจะเลีย้ งน้ําหนักหัวคอนใหสงกําลังไปที่สวนของหนาคอน จะพยายาม ใหหนาคอนขนานกับผิวงานที่ตองการตอก ขอควรระวังเกี่ยวกับความปลอดภัย ไมควรนําคอนไปงัด กับสวนอื่นจะทําใหดามหัก ตองระวังหัวคอนใหยึดติดกับดามอยางแนน และเวลาตอกตองระวังผูอยู ใกลเคียงอาจโดนสวนหงอนของหัวคอนได เมื่อเสร็จงานควรลางแลวเช็ดทุกสวนของคอนใหแหง ใชน้ํามันลูบบาง ๆ ในสวนที่ เปนเหล็ก วางเก็บเขาที่ใหเรียบรอย 1.11 ไขควง (Screwdrivers) ดูรูปที่ 1.23 ประกอบ พบวาการนําไขควงมาใชไมถกู ตอง เมื่อนําไขควงไปแซะงัด หรือบางทีใชแทนสกัด จึงจําเปนตองคํานึงถึงจุดประสงคของเครื่องมือชนิดนี้ไว โดยใชขันหรือหมุน ใหตะปูควงฝงจมยึดติดงาน สิ่งสําคัญจะตองเลือกขนาดของปลายไขควงใหมหี นากวางพอดีกับขนาด ของหัวตะปูควง นอกจากนั้นความหนาของหัวไขควงจะตองสอดอยูใ นรองสวนหัวของตะปูควงพอดี

17 กันดวย ถารองหลวมจะทําใหรองถูกปลายไขควงครูดจนรองเยิน ทําใหขันตะปูควงตัวนั้นไมลงตอง ตอกลงไป ไขควงมีอยู 2 ชนิด คือ ไขควงรองเดี่ยว (Flat Shank) ซึ่งมีลักษณะดังไดกลาวแลว อีก ชนิดหนึง่ เรียกไขควงหัวฟลลิปส (Phillips) สกรูหัวฟลลิปสจะมีรองตัดกากบาทกันในสวนหัว ซึ่งตอง เลือกไขควงฟลลิปสใหใชไดพอดีกับรองบนหัวสกรู ไขควงตัวใหญจะใชกับสกรูตัวใหญ สําหรับไข ควงที่มีลักษณะสั้นจะใชกับงานที่มีที่แคบในการหมุนหัวตะปูควง ดูรปู ที่ 1.24 ประกอบ

รูปที่ 1-23

รูปที่ 1-24

18 1.12 ประแจ (Wrenches) ประแจที่ชางสุขภัณฑจะศึกษาหมายถึงประแจจับทอหมุนเปนสวนใหญ ประแจมีหลาย ชนิด บางชนิดเหมาะทีจ่ ะใชหมุนหัวโบลท นอตหรือปลอกบังคับของเครื่องสุขภัณฑ ประแจทีด่ ี จะทําจากเหล็กผสมโครเมี่ยม ที่เรียกวา Chrome Vanadium Steel ที่ทําดวย วัสดุชนิดนี้เพราะทําใหมนี ้ําหนักเบา ไมแตกหักงาย แตประแจสวนใหญมกั ทําดวยเหล็กคารบอน (Carbon Steel) หรือเหล็กโมลิบดีนัม (Molybdenum Steel) วัสดุชนิดหลังมักใชหลอประแจจับทอ แต จะมีน้ําหนักมาก และมีขนาดใหญขึ้นดวยซึ่งจะรับกําลังไดเทากับเหล็กผสมโครเมี่ยม เชนเดียวกัน ขนาดของประแจแตละชนิด จะวัดตามขนาดของหัวโบลทหรือนอต เมือ่ ปากของประแจ สวมไดกวาง การผลิตปากประแจใหกวางกวาหัวโบลทหรือนอต โดยออกแบบใหสอดนอตหกเหลี่ยม ไดพอดี ความกวางของปากประแจจะกวางกวาผิวของหัวนอตในฝงตรงขาม 5 – 8 ใน 1000 สวน สําหรับนอตขนาด 3/8 นิ้ว ถาปากประแจสวมหัวนอตหลวมมาก จะทําใหประแจขันไมเขา หรืออาจทํา ใหครูดลบเหลีย่ มหัวที่ตัวนอตได 1.12.1 ประแจจับทอ(Pipe Wrench) เปนประแจจับทอชนิดหนึ่ง อาจเรียกวาประแจ ชนิดสติลสัน (Stillson) ดูรูปที่ 1-25 ประกอบ และในสวนของปากของประแจ (Jaws) มีทั้งปากบน และลางที่ปากจะเปนฟนเฟองเอาไวจับผิวทอที่กลมใหสามารถหมุนทอหรือขอตอได แตปากสามารถ ปรับไดดวยเกลียวปรับใหปากบนขยายโตหรือแคบลง จะมีสปริงบังคับปากไว สําหรับขนาดของ ประแจจะนับจากสวนลางสุดของปากลางจนถึงปลายสุดของดาม แตละขนาดจะออกแบบใหจับทอได พอดี และสามารถจับทอไดโตสุด ดังแสดงในตารางที่ 1-1 จึงตองเลือกประแจใหพอเหมาะกับขนาด ของทอดวย ดังแสดงในรูปที่ 1-26 แสดงการเลือกประแจใหจับทอทั้ง 3 ขนาด รูปที่ 1-26(1) แสดง การใชประแจไดพอดีกับขนาดทอ สําหรับอีก 2 รูป แสดงวาไดเลือกประแจปากกวางไป และประแจ ปากเล็กไป ดังแสดงในรูปที่ 1-26(2) และ (3) เปนตน

19

การที่จะขันทอหรืออุปกรณตอทอแนนตองใชประแจจับทอสองตัว ตัวหนึ่งอาจใชมือซายดึงสวนดาม

รูปที่ 1-25 ตารางที่ 1-1

รูปที่ 1-26

20

รูปที่ 1-27

การที่จะขันทอหรืออุปกรณตอทอแนนตองใชประแจจับทอ 2 ตัว ตัวหนึ่งอาจ ใชมือซายดึงสวนดามบังคับใหทออยูกับที่ แตประแจตัวมือขวาจะจับอุปกรณหมุนตามเข็มนาฬิกา ใหการตอทอใหแนนกับอุปกรณตอทอ หรือถาคลายทอออกจากอุปกรณ ก็จะใชประแจ 2 ตัว เชนเดียวกัน แตหมุนประแจกลับทางกับการหมุนเขาใหแนน ดูรูปที่ 1.27 ประกอบ 1.12.2 ประแจโซ (Chain Wrench) ดูรูปที่ 1.28 ประกอบประแจโซ ไดมกี ารออกแบบ เปลี่ยนแปลงรูปรางไปจนกระทั่งปจจุบนั หัวบังคับโซจะเล็กลง ดามหลอใหโคงมนจับไดถนัด ดามที่ ยาวทําใหไดกาํ ลังในการหมุน เหมาะทีจ่ ะนําประแจชนิดนี้ไปใชกับการจับทอขนาดใหญ ซึ่งมีขนาด เสนผาศูนยกลาง 2 นิ้วขึ้นไป

รูปที่ 1-28

วิธีการยึดทอ โดยคลองโซใตทอ โอบขึ้นมาสอดกับบาที่ล็อกเสนโซเอาไว ควร ยกขันขึ้นใหเกือบตั้งฉากกับผิวทอ เมื่อยึดใหพอตึงแลว คอย ๆ กดคันถือลง โซจะรัดทอแนน เมื่อกด คันถือมากเขา ทอจะหมุนตาม แตจะตองจับทอหรืออุปกรณไวอยูก ับที่จึงจะหมุนทอเขา หรือจะใช ประแจโซจับทอไวใหอยูก บั ที่แลวหมุนอุปกรณเขาใหแนน หรือจะคลายเกลียวถอดออก การจะหมุน เขาหรือคลายออกจะใชประแจโซนี้ได แตตองทํากลับขางกับการหมุนเขา การคลองโซใหหลวมมาก

21 จะทําใหโซครูดผิวทอเปนรอย และไมตึงจนทําใหหมุนคันถือไมมีกําลัง สําหรับสวนของโซจะตอง หยอดน้ํามันไวเสมอ 1.12.3 สายพานจับทอ (Strap Wrench) ลักษณะทัว่ ไปจะคลายกับโดยประแจโซ แต สวนที่เปนสายพาน อาจทําดวยแผนหนังหรือแผนผาเสริมใยพลาสติกเหนียว การคลองจะทํา เชนเดียวกับ การใชหวั เข็มขัดผา การที่ใชแผนผาเปนสายรัดทอก็เพื่อรักษาผิวของทอไมครูดเสียหาย

รูปที่ 1-29 สายพานจับทอ

เชน การหมุนของอของที่ดักกลิ่น หรือสวนของอุปกรณเครื่องสุขภัณฑที่ชุบโครเมี่ยมเอาไว แตกําลัง หมุนจะมีพอประมาณ ไปใชกับงานที่ตองหมุนทอน้ําออกจากขอตอจะทําใหสายขาดไดงาย ใหดูรปู ที่ 1.44 ประกอบ 1.12.4 ประแจเลื่อน (Adjustable Wrench or Adjustable Open-End Wrench) ดูรูปที่ 1.30 แสดงลักษณะของประแจเลื่อนหรือประแจปากเลื่อน ประแจชนิดนี้มีใชกบั งานเกือบทุกประเภท อาทิ งานชาง เครื่องจักร เครื่องยนต งานปรับแตง แกถอด ใชปากคลองหัวโบลท หรือ นอต ไดรวดเร็ว และหมุนไดโดยใชเพียงมือเดียว สวนประกอบก็คือปากบนจะหลอเปนสวนเดียวกันกับสวนดาม และ ปากลางจะเลื่อนขึ้นเพื่อใหปากแคบประกับพอดีกับหัวนอต หรือคลายเกลียวออก ใชหัวแมมือหมุน เกลียวสกรูที่สอดคลองกับฟนของแกนที่ปากลาง ทําใหปากขยายกวางออก และหลุดจากหัวนอต อาจ คลายเพียงเล็กนอยเทานัน้

รูปที่ 1-30 ประแจเลื่อน

สําหรับขนาดของประแจจะถือความยาวสวนดาม เชน ประแจเลื่อน 8 นิ้ว จะมี ปากขยายไดเต็มที่ 15/16 นิว้ และประแจเลือ่ น 10 นิว้ ปากจะขยายไดเต็มที่ 1 1/8 นิว้ ตามลําดับ ดูจาก

22 ตารางที่ 1-2 ซึ่งขนาดของประแจเลื่อนจะมีตั้งแต 4 – 24 นิ้ว และใชงานไดกวางเต็มที่ตั้งแต ½ - 2 ¼ นิ้ว เปนตน ตารางที่ 1-2

รูปที่ 1-31

สําหรับรูปที่ 1-31 แสดงการสอดชองเหลี่ยมของปากประแจ ในดานขนานแลว ปรับปากใหแนบพอดี อยูตอนกลาง แตตอ งใหปากบนอยูสวนบนทุกครั้งไป เมื่อตองการขันนอตหรือ หมุนหัวโบลทเขาใหแนนก็จะหมุนตามเข็มนาฬิกา ในทางตรงขามเมื่อตองการคลายนอต หรือหัว โบลท จะนําปากสอดประกับในฝงตรงขาม จะไมนําสวนปากลางหงายอยูขางบนอยางเด็ดขาด อาจทํา ใหปากหลุดไดงาย และไมมกี ําลังในการขันหรือคลาดนอต 1.12.5 ประแจปากตาย (Open End Wrench) ใหดูรปู ที่ 1-32(1) แสดงลักษณะของ ประแจปากตายหรือประแจปากเปด เปนโลหะแข็งพิเศษหลอทั้งตัว ปากประแจจะอยูท ั้งสองปลาย มัก นิยมใชเปนชุดมีตั้งแต 6 ถึง 10 ตัว ซึ่งมีขนาดเรียงจาก 5/16 ถึง 1 นิ้ว สําหรับประแจทีป่ ากเล็กจะขนาด

23 สั้นกวาชนิดทีป่ ากกวางกวา สัดสวนของปากกับตัวประแจจะพอเหมาะกัน ทีจ่ ะไมทําใหประแจหักขึ้น ไดงาย

รูปที่ 1-32

ในสวนปากของประแจปากตายจะทําแนวเดียวกันกับแกนของมือจับ ซึ่งมีชนิด มุมเอียงจนกระทั่งทํามุม 90 องศา แตโดยเฉลี่ยแลวจะมีมุม 15 องศา กับแนวระดับกานจับประแจ ซึ่ง ปลายหนึ่งจะเปนมุมยกขึน้ อีกปลายหนึ่งจะทํามุมเดียวกัน แตกดลง การกํากานประแจจะตองแนนเมื่อ เวลาขัน แตจะคลายมือตอเมื่อตองเปลี่ยนตําแหนงสอดปากประแจใหคลองหัวนอต ดังแสดงในรูปที่ 1-32(3) ในสวนของรูปที่ 1-32(3) นัน้ แสดงลักษณะการเอียงเปนมุมฉากของปากประแจ และ การ สอดปากประแจเขาดานขนานของหัวนอต

รูปที่ 1-33

24 แตก็มีประแจบอก (Box-End Wrench) มีลักษณะที่เปนประแจปากตายดานหนึ่ง อีกปลายหนึ่งเปนบอก หรือคลายปลอกสวมหัวนอต จะมีอยูเปนชุดหลายขนาด ดังแสดงในรูปที่ 1-33 เปนประแจทั้งชุดจะเรียงจากเล็กจนถึงใหญ แตละขนาดจะถูกเลือกใหพอดีกับหัวของนอต และโบลท ขนาดที่ใชกับงานชางสุขภัณฑคือ 3/8 , 7/16, ½, 9/16 และ 5/8 นิว้ ประแจบ็อกดังกลาวจะทําขึ้นเปน ปลอกสวมหัวรวมเปนชุดใสในกลองโลหะชนิดนี้จะมีกานสอดหัวปลอกประแจ แลวนําปลอกสวมหัว นอต หรือโบลท ใชขันไดกําลังโดยเฉพาะงานเครื่องยนตนิยมใชมาก 1.12.6 ประแจชุดแอลเลน (Allen Wrench Set) ดูรูปที่ 1-34 ประกอบ ประแจชนิดนีจ้ ะ ทําขึ้นเปนชุด บางทีเรียกประแจกานหกเหลี่ยม (Hexagon Key Set) การใชคลายลูกกุญแจ ตองสอด ปลายกานเขากับรูของหัวนอต เลือกตามขนาด มักเปนหัวนอตขนาดเล็ก จะใชขนั โบลทในอุปกรณสง น้ําในหมอสวม การใชประแจชนิดนี้ จะตองประณีต ไมขันจนกระทัง่ กานประแจคดงอ รักษาประแจ ใหสะอาด และลูบน้ํามันบาง ๆไวเสมอ

รูปที่ 1-34 ชุดประแจแอลเลน เปนกานกุญแจหกเหลี่ยม

1.12.7 คีม (Pliers) โดยปกติแลว จะใชคีมกับงานชางสุขภัณฑอยู 3 ชนิด คือ คีมปาก ตรง (Straight Pliers) และอีก 2 ชนิดเปนคีมปากเอียง (Offset-Pliers) ซึ่งไดการใชกับอุปกรณทจี่ ับ ขนาดใหญ และเล็ก ดังแสดงในรูปที่ 1-35 สําหรับคีมชนิดอื่นที่มีลักษณะพิเศษ ทีใ่ ชกับงานตอทอ อาทิ คีมปากเข็ม หรือคีม ปากจิ้งจก (Needle-Nose Pliers) คีมปากนกแกว (Side-Cutting Pliers or Wire Cutters) เปนคีมใชตัด ลวด หรือแผนโลหะบาง ๆ ทางดานขางปากคลายกรรไกร บางทีเรียกคีมธรรมดา (Common Pliers) มักนํามาใชกับงานเดินสายไฟฟาหรือใชกบั งานเครื่องจักรเครื่องยนตดวย

25

รูปที่ 1-35 แสดงชนิดของคีมธรรมดา

1.12.8 กรรไกร (Tin Snips) กรรไกรโลหะเปนเครื่องมือสําหรับใชตัดแผนโลหะแผน บาง สามารถตัดไดนานถึง 1/16 นิว้ (1.6 มม.) ตามรูปที่1-36 (1) เปนชนิดกรรไกรปากตรง ธรรมดา (Scissor Type) ใชตัดโลหะบาง ยาง หรือ พลาสติกแผน และกรรไกรปากตรงที่ใชตัดแผนโลหะดวย มุมเอียง 85 องศา มีความยาวหลายขนาด ระหวาง 6-14 นิ้ว (152 ถึง 356 มม.) กรรไกรดังกลาวสามารถ ตัดแผนสังกะสีใหไดตามขนาดดังแสดงรูปที่ 1-36 (2) กรรไกรอีกชนิดหนึ่งปากแหลมสั้น สวนยึดปากประกอบดวยสปริง ปองกันการ เลื่อนหลุดของปากขณะตัด เปนชนิดพิเศษที่ใชตัดแผนโลหะใหเปนเสนโคง หรือลบมุมได ดังแสดง ในรูปที่ 1-36 (3)

รูปภาพ

รูปที่ 1-36 แสดงลักษณะของกรรไกรตัดแผนโลหะ

26 1.13 เครื่องมือตัดทอ (Pipe and Tubing Cutter) การนําเครื่องมือแตละชนิดมาใช และการที่จะนําทอแตละชนิดมาตัด อาทิ ทอเหล็กหลอ ทอเหล็กอาบสังกะสี ทอทองแดง ทอทองเหลือง และทออลูมิเนียม ควรตองศึกษาวิธีใชเครื่องมือและ เทคนิคในการตัดทอแตละชนิดนั้นเปนอยางดี งานที่ตัดจะเรียบรอย และนําไปแตงเพียงเล็กนอยกอน นําไปทําเกลียวตอไป 1.13.1 เครื่องตัดทอขนาดเล็ก โดยเฉพาะทอขนาดเล็กที่เปนทอน้ํา ทอระบายน้ําโสโครก ทออากาศจะใชทอเหล็กหลออาบสังกะสีกันสนิม และกันสึกกรอน แตถาเปนทอทีป่ ระกอบกับเครื่อง สุขภัณฑบางชนิดหรือใชกับเครื่องทําน้ํารอน จะใชทอทองเหลืองหรือทอทองแดง เปนตน เครื่องตัดทอดังกลาวมีใชอยู 2 ชนิด คือเครือ่ งตัดชนิดกานบังคับสั้น กับเครื่องกัด ชนิดที่มีกานบังคับการตัดยาว ดังแสดงในรูปที่ 1-37(1) และ (2)

รูปที่ 1-37 แสดงเครื่องตัดทอขนาดเล็ก

โดยปกติทอทีผ่ ลิตจากโรงงานจะมีความยาวประมาณ 6.00 เมตร เมื่อนํามา ประกอบในการเดินทอน้ําหรือติดตั้งรวมกับเครื่องสุขภัณฑ ตองตัดทอใหมีความยาวพอดีใหเกิดความ เรียบรอย และตรงตามที่ไดออกแบบการเดินทอไวแตตน การที่จะตัดใหไดถูกหลัก จะตองยึดทอติด กับแมแรง (Hammer) ใหแนน ไมเลื่อนหรือหมุนเมื่อทําการตัดทอ หรือทําเกลียวที่ปลายทอดวย แต ตองไมขันแนนจนฟนของแมแรงกดผิวทอทําใหเปนรอยเจาะได สวนประกอบของเครื่องตัด ตามรูปที่ 1-37(1) มีใบตัดอยูที่ปลายกานบังคับการ ตัด ใบตัดจะหมุนไดรอบตัว เพื่อกดลงไปบนผิวของทอขณะตัด และในสวนโคนมือถือจะมีมือหมุน เพื่อเลื่อนกานบังคับใบตัดกระชับใหแนนขึ้นเปนลําดับ โครงโคงงอที่ประกอบติดแกนจะมีลูกกลิ้งอยู 4 ลูก ลูกกลิ้งจะประคองแนบกับผิวของทอ เพื่อใหใบตัดกดเพียงรอยเดียว และเปนลูกเลื่อนให สามารถหมุนเครื่องมือตัดไปไดรอบทอ สําหรับรูปที่ 1-37 (2) เปนเครื่องตัดที่มีกานบังคับการตัดยาว ตอนปลายกานจะมีมือหมุนใหสะดวกใหกําลังบังคับมากขึ้น สําหรับการตัดทอที่มขี นาดใหญขึ้น แต

27 จะมีรัศมีการหมุนรอบทอกวางกวารูปแรก เครื่องตัดแบบนี้ ที่โครงโคงตอนปลายจะยึดใบตัดเดีย่ วอยู สวนโคนจะยึดแกนกดโครงลูกกลิ้ง 2 ลูก ใหเลื่อนเขาบังคับหรือเลื่อนถอยหลัง เมื่อทอถูกตัดขาดแลว โดยเลื่อนไปตามรางประกอบกับโครงสวนกลาง การที่ลูกกลิ้งบังคับเพียง 2 ลูก ควรระวังในการเริ่ม ประกับใบตัดกับผิวทอใหตรงกับแนวที่ขดี เสนไว และคอยประคองเครื่องมือใหหมุนไปขณะที่โครง เครื่องคว่ําลง ใบตัดจะกดผิวทอใหเปนรอยตอกับรอบ ๆ ทอ หมุนไป 1 รอบ ก็จะหมุนมือหมุนบังคับ แนนขึ้น ใบตัดจะคอยตัดลงไปโดยรอบทอดวยความลึกใกลเคียงกัน สวนเครื่องที่มีใบตัด 3 ใบ สามารถหมุนคันบังคับไดมากเพียง 120 องศา ทั้งนี้เพื่อตัดทอทีต่ ิดตั้งแลว ซึ่งจะหมุนเครื่องตัด โดยรอบ 360 องศาไมได และเมื่อทอจะขาดลงควรจะตองประคองเครื่องมือตัด ไมใหไปกด ใหทอ หัก หรือเครื่องหลุดมือตกลงมาได เครื่องมือดังกลาวมีกลไกลที่หมุนอยูในแกน เมื่อใชงานแลวจะตอง แปรงเอาเศษโลหะออก แลวเช็ดใหแหง แลวหยอดน้ํามันในสวนที่จะใหเลื่อนไดและสวนที่จะเคลือบ น้ํามันบาง ๆ เพื่อกันสนิม เก็บเขาลังเครื่องมือหรือตูเก็บเครื่องมืออยางเรียบรอย 1.13.2 เครื่องตัดทอขนาดใหญ ดังแสดงในรูปที่ 1-38 เปนเครื่องตัดทอโสโครกหรือ เครื่องตัดทอแบบโซ ชนิดนี้มีน้ําหนัก 18 ปอนด นําไปใชตัดทอดินเผาขนาดเสนผาศูนยกลาง 2 - 6 นิ้ว ทอเหล็กหลอ ทอแอสเบสตอส และทอน้ําประธานทีม่ ีขนาดเสนผาศูนยกลาง 4 นิ้ว เครื่องมือนี้ สามารถตัดทอชนิดดังกลาวไดรวดเร็ว และใหขนาดตามแนวที่แนนอนกวาการตัดดวยการใชสกัดและ คอน

