KS. MARCELLO STANZIONE
ANIOŁOWIE I MISTYCY NIEBIAŃSKIE DUCHY W WIZJACH ŚWIĘTYCH KOŚCIOŁA
przełożyła
Agnieszka Zielińska
Wydawnictwo Esprit
Originally published under the title Angeli e Mistici. 50 testimonianze di uomini di Dio canonizzati dalla Chiesa Copyright © 2021 by Sugarco Edizioni S.r.L., via don Gnocchi 4, 20148 Milan, Italy Copyright © for the Polish translation by Wydawnictwo Esprit 2022 All rights reserved Copyright © for this edition by Wydawnictwo Esprit 2022 All rights reserved Materiały okładkowe: Luca Signorelli, detal fresku Eletti in Paradiso z kaplicy San Brizio © Bridgeman Images / Photo Power Redakcja: Diana Halida Korekta: Krystyna Stobierska, Anna Adamczyk Skład i łamanie: Piotr Poniedziałek ISBN 978-83-67291-19-4 Wydanie I, Kraków 2022 Druk i oprawa: Drukarnia im. A. Półtawskiego Wydawnictwo Esprit sp. z o.o. ul. Władysława Siwka 27a, 31-588 Kraków tel./fax 12 267 05 69, 12 264 37 09, 12 264 37 19 e-mail: sprzedaz@esprit.com.pl ksiegarnia@esprit.com.pl biuro@wydawnictwoesprit.com.pl Księgarnia internetowa: www.esprit.com.pl
Wstęp
Opieka Aniołów Stróżów
Aniołowie zostali stworzeni przez Boga. Nie możemy ich zobaczyć, ponieważ należą do nadprzyrodzonej sfery Boga, zmartwychwstałego Chrystusa, świętych i zmarłych, którzy również są dla nas niewidzialni, choć nie są tacy sami w sobie – w istocie, gdy śmierć wprowadzi nas w ich pozaziemski wymiar, staną się dla nas widzialni. Aniołowie wcale się nie ukrywają; nie widzimy ich dlatego, że zdolności poznawcze związane z naszą ziemską egzystencją nie są w stanie postrzegać bogactwa ich istoty. Niewidoczność duchów niebieskich w sferze fizycznej i zmysłowej nie jest odmienna od niewidoczności Jezusa Chrystusa. Katechizm Kościoła katolickiego, zredagowany po ekumenicznym Soborze Watykańskim II, w 1993 roku, za pontyfikatu Jana Pawła II, podkreśla, że istnienie aniołów jest prawdą wiary (KKK 328) oraz że Chrystus stanowi centrum świata anielskiego. Aniołowie należą do Chrystusa, gdyż zostali stworzeni przez Niego i dla Niego (KKK 332). 5
Aniołowie i mistycy
Katechizm przedstawia działanie aniołów w historii zbawienia od stworzenia aż po sąd ostateczny (KKK 334). Zarysowuje rolę aniołów w liturgii oraz w życiu Kościoła i naucza, że życie ludzkie od początku aż po godzinę śmierci jest związane z ich obecnością i czerpie korzyść z ich wstawiennictwa (KKK 336). Teza bliska św. Tomaszowi ukazuje cały świat fizyczny jako zawierzony przez Boga opiece aniołów. Świat jest utrzymywany w spójności dzięki cienkiej sieci mocy duchowej, jak również dzięki mocniejszym więzom energii naturalnej. Gwiazdy w swoim ruchu są nadzorowane przez potężne duchy, narody są zawierzone opiece Niebieskiego Księcia; nie ma takiej części wszechświata, która nie odczuwałaby oddechu aniołów kontemplujących oblicze Boga. Doktryną teologiczną posługi duchów kieruje jedna zasada: w dziele stworzenia to, co stoi niżej, jest niezmiennie pod opieką tego, co stoi wyżej. Nie ma wyjątków od tej wielkiej reguły. Nie ma żadnych podstaw, by uważać, że – jeśli przyjmiemy podobną hipotezę – prawa fizyczne są zbędne z uwagi na fakt, iż działanie i wola duchów miały być elementami regulującymi wszechświat. Teologiczna teoria świata pozostawia teorię fizyczną absolutnie nietkniętą. Zakłada ona jednak, że w świecie fizycznym istnieje tendencja do słabości oraz niebezpieczeństwo nieporządku, oddalanego pod 6
