Síntese dun comentario de texto para 4º ESO.
¡En pé! ¡Irmáns! En pé sereos a limpa fronte erguida, envoltos na brancura da luz que cae de riba, o corazón aberto a toda verba amiga e nunha man a fouce e noutra man a oliva, arredor da bandeira azul e branca, arredor da bandeira de Galicia, ¡cantémo-lo dereito á libre nova vida!
Validos de traidores a noite de Frouseira á patria escravizaron uns reises de Castela. Comestas polo tempo xa afrouxan as cadeas... ¡Irmáns asoballados de xentes estranxeiras, ergámo-la bandeira azul e branca! E ó pé da enseña da nación galega cantémo-lo dereito á libertá da Terra!
¡Irmáns no amor a Suevia de lexendaria historia, ¡en pé! ¡En pé dispostos a non morrer sen loita! ¡O día do Medulio con sangue quente e roxa mercámo-lo dereito á libre, honrada chouza! ¡Xa está ó vento a bandeira azul e branca! ¡A oliva nunha man, a fouce noutra, berremos alto e forte: “A nosa terra é nosa”. Ramón Cabanillas, Da terra asoballada, 1917
1. Autor, obra, contexto.
Ramón Cabanillas Enríquez naceu en 1876 en Cambados. Abandona o seminario eclesiástico aos 17 anos e entra a traballar na administración na súa vila natal. En 1910 emigra a Cuba, lugar onde se dá a coñecer como poeta galego coa publicación dos seus dous primeiros libros: No desterro (1913) e Vento mareiro (1915), continuando a liña de poesía social de Curros. En Cuba entra en contacto co movemento agrarista, precisamente Basilio Álvarez, líder de Acción Gallega, prologa o seu primeiro poemario e en Vento mareiro aparece o himno composto para o sindicato labrego liderado polo crego ourensán. En 1915 retorna a Galicia. Colabora coas Irmandades da Fala e escribe no xornal A Nosa Terra. Convértese 1 na principal voz lírica do agrarismo e do galeguismo. Publica en 1917 Da terra asoballada, libro no que aparece o poema que orixina este comentario. Posteriormente ingresa na RAG (Real Academia Galega) e publica novas obras. A obra lírica de Cabanillas manifestase en tres direccións temáticas: * Poesía cívica: Recolle o facho prendido por Curros. É unha poesía influída polo compromiso co agrarismo e o nacionalismo das Irmandades da Fala. Aparece unha exaltación da Aldea fronte á cidade, unha idea de Galicia como unidade colectiva e unha chamada á rebelión. * Poesía intimista: Lembra a Rosalía de Castro. O sentimento amoroso e a conmoción ante a paisaxe son os protagonistas destes poemas. * Poesía costumista: Temática decimonónica, mais con elementos formais do modernismo. A poesía narrativa aparece orientada cara á recuperación das raíces e a creación de mitos como un xeito de mobilizar a conciencia colectiva. En “Na noite estrelecida” (1926) recupera os temas da materia de Bretaña: as lendas de Rei Artur e o Santo Graal. Consciente da importancia do teatro como medio de popularización da nosa historia e da nosa cultura, publicou dúas pezas: “A man de Santiña” e “O mariscal”, esta última, obra posta ao servizo do ideario das Irmandades da Fala.
Síntese dun comentario de texto para 4º ESO.
