Manuel María, o muiñeiro da palabra. by xoan seca

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

MANUEL MARÍA O MUIÑEIRO DA PALABRA

COMPROMETIDO CON

GALIZA

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

Casa natal e actual casa museo en Outeiro de Rei.

Nacín o 6 de outubro de 1929 en Outeiro de Rei, un concello situado a 11 km de Lugo de algo máis de cinco mil habitantes.

Foto familiar cos pais e irmáns en 1940.

Cando meu avó e padriño te plantou na hora de hortas: eras un cedro noviño de ponlas febles e cortas! Cedro xentil, labarada de delicada elegancia: ti fuches o meu compañeiro nos días da miña infancia! (Terra Chá, 1954)

Son fillo de Antonio Fernández Núñez e Pastora Teixeiro Casanova, labregos acomodados que me educaron nun ambiente familiar tradicional e relixioso xunto cos meus tres irmáns. Estudei na escola de Outeiro de Rei e logo preparei o meu ingreso no instituto cun mestre que me aprendeu a amar a poesía galega, algo que me marcou xa para sempre. Despois iniciei o bacharelato no curso 1942/43 no Instituto Masculino de Lugo e máis tarde na Academia Galicia dos maristas, xa que Con 11 anos. o meu pai faleceu en 1943. O meu tío, párroco de San Froilán e profesor de Filosofía no Instituto Feminino da cidade foi quen se encargou de min, aínda que sempre que podía marchaba a Outeiro de Rei.

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

O ano 1949 foi un ano decisivo na miña vida xa que con só dezanove anos pronunciei no Círculo das Artes de Lugo o meu primeiro relatorio. Coñecín a Luís Pimentel, Ánxel Xohán, Ánxel Fole, Ramón Piñeiro, Aquilino Iglesia Alvariño, Álvaro Cunqueiro, Carballo Calero… e convertinme en editor da revista Xistral, onde publico os meus primeiros versos en galego. O meu primeiro libro de poemas, Muiñeiro de brétemas, sairá ao ano seguinte na colección Benito Soto, de Pontevedra. É a primeira obra que sae Cando remata o bacharelato.

á luz dun poeta novo e é o texto que marca a aparición dunha nova corrente poética na lírica galega: a Escola da Tebra. A brétema –só miñacoa súa plenitude mareira de desterros éncheme de tenrura nesta morte de saloucos melancólicos e loitos” (Muiñeiro de brétemas, 1950)

Nacen os primeiros versos de Morrendo a cada intre. A morte en accidente do meu irmán máis novo prodúceme unha profunda crise íntima e relixiosa e lévame a escribir Libro de pregos.

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

Inicio os estudos e prácticas de Procurador dos tribunais, publico o meu segundo poemario e gaño o Premio Castelao de Poesía do Centro Galego de Bos Aires. No verán de 1953 escribo a primeira redacción de Terra Chá, un verdadeiro reencontro coa vida chairega e coas miñas raigames labregas.

Con Saleta Goi o día da súa voda.

En 1956 coñezo a Saleta Goi e ábrese unha nova etapa persoal na miña vida. Casamos en Lugo tres anos máis tarde e pouco despois instalámonos os dous en Monforte de Lemos, onde exercerei a actividade profesional de Procurador até a miña xubilación. Entre 1959 e 1963 asisto ás primeiras reunións para reorganizar o nacionalismo galego. Intensifico, así mesmo, a miña creación, non só como poeta, senón tamén como narrador e dramaturgo. Desta época cómpre destacar libros como Documentos persoaes (1958) e Mar Maior (1963).

Para escravo o labrador! No inverno móllase. No vrao derréteo o calor. A súa vida é incerta: ó sementar non sabe se acerta ou non acerta. Para lograr unha anada ten que contar co sol, coa auga, coa xeada… Terra Chá, 1954)

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

Comezo a miña creación dramática co Auto do taberneiro (1957), a narrativa con Contos en cuarto crecente (1952) e tamén ensaística Notas encol da poesía de Fermín Bouza Brey (1958). Comprométome, máis se cabe, coa defensa da cultura galega e co país: creo a colección de poesía Val de Lemos, gravo os meus poemas recitados e inauguro a libraría Xistral. Cando en 1964 se funda a UPG, Saleta e mais eu ingresamos no partido e centrámonos na actividade cultural.

Participando nun mitin en Monforte de Lemos.

