Knack Historia verruimt het perspectief.
€ 14,95
BELGIË ISSN 0772-3210 P509557
3 DECEMBER 2020
KOLONISATIE
KNACK HISTORIA REF 23
Kolonialisme
Tot op vandaag laat het overheersingsmodel van het Europese kolonialisme sporen na en doet emoties hoog oplaaien. Kolonialisme is geen afgesloten hoofdstuk, ook al bestaat het al vele duizenden jaren. De Vikingen, de Grieken, de Romeinen, Dzjengis Khan… breidden elk op hun manier hun territorium uit en overheersten volkeren. De Verenigde Staten begonnen ooit als kolonies, maar groeiden uit tot een machtig wereldrijk. En is China momenteel niet bezig met een grote golf van neokolonialisme?
Kolonialisme Van alle tijden, met vele gezichten
VOORWOORD
Het waren ook mensen Kolonialisme, zegt de internetencyclopedie Wikipedia, is een systeem van heerschappij waarbij een groep het recht opeist om exclusieve soevereiniteit uit te oefenen over een andere groep. Van Dale is preciezer en omschrijft kolonialisme als het optreden van een mogendheid, waarbij de (economische) belangen van het moederland voorop staan. Het woord tussen haakjes is belangrijk. In wat de tweede koloniale golf wordt genoemd, verdeelden Europese mogendheden in de 19de eeuw een groot deel van de wereld onder elkaar. Ze deden dat niet om overal beschaving te brengen, zoals ze zegden, maar om eruit te halen wat er uit te halen viel. Wie kon Europa met zijn grote economische en technologische voorsprong iets maken? Het was uiteindelijk pure uitbuiting. De landen die daaraan meededen, zijn in grote lijnen dezelfde die vandaag in de Europese Unie de rechtsstaat en mensenrechten hoog in het vaandel dragen. Dat grenzen in Afrika toen als het ware met een meetlat op een landkaart werden getrokken, getuigt van een uiterste minachting voor de mensen die daar leefden, voor hun cultuur en geschiedenis. Maar eigenlijk ging het er bij eerdere kolonisatiegolven op dezelfde manier aan toe. De Spaanse conquistadores konden Latijns Amerika ook alleen veroveren omdat ze over een superieure vuurkracht beschikten. Het was ze ook goeddeels alleen om goud en zilver te doen, of gewoon om exotische kruiden die van ver naar Europa werden aangevoerd. Het ging er daarbij ook zelden zachtzinnig aan toe. De eerlijkheid gebiedt om te zeggen dat de manier waarop inheemse bevolkingen werden behandeld in Europa niet altijd werd gesmaakt. De Dominicaan Bartolomé de las Casas kreeg het in het begin van de 16de eeuw al voor
12 Knack Kolonialisme.indd 3
elkaar dat de zogenaamde indiaanse bevolking van Latijns Amerika in Spanje ook als ‘mensen’ werden beschouwd. Maar toen de Amerikaanse Declaration of Independance in 1776 vermeldde dat alle mensen gelijk zijn geschapen – All Men are Created Equal –gold dat duidelijk niet voor de Afrikanen. Die werden in die tijd met honderdduizenden tegelijk als slaven naar de nieuwe Verenigde Staten verscheept.
