Complicaties bij tatoeages

COMPLICATIES BIJ TATOEAGES: WAT ER ZICH ACHTER EEN BULTJE KAN VERSCHUILEN

Door Marjam Overmars

Zelf heeft dermatoloog en oprichter van de tattoopoli in het Alrijne Ziekenhuis in Leiden dr. Sebastiaan van der Bent geen tatoeages (“Het moet een beetje bij je passen”, vindt hij). Maar tien tot twaalf procent van de mensen in Nederland wel. Verreweg de meeste tatoeages worden probleemloos gezet, maar bij een klein deel van de mensen treden afwijkingen of huidklachten op. Wanneer de huisarts die niet afdoende kan behandelen, kunnen deze patiënten terecht bij de tattoopoli.

Complicaties na tatoeages zijn specifieke aandoeningen, zegt Van der Bent. “Dan wil je het liefst naar een daarin gespecialiseerd centrum. Omdat dat niet bestond en ik gefascineerd was, en nog steeds ben, door tattooproblemen, heb ik het zelf maar opgericht in 2017.” Dat hij de eerste was met dit initiatief geeft aan dat er relatief weinig aandacht was voor deze proble matiek. “Er is nooit groot epidemiologisch onderzoek naar tattooklachten gedaan, dus hoeveel mensen hier nou daadwerkelijk mee kampen, is onbekend.”

Van der Bent onderscheidt vier groepen van huidaandoeningen na het zetten van een tatoeage: infecties, allergieën, autoimmuunziektes en een grote groep overige complicaties waaronder reacties vallen als bijvoorbeeld littekenvorming, keloïd (‘wild vlees’), blow out (onderhuidse inkt), pigmentverschuivingen en verkleuringen. “Op de poli zien we vooral allergieën en auto-immuunziekten.”

ALLERGIEËN

Bij een allergie kan de patiënt last hebben van een opgezette of verheven tatoeage, jeuk, bultjes, knobbels, schilfering of zelfs – maar dat is zeldzaam – open wonden en blaren. Mensen kunnen een allergie ontwikkelen op de pigmenten in de inkt, maar ook op de aftercare producten die

gesmeerd worden na het zetten van een tattoo. Zelfs de latex handschoenen van de tatoeëerder kunnen de boosdoener zijn. “Maar van alle allergische reacties komen de reacties op rode tatoeage-inkt het meest voor. Niemand weet eigenlijk waar om juist die rode kleurstof zulke reacties oproept, soms zelfs pas na vele jaren.” Deze allergische reacties zijn lastig te behandelen. “De pigmenten zitten vast in de lederhuid, dus de allergie is chronisch. Mensen hebben 24/7 last van een gezwollen jeukende tattoo.”

De behandeling van allergische reacties bestaat in eerste instantie uit lokale corti costeroïden (betamethason, clobe tasol). Helpt dat onvoldoende dan volgt kenacort, en als dat niet voldoende soelaas biedt, dan kan er naast wegsnijden (alleen bij kleine tattoos) ook worden overgegaan tot behandeling met een CO2-laser. “Daarmee kun je de inkt wegschaven. Dit is een goede behandeling, maar er ontstaat soms wel littekenvorming.”

AUTO-IMMUUNZIEKTEN

Gelukkig komt het niet vaak voor, maar het kán wel: dat het zetten van een tatoeage een auto-immuunziekte triggert. “Zeker als iemand van tevoren nergens last van had, is het stellen van een diagnose soms lastig.” Bij een auto-immuunziekte werkt het afweersysteem niet goed en worden ook de eigen gezonde cellen aangevallen. Een aantal van deze ziektes kan zich in de huid manifesteren: psoriasis, lichen planus, lichen sclerosus, sarcoïdose, vitiligo en lupus erythematodus. “Het verschijnsel dat een trauma een auto-immuunziekte triggert, heet het Koebner-fenomeen. Die ziekte zit er al, die is genetisch aanwezig. Het trauma - bijvoorbeeld vallen, schaven, opereren, maar dus ook een tatoeage waar bij de naald duizend keer per minuut je huid doorboort - kan een opvlamming van de ziekte uitlokken.” Van der Bent is altijd alert op sarcoïdose wanneer mensen opeens bobbels en bulten krijgen in hun zwarte tattoo. “Ik laat dan in sommige gevallen tot hun verbazing een longfoto maken. Om uit te sluiten dat er sprake is van sarcoïdose. En ja, dan komt het voor dat iemand binnenkomt met bultjes in een tatoeage en de deur uitgaat met een zeldzame en chronische ziekte.” Sarcoïdose is een serieuze aandoening die soms een stevige behandeling vergt. “Je hebt dan afweeronderdrukkende medicatie nodig. Nu met corona is dat natuurlijk extra spannend.”

PERMANENTE MAKE-UP

Is permanente make-up hetzelfde als een tatoeage? Er zijn verschillen, maar beide vallen onder tatoeëren, zegt Van der Bent. “Tatoeëren is niets anders dan exogene pigmenten inbrengen in de lederhuid en dat gebeurt met permanente make-up ook. De samenstelling van de inkt kan soms iets verschillen en ook worden er andere kleuren gebruikt. Maar de complicaties komen wel grotendeels overeen. We zien betrekkelijk vaak zwellingen van getatoeëerde wenkbrauwen – dat kan een allergie zijn, maar ook een eerste uiting van sarcoïdose.” Een andere complicatie die regelmatig wordt gezien op de tattoopoli is de allergische reactie van rood geta toe eerde lippen. Voor de patiënt in kwestie een doffe ellende, want probeer maar eens te praten, eten of zoenen met gezwollen, pijnlijke en jeukende lippen. Voor Van der Bent daarentegen een interessante uit daging, want: moeilijk te behandelen.

“Een kleine tattoo kun je altijd nog weglaseren of wegsnijden, maar dat is natuurlijk geen optie bij lippen.”

Bij permanente make-up grijpt Van der Bent dan ook sneller naar zwaardere medicatie om de reactie van het eigen immuunsysteem te onderdrukken. Dat kan bijvoorbeeld met hydroxychloroquine, methotrexaat, ciclosporine, intraveneuze kenacort of prednison. “Ja, dat is nogal wat. Maar de resultaten zijn goed. Ik heb tot nu toe nog niemand hoeven opereren aan permanente make-up.”

IN DE APOTHEEK

De meeste klachten na een tatoeage hangen samen met een infectie. Komt er iemand met huidklachten aan de balie, dan kun je die het beste adviseren meteen naar de huisarts te gaan. Die kan beoordelen of het inderdaad een infectie betreft. “Vaak zijn infecties oppervlakkig en ze kunnen niet veel kwaad, maar het vervelende is dat ze de tatoeage kunnen aantasten door litte kens of vervaging. Daarom moet je snel behandelen – meestal met antibiotica – om destructie zo veel mogelijk te voorkomen.” <

MEER WETEN?

Kijk op www.tattoopoli.nl. Hier zijn ook duidelijke foto’s van tattooproblemen te zien.