A miña obra poética faise máis combativa: Versos para un país de minifundios (1961), unha chamada á loita anticolonialista.

Os intres que estamos a vivir son, ouh pobo meu! os da verdade. Non cabe facer trampa, porque estamos xogando a nosa supervivencia colectiva. Agora cobran a súa dimensión xusta, verbas arrepiantes como son: “fala materna, emigración, pobreza, economía, conciencia, minifundio, compromiso” Versos para un país de minifundios, 1961

Publico a novela curta As augas van caudales (1965) na que denuncio a construción de encoros. En 1968 escribo o libro de poemas infantil Os soños na gaiola e a peza teatral Barriga Verde. Nos anos 70 viaxo por Portugal, Suíza, Bretaña, País Vasco… e recibo certo recoñecemento internacional e sobre todo fago visible Galicia ante os ollos de moita xente.

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

Publico Cancións de lusco e fusco (1970) na editorial Xistral, e Remol no exilio. En 1973 ve a luz o poemario Aldraxe contra a xistra, no que me laio pola inxustiza ante a pasividade. No 1976 Cantos rodados para alleados e colonizadores, en 1977 Poemas para construír unha patria e en 1978 O libro das badaladas. Nestes anos intensifico o meu labor político e social: xa ingresara na Asemblea NacionalPopular Galega (AN-PG) en 1975, que liderará o agrupamento do nacionalismo galego arredor do BNG, no que me integrara xa dende a súa fundación en 1982. Participo en toda canta empresa cultural me propoñen: conferencias, coloquios, recitais… Colaboro no xornal A nosa terra con crónicas viaxeiras. Agora a temática da miña poesía regresa ao amor e aos eidos nativos: Poemas da labarada estremecida (1981), no que Saleta está presente, Versos de lume e vagalume (1982), Escola de poetas de Outeiro de Rei (1982), A luz resucitada (1984), As lúcidas lúas de outono (1988)… “Volto, desde iso que a xente chama vida, á miña intimidade neboenta: traio millós de millós de incomprensiós, de fechados egoísmos feroces, de resentimentos e miserias. Un, que é capaz de comprender a fala das cousas, dos ventos e os paxaros foi incapaz de entender a moitos homes” Versos de lume e vagalume, 1982

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

Pouco a pouco vou acadando a miña plenitude creativa tanto na poesía coma no teatro, na narrativa ou no ensaio: Cancioneiro de Monforte de Lemos (1990), Compendio de orballos e incertezas (1991), Panxoliñas (1992), A primavera de Venus (1993), Poemas a Compostela (1993) e Sonetos á casa de Hortas (1997), último libro de poemas que escribo. As miñas obras tradúcense ao bretón, ao ruso, ao inglés, ao francés… Escribo a peza teatral: Unha vez foi o trebón (1992) e dentro do teatro do absurdo: Farsa de Bulubú (1992). Na narrativa publico a triloxía de relatos de Manuel de Paderna: A tribo ten catro ríos (1991), Cando o a mar foi polo río (1992) e Viaxes e vagancias de M.P. (1994). Comecei a recibir homenaxes e premios: Pedrón de Ouro pola miña dedicación e fidelidade a Galicia; a ASPG rendeume unha homenaxe nacional no teatro Rosalía de Castro na Coruña; a Asociación de Escritores en Lingua Galega dedicoume a 3.ª edición de “ O escritor na súa terra” e entrégame o “E” de escritor; recibo o premio Celanova; noméanme Fillo Adoptivo de Monforte de Lemos, e outras distincións que agradecín de moito corazón.

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

En 1995 xubílome como Procurador de Tribunais e no 98 trasládome a vivir na Coruña. No 2003 son nomeado membro numerario da Real Academia Galega e manteño o meu compromiso social: manifestacións da Plataforma Cidadá “Nunca Máis”, actividades populares como a romaría de Santa Isabel, o Correlingua 2001 ou intelectuais como Galeuzca, AELG, AS-PG… Morrín o 8 de setembro de 2004. Despois de ser velado no Panteón de Galegos Ilustres, fun trasladado a Outeiro de Rei rodeado de moitos galegos e galegas que quixeron acompañarme á miña última morada na Terra Chá.

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

Autor dunha das obras máis extensas da historia da nosa literatura, Manuel María foi, sobre todo, poeta. Con todo, velaí a relación da súa obra completa.