Hubert van Humbeeck
Maar als het woord kolonialisme valt, denken wij toch bijna automatisch aan de verdeling van Afrika en de rol die een Belgische koning en later de Belgische staat in dat drama hebben gespeeld. De Congo Vrijstaat van Leopold II was dan ook een voorbeeld bij uitstek van het uitbuitingskolonialisme van de tweede helft van de 19de eeuw en de brutaliteit waarmee het gepaard ging. De herinnering achtervolgt ons tot op vandaag. Dat een Amerikaanse beweging zoals Black Lives Matter naar Europa en België kan overslaan, maakt duidelijk dat we niet klaar zijn met de erfenis van de kolonisatie. Zoals historicus Idesbald Goddeeris verderop in dit nummer van Historia zegt, is onze blik nog altijd een zijdig. Het daagde ook pas eind vorige eeuw en dus rijkelijk laat dat er daar nog een rekening open staat. Blijft de vraag hoe we vandaag met die geschiedenis moeten omgaan. Moeten standbeelden uit het straatbeeld verdwijnen? Zijn excuses aan de orde? De voormalige hoofdredacteur van het mondiaal magazine MO* en Afrikakenner Gie Goris wil het verleden niet vergeten, maar hij verkiest toch om vooral vooruit te kijken. ‘Laten we samen afspreken hoe we de toekomst beter kunnen maken.’ Dat betekent ook: dit keer zonder het cynisme en de platte berekening van het kolonialisme dat we hebben gekend
18/11/2020 14:23
INHOUD
VAN TOEN EN NU
7 14 22
DE DEKOLONISERING / Van alle tijden, met vele gezichten / Over beeldenstormen en beeldvorming / Moet onze generatie rekenschap afleggen voor de koloniale geschiedenis?
HET SYSTEEM
31 36 44 50
PERSPECTIEVEN OP KOLONIALISME / De legitimatie van het systeem / De (slaven)economie achter de kolonie / De trans-Atlantische slavenhandel / Golven van kolonisatie
AFRIKA HERTEKEND
61 66 72 80 86
VAN VOOR TOT NA HET KOLONIALISME / “Het lant is wonder beest-rijk” / Kolonisten zelf slachtoffer van kolonialisme / Hoe komen de grenzen tot stand? / De dekolonisatie: de moeizame weg naar vrijheid / Amerikaanse ex-slaven voelen zich niet thuis in Liberia
BELGIE ALS KOLONISATOR
93 100 108 120 128 136 142 152
VAN LEOPOLD II TOT BLINDE VLEK / Leopold II, de koning-kolonisator / Congo onder Belgisch bewind / Na de kolonie de vrijheid? / “Het is altijd ‘wij’ tegen ‘zij’ geweest” / Het grootste litteken is dat op ons zelfbeeld / De jacht op meerdere kolonies / “Vernieuwingen in het museum zijn eerste stap richting dekolonisering” / Congo, een blinde vlek in ons geschiedenisonderwijs
WERELDWIJD
159 / De Verenigde Staten van Amerika: van kolonie tot koloniale supermacht 164 / China, van speelbal naar speler? 172 / China in Afrika: kolonialisme of neokolonialisme? Of geen van beide?
12 Knack Kolonialisme.indd 5
18/11/2020 14:23
XXXXXXXXXXXXXXXX
VAN TOEN EN NU DE DEKOLONISERING
7 / Van alle tijden, met vele gezichten 14 / Over beeldenstormen en beeldvorming 22 / Moet onze generatie rekenschap afleggen voor de koloniale geschiedenis?
6
KNACK HISTORIA / Kolonialisme
12 Knack Kolonialisme.indd 6
18/11/2020 14:23
Van alle tijden, met vele gezichten Kolonialisme is een constante in de wereldgeschiedenis en lijkt inherent deel uit te maken van zowat alle grote rijken. Maar dat ‘het is van alle tijden’ draagt het gevaar in zich dat het vergoelijkend klinkt ten opzichte van het overheersingsmodel van het Europees kolonialisme, waarmee blank en zwart nog steeds niet in het reine zijn.
Door Dirk Remmerie
Kolonialisme is een begrip dat je in veel contexten kan gebruiken, en telkens weer een andere connotatie oproept. Idesbald Goddeeris, hoogleraar Koloniale geschiedenis aan de KU Leuven en mede-editor van Koloniaal Congo, een geschiedenis in vragen (2020), maakt daarom uitdrukkelijk een onderscheid tussen het kolonialisme al millennia bestaat en het ‘recentere’ Europese kolonialisme. / Voor een goed begrip: wat moeten we verstaan onder kolonialisme? Goddeeris: “Het is het fenomeen waarbij een staat een ander gebied verovert en transformeert. Die transformatie gebeurt door de kolonie de cultuur, de religie en de taal van het moederland op te leggen en deel te laten uitmaken van zijn politiek en economisch systeem. Vaak krijgt de kolonie economisch een inferieure plaats toebedeeld, als wingewest.” “Die transformatie gaat erg diep. Zo is het belangrijkste exportproduct van Cuba nog steeds suiker en dat van Oeganda nog altijd koffie. Dat is opvallend, want beide zijn ‘opgelegd’: suiker is een product van de Oude Wereld en koffie van de Nieuwe Wereld – vóór 1500 was er in heel Afrika geen enkele koffieboon te vinden.”
