Redakcja: Karina Kosicka Redakcja techniczna: Witold Preyss Projekt okładki: Donat Supiński © Copyright by Wydawnictwo Harmonia
Redakcja i Biuro Handlowe:
80–283 Gdańsk, ul. Szczodra 6 tel. 058 348 09 50, 058 348 09 51 fax 058 348 09 00 e-mail: harmonia@harmonia.edu.pl
Szczegółowe informacje o naszych publikacjach: www.harmonia.edu.pl
Kopiowanie książki, w tym także kserowanie, bez pisemnej zgody Wydawnictwa zabronione.
ISBN 978-83-7134-221-9 Gdańsk 2010 – Wydanie III
WSTĘP Kawał z długą brodą – tak można powiedzieć o starym dowcipie. Odwołując się do tego powiedzenia, zebranym tu utworom nadałam tytuł Pląsy z długą brodą. Kiedy byłam młodą nauczycielką, wybierałam dla dzieci piosenki o tematyce współczesnej: o samochodach, samolotach, komputerach. Zauważyłam jednak, że moich małych uczniów szczególnie cieszy wykonywanie starych pląsów, które znam z dzieciństwa (również moja mama pamiętała te piosenki z czasów, gdy była mała). Utwory te od lat funkcjonują w tradycji ustnej, stąd spotkałam się z wieloma ich wersjami (gdy autor jest nieznany, trudno dociec, który wariant utworu należy uznać za prawidłowy). W tym zbiorze starałam się wybrać najbardziej znane wersje piosenek, ale może się zdarzyć, że Państwo znają je trochę inaczej. Zabawy przy muzyce są dla dzieci niezwykle atrakcyjne, dostarczają im wiele radości. Oddziałują na różne obszary aktywności człowieka, na przykład na sfery poznawczą, emocjonalno-społeczną, estetyczną, motoryczną i fizjologiczną (pobudzają cały organizm do większego wysiłku fizycznego). Mogą pełnić funkcję relaksacyjną i terapeutyczną. Są różne kryteria podziału pląsów. Ja wyodrębniłam siedem grup, które określiłam jako: – zabawy marszowe – świetnie nadają się do rozruszania uczestników zajęć. Są to: Poszedł Marek na jarmarek, Wianek, Podróżnik, Gimnastyka, Jabłka, Siała baba mak, Żołnierzyki ołowiane. – udawanki – dzieci ruchem, gestami i mimiką ilustrują treść piosenki. Znalazły się tu: Ojciec Wirgiliusz, Muzykanci-konszabelanci, Mój kask, Pingwin, Stary Abraham, Kapela, Sroczka, Mak, Jedzie pociąg z daleka, Marynarz, Bawiły się dzieci, Pomogę mamusi, Krasnoludki, Wieczór, Modre oczka, Nitka, Pajacyk, Ogródek Bartoszka, Praczki, Przygotował zuch dwie nogi, Jagódki, Dżungla, Królik, W pokoiku na stoliku, Winnetou, Wlazł kotek na płotek, Mam trzy latka, trzy i pół, Żabka i żuczek, Poszła żabka spacerować, My jesteśmy małe orzeszki laskowe, W leśniczówce za lasem, Ślimak, ślimak, wystaw rogi. – zabawy inscenizacyjne – dzieci odgrywając przydzielone im role, ruchem, gestami i mimiką ilustrują treść piosenki. Są to między innymi: Ta Dorotka, Wielka wyprawa, Jadą misie, Furman, Pajączek, Promyczek, Pieski małe dwa, Rzepki, Na marchewki urodziny, Był sobie król, Straszek na wróble, Jeże. – gonitwy – zabawy szczególnie wymagające od dzieci skupienia i refleksu. Są wśród nich: Łabędzie, Stary niedźwiedź, Uciekaj, myszko, Chodzi lisek, Miotlarz, Wąż, Komórki do wynajęcia, Wojtaszek, Gąski, gąski, do domu.