1-37 รูปที่ 1-38

28 เครื่องตัดทอชนิดนี้ประกอบดวยโซที่บังคับทอปลายหนึง่ ติดกับตัวเครื่อง ปลายหนึ่ง ปลอยไวมหี วงคลองเพื่อใหดงึ โซไดงาย สวนของตัวเครื่องมีมือหมุนขยายและคลายการรัดของโซ สําหรับใบตัด จะอยูอกี ขาหนึ่งเมื่อสวนลางใชเปนที่คลองโซใหพอสัมผัส จะขันโซใหตึงขึ้นได มีกาน หมุนยาวและปรับเดือยใหตรงกับการหมุนคันทางนอนหรือทางตั้งโดยดูจากหัวลูกศร วิธีการตัดที่จะทําใหรอยตัดเรียบรอย และมีความยาวตรงตามตองการ โดยวัดใหไดระยะ แลวใชเชือกลอมรอบทอตามที่หมายขีดดวยชอลคกับผิวทอเหล็กหลอขนาดเสนผาศูนยกลาง 4 นิ้ว แต ควรเปนระยะที่หางจากปลายสวมตอทอ 3 นิ้ว ภายหลังจากการยึดทอในสวนของปลายทั้งสอง ใหทอ วางอยูก ับที่ไมเลื่อนไดขณะทําการตัด วางตัวเครื่องบนหลังทอ ใหใบตัดอยูตรงกับเสนที่ขีดไวแลว คลองโซใหโอบลอมรอบทอ แขวนแกนตอโซเขากับบาที่ขาของตัวเครื่องใหหลวมพอที่จะคลองไวได ปรับมือหมุนบังคับโซใหโซรัดแนน สวนกานหมุนยาวจะทํามุมตั้งฉากกับผิวทอ หมุนกานดังกลาวให ใบตัดวิ่งไปขางหนาและกลับหลังในชวงยาว 6 นิว้ ก็สามารถตัดทอใหขาดได สําหรับการรัดโซให แนน แลวหมุนกานของเครือ่ งไปเปนเพียงรูปตัววี และปรับเลื่อนโซใหกระชับเขาอีก แตตองไมใหโซ กระชับแนนจนกระทั่งใบตัดไมสามารถหมุนไปได หรือทําใหตองออกแรงจนทําใหใบตัดกดลึกลงไป จากผิวทอมากเกินไป ควรคอย ๆ หมุนเครือ่ งโดยประคองทอ และทําความสะอาดรอบทอเสมอ สําหรับการตัดทอเหล็กหลอโดยใชคอนและสกัดมีวิธีทําเปนลําดับ ดังนี้ ดูรูปที่ 1-39 ประกอบ 1.13.2.1 วัดความยาวของทอตามระยะที่ตองการตัดใชชอลคขีดแนวใหปรากฏ ชัดรอบทอ 1.13.2.2 นําไมขนาด 2 x 4 นิว้ รองใตทอโดยใหเสนอยูกลางความกวางของหนา ไม 1.13.2.3 ควรใชสกัดปากแบนที่มีความคม ใหวางปากตามแนวเสน และตั้งฉาก กับผิวทอ แลวตอกคอนลงบนหัวสกัดตอเปนแนวเลื่อนใหทอผิวทอ ซึ่ง ใชวิธีหมุนทอไปเรื่อย ๆ 1.13.2.4 ใหตอกสกัดใหปากสกัดกระแทกผิวทอซ้ํา ๆ กัน แตไมตอกแรงในสวน หนึ่งจนทําใหทอแตก 1.13.2.5 ผิวทอในแนวที่ถูกสกัดกระแทกจะเกิดการออนแอ ผิวทอจะเกิดรอยราว และแตกออกตามรอยทอที่หมายเอาไว

29

รูปที่ 1-39

การตัดวิธีนจี้ ะตองเพิ่มความระมัดระวังในการตอกสกัดแนวของปากทีแ่ ตกออก จะไมเรียบรอย ตองแตงดวยตะไบอีก 1.14 เครื่องควานทอ (Reamers) เปนเครื่องมือที่จําเปนชนิดหนึ่ง สําหรับการทําเกลียวทอ เมื่อตัดดวยเครื่องตัดแลว ใบมีดจะกดผิวโลหะโดยรอบทอทําใหผิวในของทอเวาเขาโดยรอบ และถานําทอลักษณะนี้ตอปาก รอยตอดานในก็จะเปนตัวปะทะการไหลของน้ําอยางไมสะดวก จึงควรควานทอเพื่อปาดเอาสวนที่เวา เขาออก ผิวทอภายในจะเรียบ

30

ลักษณะโดยทัว่ ไปของเครื่องควานทอ ดูรูปที่ 1.57 (1) และ (2) แสดงชนิดของเครื่องควานทอ ที่มีลักษณะหัวควานแตกตางกัน คือ ชนิดที่มีปลายควานเปนกลีบใบมีดเรียวตรงไปตอนปลายแหลม และชนิดทีเ่ ปนเกลียวใบมีดวนไปยังสวนปลายแหลมเชนเดียวกัน ทั้ง 2 ชนิดนี้มักใชกับทอตั้งแตขนาด เล็กจนถึงทอขนาดกลาง สําหรับการที่จะควานทอขนาดใหญที่เปนทอประธาน 4 นิ้ว ก็จะเปนเกลียว ไปหาสวนปลายแตปลายจะตัดออกเพื่อลดความยาวของกรอยควานลง และสวนโคนจะโตพอที่จะ ควานทอได สวนตอจากกรวยจะมีแกนจับกดไดในแนวเดียรูปวกัที่ 1-40 บแกนทอ ซึ่งจะมีปลอกที่จะสวมที่โคน โดยตอแกนตั้งฉากกับแกนทอยาวประมาณ 60 ซม. วิธีการควานทอ ซึ่งจะทําภายหลังจากการตัดและแปรงเอาเศษโลหะออก ซึ่งทอจะถูกยึด ติดกับแมแรง โดยการตรวจสอบหมุนควงบังคับอีกครั้ง ปกติแลวตัวเครื่องควานกับกานหมุน จะ แยกกัน แตเมือ่ ใชจึงนําหัวกานคลองเขากับสวนโคนของเครื่องควาน จับมือถือของเครื่องควานใหอยู ระดับขอศอก ปลายจะอยูตงั้ ฉากกับแผนหนาอก ทดลองหมุนกานหมุนไปทางขวา ตัวใบมีดจะหมุน ไปทางขวา สวนจะหมุนไปทางซายหรือใชมือขวายกขึน้ ปลายควานจะอยูคงที่ ไมหมุนยอน ฉะนั้น การหมุนจึงเวียนขวาเพียงดานเดียว กานหมุนจึงไมตองหมุนใหเวียน 360 องศา นําปลายแหลมสอดเขา ไปตอนหัวของทอที่ถูกตัด ดันปลายใหกดอยูกับผิวภายในใหอยูใ นลักษณะเปนแกนเดียวกันกับแกน ทอ เมื่อกดปลายเขาไปแลวใหยกกานหมุนขึ้นประมาณ 60 องศากับแนวนอน ระหวางนั้นใหประคอง หัวควานใหกดอยู กดกานหมุนลง หัวควานที่เปนสวนใบมีด จะปาดหรือครูดโลหะสวนงอเขาออก ที ละนอยและก็กดหัวควานใหแนนขึ้น แลวก็โยกกานขึ้นและลงทําใหหวั ควานหมุน ใบมีดจะกวาดสวน ยื่นผิวในของทอใหเรียบเสมอ ถือวาการควานเสร็จสิ้น ใชแปรงปดผงโลหะใหหมดกอนที่จะทําเกลียว ทอ ควรจะพิจารณาสวนปลายทอวาเรียบรอยพอที่จะสวมหัวเกลียวได เปนตน

31 1.15 เครื่องทําเกลียว (Pipe Stock and Dies)

รูปที่ 1-41

1.15.1 เครื่องทําเกลียวมือ ผูผลิตเครื่องทําเกลียวพยายามที่จะใหงาย ในการตั้งฟนและ สะดวกรวดเร็ว ในการปฏิบัติทําเกลียวดวย จึงไดนําฟนที่จะทําเกลียวประกอบเขาในหัวยึดฟน ตาม ขนาดที่จะใชกดั ผิวทอ อาจเรียกวาปากตาย ตามรูปที่ 1-41 แสดงเครือ่ งทําเกลียว 2 ชนิด ตาม รูปที่ 1-41(1) เปนเครื่องทําเกลียวรวมกันและประกอบไปดวยฟนกัดเกลียวทั้ง 4 ตัวสอดอยูในหัวหนึง่ ทั้ง ชุดหนึ่งมี 3 หัว ซึ่งสามารถทําเกลียวทอทีเ่ ปนเกลียวนอก ตั้งแตทอขนาดเสนผาศูนยกลาง 3/8 - 1 นิ้ว เทากับวาทําเกลียวทอในขนาดทอ 3/8, ½ และ ¾ นิ้ว ทําใหรวดเร็วในการทําเกลียวของทอทั้ง 3 ขนาด ดังกลาว สําหรับหัวทําเกลียวแบบนี้จะทําเกลียวตามขนาดอื่นเปนลําดับ เมื่อใชจะถอดคันหมุนออก และใชไดเพียง 3 ขนาดทอเชนเดียวกัน ฟนที่ประกอบอยูในหัวทําเกลียวจะถูกบังคับไวเพื่อใหความ แนใจในการทําเกลียวไดถูกตองของแตละขนาดของทอ สําหรับรูปที่ 1-41 (2) เปนเครื่องทําเกลียวชนิดหัววงลอ จะประกอบฟนกัดเกลียว บังคับแนนอยูใ นวงลอ เวลาใชทําเกลียวใหเลือกขนาดของวงลอ แลวสวมเขาไปที่หวั ครอบไดทันที มี ความสะดวก เครื่องชนิดนีจ้ ะมีขนาดทําเกลียวตั้งแต ¼ - 1 ¼ นิ้ว หัวทําเกลียวจะถอดเปลี่ยนเขา

32 ทางดานขาง และดึงออกไดทันทีเมื่อตองการเปลี่ยนวงลอ และวงลอจะหมุนทําเกลียวไดในมุม 90 องศา สวนรูปที่ 1-41 (3) เปนรูปหัววงลอที่ทําไวเพียงหัวเดียว แตสามารถเปลี่ยนฟนตามขนาดของทอ โดยการสอดฟนเขาไปในชองใหครบทั้ง 4 ชอง แลวนําไปใสในหัวครอบอีกทีหนึ่ง 1.15.2 เครื่องทําเกลียวหัวจักร (Power Threaders) เมื่อจํานวนงานที่จะตองทําเกลียวมี จํานวนมาก และเพื่อเปนการลดเวลาการทํางานรวมทั้งแรงงานลง ควรที่จะเลือกใชเครื่องทําเกลียว เครื่องจักร คุณภาพของเกลียวของทานจะดีกวาเกลียวทีท่ ําโดยเครื่องทําเกลียวมือ เครื่องมือนี้จะให ประโยชนไดหลายประการ ฉะนั้นจึงทําใหเครื่องทําเกลียวเครื่องจักรมีราคาสูง โดยสามารถขับ เครื่องจักรใหทํางานดวยมอเตอรไฟฟา ในรูปที่ 1-42 แสดงเครื่องทําเกลียวเครื่องจักร ซึ่งประกอบดวย เครื่องทําเกลียวที่มีขนาดนิยม และตัดทอใหไดความยาวและควานทอได เครื่องนี้ทาํ การปรับแตงฟน กัดเกลียวเครื่องกวานทอยาวและควานทอได เครื่องนี้ทําการปรับแตงฟนกัดเกลียวเครื่องกวานทอและ สงน้ํามันเขาชโลมเครื่องไดขณะหมุนทําเกลียว มีน้ําฉีดตรงไปยังสวนที่ฟนกําลังกัดเกลียวอยู เพื่อลด ความรอน ฟนกัดทําเกลียวจะทําการเปลีย่ นได เปนชนิดที่ใหความสะดวกมีเครื่องทํางานครบอยู สําหรับไปใชกับงานติดตั้งสุขภัณฑทุกชนิด และการเดินทอ เปนตน

รูปที่ 1-42

33

รูปที่ 1-43 แสดงอุปกรณปรับแตง ฟนกัดเกลียว

รูปที่ 1-44 แสดงอุปกรณที่เปนหัวทําเกลียวใชไดกับเครือ่ งจักรและทําดวยมือ

ตามรูปที่ 1-43 แสดงอุปกรณปรับแตงฟนกัดเกลียวเปนสวนสําคัญ เมื่อตองการทํา เกลียวกับทอตางขนาดจะตั้งขนาดของการใชฟน และบังคับไดอยางรวดเร็วและขณะเดียวกันจะทําการ ถอดออกจากการทํางานที่ไดทําเกลียวแลวอยางงายมาก โดยคลายคันบังคับและถอยออกยกขึน้ ได สวนรูปที่ 1-44 แสดงอุปกรณที่เปนหัวทําเกลียว สามารถนํามาใชกับเครื่องทํา เกลียวเครื่องจักรและเครื่องทําเกลียวมือได 1.15.3 การตาบเกลียวใน (Pipe Tapping) เมื่อทําการตอทอในอาคาร มักเกิดความ จําเปนตองตาบเกลียวในของทอเพื่อตอสวนหัวของทอ หรือตองการสอดทอเขาไปในแผนโลหะหนา

34 โดยเจาะรูกอน และควานปากทอ แลวจึงทําเกลียวใน เปนลําดับ ฉะนัน้ จึงตองเจาะรูตามมาตรฐานที่จะ เจาะจากคูมือของเครื่อง การตาบเกลียวในตองคอย ๆ หยอดน้ํามัน และขันเกลียวเขาใหการกัดเกลียวโดย ไมออกแรงมาก ถาหมุนไมไดใหคลายเกลียวหัวกัดเกลียวออกนําขี้โลหะออกกอน แลวจึงตาบเกลียวเขา ไปใหมจนในระยะตามตองการ ดูรูปที่ 1-45

รูปที่ 1-45 แสดงหัวกัดเกลียว

1.16 แมแรงจับทอ (Pipe Vise) โดยปกติแลวแมแรงจับทอมีใชอยู 2 ชนิด ที่มีชื่ออยูในระบบของเครื่องมือใชกับงาน ติดตั้งสุขภัณฑและการตอทอ สวนปากจะเปนเหล็กที่มคี วามแข็ง สามารถจับทอไมใหหมุนตาม ระหวางทําเกลียว หรือขันขอตอ และการจับทอจะไมทําใหปากครูดผิวทอใหเปนรอยไมถูกตองได ตามรูปที่ 1-46(1) เปนแมแรงจับทอชนิดติดตั้งกับโตะ ดวยการยึดสวนฐานดวยโบลท และนอตใหแนน ตัวแมแรงประกอบดวยโครงสวนบน ซึ่งมีสวนปากบนยึดกับแกนเกลียว ใหหมุน สวนมือหมุนยกปากขึ้นและลงเพื่อกดทอ กอนหนานั้นจะตองคลองแขนบังคับใหโครงบนยึดกับ สวนฐานของแมแรงกอน ฝง ตรงขามอีกขาหนึ่งของโครงจะยึดโบลทใหหลวม ถาจะยกโครงสวนบน เมื่อทํางานเสร็จตองการนําทอออก โดยคลายเกลียวยกปากบนขึ้น แลวยกแขนบังคับออกจากบาบังคับ ทําใหยกโครงไปอีกฝงหนึ่ง สามารถถอดทอออกจากแมแรงอยางรวดเร็ว สวนสําคัญอีกสวนหนึ่งคือ ปากลาง ซึ่งเปนเหล็กแข็งเชนเดียวกันกับปากบน เมื่อใชเครื่องเสร็จทุกครั้งจะตองเช็ดเครื่องใหแหง แลวชโลมน้ํามันเคลือบบาง ๆ สําหรับ รูปที่ 1-46(2) เปนแมแรงโซแทนโลหะมีขาตั้งสามขา (Standard Vise) ประกอบดวยหัวหมุนโซใหตึงเพื่อบังคับทอใหตดิ กับแทน สําหรับโซจะพาดไปบนหลังทอ แลวไปคลอง อยูกับบาบังคับโซใหหลวมแลวจึงขันหัวหมุนโซดังกลาว แตยังมีแมแรงจับทอดวยเครื่องไฟฟาทีย่ ังคง นิยมใชกันอยู เรียกวาแมแรงไฟฟา (Electric Pipe Vises)

35

รูป 1-46 แสดงแมแรงจับทอตางชนิด

สวน รูปที่ 1-47 แสดงแมแรงติดตัง้ โตะทีใ่ ชกับงานไม และโลหะไดเกือบทุกชนิด มักมี ใชในโรงงาน โดยติดตั้งกับโตะ มีน้ําหนักขนยายไปใชในสนามไดยาก สวนปากจะเปนโลหะที่มีความ แข็ง ใชจับไดทั้งโลหะแผนบาง แตสวนปากลางจะเปนตัววีทั้งสองดานประกับเพือ่ บังคับทอใหอยูกับ ที่ได เปนตน

รูปที่ 1-47 แสดงแมแรงติดตั้งโตะ

1.17 เครื่องมือดัดทอ (Pipe Bender) นอกจากการใชอุปกรณขอตอทอชนิดตาง ๆ ซึ่งทําใหการเดินทอน้ํา ทอระบาย และ การ เดินทอตอกับเครื่องสุขภัณฑเปนสิ่งจําเปนแลว ยังตองทําการดัดทอ เพื่อเพิ่มความเรียบรอยใหกับงาน เดินทอ ทัง้ เปนการประหยัดขอตอที่มีราคาแพงอีกดวย ตามรูปที่ 1-48 แสดงเครื่องมือดัดทอชนิด

36 ตาง ๆ ที่มีใชกันอยู สําหรับรูปที่ 1-48 (1) เปนเครือ่ งดัดทอตามนอนบนพืน้ แมวาจะใชทอโคง ในสวนไหนก็ตาม การดัดทอก็ควรวางบนพื้น โดยอาศัยผูดัดยืนเหยียบเสนทอไวขณะที่สวนปลาย

(2)

(1) (3)

รูปที่ 1-48 แสดงเครื่องมือดัดทอชนิดตาง ๆ

เครื่องมือ สามารถสอดคลองทางดานขางของทอ โดยใหทอเขาไปอยูในตําแหนง ซึ่งสามารถกดแขน บังคับลง จะทําใหเสนทอสวนดานหนาสวนคลองงอขึ้น ขณะเดียวกันก็ขยับแขนบังคับไปขางหนา เล็กนอยใหบาที่คลองไวหลวม แลวจึงเลื่อนเครื่องมือถอยหลังเล็กนอยและกดแขนบังคับลงมาอีก ปลายทอจะงอตอเนื่องกัน ทําใหเสนทอที่ตรงโคงงอขึ้นตามระยะทีต่ องการดัดพอดี ตามรูปที่ 1-48(2) เปนเครื่องดัดทอทางนอนเชนเดียวกัน แตแขนบังคับจะวางราบอยูก ับระดับ พื้นโดยทําแขนใหตั้งฉากกันกอน แลวจึงสอดทอเขาไปในชองบาบังคับของปลายแขนหนึ่ง เลยไป สอดอยูกับบาบังคับ ในสวนที่ติดกับวงลอ เวลาดัดจะบังคับใหแขนหนึ่งอยูกับที่ สวนแขนที่ วงลอ จะดึงเขาทํามุมใหแคบระหวางดัดใหเสนทอโคงนั้น วงลอจะหมุนดันใหทอโคงตามรัศมีของวงลอ เทานั้น ในลักษณะการดัดทอดังกลาว ยังมีเครื่องมือดัดทอโดยอาศัยแรงอัด มีโครงสามขาตั้งสูงจากพื้น ประมาณ 30 – 40 ซม. ลักษณะคลายปนกลปลายทออัดจะมีที่เปลีย่ นหัวดันทอโคงใน ตามขนาดของ ทอ สวนโครงเหล็ก 2 ขางหนาทอดันจะเปนแกนเหล็ก 2 ตัว จะเลื่อนมาสอดใหหาง เมื่อดัดทอรัศมี

37 กวาง และสอดแคบจะทําใหการดัดทอขนาดเล็ก และรัศมีแคบลง เปนตน สําหรับรูปที่ 1.62 (3) เปนทอสปริงที่ขยับตัวไดใชสําหรับการดัดทอทองแดง หรือทอทองเหลืองขนาดเล็ก โดยสอดทอเล็กที่ ตองการดัดเขาไปในรูหรือสวมทอหุมปลอกสปริง แลวใชมือทั้งสองคอยดัดปลอกสปริงใหโคงตาม ตองการที่กําหนดไว แลวคอยขยับปลอกออกจากเสนทอ จะดัดใหโคงไดเรียบรอย และไมทําใหทอ แบนลงขณะโคงทอจะไมนําไปใชกับทอทีม่ ีความแข็งเกินกําลังของผูดัดจะบังคับใหโคงได 1.18 เครื่องขยายปากทอ (Flaring Tool) เครื่องมือชนิดนี้ใหประโยชนสําหรับการลดขนาดของทอลง จากการตอขอตอลด โดย เปลี่ยนจากขนาดทอที่ขอตอเสนผานศูนยกลาง 3/4 นิ้ว ตอกับทอหุมลด (Reducing Coupling) ขนาด เสนผาศูนยกลาง 1/2 นิว้ ดังแสดงในรูปที่ 1-49 เสนทอที่ขยายปากเปนทอทองแดงซึ่งนําปากมาชน แลวจึงขันเกลียวตัวหุมทอใหแนน

รูปที่ 1-49 แสดงการใชทอทองแดงขยาย ปาก เขากับขอตอลด

รูปที่ 1.66 แสดงการใชทอทองแดงขยายปาก เขากับขอตอลด

รูปที่ 1-50 แสดงการประกอบเครื่องขยายปากทอ

รูปที่ 1.67 แสดงการประกอบเครื่องขยายปากทอ

รูปที่ 1-51 แสดงเครื่องมือขยายปากทีแ่ ยกกัน 2 ชิ้น

ตามรูปที่ 1-50 แสดงการประกอบเครื่องขยายปากทอ เมือ่ สอดทอเขาในรูทอตาม ขนาด ระบุ ใหระดับปากที่ผานการตะไบเรียบเสมอกับหนาบนของเครื่องบังคับสวนลาง แลวจึงจัดหัวคลาย กรวยแหลมกดใหปากขยายออกดวยมือหมุน ปากจะเพลตามรูปของปากรูแทนพอดี เพื่อใหเกิดความ เขาใจยิ่งขึน้ ใหดูรูปที่ 1-51 แสดงเครื่องมือขยายปาก 2 ชิ้น ซึ่งจะใชประกอบกันเสมอ

บทที่ 2 ทอและขอตอทอ 2.1 คุณลักษณะของทอ คุณลักษณะของทอขนาดระบุขนาดใดขนาดหนึ่งจะมีทั้งทอหนา ทอบาง ลดหลั่นกันตาม Schedule Number ของทอขนาดนั้น ๆ ซึง่ มีตั้งแต 10 – 20 – 30 – 40 – 60 – 80 – 100 – 120 – 140 และ 160 ทอ Schedule Number 10 จะบางที่สุดและทอ Schedule Number 160 จะหนาที่สดุ ทอขนาดเล็ก ๆ จะมีเพียง 2 – 3 Schedule Number เทานั้น (ตารางที่ 1) ความหนาของทอนอกจากกําหนดเปน Schedule Number ดังกลาวแลว ยังกําหนดไดเปน 3 ขนาด คือ ขนาดมาตรฐาน (Standard Wall-std.) ขนาดหนา (Extra Strong Wall – xs) และขนาดหนาพิเศษ (Double Extra Strong Wall – xxs) แตไมวา จะเปนทอหนาหรือบางอยางใดก็ตาม ทอซึ่งมีขนาดระบุเดียวกัน จะมีขนาดเสนผาศูนยกลางภายนอก (OD) เทากันทัง้ หมด ตางกันเฉพาะขนาดเสนผาศูนยกลางภายใน (ID) เทานั้น ทั้งนี้เพื่อใหสะดวกในการ ใชงานตอทอ ซึ่งตองใชรวมกับวาลว (Valve) และขอตอตาง ๆ ทอขนาด 14 นิ้ว หรือโตกวา จะบอกขนาดตามขนาดเสนผาศูนยกลางภายนอกโดยตรง เชน ทอขนาด 18 นิ้ว จะวัดขนาดเสนผาศูนยกลางภายนอกได 18 นิว้ สวนความหนาของทอยังดูไดจาก Schedule Number ของทอขนาดนั้น ๆ เชนเดียวกับทอขนาดเล็ก ตารางที่ 2-1 ความหนาของทอมีตะเข็บและไมมีตะเข็บ Schedule Number (ASA B36.10)

