Ø.Âàí÷ààðàé
Ðåäàêòîð: ¨.Îíîí
Óëààíáààòàð õîò 2005 îí
2
Ðåäàêòîðûí ¿ã Ýíý íîì áîë àðãàëü, óãàëçíû ñ¿ðãèéí åð áóñûí àìüäðàëûã óðàí ñàéõíààð ãàéõàëòàé ñîíèðõîëòîéãîîð ä¿ðñëýí ãàðãàñàí òºäèéã¿é ¿¿ãýýðýý äýýä òºðºëò õ¿ì¿¿íèé áîëîí äîîä òºðºëò àäãóóñàí àìüòäûí õ¿ðòýë òîéð÷ ãàð÷ áîëäîãã¿é õîðâîîãèéí õàòóóõàí õóóëèéã äàãàí òºðæ, õýñýãõýí õóãàöààíä ç¿ãã¿éòýæ, ºñºæ, ººäëºí ºíäèéæ, õàãàöàë çîâëîí ¿çýæ äóð ìýäýí æàðãàõ ìýòèéã àìññààð õîðâîîãîîñ õàëüäãèé㠺㿿ëñýí òóë õ¿¿õýä çàëóó÷óóä, õýí áîëîâ÷ ¿¿íèéã óíøâààñ ýíýõ¿¿ æàì ¸ñûã íýãýíòýý óõààðàí í¿ãëèéã òýâ÷èæ, ñýòãýë ñàíàà øóëóóäàí àðèóñàõàä òàíü òóñ áîëíî ãýæ íàéäíàì. ¨.Îíîí
Çîõèîã÷èéí ¿ã Ìèíèé áàãàä Õàíãàé, Àëòàéí óóë íóðóóä, òýäãýýðèéí òàë õºíäèéí áîð òîëãîäîä Àðãàë, óãàëçíû ñ¿ðýã àäóó ìàë ìýò îëíîîðîî ñ¿ðýãëýí èäýýøèæ, õ¿¿õýä àõóé íàñíû ìèíü áàÿð õººðèéí íýãýí õýñýã áîëæ áàéâàà. Ìàíàéõàí çóíäàà Õàíãàéí íóðóóíû áàðóóí ñóãà áîëîõ îäîîãèéí Çàâõàí àéìãèéí ßðóóãèéí ãîëûí ýõ, èõ óóëñûí ãîë, ãîðõèíû íîãîî õàëèóðñàí íóãààð çóñàæ, õàâàð íàìàðòàà Õàíãàé, Àëòàéí íóðóóíû áàðóóí ÷àíàäûí àëü àëèíû òºðõ òºëâèéã àãóóëñàí õàä àñãà á¿õèé óëààí óóëñûí àð ºâðººð íóòàãëàí íàìàðòàà ºìíº ç¿ã í¿¿äýëñýýð Àëòàéí íóðóóíû áàðóóí õîéò ç¿ãèéí íàìõàí áîð óóëñûí ºâºð íºìºðò ºâºë溺ä, õàâàð áîëìîãö ýðãýí í¿¿äýëëýæ ìºíººõ óóëñûã äàìæèí íóòàãëàñààð çóíû äýëãýð öàãò óñ ãîë íü öýíõýðòýõ Õàíãàéí óóëñäàà èðäýã áàéâ. Èéìèéí ó÷èð ìàíàé íóòãèéí ìèíèé ¿åèéíõýí àðãàëü, óãàëçíû ñ¿ðãèéí èòãýõýä áýðõ ãàéõàëòàé ñîíèí àìüäðàë, òýäýíä òîõèîëääîã ýìãýíýëòýé ó÷ðàë á¿õíèéã õ¿¿õýä íàñíû äýâð¿¿, õººð¿¿ çàíãààð õóðö ìýäýð÷ óëìààð òýäíèé çàí òºðõ, àìüäðàë íü ñýòãýëä ìèíü òîäõîíîîð çóðàéí ¿ëäæýý. Èéìèéí ó÷èð áèâýýð ýíýõ¿¿ òóóæèéã àðãà áóþó òýðëýõýä õ¿ðñýí áèëýý. Ýíýõ¿¿ òóóæèä ãàð÷ áóé Àðãàëü, óãàëçíû ñ¿ðãèéí õ¿ì¿¿íèé àìüäðàë ìýò ñîíèí ÿâäëóóä ìèíèé õàðæ ¿çñýí ç¿éëñ áºãººä ýíý á¿õýíä õ¿¿õýä áèäíèé ñýòãýë õººð÷ áàÿñàõäàà áàÿñàæ, áàñ ãóíèãëàí õàðóóñàæ óéëàõ íü õîëã¿é ÿâñíûõ õ¿¿õäèéí àðèóõàí ºðºâ÷ 纺ëºí ñýòãýë øèíãýñýí áîëîé. Ø.Âàí÷ààðàé
3
Óóë óñ, òàë õºíäèé äîâ òîëãîä á¿õýí ººðèéí ãýñýí äàâòàãäàøã¿é ºí㺠àÿñòàé áàéäàã áèëýý. ¯¿íèéã äàãàæ àí àìüòàí, æèã¿¿ðòýí øóâóó àìüäðàí áàéõ á¿ëãýý. Àëòàéí ñ¿ðëýã óóëñûí ãàãöõ¿¿ àðãàëü óãàëçíû ñ¿ðýã ë ìýäýõ íóóöõàí áóòíû ¸ðîîëä Óõàà Áîð åðòºíöºä àíõ ìýíäýëæýý. Ò¿¿íèé äóãàðèã æèæèãõýí í¿ä ýõëýýä þóã ÷ îëæ õàðæ ÷àäàõã¿é áàéñíàà õàìãèéí ò¿ð¿¿í ýõèéãýý ¿çýâ. Äàðàà íü õºõ òýíãýð, õàíàí õàä, ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ ìóøãèðñàí äàíõàð ýâýðòýé õºãøèí óãàëç* çýðãèéã áàñ ¿çæýý. Õºõ òýíãýðèéí ìàíäàëä õàð áàðààí çàëààòàé á¿ðãýä äàãøèí õººð÷, õàæóóõàíä íü õýðýãò äóðòàé àëàã øààçãàé öóãëàðàí øàãøèí ñîíèðõîõûã òýð äóóëàõ ÷àäâàðã¿é áàéëàà. Óõàà Áîð íîéòîí äýëáýãýð ÷èõýý íýãýíòýý ñýãñðýýä òóðüã¿é íàðèéõàí õºë äýýðýý òýíöýí áîñîõ ãýýä ÷àäàëã¿é ñàëãàíàí óíàâ. ̺íãºí õîøóóò ýõ àðãàëü** á¿ëýýí õýëýýðýý ò¿¿íèé áèåèéã äîëîîí òºäõºí ìºë÷èéòºë öýâýðëýõýä ¿ñ íü äîðõíîî õàòàæ, áèå õºíãºðºí áîñîîä èðýâ. Òýð Óãàëç* - ýðèéã íü õýëíý Àðãàëü** - ýìèéã íü õýëíý
4 èõýä äààðñíààñ áºìáºëçòºë ÷è÷èð÷ ýíõðèéëýí äóóãàðàõ ýõèéíõýý áèåä íààëäàí á¿ëýýí öàâü óðóó íü ç¿òãýí 纺ëºí ¿ñò õàëóóí õºõºíä õîøóóãàà õ¿ðãýõ òºäèé áîëîõîä á¿ëýýõýí ñ¿¿ àì õàìàð óðóó íü àÿíäàà øèâðýí àñãàðàâ. Óõàà Áîð òýã òýãñýýð ýõèéíõýý òîâðóó øèã æèæèãõýí õºõèéã ¿ìõýæ àâáàë íàðòàä þóãààð ÷ ñîëüæ áîëäîãã¿é ýõèéí õàëóóí óóðàã àì óðóó ãîîæèí äîòðîîñ õàëóó ä¿¿ãýí áèåèéã òºäõºí òýíõð¿¿ëýõ íü ýíý åðòºíöºä ìýíäýëñíèé àíõíû ÷óõàã æàðãàë áàéëàà. ̺íãºí õîøóóò ýõ àðãàëü áèåèéí òàðãà òýâýýðýã, õ¿÷ ÷àäëàà áàéãàëèàñ çàÿàñàí õàòóó ÷àíä õóóëèàð ãàãöõ¿¿ Óõàà Áîðûí òóëä çîðèóëàí áàéñàí áºãººä á¿òýí òàâàí ñàðûí òóðø áàãà áàãààð õóðèìòëóóëñàí àíãèð øàð óóðãàà ò¿¿íä õàðàìã¿é èâëýæ áàéãàà íü ýíý áàéæýý. Óäààã¿é áàéòàë Óõàà Áîðûí íîéð õ¿ð÷, í¿äíèé çîâõè àíèëäñàí òóë íîãîîí áóòíû ¸ðîîëûí á¿ëýýí ãàçàð íàì óíòàæ îðõèâ. Ò¿¿íèé çîî íóðóóíû ¿ñ óóëûíõàà õàä ìýò óëààí áóóðàë àòàë Ẻð õýâëèéí ¿ñ íü ýõèéãýý äóóðàéí õ¿ðýí áîð àæýý. Óóëûí ýíãýðýýð õàðãàíà, øàâàãíû ºòãºí íîãîîí áóò ñàãñàéí ýëãýí óëààí öîõèîòîé ýíýõ¿¿ óóëûí áýë õ¿ðòýë õàä, ÷óëóó áàðñàéíà. ×óëóóíû çàâñðààð óðãàñàí õºõ ÿðãóé èíýýìñýãëýõ ìýò äýëáýýãýý äýëãýí íàðàí ç¿ã õàíäàõ áºãººä õàäíû ¸ðîîëîîð ñóãñðàõ õýíç íîãîî ãÿëàëçàí õàðàãäàíà. Ñàÿõàí ìàíäñàí çóíû ýõýí ñàðûí õóðö íàðíû ìºíãºí óòàñ øèã öàöðàã îãòîðãóéí õºíãºí ìàíàíã íýâòëýí òóñàõàä ãàçàð äýëõèé òààëàìæòàé ÿà ìèøýýõ ìýò áîëîîä òàëûí áèò¿¿ óíèàðûí äóíä áîëæìîð øóâóóä ¿é ò¿ìýí ºí㺠àâèàãààð óÿíãà ÿðóóõàí ýãøèãëýæ áàéâ. Ýíý á¿õèé çîõèñò áàéäàëä Óõàà Áîð á¿¿âýéëýãäýí á¿ð ÷ áºõ íîéðñîõ àæýý. Òýâíýí ÷èíýý ¿¿ëã¿é öýëìýã òýíãýðò õýä¿éíýý íèñýí ýðãýëäýõ á¿ðãýä òîëãîéãîî ãóäàéëãàí óëàì á¿ð îéðòîí äîîøëîõ áîëîâ. ̺íãºí õîøóóò ýõ õ¿¿ãèéíõýý ¿ñèéã ¿íýðëýí áàéæ, õîøóóãààðàà 纺ëºí íóäàðâààñ Óõàà Áîð öî÷èí ñýðýâ.
5 Ýõèéí õàëóóí ñ¿¿, ýýëòýé íàðíû èë÷ èâýýë ò¿¿íèéã çýãñýí òàìèð òýíõýý îðóóëñàí áàéëàà. Ýõ íü õàìðàà øóóõèòíóóëàí ø¿íãýíýòýë àãààð òàòàí, ººä õàðààä ãàçàð äýâñëýí äîõèî ºãºõºä Óõàà Áîð äýýø õàðâàë ìàõèð õ¿ðýí áîð òîëãîéòîé
íýâñèéñýí
áàðààí àìüòàí ãÿëàëçñàí çàíàëò í¿äýýð ò¿¿íèéã øèðòýí, äýýã¿¿ð íü ýðãýõ ¿çýãäýâ. Àäãóóñ àìüòíû çºí áèëãýýð àéìøèã òóëãàðñíûã ìýäýíã¿¿ò Óõàà Áîð ýõèéãýý äàãàí óõàñõèéí õàðàéíãóóò á¿ðãýä øóóãèí äàéð÷ýý. ̺íãºí õîøóóò ýõ íýãýíòýý áóëòàí çàéëæ àìæààä á¿ðãýäèéí äàéðàõ õ¿÷èíä õàëüò öîõèãäîí óíàñàí Óõàà Áîðûã õîøóóãààðàà ò¿øèí áîñãîîä äàãóóëàí äàâõèâ. Íýã ìýäýõíýý Óõàà Áîð ýõèéíõýý Ẻðºíä íààëäàí òàëûí áîð òîëãîäûí äóíäóóð õàðàéæ ÿâàâ. Òýãòýë ýõ íü îãöîìõîí ýðãýýä õàä ÷óëóóòàé óóë ººäºº áóöæýý. Ìàõ÷èí øóâóó àõèí äàéðàõã¿éã ìýäñýí ìºíãºí õîøóóò ýõ ààæóóõàí ÷ºëººòýé õàòèð÷ ÿâàâ. Òýíõýý òàìèð îðîîä ýõèéãýý äàãàí ã¿éæ ÿâàà àðãàëèéí õóðãûã ø¿¿ðýõ ÷ àìàðã¿é ãýäãèéã á¿ðãýä ìýäýõ ó÷è𠺺ð òèéø íèñýí îäñîí áîëîëòîé. Óõàà Áîð ýõèéíõýý ààæèìõàí õàòèðààã ã¿éöýõã¿é øàõàì ÷èõýý õóëìàéí áàéäàã ÷àäëààðàà ýâõðýí õàðàéõ àæ. Òýãòýë ýõ íü óóëûí äàøèëáà𠺺ä ãàðààä øàâàãíû ºòãºí áóò óðóó øóðãàí îðæ, íóóöõàí äàëä õîíõîðò îðæ õýâòýõýä Óõàà Áîð ýõèéíõýý õàëóóí Ẻðºíä íààëäàí íàì óíòæýý. Óõàà Áîðûí àìüäðàëûí ýõíèé ºäºð èíãýæ ýõëýâ. Çóíû ýõýí ñàðûí òýí¿¿õýí ºäðèéí õóðö íàðàí ãàçàð äýëõèéã ãèéã¿¿ëýí òîëü øèã öýíõýð îãòîðãóéí äîð àëñûí óóë õºõºðíº. Óõàà Áîð ýíý õºõ óóëñûã äàìæèí àìüäðàõ ¸ñòîé áàéëàà. Óõàà Áîð õàíàòàë óíòààä ñýðâýë ãÿëàëçñàí íîãîîí áóòíû çàâñðààð õóðö íàðàí øàãàéí òîëüäîæ, áèåèéã òààòàéõàí öîíîîõ áºãººä áîñîõ ãýòýë õàæóóõàíä íü èäýýøëýí áóé ýõèéí íü ýíõðèéëýí ìàéëàõ äóó ñîíñòîîä, õàðèó äóóãàðàí ò¿¿í òèéø õàðâàë ìºíãºí õîøóóò ýõ
6 îéðòîí èðæ ÷èíýð÷ õàòóóðñàí 캺ìíèé ìºíººõ òîâðóó øèã 纺ëºí õºõºº àìàíä ¿ìõ¿¿ëýýä, õàãàöàõ àðãàã¿é ñàéõàí õàëóóí ñ¿¿ãýý õàðàìã¿é õàéðëàõ á¿ëãýý. Èíãýæ Óõàà Áîð ýõèéí ñ¿¿ã õºõºæ áàéñíàà íýã ìýäýõýä ë ºíººõ áóòàí äîòîðõ ºâñ íü íàëñàí äóëààí õîíõîðòîî íàì óíòñàí áàéäàã áàéæýý. Óõàà Áîð ýõèéí øèìòýé, õàëóóí ñ¿¿ã õàíàòàë õºõºí, ýýëòýé äóëààí õîíõîðò èéíõ¿¿ ýðõ òààâààðàà ºñºí õºðºâæèæ áàéâ. Äàðàà íü çóíû òàíñàã ñàéõàí ºäºð ýõèéãýý äàãàí áàë áóðìûí ñýíãýíýñýí ¿íýðò öýöýãò íóãûí äóíäóóð òîíãî÷èí ÿâàõ Óõàà Áîðä õý÷íýýí æàðãàë öýíãýëòýé áàéñàí ãýæ ñàíàíà. Åðòºíöºä àíõ ìýíäëýõäýý áîñîæ ÷àäàõã¿é õýðõýí çîâæ áàéñàí, äààð÷ õºðñºí人 õýðõýí áºìáºãíºí ÷è÷èð÷, ýõèéíõýý õàëóóí óóðãûã õºõººä àðàéõèéæ òýíõýë çàëãàí àìðàí óíòàæ áàéòàë á¿ðãýä äàéðñàí çýðãèéã öºìèéã òýð ìàðòæýý. Òýð áîíäãîð ñ¿¿ëýý ñºõºí, õýäýí õîðãîë óíàãààä ýõèéãýý òîéðîí òîãëîí ã¿éõýä íÿðàé áèåòýé, òóðàíõàé ìºíãºí õîøóóò ýõ Óõàà Áîðûã îñîëäîí óíàõ âèé ãýñýí øèã çàæëàí áóé ºâñºº çàëãèæ ÷àäàëã¿é àìàíäàà òàñ çóóãààä í¿ä ñàëãàëã¿é àæèí õàðæ áàéñíàà òýñýæ ÷àäàëã¿é ã¿éí î÷èæ, àðãàäàí ó÷èðëàõ ìýò ìàéëàí çîãñîîíî. Èíãýõäýý ýõ àðãàëèéí í¿äíèé õàðö èõ ë áîëãîîìæèëñîí áàéäàëòàé ñîðãîã õÿíàìãàé áîëñîí áàéäãèéã Óõàà Áîð ÿàõàí ìýäýõ áèëýý. Òèéìèéí òóë Óõàà Áîðûí ýíý ìýò ãýíýí òîìîîã¿é çàí ýõèéãýý çîâîîñîîð ë áàéâ. Óõàà áîð ãàíö íýã õýíç íîãîî òàñäàí èääýã áîëñîí õîéíîî áàñ ë ç¿ãã¿éòýí îãò èäýæ áîëîõã¿é ºâñèéã õ¿ðòýë äºíãºæ öóõóéí áóé ø¿äýýðýý çóëãààí òóðãèí õàÿäàã áàéëàà. Çàðèìäàà øºíº îðîé áîëòîë õàä àñãà äàìæèí ã¿éæ, àìüäðàëûí òºâºãòýé íóóöûã ìýäýõ, áàñ íóòàãëàí áóé óóëûíõàà ñ¿ð æàâõààíààñ ñ¿ðäýñõèéí òýíýæ ÿâàõàä ò¿¿íä àÿòàéõàí áàéëàà. Óõàà Áîð óäàëã¿é ºâñºíä îðæ, ¿ñ íü ã¿éöýæ, áîãèíîõîí ãîîëèã õ¿ç¿¿íä íü çîãäîð óðãàæ ýõëýâ. Òýð èõýä òîìðîí, õºðºâæèæ ýõýýñýý õîëäîí èäýýøèëäýã áîëñîí õîéíîî ýõèéíõýý ñ¿¿ íü áàðàãäàí áóé øàë÷ãàð 캺ìèéã áààõàí ¿ëãýæ áàéñíàà ñ¿¿íèé àìòàíä óëàì øóíàí õîøóóãààðàà õ¿÷òýé íóäðàõàä ýõ íü ºåºñºí àëäàæ óíàæ áàéõ íü èõ ë èíýýäòýé áàéâ Õºõ óíèàðûí äóíä ñ¿íäýðëýí õàðàãäàõ àëñûí óóë íóðóóäûã õàðààä Óõàà Áîð õààøàà ÷ õàìààã¿é
