od braku autentyzmu do prawdziwego życia
95
Przewartościowanie wartości, przewartościowanie życia Franciszek zapragnął nadać inny kierunek własnemu życiu, zapragnął dokonywać aktów, z których każdy byłby aktem zaangażowania. Aby jednak osiągnąć pełnię wolności, jaką cieszą się dzieci Boże, musiał przeciwstawić się bliskim, a zwłaszcza zmierzyć się z niezrozumieniem ojca, człowieka o nader gwałtownym charakterze. Lękał się rodzica, lecz przecież cieszył się opieką i wsparciem biskupa Gwidona. Twój ojciec bardzo rozgniewał się na ciebie i jest bardzo zgorszony. Dlatego, jeśli chcesz służyć Bogu, zwróć ojcu pieniądze, które masz, bo jeśli przypadkiem zostały nieuczciwie zdobyte, Bóg nie chce, byś je poświęcał na potrzeby Kościoła. Zwróć je ze względu na grzechy twego ojca, któremu minie gniew, gdy otrzyma je z powrotem. Miej ufność w Panu, synu, i postępuj mężnie. Nie obawiaj się, bo On będzie twym wspomożycielem i udzieli ci obficie wszystkiego, co będzie konieczne do budowy Jego Kościoła. (RTT 19) Walka duchowa obliguje nas do spojrzenia na samych siebie w prawdzie i do zadania sobie właściwych pytań. Co więcej, uświadamia nam, że możemy przezwyciężyć lęki w tej samej chwili, w której spotykamy Pana. Czy Franciszek potrafił podjąć decyzję o życiu dla Pana? Obawiał się, że to zadanie ponad jego siły. W chwili, w której wzywa nas Bóg, wielu z nas staje przed podobnym dylematem, i to bez względu na formę powołania. Franciszek rozumiał, że musi zaakceptować siebie takim, jakim jest, i – przezwyciężywszy paraliżujące brzemię człowieczeństwa – wyruszyć w nową
Franciszek-prorok.indd 95
2017-08-09 12:43:58
96
franciszek z asyżu
–
prorok ekstremalny
drogę. Jeśli umieramy dla samych siebie, niestraszne staje się nam nieznane, do którego wzywa Bóg, a strach ustępuje miejsca radości.
Na rozstaju dróg: początek życia ewangelicznego Mimo napotykanych po drodze przeszkód Franciszek konsekwentnie zrywał kontakty z otoczeniem. Zachował trzeźwość umysłu i determinację, a jego radykalny wybór miał charakter ze wszech miar ewangeliczny: „Kto kocha ojca lub matkę bardziej niż Mnie, nie jest Mnie godzien” (Mt 10, 37). Franciszek niejako odciął pępowinę, oddalił się od rodziców. W obecności biskupa wybrał Boga.8 Każda osoba, która przeżywa głębokie, przejmujące doświadczenie religijne, to znaczy wyzbywa się samej siebie i zawierza się Bogu, daje tym samym świadectwo, że odtąd przestaje żyć własnym życiem, a staje się istotą ożywianą życiem Bożym: życiem Ojca, Syna i Ducha Świętego. W przypadku Franciszka był to pierwszy gest wpisujący się w sequela Christi (‘naśladowanie Chrystusa’). Odtąd jego życie miało nowy kierunek: zechciał żyć, naśladując Chrystusa, tak jak On będąc ubogim i obcym w tym świecie. Duchowość Franciszka nabrała formy i treści: stawała się drogą utkaną z zawierzenia i permanentnej dyspozycyjności względem Ojca; podążaniem po śladach stóp Syna. Zjednoczeni z Jezusem, szukamy tego, czego On szuka, kochamy to, co On kocha. Ostatecznie to, czego 8
To wówczas na placu miejskim rozebrał się do naga, oddał ojcu kosztowny strój i uznał Boga za jedynego Ojca. [przyp. tłum.]
Franciszek-prorok.indd 96
2017-08-09 12:43:58
97
od braku autentyzmu do prawdziwego życia
szukamy, jest chwałą Ojca, żyjemy i działamy «ku chwale majestatu Jego łaski» (Ef 1, 6). Jeśli chcemy się zaangażować w pełni i wytrwale, to musimy przekroczyć wszelką inną motywację. To powód ostateczny, najgłębszy i największy, racja i ostateczny sens całej reszty. Chodzi o chwałę Ojca, której Jezus szukał podczas całego swego ziemskiego życia. (EG 267) Franciszek stał się „nowym stworzeniem”. W głębi serca dokonał ostatecznego rozeznania, a Kościół, w osobie biskupa, zatwierdził i „przypieczętował” jego wybór.9 Czy Gwidon mógł przypuszczać, na jakie wyżyny świętości wzniesie się ten, kto jeszcze dosłownie dzień wcześniej był „królem zabaw” w Asyżu? Ów gest, na jaki odważył się Franciszek na rynku miejskim, świadczy o wielkości zarówno Franciszka, jak i Gwidona. Wydarzenie to powinno napełniać nas wielką pokorą. Tylko Bóg zna serca i dla Niego wszystko jest możliwe. W towarzyszeniu duchowym jest obecny Duch, który pozwala ujrzeć to, co przekracza wymiar widzialny i świat pozorów. Z czasem, pod opieką Pana, Duch doprowadza do pełnego objawienia się i urzeczywistnienia zupełnie nieoczekiwanego powołania lub charyzmatu. Pamiętajmy donośne słowa z Pierwszego Listu św. Pawła do Tesaloniczan: „Ducha nie gaście” (1 Tes 5, 19). Franciszek pokazał nam, że droga duchowa prowadząca do prawdziwego życia w Chrystusie nie może dokonywać się poza Kościołem.
