PALUSZKAMI TAK I SIAK

Redakcja: Magdalena Hinz Opracowanie graficzne: Andrzej Szymański Projekt okładki: Sandra Dudek Zdjęcia: Witold Preyss

© Copyright by Wydawnictwo Harmonia, 2012

Redakcja i Biuro Handlowe:

80-283 Gdańsk, ul. Szczodra 6 tel: 58 348 09 50, 58 348 09 51 fax: 58 348 09 00 e-mail: harmonia@harmonia.edu.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone. Zarówno cała publikacja, jak i jakakolwiek jej część nie może być przedrukowywana ani reprodukowana – mechanicznie, elektronicznie lub w jakikolwiek inny sposób, z kserokopiowaniem i odtwarzaniem w środkach masowego przekazu włącznie – bez pisemnej zgody Wydawnictwa Harmonia.

Szczegółowe informacje o naszych publikacjach: www.harmonia.edu.pl

ISBN 978-83-7134-587-6 Gdańsk 2012 – Wydanie I

Co to jest motoryka mała?

Terminem motoryka mała określa się ruchy dłoni i palców.

Motoryka mała rozwija się stopniowo, czynności wykonywane palcami i dłońmi stają się coraz bardziej precyzyjne. Dzieci krok po kroku uczą się manipulować przedmiotami, posługiwać się nimi, rysować, wycinać, lepić z plasteliny, wreszcie pisać. Kilkuletnie dziewczynki potrafią wpinać we włosy ozdobne spinki, a niektórzy siedmioletni chłopcy nie muszą już prosić pani o zapięcie guzików przy mankietach odświętnej koszuli. Dobrze rozwinięta mała motoryka umożliwia klejenie modeli złożonych z maleńkich elementów, grę na instrumentach muzycznych, posługiwanie się precyzyjnymi narzędziami medycznymi lub choćby szybkie pisanie na komputerze.

Jak się rozwija motorykę małą?

Motorykę małą dziecko rozwija nieustannie, a to, jaki poziom sprawności manualnej osiągnie, zależy nie tylko od wrodzonych predyspozycji, ale także od liczby, rodzaju ćwiczeń i ich systematyczności. Motorykę małą doskonali każda czynność wykonana dłońmi i palcami, a ćwiczenia przynoszą najlepsze efekty wtedy, gdy wymagają pewnego wysiłku, wytrwałości, gdy wykonujący je musi pokonać określoną trudność. Warto pamiętać, że – podobnie jak w każdej dziedzinie – zadania zbyt łatwe nudzą, a zbyt trudne zniechęcają.

Znacznie lepszy poziom sprawności w zakresie motoryki małej osiągną te dzieci, którym możliwie jak najwcześniej pozwala się na samodzielność podczas jedzenia, zakładania odzieży, mycia, 3

którym na podwórku wolno pobrudzić się błotkiem i które mogą pomóc w pracach kuchennych, w sprzątaniu, a na spacerze zbierają kasztany i kamyki. A także te dzieci, które chwilkę dziennie spędzą z dorosłym na zabawach paluszkowych.

Gdzie i kiedy można korzystać z książki Paluszkami tak i siak?

Palce, w przeciwieństwie do różnych przedmiotów, zawsze mamy ze sobą. Dzięki temu prawie wszędzie i prawie zawsze możemy ich użyć, żeby przyjemnie i pożytecznie spędzić czas z dzieckiem. Książkę Paluszkami tak i siak można wykorzystać: ––w autobusie, w poczekalni do gabinetu lekarskiego, w domu; ––w czasie zabawy i tuż przed snem; ––w przedszkolu; ––w szkole, przede wszystkim w klasie pierwszej; ––w czasie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych; ––w szkole specjalnej; ––podczas zbiórki zuchowej.

Zabawy paluszkowe mają jeszcze inne zalety. Po pierwsze pomagają budować dobrą, bezpośrednią więź między dorosłym a dzieckiem. Po drugie zawsze się udają, ponieważ podczas zabawy nie powstaje żaden materialny wytwór, który podlegałby czyjejkolwiek ocenie. Jest tylko wspólna przyjemność i pożytek.

Do czego jeszcze będą przydatne wierszyki, na których oparto zabawy?

