Nauka nocniczka dla dziewczynek

Wstęp Uważa się, że dziewczynki są bardziej rozsądne i dojrzałe i że ich rozwój ogólny jest zwykle bardziej zaawansowany niż u chłopców w tym samym wieku.

Dzieje się tak dlatego, że u dziewczynek mózg wcześniej się wykształca. Poza tym chłopcy zdecydowanie częściej używają lewej półkuli mózgowej, która jest odpowiedzialna za myślenie analityczne, a dziewczynki, których połączenia neuronowe działają znacznie sprawniej, używają zarówno lewej, jak i prawej półkuli, odpowiedzialnej za myślenie twórcze. To dlatego dziewczynki zwykle szybciej zaczynają mówić. Te różnice można zaobserwować mniej więcej do piątego roku życia; potem dziewczynki i chłopcy rozwijają się już w podobnym tempie. Jeśli masz wrażenie, że te informacje zgadzają się z twoimi obserwacjami na temat córeczki, dobrze to wróży czekającemu was treningowi toaletowemu. Przy odrobinie zachęty z twojej strony powinno się obyć bez zbytniego bałaganu i kałuż.

Niestety, nie zawsze sprawy układają się tak, jak byśmy chcieli. Choćbyś wszystko zaplanowała w najdrobniejszych szczegółach, życie może postawić na twojej drodze przeszkody, których po prostu nie mogłaś 7

przewidzieć. Wiadomo na przykład, że niektóre stresujące wydarzenia w życiu dziecka, jak na przykład pojawienie się rodzeństwa albo przeprowadzka do nowego domu, mogą mieć ogromny wpływ na proces oswajania się z nocnikiem. Do tego, choć z reguły dziewczynki rzadziej miewają problemy z korzystaniem z nocnika, należy pamiętać, że każde dziecko jest inne. To, że twoje dziecko jest dziewczynką, nie daje gwarancji, że będzie bardziej dojrzałe i rozsądne. Małe dziewczynki również bywają zbuntowane, niektóre wolniej dojrzewają i mają problemy z koncentracją.

Mając to wszystko na uwadze, opracowaliśmy podręcznik, który pozwoli ci łagodnie przejść przez okres przyzwyczajania dziecka do korzystania z toalety bez względu na waszą sytuację rodzinną. Nasze luźne podejście to tematu pozwoli każdej małej dziewczynce bezstresowo wyjść z pieluszek i pokaże, że nauka może być zabawą. Pokażemy ci również, jak krok po kroku radzić sobie z przeszkodami i problemami, które mogą się pojawić. Dzięki naszemu programowi twoja córeczka w ciągu zaledwie paru tygodni zacznie korzystać z toalety – a jeśli będziecie mieć szczęście, to może nawet szybciej.

Zwykle treningiem toaletowym zajmują się mamy, ale z naszej książeczki może korzystać każdy, kto opiekuje się małą dziewczynką. Zamieściliśmy również 8

specjalną sekcję dla tatusiów, ponieważ nie każdy ojciec wie, co robić, kiedy trzeba małą dziewczynkę zaprowadzić do toalety. Mamy więc i dla nich kilka dobrych wskazówek.

W jakim wieku zacząć?

Oto pytanie za milion dolarów. W Wielkiej Brytanii średni wiek, w którym zaczyna się uczyć dziecko korzystania z nocnika, to dwa latka i trzy miesiące dla dziewczynek (dla chłopców – dwa i pół roku). Ponieważ jednak dzieci bywają różne, twoja córeczka może w tym wieku nie być jeszcze gotowa. Czasem trzeba poczekać, aż będzie bliżej trzecich urodzin, a czasem okazuje się, że dziecko jest gotowe już w wieku 18 miesięcy. Nie masz wpływu na to, kiedy twoja mała będzie wystarczająco dojrzała i gotowa na taką zmianę – wszystko w rękach natury. Możesz natomiast uważnie ją obserwować, aby w porę zauważyć, kiedy to nastąpi (patrz Rozdział 1).

