კონფერენციია: "ვარშავის სამიტის შედეგები და გამოწვევები" - 2016 by YATA Georgia

საქართველოს ატლანტიკური ხელშეკრულების ახალგაზრდული ასოციაცია კონფერენცია: „ვარშავის სამიტის შედეგები და გამოწვევები“

თბილისი 2016 1

იატა საქართველო წარმოადგენს ახალგაზრდა ლიდერების მიერ გაძღოლილ, არაკომერციულ და დამოუკიდებელ საგანმანათლებლო არასამთავრობო ორგანიზაციას, რომელიც მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ახალგაზრდა თაობის გარდაქმნაში ლიბერალური ღირებულებების, ადამიანის უფლებების დაცვის და კანონის უზენაესობის პატივისცემის მიმართულებით. იატა საქართველო მოუწოდებს ინდივიდუალური თავისუფლების ღირებულებების აღიარებისკენ, ამასთანავე ხელს უწყობს ნატოსადმი ორიენტირებულ კვლევებსა და საგანმანათლებლო აქტივობებს. იატა საქართველო ახალისებს დამოუკიდებელ აზროვნებას, ვამყარებთ დებატების კულტურას ახალგაზრდებს შორის და მხარს ვუჭერთ საქართველოს ნატოში ინტეგრაციას საზოგადოების სხვადასხვა ფენის ჩართვით.

სტატიები მომზადებულია საქართველოს ატლანტიკური ხელშეკრულების ახალგაზრდული ასოციაციის მიერ ორგანიზებული კონფერენცია: ვარშავის სამიტის შედეგები (2016 წელი) და გამოწვევები მონაწილეთა მიერ და ატარებს საგანმანათლებლო ხასიათს.

სარჩევი ნინო კვირიკაშვილი ნატო-უკრაინის ურთიერთობები და ევროატლანტიკური უსაფრთხოება .................................... 4

გიორგი შაკაია მონტენეგრო ნატოში............................................................................................................................... 12

მარიამ ბიწაძე მონტენეგროს გზა ნატომდე და საქართველო ................................................................................... 18

თათია ვახტანგაძე „ისლამური სახელმწიფო - ტერორიზმთან ბრძოლის ახალი ეტაპი“ ............................................ 24

ეთუნა ბურდული ნატოში გაწევრიანების ვადები - საგარეო პოლიტიკური კურსის ცვლილებების საფუძველი ?!

.................................................................................................................................................................... 34 ანანო ფაღავა ნატო - საქართველოს ურთიერთობა ................................................................................................... 41

ქრისტინე ჯინჭელეიშვილი ნატო-ს როლი მიგრანტების კრიზისში ............................................................................................... 46

დაჩი მაზანაშვილი ნატო-რუსეთის ურთიერთობები ......................................................................................................... 53

ლელა ჯავახიშვილი ნატო-საქართველოს ურთიერთობა ვარშავის სამიტის კომუნიკეს მიხედვით ........................... 57

კონსტანტინე კევლიშვილი კიბერუსაფრთხოება - კოლექტიური თავდაცვის ახალი გამოწვევა .............................................. 64

დავით ჯავახიშვილი ნატო-ბალტიის ქვეყნების ურთიერთობა ........................................................................................... 80

ნინო კვირიკაშვილი ნატო-უკრაინის ურთიერთობები და ევროატლანტიკური უსაფრთხოება

შესავალი ნატო-უკრაინის ურთიერთობებს მრავალწლიანი ისტორია აქვს, ურთიერთობები 1990 წლიდან დაიწყო და მას შემდეგ ინტენსიურად მიმდინარეობს. ნატო წლების განმავლობაში მხარს უჭერდა უკრაინას რეფორმების გატარებაში და ეს მხარდაჭერა, როგორც ვარშავის სამიტის კომუნიკეშიცაა ხაზგასმული, მომავალშიც გაგრძელდება. ნატოუკრაინის ურთიერთობების კიდევ უფრო განვითარება შეაფერხა 2014 წელს პრორუსული ძალების მიერ ყირიმის ანექსიამ და უკრაინაში სიტუაციის დესტაბილიზაციამ 1 . აღსანიშნავია, რომ უკრაინაში მიმდინარე პროცესების გავლენა არ არის ლოკალური და პირდაპირ აისახება არა მხოლოდ შავი ზღვისა და კავკასიის რეგიონებზე, არამედ მთლიანად ევროატლანტიკურ სივრცეზე. კვლევის პრობლემას წარმოადგენს ის, რომ უკრაინაში მდგომარეობა დღემდე არ არის სტაბილური და მიუხედავად იმისა, რომ ამ საკითხზე ბევრი კვლევა და ნაშრომია დაწერილი, საკითხი ჯერ კიდევ არ არის ბოლომდე გაანალიზებული, საჭიროებს 1

“Relations with Ukraine”, 26 June, 2016. http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_37750. htm

