SZUMKI SZ, Ż, CZ, DŻ – Zabawy z głoskami

Od Autorek „Szumki” to druga z serii ksià˝ek logopedycznych dla dzieci, które majà wad´ wymowy: seplenienie. Pozostałe ksià˝ki to „Syczki” i „Ciszki” oraz zbiór çwiczeƒ i zabaw s∏ownych utrwalajàcych wymow´ trzech szeregów g∏osek: syczàcych, szumiàcych i ciszàcych.

Głównym celem autorek jest zwi´kszenie motywacji dzieci do çwiczeƒ logopedycznych poprzez samodzielne działania: rysunki, wycinanki, zaznaczanie iloÊci powtórzeƒ.

Słowa, zdania, wierszyki oraz ilustracje zostały dobrane tak, aby bawiç i zaskakiwaç dziecko. Pod kierunkiem logopedy, nauczyciela, rodzica dziecko mo˝e samodzielnie wykonywaç zadania zamieszczone w ksià˝ce.

Oceniç wymow´, jak równie˝ wywołaç głosk´ powinien logopeda. On równie˝ sprawdza post´py dziecka.

Zadania uło˝one sà według zasad terapii logopedycznej: çwiczenie wywołanej głoski nast´puje w sylabach, wyrazach (nag∏osie, Êródg∏osie, wyg∏osie, grupach spó∏g∏oskowych) i zdaniach, na koƒcu zaÊ w mowie spontanicznej dziecka.

Nale˝y wi´c zachowaç właÊciwà kolejnoÊç çwiczeƒ i nie przechodziç do nast´pnego etapu, je˝eli poprzedni nie został utrwalony.

Aby efekty były trwałe, konieczne jest wykonywanie çwiczeƒ codziennie przynajmniej przez 10 minut!

SystematycznoÊç jest wa˝na i skuteczna.

Jak rozwija si´ mowa?

Ju˝ podczas ˝ycia płodowego dziecko rejestruje dêwi´ki z otoczenia, najlepiej zaÊ rozpoznaje głos matki.

Ju˝ w pierwszym miesiàcu ˝ycia noworodek krzykiem, płaczem sygnalizuje swoje potrzeby.

Drugi i trzeci miesiàc to okres głu˝enia.

Dziecko wydaje dêwi´ki typu: ga, aga, gha głównie w chwilach dobrego samopoczucia.

Kontynuuje trening narzàdów artykulacyjnych.

Szósty miesiàc ˝ycia to okres gaworzenia, czyli powtarzania ciàgów sylabowych typu: ba-ba, ma-ma, ta-ta.

Niemowl´ coraz lepiej rozumie mow´, reaguje na swoje imi´ oraz ton głosu.

Pod koniec pierwszego roku ˝ycia wymawia kilka prostych słów, wykonuje polecenia zwiàzane z konkretnà sytuacjà.

Drugi rok ˝ycia to okres burzliwego rozwoju mowy. Charakterystyczna jest „lawina” nowych słów, a pod koniec tego okresu dziecko buduje krótkie, proste zdania.

W okresie przedszkolnym maluch rozwija mo˝liwoÊci j´zykowe poprzez wzbogacanie zasobu słów, poznawanie i stosowanie form gramatycznych, prowadzenie dialogów.

Dziecko: – trzyletnie wykorzystuje w swojej mowie głoski: p, b, m, w, f, t, d, ch, ƒ, k, g, l oraz Ê, ê, ç, dê.

– czteroletnie – oprócz wy˝ej wymienionych, wymawia głoski syczàce: s, z, c, dz.

– pi´cioletnie – dodatkowo jeszcze głoski sz, ˝, cz, d˝ oraz głosk´ r.

1

– szeÊciolatek buduje swobodne wypowiedzi prawidłowe pod wzgl´dem gramatycznym, u˝ywajàc właÊciwie wymawianych głosek.

Nale˝y zwróciç uwag´ na to, ˝e ka˝de dziecko rozwija si´ indywidualnie. Niektóre dzieci wczeÊniej zaczynajà posługiwaç si´ prawidłowà mowà we wszystkich jej aspektach, inne troch´ póêniej.