9
Biskup okrył nagiego św. Franciszka własnym płaszczem – innymi słowy gestem tym wziął go w ochronę i pod opiekę Kościoła.
Franciszek-prorok.indd 97
2017-08-09 12:43:58
98
franciszek z asyżu
–
prorok ekstremalny
Od zawsze w dziejach Kościoła instytucja i charyzmat idą z sobą w parze. Oba te aspekty chrześcijańskiego życia są równie witalne i nierozerwalnie ze sobą związane. Pochodzą od Chrystusa i odzwierciedlają – każdy na swój sposób – działanie Ducha. Są to dwa strumienie, które pochodzą z jednego źródła, a których powołaniem jest płynąć razem.10 Instytucja [Kościoła] więc powinna być łonem, w którym nieustannie następuje poczęcie Chrystusa „mistycznego” – powinna być nieustannie płodnym łonem Maryi. Zmiana stylu życia i statusu społecznego Ewangelia według św. Mateusza mówi nam: „Błogosławieni jesteście, gdy wam urągają i prześladują was i gdy z mego powodu mówią kłamliwie wszystko złe o was” (Mt 5, 11). Gest Franciszka okazał się brzemienny w skutkach natychmiast. Zrywając z rodziną, Franciszek wybrał brak stabilizacji i bezpieczeństwa, spadając na sam dół społecznej drabiny. Jako osoba wypchnięta poza nawias społeczeństwa, musiał odtąd żyć jako minor, poza murami Asyżu, a przy tym mierzyć się z dezaprobatą i prześladowaniami. Jego ojciec publicznie obrzucił go wyzwiskami i przeklął. Dla Franciszka był to w istocie ostatni etap zrywania z dawnym stylem życia, ostatnie ogniwo w szeregu zdarzeń prowadzących do „emancypacji”. W tym momencie oficjalnie rozpoczęło się
10
Domenico Sorrentino, Complices de l’Esprit. Le jeune François et l’évêque Guido, dz. cyt., s. 25.
Franciszek-prorok.indd 98
2017-08-09 12:43:58
od braku autentyzmu do prawdziwego życia
99
jego „życie pokuty” (zob. Test., s. 68). Od tego momentu także czuwał nad nim Kościół, w osobie biskupa Gwidona. Po tych wydarzeniach nic nie mogło powstrzymać Franciszka, który czuł się wspierany, podtrzymywany i umacniany autorytetem Kościoła. „Szaleniec Boży”, prorok, świadek, misjonarz, ale też zwykłe stworzenie Boże i brat wszystkich ludzi… Od tej chwili z nową odwagą, nieustannie i wciąż na nowo wyruszał w drogę, aby ewangelizować swoich braci w człowieczeństwie, zwłaszcza najuboższych, niezmiennie niosąc świadectwo o miłosierdziu Bożym. Bez wytchnienia i bez przerwy, z nieodłączną radością głosił odtąd Dobrą Nowinę, niejako z wyprzedzeniem odpowiadając na apel zawarty w adhortacji papieża Franciszka: Jak bardzo chciałbym znaleźć odpowiednie słowa, aby zachęcić do ewangelizacji bardziej gorliwej, radosnej, ofiarnej, śmiałej, zawsze pełnej miłości i zdolnej do zarażenia innych! Z drugiej strony wiem, że żadna motywacja nie będzie wystarczająca, jeśli w sercach nie żarzy się ogień Ducha. (EG 261) W nowym życiu Franciszka rozpoczął się okres działalności eklezjalnej i publicznej. Radość Ewangelii, wypełniająca życie wspólnoty uczniów, jest radością misyjną. Doświadcza jej siedemdziesięciu dwóch uczniów powracających z misji, pełnych radości (por. Łk 10, 17). Przeżywa ją Jezus, radujący się w Duchu Świętym i wysławiający Ojca, ponieważ Jego objawienie dociera do ubogich i najmniejszych (por. Łk 10, 21). Odczuwają ją pełni podziwu pierwsi nawracający się, słuchając przepowiadania apostołów,
Franciszek-prorok.indd 99
2017-08-09 12:43:58
100
franciszek z asyżu
–
prorok ekstremalny
«każdy w swoim własnym języku» (por. Dz 2, 6), w dniu Pięćdziesiątnicy. Radość ta jest znakiem, że Ewangelia była głoszona i przynosi owoce. Ale posiada ona zawsze dynamikę wyjścia i daru, wyjścia poza siebie, podążania i siania zawsze na nowo, zawsze dalej. (EG 21) Istotą podejścia franciszkańskiego jest wychodzenie drugiemu naprzeciw, w duchu ewangelicznej radości i miłości, ponad podziałami, wywoływanymi przez nienawiść i wojnę. Papież Franciszek upomina zarówno duszpasterzy, jak i wiernych, którzy towarzyszą swoim braciom w wierze – lub tym, którzy dopiero wstępują na drogę poznania Boga – aby pamiętali o tym, czego z jednoznacznie naucza Katechizm Kościoła Katolickiego: «Poczytalność i odpowiedzialność za jakieś działania mogą zostać zmniejszone, a nawet zniesione, na skutek niewiedzy, nieuwagi, przymusu, strachu, przyzwyczajeń, nieopanowanych uczuć oraz innych przyczyn psychicznych lub społecznych.» (EG 44, por. KKK 1735) Mały krok, pośród wielkich ludzkich ograniczeń, może bardziej podobać się Bogu niż poprawne na zewnątrz życie człowieka spędzającego dni bez stawiania czoła poważnym trudnościom. Do wszystkich powinna dotrzeć pociecha oraz impuls zbawczej miłości Boga, działającej tajemniczo w każdym człowieku, niezależnie od jego ułomności i upadków. (EG 44)
Franciszek-prorok.indd 100
2017-08-09 12:43:58