CHODŹMY SIĘ BAWIĆ – 150 zabaw dla dzieci by Grupa Wydawnicza Harmonia

Redakcja: Magdalena Sibila Opracowanie graficzne: Małgorzata Hinz Skład: Magdalena Hinz Projekt okładki: Katarzyna Preyss-Zacharuk

Redakcja i Biuro Handlowe: 80-283 Gdańsk, ul. Szczodra 6 tel. 58 348 09 50, 58 348 09 51 fax 58 348 09 00 harmonia@harmonia.edu.pl Szczegółowe informacje o naszych publikacjach: www.harmonia.edu.pl Pozycja polecana rodzicom oraz osobom prowadzącym różnego rodzaju zajęcia z dziećmi. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zarówno cała publikacja, jak i jakakolwiek jej część nie może być przedrukowywana ani reprodukowana – mechanicznie, elektronicznie lub w jakikolwiek inny sposób, z kserokopiowaniem i odtwarzaniem w środkach masowego przekazu włącznie – bez pisemnej zgody Wydawnictwa Harmonia.

ISBN 978-83-7134-346-9 Gdańsk 2011 – Wydanie II

ZABAWA jest pierwszą formą uczenia się i rozwoju człowieka. To ona jest jednym z wielu czynników integrujących ludzi w każdej grupie wiekowej. Od setek lat wpływa na otwartą, pełną akceptacji atmosferę wśród ludzi bardziej niż inne formy aktywności. W zabawie działamy, angażujemy się zmysłami, doświadczając przy tym radości, przyjemności i pozytywnych emocji. Nie ma nic tak pociągającego jak dobra zabawa podejmowana z własnej woli, ciekawości, chęci działania wspólnie z innymi. Wiedzą o tym mali i duzi. Dzieci w różnym wieku są bardzo twórcze, lubią zabawy i zajęcia wymagające nakładu energii, kontaktu w grupie, przebierania się, tworzenia nowych sytuacji, wykorzystywania różnych pomocy. Środowisko edukacji wczesnoszkolnej musi być miejscem, w którym dziecku stwarza się warunki do różnego typu działalności, w tym muzycznej, plastycznej, teatralnej bądź ruchowej. Potrzeby, oczekiwania, możliwości rozwojowe i zainteresowania dzieci są bardzo różne. Pedagogika zabawy, w tym zabawy integracyjne, to metoda pracy z grupą bardzo atrakcyjna ze względu na szeroki wachlarz możliwości. Uczy postrzegania, wyrażania siebie, rozumienia własnych i cudzych uczuć, współdziałania, przeżywania emocji. Zachęca również w sposób naturalny do komunikowania się z innymi. Jest często wykorzystywana przez pedagogów i rodziców w ich pracy z dziećmi. 3

Dzięki zabawom integracyjnym można: z twórczo zintegrować grupę, z zachęcić do aktywnego uczestnictwa w różnych działaniach, z zapoznać ze sobą wszystkich uczestników, z poznać siebie nawzajem, np. imiona, zainteresowania, z pomysłowo podzielić grupę na zespoły, pary, z uatrakcyjnić zajęcia, z pomysłowo zaplanować uroczystość, spotkanie, warsztaty, z odnaleźć dużo fajnych pomysłów na zabawę, z odkrywać w sobie nowe umiejętności, przełamując ograniczenia, z w sposób twórczy rozpocząć zajęcia lub wprowadzić temat, z wyciszyć grupę, z zaspokoić potrzebę bezpieczeństwa, przynależności, przyjaźni, uznania, Zabawy integracyjne mają wpływ na ogólny rozwój dziecka, pobudzają jego twórczość i rozwijają zdolności. Dzięki nim wiele wartościowych doświadczeń zdobywają nie tylko małe, ale także starsze dzieci, a nawet dorośli. Chodźmy się bawić to gotowe pomysły zabaw dla dzieci, sprawdzone i wypróbowane, krótsze i dłuższe, które przyniosły radość wielu młodszym i starszym w czasie mojej pracy. Są one dostosowane do możliwości i potrzeb, a także zainteresowań dzieci. Większość z nich wymaga jedynie prostych środków, pomocy łatwo dostępnych i trochę pomysło4