Opieka Aniołów Stróżów
wpływem mocy wyższego porządku, które nieustannie działają, by naprawiać jego błędy. Działalności tych duchów nie należy też uznawać za zbędną w perspektywie wszechobecnego czuwania Boga nad Jego światem. Jeśli Bóg mnoży stworzone moce, to nie dlatego, że sam nie jest w stanie osiągnąć określonego celu, lecz dlatego, że świat jest piękniejszy, jeśli jest obdarzony zhierarchizowanymi mocami. Najważniejszym zastosowaniem tej wielkiej zasady jest powszechna doktryna o Aniołach Stróżach. Każda istota ludzka znajduje się pod opieką jakiegoś ducha niebieskiego. Nie od chwili chrztu świętego, lecz od chwili samych narodzin każde dziecko Adama jest zawierzone opiece anioła. Pomimo wielkości przywilejów posiadanych przez ochrzczonych wiara chrześcijańska nigdy nie zakładała, że fakt bycia zawierzonym opiece anioła jest wyłącznym przywilejem odrodzonych w Chrystusie. Dziecko nieochrzczone dzieli to dobrodziejstwo Bożej Opatrzności z tym, które chrzest otrzymało. Fakt czuwania aniołów nad rodzajem ludzkim jest wpisany w samą naturę. Wprawdzie w Ewangelii jest napisane o aniołach dzieci, które wierzą w Chrystusa: „Aniołowie ich w niebie wpatrują się zawsze w oblicze Ojca mojego, który jest w niebie” (Mt 18, 10)1, 1 Wszystkie cytaty biblijne pochodzą z: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia, wyd. 5, Poznań 2006 [przyp. tłum.].
7
Aniołowie i mistycy
jednak tradycja chrześcijańska była zawsze bardzo stanowcza w kwestii doktryny dotyczącej opieki nad wszystkimi ludźmi, gdyż wszyscy ludzie są – przynajmniej potencjalnie – dziećmi Bożymi. Można by się zastanawiać, czy każda istota ludzka jest zawierzona jakiemuś szczególnemu, osobnemu aniołowi. Misja opieki nad ludźmi nie wymagałaby obecności szczególnego anioła dla każdego człowieka z osobna. Jeden anioł jest wystarczająco potężny, aby czuwać nad milionami ludzi, otaczając każdego z nich doskonałą opieką. Mimo to większość opinii skłania się ku teorii uznającej, że istnieje osobny anioł dla każdego człowieka, a nie do teorii opieki zbiorowej. Na poparcie tej tezy nie można dać innego wyjaśnienia jak tylko istnienie woli Boga, który tak postanowił. Opieka ze strony aniołów musi być rozważana na płaszczyźnie wyłącznie duchowej. Nie możemy więc powiedzieć, że anioł porzuca swoje piękne niebo dla tej smutnej ziemi, aby wziąć pod opiekę naszą słabość, gdyż kiedy duch przyjmuje misję opieki nad niższym od siebie bytem, bynajmniej nie opuszcza chwały anielskiego życia. Słuszniej byłoby powiedzieć, że to byt niższy wchodzi w sferę działania określonego ducha, tak jak planeta jest utrzymywana w orbicie swojego słońca. Jak już powiedzieliśmy, opieka nad ludźmi ze strony aniołów jest najwyższym przejawem potężnej opieki 8
Opieka Aniołów Stróżów
świata duchów nad światem materialnym i jest nacechowana w szczególny sposób: ponieważ dotyczy człowieka, w grę wchodzi jego wolna wola. Trzeba przyznać, że gdyby rodzaj ludzki nie miał opieki ze strony aniołów, jego historia byłaby zdecydowanie odmienna i nieskończenie bardziej ponura, choć niemożliwe jest wskazanie wszystkich wydarzeń, które można by przypisać bezpośredniemu działaniu aniołów i ich misji czuwania nad człowiekiem. To, co powiedzieliśmy o rodzaju ludzkim, w takim samym stopniu odnosi się do każdej istoty ludzkiej: każde życie jest