Obra poética Muiñeiro de brétemas. Pontevedra: Gráficas Torres, 1950. Cinco pequenos poemas. Lugo: Antonio de Ron, 1950. Morrendo a cada intre. Lugo: Imp. La Voz de la Verdad, 1952. Advento. Bos Aires: Ed. Galicia do Centro Galego de Bos Aires, 1954. Terra Chá. Lugo: Celta, 1954. Libro de cantigas. Lugo: [s.n.], 1955. Documentos personaes. Lugo: Celta, 1958. Libro de pregos. Lugo: Celta, 1962. Mar Maior. Vigo: Galaxia, 1963. Versos frolecidos en louvanza de Foz. Foz: Bahía, 1967. Primeiro premio e 'frol natural' nos primeiros Xogos Florais de Foz, celebrados en 1966. Proba documental. Monforte de Lemos: Fénix, 1968. Versos pra un país de minifundios. Bos Aires: Nós, 1969. Versos pra cantar en feiras e romaxes. Montevideo: Patronato da Cultura Galega, 1969. Remol. Bos Aires: Nós, 1970. Canciós do lusco ao fusco. Monforte de Lemos: Xistral, 1970. 99 poemas de Manuel María. Razão Actual: Porto, 1972. Odes dun tempo de paz e de alegria. Razão Actual: Porto, 1972. Aldraxe contra a xistra. Xenebra (Suíza): Roi Xordo, 1973. Informe pra axudar a alcender unha cerilla. Montevideo: Patronato da Cultura Galega, 1973. Laio e clamor pola Bretaña. Xenebra (Suíza): Roi Xordo, 1973. Seis pétalos de rosa en xeito de retrato. Ed. do autor, 1973. Asinado co pseudónimo Xohán Carneiro. Cantos rodados para alleados e colonizados. Monforte de Lemos: Xistral, 1976. Poemas ó outono. Monforte de Lemos: Xistral, 1977. Poemas para construír unha patria. Santiago de Compostela: AN-PG, 1977. O libro das baladas. Santiago de Compostela: Follas Novas, 1977.

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

Catavento de neutrós domesticados. Lugo: Alvarellos, 1979. Brétemas do muiñeiro e poema da neboa aferrollada. Monforte de Lemos: Xistral, 1980. Poemas da labarada estremecida. Monforte de Lemos: Xistral, 1981. Versos do lume e do vagalume. Ourense: Galiza Editora, 1982. Cantigueiro do Orcellón. O Carballiño: A. C. Avantar, 1984. A luz ressuscitada. A Coruña: AGAL, 1984. O camiño é unha nostalxia. A Coruña: Arrancada, 1985. Poemas da labarada estremecida. Monforte de Lemos: Xistral, 1985. Oráculos para cavalinhos-do-demo. Ourense: Caixa Ourense, 1986. Ritual para unha tribu capital do concello. Ourense: Follas Secas, 1986. As lúcidas lúas do outono. A Coruña: Vía Láctea, 1988. Sonetos ao Val de Quiroga. Quiroga: Concello de Quiroga, 1988. Saturno. Barakaldo: A. C. Rosalía de Castro, 1989. Ed. Bilingüe galego-éuscaro. Cancioneiro de Monforte de Lemos. Monforte de Lemos: Concello de Monforte, 1990. Homenaxe ao regato do Cepelo. Ed. do autor, 1990. Compendio de orballos e incertezas. Santiago de Compostela: El Correo Gallego, 1991. Hinos pra celebrar ao século futuro. Santiago de Compostela: Ed. Compostela, 1991. Panxoliñas. Guitiriz: Asociación Cultural Xermolos, 1992. Antoloxía poética. A Coruña: Espiral Maior, 1993. Poemas a Compostela. Santiago de Compostela: El Correo Gallego, 1993. A primavera de Venus. A Coruña: Espiral Maior, 1993. Cantigas e cantos de Pantón. Pantón: Concello de Pantón, 1994. Poemas para dicirlle a dúas lagoas. A Coruña: Espiral Maior, 1994. O Miño, canle de luz e néboa. A Coruña: Espiral Maior, 1996. Antoloxía poética. Vigo: AS-PG/A Nosa Terra, 1997. Sonetos á casa de Hortas. A Coruña: Espiral Maior, 1997. Cantos, coplas e romances de cego. Lugo: Ophiusa, 1998. MiniEscolma. Ed. do autor, 1998. Camiños de luz e sombra (2000). Obra poética completa I (1950-1979) e II (1981-2000). A Coruña: Espiral Maior, 2001. Elexías á miña vida pequeniña. Vilalba: Instituto de Estudos Chaire.gos, 2004