7 óóë óñíû ÷àíàä óðóó ã¿éí îäìîîð áîëíî. Òýãýýä öàòãàëàí áèåý íàðàíä ýýí ç¿¿ðìýãëýí áàéõäàà òóðàíõàé ÿíõèãàð áèåòýé ìºíãºí õîøóóò ýõ íü ìàíàí ã¿äýí òàòñàí óóë íóðóóäûí äýýã¿¿ð àãààðò ä¿¿ëýí íèñýæ, ñ¿¿í áîðîî îðóóëàõàä ò¿¿íèéã àðãàëü, óãàëçíû ñ¿ðýã àìàà àíãàéí çàëãèëàí áàéãààãààð ç¿¿äëýí òààâààðàà ñýðäýã áàéëàà. Åð íü Óõàà Áîðä àðãàëü, óãàëçíû ñ¿ðýã òýíãýðò ä¿¿ëýí äàâõèõ þìóó òýíãýðýýñ ýõèéíõ íü ñ¿¿í áîðîî øèâðýí îðæ áàéõ îëîíòàà ç¿¿äëýãäýõ àæýý. Íàìðûí
íàðòàé
òîãòóóõàí ºäºð ýíýõ¿¿ àìòàò
ñàéõàí
ç¿¿äýý
ç¿¿äëýí
óíòàæ
áàéòàë
òýíãýð
ìàø
õ¿÷òýé
í¿ðãýëýí, õà÷èí àéìààð äóó ãàð÷ õàä, óóë öóóðàéòàí õàøãèð÷ æèãòýé áîëîâ. Óõàà Áîð öî÷èí óõàñõèéí áîñîîä ýõ óðóóãàà ã¿éæýý. Ãýòýë ìºíãºí õîøóóò ýõ íü îéð õàâüä áàéñàíã¿é òóë ò¿¿íèé ç¿ðõ, öýýæèíä áàãòàæ ÿäàí öîõèëæ, õàäàí äîòîð èéø òèéø ñàíäðàí áààõàí äàâõèâ. Óõàà Áîð èõýä àéñàíäàà ä¿¿ëýí äàâõèñààð äàéñíààñ íóóãäàí õîðãîäîæ áîëîõ õàäàí õîíãèëûí ¿¿äýíä èðýõýä áàðàã áàõàðäàí óíàõ øàõàâ. Ýíý õîíãèëûã ýõ íü çààæ ºãñºí áèëýý. Òýãòýë òýíãýðò í¿ðãýëýõ ºíººõ àéìààð ÷àíãà äóó õàðèí óëàì õîëäîí ºíãºð÷ áàéâ. Óõàà Áîðûí ç¿ðõ æèãòýé ò¿ðãýí öîõèëîí, ÷èõ øóóãüæ, í¿ä ýðýýëæëýõ òóë ýõèéãýý äýìèé äóóäàí ìàéëàí õýâòæýý. Òýãòýë ýõ íü ºâñ çóëãààí ààæóóõàí èðýýä öàãààí õººñ áóðçàéñàí ò¿¿íèé æèæèãõýí õîøóóã ¿íýðëýýä òýíãý𠺺ä õàðëàà. Õºõ òýíãýðèéí ìàíäàëä ãÿëàëçñàí òîì öàãààí àìüòàí íèñýí ÿâàõûã Óõàà Áîð áàñ îëæ õàðàâ. Ýõèéíõýý áàéäëààñ îãò àþóëã¿é áîëîõûã ìýäñýí Óõàà Áîð ñýõýý îðæ, òýðõ¿¿ íèñýí ÿâàõ òîì öàãààí àìüòíûã ñàéòàð áàñ àæèãëàëàà. Óðò ñ¿ðëýã äàëàâ÷ààðàà àãààðò ãóëñàí íèñýõ òýð àìüòàí õàäàí öîõèî øèã àâàðãà ëóò áèåòýé, õ¿íãýíýñýí õ¿÷èðõýã äóóòàé àòàë ýýæ
8 õ¿¿ õî¸ðûã îãò òîîñîí øèíæã¿é óóëñûí äýýã¿¿ð äàëä îðîâ. Ò¿¿íýýñ õîéø Óõàà Áîð åðòºíöèéí ñîíèí õà÷íûã ¿çýõ õ¿ñýë íü óëàì îðãèëæ, óóë òîëãîä äàìæèí ÿâ÷èõäàã áîëëîî. Ýõ íü ò¿¿íèéã òóâò äàãàæ ÿâàõ áîëîâ÷ çàðèì ¿åä ¿äèéí æèí õàëóóíä èõýä ÿäðàõ òóë àëñàä ÿìàð íýãýí ñýæèã òºð캺ð ÷èìýý àíèð áàéõã¿é àâààñ ò¿ð îðõèæ ãàíöààðàíã íü ýðõ äóðààð íü áàãàõàí øèã ÿâóóë÷èõäàã áàéâ. Íýãýí ë¿ãõèéì õàëóóí ºäºð Óõàà Áîð ýýæýýñýý õîëäîí óóëíààñ òàë óðóó áóóæýý. Óðüä ºìíº îãò ÿâæ ¿çýýã¿é í¿ä àëäàì õýýð òàë ò¿¿íä þóòàé áèøðýë òºðºì ñîíèí õà÷èí áàéñàí ãýæ ñàíàíà. ̺íãºí õîøóóò ýõ, ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ äàíõàð ýâýðò àëü àëü íü èéøýý åð íü ç¿ãëýäýãã¿éí ó÷ðûã òýð áàñ ìýäýõã¿é áàéæýý. Ò¿¿íèé áèåèéã õóðö íàðàí ýýõ á¿ð øºðìºñ øàíäàñ ÷àíãàðàõ ìýò áîëîîä õýýð òàëûí õºõ óíèàð ÷àíàãø óëàì äàëëàí äóóäàõ øèã ÷... Òàëûí öàðöàà, äýâõðýãèéí òàðèà áóäàà öàöàõ ìýò ñîíèõíîîð ¿ñ÷èí, øààãèõ äóóíä Óõàà Áîð á¿ð ÷ õººð÷ äîãäëîîä óóëàíä õîâîð òîõèîëäîõ ø¿¿ñ èõò àìòëàã àãü òààíûí ñýíãýíýñýí ãàðãóóä ¿íýðò ìàíñóóðàí ÿâëàà. Ýðãýí òîéðíû ýíã¿¿í ÷ºëººòýé áàéäàëä áèå òàâèð÷ ñýòãýë õººðñºí Óõàà Áîðä îãòîðãóé õ¿ðòýë óëàì òóíãàëàã óóæèìõàí áîëñîí ìýò áàéâ. Òàëûí áîð áîëæìîðûí øóëãàíàí æèðãýõ äóóíä Óõàà Áîð óÿðñõèéí áàñ ìàøèä äîãäëîîä ñóãñàëçñàí õºõ àãèíààñ äóð ìýäýí ¿ìõëýí óóëíààñàà óëàì á¿ð õîëäñîîð áàéëàà. Óõàà Áîð õýä õýäýí ãóó æàëãà ãàòàëæ, íàìõàí íîãîîí ã¿âýýã äàâæ, íýãýí áàãààõàí õºíäèéã îãòëîí ãàð÷ýý. Ò¿¿íèé ºìíºõºí ç¿éë ç¿éëèéí æèã¿¿ðòýí øóâóóä äàëü æèã¿¿ðýý äýëãýí íèñýí áóóõ, ¿çýñãýëýíò íýãýí íóóð öýíõýðòýí õàðàãäàõ àæ. Óõàà Áîð áàãûí áàäðàíãóé õ¿ñýë òýì¿¿ëýëäýý õºòëºãäºí òýðõ¿¿ ¿çýñãýëýí òºãºëäºð íóóð óðóó äºõºæ ÿâòàë ñàõëàã ºâñ óðãàñàí òàë äóíäóóð çóðàéñàí óëààí øîðîîí çàì äàéðàëäàâ. Ò¿¿íèé óëààäñàí íàðèéí øèðõýãòýé øîðîîã ¿íýðëýæ ¿çâýë îãèóäàñ õ¿ðýì ìóóõàé ¿íýð õàìàðò õàäàæ, äîòîð íü ìóóõàé îðãèñîí òóë Óõàà Áîð óõàñõèéí áóöàæ ã¿éâ. Òýãòýë òýíãýðò íèñýí ÿâñàí ºíººõ ëóò öàãààí àìüòíû äóóíààñ àðàé áàãà øèã äóó ñîíñòîîä øîðîîí çàìààñ ¿íýðòñýí ìóóõàé ºìõèé ¿íýð òàðõè òîëãîé ìàíñóóðàì õàíõëàõàä òýð èõýä ñýðýìæëýí òýíãý𠺺ä õàðâàë òàëûí áîð áîëæìîðóóä àãààðò æèðãýõýýñ ººð þó ÷ õàðàãäñàíã¿é. Àëñûí óõàà ã¿âýý äýýã¿¿ð çóðàì, òàðâàãà õ¿ðòýë îãò
9 òîîñîí øèíæã¿é àÿ òààâààðàà èäýýøëýí áàéãààã áîäâîë àþóëã¿é áîëîëòîé. Óõàà Áîð ñàëõè ñºðºí çîãñîæ, äýëáýãýð ÷èõýý ºðãºí ñîíîðäîí áàéòàë õàæóóõàí ã¿âýýí äýýã¿¿ð íü ãÿëàëçñàí á¿ëòãýð í¿äòýé, òýã äºðâºëæèí áàðààí àìüòàí óõàñõèéí ãàð÷ èðýâ. Èõýä öî÷èí õèðäõèéñýí Óõàà Áîð ÷ óóë ººäºº óõàñõèéæýý. Ò¿¿íèé õºë õºíãºí áºãººä ÷àäìàã, áèå áàãà, áàñ õºõ íîãîîíû øèìä ¿íýíõ¿¿ òýíõýý òàìèð îðñîí òóë õîðîìõíîî öîéëîí õîëäîæ àìæèâ. Òýãòýë àÿíãà íèðãýõ ìýò äóó õýäýíòýý ãàð÷, ò¿¿íèé ºìíº, áàñ äºðâºí õºë äîîð íü øîðîî ìàíàñõèéõ òóë Óõàà Áîð áóëòàí çàéëæ îéæ áóóí, óõààíã¿é çóãòàæ ÿâàâ. Òýð çóãòñààð óóëûí õîðìîéä àðàéõèéæ õ¿ð÷ ÿâòàë íóðóóí äóíäóóð íü õàëóóí òºìºð ñàâààãààð ìàø õ¿÷òýé îðîîëãîí àâàõ øèã áîëîîä õýñýãõýí ãàçàð õàëóó øàòàæ, õýäýí áóò ¿ñ ãàçàð óíààä òýñýõèéí àðãàã¿é ìóóõàé ¿íýð ¿íýðòýâ. Þó áîëæ áóéã îãò óõààðààã¿é Óõàà Áîð õýäýí öîõèîíû öààãóóð õàðàéí äàëä îðîîä, õýäýí ¿õýð ÷óëóóã àëäàëã¿é ãèøãýí ä¿¿ëýí õàðàéñààð óóëûí õÿðä ãàðàâ. Òýãýýä äýìèé ë àìüñãààäàí ÷èìýý ÷àãíàæ áàéòàë àéæ ñàíäàðñàí ìºíãºí õîøóóò ýõ óõààí æîëîîã¿é äàâõèí èðæýý. Ò¿¿íèéã àþóëòàé àìüòàíä õýðõýí õººãäºí àðãà ÿäàí ÿâààã óóëíààñ õàðñàí òóë ýõ àðãàëèéí ç¿ðõ öîõèëîí, áèå ñàëãàíàí áàéâ. Óõàà Áîðûí ñýðâýýíèé òóñ ãàçàð ÿñàíäàà ÿíãèíàí ìàøèä ºâäºõ áºãººä øàðõíààñ ø¿¿ðýõ õóíäàí ÿãààí öóñ õîìîã äàãàí óðñæýý. ̺íãºí õîøóóò ýõ àðãà òàñàðñàí ÿíçòàé ò¿¿íèé øàðõûã ¿íýðëýí, òóíàëçñàí õ¿ðýí í¿äíýýñýý íóëèìñ àñãàðóóëàí áàéëàà. ̺íãºí õîøóóò ýõ øàðõûã àõèí äàõèí ¿íýðëýí áàéñíàà óðüä ºìíº îãò ÿâààã¿é óóë òèéø ò¿¿íèéã äàãóóëàí äàâõèâ. Óõàà Áîðûí òîëãîé çààäñààðàà ñàëàí óíàõ ãýæ áàéãàà ìýò ÿíãèíàí ºâäºæ, òýíöýí òîãòîõîä ìàø áýðõ áàéñàí õýäèé áîëîâ÷ ÿàðàí äîâòëîõ ýõ àðãàëèéã äàãàí, öîãèñîîð áàéëàà. Óõàà Áîðûí òàìèð òýíõýý ìóóäàõ áîëîâ÷ àìü àìðàõ àëèâààã õ¿ñýí ýðýõ çºí ò¿¿íä îðñîí áàéæýý. ̺íãºí õîøóóò ýõ ò¿¿íèéã äàãóóëàí îëîí ãóó æàëãà ãàòëàí, óóëñûí ýíãýð äàøèëáàð õýæèí íýãýí òîì óóë äàâààä áàðóóí òèéø ýðãýí ºðãºí õºíäèé ãàòàëæ, öàñ ìºñºí ãÿëàëçñàí ºíäºð óóëñûí õàä àñãàòàé äàâ÷óó àìûã ºãñºâ. Óõàà Áîð óëàì á¿ð òàìèðäàõ òóë èéøýý õàðâàë ýíòýý òàëûí õàä
10 òýíòýý òàëä ãàðàí, òèéøýý õàðâàë òýíòýý òàëûí óóë ýíòýý òàëä ãàðàõ øèã áîëîîä ýõ àðãàëèàñ õîöðîëã¿é íàéãàí ÿâæ áàéëàà. Òýãýýä îðîé áîëñîí õîéíî öàñ ìºñºíä õó÷èãäñàí ñ¿ðëýã ºíäºð óóëûí îðîéä ãàð÷ õàíàí õàä ìýò ýðãýëýí òîãòñîí ìºñºíä òóëàí çîãñîâ. Òýíä ºâëèéí æàâàð ìýò õ¿éòýí ñàëõè ñàëõèëàí, îëîí æèëèéí õóð öàñíû õàä ìýò çóçààðàí òîãòñîí ìºñíººñ æèðýãíýí óðñàõ öýë õ¿éòýí óñíû ¿íýð ñýíãýíýí ìºñºí õàäíààñ äîîø æèæèãõýí ÿãààí äýëáýý á¿õèé õóðö øàð öýöýã ãàçðààð øèðäýã ìýò õºãëºðºí óðãàñàí áàéâ. Èõýä òàìèðäàí ÿäàðñàí Óõàà
Áîð
àðàé
ÿäàí
òýíöýí çîãñîîä ýõ ìºíãºí õîøóóòàà äóóðàéí ÿãààí øàð öýöãýýñ çóëãààí èäâýë ìàøèä ãàøóóí áàéñàí òóë òóðãèí áóöààí õàÿõàä ìºíãºí õîøóóò ýõ ìºðãºõ ä¿ð ¿ç¿¿ëýí òîëãîéãîî ñýãñðýí èäýõèéã øààðäñàíä àðãà áóþó õýäèéã çóëãààí èäâýýñ äîðõíîî í¿ä öýëìýõ ìýò õàðàà ñýðãýæ, ñýýð ñýðâýýíèé ÿíãèíàõ íàìæèæ ýõëýâ. Òýãýýä Óõàà Áîð áèå ìàõáîäèéí äàëäûí íýãýí õýðýãöýý øààðäëàãààñ ìºíººõ öýöãýýð õîîëëîí, ìàãíàé õàãà òàøñàí õ¿éòýí óñ õàíàòëàà óóâ. Øºíº íü òýð õî¸ð ìàø èõ äààð÷ õîíîâ. ̺íãºí õîøóóò ýõ õýäèéãýýð áºìáºãíºòºë ÷è÷ðýí í¿ä àíèëã¿é õîíîñîí áîëîâ÷ ìàðãààø íü áàñ ÿâñàíã¿é. Õàðèí Óõàà Áîðä öýöýã èä¿¿ëæ, ìàãíàé õàãà òàøñàí õ¿éòýí óñ óóëãàñààð
áàéâ.