wości w aranżacji, a może być przeprowadzana w każdym czasie i miejscu. Dobra zabawa jest o wiele lepsza niż nuda i o tym nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Propozycje zawarte w tej książce mogą być wykorzystywane w przedszkolu, szkole, w małej lub dużej grupie, a także w gronie rodzinnym, na przykład w czasie zabaw z rodzicami bądź na przyjęciu urodzinowym. Ich wartość edukacyjna polega na tym, że tworząc atmosferę zabawy, pobudzają do aktywności, współdziałania, myślenia, przyswajania umiejętności i treści. Prowadzący może je bez trudu zastosować w pracy z dziećmi. Proponowane zabawy zostały zgrupowane w bloki tematyczne, które oczywiście nie są sztywno wyznaczone. Można dzielić je inaczej i tworzyć z nich scenariusze zajęć oraz wykorzystywać w małej lub dużej grupie w zależności od potrzeb i możliwości.

Grupy zabaw przedstawionych w książce ZABAWY INTEGRACYJNE – są to zabawy na powitanie, po-

znanie się lub zakończenie zajęć. W zabawach tych dzieci mówią o sobie, wyrażają swoje uczucia, przez co tworzy się miła atmosfera w grupie i przyjazny klimat. Działania sprzyjają integracji uczestników i wyzwalają pozytywne emocje. ZABAWY MUZYCZNO-RYTMICZNE – ich podstawą jest

muzyka łączona z różnymi formami ruchu. U dzieci kształcone jest poczucie rytmu, słuch muzyczny. Różne melodie sprawiają, że grupa zdobywa wiele umiejętności w tym zakresie. Dodatkowo zabawy te wpływają na tworzenie pozytywnych emocji i integrują grupę. Doskonale sprawdzają się w grupie młodszej i starszej, mniej liczebnej, a także tej, w której jest dużo uczestników (na przykład na większych imprezach). ZABAWY RUCHOWE – dominuje w nich ruch rozwijający

ogólną sprawność uczestników. W niektórych zabawach występują elementy współdziałania lub współzawodnictwa w zespołach. Zabawy te można prowadzić na świeżym powietrzu. ZABAWY PLASTYCZNE – umożliwiają poznawanie właści-

wości różnych materiałów plastycznych, które są wykorzystywane do wykonania prac. Kształcą pomysłowość i wyobraźnię dzieci, często integrują, ponieważ część z nich proponuje 6

działania w zespołach. Dzieci w czasie takich działań mają okazję gromadzić nowe doświadczenia plastyczne. Zajęcia proponowane w książce mają formę czasową dłuższą lub krótszą, co należy uwzględnić podczas planowania zabaw z tego działu. ZABAWY ROZWIJAJĄCE KOMUNIKACJĘ – dzieci w cza-

sie tych zabaw zdobywają nowe doświadczenia w zakresie komunikowania się, doskonalą umiejętność słuchania ze zrozumieniem oraz wypowiadania się poprawnie pod względem gramatycznym. Wchodzenie w różne role ćwiczy ich pamięć, mobilizuje do mówienia, niektóre zabawy przygotowują do zdobywania umiejętności czytania i pisania.

ZABAWY INTEGRACYJNE

WESOŁE WIZYTÓWKI Cele: z tworzenie życzliwego klimatu w grupie, z stwarzanie sytuacji sprzyjającej integracji grupy, z pobudzanie twórczości dzieci. Pomoce: kolorowy papier, kredki, mazaki, nożyczki, klamerki do ubrań. Przebieg: Materiały plastyczne kładziemy w widocznym miejscu sali. Zadaniem każdego jest wykonanie swojej wizytówki z wykorzystaniem zgromadzonych materiałów. Możemy zasugerować dzieciom kształty wizytówek, na przykład chmurki, figury geometryczne, słoneczka, obrysowane i wycięte kontury dłoni, ulubione zwierzątka. Forma może być uzależniona od tematu zajęć. Skończone wizytówki przypinamy klamerkami do ubrań. Teraz każdy może się przedstawić innym. Wizytówki zrobione przez dzieci można wykorzystać na spotkaniu z rodzicami.