Odpowiednie wyczucie czasu jest tu kwestią absolutnie najważniejszą. Jeśli bowiem zaczniesz zbyt wcześnie namawiać dziecko do korzystania z nocnika, to prawdopodobnie zajmie mu to znacznie więcej czasu, a może nawet trzeba będzie na kilka tygodni powrócić do pieluszek. W biuletynie „Pediatrics” opublikowano wyniki badnia przeprowadzonego w Stanach 9

Zjednoczonych, które wykazało, że nauka korzystania z nocnika u dzieci poniżej 27 miesiąca niemal zawsze trwa dłużej niż u dzieci w wieku późniejszym.

Nie warto się zatem spieszyć – to nie wyścigi. Twoja córka za dwadzieścia lat nie będzie ci dziękować, że korzystała z nocnika trzy miesiące wcześniej niż jej przyjaciółka. Może natomiast mieć do ciebie pretensje, że zbyt wcześnie zmuszano ją do siadania na nocniku, przez co była zestresowana i sfrustrowana i w wieku pięciu lat nadal moczyła łóżko.

Bądź cierpliwa i poczekaj, aż dziecko będzie gotowe. Wtedy wszystko pójdzie sprawnie i obędzie się bez płaczu.

Nasza metoda Nasza metoda opiera się na „sesjach” treningowych, podczas których mała chodzi bez pieluszki przez godzinę dziennie. Stopniowo wydłużając sesje i zwiększając ich liczbę, dojdziecie do momentu, kiedy twoja córeczka w ogóle nie będzie nosić pieluszki w ciągu dnia, kiedy będzie w domu. Następny etap to wyjście z domu bez pieluszki (patrz Rozdział 6).

To stopniowe, łagodne podejście do tematu doskonale się sprawdza, jeśli masz bardzo napięty plan dnia, jesteś mamą pracującą albo masz inne dzieci pod opie10

ką. Nie trzeba organizować „sesji” codziennie – nasza metoda działa również wtedy, kiedy masz czas jedynie w weekendy i być może w jeden lub dwa wieczory w ciągu tygodnia. W przeciwieństwie do innych, bardziej intensywnych metod, które stosują zasadę „wszystko albo nic”, korzystając z naszej metody, nie musisz brać urlopu ani odwoływać spotkań z przyjaciółmi, żeby zamykać się z dzieckiem w domu i sprzątać po każdej przykrej niespodziance, jaka się mu przytrafi, zanim w pełni nie opanuje wszystkich nowych czynności.

Podchodzimy do sprawy na większym luzie, dlatego naszą metodę można dostosować do każdej sytuacji rodzinnej czy osobistej.

Pupa, cewka moczowa czy siuśka?

Nie jest łatwo wymyślić odpowiednią nazwę dla organów żeńskich. Musisz się jednak na jakąś zdecydować, zanim twoja córeczka skończy mniej więcej rok, bo wtedy prawdopodobnie zacznie się tam dotykać podczas przewijania. Jest to zachowanie najzupełniej naturalne, wynikające z ciekawości i nie należy go dziecku zabraniać. Chce ono jedynie poznawać swoje ciało, tak jak poznawało i bawiło się swoimi palcami u nóg, włosami czy pępkiem. Warto więc przy tej okazji nauczyć dziewczynkę, jak nazywają się poszczególne części jej ciała.

11

W anatomii ten narząd nazywa się cewka moczowa i jest to otwór, przez który mocz wydostaje się na zewnątrz. Większości małych dziewczynek ta nazwa może się jednak nie spodobać. Poza tym, jeśli nauczysz dziecko naukowej nazwy tego narządu, będziesz musiała opowiedzieć jej również o pochwie, wargach sromowych i kroczu, a to już zdecydowanie za dużo naukowych terminów dla małego dziecka. A nawet jeśli je wszystkie zapamięta, to szanse, że ktokolwiek ją zrozumie (zwłaszcza w gronie jej rówieśników), są niewielkie.