̺íãºí õîøóóò ýõýä ýíäõèéí öýöýã óðãàìàë îãò õîîë òýæýýë áîëîõã¿é áàéñàí áºãººä áàñ èõýä äààð÷ õºðñíººñ ò¿¿íèé ãýäýñ õàâ÷èéí, ñýðâýýíèé ¿ñ áîñîæ, èõ ë ºðºâä캺ð áîëæýý. Õàðèí óõàà Áîðûí øàðõ òºäõºíºº àíüæ, öóñ òºëæèí èõýä ñýðãýëýí öîãòîé áîëæýý. Òýð õî¸ð øºíèéí áîð õîíîãò ìºñºí àãóéä õîíîãëîõ òóë äîðîîñ õàéðàõ ìºñ, õàæóóãààñ ¿ëýýõ õ¿éòýí ñàëõèíä áîñîæ ÷àäàìã¿é áîëòëîî áýýðñýí áàéäàã áèëýý. Èíãýæ äààð÷ äàãæèõ òóòàì Óõàà Áîð æàâõààæèí òýíõýý òàìèð îðæ áàéõàä ìºíãºí õîøóóò ýõ ºí㺠ç¿ñ áóóð÷ òàìèð íü áàðàãäàæ áàéëàà.
11 Òýãñýýð òýð õî¸ð Óõàà Áîðûã ýäãýñýí õîéíî èäýýøèëæ äàññàí óóëíàà áóöàâ. Óõàà Áîð òºðæ ºññºí íóòãàà ¿íýíõ¿¿ ñàíàñàí áàéëàà. Ò¿¿íä èë÷òýé ýýâýð íàðàíä áèå ýýæ, àãü òààíûí ø¿¿ñëýã áóò çóëãààí àÿ òààâààðàà èäýýøëýí áàéäàã óóë, õýö, òàë áýë íü áîäîãäîíî. Òýíä áàñ íºìºð äóëààí õàíàí õàä, íººëºã ñàëõèíààñ õîðãîäîõ àãóé, õîíõîð õîòãîð á¿õèé äóëààõàí áàéð áèé. Òýíä ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ äàíõàð ýâýðò óãàëç, èæèëäýí äàññàí ñ¿ðýã íü áèé. ̺íãºí õîøóóò ýõ áàéí áàéí àìðàí èäýýøèëæ õ¿÷ýý íººí ààæóóõàí ÿâæ áàéëàà. Õàðèí Óõàà Áîð àìüñãàà àâàëã¿é ä¿¿ëýí õàðèìààð áàéâ. Ãýâ÷ î÷èõ ãàçàð õîë, àâðàëò ìºíãºí õîøóóò ýõèéí õ¿÷ òàìèð ìóóäñàí òóë õîíîãòîî õ¿ðýõ àðãàã¿é áàéâ. Òýð õî¸ð íàìðûí íàðàí äîîãóóð ãóó ñóäàã äàãàí áèåý íóóöëàí ààæóóõàí ÿâíà. Òàëûí ñàëõèíû ¿íýð àâààä õ¿÷ òàìèð áàãà áàãààð íýìýãäýõ áîëîâ÷ ìºíãºí õîøóóò ýõ Óõàà Áîðîîñ íýã ìýäýõýä ë õîöîðñîí áàéäàã áàéëàà. Òýãñýýð òýð õî¸ð íàð æàðãàõ ¿åä íóóðûí çàõûí íîãîî õàëèóðñàí ÷èéãëýã ºâñºíä õ¿ðýâ. Òýíä ç¿éë ç¿éëèéí öýöýã ºí㺠õîñëîí íàéãàæ ¿çýñãýëýí òºãºëäºð áàéõ àæ. Óðüä ºìíº óõàà Áîð èéì òàíñàã ñîíèí ãàçðûã îãò ¿çýýã¿é òóë öýöýãñ íàéãàñàí íóãà äóíäóóð íààø öààø äýãäýí ã¿éæ, òýðõýí äîðîî ýõ äýýðýý ã¿éí èðíý. ßàãààä ÷ þì áý, òýð òóí èõ áàÿð áàÿñãàëàíòàé áîëñîí áàéâ. Õîëûí ÿâäàëäàà ÿäàðñàí ìºíãºí õîøóóò ýõ àìðàõààð õýâòýâ. Ýõ àðãàëü öàãààí áóóðàë òîëãîéãîî ºðãºñõèéí, óñ ã¿éëãýíýñýí òîì õ¿ðýí í¿äýýðýý á¿¿äãýð òýíãýðèéí õàÿàã øèðòýí óéòãàðëàí
áàéâ.
Ýðãýí òîéðîí îãò ÷èìýý àíèðã¿é áàéõ áºãººä õàà íýãòýý òàëûí øóâóóíû ÷àñõèéí äóóãàðàõààñ ººð þó ÷ ¿ë
ñîíñòîíî.
Óõàà Áîð ýýæèéãýý òîéðîí ãàíöààðàà áààõàí òîãëîæ áàéãààä í¿äíý èõ ë òîä òóñàõ óñ øèã öýíõýð äýëáýýòýé àÿãûí àìàí ÷èíýý öýöãèéã ¿íýðëýí ¿çâýýñ ñýíãýíýñýí ýð¿¿ë ñàéõàí ¿íýð õàìà𠺺ä öîðãèîä áèå íü á¿ð ÷ ãàéõàëòàé õºíãºðººä ÿâ÷õàâ. Ò¿¿íèéã ¿íýðëýí çîãñîæ áàéòàë õàæóóõàíä íü á¿ä¿¿í öàãààí ºâñ 纺ëºí ñàëõèíû àÿñààð ¿ë ìýäýã äî¸ëçîí ãàíõàæ áàéâ. Óõàà Áîð ò¿¿íèéã õàðààä ã¿éí î÷èæ, çóëãààí èäýæ ¿çâýë îíö ãàðãóóä àìòã¿é àòëàà öýâ õ¿éòýí ø¿¿ñ íü àì ðóó óðñàí îðæ áàéâ. Ýíýõýí ¿åñ ãàæ áóðóó ¿íýð àâñàí ìºíãºí õîøóóò ýõ ã¿éí èðýýä àìàíä íü çóóëòòàé ºâñèéã ø¿äýýðýý
12 òàñ õàçàí àâ÷ õàÿâ. Òóí óäààã¿é áàéòàë Óõàà Áîðûí òîëãîé ýðãýæ, äîòîð ìóóõàéðàí ÿàõ èéõèéí çóóðã¿é õýäýíòýý îãèóëàâ. Òýð ñîãòóó ºâñ èäñýí ìýò íàéãàí äàéâàëçàí ýõèéãýý äàãàí ãýëäýðñýýð íóóðûí óñàíä õ¿ð÷ õýäèéãýýð äîòîð ìóóõàéð÷, òîëãîé ýðãýæ áàéñàí ÷ õóæèðëàã á¿ëýýí óñíààñ ãýäýñ ìýäýí óóæýý. Òýãýýä íóóðûí çàõûí íîéòîí ýëñýí äýýð õýâòýí òîëãîé ýðãýæ, í¿ä ìàíàðñàí ÷èãýýðýý óíòàõ ÷ áèø ñýð¿¿í ÷ áèø áàéõàä óñíû øóâóóäûí ¿ë òàñðàõ ãàíãàíààã íóóðûí óñíû øóóãèí äîëãèëîõ ÷èìýýã ìºíãºí õîøóóò ýõ ç¿ðõ ò¿ãøèí ÷àãíàæ, àëñûí óóë òîëãîä ðóó ñýðýìæëýí õàðæ çîãññîîð ¿¿ð öàéëãàâ. ªã뺺 íü Óõàà Áîðûí èäñýí õîðò ºâñíèé õîð áèåýñ íýãýíò ãàðñàí òóë õî¸óëàà õóæèðëàã àìòòàé ºâñíººñ öàäòàë èäýýä ¿ä ºíãºðººãººä óóë ººäºº ÿâëàà. Æèæèãõýí áîð òîëãîäûí äóíäóóð ìºíãºí õîøóóò ýõýý äàãàí Óõàà Áîð öîãèí ÿâëàà. Ñàëõè øóóãèóëàí èéíõ¿¿ äàâõèæ ÿâàõ ò¿¿íä ìàø çóãààòàé áºãººä õºã溺íòýé áàéëàà. Òýãòýë óðüäààñ ñýíãýíýõ ñàëõèíû õàìò äîòîð ìóóõàéðàí ºíººõ ìóóõàé ¿íýð ¿íýðòýâ. Æèãøèí çýâ¿¿öñýí Óõàà Áîð á¿ð ÷ õóðäëàí äàâõèìààð áîëîâ. ̺íãºí õîøóóò ýõ íü õàðèí õóðäàà íýìýõã¿é ààæóóõàí õàòèðàõ àæýý. Òýãòýë Óõàà Áîðûí óðä íýãýí óäàà ¿çñýí ìºíººõ ãàéò øîðîîí çàì áàñ äàéðàëäàâ. Óõàà Áîð òýðõ¿¿ çàì äýýã¿¿ð ä¿¿ëýí ãàðàõàä ìºíãºí õîøóóò ýõ àéæ ýìýýñýí øèíæã¿é õàòèðñààð
Òýãòýë á¿ëòãýð
ãÿëààí í¿äýò ºíººõ áàðààí àìüòíû äóó ñîíñòîîä òýð õî¸ðûí ìºðèéã ìºøãèí õîéíîîñ íü èë ãàð÷ èðýâ. Óõàà Áîð ìàøèä öî÷èðäîí àéõ ñàöóó äàëäûí íýãýí õ¿÷èí ò¿¿íèéã ìàø õ¿÷èðõýã øàëàìãàé áîëãîñîí òóë óóë ººä öàõèëàí áàðàà òàñðàâ. Ò¿¿íèé õóðö í¿ä àëèâààã òîãòîîí õàðàõ ÷àäàëã¿é áîëñîí áàéõ áºãººä ÷èõýíä íü íýã ë ä¿íãýíýñýí àþóëòàé
÷èìýý
ñîíñîäíî. ̺íãºí õîøóóò ýõ º÷¿¿õýí òóðàíõàé
áèåäýý áóé á¿õèé ë ÷àäëàà ãàðãàí çóãòààæ áàéâ. Õàðèí øèëýí í¿äýò
13 äºðâºëæèí áàðààí àìüòíû àÿíãûí äóó îãò äóóëäñàíã¿é. Ò¿¿íèé îðîíä äîòðîîñ íü ¿ñã¿é óëààí í¿¿ðò, ºíººõ áîëõè õî¸ð õºëò áîñîî àìüòàä æèæèãõýí Ẻðºíõèé òîëãîé õàâ÷èã öýýæýý èë ãàðãàí: Õ¿¿å õ¿¿å! õýìýýí ãàëçóóðñàí ìýò õàøãè÷èõ íü ìºíãºí õîøóóò ýõèéí àðõàí òàëä ñîíñòîíî. Ò¿¿íèé õàæóóãààð
áàñ:
Ä¿¿ä! Ä¿¿ä! ãýñýí àäòàé áàñ íýã ç¿ðõ ç¿ññýí ÿíãèíàñàí äóó òàñðàëòã¿é õàäíà. ̺íãºí õîøóóò ýõ õ¿¿ãýý ÷óõàì õààøàà çóãòñàíûã ìýäýõã¿é áîëòëîî òýâäñýí áàéâ. Èéíõ¿¿ çóãòàí ÿâòàë óñàíä îðñîí õóëãàíà ìýò õºëºðñºí ìºíãºí õîøóóò ýõèéí õàìðààñ öóñ ãîäãîäîí óóøèã ç¿ðõ íü öýýæíýý áàãòàìã¿é áîëîâ. Óðüä çàëóó æàâõààòàé áàéõ ¿åäýý ¿¿íýýñ õóðäàí äàéñíààñ õ¿÷ õóðäààðàà äàæã¿é çóãòàí ãàðäàã áàéñàí íü ãàãöõ¿¿ ò¿¿íä áîäîãäîíî. Àðõàí òàëä íü áîëõè õî¸ð õºëò áîñîî àìüòíû óõààí æîëîîã¿é îðèëîëäîõ áàñ «Ä¿¿ä! ä¿¿ä» õýìýýõ ÿíãèíàñàí äóó, õàäàíä äàâõèëäàõ óãàëçíû ÷èìýýíýýñ ÷àíãà ïèæèãíýõ äóó çýðýãò ò¿¿íèé òàðõè òîëãîé ìàíñóóð÷, ÿàõ ÷ ó÷ðàà îëîõîî áàéãààä øèëýí í¿äýò áàðààí àìüòàí áàðàã òóëàí èðýõ øèã áîëîõîä íýãýíò çàéëæ áóëòàõ àðãàã¿é áîëñíîî ìýäýýä õ¿÷ýý íýìýí õóðäëàõ ãýòýë õàòóó ãàçàð ïýäõèéí õºñºð óíàâ... Óõàà Áîð óóëíàà ãàð÷ óõààí îðîîä, í¿ä óðóó óðñàõ õºëñºº õàòààæ, àëñ òèéø õàðâàë ìºíãºí õîøóóò ýõèéí çóãòàí ÿâñàí ãàçàð ãÿëààí í¿äýò áàðààí àìüòàí çîãñ÷èõñîí õàæóóõàíä íü ¿ñã¿é óëààí í¿¿ðò, áîñîî àìüòàí á¿ðòýëçýí áàéõààñ ººð þó ÷ õàðàãäñàíã¿é. Óõàà Áîð ñîíîðäîí ÷àãíàâàë áîñîî áàðààí àìüòäûí äóóãàðàõ á¿äýãõýí ñîíñòîõ áºãººä òýð ç¿ãýýñ èðýõ 纺ëºí ñýâñýý ñàëõèíû ¿ç¿¿ðò õàëóóí öóñíû ¿íýð ¿íýðòýæ áàéâ. Òýãñãýýä íàð òºäõºíºº æàðãàæ, óóë òàëûã ¿äøèéí á¿ðèé íºìðºâ. Óõàà Áîðä èõ àéìøèãòàé áàéâ. Ýýæ íü ÿìàð íýãýí ãàçàð àÿ òààâààðàà ç¿ãýýð ÿâæ áàéãàà ìýò ñàíàãäàíà. Ãàãöõ¿¿ ýýæèéãýý ë õ¿ñýí õ¿ëýýõ íü Óõàà Áîðä á¿ð ÷ àéìøèãòàé áàéâ. Õàæóóãèéí áàðààí õàäíû òýíäýýñ õà÷èí íîãîîí í¿äòýé ìóóõàé í¿¿ðò ìàõ÷èí øóâóóíû òàâëàõ ìýò èíýýõ çýâ¿¿òýé äóó ñîíñòîíî. Óõàà Áîðä òóí ò¿ãø¿¿ðòýé, àéìààð áàéâ. Þì á¿õýí èéíõ¿¿ ò¿ãø¿¿ðòýé, òºâºãòýé áàéãàà íü þóíààñ áîëîâ. Òýãòýë í¿ä öàâ÷èõ çóóð äýðãýä íü õî¸ð á¿äýã íîãîîí î÷ ãÿëáàñõèéí õàðàãäàâ. Óõàà Áîð óõàñõèéí õýäýíòýý õàðàéãààä ýðãýæ õàðâàë ìóóõàé í¿¿ðò ºíººõ øóâóó
14 ¿¿ðýíäýý óíòàæ áàéñàí øààçãàéã äàðæ àâàí ÷àðëóóëæ áàéõ íü òýð. Óõàà Áîð ýíäýýñýý õîëäîí õýñýã ã¿éãýýä àëü áàãààñ ìýäýõ íºìºð äóëààí õàäíû ¸ðîîëä õýâòýýä ººðèéíõºº èéíõ¿¿ ãàøóóäàëòàé, ò¿ãø¿¿ðòýé áàéãààãàà îéëãîæ ÿäààä õ¿íä õ¿÷èð ñàíàë áîäëîî ñýãñðýí õàÿõ ãýñýí þì øèã òîëãîéãîî ñýãñýð÷, í¿õ øèã õàðàíõóé óðóó ò¿ãø¿¿ðòýéãýýð øèðòýí, ýýæèéãýý èðýõèéã õ¿ëýýí áàéâ. ¯¿ð öàéæ, óóëíàà òºäõºíºº íàð òóñàâ. Ýýæ íü èðñýíã¿é. Óõàà Áîð ÷óõàì õààøàà ÿâàõàà ìýäýõã¿é òýð¿¿õýíäýý ýðãýí òîéðîí èäýýøëýí áàéòàë
äàíõàð
ýâýðò
óãàëçíû ñ¿ðýã õàæóóãèéí óóëíààñ Ñ¿ðãèéí
áóóæ
èðýâ.