დამატებით კვლევას. კვლევის მიზანია, უკრაინაში მიმდინარე პროცესების გაანალიზების საფუძველზე იმის ჩვენება, თუ რამდენად მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ეს უკანასკნელი ევრო-ატლანტიკური სივრცის უსაფრთხოებაზე. საკვლევი კითხვაა: რა გავლენას ახდენს უკრაინაში მიმდინარე პროცესები ევრო-ატლანტიკურ უსაფრთხოებაზე? დამოუკიდებელ ცვლადს წარმოადგენს უკრაინაში მიმდინარე პროცესები, ხოლო დამოკიდებულს კი ევროატლანტიკური უსაფრთხოება. იმისათვის, რომ უფრო გასაგები გახდეს ნაშრომის არსი, საჭიროა მოვახდინოთ ცვლადების კონცეპტუალიზაცია. უკრაინაში მიმდინარე პროცესებში იგულისხმება უკრაინაში მიმდინარე პროცესები 2014 წლის ყირიმის ანექსიიდან დღემდე, ხოლო, ევრო-ატლანტიკურ სივრცეში იგულისხმება სივრცე, რომელიც მოიცავს ნატოს წევრ და პარტნიორ სახელმწიფოებს. ცვლადები კონცეპტუალიზაცია იქნება შემდეგნაირი: ნაშრომის ფარგლებში შესწავლილი იქნება ზემოთ აღნიშნულ პერიოდში, უკრაინაში მიმდინარე პროცესების პარალელურად, ნატოს ოფიცილური წარმომადგენლების მიერ გაკეთებული განცხადებები და ნატო4

უკრაინას შორის არსებული თანამშრომლობის პლატფორმების განვითარების ტენდენციები, ასევე, ვარშავის სამიტის კომუნიკეს ის ნაწილი, რომელიც სწორედ ნატოუკრაინის ურთიერთობებს ეხება, რაზე დაყრდნიბითაც გაკეთდება დასკვნები. აღსანიშნავია, რომ საკვლევ კითხვაზე პასუხის გაცემა რთული იქნება რუსეთის ფაქტორის გათვალისწინების გარეშე, ამიტომ ასევე განხილული იქნება რუსეთის ინტერესები შავი ზღვის რეგიონთან მიმართებაში. კვლევის მეთოდოლოგია არის თვისებრივი, კერძოდ გამოყენებული იქნება ქეისის შესწავლა. კვლევის მეთოდი არის მეორადი წყაროების ანალიზი. ინფორმაციის შეგროვებისას მოვიძიე მეორადი წყაროები: ინტერნეტში არსებულ სტატიები, ნაშრომები, ოფიციალური განცხადებები და მოვახდინე მათი ანალიზი, რაზე დაყრდნობითაც გავაკეთე დასკვნები. ნაშრომი საინტერესო იქნება საერთაშორისო ურთიერთობებითა და საერთაშორისო პოლიტიკით დაინტერესებული ადამიანებისთვის.

და უკრაინას შორის დაიწყო ცივი ომის დასრულების შემდეგ: უკრაინა 1991 წელს შეუერთდა “ჩრდილოატლანტიკური თანამშრომლობის საბჭოს”, ხოლო 1994 წელს კი პროგრამას - „პარტნიორობა მშვიდობისთვის“. ურთიერთობები კიდევ უფრო გაღრმავდა 1997 წლიდან, მას შემდეგ, რაც შეიქმნა „ნატოუკრაინის კომისია“, ამ კომისიის შექმნამ ახალ ეტაპზე გადაიყვანა მხარეთა ურთიერთობები. ნატოსთან თანამშრომლობის პერიოდში უკრაინა მონაწილეობდა ნატოს მიერ ორგანიზებულ ყველა სამშვიდობო მისიაში მნიშვნელოვანი 2 კონტრიბუციით . ნატო-უკრაინის ურთიერთობებში საკვანძო პერიოდს წარმოადგენს უკრაინის კრიზისი, რუსეთ-უკრაინის კონფლიქტის შედეგად დაირღვა უკრაინის ტერიტორიული მთლიანობა და საფრთხე შეექმნა ქვეყნის უსაფრთხოებას. ამის საპასუხოდ, ნატომ კიდევ უფრო გააძლიერა უკრაინასთან თანამშრომლობა და გაზარდა მხარდაჭერა, განსაკუთრებით ეს შეეხო ისეთ სფეროებს, როგორიცაა უსაფრთხოება და თავდაცვა.

ნატო-უკრაინის ურთიერთობების

უკრაინაში მიმდინარე პროცესების

მოკლე მიმოხილვა

იმისთვის, რომ საკვლევ კითხვას პასუხი გავცეთ, აუცილებელია მოკლედ მიმოვიხილოთ ნატოუკრაინის ურთიერთობები. თანამშრომლობა ჩრდილოატლანტიკურ გაერთიანებასა

კრიზისი უკრაინაში დაიწყო 2013 წელს, მას შემდეგ რაც პრეზიდენტმა 2

“Relations with Ukraine”, 26 June, 2016. http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_37750. htm

ვიქტორ იანუკოვიჩმა უარი თქვა ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერაზე. ამ გადაწყვეტილებას მოჰყვა მასიური საპროტესტო გამოსვლები. მთავრობასა და ოპოზიციურ ძალებს შორის დაპირისპირება 2014 წლის თებერვალში იანუკოვიჩის მიერ თანამდებობის დატოვებით დასრულდა. მალევე, 2014 წლის 27 თებერვალს, ამ მოვლენებს მოჰყვა რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსია. 16 მარტს ყირიმში ჩატარდა რეფერენდუმი, რომელიც რუსეთმა გამოიყენა ყირიმის მიერთების საფუძვლად. აღსანიშნავია, რომ საერთაშორისო საზოგადოება არ აღიარებს ამ რეფერენდუმის ლეგიტიმურობას. ყირიმის ანექსიის შემდგომ საფრთხე დაემუქრა უკრაინის აღმოსავლეთ რეგიონებს, რომელზეც ძალაუფლება მოიპოვეს პრორუსულმა ძალებმა3. საერთაშორისო საზოგადოებამ მოუწოდა რუსეთს, გამოეყვანა თავისი ჯარები უკრაინის ტერიტორიიდან. ნატომ უკრაინას გაუწია ფინანსური დახმარება, ხოლო შემგდომში კი გააძლიერა თანამშრომლობა უსაფრთხოების და თავდაცვის საკითხებში, გაზარდა უკრაინის ჯარების გადამზადების ინტენსივობა, რათა უკრაინას შეძლებოდა ეფექტური თავდაცვა. 2014 წლის 8 აპრილს, ნატოს გენერალურმა მდივანმა ანდერს ფონ რასმუსენმა გააკეთა განცხადება და