39

การบอกขนาดความโตของทอเปนขนาดระบุ และความหนาของทอเปน Schedule Number เปนมาตรฐานการจําแนกทอของอเมริกนั ตาม ASA (American Standard Association) เปนที่นาสังเกตวา งานทอสวนมากจะนิยมใชมาตรฐานอเมริกัน แมแตในประเทศเครือเมตริกก็ยังนิยมบอกขนาดทอเปน นิ้วเชนกัน สวนในประเทศไทยนั้นทองตลาดทั่วไปนิยมเรียกขนาดทอเปนนิ้ว แตบอกความยาวเปนเมตร ถึงแมวาจะไดมีการกําหนดมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรมทอเหล็กกลาอาบและไมอาบสังกะสีชนิด ตอดวยเกลียว (มอก.26 – 2516) แลวก็ตาม ปจจุบันทอเหล็กเหนียวทีใ่ ชกันในงานอุตสาหกรรม จะมีทั้งทอมีตะเข็บ (Seam Pipe) และทอ ไมมีตะเข็บ (Seamless Pipe) ซึ่งมีกรรมวิธีในการผลิตตางกัน นอกจากนี้การนําไปใชงานก็จะตางกันดวย เพราะทอไมมีตะเข็บจะรับแรงกดดันภายในสูงกวาทอมีตะเข็บ ถาเปนทอที่ทําจากวัสดุขนาดเดียวกัน 2.2 ทอทางและหลอด (Piping and Tubing) เนวัล ชิพ ซิสเต็ม คอมมานดของ ทร.สหรัฐ ฯ (Navy Ship System Command) ไดให ความหมายของคําวา ทอทาง (Piping) ไววาเปนชุดรวมของทอหรือหลอด (Pipe or Tubing) ลิ้น (Vlaves) ขอตอทอ (Fittings) และอุปกรณอื่น ๆ ที่ประกอบกันขึ้นเปนสวน ทั้งหมดหรือเพียงสวน หนึ่งของระบบเพื่อทําการเคลื่อนยายของไหล (Fluid) และโปรดเขาใจวา คําวาของไหลนั้นหมายถึง ของเหลว (Liquids) และกาซ (Gas) การที่จะเรียกวา สิ่งใดเปนทอ (Pipe) และสิ่งใดเปนหลอด (Tube) อาจทําใหเกิดการสับสนอยู บาง เพราะทอและหลอดที่ขายอยูตามทองตลาด ไมมีอะไรแตกตางกันจนเห็นไดเดนชัด ดังนั้น จึงขึ้นอยูกับการที่โรงงานอุตสาหกรรมผลิตอุปกรณจําพวกทอ จะกําหนดใหเรียก ถาโรงงาน ๆ เรียก ผลิตภัณฑนนั้ วา ทอ (Pipe) มันก็คือทอ (Pipe) ถาโรงงาน ฯ เรียกวา หลอด (Tubing) มันก็คือหลอด (Tubing) ในวงการของ ทร. สหรัฐ ฯ ไดกําหนดความแตกตางระหวางทอกับหลอดไวเปนพิเศษ โดย ยึดถือเอาการกําหนดขนาด (Size) ของผลิตภัณฑอุตสาหกรรมจําพวกทอขึ้นไวเปนหลัก ขนาดของผลิตภัณฑจําพวกทอที่นับวาสําคัญ มีอยู 3 อยาง คือ โตนอก (Outside Diameter) โตใน (Inside Diameter) และความหนาของผนังของทอ (Wall Thickness) ถาผลิตภัณฑนั้น กําหนด ขนาดไวดวย ขนาดโตนอก (OD) และความหนาของผนังของทอที่วดั ไดจริง ๆ ผลิตภัณฑอยางนั้น เรียกวา หลอด (Tube) สวนผลิตภัณฑที่เรียกวาทอ (Pipe) คือ ผลิตภัณฑที่บอกขนาดดวยตัวเลขที่ กําหนดขึ้น (Nominal Dimension) ที่เรียกวา ขนาดของทอเหล็ก (Iron Pipe Size ตัวยอ IPS) การกําหนดขนาดของหลอดไมมีขอยุงยากแตอยางใด เพราะเปนขนาดที่วัดกันจริง ๆ ดังกลาว มาแลว แตสําหรับการกําหนดขนาดของทอ จําเปนตองใหคําอธิบายไวสักเล็กนอย ตัวเลขที่กําหนดขึ้น เพื่อบอกขนาดของทอ ที่เรียกวาขนาดทอเหล็ก (Iron Pipe Size ตัวยอ IPS) เปนเพียงตัวเลขที่ใกลเคียง และไมจําเปนตองเทากับขนาดที่วัดไดจริง ๆ ตัวอยาง เชน ทอขนาด 3 นิ้ว (Nominal Pipe Size) หาก

40

วัดขนาดของโตนอกจริง ๆ แลว จะวัดได 3.50 นิ้ว เปนตน หรือทอขนาด 2 นิ้ว (Nominal Pipe Size) จะมีขนาดโตนอกที่วดั ไดจริง ๆ เทากับ 2.375 นิ้ว แตถาเปนทอที่มีขนาดโตกวา 12 นิว้ จะมีขนาดของ ทอตามตัวเลขที่กําหนดขึ้น (Nominal Pipe Size) เทากับขนาดโตนอกของทอที่วดั ไดจริง ๆ เชน ทอ ขนาด 14 นิว้ (Nominal Pipe Size) จะมีขนาดโตนอกทีว่ ัดไดจริง ๆ เทากับ 14 นิ้ว ขนาดของทอตาม ตัวเลขที่กําหนดขึ้น (Nominal Pipe Size) มีประโยชนสาํ หรับ การเลือกใชขอตอทอ (Pipe Fittings) และเครื่องทําเกลียวทอ คือ ตาพ และได (Pipe Taps and Threading Dies) ที่เปนมาตรฐานเดียวกัน ความหนาของผนังของทอ มีอยูในตารางที่กําหนดความหนาของทอ (ตามหมายเลขที่อางถึง และชนิดของโลหะที่ใชทําทอ) ซึ่งจัดทําโดย สมาคมมาตรฐานอเมริกัน (American Standards Association) ตัวอยางเชน ทอเหล็กสตีล ซึ่งมีหมายเลข 40 (Schedual 40) และเปนทอขนาด 3 นิ้ว (Nominal Pipe Size) จะมีความหนาของผนังเทากับ 0.216 นิ้ว แตถาเปนทอเหล็กสตีลหมายเลข 80 ที่ มีขนาดของทอเทาเดิม (3 นิว้ ) จะมีความหนาของผนังเทากับ 0.300 นิ้ว ตารางที่กําหนดความหนาของผนังของทอ จะแสดงคาความหนาของผนังของทอไวตามลําดับ รายการของขนาดของทอตามตัวเลขที่กําหนดขึ้น (Nominal Pipe Size) ที่เรียงลําดับไว จากนอยไปหา มากและอยูทางซายมือ ดังตัวอยางเชน ทอเหล็กสตีล (Steel) หมายเลข 40 ที่เปนทอขนาด 3 นิ้ว (Nominal Pipe Size) จะมีขนาดความหนาของผนังของทอที่วัดไดจริง ๆ เทากับ 0.216 นิ้ว แตถาไปดู ที่ทอเหล็กสตีลหมายเลข 40 ที่เปนทอขนาด 4 นิว้ (Nominal Pipe Size) จะมีขนาดความหนาของผนัง ของทอที่วัดไดจริง ๆ เทากับ 0.237 นิว้ ตัวอยางเหลานี้ไดแสดงใหเห็น ความหมายของตารางที่ กําหนดความหนาของผนังของทอไวเพียงเล็กนอย ยังมีคาอืน่ ๆ ที่แสดงไวอีกมาก ที่อาจหาดูไดจากตาราง ทอ (Pipe Tables) ของหนังสือคูมือทางชาง (Engineering Handbooks) การกําหนดความหนาของผนังของทอไดกําหนดไวดังนี้คือ มาตรฐาน (Standard ตัวยอ Std) แข็งแรงมาก (Extra Strong ตัวยอ XS) แข็งแรงที่สุด (Double Extra Strong ตัวยอ XXS) และ ความหมายเชนนี้ยังคงใชอยูเ มื่อจะอางถึงความหนาของทอ รูปที่ 13 – 1 แสดง ใหเห็นวา ความ หนาของทอจะแตกตางกันไปตามความหมายของทอที่ระบุไวดังกลาวมาแลวขางตน ทั้ง ๆ ที่เปนทอที่ มีขนาดโตนอกเทากัน (Nominal (OD) Pipe Size) โปรดสังเกตวา โตในของทอจะลดลง หากความ หนาของทอเพิม่ ขึ้น และเนื่องจากโรงงาน ๆ ไดผลิตทอที่มีขนาดความหนาของทอตาง ๆ กัน และ บางชนิดก็มีความหนาไมตรงตามความหมายที่ระบุไววาเปนมาตรฐานแข็งแรงมาก และแข็งแรงที่สุด ดังนั้น จึงเกิดการนิยมใชตารางกําหนดความหนาของผนังของทอ เพราะตารางจะบอกความหนาของ ผนังของทอไดมากกวาการจัดลําดับชั้นความหนา ตามความหมายที่ระบุวาเปนมาตรฐานหรือแข็งแรง แข็งแรงมาก และแข็งแรงที่สดุ คูมือบทนี้ไดกลาวถึงวิธีมาตรฐานที่ใชกําหนดขนาดและความหนาของผนังของทอและหลอด ไวเพียงยอ ๆ แตอยางไรก็ตาม โปรดสังเกตไวดว ยวา บางครั้งอาจจะพบวามีการกําหนดไวเปนอยาง อื่นก็ได ตัวอยางเชน อาจพบวา หลอดบางอยางไดกําหนดขนาดไวดว ย โตใน (ID) แทนทีจ่ ะเปนโต

41

นอก (OD) และทอบางอยางอาจกําหนดขนาดไวดว ย ขนาดตัวเลขที่กาํ หนดขึ้นไว (Nominal Pipe Size) ซึ่งขนาดชนิดนีใ้ นหนังสือมาตรฐานผลิตภัณฑอุตสาหกรรม (ประเทศไทย) เรียกวา “ชื่อ ขนาด” หรืออาจกําหนดขนาดไวดวยโตนอก (OD) โตใน (ID) หรือขนาดความหนาของผนังของทอ การพิจารณาเรือ่ งน้ําหนัก(Weight) ถือวาเปนสิ่งสําคัญในเวลาที่มีการซอมทํา และ ดัดแปลง อุปกรณตาง ๆ ที่ใชอยูในเรือรบ ชางซอมประจําเรือตองสามารถคํานวณหาน้ําหนักของอุปกรณทอทางที่ นํามาใชงานในเรือ น้ําหนักของทอและหลอดคํานวณหาไดสองวิธีคือ วิธีที่หนึ่งหาไดในหนังสือ คูมือ เมื่อรูขนาดและชนิดวัตถุที่ทําทอ แลวจึงนําไปคนหาคาของน้ําหนักตอความยาว 1 ฟุต สวนวิธีที่ สองใชการคํานวณทางคณิตศาสตร ตัวอยางของวิธีที่หนึง่ ถาตองการทราบน้ําหนักของ ทอเหล็ก สตีลขนาด 2 1/2 นิ้ว ชนิดแข็งแรงมาก (Extra Strong) ยาว 10 ฟุต ใหไปเปดหนังสือคูมือเกี่ยวกับทอทาง (Piping Handbook) จะพบในตารางระบุไววา ทอเหล็กชนิดนีห้ นัก 7.66 ปอนด ตอความยาว 1 ฟุต ดังนั้นทอยาว 10 ฟุต ก็จะมีน้ําหนัก 76.6 ปอนด ตัวอยางของวิธีที่สอง ใชในโอกาสที่ไมมีตาราง ดังกลาวและเราอาจหาน้ําหนักดวยการคํานวณหาปริมาตรของโลหะแลวคูณดวยน้ําหนักของโลหะตอ 1 ลูกบาศกนวิ้ การคํานวณหาปริมาตรของโลหะรูปรางเปนทอหรือหลอด สามารถคํานวณหาไดจาก รูปทรงกระบอกที่สูง 12 นิ้ว ทั้งสองรูป กลาวคือรูปทรงกระบอกรูปหนึ่งมีฐานยาวเทากับเสนผาน ศูนยกลางภายในและอีกรูปหนึ่งมีฐานยาวเทากับเสนผานศูนยกลางภายนอก เมื่อนําคาของปริมาตรรูป ทรงกระบอกใบใหญตั้งและหักออกดวยคาของปริมาตรรูปทรงกระบอกใบเล็ก ผลลัพธที่ไดก็คือ ปริมาตรทอโลหะยาว 1 ฟุต หรือ 12 นิ้ว จากตัวอยางทีจ่ ะกลาวถึงนี้อาจทําใหเขาใจไดชัดเจนขึ้น เมื่อวัดขนาดจริงของทอเหล็กสตีล ชนิด แข็งแรงมากขนาด 2 1/2 นิ้ว จะไดความยาวของเสนผานศูนยกลางภายนอกเทากับ 2.875 นิว้ และ ความยาวของเสนผานศูนยกลางภายในได 2.323 นิ้ว ใชสูตรของการหาปริมาตรของรูปทรงกระบอก ซึ่งเทากับพื้นที่ฐานคูณดวยสูง (¶r2 h) จึงหาปริมาตรของรูปทรงกระบอกใบใหญไดเทากับ 77.64 ลูกบาศกนวิ้ และปริมาตรของรูปทรงกระบอกใบเล็กไดเทากับ 50.76 ลูกบาศกนวิ้ ดังนั้นปริมาตรของ โลหะในชวงความยาว 1 ฟุต ของทอเหล็กสตีลชนิดแข็งแรงมากขนาด 2 1/2 นิ้ว จึงมีคาเทากับ 26.88 ลูกบาศกนวิ้ (77.64 – 50.76) และเมื่อนําเอาคาของปริมาตรจํานวนนีไ้ ปคูณกับน้ําหนักของโลหะตอ 1 ลูกบาศกนิ้ว เราก็จะไดคาของน้ําหนักของทอเหล็กในชวงความยาว 1 ฟุต และโดยที่ทราบอยูแลววา เหล็กสตีล 1 ลูกบาศกนวิ้ หนักเทากับ 0.284 ปอนด เพราะฉะนัน้ ทอเหล็กสตีลชนิดแข็งแรงมากขนาด 2 1/2 นิ้ว ที่ยาว 1 ฟุต จึงหนักเทากับ 7.63 ปอนด (26.88 x 0.284) และหากยาว 10 ฟุต ก็จะหนัก 76.3 ปอนด มีขอสังเกตวา การหาน้ําหนักของโลหะที่เรารูคาปริมาตรของมันแลวยังจําเปนตองรู น้ําหนัก ของโลหะตอ 1 ลูกบาศกนิ้ว อีกดวย โดยรูคาอันหลังนี้มาจากหนังสือคูมือตาง ๆ ที่มีอยูในโรงงาน สําหรับ ตารางที่ 2-2 ไดใหขอมูลของโลหะที่ใชกนั อยูทั่ว ๆ ไปไวเพียงเล็กนอย

42

ตาราง 13 – 1 – น้ําหนักของโลหะและโลหะผสมที่ใชกันอยูทั่วไป โลหะ อลูมินัม (Aluminum) เย็ลโล บราซ (Yellow Brass) นาวัล บราซ (Naval Brass) ทองแดง – นิกเกิล (Copper – Nickel) เหล็กหลอ (Cast Iron) เหล็กสตีล (Steel) ตะกัว่ (Lead) ทองแดง (Copper) ดีบุก (Tin)

ปอนด ตอ ลบ.นิ้ว 0.098 0.307 0.304 0.323 0.258 0.284 0.411 0.321 0.265

2.3 วิธีการผลิตทอ (Methods of Manufacture) กิจการอุตสาหกรรมผลิตทอและสิ่งรูปทรงกระบอกอื่น ๆ มีวิธีการผลิตที่สําคัญอยู 2 วิธี คือ วิธีแลนประสานตะเข็บ (Welding Processes) และวิธีไมมีตะเข็บ (Seamless Processes) วิธีแลน ประสานตะเข็บนั้น เริ่มใชเปนครั้งแรกในโรงงานผลิตสิ่งรูปทรงกระบอกที่เปนเหล็ก (Iron) และเหล็ก สตีล (Steel) วิธีไมมีตะเข็บใชในโรงงานผลิตสิ่งรูปทรงกระบอกที่มีธาตุเหล็ก (Ferrous) และสิ่งรูป ทรงกระบอกที่ไมมีธาตุเหล็ก (Non Seamless) 2.3.1 วิธีแลนประสานตะเข็บ (Welding Processes) การผลิตทอและสิ่งรูปทรงกระบอกอื่น ๆ ดวยวิธีแลนประสานตะเข็บยังแบงออกได เปน 3 วิธี คือ วิธีแลนประสานตะเข็บชน (Butt – Weld) วิธีแลนประสานตะเข็บทับ (Lap – Weld) และ วิธีแลนประสานดวยไฟฟา (Electric – Weld) วิธีแลนประสานตะเข็บชน เปนวิธีที่ใชกันอยูใน โรงงานผลิตทอเหล็กที่มีขนาดโตไดสูงถึง 4 นิ้ว (ประมาณ) โดยสวนมากมักจะใหขอบของปลายแผน โลหะที่มวนมาชนกันตั้งฉาก ดังที่แสดงในรูปที่ 2 – 2 แตอาจจะมีบางที่ทําเอียงไปเพียงเล็กนอย วิธี ผลิตกระทําโดยการเผาแผนโลหะที่จะทําใหรอนขึ้นจนถึงอุณหภูมิที่จะเชื่อมติดกันไดเอง (Welding Temperature) อุณหภูมิที่จุดนี้ของเหล็กสตีลประมาณ 2,600 องศาฟาเร็นไฮท แลวจึงดึงแผนโลหะที่ กําลังรอนผานหัวไดที่มีรูปรางคลายปลอง (Funnel – Shaped Dies) หัวไดนี้จะทําใหแผนโลหะมวนเปน รูปทรงกระบอกและเชื่อมตะเข็บใหติดกันเองดวยแรงดันขณะผานหัวได

43

Standard

Extra Strong

Double Extra Standard

รูปที่ 2 – 1 Wall thickness design

รูปที่ 2 – 2 Types of Welded pipe construction.

วิธีแลนประสานตะเข็บทับ เปนวิธีที่ใชกันอยูใ นโรงงานผลิตทอเหล็กที่มีขนาดโตได สูงถึง 30 นิ้ว โดยขอบของปลายแผนโลหะที่มว นมาทับกันแลวจะเอียงเปนมุม ดังแสดงในรูปที่ 2 - 2 การผลิต กระทําโดยเผาแผนโลหะที่จะทําทอใหรอนขึน้ จนถึงอุณหภูมิที่จะเชื่อมติดกันไดเอง แลวจึง ดึงผานทอนแมนเดรล (Mandrel) และผานระหวางลูกกลิ้ง 2 กลุม (Rolls) เพื่อบีบขอบของแผนโลหะ ใหมว นตัวและอัดขอบแผนใหทับกันเพื่อเชื่อมตะเข็บ วิธีแลนประสานดวยไฟฟา เปนวิธีผลิตที่ใชในโรงงานผลิตสิ่งรูปทรงกระบอกทีม่ ีธาตุ เหล็กผสมอยูและมีอยู 2 วิธี คือ วิธีแลนประสานไฟฟาแบบหลอมละลาย (Fusion Welding) และวิธีแลน ประสานแบบความตานทานทางไฟฟา (Resistance Welding) สําหรับวิธีแรกนัน้ ปลายขอบของแผน โลหะเมื่อมวนตัวมาชนกันแลวมีลักษณะเปนรูปตัววี (V) เพื่อใหลวดประสานหลอมละลายติดตามแนว ตะเข็บ สวนวิธีแลนประสานแบบความตานทานทางไฟฟา ปริมาณความรอนที่เชือ่ มโลหะใหตดิ กัน เกิดจากการทีม่ ีกระแสไฟฟาไหลผานความตานทานของแผนงานตามแนวตะเข็บ

44

2.3.2 วิธีแลนประสานไมมีตะเข็บ (Seamless Processes) วิธีที่มีใชอยูใ นโรงงานผลิตสิ่งรูปทรงกระบอก ที่มีธาตุเหล็กและที่ไมมีธาตุเหล็ก สวนมากมักจะใชกันเพียง 2 วิธี ที่จะกลาวถึงนี้เทานั้น คือวิธีแทงทะลุ (Piercing Processes) และวิธีรีด ดวยเบา (Cupping Processes) วิธีแทงทะลุ ใชในการทําทอที่มีขนาดโตนอก (OD) ไดสูงถึง 26 นิ้ว และมีวิธีการทํา ดังนี้คือ เผาทอนโลหะกลมตันหรือโลหะรูปเหมือนลูกปน (Bullet) ใหมีความรอนสูง แลวแทงใหทะลุ เขาไปในทอนโลหะกลมตันที่จะทําใหเปนทอ หลังจากนั้นก็นําไปผานเครื่องมือเพือ่ ตกแตงใหไดทอ ที่มีขนาดโต และมีความหนาตามตองการ วิธีรีดดวยเบา วิธีนี้อาจใชทาํ ทอที่มีขนาดโตนอกอยูในระหวาง 3 นิว้ และ 20 นิ้ว การขึ้นรูปใหเปนทอ ทําไดโดยการอัดแผนโลหะกลมที่เผาใหรอนไวกอนแลวผานหัวไดรูปเบา (Cupping Dies) 2.4 การเลือกอุปกรณซอมและขนาด การซอมทําระบบทอทาง จําเปนตองระมัดระวังในการเลือกอุปกรณที่จะนํามาซอมทําให ถูกตอง ในเรือ่ งนี้มีสิ่งสําคัญที่ควรทราบอยู 2 ประการ คือ ตองรูวา อุปกรณชนิดใดจึงจะเหมาะสม ที่สุดที่จะใชกบั ของไหล(Fluid) ความดันและอุณหภูมิในขณะใชงานของระบบทอทาง และอีก ประการหนึ่งก็คือ ตองรูวาจะเลือกอุปกรณที่ถูกตองมาใชไดอยางไร คําอธิบายตอนนี้เปนเรื่องทั่วไปที่เกี่ยวกับทอและหลอดทีช่ างซอม ฯ จะตองใชบอยทีส่ ุด ใน การซอมทําระบบทอทางภายในเรือรบ ถาผูใดตองการทราบรายละเอียดของระบบใดโดยเฉพาะ ให ไปคนควาไดจากแบบแปลน ที่แสดงทอทางของเรือและรายการอุปกรณ (Lists of Materials) 2.4.1 ทอเหล็กสตีลชนิดไมมีตะเข็บ (Seamless Steel Pipe) ไดจัดหาทอประเภทนี้ไวเพียง 2 ชนิด คือ ชนิดความหนาของผนังของทอเปนแบบมาตรฐาน (Standard) และแบบแข็งแรงมาก (Extra Strong) และมีขนาดความยาวตั้งแต 12 ฟุต ถึง 22 ฟุต ทอชนิดความหนาของผนังของทอแบบ มาตรฐานที่จัดหาไวมีขนาดตัง้ แต 1/8 นิ้ว ถึง 16 นิ้ว ไอพีเอส (IPS) โดยที่ขนาดตั้งแต 1/8 นิ้ว ถึง 3/8 นิ้ว เปนชนิดมีปลายทอตัดตรง แตถาเปนขนาดตั้งแต 1/2 นิ้ว ถึง 16 นิว้ ปลายทอจะตัดเฉียงไวเพื่อแลน ประสาน ทอชนิดมีความหนาของผนังของทอเปนแบบแข็งแรงมาก (Extra Strong) ที่จัดหาไวมีขนาด ตั้งแต 2 นิ้ว ถึง 16 นิ้ว ไอพีเอส (IPS) มีทั้งชนิดที่ชุบสังกะสี (Galvanize) และไมชุบสังกะสี (UnGalvanize) และตามปกติจะจัดหาทอชนิดนี้ไวเฉพาะชนิดที่ปลายทอตัดตรงเทานั้น ทอเหล็กสตีลมี ใชในระบบตาง ๆ ของเรือดังนี้ ระบบกาซเสียของเครื่องยนตดเี ซล ทางระบายลน (Over Flow Lines) หลอดสําหรับวัดระดับน้ํา (Sounding Tube) ระบบระบายอากาศและ ดูดอากาศ (Vents and Air Intake System) เปนตน ทอเหล็กสตีลชนิดแลนประสานตะเข็บ (Welded Steel Pipe) ทอชนิดนี้ไดจดั หาไวทั้ง ชนิดชุบสังกะสีและไมชุบสังกะสี และทั้งชนิดความหนามาตรฐาน (Standard) และความหนาแข็งแรง