Postaraj się zatem wymyślić słowo, które będzie jej łatwo zrozumieć i którego nie będzie się krępowała używać w przedszkolu albo żłobku. Powinno to być określenie, które będzie odpowiednie zarówno w rozmowie z lekarzem rodzinnym, jak i członkami rodziny.

Najszczęśliwszym określeniem wydaje się „siuśka”, ponieważ określa, do czego służy ten narząd, i jest jednocześnie wystarczająco dziecinne. Pupa niech lepiej pozostanie pupą, a o „dziurce do rodzenia” możesz jej opowiedzieć, kiedy mała podejmie ten temat.

Inne określenia, które nieźle się sprawdzają, to na przykład „wyjście przednie i tylne”, które również nieźle oddają funkcje tych organów. Nadal popularne są takie nazwy jak pisia czy pipka; zdecydowanie trzeba unikać słów, które mogą komuś wydać się wulgarne.

Istnieje oczywiście mnóstwo innych określeń, których 12

można używać, o ile nie budzą waszego skrępowania.

Ważne jednak, żeby twoja córeczka znała również któreś z bardziej popularnych nazw, kiedy zacznie chodzić do żłobka albo przedszkola. W przeciwnym razie dzieci mogą się z niej wyśmiewać.

Mocz i kał możesz nazywać siki i kupa, tak jak postanowiliśmy to zrobić w tej książeczce. Wszyscy znają te słowa – zarówno dzieci, jak i lekarze czy przedszkolanki.

13

1 Czy jest juĹź gotowa?

Jeśli

będziesz nakłaniać córkę, by pozbyła się pielu-

szek, zanim będzie na to gotowa, możesz mieć kłopoty. Jak wspominaliśmy we wstępie, przeciętny wiek, w którym dziewczynki zaczynają korzystać z nocnika, to dwa latka i trzy miesiące, ale skąd możesz wiedzieć, czy twoje dziecko nie należy do tych, które są na to gotowe wcześniej, albo tych, które muszą poczekać nieco dłużej? Otóż, istnieje mnóstwo sygnałów, które mogą wskazywać, że dziecko jest gotowe zarówno fizycznie, jak i psychicznie (patrz niżej). Jeśli będziesz uważnie obserwować swoją córeczkę i dobrze wyczujesz odpowiedni moment, okaże się, że oswajanie się z nocnikiem nie zajmie jej więcej niż dwa tygodnie, a wpadki będą się przytrafiać w miarę rzadko.

Choć wiadomo, że dziewczynki łatwiej niż chłopcy uczą się nowych rzeczy, ma to również swoje złe strony, ponieważ odczuwają one większe napięcie, chcąc jak najszybciej pozbyć się pieluszek. Jest niezwykle ważne, żeby nie ulegać namowom rodziny czy przyjaciółek, które będą podpowiadać, kiedy ich zdaniem twoja córeczka powinna zacząć korzystać z nocnika.

Osobą, która najlepiej wie, który moment jest odpowiedni, jesteś ty sama.

Nawet twoja córeczka może nalegać, żeby przestać nosić pieluchę, zanim jeszcze będzie do tego fizycznie 17

gotowa. Jednak bez względu na to, jak bardzo będzie chciała korzystać z nocnika, jeśli fizycznie nie jest rozwinięta na tyle, żeby wiedzieć, kiedy chce siku albo kupę, co chwila będą jej się przytrafiać przykre niespodzianki. To z kolei może być dla dziewczynek bardzo irytujące, ponieważ zwykle chcą wszystko robić jak najlepiej, żeby rodzice byli z nich dumni. Musisz więc wytłumaczyć córeczce, że trzeba poczekać jeszcze kilka miesięcy, i pamiętać, żeby zbytnio nie osłabiać jej entuzjazmu. Wytłumacz jej, że jej pęcherz („woreczek w brzuszku, gdzie trzyma się siki”) nie jest jeszcze gotowy, żeby zdjąć pieluszkę, ale że już niedługo będzie i wtedy będzie mogła spróbować załatwiać się do nocnika. Jeśli mała będzie się upierać, możesz wypróbować pieluszki zdejmowane. Możesz jej wytłumaczyć, że to są takie „majtkopieluszki” dla dużych dziewczynek, i pozwolić jej, żeby ci pomogła przy ich zakładaniu.