òýðã¿¿ëýã÷
äàíõàð ýâýðò ìàø æàâõëàíòàé, ñ¿ðëýã áîëñîí áàéõ àæ. Ò¿¿íèé øèíãýí óëààí áóóðàë çîãäîð ãàçàð ø¿ðãýõ àëäàí ñóãñàëçàæ, áºìáºãºð òýãøõýí çîî íóðóóíû õ¿ðýí áóóðàë ñîð ãÿëàëçàí ãÿëòãàíàíà. ¯çýñãýëýíòýé äàðãàð ýâðýý ºðãºí, ñ¿¿õýëçýí èéø òèéø õàðàí àíèðäàí çîãñîõ íü õ¿ðòýë ñ¿ðäìýýð àæ. Ñ¿ðãèéí äîòîð áàñ ýõòýé íü àäèëõàí õýä õýäýí øàð àðãàëü, ººðòýé íü ñàöóó áèå áàãà, öàãààí òîõîìò óãàëç ãóðàâ áàéâ. Òóéëûí èõýýð ãàíöààðäàí òîãòîæ áàéæ ÷àäàìã¿é áîëñîí Óõàà Áîð ñ¿ðãèéí ºìíººñ òîñîí ã¿éæ î÷âîë ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ Äàíõàð Ýâýðò óðäààñ íü ààæèìõàí èðýýä õîøóóã íýãýíòýý ¿íýðòýýä õàæóóä íü ò¿ð èäýýøëýí çîãñîâ. Ò¿¿íèé àìüñãàà õ¿ðòýë òóí õ¿÷òýé óóæèì áîëñîí áàéõ áºãººä çàí àâèð ìàø øèð¿¿í, í¿ä õóðö, ÷èõ ñîðãîã áàéõ àæ. Óõàà Áîð öàãààí òîõîìò õýäýí óãàëçûã áàðààäàí ñ¿ðãèéí çàõàä èäýýøëýí áàéòàë óðüä ºìíº îãò ¿çýýã¿é øààçãàé àëàã æàâõààëàã íýãýí óãàëç ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷èéí äýðãýä ã¿éí î÷îîä ãÿëàëçñàí õóðö í¿äýý ýðãýëä¿¿ëýí õýðæ çîãñîâ. Ò¿¿íèé áàéäàë íü áèåíýý áàãòàæ öºõºõ õ¿÷ ÷àäàëäàà ýðäýí òóëàëäàõ ãýæ áàéãàà íü èëò àæ. Áàñ õýðýãò äóðòàé öàãààí òîõîìò õýäýí óãàëç æîîðãîíîí ã¿éñýýð òýð õî¸ðûí äýðãýä î÷æýý. Óõàà Áîð ÷ áàñ î÷ëîî.
15 Ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ Äàíõàð Ýâýðòèéí óóð èõýä õ¿ðñýí áîëîëòîé í¿ä íü óëààíààð ýðãýëäýí, àâàðãà ìîäíû ¿íäýñ øèã õàòóó äóõàà äóõàéëãàí, áàõèìõàí áîãèíî äºðâºí õºë äýýðýý øààñàí ãàäàñ ìýò öàõëàí çîãñæýý. Òýãòýë Øààçãàé Àëàã ñ¿¿ëýý ºðãºí óõàðëàà. Äàíõàð Ýâýðò òîîìñîðã¿é ÿíçòàé õîëäîñõèéãýýä ààæèìõàí ýðãýæ óõàñõèéõýä Øààçãàé Àëàã õàðâàí äàâõèæ òàãõèéòýë ìºðãºëä뺺. òýðã¿¿ëýã÷
Ñ¿ðãèéí Äàíõàð
Ýâýðòèéí óðä õî¸ð õºë ãàçðààñ õèéëýí, õîéä õî¸ð õºë äýýðýý öàõëàí çîãñîæ, Øààçãàé Àëàãèéí ÷àâõäàí ç¿òãýõ õ¿÷èéã àðàé ÿäàí òîãòîîæ áàéëàà. Øààçãàé àëàã º÷¿¿õýí ÷ ÷ºëºº ºãºëã¿é àãñðàí äàéðàõ íü øàðàëõóó îìãîëîí çàíòàéã íü èëòãýõ àæ. Òýãòýë ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ Äàíõàð Ýâýðò õàæóó òèéøýý áóëòàí çàéëòàë Øààçãàé Àëàã 纺ëºí áóóðàë õîøóóãààðàà õàòóó ãàçàð ìºðãºí óíàâ. Òýãýýä òýð øàëàìãàé ò¿ðãýí áîñîæ èðýýä øàëáàð÷ öóñ ãîîæñîí óðóóëàà íàðèéõàí áîð õýëýýðýý äîëîîëîí, õàðààë ç¿õýë òàâèõ ìýò ìàéëàí àõèí ìºðãºëäºõººð àð òèéøýý óõðàâ. Ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ Äàíõàð Ýâýðò ààæóóõàí óõðàí áàéñíàà ãÿëñõèéí ñóðìàã óõàñõèéõýä Øààçãàé Àëàã ìºíººõººðºº àãñðàí äàéðàâ. Äàíõàð Ýâýðòèéí çóçààí áîð äóõ ò¿¿íèé öýâýðõýí öàãààí äóõàíä õ¿ðìýãö äóãõèéãýýä ÿâ÷õàâ. Èíãýæ õ¿÷òýé ìºðãºëäñºí äîðîî Øààçãàé Àëàã öýâýðõýí ãîîëèã áèåý òîãòîîí òîëãîé ñýãñðýí, àð òèéøýý çàéëàâ. Ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ Äàíõàð Ýâýðò îãò òîîñîí ÿíçã¿é ò¿¿íèéã àæèãëàí çîãñîíî. Òýãòýë Øààçãàé Àëàã õîðîìõíîî ñýõýý îðîõ ìýò áîëîîä ìºðãºëäºõººð áàñ óõàðëàà. Ò¿¿íèé ñýðâýýíèé ¿ñ áîñîæ, í¿ä íü àéìààð øèð¿¿í äîãøèí áîëñîí áàéâ. Ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ Äàíõàð Ýâýðò ìºí ë ààæóóõàí óõàðñààð ãàçðûí äýýð ãàð÷ áàéãààä óõàñõèéëýý. Øààçãàé Àëàã áèåèéí á¿õ õ¿÷ýý öýýæíýý õóðààí õàðâàí äàéðñàí áºãººä Äàíõàð Ýâýðòèéí õàä ìýò õàòóó äóõ óðóó ÿã îíîëäóóëàí
16 ìºðãºòºë òîëãîé íü äàíõàñõèéãýýä, ãàçàð äýëõèé äàéâàëçàí, íàìðûí øàð íàð õ¿ðýý òàòààä õàðàíõóéëàí èðýõ øèã áîëæýý. Òýð ñýõýý îðìîãöîî õàìðààñ ñàä òàâèõ öóñàà ãîîæóóëàí Äàíõàð Ýâýðòèéí ñ¿ðãèéã îðõèí óóë ººä ãàíöààðàà ÿâëàà. Ò¿¿íèéã Óõàà Áîð, áàñ öàãààí òîõîìò ãóðâàí óãàëç äàãàæ õýñýã ÿâñíàà áàñ îðõèí, ñ¿ðýãòýý áóöàí íèéëæýý. ¯¿íýýñ õîéø Óõàà Áîð Äàíõàð Ýâýðòýýñ á¿ð ÷ ñ¿ðäýí àéõ áîëñîí áºãººä ò¿¿íèé òóéëûí ñîðãîãîîð ñ¿ðãýý õàìãààëàí ÿâäàã åð áèøèéí ÷àäàëä äàëäûí íýãýí çºí㺺ð áàñ áèøðýõ áîëîâ. Àíõíû öàñ óóëàíä îðîâ. Àëñûí óóë òîëãîä ñ¿ð æàâõëàíòàé
ãÿëàëçàí
ãÿëòãàíàí
õàðàãäàíà.
Ñ¿ðãèéí
òýðã¿¿ëýã÷
Äàíõàð Ýâýðòèéí ñ¿ð ñ¿ëä íü
ààíäàà
áóóðàí
àðãàëüòàé õººöºëäºõºº áîëüæ, çºâõºí ñ¿ðãýý ìàíàí,
íàéäâàðòàé
òýðã¿¿ëæ ÿâàõ áîëîâ. Äàíõàð Ýâýðò ñ¿ðãýýñ çàéäóóõàí õàðóóëòàé ºíäºð ãàçàð áàéíãà ñîíîðäîí çîãñîõ áºãººä àëèâàà ÷èìýý, àëñûí áàðàà çýðýãò çóãòàõ áóþó òàéâàí áàéõ ýñýõèéã ñ¿ðýãòýý ìýäýãääýã áàéëàà. ªâëèéí íýãýí ¿äýø ñ¿ðýã òàéâàí òîãòóóõàí èäýýøèëæ áàéëàà. Îðîéí æàâàð òàëä áóóæ, õ¿éëýí õºõ ÷îíî èäýø ýðýõ öàã áîëæýý. Àíèð ÷èìýý îãò ¿ã¿é, àãààð òýíãýð íàëãàð íàìóóí áàéõ òóë ñ¿ðýãò òóí ÷ æàðãàëòàé, òààòàé áàéëàà. Òýãòýë õàäíàà íýãýí ñîíèí ÷èìýý ãàðàâ. Ñ¿ðýã ¿ðãýí óõàñõèéëýý. Òýðã¿¿ëýã÷ Äàíõàð Ýâýðò õýä õàðàéãààä àíèðäàí çîãñîõîä ò¿¿íèéã äàãàí ñ¿ðýã íàì áîëëîî. Óõàà Áîðä óðüä ºìíº îãò ñîíñîîã¿é íýãýí õàðæèãíàí æèíãýíýõ õà÷èí ÷èìýý ãàðààä ÷îíûí çîâèóðòàéãààð ãàñëàí ãýíãýíýõ äóó ñîíñòîâ. Äàíõàð Ýâýðò òºäõºíºº òàéâàí áîëîîä ºâñ çóëãààí èäýýøèëæ, ÷èìýý ãàðàõ ç¿ã óðóó ç¿ãýýð ýíã¿¿íýýð ÿâàõàä ñýðýìæëýí ò¿ãøèöãýýñýí ñ¿ðýã àðãà áóþó ò¿¿íèéã äàãàí ÿâæýý. Äàíõàð ýâýðò õàäàí öîõèîíû øèë äýýð ãàðààä óðä õºë íü òºìºð õàâõàíä îðîîä àðãà òàñðàí õýâòýæ
17 áóé ÷îíûã õàðàâ. Òýðã¿¿ëýã÷èéí áàéäëààñ àþóëã¿é ãýäãèéã ìýäñýí ñ¿ðýã õîøóóðàí ò¿¿í óðóó äºõºæ î÷èâ. Òºìºð õàâõíààñàà ñàëàõ ãýæ óäòàë íîöîëäîæ òàìèðàà áàðñàí ãºëãºí ÷îíî àðãà ÿäàõäàà ó÷èð óòãàã¿é 纺ëºí õàðöààð òýäíèé óðäààñ õàðæ, öàãèðàãëàí õýâòýæ áàéâ. Àéæ õóë÷èéñàíäàà òóí º÷¿¿õýí áîëñîí ò¿¿í óðóó öàãààí òîõîìò õýäýí óãàëç ¿íýðòýí îéðòâîë õîðñîë çàíàëäàà ìóóðàõ øàõñàí ÷îíî àÿòàéõàí ¿íýð àâàí, õºëèéíõºº ºâ÷íºº ìàðòàãíàæ, óõàñõèéí äàéðàõ ãýýä õàâõàíäàà îðîîöîëäîí îé÷îîä õýö ãàçàð õýäýíòýý ºíõðºâ. Òýãòýë ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ Äàíõàð Ýâýðò ºíººõ áîëõè õî¸ð õºëò áîñîî àìüòíû ¿íýð ãýíýò àâñàí òóë ãàçàð äýâñëýí äîõèî ºãºâ. Ñ¿ðýã ÷ àíèðäàí íàì æèì áîëîâ. Àëñûí ÷èìýý ãýíýò ñîíññîí ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ óóëûí îðîé ººä ìàöàí õàðàéâ. Ñ¿ðýã ÷ ò¿¿íèéã äàãàí õóéëðàí áàñ äàâõèëäëàà. Õýñýãõýí ÿâààä Äàíõàð Ýâýðò çîãñîñõèéí ÷àãíàâàë àäóóíû òóóðàéí ãàçàð áºìáºðäºõ òºâºð㺺í òîä ñîíñòîõ áºãººä õî¸ð õºëò áîñîî àìüòíû äóóãàðàõ áàñ ñîíñòîíî. Äàíõàð ýâýðò òîëãîé ºðãºí, íóðóó áèåý òýãøèëæ àëñûí óóë òèéø ÿàðàâ÷ëàí õàòèðàõàä ñ¿ðýã ò¿¿íèéã
äàãàí
äàâõèëàà...