takie, jakie jest, ponieważ każdy człowiek został przy narodzinach powierzony opiece anioła. W życiu człowieka zdarzają się bardzo rzadkie okazje, kiedy można rozpoznać działanie Anioła Stróża. Jeśli nie następuje szczególne objawienie, nigdy nie można z całą pewnością stwierdzić, że jakieś wydarzenie zostało wywołane przez Anioła Stróża. Możemy mieć jednak pewność, daną nam przez naszą wiarę, że jesteśmy chronieni. Pewnością a priori jest fakt, że ludzie są indywidu alnie zawierzeni przez Stworzyciela potężnym duchom, że prawdopodobnie całe życie człowieka znajduje się pod ich wpływem, niezależnie od tego, czy ludzie są tego świadomi, czy nie. Błędem byłoby wierzyć, że opieka nad ludźmi ze strony duchów 9
Aniołowie i mistycy
niebieskich jest im zapewniona wyłącznie na skutek modlitwy: jest nam ona dana w sposób absolutny, jako nieodwołalna reguła opatrzności Bożej. Dzięki tej opiece cały rodzaj ludzki oraz poszczególne jednostki zostają zachowane w swej naturalnej doskonałości i bez żadnej przesady można stwierdzić, że rodzaj ludzki już dawno uległby swoim wrogom oraz ich wpływom, gdyby nie było nieustannego działania dobroczynnych mocy, zawsze gotowych, by nas upominać i bronić. A zatem modlitwa do świętych aniołów jest uczynkiem godnym zalecenia i bardzo pożytecznym, gdyż sami przecież w mniejszym lub większym stopniu korzystamy z ich opieki. Z drugiej strony modlitwa skierowana do Boga sprawia, że Boski Majestat jest nam coraz bardziej przychylny, choć nie można powiedzieć, że Bóg zajmuje się tylko tymi ludźmi, którzy się do Niego modlą. Opatrzność Boża jest absolutna i niezależna od dobrej woli człowieka. Istnieje duchowa ochrona rodzaju ludzkiego i każdego człowieka, która wykracza poza zmienność stanu umysłowego człowieka. Rodzaj jest zachowany od zniszczenia i rozpadu z uwagi na cel, jaki nadał mu Bóg. Grzechy ludzi nie oznaczają, że nie są oni chronieni przez dobre duchy, gdyż – jak tłumaczy św. Tomasz z Akwinu w Sumie teologicznej – możemy działać przeciwko dobrym podszeptom ducha, który jest 10
Opieka Aniołów Stróżów
poza nami, tak samo, jak możemy działać przeciwko dobrym skłonnościom, które tkwią w nas samych. Dobre skłonności pozostają wielką prawdą pomimo naszego sprzeniewierzania się im; tak samo anielskie natchnienie, nawet jeśli świadomie go nie słuchamy. Nie można też powiedzieć, że duch pracuje nadaremnie dla tych, którzy się gubią. Należy założyć, za św. Tomaszem, że dzięki Aniołowi Stróżowi najbardziej niegodziwi ludzie unikają jeszcze większego zła oraz że zło popełnione przez człowieka jest utrzymywane przez święte duchy w ryzach, aby nie mogło rozciągać swej niszczycielskiej mocy na innych ludzi. Ta anielska opieka jest czymś naturalnym, czymś normalnym, tak jak wielkie siły natury. Duchy nie otrzymały misji wpływania na wolną wolę człowieka, lecz misję ratowania go od konsekwencji jego złych uczynków, na ile pozwala na to sprawiedliwość Boga. Kiedy jakiś anioł zewnętrznie ukazuje swoją opiekuńczą moc – jak na przykład ten, który uwolnił św. Piotra z więzienia – mamy do czynienia z cudownym wydarzeniem, które nie może być uznawane za regułę normalnego działania opiekuńczego świętych duchów. Istnieje cudowne działanie anielskie, tak samo jak istnieją cuda na skutek działania Boga, lecz są to wyjątki: Bóg i Jego aniołowie działają nieustannie dla dobra człowieka.