45

มาก (Extra Strong) สําหรับทอชนิดความหนามาตรฐานที่จัดหาไวมีตั้งแตขนาด 1/8 นิ้ว ถึง 12 นิ้ว ไอ พีเอส (IPS) ซึ่งถาเปนทอชุบสังกะสีจะมีความยาวตั้งแต 16 ฟุต ถึง 22 ฟุต ทอที่ไมชุบสังกะสีจะมี ความยาวตั้งแต 12 ฟุต ถึง 22 ฟุต ทอชนิดนี้ปลายทอตัดเฉียงไวเพือ่ แลนประสาน สําหรับทอชนิด ความหนาแข็งแรงมาก (Extra Strong) ที่จัดหาไวมีขนาดตัง้ แต 1/4 นิ้ว ถึง 12 นิ้ว ไอพีเอส (IPS) และมี ความยาวตั้งแต 12 ฟุต ถึง 22 ฟุต ซึ่งตามปกติจะจัดหาไวแตชนิดทีป่ ลายทอตัดตรงเทานั้น ทอเหล็ก สตีลชนิดแลนประสานตะเข็บ ตามที่ไดกลาวมาแลว มีความประสงคที่จะใชสําหรับงานบริการทั่ว ๆ ไป เชน ทอระบายน้ําออกทิ้งนอกเรือ 2.4.3 หลอดเหล็กสตีล ใชในงานโครงสราง (Structural Steel Tubing) หลอดที่จัดหาไวมี ขนาดความยาวตั้งแต 12 ฟุต ถึง 24 ฟุต และมิไดประสงคจะใหใชกบั ของไหลที่มีความดันแตจะให นําไปใชในงานโครงสรางของแทนปนขนาด 20 มม. และ 40 มม. และแทนไฟฉายหลอดเหล็กสตีล สําหรับใชในงานโครงสรางที่ผลิตโดยวิธีไมมีตะเข็บ (Seamless Processes) จะมีกําลังดึงสูงสุด (Tensile Strength) 60,000 ปอนดตอตารางนิ้ว สวนที่ผลิตโดยวิธีแลนประสานตะเข็บ (Welding Processes) จะมีกําลังดันสูงสุดเพียง 50,000 ปอนดตอตารางนิ้ว 2.4.4 หลอดเหล็กสตีลชนิดไมมีตะเข็บ จะใชเปนทอทางของไอน้ํา น้าํ มันและน้ําทีม่ ี อุณหภูมิใชงานเทากับ 775 องศาฟาเรนไฮท และต่ํากวา สําหรับหลอดชนิดนี้มใี ชกันอยูหลายแบบ แตกตางกัน ทัง้ นี้ขึ้นอยูกับความดันใชงานที่มีอยูในระบบทอทาง 2.4.5 หลอดเหล็กสตีลชนิดแลนประสานตะเข็บ (Welded Steel Tubing) จัดหาไว 2 แบบ เพื่อใชในกิจการตาง ๆ ดังตอไปนี้ 2.4.5.1 แบบ เอ (Type A) ใชกับไอน้ําหรือน้ํามันที่มีความดันใชงานสูงสุด 150 ปอนดตอ ตารางนิ้ว หรือใชกับน้ํา หรือกาซ ที่มีความดันใชงานสูงสุด 225 ปอนดตอตารางนิ้ว 2.4.5.2 แบบ บี (Type B) ใชกับไอน้ําที่มีความดันใชงานสูงสุดเทากับ 300 ปอนดตอ ตารางนิ้ว หรือใชกับน้ํามันที่มีความดันใชงานสูงสุด 350 ปอนดตอตารางนิ้ว และใชกับน้ําหรือกาซที่ มีความดันใชงานสูงสุด 400 ปอนดตอตารางนิ้ว 2.4.6 หลอดเหล็กสตีลผสมโครเมียม – โมลิบดินัม ชนิดไมมตี ะเข็บ (Seamless Chromium – Molybdenum Alloy Steel Tubing) ใชกบั ไอน้ําความดันสูงที่มีความดันใชงานตั้งแต 1,200 ปอนดตอ ตารางนิ้ว ถึง 1,500 ปอนดตอตารางนิ้ว และมีอุณหภูมใิ ชงาน 1,000 องศาฟาเรนไฮท หลอดชนิดนี้มี ความยาวตั้งแต 12 ฟุต ถึง 24 ฟุต 2.4.7 หลอดที่ไมมีธาตุเหล็ก (NonSeamless Tubing) มีใชอยูในระบบทอทางของเรือรบ เพียงบางระบบ แตจะมีใชกับหมอดับความรอนน้ําหลอเครื่องทุกตัว (Shipboard Heat Exchangers) เหตุผล สําคัญที่นําหลอดชนิดไมมีธาตุเหล็กมาใชก็เพราะมันมีคณ ุ สมบัติพิเศษที่ไมเปนสนิม และมีการนํา ความรอนไดดมี ากตามที่ตองการ หลอดชนิดไมมีธาตุเหล็กบางอยางทีใ่ ชอยูในเรือรบ ไดแกหลอด ดังตอไปนี้

46

2.4.7.1 หลอดอลูมินัมอัลลอยชนิดไมมีตะเข็บ (Seamless Aluminum Alloy Tubing) ไดจัดหาหลอดแบบนีไ้ วใชหลายชนิด เชน หลอดที่ทําดวยโลหะอลูมินัมอัลลอย หมายเลข 6061 มีใช อยูในระบบน้าํ หยาดคลังกระสุน และใชในงานโครงสรางบางอยาง ถาเปนหลอดอลูมินัมอัลลอย หมายเลข 5052 มีใชอยูในระบบระบายน้ําทองเรือ และสุขาภิบาล (Bilge and Sanitary Drain System) 2.4.7.2 หลอดทองเหลืองชนิดไมมตี ะเข็บ (Seamless Brass Tubing) ชนิดกึ่งอบชุบ ออน (Semi – Annealed) และชนิดอบชุบออนเล็กนอย (Light – Annealed) หลอดชนิดดังกลาวได จัดหาไวใชหลายแบบและหลายขนาด เพือ่ ใหเหมาะที่จะใชในระหวางความดันตั้งแต 200 ปอนด ตอ ตารางนิ้ว ถึง 4000 ปอนดตอ ตารางนิ้ว และในระบบที่ไมตองการใหเกิดสนิม อันเนือ่ งจากการสัมผัส กับน้ําทะเล น้าํ จืด หรือของไหลชนิดอื่น และนอกจากนั้นยังอาจใชแทนหลอดทองแดงทุกชนิดทีม่ ีใช อยูในเรือรบ หลอดทองเหลืองชนิดไมมีตะเข็บ ใชในงานจําพวกที่ประกอบเปนทอพูดและทอลม (Voice and Pneumatic Tube) 2.4.7.3 หลอดทองแดงชนิดไมมีตะเข็บ (Seamless Copper Tubing) หลอดชนิดนี้ใช งานทั่วไปภายในเรือรบ ถาเปนหลอดทีไ่ มไดทําเกลียวไวที่ปลายหลอด ก็อาจใชตอเขาดวยกันโดยใชหนา แปลน หรือบัดกรี หรือดวยขอตอที่ตองบานปลายหลอด (Flared Fittings) หลอดทองแดงใชกับงาน ของระบบตาง ๆ เหลานี้ คือ เครื่องทําความเย็น น้ํารับประทาน และน้ํารอน น้ํามันกาซโซลีน (GASOLINE) น้ํามันหลอลื่นและงานอืน่ ๆ ภายในเรือรบ 2.4.7.4 หลอดโลหะผสมทองแดง (Copper Alloy Tubing) ไดจดั หาไวทั้งชนิด สวนผสม 70 – 30 (ทองแดง 70 เปอรเซ็นต และนิกเกิล 30 เปอรเซ็นต) และชนิดสวนผสม 90 – 10 (ทองแดง 90 เปอรเซ็นต และนิกเกิล 10 เปอรเซ็นต) และแตละสวนผสมก็มีทั้งหลอดชนิดไมมีตะเข็บ และหลอดชนิดแลนประสานตะเข็บ หลอดทองแดง – นิกเกิล บางชนิดใชขอตอทีท่ ําดวยทองเหลือง เนวี บราซ (Navy Brazed Tube Fitting) และเปนขอตอชนิดนํามาตอชนกันแลวแลนประสาน แตอาจมี หลอดชนิดอื่นที่ไมควรแลนประสานและบางชนิดไมเหมาะที่จะตอกันดวยเกลียว แตเดิมนั้นเคยใช หลอดชนิดสวนผสม 70 – 30 กับระบบทอทางของเรือรบและหมอดับความรอนน้ําหลอเครื่อง (Heat Exchangers) แตตอมา เนวัล ชิท ซิสเต็ม คอมมานด ของ ทร.สหรัฐ ฯ (Navy Ship System Command) ไดกําหนดใหใชหลอดโลหะผสมทองแดง ชนิดสวนผสม 90 – 10 ในงานตาง ๆ หลายอยางที่เคยใชหลอด โลหะผสมทองแดงชนิดสวนผสม 70 – 30 มาแตเดิม

บทที่ 3 วาลว (VALVE) 3.1 หนาที่ของวาลว วาลวแตละชนิดที่ผลิตขึ้นมาใชงานเฉพาะและเหมาะสมที่สุด แมจะคลายคลึงกันก็ตาม หนาที่ตาง ๆ ของวาลวมีดังนีค้ ือ 3.1.1 เปดและปดกั้นการไหล วาลวสวนใหญจะมีหนาที่ปด – เปดการไหลเทานัน้ ไมเหมาะกับ การใชงานกรณีอื่น เกทวาลวเหมาะสมที่สุดกับหนาที่นี้เพราะไดออกแบบบากดและลิ้นใหน้ําไหลผาน เต็มที่เมื่อเปด ทําใหความตานทานการไหลไมมาก ความกดดันทีว่ าลวสูญเสียต่าํ และจะไมนํามาใช บังคับการไหลของน้ํา 3.1.2 บังคับการไหล ใชบังคับการไหลของน้ําเพือ่ ลดปริมาณและยังใชเปลีย่ นทิศทาง การ ไหลไดดว ย วาลวที่ใหประสิทธิภาพสูงสุดคือ โกลวาลวและแองเกิลวาลว (Angle Valve) การออกแบบ บาลิ้นจะชวยใหการไหลเปลีย่ นทิศทางเมื่อผานเรือนวาลว ทําใหความตานทานภายในเรือนวาลวสูง ลิ้นของวาลวออกแบบมาใหบังคับการไหลได แตไมคอ ยนิยม หากมีขนาดเกิน 12 นิ้ว เพราะจะเกิด ความยุงยากในการเปด – ปดเมื่อใชกับทอที่อยูภายใตความกดดัน 3.1.3 ปองกันการไหลกลับ เช็ควาลวหรือลิ้นกันกลับ จะใชทําหนาที่นี้เพื่อปองกันการ ไหลกลับในทอ ชนิดธรรมดาที่นํามาใชมี 2 แบบ คือ แบบเหวี่ยง (Swing Check) และแบบยก (Lift Check) การไหลในทอจะทําใหวาลวนี้เปดออก เมื่อของไหลเปลีย่ นทิศทาง (ไหลกลับ) วาลวนี้จะปด โดยอัตโนมัติ ตามกฎทั่วไปเช็ควาลวแบบเหวี่ยงใชคูกับเกทวาลวและเช็ควาลวแบบยกใชคูกบั โกล วาลว 3.1.4 บังคับความกดดัน ใชกับระบบทอเมื่อจําเปนตองลดความกดดันเขามาเพื่อใหได ความดันตรงกับที่จะใชงาน วาลวนีไ้ มเพียงแตจะลดความกดดันเทานัน้ แตจะรักษาความกดดันเอาไว ใหคงที่อีกดวย การขึ้นลงของความกดดันเขาสูวาลวบังคับความกดดันไมคงที่ก็ตามแต แมจะไมมผี ล ตอความกดดันดานออกจากวาลวออกแตอยางใด 3.1.5 ระบายความกดดัน หมอตมน้ํารอน เครื่องทําน้ํารอนอาจเกิดความเสียหายได เนื่องจากความกดดันเพิ่มสูงเกินไป ตองติดตั้งวาลวนิรภัย (Safety Valves) หรือวาลวระบายความ กดดัน (RELIEF Valves) ปกติจะใชแบบสปริงกด (Spring Loaded) ซึ่งจะเปดเอง โดยอัตโนมัติเมื่อ ความกดดันเกินพิกัด และปดเมื่อความกดดันลดลงถึงระดับกําหนดไว วาลวนิรภัยปกติจะใชกับทอไอ น้ําลมและกาซ สวนวาลวระบายความกดดันจะใชกับของเหลว

48 3.2 ประเภทวาลว วาลวที่ใชกับระบบทออุตสาหกรรม แบงออกเปน 2 ชนิด คือ 3.2.1 ชนิดธรรมดา (Basic Type of Valves) เปนวาลวทีน่ ิยมใชกันทั่ว ๆ ไปกับระบบทอมี รูปทรงที่ไมซับซอน และทีน่ ิยมใชกันมากมี 9 ชนิด ดังรูปที่ 3-1

รูปที่ 6.1 วาลวชนิดธรรมดา

รูปที่ 3 – 1 วาลวชนิดธรรมดา

49 3.2.2 วาลวชนิดพิเศษ (Special Type of Valves) ลักษณะการทํางานหรือชนิดของลิ้นก็คลาย กับชนิดแรกแตออกแบบรูปรางใหพิเศษออกไปเพื่อความเหมาะสมกับการใชงาน ดูรปู ที่ 3 - 2

รูปที่ 6.2 วาลชนิดพิเศษ

รูปที่ 3 – 2 วาลวชนิดพิเศษ

3.3 การเลือกใชวาลว การเลือกใชวาลวใหเหมาะสมกับสภาพใชงานทั้งความดัน อุณหภูมิ ชนิดของไหลและ สภาพแวดลอม ไมควรเลือกโดยวิธีเดาสุม เพราะจะเกิดปญหาและเสี่ยงตอความเสียหายในระบบทอ โดยไมจําเปน ดังนั้นการเลือกใชวาลวตองดูรายละเอียด และขอกําหนดเลือกใชจากคําแนะนําใน หนังสือคูมือผูผลิตวาลวนั้น ๆ กอนการเลือกใชวาลวตองทราบขอมูลตาง ๆ เพื่อนํามาพิจารณาประกอบ เชน ความกดดัน อุณหภูมิในการติดตั้งสูงหรือต่ําเทาใด ชนิดของไหลผานวาลว สภาพการทํางานหนักหรือปานกลาง ความสูงของพื้นที่ติดตั้ง ซึ่งสวนนีจ้ ะมีผลตอการเลื่อนขึน้ ลงของกานวาลว ขนาดทอ การถอดประกอบทอ เพื่อตรวจสอบ หรือสํารวจดูบอยครั้งหรือไม ตําแหนงติดตั้ง การแตกเสียหายของระบบทอ จากปจจัย ที่กลาวมาทั้งหมดนี้เปนปญหาที่ตองนํามาพิจารณาอยางรอบคอบ กอนทําการเลือกวาลวจําเปนตองทราบ คุณสมบัติการทํางานของวาลว วัสดุ ความแข็งแรงตองสัมพันธกับการใชงานชนิดของการตอประกอบ กับทอที่เหมาะสมที่สุดในการติดตั้งความยาวของวาลว การเลือกวาลวควรพิจารณาหลายชนิด หลายขนาด เพื่อใหไดประสิทธิภาพการทํางานสูงที่สุด 3.4 วัสดุวาลว วาลวที่ใชกับระบบทอทําจากบรอนซ ทองเหลือง เหล็กเหนียวหลอ เหล็กหลอโลหะทริม พลาสติกแข็ง พลาสติกออน หรือโลหะอื่น ๆ ที่มีความตานทานตอการกัดกรอนสูง บางครั้งวาลว ตัวเดียวอาจมีวสั ดุหลายชนิดประกอบกันมากกวาสองชนิด เชน เรือนวาลวทําจากเหล็กหลอสวนลิน้ หรือแผนปดกัน้ อาจทําจากบรอนซหลอ มีปะเก็นตัวโอทําดวยยางและแหวนอัดทําจากพลาสติกเทปลอน ประกอบวาลวมาตรฐานจะมีเสนผาศูนยกลางตั้งแต 1/4 - 12 นิ้ว สวนความยาว กวาง และสูง ไมกําหนดมาตรฐาน วาลวโดยปกติจะทําเกลียวดานใน สวนวาลวพลาสติกจะทําเกลียวดานนอก เพื่อใหตอกับนัตขันอัดแนนตอกับทอได กอนจะซื้อวาลวจะตองทราบวัสดุวาลวกอน เพื่อจะไดเลือกใหมีความเหมาะสมกับความ กดดัน อุณหภูมิและสภาพการใชงาน เพื่อวัสดุวาลวแตละชนิดมีพิกัดการใชงานแตกตางกัน การ เลือกวาลวไมเหมาะสมอาจกอใหเกิดปญหาการใชงาน ความปลอดภัย และสิ้นเปลืองโดยเปลาประโยชน รายละเอียดการเลือกใชวาลวตามชนิดวัสดุเปนดังนี้ 3.4.1 บรอนซ บรอนซไอน้ํา (Steam Bronze) เปนโลหะเจือของทองแดง ดีบุก ตะกั่ว และ สังกะสีใชกนั แพรหลายในการทําวาลว และขอตอทนตออุณหภูมิไดไมเกิน 232°C บรอนซพิเศษ เปน วัสดุเจือทองแดงสูง ใชทําเครื่องมืองานทอที่อยูภายใตความกดดันสูง และอุณหภูมิไมเกิน 287°C 3.4.2 เหล็กเหนียว ปกติจะทําอยู 3 เกรด คือ Cast Iron, FerroSteel และ High Tensile Iron โลหะเหลานี้ถกู เลือกใชงานอุณหภูมิไมเกิน 232°C Cast Iron ปกติใชทําวาลวขนาดเล็กมีหนาตัดบาง

51 Ferro Steel แข็งกวา Cast Iron ใชทําวาลวที่มีความหนาผนังปานกลาง High Tensile Iron ที่มีกําลังสูง และใชทําวาลวขนาดใหญ 3.4.3 เหล็กหลออบเหนียว ใชทําวาลวที่ตองการคุณสมบัติทนตอความกดดัน แข็งแรงและมี ความเหนียวเหมาะกับระบบทอที่มีความเคนหรือแรงดันและการกระแทกของของไหลสูง 3.4.4 เหล็กกลา เลือกใชกับงานที่มีอุณหภูมแิ ละความกดดันสูง สภาพการทํางานที่มีทั้งแรง กระทําภายในและนอกสูง ไมสามารถใชวาลวที่ทําจากบรอนซและเหล็กได มีกําลังและความเหนียวสูง มีความตานทานตอการขยายตัว การสั่นสะเทือน การกระแทก อุณหภูมิต่ําและความเสียหายทีเ่ กิดจาก ไฟไหม วาลวเหล็กกลามีหลายชนิด เชน หลอ ตีขึ้นรูป และโลหะเจือ เพื่อใหสามารถเลือกใชงานได อยางกวางขวาง 3.4.5 เหล็กหลอเหนียว เปนเหล็กหลอชนิดโนดูลาร ซึ่งมีกราไฟทเปนรูปทรงกลม มีกําลังสูง และความเหนียวทนตอการกัดกรอนประมาณวาเทากับเหล็กหลอสีเทามีกําลังเปน 3 เทา หรือมากกว 3.4.6 เหล็กกลาไมเปนสนิม เหล็กกลาไมเปนสนิมมีความตานทานตอการกัดกรอนสูง กําลัง สูงและทนตอการสึกหรอเหมาะกับทําผิวบากด กานวาลวและลิ้นใชกับงานที่ตองการความคงทนตอ การกัดกรอน สึกหรอและเปนอ็อกไซด 3.5 สวนประกอบของกานวาลว วาลวประกอบดวยชิน้ สวนหลายชิ้นนับตั้งแตสวนทีใ่ หญที่สุดคือ เรือนวาลว และอุปกรณ สวนเล็ก ๆ อืน่ ที่นํามาประกอบกันเปนวาลวจนสามารถใชงานไดอยางสมบูรณแบบโดยอุปกรณเหลานั้น อาจทําจากวัสดุตางชนิดกันในหัวขอนี้จะอธิบายเฉพาะสวนประกอบของเกทวาลว โกลวาลว และ แองเกิลวาลวเทานั้น 3.5.1 ฝาครอบวาลว (Bonnet Assemblies) เปนชิ้นสวนที่ใชปด หรือครอบเรือนวาลวไว โดย ครอบชิ้นสวนประกอบภายในที่เคลื่อนที่ทั้งหมดและเปนที่เลื่อนขึ้นลงของกานวาลว ฝาครอบวาลว แบงออกเปน 4 ชนิด คือ 3.5.1.1 ฝาครอบชนิดเกลียว เปนชนิดราคาถูก และใชกับงานทอสุขภัณฑความกดต่ํา การประกอบชิน้ สวนภายในวาลวทําไดงาย ไมควรจะถอดออกบอยเพราะจะทําใหเกิดการสึกหรอและ ฉีกขาดที่เกลียวบน ฝาครอบ และที่เรือนวาลวใชกบั วาลวขนาดเล็ก ซึ่งแนวศูนยของวาลวไม จําเปนตองมีมากนัก 3.5.1.2 ฝาครอบชนิดขันดวยสลักเกลียว ฝาครอบชนิดนี้ถอดออกไดงาย ใชกับวาลว ขนาดใหญ และเลือกใชงานกับสภาพวิกฤติ เชน โรงตนกําลัง ฝาครอบชนิดขันดวยสลักเกลียวแบง ออกไดอีก 3 ชนิด คือ 3.5.1.2.1 Flanged Type With Ring Joint ใชกับอุณหภูมิสูงและความกดดัน สูง

52 3.5.1.2.2 Flanged With Gasket Bonnets ใชกับอุณหภูมิ 900° F (482.2°C) และต่ํากวา 3.5.1.2.3 Pressure-seat Type เปนชนิดซีลในตัว (Self Sealing) และตองมี ระยะเวลาปรับ ฝาครอบชนิดนี้ออกแบบไวเพื่อใหถอดประกอบงาย 3.5.1.3 ฝาครอบชนิดเชื่อม(Welded Bonnets) ใชกับอุณหภูมิและความกดดันสูง ที่อยู ในสภาพวิกฤติ และไมตองถอดประกอบบอย วัสดุที่ใชทําวาลวตองทนตอการกัดกรอน และปองกัน การรั่วไหลไดเปนอยางดี

รูปที่ 6.3 ฝาครอบวาล วชนิดตาง วๆชนิดตาง ๆ รูปที่ 3 – 3 ฝาครอบวาล 3.5.1.4 ฝาครอบชนิดยูเนียน (Screwed Union Bonnets) ใชกบั วาลวขนาดเล็กภายใต ความกดดันและอุณหภูมิสูงคลายกับฝาครอบชนิดเกลียว แตไมมีอันตรายเชนแบบเกลียวในซึ่งอาจหลุด ออกที่สภาพการทํางานปกติ นิยมใชในโรงงานปโตรเคมี

รูปที่ 3 -4 ฝาครอบชนิดตาง ๆ

53 3.5.2 กานวาลว (Stems) การเลือกกานวาลวมีความสําคัญยิ่ง เพราะกานวาลวเปนสวนประกอบ ของตัววาลว และเปนสวนที่ทําใหเกิดชองวางขึ้นในตัววาลว กานวาลวถูกออกแบบมาหลายลักษณะ เพื่อใหเลือกใชงานไดตามความเหมาะสม กานวาลวแบงออกได 2 ชนิด คือ

รูปที่ 3 – 5 กานวาลวชนิดตาง ๆ

รูปที่ 6.5 กานวาลวชนิดตาง ๆ

3.5.2.1 เกลียวนอกและโยค (Outside Screw and Yoke OS & Y) มีลักษณะโครงสราง ดี เพื่อใหทนตอความกดดันและอุณหภูมิสงู เกลียวของกานวาลวจะอยูดา นนอกเรือนวาลวทําใหไมไดรับ ผลตอการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิ (Thermal Shock) และงายตอการหลอลื่น การกัดกรอนมีนอย จุด ติดตั้งตองมีชอ งหางเพียงพอสําหรับการหมุนปดเปด และถอดซอมแซม วาลวชนิดนี้มีสองลักษณะคือ แบบกานเลื่อน (Rising Stem) และแบบยึดแนนกับมือหมุน (Stationary Handwheel) สวนกวานวาลวที่ เปนเกลียวจะตองจัดการปองกันไวไมใหไดรับความเสียหาย 3.5.2.2 เกลียวใน (Inside Screw) มี 2 ชนิด คือ กานเลื่อน (Rising Stem) และกานไม เลื่อน (Nonrising Stem) ชนิดกานเลื่อนเกลียวในเปนวาลวบรอนซขนาดเล็กคือมีขนาด ไมเกิน 2 นิ้ว เหมาะกับการนําไปใชงานทอน้ํา ไฮโดรคารบอน ไอน้ํา ในจุดที่ไมทําใหเกลียวกานวาลวเสียหาย จุด ติดตั้งตองมีพนื้ ที่ดานบนสูงพอกับการเลื่อนของกานวาลว สําหรับวาลวชนิดกานไมเลื่อนเกลียวในมีขนาด 4 นิว้ และเล็กกวาจะไมเลือกใชกับงาน ที่อยูในสภาพวิกฤตซึ่งของไหลสัมผัสกับเกลียวโดยตรงไมเหมาะกับอุณหภูมิสูง การหมุนเปด-ปดกาน

54 วาลวจะเคลื่อนในสองทิศทางเทานั้น ทําใหปะเก็นกันรั่วที่กานวาลวสึกหรอนอยมาก เมื่อเทียบกับ ชนิด กานเลื่อน และตองการพื้นที่ติดตั้งดานบนเรือนวาลวไมมาก วาลวชนิดนี้จะมีแผนบอกทิศทางการหมุนลิน้ ติดอยูด านบน กานวาลวสวนที่ตอกับมือ หมุนปกติจะใชเปนวาลวระบบทอสุขภัณฑ 3.6 รายละเอียดเกี่ยวกับวาลว วาลวมีอยูมากมายหลายชนิดเพื่อจุดประสงคตาง ๆ กัน เชน ปองกันการผุกรอน ทนความรอน ทนตอแรงกระแทก หรือใชงานกับของเหลวที่มีความกดดันสูง ดังนั้นวัสดุวาลวจึงมีอยูม ากมายหลายชนิด เพื่อการเลือกใชที่เหมาะสมกับลักษณะงานแลวกําหนดระบุลงไวในแบบทอเปนอักษรยอ และ บางอักษรยอก็จะพิมพไวบนเรือนวาลว มีรายละเอียดดังนี้ 3.6.1 รายละเอียดเกี่ยวกับวาลว * Al - All Iron. * Al - Aluminum. * BR - Bronze.