WESOŁA I SMUTNA BUZIA Cele: z uczenie się wyrażania swojego zdania, mówienia o swoich uczuciach, z uświadamianie sobie przeżywanych uczuć, z uczenie się dostrzegania uczuć u innych. Pomoce: duże kartki papieru, pisaki. Przebieg: Jest to znakomita zabawa na zakończenie zajęć lub na początek dnia. Przyklejamy na tablicy dwa plakaty. Na jednym narysowana jest smutna buzia, a na drugim wesoła. Każde dziecko dostaje mazak, którym wpisuje swoje imię na jednym z wybranych przez siebie plakatów. Jeśli wpis odbywa się rano, po przyjściu dziecka do przedszkola (szkoły), wówczas będzie to zaznaczenie nastroju, z którym maluch zaczyna dzień. Jeśli zaś przeprowadzimy to ćwiczenie przed wyjściem do domu, będzie to sprawdzenie, czy dzieciom podobały się zajęcia. Można również narysować kilka innych twarzy, na przykład zaspaną, zdenerwowaną, przestraszoną, zdziwioną. Wówczas dzieci będą mogły wpisywać imiona na wielu plakatach, aby później opowiadać o swoich uczuciach. Zawsze powinno się porozmawiać z wychowankami, aby mogły uzasadnić swój wybór. W ten sposób uczą się mieć swoje zdanie. 11

POWITANKA1 Cele: z przełamywanie lodów na początku spotkania, z tworzenie okazji do ośmielenia uczestników. Przebieg: Wszyscy siedzą lub stoją w kręgu. Witamy poszczególne osoby, łącząc je w różne grupy. Dzieci, które poczują się powitane, to znaczy odnajdą się w danej kategorii, machają ręką do pozostałych uczestników, a ci biją im brawo. Osoby powitane mogą wykonać inny gest, na przykład zawołać „Hej!”, podskoczyć, pokiwać głową, głośno się zaśmiać. Witać mogą osoby siedzące w kręgu. Wówczas wszyscy poczują się jeszcze bardziej zaangażowani w zabawę. Przykładowe powitania: Witam wszystkich, którzy mają niebieskie oczy. Witam wszystkich, którzy mają w domu zwierzątko. Witam wszystkich, którzy chodzą w okularach. Witam wszystkich, którzy mają dzisiaj na sobie niebieski kolor. Witam wszystkich, którzy mają w swoim imieniu literę „k”.

Zabawa wykorzystywana na różnych warsztatach PSPiA KLANZA.

WIELKIE DARCIE Cele: z pokonywanie nieśmiałości i lęków, z aktywne uczestnictwo w zabawie, z odczuwanie i gromadzenie pozytywnych doświadczeń grupowych. Pomoce: dużo gazet, cukierki w papierkach, szeroki i głęboki pojemnik (może być karton). Przebieg: Uczestnicy siedzą na podłodze i rwą gazety na drobne kawałki, które następnie wrzucają do wysokiego i szerokiego pojemnika. Gdy pojemnik będzie już pełny, do środka wrzucamy cukierki (kilka więcej niż jest dzieci). Wszystko razem mieszamy. Uczestnicy podchodzą do pojemnika parami i szukają cukierków ukrytych w gazetach (każdy po jednym). Po znalezieniu wrzucają z powrotem papiery, które wysypały się z pojemnika, aby następna para mogła wziąć udział w szukaniu.

MUZYCZNA POWITANKA Cele: z rozwijanie muzykalności dzieci, z budowanie poczucia własnej wartości, z odczuwanie akceptacji ze strony grupy. Przebieg: Zabawa sprawdza się na rozpoczęcie dnia. Wszyscy siedzą w kręgu. Na melodię znanej piosenki pod tytułem Panie Janie dzieci śpiewają swoją piosenkę i witają każdego, kto siedzi w kole. Przykład: Witaj, Magdo, nasza Magdo! Jak się masz? Jak się masz? Wszyscy cię lubimy, wszyscy cię lubimy, bądź wśród nas, bądź wśród nas.2

Piosenka zainspirowana piosenką Witaj ze zbioru Marty Bogdanowicz W co się

bawić z dziećmi?, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2007.

