17 TL 2019/04
TASARIM KÜLTÜRÜ DERGİSİ
DOSYA: MİMARLAR VE GÖÇ: KAÇANLAR, GÖÇENLER, TAŞINANLAR TERRA E TUMA, SÃO PAULO KRONİZM ÇAĞINDA İSTANBUL HAWORTH TOMPKINS, LONDRA DEHLIN BRATTGÅRD: BOXEN PRITZKER: ARATA ISOZAKI BİR SOSYAL DEMOKRASİ ÜTOPYASI ISSN 2536-4952
9
772536
495001
04
İçindekiler 330 Nisan 2019
Halk için Mimarlık 30.
Haworth Tompkins 34.
34 Mimarlık Haworth Tompkins Britanya’da Sanat için Tasarım Londra merkezli mimarlık stüdyosu Haworth Tompkins, 1991 yılında kuruldu. Projeleri, 2014 yılında RIBA Stirling Ödülü de dahil olmak üzere 150’den fazla tasarım ödülü kazanan stüdyonun üretiminde kültür, sanat ve eğitim yapıları ağırlıklı bir yere sahip.
6 Öngörünüm Bir Bunalım Döneminde Mimarlık: Dünyada ve Türkiye’de 8 Haber / Ürün 16 Haber / Sanat 20 Haber / Mimarlık 24 Gündem / Mimarlık 2019 Pritzker Mimarlık Ödülü Sahibi: Arata Isozaki 27 Gündem / Mimarlık “Die Neue Heimat (1950-1982)” Bir Sosyal Demokrasi Ütopyası ve Yapıları 30 Gündem / Mimarlık “Balkrishna Doshi” Halk için Mimarlık
ISSN 2536-4952 Sayı 330 Nisan 2019 Fiyatı 17 TL Ulusal Süreli Yayın Aylık Mimarlık ve Tasarım Kültürü Dergisi
YAYIN Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Banu BİNAT Yayın Koordinatörü Uğur TANYELİ İletişim Koordinatörü Neslihan ŞIK
52 Dosya Mimarlar ve Göç: Kaçanlar, Göçenler, Taşınanlar Mimarların coğrafi hareketliliği yeni bir olgu değil. Bu dosyayı hazırlamamıza neden olan ise, son yıllarda Türkiye’den ABD ve Avrupa’ya doğru başlayan yeni bir taşınma veya iki, hatta üç merkezli yerleşme girişimleri. Sözkonusu göç olgusunda Türkiye’deki gerilimlerin ve huzursuzlukların ürettiği sosyo-psikolojik etmenlerin yanısıra,
Editör Sibel SENYÜCEL Yardımcı Editör K. Bilge ERDEM Neslihan İMAMOĞLU Grafik Uygulama Gül DÖNMEZ
İletişim ve Reklam Müşteri İlişkileri Yönetmeni Teoman COŞKUN Müşteri Temsilcisi Ayşegül TUĞTEPE teoman@binatdanismanlik.com Tel: 0212 259 90 79
Kronizm Çağında İstanbul ve Mimarlık Etkisi 84.
Dosya 52. Terra e Tuma Arquitetos Associados 94.
Yaşanabilir Yaşamlar için Bedensel Talepler 107.
ülkedeki çalışma imkanlarının daralması gibi ekonomik değişmeler de rol oynuyor. Konuyu hem tarihsel hem de güncel uzanımlarıyla ele almayı deniyoruz. 84 Düşünce Kronizm Çağında İstanbul ve Mimarlık Etkisi Son onyılda İstanbul’da ortaya çıkan değişimleri ve aktörlerini yeni neoliberal eğilimler bağlamında okuyan Esra Akcan; Ağaoğlu gibi figürleri yaratan yerel ve küresel dinamikleri, ekonomik ve kültürel politikalar çerçevesinde inceliyor. Bir anlamda, ortamı tanımlayan kabusa sakin bir bakışla yaklaşmayı deniyor. 94 Mimarlık Terra e Tuma Arquitetos Associados São Paulo’da Konut São Paulo merkezli mimarlık pratiği
Boxen 108.
Terra e Tuma Arquitetos Associados, Danilo Terra ve Pedro Tuma tarafından 2006 yılında kuruldu. Fernanda Sakano ve Juliana Terra’nın ekibe katılımıyla günümüzde etkinliğini dört paydaşın yürütücülüğünde sürdüren ofis, tekil konut yapılarından mahalli ölçekteki planlamaya, her proje özelinde yerel ağlardan yararlanarak mimar, mühendis, sosyolog ve antropologlarla işbirliği içinde entegre ve çok disiplinli bir çalışma sistemini benimsiyor. Grubun dört konut yapısını ele alıyoruz.