“The Ukrainian Crisis”, May 2014. http://iop.harvard.edu/sites/default/files/rpp/Natsec Ukraine2014.pdf

მოუწოდა რუსულ ჯარებს, რომ დაუყოვნებლივ დაეტოვებინათ უკრაინის ტერიტორია და რომ ინტერვენცია უკრაინაში იქნებოდა „ისტორიული შეცდომა 4 რუსეთისთვის“ . დაიდო მინსკის ხელშეკრულებები, რომელიც ცეცხლის შეწყვეტასა და თანამშრომლობას ითვალისწინებდა, თუმცა ამ ხელშეკრულებები პირობები არ შესრულდა და დღემდე არ სრულდება. დაძაბულობა შემდგომშიც გაგრძელდა რამაც გამოიწვია დასავლეთის მიერ რუსეთის მიმართ ეკონომიკური სანქციების დაწესება. მიუხედავად იმისა, რომ უკრაინაში ბოლო პერიოდში მდგომარეობა გაუმჯობესდა, ქვეყანა ჯერ კიდევ არასტაბილურია და საჭიროებს მხარდაჭერას დემოკრატიზაციის პროცესში. სტაბილური და დემოკრატიული უკრაინა მნიშვნელოვან წვლილს შეიტანს ევროატლანტიკუური სივრცის უსაფრთხოებაში.

2014-2016 წლებში უკრაინასთან დაკავშირებით ნატოს ოფიციალური განცხადებების ანალიზი 2013 წლის საპროტესტო გამოსვლებთან დაკავშირებთ უკრაინაში, ნატომ გააკეთა ოფიციალური განცხადება, რომელშიც 4

„Ukraine crisis: NATO warns Russia against further intervention”. BBC. 8 April, 2014. http://www.bbc.com/news/world-europe-26941799

მოუწოდებდა მხარეებს მშვიდობისკენ და ეწინააღმდეგებოდა ყოველგვარ ძალის გამოვლინებას. განცხადებაში ხაზგასმულია, რომ უკრაინა არის ძალიან მნიშვნელოვანი ევროატლანტიკური უსაფრთხოებისთვის და ალიანსი აქტიურად განაგრძობს მის 5 მხარდაჭერას . 2014 წლის თებერვლის განცხადებაში, ნატოს გენერალური მდივანი მოუწოდებს უკრაინის მთავრობას ძალადობს შეწყვეტისკენ, წინააღმდეგ შემთხვევაში საუბრობსა უკრაინასთან ურთერთობების შესაძლო 6 გაუარესებაზე . ნატოს თავდაცვის მინისტრების ოფიციალური განცხადების თანახმად, ნატო აპირებს გააძლიეროს უკრაინასთან თანამშრომლობა და თავდაცვის სფეროს გაძლიერება არის პრიორიტეტული. კიდევ ერთხელ არის ხაზგასმული უკრაინის მნიშვნელობა ევროატლანტიკურ უსაფრთხოებაში7. რუსეთის მიერ ყირიმის ანექსიის შემდგომ გაიმართა ჩრდილო ატლანტიკური საბჭოს შეხვედრა. ოფიციალურ განცხადებაში ნათქვამია,

„NATO foreign ministers’ statement on Ukraine”, 3 December, 2013. http://www.nato.int/cps/en/natohq/news_105435.h tm?selectedLocale=en 6 “NATO Secretary General statement on Ukraine”, 19 February, 2014. http://www.nato.int/cps/en/natohq/news_107289.h tm?selectedLocale=en 7 „Statement by NATO Defence Ministers on Ukraine”, February 26, 2014. http://www.nato.int/cps/en/natohq/news_107429.h tm?selectedLocale=en

რომ ჩრდილოატლანტიკური ალიანსი მოუწოდებს რუსეთს პატივი სცეს საერთაშორისო ნორმებს, შეასრულოს საერთაშორისო ხელშეკრულებების პირობები და ნატო-რუსეთის თანამშრომლობის პირობებში დადებული ხელშეკრულებები8. 2014 წლის 4 მარტს, პოლონეთის ინიციატივით შედგა ჩრდილოატლანტიკური საბჭოს შეხვედრა, შეხვედრაზე განიხილეს ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრუების მე-4 მუხლი, რომელიც ითვალისწინებს, რომ ნებისმირ წევრ სახელმწიფოს შეუძლია შეხვედრის მოთხოვნა, როდესაც თვლის, რომ საფრთხე ექმნება მის დამოუკიდებლობას, ტერიტორიულ მთლიანობას ან უსაფრთხოებას. განცხადებაში აღნიშნულია, რომ უკრაინაში მიმდინარე პროცესები საფრთხეს წარმოადგენს მეზობელი ქვეყნებისთვის და მთლიანად ევროატლანტიკური სივრცისთვის“9. ამ შეხვედრის აუცილებლობა აშკარად ადასტურებს იმას, თუ რამდენად მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს უკრაინაში მიმდინარე პროცესები ევროატლანტიკურ სივრცეზე და რამდენად დიდ საფრთხეს უქმნის ამ უკანასკნელის უსაფრთხოებას. ბარაკ

“North Atlantic Council statement on the situation in Ukraine”, March 2, 2014. http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_1 07681.htm?selectedLocale=en 9

Poland’s Request for Article 4 consultations”, March 4, 2014. http://www.nato.int/cps/en/natohq/news_107716.h tm?selectedLocale=en