Dziewczynka jest fizycznie gotowa do porzucenia pieluszek, jeśli: ◦ Potrafi chodzić i pewnie stoi. Nauka chodzenia wymaga wzmożonej koncentracji, ponieważ dziecko uczy się wtedy panować nad mięśniami szkieletowymi. Nie można wówczas oczekiwać, że dziecko będzie równocześnie starało się kon-

18

trolować swoje funkcje fizjologiczne (potrzebę sikania i kupy). Nauka chodzenia i korzystania z nocnika w tym samym czasie byłaby dla twojej córki zbyt dużym obciążeniem. ◦ Ma w pełni rozwinięte mięśnie jelita grubego.

Już w ósmym miesiącu zauważysz, że twoja córeczka zaczyna robić kupę o mniej więcej tych samych porach każdego dnia i że nie zdarza się to tak często jak wtedy, kiedy była zupełnie mała.

To znak, że jej mięśnie jelita grubego się rozwijają. Zanim skończy dwa latka, prawdopodobnie będzie robiła kupę raz albo dwa razy dziennie.

Jeśli jednak twoje dziecko niezupełnie pasuje do tego schematu, ale wykazuje pozostałe oznaki, to nie powinnaś czekać z wprowadzaniem nocnika, ponieważ ruchy robaczkowe jelit różnią u każdego z nas. ◦ Ma w pełni rozwinięte mięśnie pęcherza moczowego. Mięśnie pęcherza dojrzewają później niż mięśnie jelita grubego, zwykle między 20 miesiącem a drugim rokiem życia. Rozpoznasz to po tym, że twoja córeczka rzadziej będzie moczyć pieluszki, aż do momentu, kiedy będzie sikać co trzy godziny albo jeszcze rzadziej. To znak, że mięśnie zwieracza cewki moczowej zaczynają się rozwijać – są to mięśnie, które przytrzymują mocz

19

w pęcherzu i w miarę jak będą się wzmacniać, twoja córka nauczy się coraz lepiej kontrolować pracę pęcherza. ◦ Ma świadomość, że robi siku albo kupę. Między 18 a 24 miesiącem twoja córeczka zacznie być świadoma, że właśnie się załatwia. U dziewczynek ten moment następuje zwykle o kilka miesięcy wcześniej niż u chłopców. Objawia się on zwykle tym, że dziewczynka mówi, że robi siku albo kupę, albo że nagle w trakcie zabawy przykuca.

Może też zacząć ci mówić, że jej pieluszka jest mokra.

Dziewczynka jest psychicznie gotowa, jeśli: ◦ Nie oponuje, kiedy na próbę sadzasz ją na nocniku. Dziecko powinno być na tyle dojrzałe, żeby chciało używać nocnika albo korzystać z toalety.

Dopiero wtedy można pomóc mu nauczyć się, jak należy to robić. ◦ Ciekawi ją to, że inni chodzą do toalety. Dziewczynki zwykle zaczynają wykazywać takie zainteresowanie kilka miesięcy wcześniej niż chłopcy, co jest jednym z powodów, dla których zwykle wcześniej pozbywają się pieluch.

20

◦ Potrafi mówić. Poza tym, że dziewczynka powinna być wystarczająco dojrzała, żeby zacząć oswajać się z nocnikiem, powinna również umieć mówić na tyle, żeby mogła ci powiedzieć, jeśli i kiedy będzie musiała się załatwić, oraz żeby mogła zrozumieć twoje wskazówki i pochwały, kiedy uda jej się to zrobić prawidłowo. Jak wspomniałyśmy na początku, umiejętności językowe również rozwijają się u dziewczynek szybciej niż u chłopców.