¯¿íýýñ õîéø óäàëã¿é øèë òàëûí öàñ õàéëæ, ýíãýð áýë öîîõîðòîæ ýõëýâ. Àëñûí óóë íóðóóíä õºíãºí óíèàð òàòàí, íîéòîí öàñ, áîã ºâñ, àãèéí õºõ áîòóóëûí ¿íýð õàíõëàõàä Óõàà Áîð ÷àäàë îðîõ ìýò õºíãºðººä àëñàä ñ¿¿ìýëçýõ õºõ óóëñûí ç¿ã ÿâìààð áîëíî. Ýíýõýí ¿åñ õàðèí ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ Äàíõàð Ýâýðò ÿãòàà òóëàí ÿäàð÷, ìàøèä ýöýæ òóðñàí òóë ÷èìýý àíèðã¿é ¿åñ íàðàíä áèåý ýýí çºâ ç¿ãýýð õýâòýõ äóðòàé áîëñîí áîëîâ÷ ÷èìýý àíèðäàí ìýäýõ ÷àäâàð íü õýâýýð àãààä, í¿ä õóðö, àëèâàà ¿íýð àâàõäàà ãîéä áàéëàà. Òýð îëîí æèëèéí ñóðöààðàà ñ¿ðãýý òîëãîéëîí, àþóë îñëîîñ ìóëòðàí ãàð÷ ÷àääàã áàéëàà. Õàâðûí óðü óíàõ ¿åñ Øààçãàé Àëàã ñ¿ðýãò àõèí íèéëæ, óðüä ºìíº îãò ìºðãºëäºæ, òýìöýëäýæ áàéãààã¿é þì øèã Äàíõàð Ýâýðòòýé Ẻð íèéë¿¿ëýí õýâòýõ áóþó ç¿ãýýð ýíã¿¿íýýð öóã ÿâæ áàéâ. Àäãóóñ àìüòàí ºø õîíçîí ñàíàäàãã¿é íü äààí÷ ñàéõàí àæ. Õàðèí îíö àþóë îñîë òîõèîëäîæ ìàãàäã¿é áàéâàë Øààçãàé Àëàã ñ¿ðãýý òîëãîéëîí ÿâàõ ¿å ÷ áàéäàã áàéëàà. Ñ¿ðãèéí äîòîðõ øàð àðãàëü äîòîð õîéä õî¸ð õºë øèéð öàãààí æàâõààëàã íýãýí áàéõ áºãººä ò¿¿íèé äýðãýä Óõàà Áîð
18 çîãñîõ áóþó õýâòýõäýý ìàø äóðòàé áîëæýý. Ò¿¿íèé òýãøõýí áºìáºãºð íóðóó, íàðèéõàí ãýäýñ, ãî¸ìñîã öîîõîð ¿ñ, ýâëýãõýí óðàí õîøóóã Óõàà Áîð øîõîîðõîí øèðòýíý. Øèéð öàãààí àðãàëü ìàø ñîðãîã òóë ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷èéã äîõèî ºãººã¿é áàéõàä ë çóãòààõàä ÿìàãò áýëýí áîë÷èõñîí áàéäàã áàéâ. Õàâðûí íàð ãèéñýí öýëìýã òóíãàëàã íýãýí ºã뺺 óóëàíä íýí ñàéõàí áàéâ. Øàð àðãàëèóä ñ¿ðãýýñ çàéäóóõàí èäýýøèëíý. Öàãààí òîõîìò óãàëçíóóä õýä¿¿ëõýíýý ñ¿ðãýýñ òàñðàí óóëûí õÿ𠺺ä ÿâæ áàéâ. Òýãòýë Äàíõàð Ýâýðò, Øààçãàé Àëàã õî¸ð ç¿ãýýð ýíã¿¿í õýâòýæ áàéñíàà õàìðàà äóóãàðãàí òóðãèæ çýðýã áîñîæ èðýâ. Ýíýõ¿¿ ÷èìýýíýýð ñ¿ðýã õóéëðàí Ẻãíººä àíèðäàí çîãñæýý. Äàíõàð Ýâýðò õàìðààðàà ñàëõè ø¿íãýíýòýë òàòàæ õýñýãõýí áàéçíààä àþóë òóëãàðñàí òóõàé ñ¿ðýãòýý ìýäýãäýí äºðâºí õºëºº ãàçðààñ õèéëýí ä¿¿ëýõ ìýò õàðàéëàà. Ò¿¿íèé õîéíîîñ ñ¿ðýã äàãàí äàâõèâ. Øèéð öàãààí, Óõàà Áîð õî¸ð çóóçàé õîëáîí áàñ õóðäàëæýý. Òýãòýë òýäíèé óðäààñ ºëñºæ ãóðèíõàéòñàí õýñýã ÷îíî äàéðëàà. Îíö èõýýð ñàíäàðñàí Øààçãàé Àëàã ñ¿ðãýýñ òàñðàí ãàíöààðàà áóöàí çóãòààâ. Äàíõàð Ýâýðò òýäãýýð ÷îíûí äóíäóóð òýð ÷èãýýðýý ç¿ñýí ãàðàõàä ñ¿ðýã ò¿¿íèé õîéíîîñ öóâàí äàâõèëàà. Èõýä ñàíäðàí ìýãäýí áóöàæ ã¿éñýí Øààçãàé Àëàãèéí óðäààñ õî¸ð ÷îíî áàñ äàéðñàí òóë ñ¿ðãèéíõýý àðààñ òýð áóöàí äàâõèâ. Ãýòýë àíõ äàéðñàí õýñýã ÷îíî ìºí ºìíººñ íü äàéðàí ÿàõ èéõèéí çóóðã¿é ò¿¿íèéã á¿ñëýí àâ÷ýý. Ñ¿ðýã àíãàéëàí äàéðñàí ÷îíûí àþóëààñ ìóëòðàí õýñýãõýí äàâõèàä õîøóóðàí çîãñîæ, ýðãýæ õàðâàë Øààçãàé Àëàã òîëãîé ºðãºí, ÷èõ õóëìàéí ÷èãýýðýý äàéðàõ ÷îíûí á¿ñëýëòýýñ àðàéõèéæ ìóëòðàí ãàð÷, ñ¿ðãèéíõýý õîéíîîñ öîéëîí èðýâ. Õàäòàé óóëàíä îëîí ÷îíûí íàðèéí çîõèîí áàéãóóëàëòòàé á¿ñëýëòýýñ çóãòàí ãàðàõ ¿íýíõ¿¿ áýðõ òóë ç¿éë ç¿éëèéí àìòëàã ºâñ, óðãàìàëòàé, äóëààí õýâòýðò óóëàà Äàíõàð Ýâýðò õàð çºí㺺𺺠îðõèí ñ¿ðãýý äàãóóëàí òàë óðóó áóóâ. Ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ òýðòýý óóëàíä äàìæèí ãàðäàã ãóó ñóäàãò îéð äºò õîîëîéã îðõèí òýãøõýí òàë äóíäóóð àëñóóð äàÿëàí ñ¿ðãýý äàãóóëàí äàâõèæýý. Ñ¿ðãèéí äàéðàí ºíãºðºõ ¸ñòîé õºíäèéí ãóó, ñóäàãò ºðòººëºí õººõººð õýâòýæ áàéñàí õýäýí ÷îíî õºãøèí òýðã¿¿ëýã÷èéí ìóó ñàíààíä õîðñîí áóõèìäàõäàà õºíäëºí㺺ñ äàéðàõ áîëîâ÷ ñ¿ðýãò îéðòîæ ÷àäàëã¿é
19 õîöîð÷ áàéâ. Ñ¿ðýã ìàø èõ õ¿÷ ãàðãàí àìñõèéõ ÷ºëººã¿é õóðäàëñààð ºðãºí õºíäèéã òóóëàí óóëûí õîðìîé ò¿øýýä àìñõèéí çîãñîâ. Ãýòýë õîéíîîñ íü õººëã¿é óóëàíä á¿ãýí ¿ëäñýí õýñýã ÷îíî ãóó ñóäàãò õºíäèéí çàìààð õóðäëàí äàâõèæ, ñ¿ðãèéí î÷èõ óóëàíä ò¿ð¿¿ëýí ãàð÷ àíãàéëàí äàéðàõààð îòîí áàéæýý. Óóëíààñ ¿ëýýõ 纺ëºí ñàëõèíû ¿íýð àâñàí Äàíõàð Ýâýðòèéí æàâõààòàé çàëóó öàãèéí èä õàâèéã ¿ç¿¿ëæ áàéñàí áàéãàëèàñ çàÿàñàí òýð ñîðãîã ÷óõàã ìýäðýõ¿éí íýãýí áîëîõ íàðèéí ¿íýðèéã ÿëãàí ìýääýã õàìàðò ÷îíûí ¿íýð ¿íýðòýâ. Çýðýãöýí çîãñîæ áóé Øààçãàé Àëàãèéí õóðö í¿ä õàä ÷óëóóíààñ ÿëãàðàõ àðãàã¿é ãýòýí õýâòýõ õýä õýäýí ÷îíûã áàñ îëæ õàðëàà. Äàíõàð Ýâýðò òýñ õºíäëºí ýðãýæ, õîéøîî çóãòààæýý. Øààçãàé Àëàã, Äàíõàð Ýâýðòýýñ º÷¿¿õýí ÷, õîöðîëã¿é íýãýí õºëòýé ìýò ÿã çýðýãöýí äàâõèâ. Òýð õî¸ðûí õîéíîîñ ÷îíî õººñºíã¿é õîöîðñîí áîëîâ÷ ñ¿ðýã ºäºðæèí äàâõèñààð óðüä ºìíº èðæ ¿çýýã¿é áàñ íýã óóëàíä ãàðàâ. Òýíä õàðãàíà øàâàãíû ºòãºí íîãîîí áóò áàéõã¿é áºãººä õàä ÷óëóó íü õàð áàðààí òóë ýëäýâ ìàõ÷èí øóâóó àìàðõàí îëæ õàðàõ áóþó îéð õîëûí àìüòàí ¿çýõ íü èë¿¿ àìàðõàí áàéâ. Õàðèí ãîâèéí àãü òààíààñ õàìààã¿é á¿ä¿¿í, ø¿¿ñ áàãà ºâñºíä íü èäýýøèí äàñàæ ÷àäàõã¿é
áàéâ.
Ýíä ÷îíûí ñ¿ðýã, ãÿëààí í¿äýò ìóóõàé ¿íýðò áàðààí àìüòíû àëü àëü íü áàéñàíã¿é. Õàðèí ºíººõ àâàðãà öàãààí àìüòàí òýíãýðò ä¿íãýíýí, ãýì õîðã¿é íèñýí ºíãºð÷ áàéâ. Ýíä Óõàà Áîðä òóí ÷ óéòãàðòàé áàéëàà. Èæèë äàñàë áîëñîí ø¿¿ñëýã íàðèéí ºâñ íü ¿ã¿éëýãäýí, í¿äíèé õàðàà áóëààí ÿìàãò äàëëàí äóóäàõ ìýò áàéäàã óíèàðòàí õºõðºõ óóëñ íü ë áîäîãäîíî. Øààçãàé Àëàãèéã äàãóóëñàí Äàíõàð ýâýðò çóí öàãò íóòàã õººäºã çàíãààðàà ñ¿ðãýýñ òàñðàí áàðàà òóðóóã¿é àëãà áîëæýý. Ñ¿ðãèéí øàð àðãàëèóä õàäíû ¿åèéí íÿëõ íîãîî õººöºëäºí õýä¿¿ëõíýý ÿâíà. Óõàà Áîðûí òýðã¿¿ëñýí öàãààí òîõîìò õýäýí óãàëç íóòàãøñàí óóëíàà áóöàõààð óóëûí áýëèéí íàðèéí øèðõýãò ºâñèéã ø¿òýí áýë÷ýýðëýí áàéëàà. Õýýð òàë í¿äíèé ºìíº íîãîîðîí, ¿çýñãýëýí òºãºëäºð íàëàéí õàðàãäàíà. Ýíýõýí ¿åñ Óõàà Áîðä ýíä á¿ð ÷ òýñýæ òîãòîí áàéæ ÷àäàõã¿é áîëæýý. Õýíç íîãîî õàëèóðñàí ã¿í ãóó äàãàí öàãààí òîõîìò óãàëçíû ñ¿ðýã èäýýøëýí áàéõàä Óõàà Áîð óõàñõèéí ã¿éëýý. Ò¿¿íèé õîéíîîñ áóñàä íü áàñ
20 äàãàâ. Òýð óðàí ýâëýã òîëãîéãîî ºðãºí, íóðóóí äýýðýý òàâèàä óðä ç¿ãèéã áàðèí õàòèðàõàä ñàëõè ñýíñðýí, ñóäàñ øºðìºñ ÷àíãàðààä äàëäûí ÿìàð íýãýí ñýðýë óëàì õ¿÷ ÷àäàë íýìýõ òóë ÿäàæ öºõºõ þìã¿é äîâòîëæ ÿâëàà. Ò¿¿íèé õîéíîîñ öàãààí òîõîìò óãàëçíóóä ÷àâõäàí õàðàéíà. Õýñýã ÿâààä Óõàà Áîð õýýð òàëä ãàð÷, àìðàí èäýýøèëæ áàéãààä öààø ÿâàâ. Òýãòýë íàìõàí äàâæàà áèåòýé, öàãààí òîõîìò íýãýí óãàëç ÿâæ ÷àäàõã¿é áîëæýý. Ñ¿ðýã ÷ ò¿¿íèéã õ¿ðýýëýí öîîãëîí çîãñîíî. Òýãýýä Óõàà Áîð óðüä ºìíº àìèéã àâàðñàí òýð à÷èò íóóðûí ç¿ã ñ¿ðãýý øóóä äàãóóëàí öààø áàñ äàâõèëàà. Òýãòýë æàõàí ÿâæ áàéãààä öàãààí òîõîìò óãàëçíóóä àõèí öóâðàí çîãñîâ Óõàà Áîð ñ¿ðãýýñ òàñðàí ãàíöààðàà õýñýã ÿâñíàà áóöàí ã¿éæ èðýâ. Òýð õººðõèé öàãààí òîõîìò óãàëç ãàë íü ¿õñýí áóëèíãàðòàé í¿äýýð áóñäûãàà ãºëðºí øèðòýæ, ä¿¿ð÷ òîìîðñîí ãýäñýý äààõã¿é õýâòýæ áàéëàà. Óõàà Áîðûí àìèéã óðüä ºìíº àâàðñàí à÷èò íóóð íü òýíãýðèéí õàÿàòàé õºë íèéëñýí õîîñîí õºõ óíèàðûí öààíà áàéãàà áîëîëòîé. Óõàà Áîð õîðò ºâñºíä õîðäñîí õººðõèé òýð óãàëçûã ÿàõ ýñýõýý øèéäýæ ÷àäàõã¿é íààø öààø õîëõèí áàéâ. Ñ¿ðýã ò¿ãø¿¿ðèéí äîõèî àâñàí çîâëîíòîé àãøèíä áàéãàà ìýò ñýðýìæòýé áºãººä çîâèóðòàé áîëöãîîæýý. Õîðò ºâñíèé Ẻëæèñ öóòãàì ãàéò ¿íýðèéã Óõàà Áîð ñàéí ìýäýõ òóë òýð ýíäýýñ õîëäìîîð áàéëàà. Èõýä òàð÷ëàí çîâæ áóé òýðõ¿¿ öàãààí òîõîìò óãàëçûã õàðààä ÿìàð íýãýí àéìààð þì áîëîõ íü ãýäãèéã áàñ ìýäýöãýýæ áàéâ. Ò¿ãø¿¿ðòýé áàðãàð òýð ºäºð àðàéõèéæ ºíãºð÷, ¿äøèéí á¿ðèé áîëîâ. Çîâæ ç¿äýðñýí öàãààí òîõîìò ÿíöàãëàí îðèëñîîð ò¿ð¿¿÷èéí îä òýíãýðò ò¿ãýõ ¿åñ ÷èìýýã¿é áîëæ, í¿ä íü öýõèéí õºäºë㺺íã¿é áîëîîä õ¿éòýí ãàçàð òýðèéí óíàæýý. Ò¿¿íèé õºë, õ¿ç¿¿ òºäõºíºº ìîä ìýò õºøèæ, õàðàõàä íýã ë àéìààð áîëîâ. Óõàà Áîð ýíä íýãýíò òîãòîæ áàéõ àðãàã¿é áîëñîí òóë çîðüñîí óóëûí ç¿ã ç¿ãëýõýä àéí çýâ¿¿öñýí áóñàä óãàëç ò¿¿íèé õîéíîîñ äàãàí äàâõèëàà. ×èíãýýä ñ¿ðýã àþóëòàé äàéñàíä õººãäñºí ìýò àìñõèéí çîãñîëã¿é øºíºæèí äàâõèñààð èäýýøèëæ äàññàí óóëíàà èðýâ. Òýäíèéã èæèë äàñàë áîëñîí àìòëàã ø¿¿ñò ºâñ, ºòãºí íîãîîí áóò,