Obra narrativa Contos en cuarto crecente e outras prosas. Lugo: Celta, 1952. O xornaleiro e sete testemuñas máis. Bos Aires: Ed. Galicia do Centro Galego de Bos Aires, 1971. Kricoi, Fanoi e Don Lobonis. Vigo: Castrelos, 1973. Os ontes do silencio. A Coruña: Nova Galicia, 1990. Cando o mar foi polo río. Vigo: S.M., 1992. Novena a Santa Isabel, por un devoto de Outeiro de Rei. Guitiriz: Asociación Cultural Xermolos, 1995. Historias do empardecer. Santiago de Compostela: Laiovento, 2003.

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

Obra dramática Auto do labrego: a Ramón Patiño, amigo, pintor e poeta, e mais que nada, galego. Porto: Escola tip. da oficiana de São José, 195? Auto da costureira. Bos Aires: Hogar Gallego para Ancianos, 197? Auto do taberneiro. 4 ventos. Monforte de Lemos: Xistral, 1970. 2ª ed. Auto do mariñeiro (brevísima farsa dramática en tres tempos). Monforte de Lemos: Xistral, 1970. Barriga verde. Vigo: Castrelos, 1973. Auto trascendental do ensino tradicional (1979). Aventuras e desventuras dunha espiña de toxo chamada Berenguela. Monforte de Lemos: Xistral, 1981. "Auto do Maio esmaiolado", en Cadernos da Escola Dramática Galega, 1985. Abril de lume e ferro. Carral: Concello de Carral, 1989. Auto do Castromil ou a revolución dos baúles. Santiago de Compostela: Castromil, 1992. Farsa de Bululú. Santiago de Compostela: El Correo Gallego, 1992. A lúa vai encoberta. Vigo: Diario 16 de Galicia, 1992. Edipo. A Coruña: Universidade da Coruña, 2003. Edición de Miguel Anxo Mato.

Obra infantil e xuvenil As rúas do vento ceibe. Monforte de Lemos: Xistral, 1979. A tribo ten catro ríos. Vigo: S.M., 1991. Unha sombra vai polo camiño. Como desapareceu a Atlántida e apareceron os lagartos. Vigo: Xerais, 1991. Cando o mar foi polo río. Vigo: S.M., 1992. Novos contos para nenos. [Galicia]: Citania, 1992. Viaxes e vagancias de M. P. Vigo: S.M., 1994. As ribeiras son escuras. A Coruña: Everest Galicia, 1997. O bigote de Mimí. A Coruña: Everest Galicia, 2003. Os soños na gaiola: (versos pra nenos). Lugo: Cartonajes ANMI, 1958.

Obra ensaística Notas encol da poesía de Fermínn Bouza-Brei. A Coruña: Real Academia Galega, 1958. Noticia da vida e da poesía de Xosé Crecente Vega. Coimbra: Facultade de Letras da Universidade de Coimbra, 1968. Noticia da poesía galega de posguerra. Lisboa. 1972, Sociedade da Língua Portuguesa). Homes, feitos e palabras. Santiago de Compostela: El Correo Gallego, 1996. A Terra Chá: poesía e paisaxe. A Coruña: Real Academia Galega, 2003. Discurso lido o día 15 de febreiro de 2003, no acto da súa recepción na Real Academia Galega. Andando a Terra. Vigo: A Nosa Terra, 1990. Escolma dos artigos publicados no xornal A Nosa Terra co pseudónimo Manuel Hortas Vilanova, ao coidado de Miguel A. Mato Fondo e Mª Pilar García Negro.

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

A POESÍA

MANUEL MARÍA foi o primeiro poeta novo que publicou despois da guerra civil. Foi o máis prolífico e variado, que cultivou practicamente todas as tendencias literarias que se sucederon desde a posguerra. A súa poesía, como a vida mesma, é unha realidade plural e múltiple en todos os planos: temático, formal e actitudinal. As propostas rupturistas do comezo que se centran nas vivencias íntimas do poeta e nunha visión existencialista da vida; o compromiso e a denuncia social que percorren toda a obra; a paisaxe galega e as xentes que a habitan coas súas tradicións e problemas; o amor sempre presente e representado pola súa compañeira, Saleta. Domina todos os rexistros formais: desde o popular da poesía tradicional ata o culto dos clásicos; utiliza con frecuencia a sátira para denunciar a inxustiza e introduce nos poemas distintas linguaxes profesionais como a administrativa e a xurídica. Alleo a modas e correntes poéticas, recolle nos seus versos os soños e o sufrimento do pobo galego. Como poeta galego asume a responsabilidade de tentar transformar o mundo coa súa poesía, que está ao lado dos que sofren nun contexto socio-político moi difícil. Como escritor necesita dar testemuño das súas vivencias e sentimentos. Estes dous elementos, o social e o íntimo, articulan a súa extensa obra poética. Hai catro liñas temáticas fundamentais na súa poesía: Existencial