Rodzice, pami´tajcie jednak, je˝eli macie wàtpliwoÊci, to pójdêcie do specjalisty.

Jakie sà wady wymowy?

Seplenienie mi´dzyz´bowe to wada wymowy polegajàca na wsuwaniu j´zyka mi´dzy z´by przy wymowie g∏osek: s, z, c, dz, Ê, ê, ç, dê, sz, ˝, cz, d˝.

Seplenienie boczne mo˝na zauwa˝yç, gdy podczas mówienia g∏osek: s, z, c, dz, Ê, ê, ç, dê, sz, ˝, cz, d˝ strumieƒ powietrza uchodzi bokiem, a j´zyk u∏o˝ony jest niesymetrycznie.

Seplenienie proste wyst´puje, gdy g∏oski: s, z, c, dz, Ê, ê, ç, dê, sz, ˝, cz, d˝ sà przez siebie zast´powane.

O reraniu mówimy, gdy dziecko nie wymawia g∏oski r i jest ona zast´powana przez l lub j.

Niekiedy r wymawiane jest nieprawid∏owo: wargowo, tylnoj´zykowo, gard∏owo (tzw. francuskie r).

Kappacyzm to wada wymowy przejawiajàca si´ w zamienianiu g∏osek k na t oraz g na d.

Zdarza si´, ˝e podczas mówienia g∏oski dêwi´czne zast´powane sà przez ich bezdêwi´czne odpowiedniki. Mówimy wtedy o mowie bezdêwi´cznej.

Nosowanie to wymawianie g∏osek ustnych „przez nos” oraz trudnoÊci w wymowie g∏osek nosowych.

Jak mo˝emy wspieraç rozwój mowy dziecka?

Pierwszym wa˝nym çwiczeniem, które w naturalny sposób usprawnia j´zyk, wargi, podniebienie i ˝uchw´ jest karmienie piersià.

Picie z kubka, jedzenie ∏y˝eczkà oraz samodzielne ˝ucie i gryzienie pokarmów dalej doskonalà te funkcje. Oprócz tego przyczyniajà si´ do wykszta∏cenia prawid∏owego zgryzu i nawyku po∏ykania.

Wa˝ne jest zatem wczesne zrezygnowanie z butelek i smoczków.

Cz´ste oczyszczanie nosa z wydzieliny u∏atwi dziecku, tak wa˝ne przy mówieniu, oddychanie przez nos, a nie przez usta. JeÊli infekcje z katarem pojawiajà si´ cz´sto, warto znaleêç ich przyczyn´, konsultujàc si´ z lekarzem laryngologiem lub alergologiem.

Wra˝liwoÊç s∏uchowà nale˝y rozwijaç poprzez Êpiewanie piosenek, s∏uchanie spokojnej muzyki, zabawy z dêwi´kami.

Wzbogacania s∏ownictwa oraz doskonalenia umiej´tnoÊci budowania zdaƒ dziecko uczy si´ podczas rozmowy, s∏uchania bajek, wierszyków, wyliczanek. Rozmowa jest najwa˝niejsza, buduje bowiem wi´ê emocjonalnà mi´dzy rodzicami a dzieckiem i rozwija kontakt. ˚yczymy wszystkim dzieciom sukcesów i osiàgni´cia celu: PI¢KNEJ WYMOWY. Autorzy

2

S∏odkie dzieci

åwiczenia warg i j´zyka u∏atwiajàce wymow´ g∏osek sz, ˝, cz, d˝

Miodowe usta

unoszenie j´zyka nad górnà warg´

Na górnej wardze po∏ó˝ kropk´ miodu. Staraj si´ dotknàç jej j´zykiem i zlizaç. Przy tym çwiczeniu j´zyk powinien byç wàski i wyd∏u˝ony, a z´by dolne widoczne.

S∏odki buziak

wysuwanie warg do przodu; tak jak przy poca∏unku

Zrób dzióbek z warg. Wysuƒ je do przodu, tak jak przy poca∏unku. Cmoknij: „cmok”, „cmok”.