KNACK HISTORIA
12 Knack Kolonialisme.indd 7
7
18/11/2020 14:23
VAN ALLE TIJDEN, MET VELE GEZICHTEN
/ De geschiedenis staat bol van voorbeelden van wat u “verovering en transformatie van gebieden” noemt. “De Oude Grieken, de Vikingen, het Mongoolse Rijk van Dzjengis Khan… Kolonialisme komt voor in alle tijdsgewrichten en in alle windstreken. De manier waarop het vorm krijgt, durft erg te verschillen. Neem nu de Griekse kolonies waarbij de moedersteden kolonies oprichten die later uitgroeien tot nieuwe moedersteden en zelf eigen kolonies oprichten. Als een olievlek. Die invulling verschilt van die van het Romeinse Rijk, die ons ons schrift brengt en de taal importeert tot in het zuiden van ons land. En die aanpak is dan weer anders dan de Oostkolonisatie waarbij kolonisten uit het Heilig Roomse Rijk zich vestigen in de Slavische en Baltische gebieden in Centraal- en Oost-Europa.” Het dertiende-eeuwse Mongoolse Rijk van Dzjengis Khan was het grootste landrijk ooit.
“Trouwens, Oost-Europeanen zullen u zeggen dat zij in de 20ste eeuw gekoloniseerd zijn door de Sovjet-Unie, omdat hen ideeën worden opgedrongen en hun economie geïntegreerd wordt binnen de Comecon. (De Comecon is de tegenreactie van de Sovjet-Unie op het Amerikaanse Marshallplan dat West-Europa na de Tweede Wereldoorlog weer op de been moet helpen. Moskou neemt in de Comecon de onbetwiste leiding van het economische samenwerkingsverband tussen de OostEuropese communistische landen, Cuba, Vietnam en Mongolië, red.) Kortom, wie spreekt over kolonialisme, moet de context goed duiden.” / Het gezicht van al die vormen van kolonialisme mag dan al variëren, het onderscheid met het Europees kolonialisme in de Nieuwe Wereld, Azië en Afrika is nog groter. Wat zijn de grote verschillen? “De klassieke koloniale imperia zijn landrijken, waarbij het moederland nieuwe, aansluitende gebieden verovert. Het Europees kolonialisme speelt zich overzee af, het zijn niet-aansluitende en geografisch zeer verspreide gebieden. Zo heeft Nederland Nederlands Oost- en WestIndië. Frankrijk heeft Frans-Indochina, delen van Afrika, Frans-Guyana en Nieuw-Frankrijk in Noord-Amerika tot in de 18de eeuw.” “De competitie is ook een groot verschil. De verschillende Europese staten wedijveren met elkaar in het veroveren van nieuw gebied. In de Nieuwe Tijd waren Spanje en Portugal elkaars concurrenten. Nadien zijn het GrootBrittannië, Nederland, Frankrijk en later ook Duitsland en België die in competitie gaan met elkaar. Telkens is er een leidend land: in de 15de eeuw zwaait Portugal de scepter, in de 16de eeuw Spanje en in de 17de Nederland. Vanaf de 18de eeuw komt het zwaartepunt steeds meer bij Groot-Brittannië te liggen.”
8
KNACK HISTORIA / Kolonialisme
12 Knack Kolonialisme.indd 8
18/11/2020 14:23
VAN ALLE TIJDEN, MET VELE GEZICHTEN
Het Europese overzeese en expansionistische kolonialisme is van een andere orde dan eerdere vormen van kolonialisme
“Dat talen als Frans, Engels, Portugees en Spaans wereldwijd gesproken worden, is een rechtstreeks gevolg van het Europees kolonialisme. De transformatie van de kolonies ging veel verder dan bij eerdere koloniale rijken. Daarom ben ik er voorstander van om het Europese overzeese en expansionistische kolonialisme als een aparte categorie te beschouwen. Ook al omdat die samenloopt met de Industriële Revolutie, die de ongelijke machtsverhoudingen tussen moederland en kolonie nog veel meer uitvergroot.”