Wyczuć odpowiedni moment Wybranie odpowiedniego momentu na rozpoczęcie treningu toaletowego jest niezwykle ważne. W idealnym świecie wybralibyśmy po prostu taki czas, kiedy wszystko w domu i w rodzinie przebiega tak jak zawsze, bo wtedy poziom stresu u dziecka i rodziców jest najmniejszy. Jeśli zatem waszą rodzinę czekają jakieś wielkie zmiany, na przykład narodziny kolejnego dziecka albo przeprowadzka, jeśli to tylko możliwe, najlepiej przełożyć naukę na później, kiedy wszystko nieco się uspokoi.

W przypadku dziewczynek można jednak czasem zrobić wyjątek, ponieważ nauka korzystania z nocnika jest dla nich zwykle mniej stresująca niż dla chłopców.

Co więcej, niektóre dziewczynki uczą się tego tak szyb21

ko, że czasami mogą zacząć korzystać z nocnika, jeszcze zanim w ich życiu nastąpi spodziewana zmiana.

Również tobie może być łatwiej, jeśli córeczka przestanie chodzić z pieluszką przed pojawieniem się nowego dziecka.

Poczekaj jeszcze kilka miesięcy, jeśli…

• Twoja córka kiedykolwiek pokazała, że nie lubi siedzieć na nocniku albo że boi się spłukiwania wody.

To znak, że na tym etapie trening toaletowy będzie dla niej ogromnie stresujący. Jeśli do tego dojdzie stres związany z mającymi wkrótce nastąpić zmianami w rodzinie, to może być dla niej trochę za dużo.

•

Dziewczynka wykazuje zwiększone zdenerwowanie tym, co ma się niedługo wydarzyć w waszym życiu, i na przykład częściej zdarzają jej się niekontrolowane napady złości i histerii.

•

Ty sama czujesz, że masz w tej chwili wystarczająco dużo spraw na głowie i oswajanie dziecka z nocnikiem będzie się dla ciebie wiązało ze zbyt dużym stresem.

Możecie zaczynać, jeśli…

• Twoja córka potrafi chodzić, mówić (wystarczy, jeśli umie posługiwać się pojedynczymi słowami, by komunikować się z otoczeniem), ma świadomość, kie22

dy się załatwia, i z chęcią siada na nocniku. Jeśli wykazuje wszystkie opisane wyżej oznaki psychiczne i fizyczne, a do tego chętnie próbuje siadać na nocniku, to prawdopodobnie bardzo szybko uda jej się wyjść z pieluszek.

•

Niezbyt często miewa niekontrolowane ataki złości albo rozdrażnienia. To oznacza, że jest szczęśliwa i nic jej nie martwi.

•

Umie się koncentrować i zachować cierpliwość, zajmując się czymś. Potrafi na przykład spokojnie układać puzzle, nawet jeśli wydają jej się trudne. To wskazuje, że dziewczynka lubi się uczyć i jeśli podczas nauki nocnikowania będą jej się zdarzać wpadki, to nie będą dla niej zbyt frustrujące.

Jeśli postanowisz, żeby zacząć oswajanie dziecka

z nocnikiem, pamiętaj, że po kilku dniach może się jednak okazać, że mała nie jest jeszcze gotowa i że trzeba na jakiś czas przerwać naukę. Musisz na takie sygnały uważać zwłaszcza wtedy, kiedy starasz się zdążyć z wprowadzaniem nocnika przed czekającym was wielkim wydarzeniem. Poziom stresu zarówno u ciebie, jak i dziecka będzie wówczas podwyższony. Dlatego, jeżeli zauważysz, że twoja córeczka wydaje się wolniej niż zwykle pojmować twoje wskazówki, nie jest pewna, kiedy ma ochotę się wysikać albo zrobić kupę, i nie

23

prosi o nocnik, powinnaś się pogodzić z tym, że prawdopodobnie nie jest jeszcze gotowa, i odłożyć trening.