21 íºìºð äóëààí õàä öîõèî íü õººð áàÿñàë áîëîõ ìýò óãòàí àâ÷ýý. Ýíä èðñíýýñ õîéø Óõàà áîð ýýæèéãýý õàà íýãòýýãýýñ õ¿ðýýä èðíý õýìýýí áîäîõ áîëæ, íýã ìýäýõýä ë õýýð òàëûí ºíººõ ãàéò øîðîîí çàì óðóó õàðóóëäàí çîãñîæ áàéäàã áàéëàà. Òýãñýýð òýð ñ¿¿ëäýý ýýæèéãýý ¿¿ðä àëãà áîëñíûã á¿¿ð ò¿¿ðõýí ìýäýâ. Òýð çóí öàãààí òîõîìò ýäãýýð çàëóóõàí óãàëçíóóä îíö ãàðãóóä õóâèð÷, ãîéä ñàéõàí òàðãàëàâ. Öºì æàâõàà òºãºëäðèéã àãóóëæ áèå íü òîì áîëîâ. Óõàà Áîð ºã뺺 íàð ãàðàõ ¿åñ, ººðèéí ñ¿¿äðèéã õàðààä öî÷èí óõàñõèéñíýý Äàíõàð Ýâýðòòýé òóéëûí òºñòýé áîëñíîî ìýäýâ. Òîãëîí íààäàõ áóþó ýýæèéãýý àéëãàõ ãýæ ç¿ãã¿éòýí ã¿éäýã áàéñàí ¿å íü ÷ ¿¿ðä ºíãºðñºí áîëîëòîé. Õàðèí íàìðûí õîíãîð ñàëõèíä ºòãºí áóò õóéðàãíàí íàéãàõ ¿åñ ìºíººõ øèéð öàãààí àðãàëü áîäîãääîã áîëîâ. Òýãñíýý òîãòîæ èäýýøèæ ÷àäààã¿é àëñûí, ìºíººõ óóë óðóó ã¿éí î÷ìîîð áîëîõ áºãººä ýýæòýéãýý õàìò î÷èæ ¿çñýí ÿãààí öýöýãò öàñò ºíäºð óóë òèéø øèéð öàãààí àðãàëèéã äàãóóëàí î÷ìîîð ñîâèí òàòíà. Òýð ñ¿ðãèéí àëü õ¿÷òýé óãàëçòàé ÷àäàë ñîðèí ìºðãºëäºæ ºäºð ºäðººð íýìýãäýõ òàìèð òýíõýýãýý ìýäðýí áàéõ íü áàñ ÷ àÿòàéõàí áàéëàà. Ò¿¿íèé íóðóóíä óëààí áóóðàë ñîð ñóóæ, Ẻðíèé áîð òîëáî íü á¿äãýðýí, õ¿ç¿¿íä íü ºòãºí óëààâòàð çîãäîð óðãàæýý. Òýð èéíõ¿¿ õóâèð÷ áàéãààãàà ººðºº áàñ ìýäýõã¿é áàéâ. Õàðèí áÿð ÷àäàë íü àìòàãäàí ÿìàð ÷ äàéñàíä ã¿éöýãäýõã¿é çóãòàæ ÷àäìààð áàéõ áºãººä á¿ð àëñûí ºíäºð ºíäºð óóëñûã äàìæèí ã¿éìýýð ÷ áîëíî. Áóñàä öàãààí òîõîìò óãàëçíóóä ÷ ãýñýí õ¿÷ ÷àäàëäàà ýðäýí ìºðãºëäºõ íü îëîíòîî áîëëîî. Õýýðèéí ñàëõè ¿å ¿åõýí ñýâýëçýí, ãàçàð äýëõèé øàðãàëòàí, ºâñ óðãàìëûí ààã àìò áóóðàõ òóñàì Óõàà Áîð øèéð öàãààíûã èõýä ñàíàãàëçàí èæèë õàíü õ¿ñýí ìºðººäºõ áîëîâ. Ãýòýë öàñ ìýò öàãààí öàí óíàñàí íýãýí ñýð¿¿í òóíãàëàã ºã뺺 Äàíõàð Ýâýðò, Øààçãàé Àëàã õî¸ð àðãàëèóäàà äàãóóëàí óóëíàà áóöàæ èðýâ. Õàðèí ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ õºãøèí Äàíõàð Ýâýðò îãò òàðãà òýâýýðýã àâààã¿é áàéâ. Ò¿¿íèé íóðóó áèå õàâ÷èéí, ¿ñ áóðçàéæ, äàíõàð ýâýð, ä¿ðëýãýð í¿ä õî¸ðîîñ ººð òàíèãäàõààð ç¿éëã¿é áîëñîí áàéâ. Øààçãàé Àëàãèéí æèæèãõýí îâ òîâ öîîõîð íóðóó íü óñíû ìàíäàë ìýò ãºëòºëçºí ¿ñíèé ¿ç¿¿ð íü õÿëãàíà ºâñ øóóðàéëñàí õýýð
22 òàë øèã ãÿëàëçàí ãÿëòãàíààä ºí㺠ç¿ñ á¿ðäñýí áàéëàà. Ñ¿ðãèéí äîòîð ñ¿¿ëò îäîí ìýò îíö æàâõëàíòàé áàéäàã øèéð öàãààí àðãàëèéã ìàøèä õ¿ñýí õ¿ëýýæ áàéñàí Óõàà Áîð ñ¿ðãèéí äóíäóóð ç¿ñýí îðîâ. Ñ¿ðýã òàéâàí òîãòóóõàí èäýýøèëæ áàéâ. Óõàà Áîð øèéð öàãààí àðãàëèéí äýðãýä î÷îîä õîøóóã ¿íýðëýí ¿çýõýä õîëûí ºâñíèé ¿íýð, ººð þó ÷ þì áý òóéëûí ñýíãýíýñýí òàíñàã ñàéõàí ¿íýð õîëèëäîí ¿íýðòýæ áàéâ. Øèéð öàãààí àðãàëü Óõàà Áîðûã äîðõíîî òàíèàä èõ ë äîòíî÷ëîí îéðòæýý. Òýãòýë Øààçãàé Àëàã ã¿éí èðæ òýð õî¸ðûã ñàëãàâ. Äàíõàð Ýâýðò ñóðãèéí çàõàä èéø òèéø õàðàí çîãñîíî. Óóëàíä ñýð¿¿ îðæ, íàð òàøèæ áàéâ. Ýíýõýí ¿åñ Óõàà Áîð, Øààçãàé Àëàãòàé ìºðãºëäºí õ¿÷ ÷àäëàà ¿çìýýð áîëîîä åð áîëñîíã¿é òóë ñ¿¿ë îãøèí òîëãîéãîî äóõàéëãàí ò¿¿í óðóó îéðòâîë Øààçãàé Àëàã ÷ äóðòàéÿà òîñîí èðëýý. Óóëíàà îãò ÷èìýý àíèðã¿é áàéõ áºãººä àëñ õîëûí øîðîîí çàìààð äàâõèõ ãÿëààí í¿äýò áàðààí àìüòíû ä¿íãýíýõ ÷èìýýíýýñ ººð ñýðýìæëýí ñýæèãëýõ ç¿éë îãòã¿é á¿ëãýý. Øààçãàé Àëàãèéí õîð øàð áààõàí äýâðýõ òºëºâòýé Óõàà Áîðûã ýãö øèðòýí, õýðýí çîãñæýý. Óõàà Áîð ò¿¿íèé ýíýõ¿¿ áàéäëûã îãò òîîëã¿é øóóä ë ìºðãºëäºõººð óõàðëàà. Ñ¿ðýã òýð õî¸ðûã òîéðîí öîîãëîí çîãñîæ ñîíèðõîí õàðöãààíà. Õàðèí Äàíõàð Ýâýðò íýãýí õàäàí äýýð ãàðàí çîãñîâ. Òýð äýðãýäýý áÿöõàí ÷óëóó òîðõèéõ ñýæèãòýé ÷èìýý ñîíññîí òóë õîðîìõíîî îãëî õàðàéõàä áýëõíýýð àõèí àíèðäòàë àñàð òîì õàð öîîõîð èðâýñ õàæóóãèéí õàäíààñ ¿ñðýí õàðàéæ Äàíõàð Ýâýðòèéí õ¿ç¿¿ ñýýðýíä àñàí àâ÷ýý. Òýð íýãýíòýý öîâõðîí, èðâýñèéí öýýæèéã îíîëäóóëàí õàäòàé øàõàí õ¿÷òýé ìºð㺺ä óóëûí îðîé òèéø õàðàéõàä ñ¿ðýã äýìèé õóéëðàí ¿ðãýýä ò¿¿íèéã äàãàëã¿é äîðîî íàì çîãñîöãîîæýý. Õàð öîîõîð èðâýñ ìàø õ¿÷òýéí äýýð èõýä ºëññºí òóë óõààí ýëèé áàëàé áàéäàëòàé, Äàíõàð Ýâýðòèéí áàãàëçóóðààñ òóéëûí ëàâ ñýíæëýí õàçàõäàà ã¿ðýýíèé ñóäñûã õàíàæ àìæñàí òóë Äàíõàð Ýâýðò çºâ ç¿ãýýð þì øèã õàðàéí ÿâñíàà íýãýí ¿õýð ÷óëóóíû õàæóóä ¿õýäõèéí óíààä áîñîæ ÷àäñàíã¿é. ¯¿íèéã øèðòýí õàðæ áàéñàí ñ¿ðýã äàâõèëäàí îéðòâîë òýðã¿¿ëýã÷ Äàíõàð Ýâýðòèéí ìóøãèðñàí ëóò ýâðèéí õîîðîíä öýýæýýðýý øààí õàâèðãà íü õàäàãäñàí èðâýñ Äàíõàð Ýâýðòèéí õ¿ç¿¿íýýñ õàçñàí ÷èãòýý, àì íü çóóðààä ãÿëãàð íîãîîí í¿ä
23 íü ãºëèé÷èõñºí, äýýñ ìýò ýðýýí ñ¿¿ë íü ìîãîé ìýò àòèðàëäàí àðàé ÷¿¿ õºäëºõ òºäèé áàéâ. Õàðèí Äàíõàð Ýâýðò Ẻðëºí óíààä òîëãîéãîî ÷óëóóí äýýð òàâüñàí áàéõ áºãººä òóí àìãàëàí òàéâàí óíòàæ áàéãàà ìýò îãò õºäºë㺺íã¿é áîëæýý. Ýíýõ¿¿ õàð äàðñàí ç¿¿ä øèã ýâã¿é ÿâäëûã õàðñàí ñ¿ðýã Øààçãàé Àëàãèéã äàãàí õýä õýäýí óóë äàìæèí õóëæèæ íýãýí ã¿í õàâöàëä î÷èæ òîãòîâ. Àþóë îñëûí º÷¿¿õýí ñýæèã ìýäýãäýõ òºäèéã àíääàãã¿é Øààçãàé Àëàã ýíý á¿õíýýñ áîëñîí ÷ þìóó þìíû ó÷ðûã
àìàðõàí îëîõ
÷àäâàðòàéäàà ÷ þìóó ñ¿ðãýý ÷àäàìãàé òýðã¿¿ëýí ÿâàõ áîëîâ. Õàðèí òýð õýäýí øàð àðãàëèéí äýðãýäýýñ õîëäîõã¿é áîëñîí áºãººä ñ¿ðãèéí á¿õ óãàëçûã àéëãàäàã áàéëàà. Ò¿¿íèé ýâýð òîì, õ¿÷ ÷àäàë èõýýñ ãàäíà õîð øàð íü àìàðõàíàà áóöëàí ÿàõààñ ÷ áóöàõã¿é óäòàë ìºðãºëääºã òóë ò¿¿íòýé íýã ¿çýëöñýí óãàëç àõèàä ó÷ðàõûã íýã èõ õè÷ýýäýãã¿é áàéâ. ªâëèéí íýãýí äóëààõàí øºíº ñàðíû ìºíãºí ãýðýëä ýðãýí òîéðîí öàéâàëçàí öàéðààä àãààðò öàãààí ñóóíàã òàòàí, õèëýí õºõ òýíãýðèéí õàÿà óëàì ÷ óóäàì òýíýãýð áîëñîí áàéâ. Öýâýðõýí öàãààí öàñíû ÿðóóõàí õóðö ºíãºíä ä¿éöñýí ìýò óóëûí õàä ÷óëóó ñîíèí õà÷èí ä¿ðñýýð îâîéí òîâîéí õàðàãäàæ, àãààð ñàëõè õ¿ðòýë ÿëãóóí öýíãýã áîëñîí áàéâ. Èéìýðõ¿¿ øºíº Óõàà Áîð åð òàéâàí áàéæ ÷àääàãã¿é áºãººä øèéð öàãààí àðãàëûã áîäîõ á¿ð íýã áîñîæ, íýã õýâòñýýð ¿¿ðèéí ãýãýý îðîõ ¿åñ ñ¿ðãèéí á¿õ àðãàëèéã ýçýãíýí çàõèðàã÷, òýðã¿¿ëýã÷ Øààçãàé Àëàãòàé õ¿÷ ÷àäëàà ¿çýõýýð áîñîâ. Áóñàä çàëóó àðãàëü ÷ ò¿¿íèéã õîøóóðàí äàãàæýý. Øààçãàé Àëàã ñ¿ðãýýñ çàéäóóõàí õàðóóë ñàéòàé òîâãîð äýýð õýâòýæ áàéñíàà òýäíèéã òîñîí èðýâ. Çàí áàéäàë õóðö, ñýðãýëýí öîãòîé òýð, Óõàà Áîðûí äýðãýä èðýýä æàâõëàíòàé ñ¿ðëýã ýâðýý äóõàéëãàí õýðæ çîãñîâ. Óõàà Áîð ÷ áàñ ò¿¿íèé óðäààñ ýãöëýí çîãñëîî. Ãàéõàæ áàñ õººðñºí áóñàä óãàëç òýð õî¸ðûã õýðõýõèéã õ¿ëýýí çýýãëýí çîãñæýý. Øààçãàé Àëàã äîðõíîî òýñýæ òîãòîõîî áàéãààä ìºðãºëäºõººð óõàðëàà. Óõàà Áîð ÷ áàñ ààæóóõàí óõàðëàà. Õàðèí Øààçãàé Àëàã çîðèìîã ò¿ðãýí ààøààðàà àãñàð÷ áóõèìäààã¿é òóë ýð ÷àäëûí èä õàâàà ãàéõóóëàõ ìýò åð áèøèéí òàéâàí áàéõ àæ. Àëü àëü íü óõðàí óõàðñààð èõýä õîëäîæ, íýã çýðýã õ¿÷ ìýäýí õàðâàí äàéð÷ ìºðãºëäºõºä óóë õàä öóóðàéòàí, õàâü îéðûí
24 àìüòäûã öî÷îîí ñýðýýâ. Õî¸óëàà òóðøëàãà áàãà, ààã îìîã èõ, áàñ õ¿÷òýé òóë çºâõºí ýâðèéíõýý ¿ç¿¿ðýýð õàëç òóëñàí òºäèéä ìàø èõ ÷èìýý ãàðñàí áîëîé. ¯ðãýæ öî÷ñîí òàëûí áîð øóâóó òýíãýðò öîéëîí ãàð÷, ó÷èð ÿâäëûã îãò îëîëã¿é óäòàë æèðãýöãýýíý. ªíäºð õýö öîõèîíû íºìºð äóëààí ãàçàð ¿¿ð áàéðàà çàññàí ºë õàëçàí òîëãîéò òàñ, õàð õàëòàð á¿ðãýä, òýíãýðèéí ìàíäàëä ä¿¿ëýí ãàðààä, øîíõðûí õóðö õàðààãààð ãàçðûí àìüòäûã òîëüäîõ ìýò àæèãëàâ. Ìóóõàé í¿¿ðò íîãîîí í¿äýò øàð øóâóó ¿¿ðýí äýýðýý ïîãâîéí èéø òèéø ñýì ñýìõýí õàðæ «õ¿¿å! õ¿¿å!» õýìýýí ÷èìýý ºãíº. Òàëûí ìàíóóë õ¿ðòýë óíòàæ ÷àäàõã¿é ÷àñ ÷àñõèéí äóóãàð÷ õîëõèëäîíî. Õàðèí çàëüò øàð ¿íýã îãò äóóãàðàõã¿é áàéãààã áîäâîë ó÷ðûã ìýäñýí áîëîëòîé. Àëñûí ÷èìýý àâñàí ÷îíî óëèëäàí õàðèó ÷èìýý áàñ ÷àãíàæ áàéâ. Óõàà Áîð, Øààçãàé Àëàã õî¸ð èéíõ¿¿ ìàø õ¿÷ ãàðãàí îëîí äàõèí ìºðãºëäñºí áîëîâ÷ áèå áèåíýý äèéëñýíã¿é. Óóð îìîã íü áàäàðñàí Øààçãàé Àëàã, Óõàà Áîð óðóó àõèí äàõèí äàéðñààð áàéëàà. Òýð õî¸ð õýäèéãýýð ÿãòàà òóëòàë ÿäàðñàí áîëîâ÷ õýí õýíäýý áóóæ ºãºõèéã õ¿ñýõã¿é áàéâ. Óõàà Áîð Øààçãàé Àëàãèéí øèð¿¿í äàéðàëòûã òîãòîîõûí òóëä óðäààñ íü ã¿éí çàõëàí çîãñîõîä Øààçãàé Àëàã õàðâàñàí ñóì øèã äàéðàí ìºðãºëäñººð áàéëàà. Óõàà Áîðûí äóõíû ÿñ Äàíõàð Ýâýðòèéíõ øèã ìàø çóçààí ó÷èð ºâäºæ äîðãèõ íü áàãà áºãººòºë õ¿÷ èõòýé áîëîâ÷ äóõíû ÿñ íèìãýí Øààçãàé Àëàãèéí í¿ä õýñýãòýý ìàíàëçàí, äàéâàí óíàõ øàõäàã áàéëàà. Òýð ¿¿íäýý á¿ð ÷ óóðñàæ áàéâ. Òýð õî¸ð óäòàë ìºðãºëäºæ, íàð ãàðñàí õîéíî áîëèâ. Ýíý ¿åñ ñ¿ðýã óóëûí õÿðä èäýýøëýõýýð ãàðñàí áàéâ.
Øààçãàé
Àëàã, õàìðûí í¿õýýð ñàäãàäàõ öóñàà äîëîîëîí õàðààë ç¿õýë òàâèõ ìýò îéð îéðõîí ìàéëàí ñ¿ðãèéíõýý õîéíîîñ îäîâ. Óõàà Áîð õàäàí öîõèîíû øèë äýýð ñàëõè ñºðºí çîãñîæ, õºëñºº ñýâðýýæ áàéëàà. Ò¿¿íèé ýâðèéí óã, õ¿ç¿¿ áààõàí ºâäºõ áºãººä öýýæíýýñ íü öóñ àìòàãäàæ áàéëàà. Òýãýýä òýð íýã õî¸ð àëõààä íýãýí íóóöõàí õîíõîðò àìðàõààð õýâòýâ. Òýãòýë øèéð öàãààí àðãàëü 纺ëíººð ìàéëàí äîõèî ºã÷ ã¿éí èðýýä óðàí ýâëýã õîøóóãààðàà ò¿¿íèé õºëñºíä íýâ÷ñýí áèåèéã ¿íýðëýí çîãñîâ. Óõàà Áîð õàðèó ¿íýðòâýë ò¿¿íýýñ õýýðèéí ñàëõè, øèíýõýí öàñíû ¿íýð ¿íýðòýæ áàéâ. Óõàà Áîð õýäèéãýýð ÿäàð÷ öóöñàí áîëîâ÷ ò¿¿íèé õîøóóã ¿íýðëýí áàéõàä øèéð öàãààí
25 äîîø øèðòýí Ẻð íèéë¿¿ëýí çîãñîæ áàéëàà. Òýãýýä õî¸óëàà ñ¿ðãýýñ òàñðàí óóëûí îðîéä ãàðàâ.