Czekoladowy lizak

unoszenie j´zyka za górne z´by

Pani Kaczka

çwiczenie oddechowe u∏atwiajàce prawid∏owe kierowanie strumienia powietrza przy g∏oskach szumiàcych

Posmaruj czekoladà dziàs∏a za górnymi z´bami. Zlizuj czekolad´ przy lekko rozchylonych ustach.

Podczas kàpieli mo˝esz zamieniaç si´ w kaczk´. Weê s∏omk´ – to jej dziób – i pobaw si´ tak: „Gotowanie wody” to ulubiona zabawa kaczki.

Wydmuchuj powietrze przez s∏omk´, a zobaczysz, jak w wodzie tworzà si´ bàbelki.

Teraz trzymaj „dziób” nad wodà i delikatnie dmuchaj. Czy widzisz, jaki do∏ek powstaje na powierzchni wody?

3

Szumimy jak las Tak wyglàda buzia przy wymowie g∏osek sz, ˝, cz, d˝: usta do przodu, z´by przybli˝one, j´zyk trzymaj za górnymi z´bami tak jak na rysunku.

Przywià˝ sobie do ràk kolorowe bibułki lub wstà˝eczki. PodnieÊ r´ce i ko∏ysz nimi. Szumiàc jak drzewo, wymawiaj g∏osk´ sz.

Codziennie zamieniaj si´ w drzewo!

4

Lokomotywa Szymon pojechał na wycieczk´ pociàgiem.

Lokomotywa wydawa∏a ró˝ne dêwi´ki. Postaraj si´ wymówiç prawid∏owo sylaby zapisane na dymkach.

Najpierw naucz si´ dobrze wymawiaç sylaby na ˝ó∏tych dymkach, potem na niebieskich, a na koƒcu na ró˝owych.

asz sza

Czy uda∏o Ci si´ prawid∏owo wymówiç sylaby? JeÊli tak, to narysuj na odpowiednim dymku kolorowà kropk´.

asza szo

esz

sze

usz

ysz

esze osz

uszu

oszo

szu

szy yszy

Du˝o çwiczàc, mo˝esz zamieniç dymki w kolorowe chmurki.

5

Powtarzaj wyrazy… …zapisane w tabelce. JeÊli prawid∏owo wymówisz wyraz, narysuj w tabelce s∏oneczko, serduszko, samochodzik lub inny obrazek.

szakal szalupa szok szufla szum szejk szelma szyja szydło kaszanka Tomaszek Jonasz finisz Inne wyrazy i wyra˝enia do powtarzania:

szatyn, szop, szef, szyb, uszy, ptaszek, miesza, kiszony, daszek, poszukuje, tusz, mysz, Eugeniusz, kosz, plusz, gulasz, szakal szelma, szyja szejka, szachy szefa, szufla na szopie, tusz do szuflady, kalosz Eugeniusza, Tomaszek na finiszu, daszek Jonasza, poszukiwany wianuszek, szara mysz

6

Wytnij i uzupe∏nij Wytnij z marginesu paski. ˚ó∏te utworzà sylaby, a zielone – wyrazy.

Ka˝dy pasek przyklej w odpowiednim miejscu.

Przeczytaj i powtórz kilka razy.

7

Krawcowa Szpilka Znajdê w pokoju pani Szpilki wszystko to, co w nazwie ma g∏osk´ sz: panià Szpilk´, szarà szpulk´, szklank´ z uszkiem, poduszk´ do szpilek, maszyn´ do szycia, koszyk szmatek, bambosze pani Szpilki, szminki na szafie, szpilki, szkatułk´, szpakowatego szpaka, mysz-szkodnika, szmatki.

Powtórz wszystkie słowa i pokoloruj obrazek.

8

Dokoƒcz rysunki Dokoƒcz rysunki tak, aby by∏y trzy myszki, trzy ptaszki, trzy szpilki i trzy kalosze. W ostatniej chmurce narysuj trzy wymyÊlone przez siebie obrazki.

Powtórz nazwy wszystkich obrazków.

9