*M * Ml * Mo N * Nl * NICU * PVC

* Cl * Cr

- Cast Iron - Chromium

* Cr 13 * CS * Dl * FS * HF * IBBM

- Type 410 Stainless Steel.

- Cast Steel. * SA - Ductile Steel. * SA - Forged Steel. * SS - Stellite Face (hard Face) * Tef - Iron Body Bronze Mounted.* 18 – 8 Mo

3.6.2 การใชงาน (อักษรยอนี้อาจพิมพไวบนเรือนวาลว) * CWP - Cold Working Pressure. *S - Steam Pressure. * SP - Steam Pressure. * WOG - Water, Oil, Gas Pressure. * WP - Working Pressure. * WSP - Working Steam Pressure.

- Monel Metal.

- Malleable Iron.

- Molybdenum.

- Nickel - Nickel Iron - Nickel Copper Alloy.

- Polyvinyl Chloride - Sludge Acid - Sulfuric Acid - Stainless Steel - Teflon.

- Type 316 Stainless Steel.

55 3.6.3 การทํางานกลไกปด-เปด * NRS - Nonrising Stem. * OS & Y - Outside Screw and Yoke. * RS - Rising Stem.

3.6.4 ผิวหนา ลิ้น และรอยตอ * DD - Double Disk. * FF - Flate Face.

3.6.5 การตอ * BW * FE * FFD * Flg * Scr * SE * SJ * SW

RF RTJ

- Raised Face.

- Ring-Type Joint.

- Butt-Welded Ends.

- Flanged Ends.

- Flanged, Faced and drilled.

- Flanged Ends.

- Screwed Ends.

- Screwed Ends.

- Soldered Ends.

- Socket-Welded Ends.

3.6.6 มาตรฐาน * ANSI - American National Standards Institute. * API - American Petroleum Institute. * ASME - American Society of Mechanical Engineers. * ASTM - American Society of Testing Materials. * MSS - Manufacturers Standardization Society of the Valve and Fittings Industry. * SAE - Society of Automotive Engineers.

3.6.7 ตัวเลขบนเรือนวาลว ตัวเลขจะถูกกํากับไวบนเรือนวาลว เชน 125, 150, 200, 250 และ 300 ฯลฯ ตัวเลข เหลานี้แสดงถึงความดันใชงานของวาลวมีหนวยเปนปอนดตอตารางนิว้ ตัวเลขที่ระบุความดันใชงานนี้ไดเผื่อความปลอดภัยไวประมาณ 1.25 – 2.5 เทา เชน วาลว 150 สามารถรับความกดดัน CWP (WOG) ไดจริง 150 × 1.8 = 275 psi แตอนุญาตใหใชงานได

56 เพียง 150 psi เทานั้น ขณะทีข่ นาด 300 สามารถรับความกดดัน CWP (WOG) ได 300 × 2.4 = 720 psi และขนาด 600 รับความกดดัน CWP (WOG) ได 600 × 2.4 = 1,440 psi พิกัด WOG ตองนํามาใชงาน กับงานที่ไมมคี วามกดดันกระตุกสูงสุดทีอ่ ุณหภูมิบรรยากาศปกติ 3.7 การตอวาลว 3.7.1 การเชื่อม 3.7.1.1 สวมเชื่อม (Socket-welded) การตอจะใชกับทอขนาดเล็กและไมเกิน 2 นิ้ว สามารถปองกันการรั่วไหลไดดี จะไดศูนยเอง เนื่องจากการตอทําใหติดตั้งวาลวไดงาย 3.7.1.2 เชื่อมตอชน (Butt-welded) การตอดวยวิธีเชื่อมจะใชเฉพาะวาลวและทอ เหล็กกลาเทานัน้ ในงานอุณหภูมแิ ละความกดดันสูงไมตองการถอดประกอบใชในโรงตนกําลังเพราะให ความมั่นใจในความปลอดภัย ไมมีการรั่วไหลจากรอยตอ 3.7.2 การตอดวยเกลียว การตอดวยเกลียว ใชกับทอขนาดเล็กประหยัดแรงงานและตนทุน วาลวชนิดนี้ปกติใช กับงานทอสุขภัณฑที่ความดันปกติธรรมดา งายตอการติดตั้งและประกอบวัสดุที่ใชทําวาลว เชน บรอนซ เหล็กออน เหล็กกลา ทองเหลืองเจือ ทางเขาและทางออกของวาลวจะทําเกลียวในตาม มาตรฐาน ANSI 3.7.3 การตอดวยหนาแปลนและบาสวม 3.7.3.1 การตอดวยหนาแปลนจะมีอยูเฉพาะวาลว 3 นิ้ว และใหญกวา ใชไดผลดีเยี่ยม กับสภาพวิกฤต เชน ในระบบทอปโตรเคมี ชวงที่ถายเทวัสดุที่มีความหนืดมาก ๆ การตอวาลวชนิดนี้ ตองการความประณีตมาก และประกอบดวยชิ้นสวนจํานวนมาก จึงมีราคาแพง การตอวาลวแบบหนา แปลนจะใชเมือ่ ตองการถอดประกอบบอย ๆ วาลวสามารถปองกันการรั่วไหลไดมั่นคงและทําจากวัสดุ หลายชนิด กอนจะเลือกวาลวตองรูสภาพการทํางาน และกําลังของการตอจะไดจากการขันแนนสลักเกลียว 3.7.3.2 การตอดวยบาสวม (Hub Ends) สวนใหญจะใชกับระบบทอกาซ น้ํา และ น้ําโสโครกแรงดันต่ําที่วางอยูใตพนื้ ดิน 3.7.4 การสวมและบัดกรี การตอวาลวดวยวิธีบัดกรีออน และบัดกรีแข็ง ใชกับทอทองแดง ทองเหลือง ปะเก็นกัน การรั่วไหลตองเปนแบบพิเศษ เพื่อปองกันความเสียหายเนื่องจากอุณหภูมิขณะบัดกรีแข็ง 3.7.5 การตอแบบปากระฆังหรือบาสวม การตอวาลวแบบปากระฆัง (Bell and Spigot Ends) จะใชกับงานทีม่ ีความกดดันต่ํา อุณหภูมิต่ํา เชน น้ํา กาซ และน้ําโสโครก ปกติทําจากเหล็กหลอ ซึ่งมีความตานทานตอการกัดกรอนสูง การตอจะใชวธิ ีตอกหมัน

57 3.7.6 การตอแบบผายปากและอัด การตอวาลวแบบผายปากจะใชกับทอออนผนังบาง ซึ่งถอดประกอบไดงาย 3.8 ชนิดของวาลว วาลวที่นํามาติดตั้งกับระบบทอหลายชนิด ดังนี้

รูปที่ 3 – 6 ลักษณะการไหลผานเกทวาลว

3.8.1 เกทวาลว (Gate Valve) เกทวาลวเปนวาลวทีถ่ ูกนํามาใชงานมากที่สุด เพราะวามันสามารถ ใหการไหลอยางอิสระและปดกั้นของไหลไดแนนสนิท ซึ่งหมายถึงวามันเปดและปดไดเต็มที่ตลอด ชองการไหล ดูจากรูปที่ 3 - 6 เกทวาลวเหมาะกับงานทีเ่ ปดชองการไหลกวาง การไหลจะเคลื่อนผานเปนเสนตรง และไมเกิดความตานทานขณะเปดกลไกยกลิ้น หรือลิ่ม (Wedge) ขึ้นเต็มที่บากด (Seating) จะทํามุม ฉากกับเสนการไหลและเรือนวาลว ซึ่งเปนอีกเหตุผลหนึ่งวาไมควรเปดวาลวเปนธรอทลิ่ง (Throttling) หรือมีการเปดและปดลิ้นบางสวน (หรีว่ าลว) เพื่อบังคับการไหลเพราะจะเปนสาเหตุของการสึกหรอ และ สั่นสะเทือนที่อาจทําใหลิ้นเสียหายเกิดการสั่นสะเทือน มีเสียงดัง เนื่องจากการไหลปนปวนของ น้ํา การเปดและปดวาลวบอย ๆ ในระบบทอความดันและความเร็วไหลสูงจะเกิดการสึกหรอของผิวบา กดและกัดเซาะตรงดานลางของทางน้ําไหลผาน เกทวาลวสวนใหญจะมีลนิ้ ทรงรูปลิ่มและปดสัมผัสโดยตรงกับบากดเรียว การเปลี่ยน หนาสัมผัสหรือซอมแซมจึงทําไมไดงาย ๆ เกทวาลวจึงออกแบบไวไมใชเปนธรอทลิ่งหรือเปดปดบอย ๆ เกทวาลว อาจมีรูปทรงแตกตางกันทั้งเรือนวาลว ฝาครอบ และกานวาลว สวนประกอบของเกทวาลว ดูจากรูปที่ 3 – 7

58

รูปที่ 3 – 7 สวนประกอบของเกทวาลวลิ้นทรงกลม 3.8.1.1 ชนิดของลิ้นและกานเกทวาลว 3.8.1.1.1 ลิ้นทรงกลมตัน (Solid Wedge) เปนลิ้นแบบงาย ๆ คือ ลิ้นเดี่ยว มี การออกแบบมาใชงานมากที่สุด ใชได ทุกตําแหนงแนวทอ ลิ้นหรือแผนกั้นนี้จะมีทรงกลมเรียวบน ผิวหนาทัง้ 2 ดาน เพื่อใหเขากับรองบากดซึ่งมีผิวเรียบเชนกันไดแนนสนิท การออกแบบลิ้นเปนแผนเดี่ยว ทําใหมีความแข็งแรง ติดตั้งไดทุกตําแหนงแนวทอโดยไมเกิดความเสียหายตอวาลว และปราศจากการ ติดขัด ลิ้นชนิดนี้ใชไดดีเยี่ยมกับระบบทอไอน้ํา และไดดีพอสมควรสําหรับทอน้ํา ลม น้ํามัน กาซ และ ของไหลอื่น ๆ เมื่อใชกับอัตราการไหลสูงจะมีการปนปวนนอย แมการไหลจะเปนการไหลแบบ ปนปวนก็ไมทาํ ใหลิ้นเกิดการสั่นสะเทือน และมีเสียงดัง ดานในวาลวสําหรับระบบทอไอน้ํา ลิ้น ทรงกลมตันใชไดผลดีกวาลิน้ แยกเพราะวาเกิดเสียงดังเขยาของวาลวต่ํา เมื่อลิ้นสึกหรอการแตงผิวหนา ลิ้นเรียวใหเรียบไดยากและไมมีความจําเปน เนื่องจากการใชงานของวาลวจะเปดหรือปดลิ้นเต็มที่อยู แลว การสึกหรอจึงมีนอย ถาอุณหภูมิเกิดการเปลี่ยนแปลงมากจะทําใหมีการเสียดสีของลิ้น และเรือน วาลว กรณีเชนนี้ควรเลือกใชวาลวชนิดลิ้นยืดหยุน (Flexible Wedge) แทน 3.8.1.1.2 ลิ้นทรงกลมแยก (Split Wedge) ประกอบดวยลิ้นทรงกลมสองชิ้น กับบากดทรงเรียวในเรือนวาลว อุปกรณแผการลิ้นเปนแบบงาย และติดแนนอยูตรงกึ่งกลางลิ้นแตไม ประกอบรวมกัน เมื่อเปดวาลวครั้งแรกทีห่ มุนจะคลายลิ้นออกจากบากด การปรับลิ้นจะเปนไปอยาง

59 อิสระกับผิวบากด และสามารถปดกั้นการไหลไดสนิท แมจะมีเศษวัสดุเขาไปติดขันในบาลิ้นก็ตาม ใช งานที่อุณหภูมปิ านกลาง การติดตั้งใหกา นวาลวอยูในแนวดิ่งเทานัน้ 3.8.1.1.3 ลิ้นทรงกลมคู (Split Disk) ผิวหนาลิ้นทรงกลมคูจะขนานกันและ ปดแนนไดโดยชองเรียวลงระหวาง ผิวสัมผัสของบาลิ้นในเรือนวาลว การสัมผัสของลิ้นจะเกิดขึ้น เลื่อนมาถึงดานลางของวาลว ลิ้นจะแผกางออกเพราะแรงกดบนบาวาลว เมื่อเปดลิ้นครั้งแรกและหมุน เปดขึ้นจนสุดบาลิ้นวาลวจะเปดโลง ไมมีชองอับใด ๆ ขวางทางไหล วาลวทีม่ ีลิ้นชนิดนี้จะใชกัน อยางแพรหลายในระบบจายน้ํา เชน การประปา หนวยบําบัดน้ําโสโครก น้ํามันและกาซบนระบบ ทอสงจายระยะทางยาว (Cross Country Pipelines) ไมเหมาะกับระบบไอน้ํา เพราะลิ้นขยายตัวไดเร็ว เมื่อความเร็วไหลของไอน้ําสูงจะทําใหสั่นสะเทือน เกิดการหลวมคลอนของชิ้นสวนประกอบภายใน แผนกั้นหรือลิ้น และสึกหรอ มีขอดีคือ มีการขัดตัว เสียดสี หรือพังเสียหายเนื่องจากการเปลี่ยนแปลง ความรอนนอย ถาวาลวอยูในที่โลง หรือไมมีการหุมหอ หากมีอุณหภูมภิ ายนอกเพิ่มสูงขึ้นจะ กอใหเกิดอันตรายตอวาลว เนื่องจากความกดดันภายในเพิ่มขึ้น ถาเปนของไหลที่กดไมไดจะถูกดักอยู ระหวางลิ้น เพราะวาลิ้นและบาลิ้นตั้งฉากและขนานกัน แตก็ซอมแซมหรือเปลี่ยนใหมไดงายกวาลิ้น ทรงกลมตัน เมื่อสึกหรอ วาลวลิ้นคูหากติดตั้งโดยใหกานวาลวอยูบนแนวนอนจะมีผลดีที่สุด เพราะ กลไกการแผกางลิ้นไดมาก แตอาจติดขัดไดเมื่อใหกานวาลวอยูต่ํากวาแนวนอน ใชไดดีเยี่ยมกับระบบ เปดปดดวยมอเตอร เพราะการติดขัดขณะทํางานขับเปดปดนอยมาก

รูปที่ 3 – 8 สวนประกอบเกทวาลวชนิดลิ้นทรงกลมคู

60 3.8.1.1.4 ลิ้นรูปทรงกลมยืดหยุน(Flexible Wedge Disk) ลิ้นชนิดนี้ได พัฒนาขึ้นมาใชกับระบบที่มีอุณหภูมิสูงที่มีการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิมากเกินไป ลักษณะลิ้นจะตันที่ ตรงกลาง สวนรอบนอกจะยืดหยุนได จุดประสงค ที่มีการออกแบบเชนนี้กเ็ พื่อขจัดปญหาการติดขัด และใหเปดไดงายภายใตทกุ สถานการใชงาน ใชกับวาลวขนาดใหญ ความกดดันและอุณหภูมิสูง วาลว มีหัวลิ้นสามทางตอกับกานลิน้ เพื่อความแข็งแรง ชองวางระหวางหัวลิ้นกานวาลว และรองในลิ้นมี มากเพื่อปองกันความเครียดดานขางบนกานวาลว กานวาลวมีหนาเลื่อนลื่นขึ้นลงเทานั้นไมตองออก แรงนําลิ้นขึ้นแตอยางใด เรือนวาลวตองไมมีสวนการเปลี่ยนแปลงหนาตัดมาก เพือ่ ปองกันความเคน หนาแนนที่จะเกิดขึ้นจากความกดดัน ความแตกตางอุณหภูมแิ ละความเคนในแนวทอ ดังนั้นตองไมมี โพรงหรือสวนเวาระหวางปลายเรือนวาลวและบาลิ้น ตองไมทําใหเกิดการปนปวนหรือความเสียด ทานขึ้น 3.8.1.2 ความดันใชงานของเกทวาลว เกทวาลวที่จะตอประกอบกับทอมีแบบเกลียว หนาแปลนและแบบเชื่อม การตอวาลวแบบใชหนาแปลนตองหนุนรองใหดีเพื่อปองกันการหยอนและ การบิดเสียรูป เกทวาลวที่ทําจากวัสดุบรอนซมีขนาดจาก 1/4, 3/8, 1/2, 3/4, 1, 1 1/4, 1 1/2 และ 3 นิ้ว สามารถใชกับทอไอน้ําที่มีความกดดันตั้งแต 125, 150, 175 หรือ 250 ปอนดตอตารางนิ้ว ความกดดัน ที่เลือกใชนี้จะเปลี่ยนแปลงไปหากอุณหภูมเิ พิ่มสูงขึ้น เกทวาลวขนาดใหญจะทําจากเหล็กหลอและ เหล็กกลา สําหรับเกทวาลวชนิดตอดวยหนาแปลน อัตรารับความกดดันไดก็คลายกับ หนาแปลน เชน 150 lb Raised Face Valves มีอัตราการรับความดันไดเทากับหนาแปลน 150 – lb Raised Face Flanges, 300 lb. Raised Face flanges. มีอัตรารับความดันได 300 lb. Raised – Face Flanges. วาลวจะมีหนาสัมผัสเชนเดียวกับหนาแปลน เชน Raised Face, Ring Foint, Tongue and Groove ฯลฯ อัตราความกดดันใชงานของวาลวมี 7 ระดับ ดังนี้คือ 150, 300, 400, 600, 900, 1,500 และ 2,500 ปอนดตอตารางนิ้ว 3.8.1.3 ขอแนะนําในการติดตั้งเกทวาลว เกทวาลวปกติจะถูกติดตั้งอยูในแนวดิ่ง แตก็ สามารถติดตั้งในตําแหนงใด ๆ ไดเชนกัน แตอยาใหเกินกวามุม 90° มือหมุนของวาลวอยาหันคว่ําลง ควรอยูในแนวดิ่งดานบนเสมอ เมื่อติดตั้งวาลวในแนวนอน ถาคว่ํามือหมุนลงจะทําใหกดี ขวางและ เกะกะขณะปฏิบัติงาน 3.8.2 โกลบวาลว (Globe Valve) เปนวาลวชนิดกดอัดปด ใชเปดปดการไหล บังคับการไหล เพื่อควบคุมปริมาณน้ํา บาลิ้นของโกลบวาลวจะตั้งฉากกับการไหลทําใหเพิ่มความตานทานตอการ ไหล และมีความกดดันลดมากเนื่องจากการปนปวนของน้ํา ดังนั้นการเลือกใชติดตั้งควรพิจารณาเรื่อง ความกดดันลดเปนสําคัญ

61 โกลบวาลวมาตรฐานสวนใหญจะเปนแบบกานเลื่อนเกลียวใน สวนแบบโยค มีเฉพาะ วาลวขนาดใหญ บาลิ้นและลิ้นปกติจะซอมแซมและเปลี่ยนใหมไดขณะทีว่ าลวยังติดตั้งอยูกับระบบทอ การกัดเซาะของบาลิ้นมีนอย เพราะวาบาลิ้นและลิ้นสัมผัสกันอยูตลอดเวลา กอนจะเปดใหมีการไหล ผาน เมื่อหรี่วาลวมาก ๆ จะมีผลทําใหความเร็วไหลและอัตราเรงของของไหลสูงจนเกิดการกัดเซาะที่ ผิวบาลิ้นและกานลิ้น ซึ่งเรียกวาการเกิด Wire-Drawing ขอดีอีกอันของโกลบวาลวคือ มีชวงระยะหาง ระหวางลิ้นกับบาลิ้นนอย จึงปดดวยมือไดรวดเร็ว ขอเสียมีความกดดันลดมาก ชองวางภายในจํากัด เปนกระเปา มีซอกมุมมาก ทําใหการไหลผานวาลวไมคอยเต็มที่และรวดเร็ว โกลบวาลวเหมาะกับ ระบบทอน้ํา ลม กาซ น้ํามัน และไอน้ํา 3.8.2.1 ชนิด ของลิ้น โกล บ วาลว ที่นิ ย มนํามาใชติด ตั้งกับ ระบบทอ

รูปที่ 6.11 ชนิดของลิ้นโกลบวาลว

รูปที่ 3 – 9 ชนิดของลิ้นโกลบวาลว

3.8.2.1.1 ลิ้นแบบปลั๊ก (Plug Type Disk) เปนลิ้นรูปทรงเรียวตามบาลิ้น เพื่อใหมพี ื้นทีบ่ าลิ้นกวางและผิวกดสัมผัสมาก ลิ้นแบบนี้ใชเปนธรอทลิ่งไดดีกวาทุก ๆ แบบ เชน การ ปลอยน้ําและปอนน้ําเขาสูหมอตม สาเหตุที่ทําบาลิ้นไวกวางเพื่อใหมีความตานทานตอการกัดกรอน การกัดเซาะจากสิ่งสกปรกไดสูง ทนตอการกระเทาะ หากลําเลียงของไหลที่มีวัสดุเจือปน ลิ้นตองทํา จากโลหะที่เหมาะสม เพื่อผลในการตานทานการกัดกรอน เมื่อหรีว่ าลวปรับอัตราการไหล หรือการทํา ธรอทลิ่งบาลิ้นสามารถถอดเปลี่ยนไดหากมีความจําเปน โกลบวาลวบางชนิดอาจทําผิวบาลิ้นและลิ้นเปน รูปบอลล วาลวชนิดนี้จะนําไปใชกับระบบทอไอน้ํา น้ํา น้ํามัน และลม

62 3.8.2.1.2 ลิ้นแบบประกอบ(Composition Disk) ลิ้นชนิดนี้ถูกนํามาใชกับวาลว ทองเหลืองและเหล็ก ใชงานไดดี ซอมแซมไดรวดเร็วเหมาะกับงานระบบทอไอน้ํา น้ํารอน น้ําเย็น น้ํามัน กาซ ลม และของไหลอืน่ ๆ ลิ้นเปลี่ยนไดรวดเร็ว เพราะมีตัวยึดลิ้นที่ถอดได วัสดุทปี่ ระกอบเขากับลิ้น จะแบนราบ และออนเพื่อใหกดไดแนน วัสดุอื่นอาจเกาะติดลิ้น ควรจัดการเอาออกเปนการปองกัน บากดเสียหายและหยุดการรัว่ ไหลไมได ลิ้นชนิดนีเ้ หมาะกับอุณหภูมิและความกดดันปานกลาง มี คุณสมบัติบังคับการไหลเมื่อธรอทลิ่งไมดี เพราะทําใหวสั ดุประกอบลิ้นถูกกัดขาดเร็วขึ้น ลักษณะการ ไหลผานลิ้นชนิดนี้ดกี วาแบบปลั๊ก แหวนที่ประกอบเปนตัวลิ้นอาจทําจากวัสดุหลายชนิดเพื่อใหเหมาะ กับน้ําเย็น น้ํารอน สารเคมีหรือของไหลอื่น 3.8.2.1.3 ลิ้นทรงกลม ลิ้นชนิดนี้ออกแบบมาใชงานไดเกือบทุกอยาง เวน แตการปองกันการไหล ถาบนบาลิ้นมีวัสดุอื่นติดอยู จะทําใหปดกั้นไดไมแนนสนิท บากดสัมผัสเล็ก แคบทําใหแตกเสียหายได หากมีวัสดุอื่นติดอยูบนบาลิน้ การปดลิ้นตองใชความระมัดระวังเสมอ ดูรูป ที่ 3 - 10

รูปที่ 6.12 สวนประกอบของโกลบวาลวและเสนการไหลผาน

รูปที่ 3 – 10 สวนประกอบของโกลบวาลวและเสนทางการไหลผาน

ใชกับงานปรับอัตราการไหลใหไดปริมาณตาม 3.8.2.1.4 ลิ้นแบบเข็ม ตองการ ลิ้นวาลวชนิดนีไ้ มนาํ ไปใชกับระบบทอไอน้ํา 3.8.2.2 การใชงานของโกลบวาลว โกลบวาลวจะนํามาใชกับระบบทอน้ํา ลม กาซ น้ํามัน และไอน้ํา เปนวาลวควบคุมใชเปดเต็มที่หรือเพียงบางสวน เพื่อบังคับการไหล วาลวทําจาก วัสดุทองเหลืองบรอนซ เหล็กกลาหรือเหล็กหลอวาลวทองเหลือง บรอนซจะมีขนาด 1/8 , ¼ , 3/8 ,

63 ½ , ¾ , 1 , 1 ¼ , 1 ½ , 2 2 ½ และ 3 นิ้ว ใชงานกับความกดดัน 125 , 150 , 250 และ 300 ปอนดตอตารางนิ้ว วาลวเหล็กกลา และเหล็กหลอจะมีขนาด 2 ½ ถึง 2 นิ้ว ใชความกดดันได 125 ปอนดตอตารางนิ้ว สําหรับขนาดไมเกิน 6 นิ้ว ใชกับความกดดันได 1500 ปอนดตอ ตารางนิ้ว สวน เรือนวาลวทําจากทองเหลือง โลหะทริม (Brass Trimmed Iron Body) มีขนาด 2 – 6 นิ้ว