11
Aniołowie i mistycy
Oświecenie rozumu ludzkiego jest najbardziej bezpośrednim i nieustającym skutkiem opieki anielskiej. Według św. Tomasza nie przesadzamy, gdy twierdzimy, że rodzaj ludzki jest utrzymywany w równowadze umysłowej dzięki nieustającemu czuwaniu dobrych duchów. Pomimo jednostkowych aktów nieprawości prawomyślność ludzkości sprawia, że wszyscy ludzie zgodnie akceptują pewne powszechne zasady. Czyż nie byłoby pięknie dostrzec w tej jednomyślności skutek pieczy duchów niebieskich? Teologia katolicka z pewnością nie byłaby przeciwna takiemu punktowi widzenia. Istnieje też niezwykle ważna funkcja Aniołów Stróżów – ochrona przed złowrogim wpływem złych duchów. Do tej pory rozważaliśmy tu jedynie istnienie dobrych duchów, lecz objawienie chrześcijańskie nie pozwala nam na pełen optymizm: niestety istnieją również złe duchy. Znaczną część pracy aniołów na korzyść człowieka stanowi dzieło obrony: człowiek nigdy się nie dowie – o ile nie dozna objawienia – od jakich niebezpieczeństw został ocalony. Duchy walczą o nas, w większości wypadków bez naszej wiedzy o tym: ich misją jest zasadniczo ochrona bytu niższego od nich i jest ona wypełniana niezależnie od udziału czy uznania ze strony tego bytu. Istota ludzka jest niejako „depozytem”, a anioł jest odpowiedzialny za to, aby w nienaruszonym stanie 12
Opieka Aniołów Stróżów
oddać ten depozyt Ojcu Niebieskiemu, od którego otrzymał go „na przechowanie”. Rozważaliśmy do tej pory czuwanie aniołów nad nami w sferze życia doczesnego wyłącznie jako jedną z wielkich sił utrzymujących spójność wszechświata. Ewidentne jest jednak, że nie możemy od życia doczesnego oddzielić wyższego, nadprzyrodzonego celu. Jesteśmy powołani do królestwa niebieskiego, a aniołowie widzą w nas istoty uczestniczące wraz z nimi w łasce Ducha Świętego i dlatego ich misją jest prowadzenie nas do nieba. Rozważając ten nadprzyrodzony cel opieki anielskiej, św. Tomasz stawia pewne słuszne tezy, które w jakiś sposób usprawiedliwiają powszechną wiarę Kościoła katolickiego każdemu człowiekowi przypisującą szczególnego ducha, mającego go w swojej opiece. Skoro przeznaczeniem człowieka jest wieczna szczęśliwość, istotne jest, aby znajdował się on pod czujnym okiem bytu o anielskiej naturze. Tajemnice łaski są nieprzeniknione, stanowią osobisty przywilej Boga; Trójca Święta przekazuje je – nie bez rozróżnienia, masowo, lecz indywidualnie – każdej rozumnej istocie: Bóg jest jedynym, który ma wiedzę o łaskach przeznaczonych dla każdego wybranego. Nie powinno zatem dziwić, że według św. Tomasza poszczególni aniołowie zostali wybrani, aby czuwać nad ludzkimi duszami będącymi obiektem Bożego 13
Aniołowie i mistycy
wyboru. Bóg ma przesłanie do przekazania określonemu aniołowi odnośnie do konkretnej istoty ludzkiej: „Czyż nie są oni wszyscy duchami służebnymi, posyłanymi na pomoc tym, którzy mają odziedziczyć zbawienie?” (Hbr 1, 14). Święty Tomasz z przenikliwością komentuje: Jeżeli brać pod uwagę końcowy skutek stróżowania, którym jest osiągnięcie dziedzictwa, to rzeczywiście aniołowie są posyłani skutecznie tylko dla tych, którzy otrzymują dziedzictwo zbaw ien ia. Niemniej jednak i inni nie są pozbawieni tej posługi aniołów, aczkolwiek nie ma u nich tej skuteczności, żeby byli doprowadzeni do zbawienia. Ta posługa aniołów na ich rzecz jest skuteczną przez to, że są chronieni od niejednego zła 2.
2 Św. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, t. 8, q. 113, art. 5, ad. 1, tłum. P. Bełch OP, London 1981.
Spis treści
Wstęp. Opieka Aniołów Stróżów . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
I. Czy w życiu świętych można wykazać prawdziwość anielskich objawień? . . . . . . . . . .
15
II. Różnice w objawieniach anielskich jako przedmiocie wizji świętych . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
III. Aniołowie i mistycy: świadectwa pięćdziesięciu ludzi Boga kanonizowanych przez Kościół . .
27
1. Święty Pachomiusz Starszy (287–347) . . . . 29 2. Święty Marcin z Tours (316–397) . . . . . . . . .
33
3. Święty Patryk (385–461) . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
4. Święty Benedykt z Nursji (480–547) . . . . . . 40 5. Święty Brendan Żeglarz (484–577) . . . . . . . 43 6. Święty Gildas Mędrzec (516–570) . . . . . . . . . 46 7. Święty Jan Theristis (995–1054) . . . . . . . . . . . 50 8. Święty Izydor Oracz (1080–1172) . . . . . . . . . . 52 9. Święty Jan z Mathy (1154–1213) . . . . . . . . . . . 56 10. Święty Dominik Guzmán (1170–1221) . . . . . 59 11. Święty Franciszek z Asyżu (1182–1226) . . . 66 12. Święty Antoni Padewski (1195–1231) . . . . . .