ობამასთან შეხვედრის შემდეგ რასმუსენმა გააკეთა განცხადება, რომლითაც რუსეთს კვლავ მოუწოდა უკრაინაში სიტუაციის დეესკალაციისკენ და აღნიშნა, რომ ნატო გააძლიერებს მხარდაჭერას და დაეხმარება უკრაინას თავდაცვის ძალების მოდერნიზაციასა და 10 ჯარისკაცების გადამზადებაში . 2014 წლის ნატოს უელსის სამიტის კომუნიკეს მნიშვნელოვანი ნაწილი მიეძღვნა უკრაინაში მიმდინარე პროცესებს და რუსეთთან ურთიერთობას. კომუნიკეში კვლავ ხაზგასმულია რუსეთისადმი მოწოდება, რომ დაიცვას საერთაშორისოდ აღიარებული ნორმები და მოახდინოს სიტუაციის დეესკალაცია უკრაინაში. ასევე, ხაზგასმულია უკრაინის როლი ევროატლანტიკურ უსაფრთხოებაში, მხარდაჭეა ეკონომიკური სანქციების მიმართ რუსეთის წინააღმდეგ და მტკიცე მხარდაჭერა უკრაინისადმი11. ნატო-უკრაინის კომისიის 2015 წლის ოფიციალურ დოკუმენტში უკვე საუბარია რუსეთის მიერ ყირიმსა და შავი ზღვის რეგიონში სამხედრო მზადებაზე, ამ ქმედებებში ალიანსი ხედავს საფრთხეს წევრი და პარტნიორი ქვეყნების უსაფრთხოებისთვის. კიდევ უფრო ზრდის ფინანსურ დახმარებას და

“Statement”, March 26, 2014. http://www.nato.int/cps/en/natohq/opinions_10835 1.htm?selectedLocale=en 11 “Wales Summit Declaration”, September 5, 2014. http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_1 12964.htm?selectedLocale=en

თავდაცვის სფეროში მხარდაჭერას, რათა უკრაინამ შეძლოს თავდაცვა და ქვეყანაში სტაბილური მდგომარეობის დამყარება12. 2016 წლის ნატო-უკრაინის კომისიის დოკუმენტში კვლავ არის მოწოდება რუსეთისადმი, რომ დაემორჩილოს საერთაშორისო სამართლის ნორმებს. აღნიშნულია, რომ მოკავშირე სახელმწიფოები ზრდიან მოლაპარაკებას რუსეთთან სიტუაციის მოგვარების მიზნით13. ზემოთ მოყვანილი განცხადებების ანალიზის საფუძველზე შეგვიძლია გავაკეთოთ დასკვნა, რომ ნატო აქტიურად იყო ჩართული უკრაინაში მიმდინარე პროცესებში და 2014 წლიდან მოყოლებული დღემდე სხვადასხვა დონეზე მუდმივად მიმდინარეობდა შეხვედრები, სადაც განიხილებოდა უკრაინის საკითხები. პარალელურად მიმდინარეობდა ნატოუკრაინისა და ნატო-რუსეთის კომისიის შეხვედრები. მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში ნატო უზიარებდა უკრაინას გამოცდილებას, ეხმარებოდა ფინანსურად, მხარს უჭერდა სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებს, რომლებიც ეხმარებოდნენ უკრაინას. ყოველივე ეს ცხადყოფს, რომ ნატო 12

“Joint statement of the NATO-Ukraine commission”, May 13, 2015. http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_1 19425.htm?selectedLocale=en 13 “Join statement of the NATO-Ukraine commission”, July 9, 2016. http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_1 33173.htm?selectedLocale=en

დაინტერესებულია რეგიონში უსაფრთხოებითა და სტაბილურობით და უკრაინაში მიმდინარე პროცესები საფრთხეს უქმნის ამ უსაფრთხოებას რაც არის მიზეზი იმისა, რომ ნატო ძალისხმევას არ იშურებს უკრაინის მხარდაჭერაში.

ნატო-უკრანის პარტნიორობა და თანამშრომლობა კონსულტაციები და თანამშრომლობა ნატოსა და უკრაინას შორის მოიცავს ბევრ სხვადასხვა სპექტრს, მათ შორისაა: სამშვიდობო ოპერაციები, თავდაცვა და უსაფრთხოება, სამხედრო თანამშრომლობა, შეიარაღება, მეცნიერება, გარემოს დაცვა და საჯარო დიპლომატია. უკრაინა არის ერთერთი ყველაზე დიდი კონტრიბუტორი ნატოს სამშვიდობო ოპერაციებში პარტნიორ ქვეყნებს შორის. ნატო აქტიურად თანამშრომლობს უკრაინასთან ზემოთ აღნიშნულ სფეროებში. თემის ინტერესიდან გამომდინარე განვიხილავთ შეიარაღებისა და თავდაცვის სფეროებში ნატო-უკრაინის თანამშრომლობას. „გაერთიანებული სამუშაო ჯგუფი თავდაცვის რეფორმებში“(JWGDR) და „დაგეგმვისა და შეფასების პროცესი“ (PARP) ეხმარება უკრაინას, რომ მისი შეიარაღებული ძალები პასუხობდეს სტანდარტის მოთხოვნებს და იყოს ბრძოლისუნარიანი, რათა შეძლოს ქვეყნის დაცვა. 2015 წლიდან, ნატო მიესალმა უკრაინის ინიციატივს აღედგინათ ეს პლატფორმა, ხოლო 2016