รูปที่ 3 – 11 วาลวเข็ม

3.8.3 วาลวเข็ม (Needle Valves) ใชเปนธรอทลิ่งเพื่อบังคับการไหลไดดีถูกตองเชน การวัด เกิจความดัน มาตรวัด และปดกั้นการควบคุม ไมใชกับงานทอไอน้ํา เปนวาลวขนาดเล็ก และ มีเกลียวละเอียด เพื่อใหปดบังคับการไหลไดถูกตองใชกับความกดดัน และอุณหภูมิสูง มีแบบ ธรรมดา (regular) และแบบมุม (angle) ลิ้นจะเปนทรงเรียว ปริมาณความดันใชงานของวาลวเข็ม 200 SP 400 WOG ถึงสูงสุด 1200 WOG หากเปนวาลวบรอนซ และไมเกิน 5000 WOG ถาเปน เหล็กกลา 3.8.4 แองเกิลวาลว(Angle Valve) ชิ้นสวนภายในของแองเกิลวาลวคลายคลึงกับโกลบ วาลวมาก เชน มีกานวาลว ลิ้น และบาลิ้นเหมือนกับโกลบวาลว แตกตางกันที่ทําใหของไหลเปลี่ยน ทิศทางเปนมุม 90 ° เหมาะกับสภาพใชงานไมวิกฤต ใชแทนโกลบวาลวและของอรวมกันไดโดยมี ความกดดันลดและความตานทานการไหลนอยกวาโกลบวาลว ลดจํานวนขอตอในแนวทอลงชวย ประหยัดเงินและเวลาในการ ติดตั้ง เมื่อสภาพใชงานวิกฤตแองเกิลวาลวจะไมนํามาแทนโกลบวาลว และของอ เพราะวาวาลวชนิดนี้ไมไดออกแบบมาใหใชงานเกินปกติ และวาลวถูกออกแบบมาเพื่อ บังคับการไหล มีขนาดจํากัดขอดีของ แองเกิลวาลว คือ การปนปวนของไหลมีไมมาก ตานทาน ตอการไหลและความดันลดนอยกวาโกลบวาลว เนื่องจากเสนการไหลคอยเปลี่ยน ลดคาใชจาย และ จํานวนจุดตอ

64 แองเกิลวาลวมีบาลิ้นเชนเดียวกับโกลบวาลว และมีลิ้นอยู 3 แบบคือ แบบปลั๊ก ธรรมดา แบบทรงกลม และแบบประกอบ แองเกิลวาลวจะนํามาใชกับระบบทอในอาคารเชนระบบ ทําความอุนดวยไอน้ํา เพื่อเปดปดตัวกระจายความรอนสําหรับทําความอุน และอาจดัดแปลงไปใชกบั เครื่องสุขภัณฑที่เรียกกันทั่วไปวาสตอปวาลว (Stop Valve) หรือวาลวกนอาง

รูปที่ 3 – 12 สวนประกอบและเสนการไหลผานแองเกิลวาลว

3.8.5 วายวาลว (Y – Pattern Valve) มีโครงสรางที่กีดขวางการไหลของของไหลนอย และ ความกดดันลดต่ํากวา ทํางานไดเร็วและบังคับการไหลไดดี (ขึ้นอยูกับชนิดของลิ้น) เมื่อเทียบกับ โกลบวาลวแลวจะพบวา ปริมาณของไหลที่ผานไดมีเปอรเซ็นตมากกวา และมีความกดดันลดนอย กวา

รูปที่ 3 – 13 สวนประกอบวายวาลวและเสนการไหลผาน

65 3.8.6 บอลลวาลว จะใชเปด ปดการไหลและบังคับการไหลได โดยไมทําใหเกิดธรอทลิ่ง ภายในวาลว นํามาใชเมื่อตองการความรวดเร็วในการเปด ปด มีสวนประกอบไมมากจึงตองฟตแนน ไมใหมีชองวางแตไมติดขัดตองการแรงหมุนเปดนอย ซีลรั่วไหลไดดวยตัวเอง การปดหรือเปดให หมุนมือหมุนไป 90° ซึ่งทิศทางการหมุนความดันใชงานดูจากกานหมุน เมื่อเปดเต็มที่จะมีความ ตานทานการไหลต่ํา

รูปที่ 3 – 14 สวนประกอบภายในของลอลลวาลว

ถา ไมทํ างานอยูภ ายใตสภาพวิกฤตเกิ นไปอาจใชบอลลบั งคับการไหลได ชางทอ สุขภัณฑนิยมนําบอลลวาลวมาติดตั้งกับระบบทอน้ําแทนเกทวาลว หรือโกลบวาลว และระบบทอ กาซแรงดันต่ําเพราะสะดวกตอการใชหลายประการ 3.8.7 คอรกอก(Core Cocks) บางครั้งก็เรียกวา ปลั๊กวาลการเปดปดคลายบอลลวาวคือหมุน มือหมุนไป 90 ° และควบคุมการไหลไดรวดเร็วมีความกดดันลดมาก เมื่อของไหลผานวาลว ขณะ เปดขอดีของ ปลั๊กวาลวคือ ตองการชองวางติดตั้งนอยหรี่วาลวบังคับการไหลได และปดสนิทกวา เกทวาลว จากลักษณะภายในเรือนวาลว จะใหประสิทธิภาพการไหลสูง บาลิ้นไมอยูในที่เปดเผย จึง ขจัดการกัดกรอนและการสึกหรอไดดี การใชงานเชนเดียวกับเกทวาลว ปลั๊กวาลวมี 2 ชนิด คือ หลอลื่น (Lubricated) และไมหลอลื่น (Non Lubricated) ชองทางเขาของปลั๊กวาลวหลายลักษณะ สําหรับชองทางเขาแบบ Full Bore Circular Port ไมคอยจะนํามาใชติดตั้ง เพราะราคาแพงลักษณะ ของลิ้นจะมีชองทางน้ําไหลเขา เทากับเสนผาศูนยกลางในทอความดันลดจึงมีนอย ประสิทธิภาพ การใชงาน ชองทางเขาแบบ Multiport ดังรูปที่ 3 - 15 เปนปลั๊กวาลวที่ใชไดดีที่สุด สะดวก ประหยัด และงายตอการใช นํามาติดตั้งกับระบบทอกาซ เครื่องสูบน้ํา ทอไอน้ํา และเครื่องซักผา อัตโนมัติ

66 3.8.8 เช็ควาลว(Check Valve) มีหนาที่ปองกันการไหลกลับของของเหลวหรือกาซใน ระบบทอบางทีอาจเรียกวา Non – Return Valves ซึ่งไมเหมือนกับเกทและโกลบวาลว เพราะทํางานได อัตโนมัติไมมี มือหมุนคือจะปดเอง เมื่อมีแรงดึงดูดของโลกและการไหลกลับ เช็ควาลวสวนใหญ ติดตั้งอยูตําแหนง แนวนอน แตอาจมีบางชนิดจะออกแบบใหติดตั้งในแนวดิ่งไดเรือนวาลวและลิ้นทํา จากวัสดุหลายชนิด เช็ควาลวแบงออกได 2 ชนิดใหญ ๆ คือ เช็ควาลวเหวี่ยง (Swing Check Valve) และ เช็ควาลวยก (Life check Valve)

รูปที่ 3 – 15 สวนประกอบหนาตัดและชนิดของปลั๊กวาลว

เช็ควาลวจะยกนํามาติดตั้งในระบบงานทอ เพื่อปองกันการไหลกลับของของเหลว เชน ในระบบการ สูบน้ําตองติดตั้งเช็ควาลวไวถึง 2 ตัว คือตรงปากทางดูดและปากทางออกเครื่อง สูบ หรือติดตั้งกับทอนํา น้ําเย็น เขาระบบการทําน้ํารอน ปองกันน้ํารอนไหลกลับเขาทอน้ําเย็นอีก นอกจากนี้ยังปองกันการเกิด วอเตอร – แฮมเมอร การไหลกลับและใหทิศทางการไหลตามทอ เมน และทอแยกไดถูกตอง

67 3.8.8.1 เช็ควาลวเหวี่ยง (Swing Check Valve) สามารถใชกับงานทั้งแนวดิ่งและ แนวนอน มีความตานทานตอการไหลต่ําลักษณะการไหลผานคลายเกทวาลว ปกติจะใชรวมกับเกท วาลว เช็ควาลวเหวี่ยงเหมาะกับของเหลวที่มีความเร็วไหลต่ํา การปดจะเปนไปโดยอัตโนมัติ ดวย น้ําหนักของลิ้นแรงดึงดูดของโลกและการไหลกลับของน้ํา ลิ้นจะหมุนผานเปนสวนโคงมุม 90 ° ถึง บาลิ้น วาลวชนิดนี้จะไมถูกเลือกใชงาน กับระบบทอไอน้ําเพราะการไหลเปนจังหวะลูกคลื่น ไหล กลับบอยครั้งหรือมีความกดดันสูง กอใหเกิดเสียงดังกังวาน และดังกระทบกันของลิ้นกับบาลิ้น ควร เลือกใชเช็ควาลวชนิดอื่นแทน

รูปที่ 3 – 16 สวนประกอบของเช็ควาลว

3.8.8.2 เช็ควาลวยก (Life Check Valve) ลักษณะการไหลผานเช็ควาลวคลายกับการ ไหลผานโกลบวาลว เสนทางเดินของการไหลไมตรงจึงมีความตานทานตอการไหลมากกวาแบบ เหวี่ยง วาลวชนิดนี้จะถูกนํามาใชกับโกลบวาลวมีความสามารถปดกั้นไดแนนกวา และอาจใชตดิ ตัง้ ใน ทอความดันสูงไดดี เชน น้ํา ไอน้ํา ลม กาซ และอื่น ๆ ใชกับระบบทอในแนวดิ่งและแนวนอน ชองทางเปดใหไหลผานจะเปดเต็มที่ และถูกเลือกมาใชกับงานที่ตองเปดปดบอย ๆ 3.8.9 วาลวผีเสื้อ (Butterfly Valve) ใชงานไดดีกับการเปดปด และสะดวกในการบังคับการ ไหลและธรอท ลิ่ง ราคาถูกการออกแบบก็งาย น้ําหนักเบา กินเนื้อที่ติดตั้งนอย และการบํารุงรักษาก็ งาย การเปดชองทางไหลสามารถทําไดอยางเต็มที่ ทําใหมีความกดดันลดต่ํา การสูญเสียเนื่องจาก

68 ความเร็วไหลมีนอย วาลวผีเสื้อใชบังคับการไหลไดดี ซึ่งนิยมใชงานมากแตมีขอเสียเมื่อพิกัดอุณหภูมิ สูงกวาการใชงานของวัสดุเคลือบผิว จึงไมเหมาะกับระบบไอน้ําวาลวผีเสื้อ (Butterfly Valves) มี 3 ชนิดคือ 3.8.9.1 Lug Body Type 3.8.9.2 Water Body Type 3.8.9.3 Two-Flange Body Type

66

รูปที่ 3 – 17 วาลวผีเสื้อชนิดตอดวยหนาแปลน

วาลวแบบ Lug Body จะใชสลักเกลียวขัดติดกับหนาแปลนขางใดขางหนึ่งก็ได วาลวแบบ Water Body ไมมีปุมรอบตัววาลว (Lug) เพื่อขันสลักเกลียว แตจะใชสลักเกลียวสอดระหวางหนาแปลนทั้ง สองสําหรับวาลวแบบ Two – Flange Body จะทําหนาแปลนติดกับตัววาลว 3.8.10 วาลวบังคับความกดดัน ออกแบบมาเพื่อใชลดความกดดันสูงในทางเขาใหมีความ กดดันทางออกต่ําโดยอัตโนมัติ บางทีเรียกวาวาลวลดความกดดัน (Pressure Reducing Valves) วาลวนี้จะถูกติดตั้งเขากับระบบจายที่มีความกดดันสูงเกินปกติของอุปกรณทอ (เกินกวา 414 kPa) วาลวจะ ติดตั้งใกลจุดทางเขาของระบบที่ตองการลดความกดดันในอาคารขนาดใหญจะติดตั้ง เฉพาะจุด เพื่อ ปองกันความเสียหายของอุปกรณเครื่องสุขภัณฑ ถามีเครื่องทําน้ํารอนติดตั้งควรใช วาลวลดความกดดันต่ํากอนเขาเครื่อง ใหตรงกับที่ระบุ เชน เครื่องขนาดเล็กมีความดันที่ปลอดภัย เพียง 207 kPa เทานั้น เมื่อติดตั้งวาลวลดความดันบนทอจายน้ําเขาสูอุปกรณทําน้ํารอนแบบใดก็ตาม จะตองประกอบวาลวนิรภัยรวมดวยเสมอ โดยติดตั้งอยูระหวางวาลวลดความกดดันและเครื่องทําน้ํา รอนเพื่อปองกันการระเบิด

69 ตามมาตรฐานงานทอสุขภัณฑจะกําหนดใหใชวาลวลดความกดดันเสมอเมื่อน้ําใน ระบบมีความกดดันเกิน 483-586 kPa (70 – 85 ปอนดตอตารางนิ้ว) วาลวลดความกดดันที่ใชกับระบบ จายน้ํา เปนชนิดไดอะแฟรม (Diaphragm Type) ดังรูปที่ 3 - 18 หลักการทํางานของไดอะแฟรม วาลว คือ ความกดดันต่ําจะอยูบนพื้นที่ใหญคือบนไดอะแฟรม สวนความกดดันสูงจะอยูที่ดาน พื้นที่เล็กคือ ใตลิ้นของวาลว ความกดดันจากสปริงจะกดใหไดอะแฟรมเปดอยูจนกระทั่งความกดดัน ที่ปากทางออกมีมากพอจะดันไดอะแฟรมขึ้นกดสปริง ทําใหปลั๊ก (Plug) ที่ดานลางถูกยกขึ้นจากบา ลิ้นเพื่อหรี่วาลวปรับอัตราการไหลใหพอเพียงเพื่อลดความกดดดันตรงทางออก ความกดดันตรง ทางออกจะกําหนดดวยการตั้งสปริง ลิ้นและบาสิ้นสามารถถอดเปลี่ยนได

รูปที่ 3 - 18 วาลวบังคับความกดดัน

สวนประกอบของวาลวมีเรือนวาลวกับบาลิ้น กาน กับแหวน อยูดานลางสุด และ เลยออกไปตอเขากับไดอะแฟรม ขณะที่ความกดดันบนทางดานเขาอาคารลดลงใกลจะถึงจํานวนที่ตั้ง ไวมันจะผลักไดอะแฟรมใหดึงแหวน และบาลิ้นปดวาลวสปริงที่วางดานบนของไดอะแฟรมจะชวย ให ว าล ว เป ด และการทํ า งานราบเรี ย บ เมื่ อ ติ ด ตั้ ง วาล ว ลดความกดดั น จะต อ งใส อุ ป กรณ ก รอง (Strainer) รวมเสมอกอนเขาสูวาลว เพื่อปองกันสิ่งสกปรกเขาไปติดขัดกลไกการทํางานของวาลว 3.8.11 วาลวระบายความกดดัน (Relief Valve) เปนอุปกรณนิรภัยอัตโนมัติที่นํามาติดตั้ง เพื่อป องกัน อุณหภู มิ ความกดดั นหรือทั้งสองอยางสูงเกินไป เชนติ ดตั้งบนเครื่องทํ าน้ํารอน เพื่อ ปองกันอันตรายจากความรอนเกิน และการระเบิดวาลวระบายความกดดันมี 2 แบบคือ ระบายเมื่อ ความกดดันเกินเทานั้นหรือระบายเมื่ออุณหภูมิและความกดดันเกิน เรียกกวาวาลว T & P และนิยมใช กันแพรหลายกับเครื่องทําน้ํารอนในอาคารบางแบบอาจติดตั้งกับเครื่องทําน้ํารอนขนาดใหญ ที่ใชใน งานอุตสาหกรรม

70 ตําแหนงทํางานปกติของวาลวระบายความกดดันจะปดอยูที่ทางเขาภายใตบากด บากด จะถูกปดอยู โดยสปริงซึ่งถูกตั้งตามความดันที่ตองการ ถาความกดดันเกินกวาที่ตั้งไววาลวจะเปด และยังคงเปดอยู จนกระทั่งความกดดันภายในต่ําลง ทางออกของวาลว จะมีขนาดใหญกวาทางเขา เหตุผลก็คือตองการใหความกดดันบนทางดานออกของวาลวต่ํากวาทางดานเขา เมื่อวาลวเปดความ กดดันจะลดลงอยางรวดเร็ว เปนเหตุใหมีปริมาตรเพิ่มขึ้น

รูปที่ 3 – 19 วาลวระบายความกดดัน

วาลวระบายความกดดันตองการระยะเวลาบํารุงรักษาที่แนนอน จึงตองจัดเตรียมยกพื้น หรือบันได เพื่อใหเขาไปถึงไดสะดวก วาลวควบคุมหรือระบายความกดดัน แบงออกเปน 3.8.11.1 Pop Safety Valves ใชงานไดดีเยี่ยมกับไอน้ํา ลม หรือกาซ ไมนํามาใชกับ ของเหลว เปนอุปกรณที่นํามาใชเพื่อปองกันเครื่องมือ และระบบการทํางานจากความกดดันที่เพิ่มขึ้น อยางทันทีทันใด ซึ่งเปนอันตรายตอเครื่องมือ Pop Safety Valves มี Spring Loaded และเปดโดย อัตโนมัติเมื่อความกดดันเกิน วาลวชนิดนี้สามารถตั้งความกดดันไดกวาง การออกแบบเพื่อใชงานจะ ขึ้นอยูกับความกดไดและการขยายตัวของของไหล ซึ่งกระทําผานวาลวเมื่อบากดเปดออก คานยกมี ไวเพื่อกดปลอยระบายความกดดัน หากเห็นวาจะเกิดอันตรายไดขณะที่วาลวยังไมระบายความกดดัน ออก 3.8.11.2 Relief Valves วาลวระบายความกดดันชนิดนี้จะถูกนํามาใชกับของเหลว เทานั้น อัตราการจายต่ํากวา ดังนั้นกิริยาจึงไมเปนบวก และการปดวาลวกั้นความดันไมแนนอนเมื่อ

71 blowdown แลว เชน Pop Safety Valve วาลวชนิดนี้เปนแบบ Simple Popet Type ไมมีลิ้นยกชวย เพื่อยกและลดลิ้นอยางรวดเร็ว หรือคอยเปดเมื่ออัตราความกดดันในระบบเปลี่ยนไปของเหลวเชน น้ํา น้ํามันในทางปฏิบัติถือวากดอัดไมไดและไมมีการขยายตัวเมื่อพนจากสภาพความกดดันต่ํากวา การใช อริพิชทุติยภูมิ (Secondary Orifice) มีแนวโนมทําใหมีเสียงดังเหมือนวาลวกระทบกัน ดังนั้น วาลวจะตองไมมีแหวนบังคับการปลดปลอย ความกดดันเกิน ดังรูปที่ 3 – 19

รูปที่ 3 – 20 วาลวไดอะแฟรมในจังหวะเปดและปด

3.8.12 วาลวไดอะแฟรม (Diaphragm Type) เปนวาลวที่มีชิ้นสวนใชงานแยกกันไดจาก สวนทางไหลของของเหลว ฝาครอบติดตั้ งแยกจากเรือนวาลว เปนวาลวที่ป องกั นการรั่ว และ ชิ้นสวนของวาลวจะไมสามารถทําใหน้ําเกิดการเนาและเสียได วาลวชนิดนี้ไมมีประเก็นอันกานวาลว และปลอกอัดกันรั่ว ซึ่งจะทําใหเกิดการกัดกรอนจากของเหลว และกาซไดวาลวประเภทนี้ ใช สํ า หรั บ เป ด ป ด ทางไหลของของเหลว และยั ง ใช เ ป น ตั ว บั ง คั บ การไหลของของเหลว วาล ว ไดอะแฟรมยังสามารถนําไปใชงานอยางกวางขวางเกี่ยวกับการสงจายอาหาร เครื่องดื่ม และใชใน โรงงานผลิตยารักษาโรค เพราะวาลวชนิดนี้สามารถที่จะทําความสะอาดงาย และไมทําใหเกิดการเนา เสียของสารภายในระบบทอสง แตมีขอจํากัดในการใชงาน ไมเกิน 204.4 °C (400 °F.) และมี ปญหามาก ถาใชงานภายใตอุณหภูมิที่เย็นจัด 3.813 วาลวควบคุม (Control Valve) วาลวชนิดนี้เปนวาลวที่ไดออกแบบ เพื่อควบคุมการ ไหลผ านของของเหลวและก าซ กลไกการทํ างานอาจเปนประเภทโกล บวาลว แต บางทีก็ใ ชเ ปน ประเภทบอลลวาลว หรือวาลวผีเสื้อ และวาลวลักษณะอื่น ๆ ดวยเหมือนกัน วาลวควบคุมนี้จะปรับ การไหลผานโดยการเปดหรือปดเปนสัดสวนหรือยอมใหไหลผานเพียงเล็กนอยตามสัญญาณกระตุนที่ วาลวไดรับ สัญญาณกระตุนอาจมาจากแรงลม ระบบอิเล็กทรอนิกส ไฮดรอลิกส หรือ อิเล็กทรอไฮดรอลิกส วาลวควบคุมขนาดเล็ก อาจมีระบบการทํางานดวยแรงคน แตถาเปนขนาดใหญจะตอง ควบคุมการทํางานดวยแรงลมหรือไฮดรอลิกส วาลวควบคุม (Control Valve) ประกอบดวย สวนประกอบพื้นฐานสองสวน คือ สวนการบังคับวาลว (Actuator or Motor Operator) และ สวน ที่เปนเรือนวาลว (Valve Body)

72 วาลวควบคุมจะทํางานดวยการถูกกระตุน จากผลตางความกดดัน ในแนวเสนทอ ซึ่ง เกิดขึ้นไดดวยการใสหนาแปลนออริฟช โดยคาแสดงผลตางความกดดันนี้ดวยเกจวัดความกดดัน วาลวควบคุมอาจนําไปใชควบคุมระดับของเหลวในถัง โดยการตอทอลมเขากับตัวควบคุมระดับ ของเหลวและวาลว ตัวควบคุมระดับของเหลวจะมีตัวรับรูระดับ (Sensor) ของเหลวติดไวในถัง และ ประกอบเขากับเครื่องมือวัดที่ดานนอกถัง ลมจากทอจะผานเขาสูเครื่องมือวัดและไหลตอไปยังวาลว ควบคุมอีกทีหนึ่ง เมื่อระดับของเหลวในถังเปลี่ยนแปลงเพิ่มขึ้นหรือลดลง วาลวควบคุมจะเปดและปด อัตโนมัติ วาลวควบคุมมี 2 ชนิดคือ ชนิดกานเลื่อนขึ้นดวยลม (Air to Lift Stem) และชนิด กาน เลื่อนลงดวยลม (Air to Lower Stem) สวนการบังคับวาลวปด – เปดลิ้นจะเปนแบบไดอะแฟรม ภายในกลองไดอะแฟรมจะมีแผนผาไดอะแฟรมประกอบอยู เมื่อรับความกดดันจากลม จะเกิดแรงกด ตอสปริง สปริงจะเคลื่อนที่ขึ้นลงเพื่อเปดหรือปดวาลว ในรูปที่ 3 - 21 เปนโกลบวาลวชนิดลิ้นแบบ ปลั๊ก (Plug Valve) จะมีสเกลบอกระดับการเคลื่อนที่ขึ้นลง (Travel Indicator Scale) ขอบลิ้น ถา ความกดดันลมกระทําที่ดานบนแผนไดอะแฟรมเรียกวา การกระตุนโดยตรง (Direct-Acting Actuators) เมื่อความ กดดันลมที่ดานบนแผนไดอะแฟรมเพิ่มขึ้น กานวาลวจะถูกกดใหเคลื่อนที่ลง ลิ้นจะปดบาลิ้นหยุดการไหล แตถากานวาลวเลื่อนขึ้นจนสุดจะเปดการไหล ถาความกดดันลมกระทําใตแผนไดอะแฟรมเรียกวา การกระตุนกลับ (Reverse Acting Actuators) เมื่อเพิ่มความกดดันลมใตแผนไดอะแฟรม กานวาลวจะถูกยกขึ้น ลิ้นจะเปดการ ไหล แตถากานวาลวเลื่อนลง วาลวจะปดการไหล

73

รูปที่ 3 – 21 เกทวาลวลิ้นขนานควบคุมดวยมอเตอร (ฝาครอบและการตอเชื่อม)