SUPERIORITEIT “Technische of militaire superioriteit liggen haast altijd aan de basis van veroveringen. Denk aan de Tataren van Dzjengis Khan die betere bogen hadden en behendiger waren te paard waardoor ze het grootste landrijk dat ooit bestaan heeft kunnen installeren (ze veroverden daarbij niet-onbenullige opponenten zoals het Kalifaat van Bagdad, het Chinese Rijk en het grootvorstendom Kiev). De verovering van het Europese kolonialisme heeft echter meerdere dimensies. Het is een meervoudige aanval op verschillende domeinen. Soms is die aanval gecoördineerd, maar niet altijd. Je hebt op zijn minst drie domeinen: de publieke sector (de overheid), de private sector (de economie, de bedrijven) en de religieuze sector (de missionarissen). Vaak veroveren ze onafhankelijk
van elkaar de nieuwe werelden, soms sluiten ze coalities. De Portugese coalitie is religieus en economisch, de Spaanse vooral religie en overheid (die de economie organiseert).” “De Europese kolonisators zijn pragmatisch en passen zich vaak aan de lokale context aan. In India is religie lange tijd niet dominant. In de 18de eeuw wordt geoordeeld dat de missionarissen het Britse economisch project in gevaar dreigen te brengen – de kentering in die gedachte komt pas een eeuw later. Soms is er sprake van een triple assault, een gelijktijdige aanval van de drie sectoren. De Duitsers tonen zich daar heel bedreven in bij hun veroveringen in Afrika, Azië en Oceanië. Voor de gekoloniseerde volkeren is het altijd moeilijk, zeg maar onmogelijk, om daar weerstand tegen te bieden.”
Het machinegeweer maakt de Europeanen oppermachtig en dat nieuws verspreidt zich snel
/ In de Belgische context: volstaat de technische en militaire overmacht om als relatief kleine speler voet aan de grond te krijgen en te houden in het toch wel immense gebied CongoVrijstaat (vanaf 1885) en later BelgischCongo (vanaf 1908)? “Onderschat de hefbomen van de Industriële Revolutie niet. De militaire superioriteit is gigantisch. Er worden veldslagen uitgevochten waarbij er aan Afrikaanse kant soms meer dan tienduizend doden vallen en aan Europese kant drie of vier. Het machinegeweer maakt de Europeanen oppermachtig en dat nieuws verspreidt zich snel. Er nestelt zich een cultuur
KNACK HISTORIA
12 Knack Kolonialisme.indd 9
9
18/11/2020 14:23
VAN ALLE TIJDEN, MET VELE GEZICHTEN
van angst, een militair en economisch overwicht dat voeding geeft aan ideologieën van raciale superioriteit.”
Charles Darwin
/ Welke rol speelt het Darwinistische gedachtegoed daarin? “Charles Darwin kan zijn ideeën ontwikkelen dankzij het kolonialisme. Nog voor Darwin ten tonele verschijnt, maakt de Pruisische ontdekkingsreiziger en wetenschapper Alexander von Humboldt – een idool van Darwin die hem de “belangrijkste wetenschappelijke reiziger aller tijden” noemt – in het begin van de 19de eeuw grote reizen. Zijn beschrijvingen wakkeren de wetenschappelijke fascinatie voor diversiteit aan. Een paar decennia eerder planten de biologen en botanici die meereizen met James Cook daarvoor de eerste zaadjes.”