108 Tasarım Boxen ArkDes Stockholm, İsveç İsveçli mimarlık pratiği Dehlin Brattgård Arkitekter, Stockholm’de İsveç Mimarlık ve Tasarım Merkezi ArkDes için bir sergileme strüktürü tasarladı. Müze galerilerinden birinin merkezine konumlandırılan strüktürün, deneysel sergiler için esnek bir platform oluşturması; mimarlık ve tasarım alanındaki alternatif seslere ve güncel tartışmalara alan açması amaçlanıyor.
107 Düşünce Yaşanabilir Yaşamlar için Bedensel Talepler Yağmur Yıldırım, Judith Butler’ın Türkçe’ye yeni çevrilen Biziz, Halk! Toplanma Özgürlüğü Üzerine Düşünceler adlı kitabını irdeliyor ve önemine işaret ediyor.
112 Yayın Önce Mekân Vardı; Parajanov, Sarkis ile; Uğur Tanyeli’ye Armağan.
Yayın Kurulu
Dergi Konsept Tasarımı
Prof.Dr. Ali Cengizkan (TED Üniversitesi) Prof.Dr. Arzu Erdem (Kadir Has Üniversitesi) Prof.Dr. Arda İnceoğlu (MEF Üniversitesi) Prof.Dr. Ayşen Savaş (ODTÜ) Prof.Dr. Ayşe Şentürer (İTÜ) Prof.Dr. Uğur Tanyeli (İstanbul Şehir Üniversitesi) Prof.Dr. Ahmet Tercan (MSGSÜ)
Emre ÇIKINOĞLU, BEK Tasarım Kapak Tasarımı
Bülent ERKMEN Kapak Prodüksiyon
BEK Tasarım Kapak Fotoğrafı
Serdar TANYELİ Kapak Uygulama
Barış AKKURT, BEK Tasarım
Baskı: Nato Caddesi 14/1 Seyrantepe Kağıthane / İSTANBUL Tel: 0212 281 25 80 Sertifika No: 33094 Yönetim: Binat İletişim & Danışmanlık Barbaros Bulvarı, Dörtyüzlü Çeşme Sokak, Güneş Apartmanı, No:2 D:7 Kat:6 34353 Beşiktaş / İSTANBUL Telefon: +90 212 259 90 79 E-posta: info@binatdanismanlik.com
Abonelik ve Dağıtım
Sinem YILMAZ abone@binatdanismanlik.com Tel: 0212 259 90 79 www.arredamentomimarlik.com www.binatdanismanlik.com Arredamento Mimarlık Dergisi’nde yayınlanan yazılardan alıntı yapmak kaynak belirtmek koşuluyla serbesttir. Yazılardaki düşünceler yazarlarına ait olup Arredamento Mimarlık Dergisi’ni bağlamaz. Reklamlar reklam verenin sorumluğundadır. Arredamento Mimarlık Dergisi reklamlarda verilen bilgilerden dolayı sorumlu tutulamaz.
DÜŞÜNCE
Yaşanabilir Yaşamlar için Bedensel Talepler
107
Yağmur Yıldırım, Judith Butler’ın Türkçe’ye yeni çevrilen Biziz, Halk! Toplanma Özgürlüğü Üzerine Düşünceler adlı kitabını irdeliyor ve önemine işaret ediyor. Yağmur Yıldırım ■ “Birlikte eylemde bulunma koşulları yerle yeksan olduğunda ya da gerilediğinde, birlikte eylemde bulunmak ne anlama gelir?1” Bu sorunun peşine düşen Judith Butler’ın Biziz, Halk! Toplanma Özgürlüğü Üzerine Düşünceler kitabı, Ferit Burak Aydar’ın Türkçe’ye çevirisiyle Koç Üniversitesi Yayınları tarafından geçtiğimiz yıl basıldı. Butler’ın 2011 yılında Bryn Mawr College’da sunduğu “İttifak Halindeki Bedenler ve Sokak Siyaseti” başlıklı ünlü konuşmasından2 geliştirilen kitap, kamusal alanlarda toplanmaların çeşitli biçimlerini araştırıyor, baskın siyasi mefhumlara karşı toplu politik eylemlerin ifadelerini ve dinamiklerini inceliyor. Tahrir’den Taksim’e, “Siyah Hayatlar Önemlidir” hareketinden Ankara’daki transfobi karşıtı yürüyüşlere, farklı güncel kitlesel gösterileri ele alıyor.
toplanmalarının performatifliğini “prekaryalık” üzerinden tartışıyor; sosyal normların belli toplulukları “yası tutulamaz” (ungrievable) ya da “ıskartaya çıkarılabilir” (disposable) olarak belirlemesine karşı, kamusal alanlarda toplanmaları bir ittifak alanı olarak ele alıyor. Butler’a göre prekaryalık, “belli nüfusların diğerlerine kıyasla başarısız toplumsal ve ekonomik destek ağlarından daha fazla mustarip oldukları ve yaralanma, şiddet ve ölüme daha fazla maruz kaldıkları, siyasi nedenlerden kaynaklı koşulu tarif eder5”.