ISKIERKA NA POWITANIE I POŻEGNANIE Cele: z integrowanie grupy, z tworzenie dobrego klimatu w grupie. Przebieg: Jest to znana zabawa na powitanie, rozpoczęcie dnia lub zakończenie zajęć. Wszyscy stoją w kole i trzymają się za ręce. Rozpoczynamy przekazywanie impulsu w postaci ściśnięcia ręki osoby znajdującej się po naszej prawej stronie. Dziecko to przekazuje iskierkę kolejnemu uczestnikowi. Lekkie uściśnięcie ręki przekazywane jest od osoby do osoby w kręgu aż do momentu, gdy wróci do nas. Możemy przekazywać sam impuls lub dołączyć do niego dodatkowy gest, na przykład podskok, uśmiech, puszczenie oczka.

Spis treści Wstęp ................................................................................................... 3 Grupy zabaw przedstawionych w książce ................................... 6

Zabawy integracyjne

Wesołe wizytówki ............................................................................ 10 Wesoła i smutna buzia .................................................................... 11 Powitanko .......................................................................................... 12 Wielkie darcie ................................................................................... 13 Muzyczne powitanko ...................................................................... 14 Iskierka na powitanie i pożegnanie .............................................. 15 Prezent dla kolegi ............................................................................. 16 Jaki to zawód? ................................................................................... 17 Lustereczko czary-mary ................................................................. 18 Dobre życzenia na początek dnia ................................................. 19 Przesiadka w prawo – przesiadka w lewo ................................... 20 Znajdź moje imię ............................................................................. 21 Przesiadka na pięciolinii ................................................................. 22 Masażyki w parach .......................................................................... 23 Aleja gwiazd ...................................................................................... 24 Bracia zajączki .................................................................................. 25 Papuga Tiki-Taki .............................................................................. 26 O kogo chodzi? ................................................................................. 27 Powitalna piosenka .......................................................................... 28 Uważaj na swój numer .................................................................... 29 Kim jestem? ....................................................................................... 30 Ludzie do ludzi ................................................................................. 31 Przedstaw się .................................................................................... 32

176

Jaki jest mój kolor? ........................................................................... 33 Rogale uśmiechu .............................................................................. 34 Słodki blok ........................................................................................ 36 Kokosowe ciasteczka odwagi ........................................................ 37 Ciasteczkowy żarłok ........................................................................ 38 Wodny skrzat .................................................................................... 39 Muszelka ciszy .................................................................................. 40 Kamień przyjaźni ............................................................................. 41 Przekaż minę .................................................................................... 42 Kurczątko, piśnij! ............................................................................. 43 Głuchy telefon .................................................................................. 44 Kto nas dziś powita? ........................................................................ 45 Wesołe kółeczka ............................................................................... 46 Kubusiu, my chcemy do ciebie ...................................................... 47 Pomysły na sprawne tworzenie par .............................................. 48

Zabawy muzyczno-rytmiczne

Muzyczne zabawki .......................................................................... 52 Taniec ze wstążką ............................................................................ 53 Pokaz mody ....................................................................................... 54 Pociąg z przeładunkiem ................................................................. 55 U fryzjera ........................................................................................... 56 Taniec z pudełkiem ......................................................................... 57 Mistrz tańca z piłeczką ................................................................... 58 Mistrz tańca z woreczkiem ............................................................ 59 Kluczem otworzę swoją melodię .................................................. 60 Balonlandia ....................................................................................... 61 Zakupy świąteczne .......................................................................... 62 Zabawa z dużą kostką ..................................................................... 64 177

Klejąca się podłoga .......................................................................... 66 Pędzel malarza .................................................................................. 67 Śpiewy z kapelusza .......................................................................... 68 Powtórz rytm .................................................................................... 69 Loteryjka muzyczna ........................................................................ 70 Taniec country z serduszkiem ....................................................... 72 Mistrz tańca z miotłą ...................................................................... 73 Zabawa z piosenką Magiczny uśmiech ......................................... 74 Rozśpiewana grupa ......................................................................... 76 Wędrujący mikrofon ....................................................................... 77 Dziwne miejscowości ...................................................................... 78 Wymień serduszko na taniec ......................................................... 80 Wierszyk z klaśnięciem .................................................................. 81 Zaczarowany czajnik ....................................................................... 82 Tańce z kapelusza ............................................................................ 83 Wierszyk wyliczanka ....................................................................... 84 Przeciąganie ...................................................................................... 85 Parasolki i deszcz ............................................................................. 86 Robimy przetwory ........................................................................... 88

