Îíîí Áàëæèéí áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçàð ò¿¿íèé îð÷íû á¿ñ íóòàã íü Ìîíãîë ò¿ìíèé òºäèéã¿é õ¿í òºðºëõòíèé ò¿¿õýíä ººðèéí äàâòàãäàøã¿é óë ìºðºº òîä ¿ëäýýæ, õî¸ðäàõü ìÿíãàíû õ¿í õýìýýí äýëõèé íèéòýä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí Èõ ýçýí ×èíãèñ õààíû ºëãèé, õ¿éã íü öºãë¿¿ëæ, õ¿¿õýä íàñûã íü õºã溺ñºí íóòàã áèëýý. Òèéìýýñ Èõ ýçýí ×èíãèñ õààíòàé õîëáîîòîé ò¿¿õèéí äóðñãàëààð áàÿëàã áàéäàã.
Áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçðûã áàéãàëèéí õýâ øèíæ, óðãàìàë, àìüòíû àéìãèéí áàéðøèë, ò¿¿õ, ñî¸ëûí äóðñãàëûã íü õàäãàëàõ øààðäëàãà, àÿëàë æóóë÷ëàë õºãæ¿¿ëýõ íºõöºë çýðãèéã õàðãàëçàí ÎÍÖÃÎÉ, ÀßËÀË ÆÓÓË×ËÀË, ÕßÇÃÀÀÐËÀËÒÛÍ ãýñýí 3 á¿ñýä õóâààíà.
Ýä¿ãýý Áèíäýð, Äàäàë, ÁàÿíÓóë ñóìûí íóòãèéí èðãýäèéí äèéëýíõ íü áóðèàä ÿñòíóóä, Íîðîâëèí, Áàÿí-Àäàðãà ñóìàíä õàëõ ÿñòíóóä çîíõèëîí àìüäàð÷ áàéíà. Íóòãèéí èðãýäèéí ãîëëîí ýðõýëäýã àæ àõóé íü ìàë àæ àõóé áºãººä áàéãàëèéã õàìãààëàõ àðâèí ñàéõàí óëàìæëàëòàé. Îäîî ÷ íóòãèéí èðãýä, çàëóó ¿åä ºâºã äýýäñèéí óëàìæëàëò ñî¸ë, àìüäðàõ óõààí ºâëºãäºí äàìæñààð áàéíà.
Àÿëàë æóóë÷ëàëûí á¿ñýä: • Îíöãîé á¿ñýä çààñàí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ • Îéä àð÷èëãàà, öýâýðëýãýý õèéõ • Áàòëàãäñàí õºòºëáºð, àðãà÷ëàëûí äàãóó àí àìüòàí òýäãýýðèéí ñ¿ðãèéí á¿òöèéã çîõèöóóëàõ • Ðàøààí, ýì÷èëãýý, ñóâèëãààíû ÷àíàðòàé áóñàä ýðäñèéã àøèãëàõ • Áàéãàëèéí àÿëàë æóóë÷ëàëûã çîõèîí áàéãóóëàõ • Àÿëàã÷, çºâøººðºë á¿õèé áóñàä õ¿í ò¿ð áóóäàëëàõ, îòîãëîõ • Çóðàã àâàõ, äóóíû áîëîí ä¿ðñ áè÷ëýã õèéõ • Óóë, îâîî òàõèõ, óëàìæëàëò çàí ¿éëèéí áóñàä ¸ñëîë ¿éëäýõ • Íóòãèéí îðøèí ñóóã÷èä àõóéí õýðýãöýýíäýý çîðèóëàí áàéãàëèéí äàãàëò áàÿëàã, ýìèéí áîëîí õ¿íñíèé óðãàìëûã çîõèõ æóðìûí äàãóó ò¿¿æ àøèãëàõ • Ǻâøººðºãäñºí ãàçàð çàãàñ áàðèõ
Îíîí Áàëæèéí áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçàð íü Äýëõèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ñàí (WWF)ãààñ çàðëàñàí çàéëøã¿é õàìãààëàõ øààðäëàãàòàé 35 ýêî-á¿ñ íóòàãò îðäîã. Òèéìýýñ áàéãàëèéí àñàð èõ áàÿëàã, ýêîñèñòåìèéí äàõèí äàâòàãäàøã¿é ãàéõàìøèã, Àçèéí òºäèéã¿é äýëõèéí àãóó òîì ìºðíèé íýã Àìàð ìºðíèé ýõ áîëñîí Îíîí ãîëûí àé ñàâûã õàìãààëàõ íü Ìîíãîë îðíû õóâüä òºäèéã¿é äýëõèéí õýìæýýíä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé áèëýý.
Áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçàðò ìºðäºõ äýãëýì Îíöãîé á¿ñýä: • Õàìãààëàëòûí àðãà õýìæýýã õýðýãæ¿¿ëýõ • Ñóäàëãàà, øèíæèëãýýíèé àæèë ÿâóóëàõ • Óðãàìàë, àìüòíû ºñ÷ ¿ðæèõ íºõöºëèéã õàíãàõ • Áàéãàëèéí ãàìøãààñ ó÷èðñàí õîð óðøãèéã àðèëãàõ àðãà õýìæýý àâàõ
Õÿçãààðëàëòûí á¿ñýä: • Îíöãîé, àÿëàë æóóë÷ëàëûí á¿ñýä çààñàí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ • Óëàìæëàëò àðãààð ìàë àæ àõóé ýðõëýõ • Àÿëàã÷, çºâøººðºë á¿õèé áóñàä õ¿í àøèãëàõ áàðèëãà áàéãóóëàìæèéã áàòëàãäñàí çóðàã, òºñºë, çºâøººðëèéí äàãóó áàðèõ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áîëíî. Äýýðõ á¿ñ¿¿äýä ýäãýýðýýñ áóñàä ¿éë àæèëëàãààã õîðèãëîíî. ÒÕÃÍ-èéí òóõàé õóóëèàñ
Äýëõèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ñàí (WWF)-ãèéí Ìîíãîë äàõü õºòºëáºðèéí ãàçàð Àìàðûí ãóäàìæ-4, 8-ð õîðîî, CÁÄ, Óëààíáààòàð õîò, Ìîíãîë óëñ Óòàñ: +976 11 311 659 +967 11 310 237 www.mongolia.panda.org www.econet.mn È-ìýéë: info@wwf.mn
Îíîí Áàëæèéí ÁÖÃ-ûí õàìãààëàëòûí çàõèðãàà Õýíòèé àéìàã, Äàäàë ñóì Óòàñ: 93014288 www.econet.mn/onongol OBBTsG@yahoo.com
Îíîí Áàëæèéí áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçàð
Õàìãààëàãäñàí îí: 2000 îí Ãàçàð íóòãèéí õýìæýý: Õýíòèé àéìãèéí Äàäàë, Áèíäýð, Íîðîâëèí, Áàÿí-Àäàðãà; Äîðíîä àéìãèéí Áàÿí-Óóë ñóìäûí íóòãèéã õàìàðñàí íèéò 415752 ãà Îíîí Áàëæèéí áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçðûã áàéãóóëñàí íü öýíãýã óñíû èõ íººö á¿õèé Îíîí ãîë, ò¿¿íèé àé ñàâ, îéò õýýðèéí ýêîñèñòåì, ëàíäøàôò ýêîëîãèéí òîãòîö, áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäëûã õàìãààëàõ, ç¿é çîõèñòîé àøèãëàõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæ, áàéãàëü, ò¿¿õèéí äóðñãàëò ãàçðóóäûí àðâèí èõ íººöèéã ò¿øèãëýí àÿëàë æóóë÷ëàë õºãæ¿¿ëýõ, òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð íóòàã, ò¿¿íèé îð÷íû á¿ñýä àìüäàðäàã èðãýäèéã áàéãàëü õàìãààëàõ ¿éëñýä òàòàí îðîëöóóëàõ, óëìààð á¿ñ íóòãèéí òîãòâîðòîé õºãæëèéã õàíãàõàä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé.