Kamusal alanda toplanmaları “çoğul performatif eylemler” olarak değerlendiren Butler, böylece performatiflik kuramını toplumsal cinsiyetten politik ve ekonomik tahakküm altındaki bireylere genişletiyor. 1990’larda büyük etki uyandıran Butler’ın performatiflik kavramı, politik sistemler tarafından inşa edilen ve tekrarlanan eylemleri ifade eder. Butler 1990 yılında yayımlanan Cinsiyet Belası’nda toplumsal cinsiyetin performatif olduğunu, yani biyolojik özelliklerle değil, politik ve kültürel yapılarca biçimlendirildiğini iddia eder4. Biziz, Halk! ise, halkların
Biziz, Halk!’ta Butler, kamusal alanlarda toplanmaların doğurduğu bedensel talepleri, ekonomik adaletsizliği ve prekaryalığı artıran güncel baskın neoliberal sistemler içinde değerlendiriyor. Ona göre, toplu hareket etmenin performatif doğası, günümüz dünyasında prekaryalığın kolektif bir reddidir, sebatı ve direnişi imler8. Kitabın son bölümüne de ismini veren, Theodor Adorno’nun ünlü “Kötü yaşam iyi yaşanır mı?” sorusunun izini süren Biziz, Halk!, ne kötü, ne iyi, fakat “daha yaşanabilir bir yaşam” olanağını talep etmeyi tartışıyor9. ■ Yağmur Yıldırım, Kadir Has Üniversitesi
Notlar: 1 Judith Butler, Biziz, Halk! Toplanma Özgürlüğü Üzerine Düşünceler, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2018 (2015), s. 26. 2 Judith Butler, “Bodies in Alliance and the Politics of the Street, European Institute for Progressive Cultural Policies”, 2011: [http://eipcp.net/transversal/1011/ butler/en/print] Son erişim: Mart 2019. 3 Hannah Arendt, The Human Condition, Chicago University Press, Chicago, 1958, s. 244. 4 Judith Butler, Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity, Routledge, New York, 2007 (1990). 5 Butler, a.g.e., 2018, s. 35. 6 A.e., s. 14. 7 A.e., s. 15. 8 A.e., s. 28. 9 A.e., s. 175.
ARREDAMENTO
Biziz, Halk!’ın ana eksenini, bireylerin kamusal alanlarda bedensel varoluşları ile nasıl mutlak ve fiziksel bir eylem gösterdikleri oluşturuyor. Butler, halk egemenliğini ve kamusal alanlarda toplanmayı tartışırken, toplu hareket etme olgusunu Arendtçi düşünce içinde ele alıyor: Hannah Arendt için toplu hareketler, kolektifliğin ve bütünleşik politik pratiklerin etkileşimli alanlarıdır; iktidar, insanların biraradalığından ve uyum içinde eyleme kabiliyetlerinden yeşerir3.
Biziz, Halk!’ta Butler, bu anlayışta toplu hareket etmeyi, egemen siyasi ideolojileri sorgulamanın bedensel bir biçimi olarak araştırıyor. Ona göre, bu bedensellik iki biçimde işler: Bir yandan, “karşı çıkışlar toplanmalar, grevler, nöbetler ve kamusal alan işgalleri aracılığıyla eyleme dökülür”, diğer yandan, “devindirici gücü” prekaryalığı olan gösterilerin nesnesi bedenlerdir -biraraya gelen bedenler “gösterimsel bir güç” meydana getirir6. Kamusal alanlarda (sanal olanlar da dahil) bedenler biraraya geldiğinde, çoğul ve performatif bir “arz-ı endam etme hakkı” oluşturur; bu hak bedeni politikanın merkezine yerleştirir ve “daha yaşanabilir yaşamlar için” bedensel bir talep yaratır7. Böylece, toplanmalar ve ittifaklar çeşitlilik gösterse dahi, Arendtçi anlamda toplu hareket etme bir müştereklik oluşturur.