წლიდან ჩამოყალიბდა ახალი თანამშრომლობის მიზნები, რამაც კიდევ უფრო დახვეწა ეს პლატფორმა. ასევე გაუმჯობესდა „რეგიონული საჰაერო თავდაცვის პროგრამა“. ასევე აღსანიშნავია ფონდი, რომელიც ითვალისწინებს უკრაინის დახმარებას კომპიუტერულ, კონტროლისა და კომუნიკაციის სფეროებში. ამ ფონდის საბოლოო რეკომედაციები მზად იქნება 2016 წლის ბოლოსთვის და მნიშვნელოვნად გააუმჯობესებს უკრაინის თავდაცვას. მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვთ უკრაინის განვითარებაში სხვადასხვა წევრი სახელმწიფოების მიერ ორგანიზებულ ფონდებს, რომლებიც აფინანსებენ განათლებასა და მეცნიერებას14. აღსანიშნავია, რომ უკრაინის კრიზისის საპასუხოდ, ნატომ გაზარდა თანამშრომლობა უკრაინასთან, გაიღო მეტი დაფინანსება, კიდევ უფრო დახვეწა ძველი პროგრამები და შეიმუშავა ახალი არსებული თანამშრომლობის ფარგლებში. ნატოს ამხელა მხარდაჭერა უკრაინისადმი ნამდვილდ მიუთითებს ქვეყანაში მიმდინარე პროცესების და უშუალოდ ქვეყნის სტაბილურობის მნიშვნელობაზე ევროატლანტიკური სივრცისთვის.

რუსეთის ინტერესები შავი ზღვის რეგიონში

“Relations with Ukraine”, 2016. http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_37750. htm

როდესაც განვიხილავთ ნატოუკრაინის ურთიერთობებს და უკრაინაში მიმდინარე პროცესების გავლენას ევროატლანტიკურ უსაფრთხოებაზე, შეუძლებელია გვერდი ავუაროთ რუსეთის ფაქტორს. ცივი ომის დამთავრების შემდგომ რუსეთმა დაკარგა ის როლი, რაც მას მანამდე რეგონში ჰქონდა. შავი ზღვის რეგიონის სახელმწიფოებმა აიღეს ევროატლანტიკური კურსი და დაიწყეს ძირეული რეფორმები დემოკრატიზაციის მიზნით. შავი ზღვის რეგიონი წარმოადგენს დასავლეთისა და აღმოსავლეთის ინტერესების გადაკვეთის წერტილს15. დასავლეთსათვის მნიშვნელოვანია საერთო სტაბილური და დემოკრატიული სივრცის შექმნა, შავი ზღვის რეგიონის სახელმწიფოები კი ნატოსა და ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოების მეზობლად მდებარეობენ, რაც თავისთავად გულისხმობს, რომ აქ არსებული დესტაბილიზაცია საფრთხეს უქმნის მთლიანად ევროატლანტიკური სივრცის უსაფრთხოებას. მეორე მხრივ, რუსეთს არ სურს რეგიონში გავლენის დაკარგვა და ამიტომაც არ მიესალმება რეგიონის სახელმწიფოების პროდასავლურ კურსს. ეს ნათლად გამოხატა კიდეც, ჯერ მოლდოვასა და საქართველოში, ხოლო უფრო გვიან კი უკრაინაში, რასაც მოჰყვა ყირიმის ანექსია. ბრუს ჯექსონი, ამერიკის დაზვერვის ყოფილი ოფიცერი 15

Isabelle Francois. 2014. “Rethinking European security”. http://www.atlanticcouncil.org/images/publications /RethinkingEuropeanSecurity.pdf

მიმოიხილავს შავი ზღვის რეგიონის მნიშვნელობას ევროატლანტიკური სივრცისთვის და აღნიშნავს, რომ ეს ერთადერთი ევროპული ზღვაა, სადაც არ არის სტაბილურობა, არ არსებობს ერთიანი შეთანხმება და არსებობს გაყინული კონფლიქტები16. ვარშავის კომუნიკეშიც ხაზგასმულია შავი ზღვის რეგიონის მნიშვნელობა და რუსეთის გაზრდილი გავლენის საფრთხე ამ რეგიონში, ყირიმში აქტიური შეიარაღება, რაც საფრთხეს უქმნის ევროატლანტიკურ უსაფრთხოებას. ნატოს გენერალურმა მდივანმაც განაცხადა, რომ ნატო აპირებს აქტიურ მუშაობას შავი ზღვის რეგიონთან მიმართებაში 17 . როგორც ჩანს, დასავლეთისა და აღმოსავლეთის ინტერესები სწორედ აქ იკვეთება. უკრაინის მოვლენებიც ამის დადასტურებაა.

დასკვნა ზემოთ მოყვანილი განცხადებებისა და შეთანხმებების განხილვის საფუძველზე შეგვიძლია დავასვნათ, რომ უკრაინაში მიმდინარე პროცესები არ არის მხოლოდ ადგილობრივი მნიშვნელობის, რუსეთი აქტიურად ცდილობს სამეზობლოს თავისი 16

ბრუს ჯექსონი, 2014. http://www.tabula.ge/ge/story/84680-interviubrus-jeqsontan 17 Stoltenberg, 2016. http://newsday.ge/new/index.php/en/component/k 2/item/24207-the-black-sea-region-has-greatimportance-for-euro-atlantic-security-stoltenberg

გავლენის სფეროში მოქცევას, შავი ზღვის რეგიონში გავლენის გაზრდასა და განმტკიცებას, უკრაინის დასავლური კურსისთვის ხელის შეშლას. შავი ზღვის რეგიონი ძალიან მნიშვნელოვანია ნატოს უსაფრთხოებისთვის, უკრაინაში პრორუსული ძალების გაძლიერება და ქვეყნის დესტაბილიზაცია საფრთხეს უქმნის მთლიანად რეგიონს და ხელს უწყობს რუსეთის გავლენის გაძლიერებას, რაც პირდაპირ უქმნის

საფრთხეს ევროატლანტიკური სივრცის უსაფრთხოებას. მართალია, უკრაინას ჯერ კიდევ დიდი გზა აქვს გასავლელი ნატოს წევრობამდე, თუმცა ცალსახად შეიძლება ითქვას, რომ უკრაინის მხარდაჭერა ნამდვილად შედის ნატოს ინტერესებში და მნიშვნელოვნად ახდენს გავლენას ევროატლანტიკური სივრცის უსაფრთხოებაზე, რაც აისახა კიდეც ნატოს ვარშავის სამიტის კომუნიკეში.