Paisaxística

Intimista-amorosa

Social

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

POESÍA EXISTENCIAL O MOZO Manuel María comeza a escribir os seus primeiros libros a partir de 1949, un tempo marcado pola opresión, o silencio e o medo que seguiu á guerra civil. É unha poesía pesimista e angustiada que reflicte a realidade política, social e cultural dun país onde se asinan ordes de fusilamento e onde se rexeita e perseguen a lingua e a cultura galegas. Méndez Ferrín denominou este tipo de poesía como “Escola da Tebra”, nome bastante ilustrativo. O poeta ergue a súa voz desgarrada e a súa carraxe, séntese orfo nun mundo hostil contra o que loita cunha linguaxe que se aproxima ao surrealismo. Fala consigo mesmo, reflexiona sobre a realidade e ás veces diríxese a Deus, considerado como un ser terrible ou como unha presenza máis amable, que se percibe en distintos momentos da súa longa obra. A sombra, a brétema, a violencia e a dor ofrecen unha visión claustrofóbica da súa terra e do seu tempo. Esta voz inicial que denuncia a inxustiza e o horror irá evolucionado posteriormente cara ao compromiso político .

“ Os meus berros absolutos son o meu acento disolvido en ácido sulfúrico. A angustia, a carraxe e o arrepío é a miña música de paxaros baleiros de garimos que viñeron arrolarme cando tiña mes e medio aproximadamente.”

Títulos: Muiñeiro de brétemas Morrendo a cada intre Advento Libro de Pregos

“ Quixera escribir nun penedo a miña desesperación de león furioso para que as campanas non choren sobre o meu sangue irto derramado nun inútil sacrificio.” “ Mais nós seguiremos mortos nun fracaso de astros afogados.” Morrendo a cada intre “ Entón é cando tedes medo ao anxo dos agoiros. Tedes medo a morrer nun carreiro de sombras, sen auga nin luz pura para os vosos beizos secos de ardimento.” Advento

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

POESÍA PAISAXÍSTICA A POESÍA paisaxística rural goza dunha longa tradición na nosa literatura e conta con elementos populares, costumistas e cultos. No caso de Manuel María atopamos influencia da tradición popular que, a través de cantigas, recollen os distintos aspectos da vida rural: traballos, amores, crenzas... Tamén descubrimos a pegada de Rosalía na recreación dunha paisaxe moi próxima aos seres que a habitan e que ten como elemento central a casa- Sonetos á Casa de Hortas-. Están presentes tamén poetas chairegos nesa celebración da paisaxe como algo case íntimo; e unha percepción épica da terra que o viu nacer e que ama profundamente, sentimento que se irá achegando á conciencia política co paso dos anos. O autor recrea a cultura material- a labranza, os animais, a casa, os distintos oficios e personaxes, a familia, as festas... E a espiritualidade-mitos e lendas- do pobo galego cunha fidelidade enciclopédica. Os nomes das aldeas, das árbores, os ríos: O Miño co seu grande caudal enche a obra do poeta e fala do mundo onde comezou a vivir. O regato do Cepelo, de canle reducida e humilde, simboliza a brevidade da vida. En moitas ocasións é unha paisaxe idealizada, o mundo antigo, rural, o refuxio seguro que representa o lume do fogar. Mais tamén aquí hai amargura, medo, sombra simbolizadas polo frío invernal, pola falta de xente que emigrou, que morreu...

Terra Chá A Terra Chá somentes é un pobo aquí, outro acolá, mil arbres, monte raso, un ceo chumbo e tráxico no que andan as aves a voar. O resto é soedá. Dimensiós Ollada a Terra Chá dende as alturas é semellante a un mar en calma. Pra medila só valen dúas mensuras: ¡ferrados de corazón, fanegas de alma! Povos Povos humildes, ciscados pola Chá: Taboi, Cela, Mosteiro, Bonxe, Aguiar, Folgueira, Matela, Sobrada, Arcillá! Despois: ¡ Xustás, Ludrio, Ansemar, San Fiz, Arcos, Bendía, Couto de A, Loentia,Castro, Azúmara e Bazar...!