71
13. Święty Filip Benicjusz (1233–1285) . . . . . . . . 76 14. Święty Iwo z Bretanii (1253–1303) . . . . . . . . . 80 15. Święty Wincenty Ferreriusz (1350–1419) . . . 82 16. Święty Tomasz Morus (1478–1535) . . . . . . . . 87 17. Święty Hieronim Emiliani (1486–1537) . . . . 93 18. Święty Ignacy Loyola (1491–1556) . . . . . . . . . 98 19. Święty Jan Boży (1495–1550) . . . . . . . . . . . . . . 102 20. Święty Piotr Faber (1506–1546) . . . . . . . . . . . 105 21. Święty Franciszek Ksawery (1506–1552) . . . 110 22. Święty Filip Neri (1515–1595) . . . . . . . . . . . . . . 114 23. Święty Alfons Rodríguez (1531–1617) . . . . . . 118 24. Święty Karol Boromeusz (1538–1584) . . . . . 122 25. Święty Jan Leonardi (1541–1609) . . . . . . . . . . 132 26. Święty Stanisław Kostka (1550–1568) . . . . . . 135 27. Święty Kamil de Lellis (1550–1614) . . . . . . . . 141 28. Święty Franciszek Caracciolo (1563–1608) . . 145 29. Święty Alojzy Gonzaga (1568–1591) . . . . . . . 148 30. Święty Marcin de Porrès (1579–1639) . . . . . . 157 31. Święty Jan Franciszek Regis (1597–1640) . . . 163 32. Święty Józef z Kupertynu (1603–1663) . . . . 167 33. Święty Paweł od Krzyża (1694–1775) . . . . . . 172 34. Święty Franciszek Ksawery Bianchi (1743–1815) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 35. Święty Jan Maria Vianney (1786–1859) . . . . 184 36. Święty Benild Romançon (1805–1862) . . . . 192 37. Święty Antoni Maria Claret (1807–1870) . . . 198 38. Święty Jan Bosko (1815–1888) . . . . . . . . . . . . . 205
39. Święty Augustyn Roscelli (1818–1902) . . . . 212 40. Święty Leonard Murialdo (1828–1900) . . . . 215 41. Święty Pius X (1835–1914) . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 42. Święty Arnold Janssen (1837–1909) . . . . . . . 221 43. Święty Alfons Maria Fusco (1839–1910) . . . 228 44. Święty Dominik Savio (1842–1857) . . . . . . . 234 45. Święty Alojzy Guanella (1842–1915) . . . . . . . 237 46. Święty Hannibal Maria Di Francia (1851–1927) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 47. Święty Gwidon Maria Conforti (1865–1931)
251
48. Święty Jan XXIII (1881–1963) . . . . . . . . . . . . . . 258 49. Święty ojciec Pio z Pietrelciny (1887–1968)
269
50. Święty Josemaría Escrivá de Balaguer (1902–1975) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
CZY ANIOŁOWIE BYLI OBECNI W ŻYCIU ŚWIĘTYCH? JAK MODLIĆ SIĘ DO TYCH NIEBIESKICH ISTOT NA WZÓR MISTYKÓW? Wielu świętych nawiązywało niezwykłe relacje ze swoimi Aniołami Stróżami. Do św. Józefa anioł przyszedł we śnie, by ostrzec go przed zagrożeniem. Święty Franciszek z Asyżu przywoływał niebiańskie istoty podczas walk duchowych. Jana Bosko w sytuacjach zagrożenia życia bronił anioł pod postacią… psa. A wierny orędownik anielskich przyjaciół – o. Pio – uważał, że chronią nas oni nawet wtedy, gdy postępujemy niewłaściwie. Ksiądz Marcello Stanzione przywołuje w swojej książce poruszające świadectwa obecności aniołów w życiu pięćdziesięciu świętych Kościoła katolickiego. Wybitny włoski angelolog przedstawia w tych historiach metody działania naszych niebieskich patronów i pokazuje, w jaki sposób ujawniają oni swoją obecność w naszej codzienności. Ta książka zachęca czytelników, by na wzór świętych podjęli modlitwę do niebiańskich istot, które w każdym momencie naszego życia chronią nas przed atakami Złego. Cena 39,90 zł (5% VAT) www.esprit.com.pl ISBN 978-83-67291-19-4
Patronat