Òýíäýýñ ýðãýí òîéðíû þìñ àëãàí äýýð
òàâüñàí ìýò èë òîä õàðàãäàõ áºãººä øàðãàëòàí áóé òàë äóíäóóð áàðààíòàí çóðàéõ øîðîîí çàìààð ãÿëààí í¿äýò äºðâºëæèí áàðààí àìüòàí øèë òîëèî ãÿëàëçóóëàí çºðºëäºí äàâõèõ íü õ¿ðòýë çóãààòàé õºõ¿¿í õàðàãäàíà. Òàëûí ÷îíî õýðõýí àí õèéæ áàéãàà, çýýðýí ñ¿ðýã ÿìàðõàí ÿíçòàé èäýýøëýí áàéãàà çýðýã íü ýíäýýñ áàñ ñîíüõîí õàðàãäàíà. Óõàà Áîð øèéð öàãààí àðãàëèéí õîéíîîñ óõààí æîëîîã¿é õººí äàâõèõäàà èõ äóðòàé áàéëàà. Øèéð öàãààí ñ¿¿ëýý ñºõºí çóãòàí õàðàéæ áàéñíàà íýìýð äóëààí õàäíû ¸ðîîëä çîãñîõîä Óõàà Áîð õàðâàñàí ñóì øèã ÷èãýýðýý î÷íî... Ýíý áîë òýð õî¸ðò òóéëûí æàðãàëòàé íýãýí ¿å íü áàéëàà. Ýíý ìýòýýð æàðãàë öýíãýëòýé ñîíüõîí öàã ìº÷èéã ºíãºðººæýý. Óõàà Áîð ìàø áàãà õîîëëîæ, øèéð öàãààíòàé ººðèéí ìýäýëã¿é õººöºëäñººð íýã ìýäýõíýý òóéëûí èõ ÿäàð÷, òóðæ ýöñýí áàéëàà. Õàðèí øèéð öàãààí óëàì ÷ ºí㺠çàñàæ, òàðãà õ¿÷ õýâýýðýý áàéâ. Òàëûí öàñ öîîõîðòîõ ¿åñ àðãàëü, óãàëçíóóä òàë òàëààñàà äàõèí öóãëàðàí ñ¿ðýãëýâ. Õàðèí ìºðãºëäºõ äóðòàé óãàëçíóóäûí ºíººõ îìãîëîí øàðòàé çàí íü øàëäàà áóóí, áèå áèåäýý èéìýý òèéìýý çàí ãàðãàõûí îðîíä ãýì õèéñýí ìýò áèå áèå óðóóãàà íîìõîí õ¿ëöýíã¿é õàðàí, ìºð ìºðºº õººí òàéâàí ÿâäàã áîëæýý. Øàð àðãàëèóäòàé áààõàí õººöºëäñºí Øààçãàé Àëàã á¿ð ÷ èõ òóðæ, íèìãýí àðüñíû öààíààñ õàâèðãà íü ã¿ðýëçýí õàðàãäàõ áºãººä äºðâºí õºë äýýðýý ÷îéâîãíîí àðàé ÷¿¿ ÿâæ áàéâ. Ýíýõýí ¿åñ òàðâàãà, çóðàì è÷ýýíýýñ ãàðàõ áîëîîã¿é áàñ óóë òàëûí ÷îíî çýýð ãºðººñºõíººð ºë çàëãàäàã ¿å áàñ ýõýëæ áàéëàà. Ò¿¿í äýýð òýðã¿¿ëýã÷ Äàíõàð Ýâýðòòýé ºñ õîíçîíòîé ÷îíî îéð òîéðîíäîî òóí îëîí áàéëàà. Ýíý á¿õíèéã àðãàëü, óãàëçíû ñ¿ðýã õýðõýí ìýäýõ áèëýý. Õàâðûí íàðíû èë÷ èâýýë óëàì á¿ð èõñýæ, ñ¿ðýã íîéòîí öàñíû äîðîîñ èë ãàðñàí áîð áîòóóëä äºíãºí äàíãàí öàäìààð áîëæ áàéâ. Òàëä õºõ óíèàð ¿çýãäýæ, óóëñûí ÷àíàäààñ óðèí á¿ëýýí ñàëõè ñýâýëçäýã áîëîâ. Òýãñãýýä àðãàëü óãàëçíû ñ¿ðýã ø¿¿ñëýã ºâñíèé ºòãºí áîòóóëä ãýäýñ ãàð÷, çîî íóðóó íü ÷ òºäõºíºº òýíèéæ ýõëýâ. Ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ Øààçãàé Àëàã àõèàä ñîíîð ñîðãîã áîëæ áàéâ. Òýð º÷¿¿õýí ÷ ÷èìýý àíèð, ãàæ áóðóó ¿íýðèéã
26 ç¿ãýýð îðõèäîãã¿é òóë ñ¿ðãýýñ çàõëàí ñàëõè ¿íýðòýæ, àíèðäàí çîãñîõ íü èõ á¿ëãýý. ßëàíãóÿà ÷îíûí ÿëèã¿é ¿íýð àâáàë óì õóìã¿é ñ¿ðãýý äàãóóëàí ººð ãàçàð î÷äîã áàéâ. Íýãýí ºäºð ÷îíûí îé ãóòàì ¿íýð òàë òàëààñ ¿íýðòýõ áîëîâ. Øààçãàé Àëàã èéø òèéø ÷èõ òàâèí ÷àãíàâàë æèæèã ÷óëóó ºíõðºõ áóþó áóò ñîíäóóëûí ¿ë ìýäýãäýì ø¿ðæèãíýõ ÷èìýý ñîíñòîíî. Íýãýíò ñýæèã àâñàí ñ¿ðýã èäýýøëýõýý áîëèîä Øààçãàé Àëàãèéí äîõèîã ç¿ðõ ò¿ãøèí õ¿ëýýí áàéëàà. Ñ¿ðãèéí èäýýøëýí áóé ýíý ãàçàð õýäèéãýýð ºòãºí ø¿¿ñëýã ºâñòýé íàðëàã äóëààí áîëîâ÷ áàðóóí ç¿¿í òàëààñàà õýö õàíàí õàäààð õàøèãäñàí òóë õî¸ð òàëààñ äàéñàí ãýíýò äîâòîëáîë çóãòàæ ãàðàõàä áýðõ àæãóó. Øààçãàé Àëàã ñ¿ðãýý äàãóóëàí ººäºº äàâõèòàë óðäààñ íü õýñýã ÷îíî äàéðàâ. Òýãòýë ñ¿ðãèéí õîéíîîñ áàñ õýñýã ÷îíî äàéðëàà. Øààçãàé Àëàã óãèéí ñýðãýëýí ñîðãîã òóë õàæóó òèéø çàéìðàí áóëòàæ óðäààñ õàëç äàéðñàí ÷îíûí õàæóóãààð ãàðòàë ñ¿ðýã ò¿¿íèé ìºðèéã àëäàëã¿é ãèøãýí øóãàì ìýò öóâðàí ãàðòàë õàæóó òàëààñ áàñ äàéðñàí õî¸ð òîì ÷îíî Øààçãàé Àëàãààñ ç¿¿ãäýõ ìýò çóóçàé õîëáîí äàâõèëàà. Òóéëûí çîëáîîëîã, áàñ ñýðãýëýí ÷àäìàã Øààçãàé Àëàã õýòýðõèé òýâäýæ ñàíäàðñàíäàà òîì ¿õýð ÷óëóóíóóä äýýã¿¿ð õàðàéí õàíàí õàäàí ººä ñ¿¿ë óíæèí çóðààñ ìýò ñóíàí ãàðàâ. Øààçãàé Àëàãèéã äàãàí õàíàí õàä ººä ãàð÷ ÷àäààã¿é ñ¿ðýã õóéëðàí ýðãýæ, Óõàà Áîðûã äàãàí îãöîìõîí ýðãýí, óóëûí áýë óðóó áóóâ. Óõàà Áîð ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ Äàíõàð Ýâýðòèéí çàíãààð õýñýã äàâõèàä ýðãýæ õàðàí çîãñîâ. Òýäíèé õîéíîîñ íýã ÷ ÷îíî ç¿ãëýñýíã¿é. Õàðèí Øààçãàé Àëàãèéã õàäàí äîòîð îëîí ÷îíî àíãàéëàí õººæ áàéëàà. Ò¿¿íèé áèå õºíãºí, îéðûí õýä õîíîã õàâðûí ø¿¿ñëýã ºâñíèé ààãèíä ÷àäàë îðñîí òóë ýöýæ öóöàëã¿é çóãòààñààð áàéëàà. Øààçãàé Àëàã òîì òîì ¿õýð ÷óëóóí äýýã¿¿ð öîéëîí õàðàéæ, ºíäºð õàäíààñ ä¿¿ëýí áóóõàä ÷îíîíóóä çóóçàé õîëáîí õººñººð ë áàéâ. ¯¿íèéã àæèãëàí õàðæ çîãñîæ áàéãàà àéæ áàëìàãäñàí ñ¿ðýã ÷àíàãø áàñ õîëäîí äàâõèëàà. Òàë õºíäèéí çàõàä õ¿ðýýä ñ¿ðýã àõèí íýãýíòýý ýðãýí õàðâàë ýöýæ öóöñàí ÷îíîíóóä ñóãàðàí õîöîð÷ áàéõ áîëîâ÷ õ¿÷ýý íººí õîíãèëä õýâòýæ áàéñàí ººð ÷îíîíóóä Øààçãàé Àëàãèéã ºðòººëºí õººæ áàéâ Òýãñýýð Øààçãàé Àëàã íýãýí ºíäºð õýö õÿñààíä áîîãäîí çîã òóñàõ ñàöóó õîðõîé øèã õºõ ÷îíî ýâõðýí õàðàéæ íóðóóí
27 äýýð íü ãàðàõ øèã áîëæýý. Ç¿ðõ ò¿ãøèí àëñààñ õàðàí çîãñîæ áóé Óõàà Áîð óõàñõèéí ã¿éõ ãýñíýý òýð ÷îíûã ìºðãºõ ìýò òîëãîé ñýæëýýä á¿ðýëçýõ í¿äýý ñàéòàð íýýí õàðâàë áºãñºí áèå íü öóñàíä áóäàãäñàí Øààçãàé Àëàã ýãö öàâ÷èì õàäàí ººä ä¿¿ëýí ãàðàõ ãýýä ÷àäñàíã¿é ýðãýýä ãàçàðò óíàõ øèã áîëæýý. Óõàà Áîð ñ¿ðãýý äàãóóëàí ç¿¿í óóë òèéø äàâõèëàà. Ò¿¿íèé ÷èõýíä Øààçãàé Àëàã õýðõýí ààõèëàí çóãòàæ áàéñàí, õîíäëîéíîîñîî ÷îíî õàçàõàä íýãýí óäàà äóóãàðàõ øèã áîëîîä õàäàí ººä ä¿¿ëýí ãàð÷ ýðãýí óíàõäàà õýðõýí ÿíöàãëàæ áàéñàí, õîðñîë õèëýí íü áàäàðñàí ÷îíûí ãàíãàíàí ãàñëàõ äóó òóâò ñîíñòîí ÿâëàà. Òýð àõèí îãò ýðãýæ õàðàëã¿é ñ¿ðãýý äàãóóëàí äàâõèñààð òýðòýý óóëíàà àëñûí áàðàà õàðàãäàõ íýãýí ä¿íõãýð öîõèîíû îðîé äýýð ãàð÷ àæèãëàâàë Øààçãàé Àëàãèéã òàë òàëààñ íü ¿ãòýýí çóëãààõ ÷îíîíóóäûí ñ¿¿ë ãîäãîíîëäîí, õîîðîíäîî àðõèðàí õýðýëäýõ ÷èìýý òîä ñîíñòîæ áàéâ. Òýãýýä Óõàà Áîð ñ¿ðãýý äàãóóëàí õóðäàëñààð õýä õýäýí óóë äàâæ àìòëàã ºâñ õºãëºðñºí áàñ íýã óóëàíä ãàðàí òîãòîñõèéâ. Øèéð öàãààí áîëîí áóñàä àðãàëèéí õýýë õ¿íäýð÷, àéñíààñ çóãòàõ áóþó óóëàíä èäýýøëýí ÿâàõ òºâºãòýé áàéâ. Óõàà Áîð 纺ëºí õºäºë㺺íòýé, èõ ãýäýñò øèéð öàãààíûã õàðàõààðàà õóðäëàí äàâõèõààñ ç¿ðõøýýí øîãøèõ áóþó îíö ñýæèãòýé ¿åä õàòèðàõ òºäèé ñ¿ðãýý äàãóóëàí ÿâäàã áîëîâ. Óóëíàà ºâñíèé áóò àëàãëàí íîãîîð÷, íÿëõ íîãîîíû ¿íýð ¿íýðòýõ áîëîâ÷ õàäíû ¿å äàìæèí ÿâñààð àðàéõèéæ îëñîí òà÷èðõàí íîãîî àìàíä ºðòºãäºõ íü áàðàã ¿ã¿é áºãººä ÷àäëàà áàðàãäòàë óõñààð º÷¿¿õýí ø¿¿ñòýé ¿íäñèéã íü îëæ çàæëàõàä èõýä òàìèðäàí, ãóéâàí äàéâàí óíàõ øàõäàã áàéëàà. Ñ¿ðýã ýíýõ¿¿ óóëûí àìàíä õàâàðæèí, íîãîî ãàðàõûã òýñãýëã¿é õ¿ëýýí áàéâ. Ãýòýë õºõ ìàíõàí òýíãýðèéí õàÿà áóëèíãàðòàí òýíãýðò óëààí òîîñ áîñîâ. ͺìºð ãàçàð õ¿ðòýë ñàëõè ñýâýëçýí, óóëûí äýýã¿¿ð õ¿÷òýé íººëºã ãàð÷, õ¿¿ãýí èñãý÷íý. Óõàà Áîð ñ¿ðãýý äàãóóëàí íººëºã áàãàòàé íºìºð õàäàíä î÷èâ. Ñàëõè èñãý÷ñýýð áàéâ. Óäàëã¿é òýíãýð ãàçðûí õîîðîíä õºøèã òàòàõ ìýò øîðîî
áîñîæ, àëñûí áàðàà
õàðàãäàõã¿é áîëîâ. Óõàà Áîðä òóí ò¿ãø¿¿ðòýé áºãººä çîâëîíòîé áàéâ. Ñàëõèíä õººãäñºí òàëûí õàìõóóë óóëíàà äýãäýí èðæ õàä ÷óëóóíû çàâñðààð îâîîðíî. Õàäíû ¿åíä óðãàñàí ñàõëàã ºâñ õ¿÷òýé ñàëõèíä öîõèãäîí
øóóãüæ, æèæèãõýí ÷óëóó ¿ñ÷èí òàñõèéí áóóíà. Ñ¿ðýã
28 Ẻãíºí Ẻð Ẻ𺺠íèéë¿¿ëýí õýâòýýä áèå áèåèéí ñóãà öàâü óðóó òîëãîé õîøóóãàà äàëäëàí áàéöãààâ. Òàëûí óãàëç øóóðãàíû õ¿÷ óëàì
á¿ð
õýìýýõ øîðîîí
èõñýæ àìüòàé ãîëòîé á¿õíèéã õèéñãýí
àâàà÷èõûã çàâäàí áàéëàà. Ñ¿ðãèéí íýã ÷ àðãàëü óãàëç òîëãîé ºíäèéëãºæ ÷àäàëã¿é ºäºð øºíº õî¸ð áîëëîî. Èõ ñàëõèí æèã¿¿ðòýí øóâóóã ÷ áàñ íèñãýñýíã¿é. Àðààòàí ÷îíûã ÷ ºíäèéëãºñºíã¿é. Õàä ÷óëóó ¿å ¿å øàæèãíàí äóóãàðàõàä ñ¿ðãèéã òýð àÿàð íü àãààðò õèéñãýí àâ÷ ÿâàõ ãýæ áàéãàà ìýò Óõàà Áîðä áîäîãäîí áàéæýý. Óõàà Áîðûí ñóãàíä òîëãîéãîî íààí, Ẻð íèéë¿¿ëýí õýâòýõ øèéð öàãààíû òîìîðñîí õýâëèé äýõ æèæèãõýí õóðãàíû 纺ëíººð òîíãî÷èí õºäëºõºä Óõàà Áîð ýíýõ¿¿ áÿöõàí àìüòíû
òºëºº
áàñ
çîâèóðëàí ò¿ãøèæ áàéâ. Èõ ñàëõèíû äàðàà æàâõëàíòàé