3
– zgadywanki – zabawy, podczas których dzieci mogą wykazać się spostrzegawczością: Talar, Ciuciubabka. – wybieranki – zabawy, podczas których dzieci mogą poczuć się wyróżnione, mają okazję zaistnieć w grupie. Są to: Rolnik sam w dolinie, Mam chusteczkę haftowaną, Julijanka, Stoi różyczka, Lata ptaszek, Mało nas. – zabawy taneczne - umożliwiają dzieciom wykazanie się inwencją ruchową, umiejętnością powtarzania układów tanecznych, prezentowanych gestów: Wesoły pląs, Labada, Karuzela, Dwa Michały, Jawor, jawor, Boogie-Woogie, Kółko graniaste, Laurencja, Dwa malutkie misie, Pląsy, W zielonym gaju, Karaluch, Nazywają mnie poleczka, Nie chcę cię. Prezentowana tu publikacja oraz cztery płyty CD Pląsy z długą brodą stanowią komplet. W książce obok tytułów piosenek podano, na której płycie zamieszczono każdy utwór, oraz w jakiej kolejności został nagrany (druga liczba w nawiasie oznacza kolejność nagrania utworów w wersji instrumentalnej). Mam nadzieję, że dzięki temu śpiewnikowi następne pokolenia młodych ludzi przekażą pląsy swoim dzieciom, a następnie wnukom. Autorka
TA DOROTKA
CD 1 – 1.(19.) sł. J. Porazińska
Ta Dorotka ta malusia, ta malusia tańcowała dokolusia, dokolusia, tańcowała ranną rosą, ranną rosą i tupała nóżką bosą, nóżką bosą. Ta Dorotka ta malusia, ta malusia tańcowała dokolusia, dokolusia, tańcowała i w południe, i w południe, gdy słoneczko grzało cudnie, grzało cudnie. Ta Dorotka ta malusia, ta malusia tańcowała dokolusia, dokolusia, tańcowała i z wieczora, i z wieczora, gdy szło słonko do jeziora, do jeziora. A teraz śpi w kolebusi, w kolebusi na różowej swej podusi, swej podusi. Chodzi Zenek koło płotka, koło płotka. Cicho, bo tam śpi Dorotka, śpi Dorotka.
zabawa inscenizacyjna Dzieci stoją w kole. Śpiewając piosenkę, tańczą w prawo. Na słowa: i tupała nóżką bosą... zatrzymują się i osiem razy stukają prawą piętą w podłogę, po czym kontynuują ruch. Na słowa: gdy słoneczko grzało cudnie... ponownie zatrzymują się i obiema rękoma zataczają w powietrzu koło – w ten sposób pokazują słoneczko. Na słowa: gdy szło słonko do jeziora machają słońcu prawą ręką na pożegnanie. Śpiewając ostatnią zwrotkę, kucają – „śpią”. W tym czasie wybrany chłopiec – „Zenek” chodzi na palcach po zewnętrznej stronie koła, czyli blisko domu, w którym śpi Dorotka.
5
WESOŁY PLĄS
CD 1 – 2.(20.)
Dwóm tańczyć się zachciało, zachciało, zachciało, lecz im się nie udało, fari, fara, faru. Kłócili się ze sobą, ze sobą, ze sobą. Ja nie chcę tańczyć z tobą, fari, fara, faru. Poszukam se innego, innego, innego, do tańca zdolniejszego fari, fara, faru.
zabawa taneczna Dzieci dobierają się parami. Stają bokiem do siebie, krzyżują ręce. Tańcząc, posuwają się w jednym kierunku. Na słowa: Kłócili się ze sobą wykonują wykrok w przeciwne strony, a następnie rozdzielają się i szukają nowych partnerów. odmiana zabawy Dzieci stoją w kole i klaszczą. W środku koła tańczy jedna para. Na słowa: Ja nie chcę tańczyć z tobą tancerze rozdzielają się i szukają kolejnych partnerów. Dwie nowo utworzone pary tańczą. Przy czwartym powtórzeniu tańczy już osiem par. Zabawa trwa tak długo, aż wszystkie dzieci będą tańczyć w parach.
6
ROLNIK SAM W DOLINIE
CD 1 – 3.(21.)