გამოყენებული ლიტერატურა: 

 



NATO. 2016. “Warsaw Summit Communque”, NATO.INC online.ინტერნეტი. http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_133169.htm. ბოლო ნახვა, 8 ნოემბერი, 2016; Francois, Isabelle. 2014. Rethinking European Security: the carrot, the stick and a wild card. Atlantic Council; NATO. 2016. “Relations with Ukraine”, NATO.INC online. ინტერნეტი. http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_37750.htm. ბოლო ნახვა, 8 ნოემბერი, 2016. Ramicone, Anthony, Peter Della Rocca and others. 2014. The Ukrainian Crisis. Policy Brief. Harvard; BBC. 2014. “Ukraine crisis: NATO warns Russia against further intervention”. BBC online. ინტერნეტი. http://www.bbc.com/news/world-europe-26941799. ბოლო ნახვა, 9 ნოემბერი, 2016; NATO. 2014. “Wales Summit Declaration”, NATO.INC online. ინტერნეტი. http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_112964.htm?selectedLocale=en. ბოლო ნახვა, 9 ნოემბერი, 2016; NEWSDAY. 2016. “The Black Sea region has great importance for Euro-Atlantic security – Stoltenberg”, NEWSDAY online. ინტერნეტი. http://newsday.ge/new/index.php/en/component/k2/item/24207-the-black-searegion-has-great-importance-for-euro-atlantic-security-stoltenberg. ბოლო ნახვა, 9 ნოემბერი, 2016; TABULA. 2014. “ინტერვიუ ბრუს ჯექსონთან“, TABULA online. ინტერნეტი. http://www.tabula.ge/ge/story/84680-interviu-brus-jeqsontan. ბოლო ნახვა, 10 ნოემბერი, 2016; 11

გიორგი შაკაია მონტენეგრო ნატოში

შესავალი ნატოს გაფართოების პოლიტიკა ბოლო წლებში აქტუალურ საკითხად იქცა. ორგანიზაცია დიდი სიფრთხილით ეკიდება პოტენციური წევრობის კანდიდატებთან ურთიერთობას და ყურადღებით აკვირდება პარტნიორების სახმედრო და შიდასახელმწიფოებრივ განვითარებას. წევრობის ერთ-ერთი აქტიური მსურველი გახლავთ აღმოსავლეთ ევროპაში მდებარე, ყოფილი იუგოსლავიის ნაწილი, მონტენეგრო (ჩერნოგორია). ალიანსმა 2015 წლის 2 დეკემბერს მონტენეგროს გაწევრიანების პროცესების დაწყება 1 საინტერესოა, რა სარგებელს ნახულობენ მხარეები მონტენეგროს ალიანსში გაწევრიანებით და როგორ უყურებს ამ პროცესს საერთაშორისო საზოგადოება. მონტენეგრო და ნატო: თანამშრომლობა ჩრდილოატლანტიკური ალიანსის თანამშრომლობა ნატოსთან დამოუკიდებლობის აღდგენიდან მალევე მოხდა: 2006 წელს ალიანსმა მონტენეგრო მიიწვია მისიაში „პარტნიორობა მშვიდობისთვის“, რაზეც იმავე წლის დეკემბერში, რიგის სამიტზე, თანხმობა მიიღო. მისიის 1

NATO’s relations with Montenegro

შესთავაზა. 2016 წლის 19 მაისს ხელი მოეწერა „გაწევრიანების პროტოკოლს“. შედეგად, მონტენეგროს Invitee სტატუსი მიანიჭა, რაც ქვეყანას აძლევს უფლებას, დამკვირვებლის ამპლუაში დაესწროს ჩრდილოატლანტიკური საბჭოს და ნატოს ფორმატში წარმართულ სხვა შეხვედრებს (მონტენეგრომ მონაწილეობა მიიღო ვარშავის სამიტში). მას შემდეგ, რაც ოცდარვავე წევრი ქვეყანა მოახდენს ამ პროტოკოლის რატიფიკაციას, მონტენეგროს შეეძლება, შეუერთდეს ვაშინგტონის ხელშეკრულებას და გახდეს ალიანსის სრულუფლებიანი წევრი. ფარგლებში მონტენეგრომ, ნატოს ეგიდით, დახმარება გაუწია ავღანელ ჯარისკაცებს წვრთნებში, სამხედრო აღჭურვილობისა და იარაღის მიწოდებით. ქვეყანამ თავისი წვლილი შეიტანა აისაფის მისიაში და დღემდე 25 კაციანი დანაყოფი (სამედიცინო პერსონალითურთ) აგრძლებს პოსტაისაფის მისიაში მონაწილეობას. გარდა ამისა, მონტენეგროელი მეცნიერები, ალიანსის მიწვევით, მუშაობენ პროგრამა „ნატო: მეცნიერება მშვიდობისთვის და უსაფრთხოებისთვის“ ფარგლებში სხვა მეცნიერების მხარდამხარ ისეთ პროექტებზე, როგორებიცაა თავდაცვითი პოტენციალის გაზრდა, 12