Alexander von Humboldt
“Aan de ene kant heb je de fascinatie van het kolonialisme voor de wetenschap, en aan de andere kant heb je de wetenschap die het kolonialisme dient en ideeën ontwikkelt rond 10
raciale superioriteit. In het kielzog van het Europese kolonialisme ontstaan nieuwe wetenschappen, zoals etnografie en antropologie, die erop gericht zijn om de verschillen tussen de rassen te gaan waarnemen. Ze verantwoorden dat er biologische verschillen zijn tussen de blanken en zwarten en poneren dat zwarten inferieur zijn.” / Een wetenschappelijke fantoomgedachte om moreel in het reine te zijn met de koloniale manoeuvres? “Dat zou je denken, maar nee, zij zien dat echt als een wetenschappelijke conclusie. In die tijd is dat de evidentie zelf.” / Wanneer verandert dat zogenaamde wetenschappelijke ‘inzicht’ en beschouwen de blanken de zwarten als gelijkwaardig? “Die shift wordt nu pas gemaakt. De ‘kolonisatie van de geest’ is er nog steeds – zestig jaar na de onafhankelijkheid… We denken willens nillens nog altijd in koloniale patronen. Ik speel het even keihard om mijn punt te maken. Als ik je vraag: wie werkt het hardst, blank of zwart? Kans is groot dat jij, als blanke man, eerst denkt dat de zwarte wel de plantrekker zal zijn, alvorens je je gedachten corrigeert. Het beeld dat wij ons vaak van Afrika vormen en de oorzaken die we menen te zien van de malaise aldaar, vinden hun oorsprong in het kolonialisme. ‘Ze hebben het aan zichzelf te danken.’ ‘Ze kunnen zichzelf niet besturen.’ Je kent die uitspraken wel. We hebben daarbij gemakshalve geen oog voor andere aspecten die minstens even belangrijk zijn, namelijk dat België er niets aan heeft gedaan om de Congolezen op de onafhankelijkheid voor te bereiden. Eenmaal Congo onafhankelijk is, verhindert België dat het tot een volwaardige staat kan uitgroeien, onder meer door de separatistische provincie Katanga te steunen. Ook dat zorgt ervoor dat de toestand vandaag is wat ze is. Het feit dat wij dat perspectief niet hebben, toont dat we gevangen zitten in bepaalde patronen.”
KNACK HISTORIA / Kolonialisme
12 Knack Kolonialisme.indd 10
18/11/2020 14:23
VAN ALLE TIJDEN, MET VELE GEZICHTEN
We denken nog te veel dat we naar Congo gingen om de zwarten te beschaven. Terwijl we daar naartoe gingen om onze zakken te vullen
/ Doen de kolonisators ook iets goeds voor de gekoloniseerden ondanks die neerbuigende houding? Er worden toch scholen en hospitalen gebouwd, wegen en spoorlijnen aangelegd…? “Er zijn best wel kolonialen die handelen vanuit de beste bedoelingen. Laat me daarmee beginnen, want het is altijd belangrijk de nuance te zien. Je hebt in elk systeem individuen die de macht misbruiken en anderen die er tegenin gaan. Maar als je het hebt over goede bedoelingen, dan moet je de vraag stellen: goed voor wie of voor wat? Welke infrastructuur wordt er uitgebouwd? Welke epidemieën worden bestreden? Wie mag onderwijs verstrekken en welk soort onderricht is dat dan? Al die vragen leiden tot één antwoord: wat is economisch het interessantst? Alle handelingen van de kolonisator hebben de bedoeling de kolonie verder te ontginnen. België organiseert in Congo geen hoger onderwijs – een bewuste keuze, om geen elite te vormen die zich tegen het moederland keert. Het bestrijdt die ziektes die de economische ontginning in gevaar brengen. De spoorlijnen zijn nodig voor de efficiënte exploitatie van het gebied… Dat aspect schuiven we nu nog al te vaak onder de mat. We denken nog te veel dat we naar Congo gingen met de beste bedoelingen om de zwarten te beschaven. Terwijl we daar in werkelijkheid naar toe gingen om onze zakken te vullen.”