1. Rolnik sam w dolinie. (2x) Hejże, dzieci, hejże ha, rolnik sam w dolinie. 2. Rolnik bierze żonę. (2x) Hejże, dzieci, hejże ha, rolnik bierze żonę. 3. Żona bierze dziecko. (2x) Hejże, dzieci, hejże ha, żona bierze dziecko. 4. Dziecko bierze nianię. (2x) Hejże, dzieci, hejże ha, dziecko bierze nianię. 5. Niania bierze kotka. (2x) Hejże, dzieci, hejże ha, niania bierze kotka. 6. Kotek bierze myszkę. (2x) Hejże, dzieci, hejże ha, kotek bierze myszkę. 7. Myszka bierze serek. (2x) Hejże, dzieci, hejże ha, myszka bierze serek. (dzieci klaszczą i skandują):
8. Ser zostaje w kole, bo nie umiał w szkole tabliczki mnożenia ani podzielenia. Starym osłem był. wybieranka Dzieci ustawiają się w kole, pośrodku staje „rolnik”. Tworzący koło idą w prawą stronę w rytm śpiewanej piosenki, w środku przechadza się „rolnik”. Podczas kolejnej (drugiej) zwrotki „rolnik” wybiera spośród dziewcząt „żonę”, która odpowiednio do słów trzeciej zwrotki zaprosi do zabawy „dziecko” (i tak dalej). Zgodnie ze słowami wybrane osoby wchodzą do środka koła, które cały czas porusza się w prawo. Podczas ostatniej zwrotki (skandowanej) wszyscy zatrzymują się, klaszczą i wytykają palcami „ser”.
7
MAM CHUSTECZKĘ HAFTOWANĄ CD 1 – 4.(22.) Mam chusteczkę haftowaną, wszystkie cztery rogi. Kogo kocham, kogo lubię, rzucę mu pod nogi. Tej nie kocham, tej nie lubię, tej nie pocałuję, a chusteczkę haftowaną tobie podaruję.
wybieranka Dzieci stoją w kole, w środku ochotnik z rekwizytem – chusteczką. Na słowa: Tej nie kocham, tej nie lubię... wskazuje chusteczką dowolne osoby z koła. Na słowa: a chusteczkę haftowaną tobie podaruję wybiera jedną z nich i przekazuje jej rekwizyt. Zabawa zaczyna się od nowa.
8
ŁABĘDZIE
CD 1 – 5.(23.)
1. Po szerokim stawie pływają łabędzie. (2x) Kto swego nie złapie, ten w kole stać będzie.
2. A oto już mamy łabędzia jednego, (2x) co nie umiał znaleźć przyjaciela swego.
gonitwa W zabawie bierze udział nieparzysta liczba dzieci. Uczestnicy zabawy pojedynczo spacerują w dowolnych kierunkach i jednocześnie śpiewają pierwszą zwrotkę piosenki. Po jej zakończeniu szybko szukają partnera. Śpiewając drugą zwrotkę, tańczą w parach ustawionych w kole. Dziecko, które zostało bez pary, stoi w środku.
9
SPIS UTWORÓW Uwaga: Na granatowo zaznaczono piosenki pochodzące z pierwszej płyty, na zielono – z drugiej, na czerwono – z trzeciej, a na różowo – z czwartej.
1. Ta Dorotka (sł. J. Porazińska) .................................................................... 2. Wesoły pląs (melodia popularna) ........................................................... 3. Rolnik sam w dolinie (melodia popularna) ......................................... 4. Mam chusteczkę haftowaną (melodia popularna) .......................... 5. Łabędzie (melodia popularna) ................................................................ 6. Ojciec Wirgiliusz (melodia ludowa) ....................................................... 7. Muzykanci-konszabelanci (melodia popularna) .............................. 8. Talar (melodia ludowa) ............................................................................... 9. Labada (melodia popularna) ................................................................... 10. Karuzela (melodia ludowa) ....................................................................... 11. Mój kask (melodia popularna) ................................................................. 12. Julijanka (melodia ludowa) ....................................................................... 13. Pingwin (melodia popularna) .................................................................. 14. Dwa Michały (sł. J. Tuwim) ........................................................................ 15. Stary Abraham (melodia popularna) .................................................... 16. Ciuciubabka (melodia popularna) ......................................................... 17. Jawor, jawor (melodia popularna) ......................................................... 18. Boogie-Woogie (melodia popularna) ...................................................