Wierszyki są krótkie, rymowane i rytmiczne. Dzieci mogą je zapamiętywać, rozwijając tym samym uwagę i pamięć słuchową, uczyć się spostrzegania rymów i wprowadzać do swojego słownika nowe wyrazy. Niektóre rymowanki mają żartobliwy charakter, więc wywołają uśmiech. Mogą także zainspirować do wykonywania ilustracji.

4

Jak podzielono zabawy dłońmi i paluszkami?

Wierszyki i odpowiadające im zabawy podzielono na pięć grup w zależności od tego, na co położono w zabawach akcent.

1. Opowiastki dwóch dłoni. Zabawy dla jednego dziecka lub grupy dzieci z dorosłym 2. Opowiastki czterech dłoni. Zabawy dla dwojga dzieci lub dziecka z dorosłym 3. Opowiastki dziesięciu paluszków. Zabawy dla jednego dziecka lub grupy dzieci z dorosłym 4. Paluszkowe rodzinki. Zabawy dla jednego dziecka, ewentualnie grupy dzieci z dorosłym 5. Paluszkowe usypianki. Zabawy dla dziecka z dorosłym Czym charakteryzują się zabawy w poszczególnych grupach?

Opowiastki dwóch dłoni. Zabawy dla jednego dziecka lub grupy dzieci z dorosłym Zabawy polegają na ilustrowaniu treści wierszyków ruchami całych dłoni. Dorosły pokazuje sposób ułożenia dłoni i odpowiednie gesty, a dziecko lub grupa dzieci naśladują te czynności możliwie jak najdokładniej. Rymowankę może mówić tylko dorosły, ale dobrze, jeśli mówią ją również dzieci.

Opowiastki czterech dłoni. Zabawy dla dwojga dzieci lub dziecka z dorosłym Te zabawy różnią się od poprzednich tym, że dzieci uczestniczą w nich parami. Podczas tych zabaw maluchy siedzą naprzeciw siebie. Muszą się wzajemnie obserwować i współpracować ze sobą.

Zabawę prezentuje dorosły w parze z dzieckiem.

5

Opowiastki dziesięciu paluszków. Zabawy dla jednego dziecka lub grupy dzieci z dorosłym Treść rymowanek przedstawia się odpowiednimi ruchami palców. Dorosły prezentuje te ruchy, a dziecko lub grupa dzieci naśladują je, starając się zrobić to dokładnie. Dorosły zachęca dzieci, aby mówiły rymowankę wspólnie z nim.

Paluszkowe rodzinki. Zabawy dla jednego dziecka, ewentualnie grupy dzieci z dorosłym Gesty ilustrujące treść rymowanek dziecko może wykonywać samodzielnie, naśladując dorosłego. Jeśli jeszcze tego nie potrafi, dorosły może mu pomagać lub wykonywać to jego rączkami. Paluszkowe rodzinki można wykorzystać również w przedszkolu do zabawy z całą grupą dzieci.

Paluszkowe usypianki. Zabawy dla dziecka z dorosłym Są to wierszyki, które pomagają zasnąć. Dorosły mówi je dziecku cichym, spokojnym głosem i jednocześnie, używając paluszków dziecka, ilustruje treść rymowanek. Dzieje się to podobnie jak w znanej wszystkim paluszkowej zabawie Tu sroczka kaszkę warzyła.

Jak należy korzystać z opisów zabaw znajdujących się pod wierszykami?

Pod każdym wierszykiem znajduje się dokładny opis zabawy paluszkowej. Fragmenty opisu odnoszące się do kolejnych wersów rymowanki oznaczono cyframi. Czasami kilku wersom odpowiadają te same czynności, czyli ten sam opis. Opisy zabaw można traktować jako propozycję, którą rodzic, nauczyciel, a także dziecko mogą zmieniać, rozwijając w ten sposób własną pomysłowość.

6

Bzdurki oraz ważna sprawa Opowieści różnej treści ta książeczka mieści.

Są tu kotki, psotki, muszki, drzewa i poduszki.

Jest tu ciocia i są misie, co przyśniły mi się.

Jest Antoni, jest Halina, młynki, świnki, lina.

Są krasnale i wiewiórki oraz inne bzdurki.

Lecz ważniejsze od wiewiórek, prosiąt, śrubek, bzdurek są paluszki oraz dłonie.

Wszak tu chodzi o nie!