Zabawy ruchowe Raki ..................................................................................................... 90 Sprytne ręce ...................................................................................... 91 Kto potrafi? ....................................................................................... 92 Sprytne kule ...................................................................................... 93 Gazetowa bitwa ................................................................................ 94 Miss Biedronek ................................................................................. 95 Głodny olbrzym ............................................................................... 96 Złap mój ogon .................................................................................. 97 178

Stokrotki ............................................................................................ 98 Rzuć piłeczkę, złap piłeczkę .......................................................... 99 Odklej monetę .................................................................................. 100 Wędrujący balonik ........................................................................... 101 Uwaga na długi krawat ................................................................... 102 Nogi stonogi ...................................................................................... 103 Moje dziwne kroki ........................................................................... 104 Mistrz Celne Oko ............................................................................ 105 Sprawny Jan ....................................................................................... 106 Klaszczę i liczę .................................................................................. 107 Gorące cukierki ................................................................................ 108

Zabawy z elementami plastycznymi

Most dla mrówki .............................................................................. 110 Wesołe ludziki .................................................................................. 111 Urodzinowy tort .............................................................................. 112 Andrzejkowa wróżba – lanie wosku ............................................ 113 Obrysuj mnie .................................................................................... 114 Wesołe instrumenty ........................................................................ 115 Robimy kotyliony ............................................................................. 116 Odbijanie liści ................................................................................... 117 Plakaty na temat ............................................................................... 118 Która pora roku jest pierwsza? ...................................................... 120 Obrazy z kuchni ............................................................................... 121 Obrazki z piasku .............................................................................. 122 Kwiatek dla przyjaciela ................................................................... 123 Dziecięce retusze ............................................................................. 124 Bajkowy plac zabaw ......................................................................... 125 Drzewko szczęścia ........................................................................... 126 179

Złota rybka w akwarium ................................................................ 127 Igloo .................................................................................................... 128 Ilustracje do znanych bajek ............................................................ 129 Odciski dłoni w gipsie ..................................................................... 130 Gipsowe wisiorki .............................................................................. 131 Kartonowe miasto ........................................................................... 132 Wesołe głowy z balonów ................................................................ 133 Wspomnienia z wakacji .................................................................. 134 Wesoły frotaż .................................................................................... 135 Kalkografia ........................................................................................ 136 Gramy w kolory ................................................................................ 137 Mój wesoły kolega ........................................................................... 138

Zabawy rozwijające komunikację

Telegram ............................................................................................ 140 Wycieczka z wyobraźnią ................................................................ 141 Echo znane i nieznane .................................................................... 142 Jaka to bajka? .................................................................................... 144 Powiedz słowo .................................................................................. 145 Literowa kostka ................................................................................ 146 Matematyczna kostka ..................................................................... 147 P jak parasol ...................................................................................... 148 Kalambury ......................................................................................... 149 Czy znasz tę bajkę? .......................................................................... 150 Rymy ................................................................................................... 151 Konkurs dla gaduły .......................................................................... 152 Prawda czy fałsz? ............................................................................. 153 Stonogi do liczenia .......................................................................... 154 Pierwsza litera mojego imienia ..................................................... 155

180

Państwa – miasta ............................................................................. 156 Jaki jest? ............................................................................................. 157 Dawno, dawno temu... .................................................................... 158 Odgadnij nasze uczucia .................................................................. 159 Przysłowia ......................................................................................... 160 Jakim zwierzątkiem chciałbyś być? .............................................. 161 Jesienne zadania ............................................................................... 162 Domowe pantomimy ...................................................................... 163 Która grupa więcej? ......................................................................... 164 Jaka to pora roku? ............................................................................ 165 Królowie wiatru ............................................................................... 166 Niedokończona bajka ...................................................................... 167 Przeciwstawne przymiotniki ......................................................... 168 Proste dyktando rysunkowe .......................................................... 169 Kosmiczne imiona ........................................................................... 170 Autoprezentacja ............................................................................... 171 Rozmowa instrumentów ................................................................ 172 Podskoki i podskoczki .................................................................... 173 Wesołe i smutne miny .................................................................... 174

181