/ Heeft België zijn rijkdom te danken aan zijn kolonies? “Congo en de andere kolonies maken België niet rijk, maar houden ons land rijk in de 20ste eeuw. België is al rijk voor Leopold II Congo verovert. De Industriële Revolutie die begin 19de eeuw ons land transformeert, zorgt ervoor dat we op het einde van die eeuw in alle uithoeken van de wereld actief zijn: België bouwt infrastructuur uit in China, Rusland, Egypte, Centraal- en Latijns-Amerika… Wel neemt Congo vanaf begin 20ste eeuw en met name na de Eerste Wereldoorlog die rol over. Sectoren die daar wel bij varen: de haven van Antwerpen, de diamant, kernenergie, metallurgie…” “België kon grondstoffen en ertsen onder de marktprijs kopen in Congo en vindt in de eigen kolonie ook meteen een belangrijke afzetmarkt. Congo moet – en dat is trouwens ook belangrijk – zijn ontwikkeling zelf betalen. Hier leeft nog het idee dat wij daar alles gaan bouwen, maar nee: Congo betaalt dat uit eigen zak. De financiën tussen moederland en kolonie zijn dus gescheiden en het gevolg daarvan is: Belgisch-Congo bouwt torenhoge schulden op bij België.” / Dat klinkt pervers. “Dat is het ook. En het brengt me terug bij je vraag van daarnet: gingen wij daar goed doen? Nogmaals, je moet een onderscheid maken tussen individuele bedoelingen en het systeem waarin je leeft. Ook wij hebben vandaag geen zicht op alle economische en financiële mechanismen waar wij als individu deel van uitmaken. Individuen treffen niet altijd schuld, maar je kan niet ontkennen dat ze wel deel uitmaken van een systeem dat ze mee in stand helpen houden.” / Is verontwaardiging – met de ethische normen en waarden van nu – een goede manier om naar het verleden te kijken? “Verontwaardiging vind ik zeker geen slecht uitgangspunt om terug te blikken, wel niet om erover te oordelen. Verontwaardiging wekt
KNACK HISTORIA
12 Knack Kolonialisme.indd 11
11
18/11/2020 14:23
12
KNACK HISTORIA / Kolonialisme
12 Knack Kolonialisme.indd 12
18/11/2020 14:23
VAN ALLE TIJDEN, MET VELE GEZICHTEN
belangstelling op en dat creëert bewustzijn. Dat bewustzijn is hard nodig. Als verontwaardiging leidt tot meer kennis, is dat goed. Als verontwaardiging leidt tot een verdere polarisatie op basis van historisch incorrecte gegevens, is dat jammer.”
De pioniers van CongoVrijstaat worden na de Eerste Wereldoorlog letterlijk op een piëdestal gezet
“Neem nu het debat over de publieke ruimte. Het gaat er niet zozeer om dat die standbeelden van Leopold II daar staan, de kern van het probleem is dat zestig jaar na de Congolese onafhankelijkheid er in de Vlaamse publieke ruimte nog steeds alleen maar helden van het koloniale verleden worden verheerlijkt. We kennen alleen de pioniers van de CongoVrijstaat, mensen aan wier handen bloed kleeft. De meeste van die beelden maken deel uit van een propagandacampagne in het interbellum met als doel Leopold II en Congo-Vrijstaat te rehabiliteren na de kritiek die geleid had tot de transfer van 1908 – het ontstaan van BelgischCongo. Congo-Vrijstaat wordt na de Eerste Wereldoorlog letterlijk op een piëdestal gezet.” “Onze blik is bijzonder eenzijdig en geeft de Congolezen geen individualiteit. We hebben geen monumenten voor Congolezen, we hebben geen enkel monument dat herinnert aan de gewelddaden… Wel hebben we nog straatnamen, zoals de Koloniënstraat in Brussel, die herinneren aan de annexatie van Congo. Mijn vraag is: is het dat wat we willen herinneren? Je kan zeggen ‘wij zijn daar niet mee bezig’, maar voor velen is dat een doorn in het oog.”
EEN ANDER PERSPECTIEF
Blanke kolonisten laten hun zwarte slaven dopen (1757).