5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
19. Kapela (melodia popularna) .................................................................... 20. Stary niedźwiedź (melodia popularna) .............................................. 21. Wielka wyprawa (muz. T. Mayzner, sł .H. Ożogowska) .................... 22. Uciekaj, myszko (melodia popularna) .................................................. 23. Sroczka (melodia popularna) .................................................................. 24. Stoi różyczka (melodia ludowa) ............................................................. 25. Mak (melodia popularna) ......................................................................... 26. Kółko graniaste (melodia popularna) ................................................... 27. Jedzie pociąg z daleka (melodia popularna) ..................................... 28. Poszedł Marek na jarmarek (monolog) ................................................ 29. Marynarz (melodia popularna) ............................................................... 30. Chodzi lisek (melodia ludowa) ................................................................ 31. Jadą misie (melodia popularna) ............................................................. 32. Miotlarz (melodia ludowa) .......................................................................
23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
33. Bawiły się dzieci (melodia popularna) .................................................. 37 34. Wąż (melodia popularna) .......................................................................... 38 35. Pomogę mamusi (muz. T. Kiesewetter, sł H.Ożogowska) ............... 39 36. Lata ptaszek (melodia ludowa) ............................................................... 40 37. Wianek (melodia popularna) ................................................................... 41 38. Krasnoludki (melodia popularna) .......................................................... 42 39. Furman (melodia ludowa) ......................................................................... 43 40. Wieczór (melodia popularna) .................................................................. 44 41. Modre oczka (melodia ludowa) .............................................................. 45 42. Pajączek (melodia popularna) ................................................................. 46 43. Nitka (melodia popularna) ....................................................................... 47 44. Pajacyk (muz. F. Leszczyńska, sł. H. Rostworowski) .......................... 48 45. Ogródek Bartoszka (muz. L. Miklaszewski, sł. B. Kossuth) ............. 49 46. Praczki (melodia popularna) .................................................................... 50 47. Przygotował zuch dwie nogi (melodia popularna) .......................... 51 48. Laurencja (melodia popularna) ............................................................... 52 49. Jagódki (melodia popularna) ................................................................... 53 50. Komórki do wynajęcia (melodia popularna) ...................................... 54 51. Dwa malutkie misie (melodia popularna) ........................................... 55 52. Pląsy (melodia popularna) ........................................................................ 56 53. Mało nas (melodia popularna) ................................................................ 57 54. Wojtaszek (muz. R. Gnus) .......................................................................... 58 55. Dżungla (melodia popularna) ................................................................. 59 56. Królik (melodia popularna) ....................................................................... 60 57. Promyczek (melodia popularna) ............................................................ 61 58. Gąski, gąski, do domu (dialog) ................................................................ 62 59. W pokoiku na stoliku (wiersz, autor nieznany) .................................. 63 60. Pieski małe dwa (francuska melodia popularna) .............................. 64 61. Podróżnik (muz. i sł. H. Żuchowski) ........................................................ 65 62. Rzepki (melodia ludowa) ........................................................................... 66 63. Na marchewki urodziny (melodia popularna) ................................... 67 64. W zielonym gaju (melodia ludowa) ....................................................... 68 65. Winnetou (melodia popularna) ............................................................... 69 66. Gimnastyka (melodia ludowa) ................................................................ 70 67. Wlazł kotek na płotek (muz. W. Każyński, sł. W. Syrokomla) .......... 71 68. Jabłka (sł. B. Kossuth) .................................................................................. 72
69. Karaluch (hiszpańska melodia ludowa) ................................................ 73 70. Mam trzy latka, trzy i pół (wiersz, autor nieznany) ........................... 74 71. Żabka i żuczek (wiersz H. Ożogowskiej) ............................................... 75 72. Poszła żabka spacerować (melodia popularna) ................................ 76 73. My jesteśmy małe orzeszki laskowe (melodia popularna) ............ 77 74. Był sobie król (melodia popularna) ........................................................ 78 75. Siała baba mak (wiersz) .............................................................................. 79 76. Żołnierzyki ołowiane (muz. T. Mayzner, sł. J. Marek) ........................ 80 77. Straszek na wróble (muz. F. Leszczyńska, sł. H. Ożogowska) ........ 81 78. Jeże (muz. M. Dąbrowska, sł. F. Kobryńczuk) ...................................... 82 79. Nazywają mnie poleczka (muz. L. Miklaszewski, sł. M. Terlikowska) ............................................ 83 80. Nie chcę cię (śląski taniec ludowy) ........................................................ 84 81. W leśniczówce za lasem (melodia popularna) ................................... 85 82. Ślimak, ślimak, wystaw rogi (wiersz, autor nieznany) ..................... 86