ñàéõàí
íàìóóí ºã뺺 áîëæýý. Ãýâ÷ òàëûí óãàëç õýìýýõ ñàëõè õèéäãýý õèéæ àìæñàí áàéëàà. Óóëûí 纺ëºí õºðñ õîâõ öîõèãäîí õèéñýæ, ìîä øèã õàòóó ºâñíèé áóò ñºðâèéòºë èë ãàðààä, ºí㺠ºíãèéí ÷óëóó øèëíèé õýëòýðõèé ìýò ãÿëòãàíàí áàéâ. Óóëàíä èäýýøëýí ÿâàõàä õóðö ¿ç¿¿ðòýé ÷óëóó òóóðàéí çàâñàð çàéãààð øààõ áóþó õàòóó ¸ðäãîð ºâñíèé áóò õàìàð õàòãàõ òóë ñ¿ðýã àðãà áóþó ãàçðûí íàì óðóó áóóí, òîëãîäûí çàâñàðõ íºìºð ãóó ñóäãèéã áàðààäàí íÿëõ íîãîî õººõ áîëîâ. Òýãòýë áàñ íýã òóñã¿é ¿íýð õààíààñ ÷ þì áý ¿íýðòäýã áîëîâ. Óõàà Áîð íîãîîðîí áóé òîëãîéí îðîé äýýð ãàðààä àëñûí áàðàà õàðíà. Áàðóóí óóëûí ç¿¿í ñóãíààñ óðüä ºìíº îãò ¿çýýã¿é ºòãºí öýíõýð þì àãààðò ýãö ººäºº ñóóíàãëàí ò¿¿íèé íààõíóóð, îãò ººð ¿íýð òàíàðòàé, óäààí áîëõè õºäºë㺺íòýé öàâ öàãààí äºðâºí õºëòýé, àìüòíû óóö íóðóó íóóðûí ìàíäàë øèã öàéëàëçàí áàéõ íü õàðàãäàâ. Íÿëõ íîãîîíû àìò àâñàí àðãàëü, óãàëçíû ñ¿ðýã ãàçðààñ õîøóóãàà ¿ë ñàëãàí òààíûí õºõ áóò òîï òîï õèéòýë àìòàðõàí çóëãààíà. Õýýë íü òîìîðñîí
29 àðãàëèóä íàðàíä áèåý ýýí èõ ë òàâòàéãààð íàëàéí õýâòýõ àæýý. Óõàà Áîðä ýíý óäàà ñýæèãëýõ ç¿éë îãò ¿ã¿é ñàíàãäñàí òóë àõèí ãóó óðóó îðæ, ø¿¿ñëýã õºõ íîãîî àìòàðõàí çóëãààæýý. Òýãñýýð Óõàà Áîðûí ñ¿ðýã ýíýõ¿¿ ýâã¿é ¿íýð, áîëõè õºäºë㺺íò öàãààí ñ¿ðýã, òàéâàí ãýìã¿é àìüäðàëûí äóó ÷èìýýíä äàñàæ, íîãîîíä öàäàí òàìèð òýíõýý îðæ áàéëàà. Îéðõîí íóòàãëàí áóé ýíýõ¿¿ öàãààí ñ¿ðýãòýé îéðòîí èäýýøëýõ ¿å ÷ îëîíòàà òîõèîëääîã áàéæýý. Òýðõ¿¿ íîìõîí áîëõè îëîí àìüòíûã ¿ðãýëæ äàãàæ ÿâäàã ¿ñã¿é óëààí í¿¿ðò àìüòíû õ¿íãýíýñýí äóóã ÷ áàñ òîîõîî áîëüæýý. Ñ¿ðãèéí ýçýí áîñîî àìüòàí áîëõè õî¸ð õºë äýýðýý óäààíààð àðàé ÿäàí ÿâàõûã õàðñàí ñ¿ðýã òàéâàí èäýýøèëæ áàéëàà. Íîãîîíû øèì õººí ã¿éëäýõ ñ¿ðãèéíõýý õîéíîîñ Ẻðºíõèé æèæèãõýí òîëãîéãîî áºõèéëãºí èõ ë íîíæ äîðîé áàéäàëòàé õàøõè÷èí ã¿éæ ÿâàõûã Óõàà Áîð áàñ îëîíòàà õàðæýý. Ò¿¿íèé ñººí㺠äóó óóëûí á¿ðãýä øèã îëîí äàõèí óëèãëàí äóóãàðàëã¿é ãàíö õî¸ð ÷àíãà äóóãàðàõ òºäèé áîëîîä òàã áîë÷õûã Óõàà Áîð áàñ àæèæ ìýäýâ. Óõàà Áîð ýíý á¿õíèéã àæèãëàí òàéâøðàõ áîëîâ÷ íýãýíò òàìèð òýíõýý îðñîí òóë ñ¿ðãýý ÷àíä õàòóó õàìãààëàí ñýðýìæëýí õîíîîä, òàëûí áîð áîëæìîð øóëãàíàí æèðãýõ ¿åñ äóãõèéí íàð õººð÷, ãàçàð õàëñàí õîéíî ñýðäýã áàéëàà. Òýãòýë íýãýí ñýð¿¿í òóíãàëàã ºã뺺 èéì ÿâäàë áîëîâ. Óõàà Áîðûã àìñõèéí óíòàæ áàéòàë ñ¿ðýã èõ ÷èìýý ãàðãàí õóéëðàí ¿ðãýâ. Ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ Óõàà Áîð öî÷èí ñýðýýä õýçýýíèé ñóðñàí çàíãààðàà óõàñõèéí áîñîæ õîøóóðàí çîãñîõ ñ¿ðãèéí øèðòýõ ç¿ã òýíãý𠺺ä õàðâàë íýãýí öàãààí òîëãîéò á¿ðãýä íÿëõ õóðãàíû íóðóóíààñ áàçàí ø¿¿ðýýä òýíãýðò íèñýí ãàðñàí áàéõ áºãººä àìü òýìöýí ìàéëàõ íÿëõ õóðãàíû äóó èõ ë ºðºâäºëòýé öàíãèíàí ñîíñòîæ áàéâ. Ñ¿ðãèéí õàìãèéí õèæýýë öàãààí áóóðàë àðãàëü ìàøèä õàðàìñàí ãàøóóäàæ, õ¿¿ãýý äóóäàí ìàéëæ èéø òèéø äýìèé ë ã¿éõ àæýý. Ò¿¿íèé ÷èíýðñýí äýëýíãýýñ ñ¿¿ àñãàðàõ áºãººä õóðãàíûõàà öàíãèíàõ äóóã äóóëäàõã¿é áîëñîí õîéíî Óõàà Áîðûí äýðãýä èðýí çîãñîõîä ò¿¿íèé í¿äíýýñ òóíãàëàã á¿ëýýí íóëèìñ áºìáºðºí, ò¿íòãýð ìýýìíýýñ íü óóðàã èõò ºòãºí öàãààí ñ¿¿ äóñàãíàæ áàéâ. Òýãýýä öàãààí áóóðàë àðãàëü õ¿¿ã íü ø¿¿ðýí àâ÷ íèññýí ç¿ã õàðàí ìàéëñààð
30 ºíæèâ. Ò¿¿íýýñ õîéø öàãààí áóóðàë àðãàëü çºâ ç¿ãýýð èäýýøëýí áàéñíàà
þó áîëîâ ãýìýýð ãýâ ãýíýò ÷àíãààð
ìàéëàí ñ¿ðãèéã
öî÷îîãîîä, òýíãý𠺺ä õàðàí òàã ÷èìýýã¿é ãºëðºí çîãñäîã î¸ãòîé áîëæýý. Íàðàíä õàëñàí ãàçðààñ á¿ëýýí óóð ñàâñàí, óóëûí îðîéãîîð õºõ ñóóíàã òàòàæ, ñ¿ðãèéí õàìãèéí æàðãàëòàé ¿å ýõëýâ. Óõàà Áîð ñ¿ðãèéíõýý çàõàä èäýýøëýí áàéòàë õºëºº æèéí òýðèéí õýâòýæ áóé øèéð öàãààí àðãàëü òýíãý𠺺ä õàðàí óðüä ºìíº åð òýãæ áàéãààã¿éãýýð ìóóõàé îðèëîâ. Öî÷èæ õýðòõèéñýí Óõàà Áîð ã¿éí î÷âîë ò¿¿íýýñ äºíãºæ ãàðñàí óðàí íàðèéí õîøóóòàé, æèæèãõýí ãÿëãàð í¿ä íü á¿ëòýëçñýí õ¿ðýí áîð õóðãà ýõñèéíõýý óñàíä õàõàæ öàöàí, øóóõèòíàí áîñîæ èðýýä äýðñ øèã íàðèéõàí õºë äýýðýý öàõëàí áîñîõ ãýæ ç¿òãýí áàéâ. Øèéð öàãààí ýõ ò¿ðãýíýý áîñîæ, èõýä õàéðëàí ºõººðäºí òýð¿¿õýíäýý øºâòíºí äóóãàð÷, õîøóóã íü äîëîîæ áàéòàë ç¿¿õýí õàæóóõàíä íü àÿíãà òàñõèéõ ÷àöóó ãýäýñ õàâ÷èéí Ẻð íü õîíõîëçîí áóé øèéð öàãààí ýõ õàæóóëäàí óíààä òîëãîéãîî íýãýíòýý ºíäèéëãºí õóðãà óðóóãàà á¿ëòýëçýí õàðæ, áîñîõ ãýæ õýä äàõèí òèé÷èãíýýä áîñîæ ÷àäàëã¿é äºðâºí õºë íü àÿíäàà ñóëðàí ãàçàðò õ¿ðýýä, ººðèéí ìýäðýëã¿é õýäýíòýý ÷àöàâ òàòàâõèéí, õ¿¿ãýý ãºëðºí õàðñàí ÷èãýýðýý í¿äíèéõ íü ãàë áºõºâ. Ò¿¿íèé ÷èíýð÷ ÷àäàéñàí õºõíººñ òºäºõíºº øèâðýý áîðîî ìýò ñ¿¿ àñãàðàí ãàçàðò òóíàðàâ. Ó÷ðûã ëàâòàéÿà ìýäñýí Óõàà Áîð øèéð öàãààíààñ ãàðñàí áÿöõàí íîéòîí õóðãûã ø¿¿ðýí õàçàæ õ¿ç¿¿í äýýðýý õàÿàä øèëýíäýý ñàéòàð õàâ÷èí óõàñõèéí õàðàéëàà. Ñ¿ðýã ò¿¿íèéã äàãàí áàñ óõàñõèéæýý. Áóó áàðüñàí ¿ñã¿é óëààí í¿¿ðò áîñîî àìüòàí ã¿éñýýð Ẻðëºí õýâòýõ Øèéð öàãààíû äýðãýä î÷èâ. Óõàà Áîðûí õ¿ç¿¿í äýýð ÿâàà ýíý õîðâîîä äºíãºæ ìýíäëýýä áàéãàà áÿöõàí àìüòàí àëü ÷ ó÷ðûã ¿ë ìýäýõ áºãººä ãàãöõ¿¿ ò¿¿íèé ÷èõýíä ñàëõè øóóãèí, àãààð òýíãýðò ä¿¿ëýí ÿâàõ ìýò áàéæýý. Äàõèí àÿíãà íèðãýõýýñ àéñàí Óõàà Áîð ýðãýæ õàðàí çîãñîëã¿é øóâò äàâõèñààð óóëàíä ãàð÷, ìºíººõ ºòãºí íîãîîí áóò á¿õèé íóóö õîíõîðòîî èðæ, øèéð öàãààíû õóðãûã ãàçàðò 纺ëõºí áóóëãàâ. Ò¿¿íèé ¿ñ õàòàæ, õºë äýýðýý òýíöñýí òóë õîîë ýðæ Óõàà Áîðûí öàâü óðóó áóëáàðàé 纺ëºí õîøóóãààðàà õý÷íýýí íóäðààä ÷ äîòðûã 纺ëëºõ
31 èä øèäèéí óíäààí îëæ ÷àäààã¿é òóë áèå ìàõáîäèéí õ¿÷òýé äîòîîä ñýðëèéí óëìààñ ìàøèä ñàíäðàí èéø òèéø ã¿éí àëü äàéðàëäñàí àðãàëü, óãàëçíû öàâü óðóó õîøóóãàà øààí, æèæèã õýëýý áóëòàëçóóëàí ýíý õîðâîîãèéí àìüòäûí àìòëàí ñýõñýí ýõèéí ñ¿¿ õýìýýã÷ ìºíººõ ÷óõàã ýðõýì ýðäýíèéã ýðñýýð áàéâ. Ãýòýë õóðãàà á¿ðãýäýä ø¿¿ð¿¿ëýí ãàíöààð áîëñîí ãýäýñíèé ¿ñ áîâ áîð, íóðóó áèå öàéñàí õºãøèí àðãàëü íÿëõ õóðãà ìàéëàõ òºäèéã ìàø ò¿ðãýíýý òóñãààä ò¿¿í óðóó ã¿éí èðæ, óâ óëààí õîøóóòàé òîì ÷èõò õóðãàíû ºìíº î÷èæ õºíäºëäºí, õîøóóã ¿íýðëýí äîòíî÷ëîõîä èéíõ¿¿ ýíõðèé 纺ëõºí äóóã àíõ óäàà ñîíññîí íÿëõ àìüòàí áàéãàëü ýõýýñ çàÿàñàí òºðºëõèéí çàíãààðàà õàðèó ìàéëàí öàãààí áóóðàë àðãàëèéí 纺ëºí ¿ñò öàâèéã äîëîîñîîð ÷óëóó øèã ÷àäãàð 캺ìíèé òîì õºõèéã ¿ìõòýë ýõèéí ñ¿¿ õýìýýã÷ ìºíººõ ÷óõàã ýðäýíý àì óðóó íü óðñàí äîòîð áèåèéã èâãýýí õ¿÷ òàìèð ñýëáýõ á¿ëãýý. Ñ¿ðýã ÷ íýí òîãòóóõàí áîëæ, òàéâàí èäýýøèëæ ýõëýâ. Öàãààí áóóðàë àðãàëèéí öèéëãýð òîì í¿ä á¿ëýýí íóëèìñàíäàà óãààãäàí òóâ òóíãàëàã áîëñîí áàéâ. Òýð, àìüòíû áÿöõàí ¿ðèéí çóíãàã øýýñ áîëñîí æèæèãõýí áîíäãîð ñ¿¿ëèéã ¿íýðëýí èõýä óÿðñàí ÿíçòàé àÿàðõíààð òýð¿¿õýíäýý ìàéëàõ áºãººä ñ¿ðýã íàì æèì áîëöãîîí òýð õî¸ðûã øèðòýí áàéâ. Ýíýõýí ¿åñ Óõàà Áîðä ìºíãºí õîøóóò ýõ íü þó áîëîâ ãýìýýð ãýíýò áîäîãäñîí òóë çàæëàí çàëãèñàí ºâñ íü õîîëîéä íü òýýãëýýä, áàéõ õýâòýõ ãàçðàà îëæ ÿäàí íààø öààø äýìèé õîëõèí áàéâ. Ñ¿ðýã èéíõ¿¿ îãò îéëãîãäîõã¿é íýãýí õà÷èí áèò¿¿ íºð ò¿ãø¿¿ðò àâòàãäæýý. Ýíýõýí ¿åñ ñ¿ðãèéí òýðã¿¿ëýã÷ Óõàà Áîð òóí æèãø¿¿ðòýé ¿ë îéëãîãäîõ äàëäûí çîâèóðò öààãóóðàà øàíàëàõ áîëîâ÷ ñ¿ðãýý õàìãààëàõ ÿñ ìàõàíä øèíãýñýí çºí㺺𺺠èéø òèéø àæèãëàí õàðâààñ àéõ ýìýýõ ç¿éëã¿é áàéëàà. Ãýâ÷ òýð àõèí îéðõîí àÿíãà íèðãýâýë ºñºæ òºðñºí ýíýõ¿¿ óóëàà á¿ðìºñºí îðõèí ñ¿ðãýý äàãóóëàí àëñ õîë ÿâàõàä ÷ áýëýí áàéâ.... Óõàà Áîðûí àìüäðàëûí òºëºº òýìöýë ¿¿ãýýð äóóñààã¿é á¿ëãýý. Ýíýõ¿¿ õîðâîîãèéí àäãóóñàí àìüòàä áîëîîä õ¿ì¿¿íèé àìüäðàëûí æàì ¸ñ èéì àæãóó.
32
Óõàà Áîð Çîõèîã÷ Ø.Âàí÷ààðàé Ðåäàêòîð ¨.Îíîí
Õýâëýëèéí õóóäàñ 2, 1/16 60*84
Õýâëýëèéí “×óëóóíáàð” ÕÕÊ-ä ýõèéã áýëòãýæ õýâëýâ.