“We moeten ons ervan bewust zijn dat die eenzijdigheid er is. Dat verleden speelt nog altijd een rol in de huidige sociale verhoudingen. Denk aan discriminatie en racisme, denk aan het feit dat onze universiteiten nog voor het overgrote deel wit zijn, dat zwarten relatief gezien hogere diploma’s hebben, maar wel vaker werkloos zijn… Uiteindelijk gaat het daarom, en niet over het al dan niet goedpraten van het koloniale verleden. Als zwarten daartegen reageren en paralellen zien tussen het koloniale verleden en hun ervaringen de dag van vandaag, dan is de vergelijking met andere periodes van kolonisatie in de wereldgeschiedenis niet echt relevant. Sterker nog, die vergelijkingen miskennen het probleem. ‘Het is van alle tijden’ klinkt dan vergoelijkend en zal veeleer de polarisatie verder aanwakkeren. Om terug te komen naar de beelden in de publieke ruimte: ik pleit voor andere monumenten die andere perspectieven onder de aandacht brengen.” “De taak van historici is niet om extreme standpunten in te nemen, noch om iconoclastisch om zich heen te slaan. Wel om in de taal van gewone mensen te spreken en erop te wijzen dat ideeën waarmee we al ons hele leven lang rondlopen best eens kritisch bekeken worden. Veel van onze overtuigingen zijn gestoeld op koloniale propaganda. Het is tijd om begrip te vragen voor het Afrikaanse perspectief dat veel te weinig wordt gehoord.”
KNACK HISTORIA
12 Knack Kolonialisme.indd 13
13
18/11/2020 14:23
Amerika en zijn presidenten Amerika en zijn presidenten
€ 14,95
3 DECEMBER 2020
KOLONISATIE
BELGIË ISSN 0772-3210 P509557
KNACK HISTORIA REF 23
Kolonialisme
n het es hoog dstuk, kingen, den ersten s eldrijk. golf
De historici en journalisten van Xpair Communication duiken graag in boeken en archieven en spreken met specialisten om geschiedenis een gezicht te geven. Gedreven door actuele vragen en de ambitie om het ‘oude’ ‘nieuw(s)’ te maken. Die inzichten vinden hun weg naar het brede publiek in talrijke boeken en publicaties en de organisatie van exposities en evenementen. In de reeks Knack Historia tekende Xpair voor de realisatie van Mao (2016), Onsterfelijk sinds 2016 (2017), 1917 – De Russische Revolutie (2017) en Van Achnaton tot Trump. Gek of geniaal? 75 waanzinnige wereldleiders (2018), WOII. Een onafwendbare oorlog? (2019). Betekent einde WOII het begin van een nieuwe wereld? (2020).
Kolonialisme
Van alle tijden, met vele gezichten Hoofdredacteur Knack: HooBultinck fdredacteur Knack: Bert Bert Bultinck Concept: ConcRemmerie ept en redvoor actieXpair : Dirk Communication HoofdredaVandebroek, cteur KnackMaarten : Hannelore Mahieu, Redactie: Piet Boncquet, Renaat De DeygeBert Bultinck Jakob Ulens, Johan Raats en re, Gorik Goris, Anne Peeters, Dirk RemmePeter Geheugen Collectief ConElien ceVan pt Spillebeen, eder n reHallen dactieEva :vanVan rie, Den Eynde, www.geheugencollectief.be Hannelore Vandebroek,Greet Maarten Mahieu,en Maud Vanmeerhaeghe, Verschatse Hubert Van Humbeeck, JakobWalters Ulens, Johan RaatsPiet en Piryns Linde voor Xpair Communication. Peter van Geheugen Collectief B eeldVan redader ctieHallen : Beeldredactie: www.geheugencollectief.be Petra Gunst voor Tekst en Beeld Els Ruppol, PeetersPiet en Peter Frison Hubert VanAnne Humbeeck, Piryns E i n d r edactCommunication ie en begeleidin(xpair.be). g: voor Xpair BeeldGunst redactvoor ie: Tekst en Beeld Petra Eindredactie enTekst begeleiding: Petra Gunst voor en Beeld Vorm geving: en Maud Vanmeerhaeghe Dirk Remmerie E i n d r e d a c t i e e n b e g e l e idVanhecke ing: Christine Margodt, Ingrid voor Xpair Communication. Petra Gunst Vanden voor Tekst en Beeld en Annelies Berghe Vormgeving: Vormgeving: Peter Frison en Els Ruppol voor Christine Margodt, Ingrid Vanhecke Xpair Communication (www.xpair.be) en Annelies Vanden Berghe 178 AMERIKA EN ZIJN PRESIDENTEN