Títulos: Terra Chá Ritual para unha tribu capital de concello Versos do lume e do vagalume A luz resucitada Oráculos para cavaliños-do-demo

Abadín, Rábade, Cospeito, Guitiriz, Castro de Rei, Xermade e A do Monte! Outeiro de Rei, Moncelos e Mondriz...! Támboga, Trobo, Lanzós e mais Begonte, O Santo, Quintela, Rozas e Goiriz...! ¡En tanta inmensidade e tanto monte, Vilalba, a branca, sorríndose feliz!

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

12 O sagro Miño, co seu paso de boi e o seu enigma de deus ignoto e misterioso, deume a súa lenta música solemne, coa que vou iluminando a pobreza das miñas palabras sen luír: herdo vencello revelación da nosa tribo, única chave coa que podemos abrir o noso ser. Diante do pai Miño un queda abraiado. E sinte, no máis fondo, o inefábel. Un non pode ser máis que miñoto: pinga de auga .

7 Feito estás, Outeiro, dunha seda máxica, pesada choiva anterga, auga lene, clara, fuxidía e música lenta, imperceptíbel de solpores que se meten en nós cunha melancolía maina e agridoce. (...)

20 A vella, fermosa carballeira, pon en nós un inquedo tremor respectuoso: cada carballo é un ser vivo que canta, sofre e ama. A súa sombra é un enigma no que non podemos penetrar doadamente. E a súa voz, rouca e cambiante, ten un tremor escuro de salmodia. ¿Que mensaxe nos quere transmitir o seu canto humano e vexetal?

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

POESÍA INTIMISTA E AMOROSA AÍNDA QUE a vea amorosa non é a dominante en Manuel María, o certo é que este tema aparece de xeito máis ou menos continuado ao longo de toda a obra, en poemas que expresan o sentimento do amor cara a unha persoa concreta, Saleta Goi, a súa compañeira. A amada como ser que ilumina a vida, que acompaña, que é o único elemento positivo contra a vida cotiá; o amor como experiencia total e compartida dos seres humanos; o sentimento amoroso expresado a través nos tópicos literarios da tradición europea da que o poeta forma parte; a identificación da amada coa terra, coa tribo como unha nova forma de entender a relación: “E os tres-Saleta, a tribo e mais eu/ somos, xa para sempre endexamais,/ a terra pura, carnal e apaixonada.” Os sons dos ríos, das campás, das aves que nos leva outra vez á tradición, o son da terra que se identifica co corpo da amada nunha comuñón cun lixeiro erotismo.

Títulos: Poemas da labarada estremecida Mar Maior A luz resucitada Poemas ao Outono Versos do lume e do vagalume

O teu nome de sal e primaveira feito de asombro, gracia, fermosura, enche os beizos de mel e de tenrura, dunha música maina e feiticeira. O teu nome aluma a noite escura, este meu mar sen porto nin ribeira e pon no corazón luz verdadeira: unha coita de amor calada e pura. O nome teu, amor, ábreme o mundo, ultrapasa a razón, o sentimento e fai o coñecemento máis profundo. Pronuncio o nome teu de xeito lento e pérdome por el, nel me confundo deica facerme anceio, sol e vento.

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

Agora que é Outono, miña amiga, miña amante e sinxela compañeira, habémonos chegar deica a ribeira onde a brisa deixou unha cantiga. E que sexa Outono quen nos diga os segredos que ten a sementeira como se foi espindo a carballeira e que promesas granarán na espiga. Nós sabémonos puros e cumpridos ao sentirnos tan un e tan xunguidos nesta paisaxe lene e musical. ¿Non lembras en Outonos xa vividos ao río retratar no seu cristal os soños que coidabamos perdidos?

“ O verdadeiro amor é como a brasa: cintilante robí que nos deslumbra, ensoñación calada na penunbra e ferida feliz que nos traspasa.”(...)