Ýíý ãàçàð íü Mîíãîë îðíû õîâîð ç¿éë õºõòºí àìüòäûí õóâüä ÷óõàë íóòàã áîëäîã áºãººä Ìîíãîë óëñûí óëààí íîìîíä 4 ç¿éë (õ¿äýð, øèâýð õàíäãàé, äàãóóð çàðàà, ãîëûí õàëèó), Ìîíãîëûí õîâîðäñîí àìüòíû æàãñààëòàä 2 ç¿éë (õàëèóí áóãà, øèâýð õàíäãàé), îëîí óëñûí óëààí íîìîíä 2 ç¿éë (ñààðàë ÷îíî, íîõîé çýýõ), õîâîðäñîí çýðëýã óðãàìàë, àìüòíûã õóäàëäààëàõ òóõàé îëîí óëñûí êîíâåíö (CITES)-èéí II õàâñðàëòàä 5 ç¿éë (õ¿ðýí áààâãàé, õ¿äýð, ñààðàë ÷îíî, øèë¿¿ñ, ìàíóóë) îðæýý. ßëàíãóÿà äýëõèéä íýí õîâîðäñîí îëîí ç¿éë òîãîðóóíû ºíäºãëºí çóñäàã, í¿¿äëèéí çàìíàë äàãóó ò¿ð áóóäàëëàäàã äýëõèéí õýìæýýíèé ÷óõàë ò¿øèö íóòàã áîëäîã. Öàãààí òîãîðóó
Õàðõèðàà òîãîðóó
Õàð òîãîðóó
Àìàðûí õèëèì õýìýýõ äýëõèéí õýìæýýíä õîâîðäñîí çàãàñ Ìîíãîë îðíû õóâüä çºâõºí Îíîí ãîëä áàéäàã. ̺í Ìîíãîë óëñûí óëààí íîìîíä îðñîí òóë çàãàñ ýíä áèé. Ýíýõ¿¿ ãàçàð íóòàã íü Ìîíãîë îðíû íàðñàí îé, íàðñ, øèíýñ, õóñ á¿õèé õîëèìîã îé òàðõñàí öîðûí ãàíö ãàçàð áºãººä ýíý íü ãîë ìºðíèé óñ ÷èéãèéí ãîðèìûã òîãòâîðòîé áàðèõ, çîõèöóóëàõ õóâààðèëàõ à÷ õîëáîãäîë ºíäºðòýé ó÷ðààñ ýêîëîãèéí òýíöâýðò áàéäëûã õàíãàõàä ÷óõàë íºëººòýé. Ìîíãîë óëñûí óëààí íîìîíä îðñîí äàãóóð øèíýñ, êðûëîâûí íàðñ íü çºâõºí òóñ ãàçàðò òàðõñàí áàéäàã.
ªâºãò òîãîðóó
ÁÖÃ-ûí õàìãèéí ºíäºð öýã íü Õýö¿¿ ºíäºð óóë (1568,4), õàìãèéí íàì öýã íü Áàëæ, Îíîíãèéí áýë÷èð (840,0) áîëíî. Óóëñûí õàæóó èõýíõäýý íàëóó, îðîé íü ãîëäóó áºìáºãºð, àñãà ÷óëóó áàðàã áàéõã¿é áºãººä õàà íýã õàä öîõèî á¿õèé Èõ, Áàãà ¨ë, Äýãýí, Æèãýí çýðýã ¿çýñãýëýíò õàâöëóóä áàéäàã. ̺í áàéãàëèéí ¿çýñãýëýí á¿ðäñýí Áàëæ, Îíîí, Õ¸ðõîí, Áºõõºí, Àãàö, Õýð, Ãàëòòàé, Óëèàñòàé, ×óëóóò çýðýã ãîë ìºðºí, Õ¿ðõðýý, Öàãààííóóð, ßíãè çýðýã òîìîîõîí íóóðóóä áèé. Îíîí Áàëæèéí ñàâ íóòàã íü Äàãóóðûí õýýð ð¿¿ ò¿ðæ îðñîí Ñèáèðèéí îé òàéãûí ºìíºä ñýæ¿¿ðò îðøèõ ºâºðìºö òîãòîöòîé, àìüòàí, óðãàìëûí îëîí ÿíç áàéäëààð áàÿëàã áîëîâ÷ ìàø ýìçýã ýêîñèñòåì á¿õèé íóòàã þì.
Óëñûí õèë Îíöãîé á¿ñ Àÿëàë æóóë÷ëàëûí á¿ñ Õÿçãààðëàëòûí á¿ñ