A súa poesía serve de ponte entre a poesía decimonónica e as vangardas literarias galegas que xorden na década dos anos vinte. Asimila a estética dos autores do Rexurdimento coas grandes correntes anovadoras do seu tempo, especialmente o modernismo. Durante as tres primeiras décadas do século XX, en Galicia prodúcense importantes cambios sociais e culturais: o movemento agrarista reivindica unha mellora das condicións de vida do campesiñado. A creación das Irmandades da Fala no 1916 será a semente dun intenso pulo cultural e político que remata coa fundación do Partido Galeguista no 1931, e a redacción do Estatuto de Autonomía de Galicia. En pé! está dedicado á figura do Lois Porteiro Garea, catedrático na USC, concelleiro agrarista e presidente da Irmandade da Fala desta cidade. Foi un dos creadores do nacionalismo na súa vertente política, pois apostou por superar as reivindicacións puramente lingüísticas e culturais e avanzar cara á creación dunha organización política. 2. Contido. Este poema de tema social e patriótico é un chamamento, un berro, a chamada de atención que o eu poético en primeira persoa (Lois Porteiro Garea) lles fai aos irmáns galegos (Irmandades de amigos da Fala do País) para que se ergan serenos, pero con firmeza e determinación en torno á bandeira azul e branca (símbolo de Galicia) para liberar a Terra, para recuperala xa que é nosa. O eu poético en primeira persoa transfórmase nun nós, colectivo, para que todos xuntos recuperemos a nosa Nación. Para isto fai un percorrido histórico polo tempo en que se produciu a perda, a doma e castración 2 de Galicia por parte dos Reis Católicos. Aparece a figura do Mariscal Pardo de Cela e a Frouseira, a fortaleza do Mariscal. Os tempos son chegados para liberarnos das cadeas da escravitude e para reforzar o noso espírito de loita fai referencia a dous acontecementos históricos positivos dos que debemos tomar exemplo: o Reino Suevo e o monte Medulio. Así chegamos á recuperación da Terra: A nosa Terra é nosa. Este tema está estruturado en tres núcleos temáticos que se corresponden con cada das tres estrofas: 1º. Chamamento aos irmáns galegos para cantar o dereito a unha libre e nova vida. Ergámonos, serenos, coa bendición da luz branca que nos ilumina. Ergámonos en paz (oliva), máis dispostos á loita se for necesario (a fouce). Ergámonos arredor da bandeira (Galicia, Terra, Nación). 2º. Referencia histórica á traizón daqueles que posibilitaron a perda da nosa Terra e a escravización da patria. Referencia do defensor da patria (Pardo de Cela). Mais, os tempos son chegados (xa afrouxan as cadeas). De novo cantemos o dereito á libre e nova vida. 3º. Intensificación do chamamento a pórse en pé e loitar por recuperar a nosa Terra. Para iso dous exemplos históricos que nos deben servir de modelo: o esplendor da libre Galicia durante o Reino Suevo e o dereito a sermos libres acadado (con sangue quente e roxa) no monte Medulio (romanización). En definitiva, xa estamos en pé, xa está a bandeira ao vento, xa estamos dispostos, polo tanto berremos alto e forte, que nos oian: “A nosa terra é nosa”.
Síntese dun comentario de texto para 4º ESO.
3. Forma. O contido do poema está estruturado en torno a tres estrofas de doce versos cada unha delas, con estrutura paralelística 7-, 7a, 7-, 7a, 7-, 7-a, 7-, 7-a, 11-, 11-a, 7-, 7a. Rima asonante nos versos pares. É polo tanto un poema poliestrófico (3 estrofas) de doce versos cada unha nunha distribución de oito versos heptasílabos, dous hendecasílabos e de novo dous heptasílabos. Podemos consideralo un himno xa que presenta un ton solemne destinado á afirmación colectiva. Pretende exaltar os ánimos para recuperar a terra, a patria, a nación… O léxico empregado confírelle ao poema unha gran forza expresiva e destacan sobre todo os símbolos: fouce (símbolo dos labregos, aparello que serve para a sega, pero tamén para a loita), a oliva (a paz), a bandeira (patria, Galicia). É moi interesante o dobre significado da expresión En pé!, que lle dá título ao poema. Por unha banda é a chamada de atención de poñerse en disposición para realizar unha tarefa; por outra, é a actitude que os pobos escravizados deben manter. Neste último caso amplificada pola expresión “a limpa fronte erguida”. 4. Conclusión. En pé! ben se podería considerar un posible himno galego. Composto por Ramón Cabanillas e dedicado a Lois Porteiro Garea, un dos creadores do nacionalismo galego no tempo das Irmandades da Fala (1916). Esta composición, na que se fai un chamamento aos irmáns galegos a que se ergan e loiten para recuperar a súa terra, está estruturada en tres estrofas de doce versos cada unha (10 versos heptasílabos e 2 hendecasílabos) 3 e pon de manifesto a liña poética social e patriótica predominante na poesía lírica do autor cambadés, que pon ao servizo do ideario das Irmandades da Fala todo o seu xenio creador, aquel que levou a consideralo “poeta de raza”. (1.130 palabras)