Cando Saleta entrou por vez primeira na casa petrucial dos vellos Hortas abríronse, por si, todas as portas e emocionáronse o cedro e a nogueira. E, con Saleta, chegou a Primaveira e deulle nova vida ás seivas mortas que rebentaron pasmadas e absortas enchendo de luz e neve a horta enteira. E toda a casa sorriu agradecida. Semellaba unha flor a súa sorrisa: a rosa máis ruborosa e acendida. Saleta, silenciosa e conmovida sentiu no corazón a mao da brisa e como entraba a casa na súa vida.

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

POESÍA SOCIAL OS LIBROS de contido social e político constitúen unha parte importante da súa obra. Podemos distinguir tres modelos: a) Textos de carácter panfletario e satírico. b) Textos de acento épico. c) Textos nos que o panfletario e o épico se funden co lírico e coa actitude solidaria do poeta. Este discurso social amosa a preocupación polos problemas colectivos e o texto literario achégase ao panfleto político. A lingua é coloquial e prosaica. Utiliza a sátira e a ironía con frecuencia. Incorpora elementos considerados tradicionalmente non poéticos como a linguaxe do cine ou do cómic, vocabulario burocrático e xornalístico, estatísticas, obxectos de consumo para criticar con acidez a sociedade capitalista e consumista, á que opón a memoria do pobo dos oficios tradicionais galegos ; esta é a mesma Galiza da que fala Rosalía. Eleva as mulleres labregas, traballadoras á categoría de heroínas; fai referencia a diferentes problemas políticos e económicos do momento, á loita antifranquista ou á conciencia ecoloxista. Galiza como colectividade será un dos grandes temas da súa obra, xunto coa defensa da lingua galega á que dedica numerosos poemas. O noso autor pertence a unha xeración moi comprometida política e culturalmente e esta actitude está presente en toda a súa obra. Títulos: Documentos personaes Proba documental Catavento de neutrós domesticados Acuso á clase media

“Acuso á clase media-grandes e pequenos burguesesporque eles foron e son os que traizoan o espírito sinxelo, enxebre e antergo de Galiza. Falo en nome dos mariñeiros, dos labregos, dos ferreiros, dos criados de servir, dos zoqueiros, muiñeiros e arrieiros, dos humildes carpinteiros de ribeira.(...) dos que se ven obrigados a emigrar(...) Acuso á clase media de servil, de axeonllarse diante dos que mandan, traizoando aos seus, á xente súa, ao pobo indefenso e aldraxado. Acuso á clase media de imitar as modas que impoñen en Madrid e de pechar covardemente os ollos ás realidades que teñen ante si. (...)”

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

Galiza Galiza docemente está ollando o mar: ¡ten vales e montañas e terras pra labrar! Ten portos, mariñeiros, cidades e labregos ¡cargados de traballo cargados de trafegos! Galiza é unha nai velliña, soñadora: ¡na voz da gaita rise, na voz da gaita chora! Galiza é o que vemos: a terra, o mar, o vento... ¡Pro hai outra Galiza que vai no sentimento! Galiza somos nós: a xente e mais a fala ¡Si buscas a Galiza en ti tes que atopala!

Poema do alleado Son un bilingüísta moi apaixonado, un colonialista ben colonizado. Teño lingua nai e unha lingua pai e unha lingua filla que me maravilla. ............................... Son un alleado fino e progresista ben domesticado. ¡Son un castrapista como está mandado!

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

A fala

Bando

O idioma é a chave coa que abrimos o mundo: o salouco máis feble, o pesar máis profundo.

Prohíbese, por orde da Alcaldía, que medren porque si as rosas do xardín municipal. Dende agora as pombas teñen que pedir licencia para voar. Prohíbeselle á lúa andar ceiba de noite polo ceo. A lúa é unha tola que anda espida dando mal exemplo ás nenas castas e aos fillos de familia.

O idioma é a vida, o coitelo da dor, o murmurio do vento, a palabra de amor. O idioma é o tempo e a voz dos avós e ese breve ronsel que deixaremos nós. O idioma é un herdo, patrimonio do pobo, maxicamente vello, eternamente novo. O idioma é a patria, a esencia máis nosa, a creación común meirande e poderosa. O idioma é a forza que nos xungue e sostén. ¡Se perdemos a fala non seremos ninguén! O idioma é o amor, o latexo, a verdade, a fonte da que agroma, a máis forte irmandade. Renunciar ao idioma é ser mudo e morrer. ¡Precisamos a lingua se queremos vencer!