บทที่ 4 การดัดทอ (PIPE BENDING) การดัด ท ออาจจะดัด ไดทั้ งในขณะรอนหรือเย็น และอาจจะดั ด ดวยแรงของคนหรือด ว ย เครื่องจักรกลสําหรับดัดทอ การดัดทอในขณะรอนนั้น หากใชเปนเบ็นดิง ซแล็พ (Bending Slab) ดังในรูป 4 - 1 จะได ประโยชนมาก การบํารุงรักษาแผนเบ็นดิง ซแล็พ ก็ไมยุงยากเพียงแตชโลมน้ํามันบาง ๆ เพื่อปองกัน สนิมก็นับวาพอแลว การดัดทอหรือหลอดในขณะเย็น มักจะดัดดวยเครื่องจักรดัดทอมากกวาจะดัดดวยแผนเบ็น ดิ ง ซแล็ พ เครื่ อ งดั ด ท อ ก็ เ หมื อ นกั บ เครื่ อ งจั ก รกลอื่ น ๆ คื อ แผนแบบขึ้ น มาให ทํ า งานภายใน ความสามารถที่กําหนด ดังนั้นจึงมีเครื่องมือที่ใชในการดัดทออยูหลายชนิด ตั้งแตชุดเครื่องมือที่ดัด ดวยมือแบบเคลื่อนที่ จนถึงเครื่องจักรกลขนาดใหญที่ใชแรงดัดน้ํามัน (Hydraulically Driven) ซึ่ง สามารถดัดเย็น (Cold – Bend) ใหแกทอที่มีขนาด 16 นิ้ว, ในเรือโรงงานซอม (Repair Ship) จะมี เครื่องดัดทออัตโนมัติ (Automatic Ram Bender) ชนิดที่สามารถดัดทอขนาด 4 นิ้ว ได การดัดทอในขณะรอน (Hot – Bending) ขั้นแรกของการดําเนินการดัดรอนก็คือบรรจุทราย แหงเขาไปในทอ เพื่อปองกันไมใหทอแบนตรงสันโคง (Heel) หรือดานนอกของรอยดัด เพราะถา ทอนแบบเขาไปจะทําใหพื้นที่หนาตัดของทอลดนอยลง และทําใหขัดขวางการเคลื่อนที่ของของไหล (Fluid) ภายในระบบ ในการปฏิบัติใหอัดจุกอุดไมชนิดเรียว (Tapered Wooden Plug) เขาไปในปลายขางหนึ่งของ ทอ วางทอใหตั้งตรงโดยมีปลายทอที่ถูกอุดอยูตอนลางแลวบรรจุทรายแหงเขาไปในทอ จนเกือบ เต็ม เหลือที่วางตอนปลายบนของทอไวเพียงเล็กนอยเพื่ออัดจุกอุดไมอันที่สองและเพื่อใหแนใจวา ทรายที่บรรจุไวอัดตัวแนน ใหใชทอนไมหรือคอนชนิดที่หัวคอนเปนหนังดิบ เคาะทออยูตลอดเวลาที่ บรรจุทรายลงไปในทอ วิธีการเคาะทอมีกฎที่ดีกําหนดไวดังนี้คือ เคาะทอนาน 1 ชั่วโมงตอระยะ 1 นิ้วของเสนผาศูนยกลางของทอ จุกอุดไมอันที่สองมีขนาดและรูปรางเหมือนจุกอุดไมอันที่หนึ่ง แต ไดเจาะรูทะลุขนาดเล็กไวที่ตัวจุก เพื่อใหเปนทางหนีของกาซ (สวนมากเปนไอน้ํา) ที่เกิดจาก ความชื้นในทราย เมื่อไดรับความรอนในขณะเผาดัดทอ เราไมทราบไดแนชัดวาจะใชทรายที่แหง ขนาดใด จึงจะไมเกิดความชื้นเพราะมักจะมีความชื้นปรากฏอยูดวยจํานวนหนึ่งเสมอ และความชื้น นั้นจะถูกเผาใหกลายเปน

75 ไอน้ํา ซึ่งมันจะขยายตัวและเกิดแรงดันสูงขึ้นภายในทอเวนเสียแตจะหาวิธีที่ทําใหไอน้ําหนี ออกไปได ถาหากไมจัดทํารูระบายดังกลาวขณะใชความรอนเผาดัดทอก็จะเกิดแรงดันขึ้นภายในทอ และผลักดันใหจุกอุดไมอันหนึ่งหลุดออกไปจากทอเสียกอนที่จะไดลงมือดัดทอ หลังจากบรรจุทรายเขาไปในทอไดอยางเหมาะสมดีแลว งานขึ้นตอไปก็คือการเผาทอและดัด ทอใหงอโคง กอนอื่นใหใชชอลค (Chalk) หรือหินสบู (Soap Stone) ทําเครื่องหมายแสดงบริเวณ ที่จะดัดไวที่ทอ ซึ่งตามในรูปที่ 4 - 2 ก็คือเครื่องหมาย A และ B เผาทอใหรอนแดงตามแนวระยะ จาก A ถึง B การเผาบริเวณที่จะงอโคงใหเผาตอนนอกของสวนที่จะงอโคงกอน แลวจึงเผาตอนใน เมื่อสวนของทอที่จะงอโคงไดรับความรอนดีแลว ก็ใหทําการดัดทอใหงอโคงไปตามรูปแบบของเสน ลวดเท็มเพลท นอกจากนั้นเสนลวดเท็มเพลทยังมีประโยชนสําหรับใชกําหนดบริเวณพื้นที่ที่จะดัดให งอโคงบนทอ การดัดทอที่ทําดวยเหล็กสตีลหรือโลหะทําทอทางชนิดอื่น ๆ โดยไมทําใหทอมีรอยยน (Wrinkles) และจุดแบน (Flat Spots) มีวิธีการปฏิบัติดังนี้คือ ครั้งแรกดัดใหทองอโคงมากกวาตัว แบบคือเสนลวดเท็มเพลทเพียงเล็กนอยแลวใหดึงปลายทอกลับ ดังแสดงใหเห็นในรูปที่ 4 – 3 การดัดทอในขณะรอนโดยการใชแผนเบ็นดิง ซแล็พ (Bending Slab) ดังแสดงไว ในรูปที่ 4 - 1 นั้น ใหจดจําไวดวยวา การออกแรงดึง (Pull) ใหทองอโคงแรงที่ดึงจะตองมีทิศทางขนานกับ พื้นผิว (Surface) ของแผนเบ็นดิง ซแล็พ และอาจใชเครื่องผอนแรงชวยในการดึงดวยก็ได เชน รอก โซ (Chain Falls) หรือ บล็อก แอนด แทคเคิล (Block and Tackle) หรืออาจใชทอขนาดยาวที่มี เสนผาศูนยกลางภายในโตกวาสวมเขาไปทางปลายทอที่บรรจุทราย แลวใชหลักดัด (Bending Pins) และปะกําที่มีชื่อเรียกวา ดอก (Dogs) เปนตัวกําหนดตําแหนงที่จะงอโคงใหมี รูปรางตามความ ตองการ

76

รูปที่ 4 -1 Bending on a Slab.

ผูที่ทําการดัดทอในขณะรอน จําเปนจะตองสวมถุงมือแอซเบซทอซ (Asbestos) เพราะขณะ ทําการดัดทอนั้นจะตองมีการโยกยายตําแหนงของ พิน (Pins) ปะกํา (Clamps) และกะบัง (Baffles) ที่ยังคงรอนอยู เนื่องจากไดรับรัศมีความรอนมาจากทอที่ถูกเผาหรืออาจไดรับ ความรอนโดยตรงจาก เปลวไฟของเครื่องพนไฟ (TORCH) ซึ่งถาไมใสถุงมือก็จะเคลื่อนยายอุปกรณ ดังกลาวไมได โลหะแตละชนิดตางก็มีลักษณะเฉพาะของมันและชางซอม ควรจะตองมีความรอบรูใน ลักษณะเฉพาะตาง ๆ เหลานั้น เพื่อใหไดผลงานเปนที่นาพอใจ ดังนั้นจึงควรติดตามขอแนะนํา เกี่ยวกับการดัดทอที่ทําดวยโลหะชนิดตาง ๆ ซึ่งจะกลาวถึงตอไป 4.1 เหล็กออน (Wrought Iron) เหล็กชนิดนี้เมื่อรอนจะเปราะ ดังนั้นควรจัดใหมีรัศมีความโคง มาก ๆ และควรใชเครื่องพนไฟ (Torch) เผาตรงบริเวณดานตรงขามกับสันโคงที่เรียกวา คอ (Throat) จะไดผลดีกวาการเผาตรงสันโคง (Heel)

77 4.2 ทองเหลือง (Copper) ไมควรงอโลหะชนิดนี้ใหมากเกินความตองการ เพราะมันจะ แตกหักเมื่องอกลับ 4.3 ทองแดง (COPPER) โลหะชนิดนี้ควรดัดเวลารอน แตถาเปนจําพวกโลหะผสมทองแดง (Copper Alloy) ซึ่งเปนโลหะที่ไดรับการปรับปรุงคุณสมบัติแลว อาจดัดไดในขณะเย็น ทองแดงเปน โลหะอีกชนิดหนึ่งที่ไมคอยจะมีขอยุงยาก 4.4 อลูมินัม (ALUMINUM) การดัดอลูมินัมหรืออลูมิเนียมจนงอมากเกินไป ซึ่งทําใหตองงอ กลับมาอีกนั้น ไมทําใหอลูมิเนียมชํารุดเสียหาย แตความรอนที่จะตองใชดัดอลูมิเนียมใหงอโคง มี อุณหภูมิใกลเคียงกับอุณหภูมิซึ่งเปนจุดหลอมละลายของอลูมิเนียม ดังนั้นจึงควรปฏิบัติดวยความ ระมัดระวัง การเผาทอใหรอนในขณะดัดจะตองเผาตรงบริเวณคอของสวนโคง (Throat) ตลอดเวลา

รูปที่ 4 – 2 Healing and bending pipe to conform to wire template.

รูปที่ 4 – 3 Over bending to prevent flattening of pipe.

78 ขณะเผาเราจะมองไมเห็นสีแหงความรอน (Heat Color) ฉะนั้นการที่จะทราบวามันรอนถึง เกณฑ ที่จะตองดัดหรือยัง จึงขึ้นอยูกับความรูสึกที่จะบอกใหเราทราบ ซึ่งอาจรูไดโดยสังเกต ความเครียด (Strain) ที่เกิดอยูบนทออลูมิเนียมในขณะเผาใหรอนเมื่อทอที่ถูกดัดเริ่มงอโคง ใหหัน เปลวไฟออกจากพื้นที่ที่ทําการเผา และตอจากนี้ไปก็หันเปลวไฟกลับมาเผาดานหลังและดานหนา สลับกันไป เพื่อรักษาอุณหภูมิที่ใชดัด และในขณะเดียวกันก็เพื่อหลีกเลี่ยงการเผาใหรอนจัดเกินไป 4.5 คารบอนโมลิบดินัม และโครเมียมโมลิบดินัม (Carbon Molybdenum and Chromium Molybdenum) โลหะทั้งสองชนิดนี้ หากมีความจําเปนอาจใชวิธีเผารอนเพื่อดัดทอใหงอโคง แตมี ขอควรจดจําไวอยางหนึ่งก็คือ อยาเผาใหรอนเกินไป เพราะโลหะเหลานี้เมื่อถูกเผาใหรอนจนเกิน ขนาด มันจะเกิดการตกผนึกของโลหะไดงาย (Easily Crystallized) ทอที่ทําดวยโลหะเหลานี้ควรทํา การดัดในขณะเย็น อาจจะดัดดวยแรงคนหรือดวยเครื่องจักรกลสําหรับดัด การดัดในขณะเย็น (Cold Bending) การดัดทอในขณะเย็นนั้น ถาใชยางสน (Rosin) บรรจุเขา ไปในทอที่จะดัดแทนทราย จะไดผลเปนที่นาพอใจกวา ยางสนมีน้ําหนักและ ความแข็งนอยกวา ทรายและจะขยายตัวไดในขณะทําการดัด นอกจากนั้นยังสามารถนํากลับมาใชงานไดอีก ยางสนจะไหลไปมาไดสะดวกขณะรอนและมีอุณหภูมิอยูในระหวาง 300 ถึง 500 องศาฟา เร็นไฮท อุปกรณที่ใชเผายางสนใหหลอมตัว คือหมอเหล็กทีล (Steel Pot) บางโรงงานใช หมอ เผาใหรอนดวยไฟฟาหรือเผาดวยไอน้ํา ซึ่งมีรูปรางลักษณะคลายกับที่เห็นในรูป 15 – 15 ถาเปน ขด หลอดไอน้ําจะตองมีความดันไอน้ําสูงถึง 100 ปอนดตอ ตร.นิ้ว จึงจะมีความรอนสูงพอที่จะทําให ยางสนหลอมตัวและไหลไปไดสะดวก แตไมวาจะใชวิธีใหความรอนแบบใดก็ตาม สิ่งที่ควรจะตอง ระวังไวเสมอก็คือ อยาเผายางสนใหรอนจัดเกินไป เพราะถาเยาผางสนใหมีอุณหภูมิสูงกวา 500 องศาฟาเรนไฮท มันจะเกิดเปนเปลวไอระเหยที่อาจลุกเปนไฟได และควรใชแตยางสนที่แหงเทานั้น เพราะยางสนที่เปยกนั้น เมื่อเผาใหมีอุณหภูมิสูงกวา 200 องศาฟาเร็นไฮท มันจะเกิดเปนฟองขึ้น มากมายและเดือนพลาน อุป กรณ ที่ ใ ช บ รรจุ ย างสนเข า ไปในทอ หรื อ หลอดมี ห ลายแบบ แล ว แต ท างโรงงานจะ เลือกใช แตหากมีงานดัดทอที่ตองใชยางสนเปนจํานวนมากก็จะตองใชอุปกรณที่จัดการใหทอที่จะ นํามาดัดใหงอโคงเหลานั้น ไดรับการบรรจุยางสนจากหมอเผายางสน (Rosin Vat) โดยตรง ในขณะบรรจุยางสนเขาไปในทอ ทอจะตองอยูในลักษณะตั้งตรง ปลายที่ใสจุกอุดอยูตอนลาง การ หยุดบรรจุยางสนกระทําโดยใชกานสงอาการไปบังคับตัวลิ้น (Plug) ซึ่งอยูที่กนหมอเผายางสน และ เพื่อใหการบรรจุยางสนลงไปในทอที่จะดัดเปนไปอยางสมบูรณและสะดวก ควรเผาทอที่จะบรรจุยาง สนใหรอนเสียกอน จนมีอุณหภูมิถึง 200 องศาฟาเร็นไฮท และควรทําอยางยิ่งในกรณีที่ทอมีความ ยาวหรือเสนผาศูนยกลางของรูทอนอยกวา 2 นิ้ว

79

รูปที่ 4 – 4 Steam – heated rosin vat.

ภายหลังการบรรจุยางสนและกอนที่จะนําทอไปดัด ควรปลอยใหทอเย็นลงอยางนอย 1 ชั่วโมง ตอระยะ 1 นิ้ว ของเสนผาศูนยกลางของทอ แตถาทอมีขนาดโตกวา 6 นิ้ว ควรปลอยใหทอ เย็นลงอยางนอย 24 ชั่วโมง และมีอยูหลายโรงงานแทนที่จะบรรจุยางสนเขาไปในทอเทาจํานวนที่ ทางโรงงานตองการจะดัด เขาจะบรรจุยางสนเขาไปในทอคราวละหลาย ๆ ทอ ทอที่ยังไมตองการดัด ทันทีก็นําไปเก็บไวในราวเก็บทอ เพื่อจะนําไปดัดในโอกาสหลัง การปฏิบัติเชนนี้มีประโยชน 2 ประการ คือ (1) มีทอที่บรรจุยางสนไวแลวและพรอมที่จะดัดไดทัน (2) ไมตองใชหมอเผายางสน บอย ๆ วิธีปฏิบัติที่ใชในการดัดทอที่บรรจุยางสนรวมทั้งทอที่ทําดวยโลหะทองแดง – นิกเกิล ก็ เหมือนกับวิธีปฏิบัติที่ใชในการดัดทออื่น ๆ แตควรจะระลึกไววาการดัดทอที่บรรจุยางสนตองทําการ ดัดในขณะเย็นเสมอ การดัดทอดวยแรงคนควรทําดวยความประณีตอยาใหมีรอยยนมากนัก ใหดัดทอ ชา ๆ และขจัดรอยยนดวยคอนที่มีหนาออน (Mallet or Planishing Hammer) ในการใชคอนทุบทอ

80 เพื่อขจัดรอยยน มีสิ่งที่ควรระวังก็คือ ยางสนที่เย็นแลวจะมีความแข็งและเปราะเมื่อใชคอนทุบทออาจ ทําใหยางสนแตกและปนเปนผง ซึ่งจะเพิ่มปริมาตรมากกวายางสนแข็งหรือพูดงาย ๆ วา เมื่อยางสน ปนเปนผงแลวมันจะขยายตัวและอาจทําใหทอหรือหลอดแตกหรือราว เมื่อดัดทอเสร็จเรียบรอยแลว ก็จะเผายางสนใหหลอมเหลวแลวนําออกจากทอไปเก็บไวใน หมอเผายางสนตามเดิมเพื่อนําเอาไปใชไดอีกในคราวตอไป วิธีปฏิบัติที่ถูกตองเปนดังนี้ แขวนทอไว ในทางตั้ง เผาทอดวยเครื่องพนไฟ (Torch) โดยเริ่มตนเผาสวนลางกอนแลวจึงเผาสวนที่สูงขึ้นไป ตองเผาปลายลางของทอใหรอนไวเสมอเพื่อปองกันไมใหเกิดการอุดตัน อยาปลอยใหปลายลางของ ทอเย็นเพราะจะทําใหยางสนแข็งตัวอุดปลายลางของทอ และถาหากเกิดมียางสนที่รอนและหลอมตัว อยูเหนือยางสนที่แข็งตัวและอุดตัน ยางสนที่รอนอาจขยายตัวอยางรวดเร็วและเพิ่มแรงดันสูงขึ้นจนทํา ใหเกิดการระเบิด เพราะฉะนั้นในเวลาเผายางสนที่อยูในทอใหหลอมเหลว จะตองเผาทอใหถูกวิธี

บทที่ 5 การจับยึดทอ 5.1 การยึดแขวนและหนุนรองทอ ระบบทอจะมีการยึดแขวนและหนุนรองเพื่อรับน้ําหนักทอ ของไหลภายในทอ การขยายและ หดตัวเมื่อทอรับความรอนเย็น รับการสั่นสะเทือนทําใหทออยูในแนวที่กําหนด ปองกันความเสียหาย ของระบบทอ การยึดแขวนและหนุนรองทอ (Pipe Supports) จะใชอุปกรณหลายชนิดดวยกัน เชน ตัวหนุนรอง (Supports) ตัวแขวน (Pipe Hanger) สมอยึด (Anchor) และปลอกสวมทอ (Guides) อุปกรณดังกลาวจะนํามาหนุนรองและยึดแขวนทอ การยึดแขวนและหนุนรองทอแบงออกได 2 กรณี คือ ระบบทออยูสูงกวาและต่ํากวาอุปกรณ ดังนั้นการหนุนรองจึงเปนวิธีการที่ระบบทออยูสูง กวาอุปกรณ สวนการยึดแขวนอุปกรณจะอยูสูงกวาระบบทอ อุปกรณที่นํามาใชกับการยึดแขวนและหนุนรองตองมีความแข็งแรง ทนตอภาวะความรอน ความดัน ความเครียดหรือการถูกกระแทก และทอตองสามารถเคลื่อนที่ไดบาง เพราะถายึดติดแนน อาจทําใหระบบทอเสียหาย หากมีการขยายตัวเมื่อของไหลภายในทอมีอุณหภูมิเปลี่ยนแปลง อุปกรณ ยึดแขวนทอบางชนิดจะถูกออกแบบมาเปนกรณีพิเศษ เพื่อใชกับงานที่อยูในสภาพวิบัติไดงาย เชน โรงพลังงานนิวเคลียร โรงจักรไฟฟาและปโตรเคมี เปนตน ถาสภาพปกติธรรมดาสามารถใชอุปกรณ ยึดแขวนและหนุนรองอยางงายได เชน Split rings, Clamps, Brackets, Clips, Pipe roller, Pipe stands. ตัวอยาง งานที่นําไปใชไดแก งานทอสุขภัณฑในอาคาร ระบบทําความอุน หรืองานที่มี น้ําหนักทอไมมาก มีความดัน ความเครียด ความรอนและความสั่นสะเทือนต่ํา 5.2 ประเภทอุปกรณยึดแขวนและหนุนรองทอ อุปกรณยดึ แขวนและหนุนรองทอ มีหลายชนิดแตที่นิยมใชกันทัว่ ไปมีดังนี้คือ Rod, Hangers, Springs, Guides, Anchors, Struts, Shock Suppressors, Snubbers, Sliding Supports และอุปกรณดงึ ยึดอื่น ๆ สําหรับโรงงานพลังนิวเคลียรอปุ กรณยดึ แขวนทอที่ใชแบงออกเปนชนิดที่ 1 , 2 และ 3 การจะเลือกใชชนิดใดขึน้ อยูก บั ความสําคัญและความปลอดภัย เชน ชนิดที่ 1 จะใชกับ ระบบทอชั้น 1 ซึ่งตองการความปลอดภัยสูง สวนชนิดที่ 2 และ 3 ใชกับระบบที่ตองการความ ปลอดภัยต่ํากวาชนิดที่ 1 กรณีอื่น นอกจากโรงจักรนิวเคลียรและการเลือกใชอุปกรณยึดแขวนและ หนุนรองทอ ตองพิจารณาให รอบคอบ เพราะมีการผลิตจากหลายบริษัท ขนาดตาง ๆ ไมเทากัน และขีดความสามารถในการใชงานแตกตางกัน ทางที่ดีควรเลือกใชตามคําแนะนําในหนังสือคูมือของ อุปกรณยหี่ อนัน้ ๆ การคํานวณคาภาระ (Load) ทั้งหลายตองเขมงวดและใหถูกตองแนนอน เพราะ

82 ความเคนจะเกิดที่จุดจัดยึดแขวนและหนุนรอง หากจุดติดตั้งไมเหมาะสม การหุมหรือไมหุมฉนวนก็ มีความสําคัญในการพิจารณาจุดติดตั้งโดยทัว่ ๆ ไป การติดตัง้ อุปกรณจะยึดเขากับโครงเหล็กหรือ คอนกรีต เพื่อระบบทอจะไดแข็งแรง สวนระบบทออื่น ๆ ที่ประกอบอยูภ ายในโรงจักรไฟฟา ปโตรเลียม เชน ระบบทอไอน้ํา ทอปอนน้ําเขาหมอตม ทอไอน้ํากลั่นตัว ทอหลอเย็น ฯลฯ การ เลือกใชอุปกรณยึดแขวนใด ๆ ตองไมกอความเสียหายตอระบบทอและใหความปลอดภัยสูง ความ ปลอดภัยของการใชตองพิจารณาถึงองคประกอบอื่นดวย ไดแก ขอบังคับทาง กฎหมาย คํารับรอง จากสถาบันความปลอดภัย และการเลือกอุปกรณมาใชกับระบบทอตองไดรับการออกแบบมาอยาง เหมาะสม ความเขียนแบบแสดงรายละเอียดในการติดตั้งตรงจุดที่สําคัญมาก ๆ เฉพาะ โรงงานป โตรเคมีหรือกระบวนการผลิตอื่นที่มีความกดดันและอุณหภูมิของไหลสูง ซึ่งมีความรอน ถายโอน ผานระบบทอออกมาอันอาจเกิดอันตรายตอระบบการผลิต ชีวิตคนงานและสภาพแวดลอมได จึง ควรออกแบบอุปกรณยดึ แขวนและหนุนรองทอใหมีความปลอดภัยจริง ๆ 5.3 อุปกรณยึดแขวนทออยางงาย อุปกรณยึ ดแขวนและหนุ นรองทออยางงาย เปน อุปกรณที่มีลักษณะการใชงานและการ ติดตั้งที่ไมสลับซับซอน สามารถใชงานไดทั่วไป มีหลายแบบใหเลือก เชน แบบคลิป (Clips) แบบ ลูกกลิ้ง (Rollers) แบบแถบรัดแยก (Split) และแบบวงแหวนแถบรัดไมแยก (Unsplit Ring) การ ประกอบอุปกรณเหลานี้กับระบบทออาจใชแขนค้ํา (Brackets) แคลปม (Clamps) สลักเกลียว (Bolts) และขอเรงดึงสายลวด (Turnbuckles) ดังรูปที่ 5-1 ใชกับระบบทออุตสาหกรรมทั่วไป มี สภาพการยึดแขวนไมวิกฤตหรือตอรวมกับอุปกรณอื่น ที่รับสภาพวิกฤตของระบบทอน้ํา แคลปมรัด จะมีรู ป ทรงแตกต า งกั น เพื่ อ ให ป ระกอบกั บ เหล็ ก ราง ซึ่ ง ปกติจ ะใช ก ารยึ ด ติ ด หรือ แขวนทอ ถ า ประกอบอยูกับ เหล็กราง สามารถปรับแนวทอไดเพราะไมยึดติดแนนกับโครงสรางโดยตรง