Druk: D ruk: Printing Roularta Roularta Printing Nationale reclameregie: N ationale Media reclameGroup, regie: Roularta D ruk : Media Group, Roularta Z.I.Zellik Researchpark Z.I. Researchpark 120, 1731 (Brussel), Roularta tel. 02 467Printing 56 11,(Brussel), fax 02 467 57 57, 120, 1731 Zellik www.roulartamedia.be tel. N at02 ion467 ale 56 rec11, lamfax ere02 gie467 : 57 57, www.roulartamedia.be Roularta Media Group, Z.I. Researchpark Directeur magazines: 120, Jos D irGrobben ec1731 teurZellik maga(Brussel), zines: tel. Grobben 02 467 56 11, fax 02 467 57 57, Jos Verantwoordelijke uitgever: www.roulartamedia.be Sophie Van V erantw oorIseghem delijke uitgever: D irecteVan ur mIseghem agazines: (sophie.van.iseghem@roularta.be) Sophie Jos p/a Grobben Roularta Media Group (sophie.van.iseghem@roularta.be) Meiboomlaan p/a Media V erRoularta antwoord e33, lijk8800 eGroup uitRoeselaere gever: Meiboomlaan 33 Sophie Van Iseghem 8800 Roeselare (sophie.van.iseghem@roularta.be) p/a Roularta Media Group Meiboomlaan 33 8800 Roeselare
Dit magazine is auteursrechterlijk beschermd. Wenst u artikels te scannen, digitaalbeschermd. op te Dit magazine is auteursrechtelijk slaan, meermaals kopiëren Wenstteudrukken, artikels te scannen, te digitaal op te of commercieel te gebruiken? slaan, te drukken, meermaals Contacteer te kopiëren soete.ann@roularta.be. Info over uw rechten of gebruiken? Contacteer Ditcommercieel magazine is te auteursrechtelijk beschermd. www.presscopyrights.be soete.ann@roularta.be. Info over uw op rechten Wenst u artikels te scannen, digitaal te www.presscopyrights.be slaan, te drukken, meermaals te kopiëren of commercieel teHistoria gebruiken? Contacteer DeKnack Knack Historia‘Amerika De en zijn soete.ann@roularta.be. Infouitgave overtijden, uw rechten ‘Kolonialisme. Van alle met presidenten’ is een van www.presscopyrights.be vele gezichten’ Roularta Media Group, is een uitgave van8800 Meiboomlaan 33, Roeselare, De Knack Historia ‘Amerika en zijn Roularta Group, tel. 051 26 61Media 11, faxuitgave 051 26 86 66 presidenten’ is een van Meiboomlaan 33,Group, 8800 Roeselare, Roularta Media tel. 051 26 61 33, 11, fax 26 86 66 Meiboomlaan 8800051 Roeselare, tel. 051 26 61 11, fax 051 26 86 66 PEFC-gecertifieerd
Dit product (of de naam van het product) komt uit duurzaam beheerd bos, gerecycleerde of gecontroleerde bronnen www.pefc.org
PEFC-gecertifieerd Dit product (of de naam van het product) komt uit duurzaam beheerd bos, gerecycleerde of gecontroleerde bronnen www.pefc.org
Beeldmateriaal: Cover: een man uit Somaliland protesteert tegen de Franse aanwezigheid tijdens een referendum in 1967. (Getty Images) 178 AMERIKA EN ZIJN PRESIDENTEN Backcover: een Afrikaan kust de arm van een Europese kolonist (1887). (Getty Images) Copyright GETTY IMAGES Behalve onderstaande pagina’s AfricaMuseum: p. 142, 144, 146, 149 en 151 Belga Image: p. 17, 18, 80, 110, 117, 119, 138, 155, 174, 175 en 178 Jan Crab: p. 146
12 Knack Kolonialisme.indd 179
18/11/2020 15:03