Pagarán trabuco os poetas. Prohíbese soñar de 10 a 11. Prohíbese derramar bágoas Pódese chorar tan só cando hai sequía para que non fiquen baleiros os pantanos. Un só se pode emocionar os Xoves e Domingos cando toca a Banda do Concello no quiosco. Están fóra da lei as estrelas, a Primavera, as flores e os paxaros. Dáse este bando en tal e cal para que se cumpra de orde do Alcalde. Asinado, carimbado e rubricado.

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

ESCRITOR POLIFACÉTICO A PRENSA adquire na obra de Manuel María unha grande relevancia non só polas súas colaboracións xornalísticas, senón tamén polas súas contribucións literarias. Así, a súa narrativa breve e a dramaturxia ocuparán durante anos as páxinas de distintas cabeceiras. A súa obra narrativa e teatral é tamén unha arma que o autor chairego emprega para se defender da inxustiza social. Nos relatos breves As augas van caudales (1965), Os alugados (1966) e O xornaleiro e sete testemuñas máis (1971) relata, dende distintas perspectivas, as loitas dos camponeses que se rebelan ante as duras condicións laborais e a precaria situación económica en que se ven inmersos e en que son oprimidos. Máis tarde publica a fábula Krikoi, Fanoi e Don Lobonís (1973). A partir dos anos oitenta vaille prestar un maior interese á súa produción narrativa. Destacamos a triloxía de Manuel de Paderna – A tribo ten catro ríos (1991), Cando o mar foi polo río (1992) e Viaxes e vagancias de M.P. (1994). Na esfera teatral merece subliñarse a súa peza Barriga Verde (1968), que recolle as súas impresións como espectador do grupo teatral do mesmo nome que frecuentaba as festas dos San Froilán lugués. A súa atención ao xénero teatral é debida a varios factores: para evitar que desaparecesen os certames teatrais, así escribe Farsa de Bululú (1992) e A Revolución de 1946 (1989); para fornecer o repertorio de compañías teatrais, Aventuras e desventuras dunha espiña de toxo chamada Berenguela (estreada en 1975 e publicada en 1979), e polas posibilidades didácticas que o formato teatral ofrece para a transmisión do seu ideario, a defensa do uso do galego e para fomentar o espírito crítico e reflexivo ante determinadas situacións ou comportamentos sociais, Auto da Costureira (1973), Semente de dramón dos medios de comunicación (1978), Auto do maio esmaiolado (1982) e A lúa vai encoberta (1992).

LETRAS GALEGAS 2016

EDLG do IES Isaac Díaz Pardo

A maduración intelectual, o estudo e a reflexión sobre a realidade galega do seu tempo e a lucidez e o rigor dun extraordinario lector converteron a Manuel María nun ensaísta igualmente fecundo. Máis alá das súas colaboracións xornalísticas e da actividade cultural, realizou diversos traballos de grande relevancia en dous períodos separados por unha década de silencio debido ao traballo no plano político e poético desenvolvido neses anos. Así destacamos: 1958 – 1972:  Notas encol da poesía de Fermín Bouza-Brei.  A poesía galega de Celso Emilio Ferreiro.  Noticia da vida e poesía de Xosé Crecente Vega.  Noticia da poesía galega de posguerra.  A nova canción galega á altura do ano 70.  A Terra Chá. 1985 – 1998:  A oratoria de Ramón Otero Pedrayo.  O tema da emigración na poesía galega.  A presencia do mar na poesía galega.  Lembranza de Vicente Risco.  A recuperación da narrativa en galego: Ánxel Fole. En definitiva, Manuel María, o muiñeiro da palabra, o poeta comprometido e combativo, o que cantou a beleza e fermosura da paisaxe e da xente. O poeta que nos fixo vibrar coas súas delicadas palabras de amor, coas súas rexas palabras de denuncia, coas súas verdadeiras palabras de xustiza e liberdade. El, representa a conciencia popular e cultural de Galicia, o apego á terra, á súa xente e ás súas cousas; o compromiso inquebrantable co noso idioma. Manuel María Fernández Teixeiro, o poeta da Terra Chá, o POETA NACIONAL DE GALICIA. Eu son Manuel María, labrego con algo de poeta. Por iso gardo as albas no fondo dos meus ollos e ando de vagar o meu camiño, e pídolles ás cousas a súa tenrura e aos homes pídolles verdade. Non teño máis tarefa: son unha humilde folla que salaia na noite escura movida polo vento. Eu son Manuel María, un son tan só, lonxano e feble.