Nie rób z tego wielkiej sprawy. Powiedz po prostu: „Było fajnie, prawda? Być może spróbujemy znowu, jak dzidzia będzie z nami”. W tym czasie możesz pomóc jej się przygotować, tak że kiedy przyjdzie odpowiedni czas, pozbycie się pieluszek będzie jak najmniej bolesne. W następnym rozdziale opowiemy, jak pomóc dziecku przygotować się do rozpoczęcia nauki korzystania z nocnika.

Trening toaletowy przed pójściem do przedszkola Jeśli twoja córeczka ma pójść do przedszkola w wieku trzech lat, będzie musiała do tego czasu nauczyć się załatwiać do toalety. Choć większość dziewczynek potrafi to na długo przed swoimi trzecimi urodzinami, to jeśli twoja córeczka dojrzewa nieco wolniej, możesz zacząć odczuwać presję, żeby zdążyć na czas.

Postaraj się nie przenosić tego napięcia na dziecko, ponieważ to tylko jeszcze bardziej spowolni jej naukę. Skontaktuj się z wybranym przez siebie przedszkolem i szczerze z porozmawiaj z opiekunkami, wyjaśniając, na jakim etapie treningu toale24

towego jest obecnie twoje dziecko. Z pewnością okaże się, że niepotrzebnie się zamartwiasz. Pracownicy przedszkoli są przyzwyczajeni do tego, że dzieciom zdarzają się „wpadki”, i często mają nawet skrzynię z ubrankami na przebranie.

Jeśli jednak wybrana przez ciebie instytucja nie okaże zrozumienia, radzilibyśmy poczekać jeszcze jeden semestr albo wręcz poszukać innej placówki, której pracownicy będą bardziej wyrozumiali.

Często zdarza się, że w przedszkolach w ostatniej chwili zwalniają się miejsca, ponieważ inni rodzice mogą zmienić plany i zrezygnować z miejsca dla swoich dzieci. W dalszej perspektywie tych kilka miesięcy opóźnienia nie zrobi absolutnie żadnej różnicy, a jeśli twojej córeczce nadal często zdarza się zrobić kupę albo siku w majtki, to ważne jest, żeby nie musiała się dodatkowo denerwować negatywną reakcją opiekunów. Kiedy przestaniesz czuć presję, że twoja córeczka musi wyjść z pieluszek w określonym terminie, mała od razu wyczuje tę zmianę i prawdopodobnie bardzo szybko przyswoi sobie wszystkie nowe umiejętności.

Pamiętaj też, że w przedszkolu wpadki częściej przytrafiają się chłopcom, dlatego dziewczynkom rzadziej przypomina się o pójściu do toalety.

25

Ważne jest zatem, żeby poinformować personel przedszkola, że twoja córeczka nie jest jeszcze w pełni samodzielna i częściej niż innym trzeba jej przypominać o toalecie.

Niekiedy można zaobserwować niejaki regres nowych umiejętności na kilka tygodni przed pójściem do przedszkola, ponieważ dzieci bardziej się wówczas denerwują. Nie martw się zatem, jeśli nagle wpadki zdarzają się twojej córce częściej niż dotąd. Jest bardzo możliwe, że gdy tylko zacznie chodzić do przedszkola i sytuacja się unormuje, mała znów nauczy się lepszej kontroli nad swoim ciałem.

I wreszcie pamiętaj, żebyś po przyjściu do przedszkola poszła z córeczką do toalety. Jest to szczególnie ważne, jeśli nadal zdarzają jej się wpadki.

Muszle klozetowe dostosowane do potrzeb dzieci i nisko zawieszone umywalki z pewnością jej się spodobają i wkrótce mała nauczy się z nich korzystać. Jeśli przebywa w przedszkolu jedynie przez parę godzin, być może w ogóle nie będzie musiała iść do toalety do czasu, kiedy przyjdziesz ją odebrać. Nie martw się, jeśli w przedszkolu zdarzy jej się posikać albo zrobić kupę w majtki. Większość dzieci miewa takie wpadki, zwłaszcza pod-

26

czas pierwszego semestru, więc przedszkolanki są na to odpowiednio przygotowane.

27

2 Wczesne przygotowania do treningu toaletowego