Sprawne palce – ważna sprawa!

Po to ta zabawa!

7

Opowiastki dwóch dłoni Zabawy dla jednego dziecka lub grupy dzieci z dorosłym

Sowa

Leci sowa na łowy do zielonej dąbrowy.

Gdy z dąbrowy przyleci, to przytuli swe dzieci.

10

1. i 2. Dziecko krzyżuje w nadgarstkach otwarte dłonie, czyli skrzydła sowy. Porusza nimi równomiernie i powoli oddala od swojego ciała.

3. Sowa wraca – dziecko wolno przybliża do swojego ciała dłonie złączone nadgarstkami.

4. Krzyżuje ręce na piersiach, naśladując przytulanie kogoś do siebie.

11

Dziadek

Pewien dziadek bardzo stary nosi wielkie okulary.

W okularach tych od rana szuka igły w stogu siana.

Jest!

12

1. i 2. Dziecko przykłada do oczu okulary ułożone z dłoni i rozgląda się na boki.

3. i 4. Patrząc przez okulary, pochyla się nisko i szuka na podłodze małego przedmiotu.

5. Zdejmuje okulary, prostuje się i energicznie unosi kciuk.

13

Janek wspina się po linie

Janek wspina się po linie jak najwyżej, aż do chmury. „Po co się tam wspinasz, Janku?” „Chcę popatrzeć na was z góry!”

14

1. i 2. Dziecko trzyma przed sobą pięści ustawione jedna na drugiej. Rytmicznie przenosi pięść znajdującą się na dole na tę, która jest u góry itd. Ruch jednej pięści przypada na dwie sylaby.

3. Dziecko przykłada otwartą dłoń do czoła (dotykając czoło palcem wskazującym i kciukiem) i spogląda w górę.

4. Zmienia dłoń przyłożoną do czoła i spogląda w dół.

15

Młynek do kawy

Babcia młynek ma do kawy.

Korbką kręci, kręci, kręci.

Dziadek kręci w drugą stronę, bo na kawę nie ma chęci.

16

1. i 2. Dziecko udaje, że trzyma jedną ręką młynek do kawy. Drugą ręką naśladuje kręcenie korbką młynka.

3. i 4. W dalszym ciągu trzyma młynek, a korbką kręci w przeciwnym kierunku.

17

Spis wierszyków z zabawami Bzdurki oraz ważna sprawa 7 Opowiastki dwóch dłoni.

Zabawy dla jednego dziecka lub grupy dzieci z dorosłym 9 Sowa 10 Dziadek 12 Janek wspina się po linie 14 Młynek do kawy 16 Kłębek wełny 18 Oj, jak zimno! 20 Pan Antoni łowi ryby 22 Domowe porządki 24 Pani Halina 26 Józef stuka młotkiem 28 Opowiastki czterech dłoni.

Zabawy dla dwojga dzieci lub dziecka z dorosłym 31 Dwóch drwali 32 Maszyna 34 Taniec 36 Dzwon na wieży 38 Wchodzi Maciek na drabinę 40 Jedno ziarnko 42 Kucharz Jacek 44 Grabienie liści 46 Młócenie zboża 48 Na biwaku 50 Opowiastki dziesięciu paluszków.

Zabawy dla jednego dziecka lub grupy dzieci z dorosłym 53 Rybki 54 Drwal 56 119

Świerszcze 58 U stolarza 60 Pisarz pisze bajkę 62 Idzie Jan do lasu 64 Wiewiórka 66 Motyl 68 Szewc 70 Tata wkręca śrubki 72 Pani pod parasolem 74 Guzik 76 Paluszkowe rodzinki.

Zabawy dla jednego dziecka, ewentualnie grupy dzieci z dorosłym 79 Lwy 80 Niedźwiedzie 82 Wróbelki 84 Wiewiórki 86 Dziki 88 Zajączki 90 Kaczka i kaczęta 92 Prosięta i ich mama 94 Paluszkowe usypianki.

Zabawy dla dziecka z dorosłym 97 Idą dzieci do łóżeczka 98 Szumią w lesie drzewa 100 Pięć kotków 102 Idą krasnoludki 104 Śpią już misie 106 Płynie rzeczka 108 Bajka muszki 110 Chmara muszek 112 Motylki i muszka 114 Kotki lubią psotki 116 120