83

รูปที่ 5 – 1 อุปกรณยึดแขวนแบบตาง ๆ

84

รูปที่ 5 – 2 แคลปมรัดทอและปลอกสวมรองทอแบบตาง ๆ

85

รูปที่ 5 – 3 การใชงานอุปกรณยึดแขวนหนุนรองและปลอกสวมรองทอแบบตาง ๆ

86 5.4 ลูกกลิ้งรับทอ ลูกกลิ้งรับทอ (Pipe Rollers) เปนอุปกรณที่ทํามาใชเพื่อรองรับน้ําหนักทอ และใหทอ เคลื่อนที่อยางอิสระตามแนวยาว เมื่อระบบทอรับความรอนหรือเกิดการเคลื่อนที่จากกลไกอื่น ซึ่งตอ ขนานอยูกับแนวระบบทอ การออกแบบอุปกรณนี้ตองคิดน้ําหนักหนุนรองเต็มที่จากน้ําหนักรวมของ ทอ และระบบทออาจหุมหรือไมหุมฉนวนก็ได

รูปที่ 5 – 4 ลูกกลิ้งรับทอแบบตาง ๆ

87

รูปที่ 5 – 5 ลูกกลิ้งรับทอแบบตาง ๆ

5.5 สปริงรับทอ สปริงที่นํามาใชยึดแขวนและหนุนรองรับระบบทอแบงออกได 2 ชนิด คือ สปริงรับภาระ แปรผัน (Variable - Load Spring Support) และสปริงรับภาระคงที่ (Constant-Load Spring Support) ความแตกตางของสปริงทั้งสองนี้จะขึ้นอยูกับระยะเคลื่อนที่ได เชน จากการขยายตัวเพราะ ความรอนหรือแผนดินไหว สปริงแขวนรับทอทุกชนิดจะประกอบดวยสปริงที่สอดอยูในทอหรือ กระบอกโลหะ ปกติจะประกอบอยูในทอเหล็กกลา ตนทุนในการติดตั้งอุปกรณยึดแขวน และหนุน รองทอชนิดนี้ ขึ้นอยูกับการออกแบบที่เหมาะสมและความยากงายในการติดตั้ง นอกจากตัวอุปกรณ สปริงแลวยังมีชิ้นสวนอื่นที่จะนํามาประกอบเพื่อการยึดและแขวน เชน ลวดแขวน อุปกรณยึด

88 ประกอบกับโครงสรางและคานรับทอ สปริงแขวนรับทอทั้ง 2 ชนิดนี้จะมี 3 แบบ คือ สปริงสั้น (Short - Spring) สปริงยาวปานกลาง (Medium-Spring) และสปริงคู (Double – Spring) 5.5.1 แบบสปริงสั้น (Short Spring) ไมนิยมใชกันแพรหลายเมื่อเทียบกับแบบสปริง ปานกลาง และสปริงคูมีกําลังสปริงมากและยุบตัวไดราว 50 เปอรเซ็นตของน้ําหนักทอที่สปริงรับอยู และนํามาใชเมื่อมีการเคลื่อนที่ของระบบทอจากความรอนไมมาก สปริงสั้นเลือกใชงานที่มีระยะ เคลื่อนที่ 0.12.7 มิลลิเมตร 5.5.2 แบบสปริงปานกลาง (Medium Spring) นิยมใชกันแพรหลาย มีทั้งชนิดรับภาระแปร ผันและรับภาระคงที สปริงปานกลางเลือกใชงานที่มีระยะเคลื่อนที่ 12.7 – 25.4 มิลลิเมตร 5.5.3 แบบสปริงคู (Double Spring) ลักษณะเหมือนกับสปริงปานกลาง แตมีสปริงตัว เล็กกวาสอดอยูภายในของสปริงขดใหญเพิ่มอีกหนึ่งขด สามารถรับการยุบตัวได 200 เปอรเซ็นต เมื่อ เทียบกับแบบสปริงปานกลางในการรับภาระเทากัน การเลือกใชงานตองพิจารณาถึงการเคลื่อนที่ของ ระบบทอที่ขยายตัวออกเพราะผลจากความรอน สปริงแขวนรับทอแบงการใชงานออก 3 ลักษณะ การจะเลือกแบบใดนั้น ตองพิจารณา แนวเดินทอวาอยูในแนวดิ่งหรือแนวนอน การขยายตัวไดของแนวทอ เพราะผลของความรอนและ แผนดินไหว ความสูงของหองลักษณะโครงสรางอาคารวาจะตองใชการแขวนหรือหนุนรองระบบ ทอ 5.6 สปริงหนุนรองรับภาระแปรผัน การติดตั้งลวดแขวนทอ (Rod Hangers) และตัวหนุนรองแบบเลื่อน (Sliding Supports) เขากับระบบทอทําใหทอเคลื่อนที่ในแนวดิ่งเพราะความรอน (Thermal Movements) ไดนอย ถาการ ขยายตัวนี้มากเกินไปจะเปนผลใหการหนุนรองที่แกรง (Rigid Support) ถูกยกออกจากจุดหนุนรอง (กรณีน้ําหนักอุปกรณหนุนรองนอย) หรืออาจถูกล็อกติดอยูกับจุดหนุนรอง ทําใหเกิดความเคนจาก การ ขยายตัวของระบบทอเพิ่มขึ้น จําเปนตองแกไขโดยใชการหนุนรอง (Support) ระบบทอดวย สปริงแขวนทอ (Spring Hangers) ซึ่งจะรับแรงที่เกิดขึ้นไดมากกวาขณะทอเคลื่อนที่ 5.7 สปริงแขวนรับภาระแปรผัน (Variable-Load-Hangers) จะนํามาใชรับน้ําหนักคงที่และภาระที่ กระทํากับระบบทอเทานั้น เพื่อใหระบบทอสามารถเคลื่อนที่ไดทั่วแนวดิ่งและแนวนอน สวนสปริง หนุนรองทอ (Variable-Load Spring Supports) การยุบตัวของสปริงขึ้นอยูกับแรงที่ตองการ หนุน รอง (Supporting Force) โดยแสดงคาบนสเกลสปริง สปริงนี้เหมาะกับงานพิเศษเฉพาะ เชน นํามาใชกับระบบทอที่อยูในสภาพวิกฤตเปน ตัวแขวนชนิดยืดหยุนที่นํามาแทนตัวหนุนรองชนิดแกรง (Rigid Support) เชน ปลอกสวมรองทอ และลวดแขวน สปริงแขวนรับภาระแปรผันมี 3 แบบ ขึ้นอยูกับขนาดสปริง ซึ่งหาจากระยะความ

89 เผื่อของการเคลื่อนที่ไดของสปริงแขวน สปริงแขวนรับภาระแปรผันมี 7 ชนิดดวยกัน ตามรูปที่ 5-6 และมี รายละเอียดรวมทั้งการใชงานดังนี้

รูปที่ 5 – 6

5.7.1 ชนิด A ใชแขวนทอในแนวดิ่ง หรือแนวนอนจากดานบน ตัวสปริงถูกออกแบบให ประกอบอยูกับชิ้นสวนที่ใชยึดแขวนทอ โดยมีแทงสลักเกลียวหมุนเขาที่ฝาปดอุปกรณที่ทําเกลียวใน ไว การปรับแรงรั บภาระของสปริงจะหมุน ขอตอ เกลีย วเรงของสลั กเกลี ย วตรงด านลางอุ ปกรณ จนกระทั่งสามารถรับภาระไดซึ่งจะมีเข็มชี้บอกภาระเมื่อถึงจุดที่ตองการ การเลือกใชเมื่อมีชองวาง ดานบนหอง กับแนวระบบทอมาก 5.7.2 ชนิด B จะมีแผนยึดแขวนเดี่ยว (Single Lug) ติดอยูดานบนของกระบอกสปริง เพื่อ แขวนกับโครงสรางดานบนเลือกใชกับงานติดตั้งที่มีชองวางดานบนหองกับแนวระบบทอจํากัด 5.7.3 ชนิด C ดานบนของกระบอกสปริงจะติดแผนยึดแขวนคูเพื่อยึดกับโครงสรางดานบน ที่มีแผนยึดแขวนเดี่ยวเชื่อมติดไวแลว ประกอบกันโดยใชลวดแขวน หรือสลักเกลียว ใชติดตั้งในหอง ที่มีชองวางการแขวนจํากัด

90 5.7.4 ชนิด D สปริงแขวนจะถูกติดตั้งอยูดานบนโครงสรางเหล็ก โดยวางอยูบนเหล็กราวคู มีลวดแขวนสอดผานกระบอกสปริงหอยลงมาเพื่อประกอบกับอุปกรณวัดทออีกทีหนึ่ง สามารถเลื่อน ตําแหนงไปตามรางแขวนไดการปรับระยะจะทําดวยการขันปรับที่ดานบนของกระบอกสปริง 5.7.5 ชนิด E สปริงแขวนจะติดตั้งดานบนโครงสรางเหล็ก โดยวางอยูบนรางคู มีลวด แขวนสอดผานรางคูลงมาที่ปลายลวดแขวนเปนเกลียว เพื่อใสขอเรงปรับระยะแนวทอ 5.7.6 ชนิด F สปริงชนิดนี้จะออกแบบมาเพื่อใชรองรับทอ เฉพาะอยางยิ่งตรงของอทอ โดยติดตั้งกับพื้นมีหนาแปลนประกอบกับกระบอกสปริง เพื่อขันแนนกับพื้นหรือโครงสรางอาคาร และ ยังสามารถประกอบเขากับลูกกลิ้งรับทอได 5.7.7 ชนิด G ประกอบดวยสปริง 2 ตัวที่แขวนรองรับน้ําหนักทอที่วางบนคานหอยรับ แนวทอ (Trapezed) และมีลวดเหล็กยึดแขวนกับโครงสรางดานบน ภาระรอนและภาระเย็น สปริงแขวนทุกชนิดมีลักษณะการทํางานคลายกับชั่งสปริง สําหรับยกวัดปริมาณน้ําหนักในรูปที่ 5 - 7 (ก) แสดงการติดตั้งสปริงแขวนขณะไมรับภาระจากทอ เมื่อ ติดตั้งแลวแขวนทอเขากับสปริง จะรับภาระเรียกการรับภาระของสปริงนี้วา ภาระเย็น (Cold Load) สวนระบบจะเรียกวา สภาพภาระเย็น (Cold Load - Condition) ตามรูปที่ 8 - 7(ก) เมื่อระบบ ทํางานทอ จะเคลื่อนที่เพราะการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิ การกดอัดไดของสปริงจะขึ้นอยูกับการ เคลื่อนที่เนื่องจากความรอน ซึ่งเปนผลจากการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิ ถาสปริงแขวนเปลี่ยนไปจาก สภาพเย็นจะเรียกวาการรับภาระของสปริงนี้วา ภาระรอน (Hot Load) ผลตอการกดอัดของสปริงจะ เปลี่ยนแปลงไปตามน้ําหนักและภาระที่สปริงรับอยู (นอกจากจะเปนสปริงรับภาระคงที่) แมวาน้ําหนักของระบบทอจะสามารถคํานวณไดขณะอยูในสภาพรอนและเย็น แตภาระ อาจเลื่อนจากตัวแขวนหนึ่ง ไปสูอีกตัวหนึ่งถึงจะไมทั้งหมดก็ตาม ในรูปที่ 5 - 7 (ข) แสดงระบบทอ เคลื่อนที่ลง (Move Down) เมื่อการทํางานสภาพเย็นไปเปนสภาพรอน สวนรูปที่ 5 - 7 (ง) ระบบทอ จะอยูภายใตภาระเย็นเมื่อมันเคลื่อนที่ขึ้น (Move Up) โดยการทํางานในสภาพเย็นไปเปนสภาพรอน

91

รูปที่ 5 - 7

ภาระรอนจะมากกวาภาระเย็น ถาทอเคลื่อนที่ลงและภาระเย็นจะมากกวาภาระรอน ถา ทอ เคลื่อนที่ขึ้น การวิเคราะหความเคนที่เกิดจาก 2 กรณีดังกลาว หาไดจากผลรวมของการเคลื่อนที่ เนื่องจากความรอนจากภาระเย็นไปเปนภาระรอน ซึ่งเปนงานที่ยากอันหนึ่งของผูออกแบบในการจะ แบงจุดหนุนทอ (Pipe Support) เพื่อคํานวณหาภาระเย็นสําหรับเลือกสปริงมาติดตั้งและปรับแตง สปริง ขีดบอก บนสปริง (Spring Scale) ของตัวแขวนและการหยอน (Deflection) ของระบบทอ จะตองรูเพื่อที่จะ ตั้งสปริงรับภาระเย็นของสปริงแขวนรับภาระแปรผัน

92 ภาระเย็นหรือภาระการติดตั้ง (Installation Load) ของสปริงรับภาระแปรผัน สามารถ คํานวณจากสูตร ถาทอเคลื่อนที่ลงจากสภาพเย็นไปเปนสภาพรอน ภาระเย็นจะเทากับภาระรอนลบ ดวยคาคงที่สปริง (ปอนดตอนิ้ว) คูณดวยคาสมบูรณของการเคลื่อนที่เนื่องความรอนของทอ (นิ้ว) ถา ทอเคลื่อนที่ขึ้นจากสภาพเย็นไปเปนสภาพรอน ภาระเย็นจะเทากับภาระรอนบวกกับคาคงที่สปริง (ปอนดตอนิ้ว) คูณดวยคาสมบูรณของการเคลื่อนที่เนื่องจากความรอนของทอ (นิ้ว)

บทที่ 6 ฉนวนความรอน และ การหุมฉนวน INSTALLATION AND LAGGING ฉนวนความรอนของทอทาง ( Piping Insulation ) คือสิ่งที่หุมหอทอทางซึ่งประกอบดวย ฉนวนความรอน ( Insulating Material ) วัตถุหุมหอ ( Lagging ) และสิ่งผูกรัด ( Fastening ) ฉนวน ความรอน คือสิ่งที่ตานทานการไหลของความรอน และมีวัตถุหุมหอคลุมบนฉนวนเพื่อปองกันการชํารุด สูญหาย วัตถุหุมหอที่ใชกันทั่วไปก็คือ ผาใบทาสี แลวจึงใชสิ่งผูกรัดมัดทั้งวัตถุหุมหอและฉนวนใหติด กับทอทาง 6.1 พิสัยอุณหภูมิ ( Temperature Range) พิ สั ย อุ ณ หภู มิ ที่ ฉ นวนความร อ นสามารถควบคุ ม ได นั้ น มี ข อบเขตกว า งคื อ ได ตั้ ง แต อุณหภูมิต่ํา ๆ ของเครื่องทําความเย็น จนถึงอุณหภูมิสูง ๆ ของหมอน้ําเรือรบ แตถึงอยางไรก็ตามเราไม อาจใชฉนวนชนิดหนึ่งใหเหมาะสมกับงานชนิดอื่นอีกหลายชนิดไดอยางมีประสิทธิภาพ ฉนวนความ รอน เชน ไมกอก (Cork ) หรือใยหิน (Rock Wool ) ใชในที่มีอุณหภูมิต่ํา สวนฉนวนจําพวกแอ็ช เบซท็อซ, คารบอเนตของแมกนีเซียม ( Carbonate of Magnesium ) วัตถุทนไฟ (Diatomaceous Earth ) อลูมินัมฟอยล ( Aluminum Foil ) วัตถุทนไฟ (Argillaceous Limestone ) ไมกา ( Mica ) ไฟบรัช ( Fibrous ) แกว ( Glass ) วัตถุทนไฟ (Diatomaceous Silica ) เหลานี้ใชกับสิ่งที่มีอุณหภูมิสูง 6.2 ฉนวนความรอน ( Insulating Material) ทร. สหรัฐ ฯ ไดกําหนดคุณสมบัติของฉนวนความรอน ( Insulating Material ) ขึ้นไวเปน มาตรฐานดังนี้ 6.2.1 สามารถทนทานตออุณหภูมิสูงสุดหรือต่ําสุดที่ไดรับจากสิ่งที่ฉนวนความรอนหุมหออยู โดยไมทําใหคุณสมบัติของฉนวนเองตองเสื่อมเสียไป 6.2.2 ตองมีความแข็งแรงเพียงพอที่จะไมเกิดการชํารุดเสียหายเมื่อหยิบยกไปใชงาน หรือเมื่อ ไดรับอาการสั่นสะเทือนในขณะใชงาน 6.2.3 สามารถรักษาคุณสมบัติทางเคมีและคุณสมบัติของการเปนฉนวนไวไดตลอดเวลา 6.2.4 ใชงาย และซอมทําไดสะดวก

94 6.2.5 ไมเปนอันตรายเมื่อเกิดไฟไหม 6.2.6 ไมเปนตัวนําความรอน ( Low Heat Capacity ) ดังนั้นเมื่อใชเปนฉนวนความรอนของ หมอน้ําและเตาหมอน้ํา ( Boiler Wall and Furnace Insulation) จึงทําใหลดเวลาที่ใชเริ่ม ติดไฟหมอน้ํา 6.2.7 ตองไมอมความชื้นและไมเปนเหยื่อของหนู 6.3 ฉนวนความรอนชนิดตาง ๆ 6.3.1 ไมกอก ( Cork ) ชนิดแผนโดยทัว่ ไปใชบหุ องเย็น หรืออาจหลอเปนแทงเพื่อใชหุมทอ เชนไมกอกผสมสารที่ทําใหลุกไหมไดชา ใชหุมทอทางของเครื่องทําความเย็น 6.3.2 ใยแร ( Mineral ) หรือ ใยหิน ( Rock Wool )ใชทําเปนฉนวนความรอนแบบผานวม เสริมลวด ( Wire – Reinforced Pads ) และทําขึ้นเพื่อใชเปนฉนวนความรอนคลุมพื้นที่มากๆ โดยเฉพาะ ดังแสดงในรูป 13 – 24 ภาพ A 6.3.3 เสนใยแอ็ชเบซท็อซ ( Asbestos Fibers ) ใชทําเปนฉนวนความรอนแบบตาง ๆ เชนแบบ แผน ( Molded Sheet) ผานวม ( Pad ) ผาหม ( Blanket ) และ แถบ ( Tape ) ฉนวนเหลานีเ้ หมาะ สําหรับใชกับสิ่งที่มีอุณหภูมิสูงถึง 850º ฟ. ฉนวนดังกลาวมีราคาถูกและน้ําหนักก็เบากวาฉนวนพวก วัตถุทนไฟ (Diatomaceous Earth Type) นอกจากนัน้ ยังมีความแข็งแรงและทนทานอีกดวย ฉนวนกัน ความรอนแบบผานวมหรือผาหม เหมาะสําหรับใชหมุ หนาแปลนหรือลิ้นที่มักจะตองถอดออกบอย ๆ และยังเปนแบบที่ใชเปนฉนวนหุมเรือนเครื่องกังหัน ฉนวนความรอนแบบผานวมที่จัดทําขึ้นมีรปู รางตาง ๆ อยางเหมาะสมกับสิ่งที่มันจะหุมหอ และใชขอเกี่ยวโลหะยึดชิ้นผานวมใหแนบชิดกัน ทัง้ นี้ก็เพื่อ ตองการใหประกอบหรือถอดฉนวนออกไดโดยสะดวก ฉนวนแบบผาหม ( Blanket ) ก็เชนเดียวกัน ไดจัดทําขึน้ ไวมีขนาดความหนาและความกวางตาง ๆกันและยึดใหแนบชิดกันดวยขอเกี่ยวโลหะ สวน ฉนวนแบบแถบ ( Tape )นัน้ ใชสําหรับหุม ทอทางขนาดเล็กที่มีลักษณะโคงงอ และสามารถใชกบั สิ่งที่มี อุณหภูมิสูงถึง 750º ฟ. ฉนวนชนิดนีม้ ีคุณสมบัติในการเปนฉนวนไมคอยดีนกั แตมีประโยชนที่ชวย ลดอันตรายจากไฟไหม

95

รูปที่ 6 – 1 Law Tory Type

96 ฉนวนหุมทอชนิดแม็กนีเซีย แอ็ชเบซท็อซ (Magnesia Asbestos Pipe Covering) รูปที่ 6 – 4(B) เปนฉนวนหุมทอทางไอน้ําทีม่ ีอุณหภูมิสูงที่ใชกันอยูทั่วไป ทําเปนปลอกรูปทรงกระบอกยาว 3 ฟุต และ ผาครึ่งซีกตามทางยาว สวนความกวางนั้นไดทําไวหลายขนาด เพื่อใหเหมาะสมกับขนาดของทอ ฉนวน หุมทอชนิดแม็กนีเซีย แอ็ชเบซทอ็ซ ที่ทําไวใชงานมีอยู 3 ระดับ คือ ระดับที่ 1 ระดับที่ 2 และ ระดับที่ 3 แตละระดับเหมาะที่จะใชกับสิ่งที่มีอุณหภูมิสูงถึง 500º ฟ. 750º ฟ. และ 1050º ฟ. เรียงกัน ตามลําดับ

รูปที่ 6 - 4 รูปที่ 6 - 3

วัตถุทนไฟ (Diatomaceous Earth ) วัตถุชนิดนี้ทํามาจากดินและธาตุแม็กนีเซียม ( Magnesium ) หรือ แคลเซี่ยมคารบอเนต ( Calcium Carbonate ) และมีใยแอ็ชเบซท็อซผสมอยูดวย เล็กนอย แทรกอยูระหวางวัตถุทั้งสองที่กลาวมาขางตน เมื่อเปรียบเทียบกับฉนวนอื่น ๆ แลว วัตถุทนไฟ ชนิดนี้จะมีน้ําหนักมากกวา ราคาก็แพงกวา และยังมีคุณสมบัติในการเปนฉนวนความรอนต่ํากวาอีกดวย แตสวนดีของมันอยูที่สามารถทนความรอนไดสูงถึง 1500º ฟ. ฉนวนหุมทอที่ใชกันอยูโดยมากมักให วัตถุทนไฟ (Diatomaceous Earth) อยูชั้นใน และชั้นนอกใชแม็กนีเซียแอ็ชเบซท็อซ ทั้งนี้เพื่อลดน้ําหนัก ใหนอยลง

97 แผนใยแกว (Fibous Glass Slabs and Butts ) สวนมากใชเปนฉนวนความรอนอยูตามหองวาง หรือหองพักภายในเรือ เพราะมีคุณสมบัติที่ไมคอยจะดูดซับความชื้น หนูและแมลงไมชอบ เชื้อราไม ขึ้นและไมไหมไฟ เมื่อจะนําไปใชใหตัดแผนใยแกวตามรูปรางที่ตองการแลวยึดติดกับผนังของหอง ดวยปนชนิดพิเศษ ( Quilting Pin ) แลวคลุมปดทับดวยผาใยแกวซึ่งยึดติดดวยซีเมนตทนความรอน ( Fire – Resistance Adhesive Cement ) ฉนวนซีเมนต ( Insulating Cement ) ฉนวนชนิดนี้อาจทําขึ้นจากวัตถุชนิดตาง ๆ หลายอยาง แตกตางกันไป ทั้งนี้ขึ้นอยูกับความตองการคุณสมบัติเหลานี้คือ คุณสมบัติในการนําความรอน ( Hฟะ Conductivity) น้ําหนักและรูปราง ฉนวนชนิดตาง ๆ เหลานี้ไดแก แอ็ชเบซท็อซซีเมนต ( Asbestos Cement ) ไดอะทอมะเซียส ซีเมนต (Diatomaceous Cement ) ไมเนอรัล และซแล็กวูล ซีเมนต ( Mineral and Slagwool Cement ) ฉนวนซีเมนตเหลานี้มีประสิทธิภาพดอยกวาฉนวนที่ทนความรอนสูง ชนิดอื่น ๆ แตมีประโยชนมากสําหรับงานปะซอมฉุกเฉินหรือใชเปนฉนวนหุมสิ่งของเล็ก ๆ ที่มีรูปราง แปลก ๆ ลิ้น หนาแปลน ขอตอ ( Joints ) และอื่น ๆ นอกจากนี้ยังใชซีเมนตฉาบผิวหนาของฉนวนกัน ความรอนรูปแทงหรือรูปแผนเพื่อใหมีลักษณะแลดูเรียบรอยหรือผนึกระหวางรอยตอระหวางแทงฉนวนที่ เรียงชิดติดกัน หรือฉาบซีเมนตบนแผนผาแอ็ชเบซท็อซหรือผาแกว ที่ใชเปนสิ่งหุมหอฉนวนใหแลดู เรียบรอย

.............................................................................

บทที่ 7 ตารางขนาดทอ

99

100

101

102

103

104