ბუნებრივ კატაკლიზმებთან გამკლავება და ა.შ. მონტენეგროში, ალიანსის გავლენით, შეიქმნა საგანგებო მდგომარეობაზე რეაგირებისა და კოორდინაციის ცენტრი, რაც სამოქალაქო სტაბილურობის სადარაჯოზე დგომის ნათელი მაგალითია. ამას ემატება სახელმწიფო ინსტიტუტების გამჭვირვალობისა და ქმედითუნარიანობის ზრდისკენ სწრაფვაც, რაც ალიანსის ერთ-ერთი მთავარი პირობაა წევრობისთვის. 2

რაც შეეხება თანამშრომლობის მთავარ სფეროებს, თავდაცვასა და უსაფრთხოების სექტორს, ამ კუთხით მონტენეგრომ მნიშვნელოვანი რეფორმები გაატარა: 2013 წელს ქვეყანამ თავდაცვისა და ეროვნული უსაფრთხოების განახლებული გეგმა წარადგინა, რომელიც ითვალისწინებს თავდაცვის სისტემის დახვეწას და გაძლიერებას. დღესაც გრძელდება სამხედრო აღჭურვილობისა და ეროვნული უსაფრთხოების უზრუნველმყოფი ინსტიტუტების გაუმჯობესების და ჩრდილოატლანტიკურ სტანდარტებამდე მიყვანის პროცესი. მონტენეგრო აქტიურად მონაწილეობს კიბერ უსაფრთხოების გაძლიერების განხრით ჩატარებულ ღონისძიებებშიც. მონტენეგროს თავდაცვის მინისტრის, მილიკა პიანოვიჩ-დურიშიჩის განცხადებით, მონტენეგროს ნატოში გაწევრიანება, როგორც სხვა დასავლეთ ბალკანელებისა, რეგიონში NATO’s Relations with Montenegro; Estonia on Montenegro; US senate on Montenegro. 2

მშვიდობისა და უსაფრთხოების გარანტი იქნება. ქვეყნის სხვა მაღალჩინოსნებიც გამუდმებით აცხადებენ, რომ დასავლური კურსი და ნატო მონტენეგროს განვითარების და გაძლიერების ერთადერთი გზაა. აღსანიშნავია, რომ წევრი ქვეყნები, მაგალითად ესტონეთი, დადებითად ახასიათებს მონტენეგროს სწრაფვას და ეხმარება მას სხვადასხვა დარგის განვითარებაში (მაგ. კიბერ უსაფრთხოების ჩარჩოში თანამშრომლობა). 3 მონტენეგროს მზაობაზე ნატოში მოსახვედრად მსჯელობენ აშშ-ს სენატშიც მას შემდეგ, რაც პრეზიდენტმა ობამამ ღიად დაუჭირა მხარი მონტენეგროს და თხოვა სენატს, საფუძვლიანად 4 განეხილათ ეს საკითხი . მიუხედავად იმისა, რომ მონტენეგროს თითქმის ნაბიჯი აშორებს ნატოს წევრობამდე, საინტერესოა ის ფაქტი, რომ ამ ნაბიჯზე ქვეყნის საზოგადოება ერთსულოვანი არ არის. ბოლო გამოკითხვებმა ცხადყო, რომ გაწევრიანების მომხრეთა და მოწინააღმდეგეთა რიცხვებს შორის სხვაობა არცთუ ისე დიდია: 47 პროცენტი ემხრობა, 39 % წინააღმდეგია. ერთ-ერთ გამოკითხვაში წამოიჭრა ასეთი იდეაც, რომ ჩატარდეს რეფერენდუმი კითხვით - „უნდა იყოს თუ არა მონტენეგრო ნატოს წევრი?“ მომდევნო გამოკითხვამ რეფერენდუმის ჩატარებასთან 3 4

Damar Balkanlist

დაკავშირებით 60%-იანი შედეგი აჩვენა ჩატარების სასარგებლოდ. მაგრამ მთავრობამ ამის საჭიროება ვერ დაინახა და 2016 წლის არჩევნების შედეგმაც, სადაც მმართველმა პროდასავლურმა პარტიამ გაიმარჯვა, ნათლად დაანახა მსოფლიოს, რომ ქვეყანა არ შეწყვეტს სვლას ნატოსკენ. ისინი, ვინც აპროტესტებენ დასავლურ კურსს, რა თქმა უნდა, წარმოადგენენ საზოგადოების იმ ნაწილს, რომელთაც რუსეთთან ახლო თანამშრომლობის სურვილი აქვთ. ერთ-ერთმა პრორუსულმა არასამთავრობო ორგანიზაციამ ონლაინ-რეფერენდუმი ჩაატარა, რომელშიც ანტი-ალიანსური განწყობა დომინირებდა. არ უნდა დავივიწყოთ მონტენეგროს ეთნიკურად სერბი მოსახლეობის საკმაოდ დიდი წილიც, რომელთაც არანაირი სურვილი არ აქვთ, ითანამშრომლონ ნატოსთან, 1999 წლის კონფლიქტის შემდეგ. არსებობს ის ნაწილიც, რომელიც ნატოში ინტეგრაციას გმობს, მაგრამ დასავლური კურსის გაგრძელებას ემხრობა - ევროკავშირში ინტეგრაციის საშუალებით. შესაბამისად, საინტერესო იქნება საზოგადოების ამ ნაწილის რეაქციასა და შესაძლო ქმედებებზე დაკვირვება, თუ მონტენეგრო მიზანს მიაღწევს. რეალობა ნათელია - ქვეყანა გაჩერებას არ აპირებს. მონტენეგრო პოზიცია

და

ნატო:

რუსეთის

პრო-დასავლური პოლიტიკის გატარება აღმოსავლეთ ევროპაში, განსაკუთრებით, ყოფილი

იუგოსლავიის ფარგლებში, უყურადღებოდ არ დარჩებოდა რუსეთის მხრიდან. ფაქტი, რომ ნატო ფართოვდება, რუსეთისთვის საფრთხედ აღიქმება. რუს მაღალჩინოსნებს არაერთხელ განუცხადებიათ, რომ ნატოს საზღვრების მოახლოება რუსულ საზღვრებთან ეროვნული უსაფრთხოების საკითხია. ნატორუსეთის საბჭო დღემდე ჩიხშია შესული. ამას ემატება ბოლოდროინდელი კრიზისი უკრაინაში და სანქციები რუსეთის წინააღმდეგ. შედეგად, ნატო-რუსეთის ურთიერთობა სტაბილურად დაძაბულ რეჟიმში მიმდინარეობს. რატომ ეწინააღმდეგება რუსეთი მონტენეგროს ნატოში გაწევრიანებას? რამდენიმე მიზეზი შეგვიძლია გამოვყოთ: ნატოს გაფართოება აღმოსავლეთით რუსეთმა არაერთხელ დააფიქსირა თავისი ნეგატიური პოზიცია ნატოს აღმოსავლეთით გაფართოებასთან დაკავშირებით და გაჟღერდა ასეთი განცხადებაც, რომ ეს პროცესი ახალი „ცივი ომის“ საწყისი ეტაპი იქნება.

ეკონომიკური ვარდნა დასავლურმა კურსმა გამოიწვია ისიც, რომ რუსული ინვესტიციები, რომლებიც 2012 წლის მონაცემებით მონტენეგროს ეკონომიკური სარგებლის 32%-ს წარმოადგენდა, საგრძნობლად დაეცა. 2016 წლის პირველ კვარტალში, მონტენეგროს 14

ცენტრალური ბანკის მონაცემებით, რუსეთმა 22 მლნ ევრო დაკარგა. 5 შესაბამისად, დასავლეთისკენ სწრაფვის კვალდაკვალ, რუსეთზე დამოკიდებულება იკლებს - როგორც პოლიტიკურად, ისე ეკონომიკურად.

პოლიტიკური გავლენა მიუხედავად იმისა, რომ მონტენეგროში ერთ-ერთი წამყვანი პარტია პრო-რუსულია და საზოგადოების ნაწილიც მხარს უჭერს რუსეთთან ურთიერთობის გაღრმავებას, მთავრობის მტკიცე პოზიციის შედეგად, მონტენეგროს აქვს შანსი გახდეს მესამე ქვეყანა (სლოვენიასთან და ხორვატიასთან ერთად) ყოფილი იუგოსლავიიდან, რომელიც ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსში გაწევრიანდება. ეს კი რუსულ გავლენას რეგიონში კიდევ უფრო შეარყევს და საერთაშორისო სისტემაში რუსეთის გავლენის სფეროებს შეავიწროვებს. რა თქმა უნდა, რუსეთის ფედერაცია ამ პროცესს მხარს არ დაუჭერს. მიუხედავად რუსეთის გაფრთხილებებისა, 2016 წლის 3 ნოემბერს ნატოს წარმომადგენელმა, როზა გოტემოელერმა განაცხადა, რომ ქვეყნის გაწევრიანების პროცესი სტაბილურად მიმდინარეობს და დადებითი შედეგი, სავარაუდოდ, 2017 წლის გაზაფხულზე დადგება.6

5 6

Montenegro Central Bank Voanews-Russian objection

მონტენეგრო და საქართველო ნატოს გზაზე როგორც ზემოთ აღინიშნა, ნატოს გაფართოების პოლიტიკა მხოლოდ მონტენეგრო არ მოიცავს. ერთ-ერთი აქტიური პარტნიორი ალიანსისთვის არის საქართველო, რომელიც 1994 წელს შეუერთდა „პარტნიორობა მშვიდობისთვის“ პროგრამას და მას შემდეგ აქტიურად ცდილობს ნატოში გაწევრიანებას. ქვეყანა მონაწილეობას იღებს ნატოს მისიებში და ჰყავს ყველაზე დიდი სამხედრო კონტინგენტი პარტნიორი ქვეყნებიდან. საქართველო ბიუჯეტის 2,3%-ს ხარჯავს სამხედრო სფეროზე.9 ამ თანხის ნაწილი ხმარდება უშუალოდ ნატოს ფორმატში სამხედროების წვრთნას და იმ სტანდარტების დანერგვას, რაც სავალდებულოა გაწევრიანებისთვის. 10 ჯერჯერობით, საქართველო რჩება ერთგულ პარტნიორად ნატოსთვის და წევრობის გარანტიებიც არ არსებობს. საინტერესოა, რატომ არის მონტენეგრო უფრო წარმატებული ამ გზაზე. ავტორის აზრით, არსებობს რამდენიმე მიზეზი: 2008 წლის ომმა საქართველოში და თვითაღიარებულმა ავტონომიებმა ქვეყნის შიგნით დაანახა მსოფლიოს და ნატოს, რომ მიუხედავად ეკონომიკური და ინსტიტუციონალური წარმატებისა, რეგიონულ პოლიტიკას დიდი გავლენა აქვს ქვეყნის ცხოვრებაზე. არსებობს მოსაზრება, რომ სტაბილურობის არარსებობა არის მთავარი მიზეზი, რომ ალიანსში გაწევრიანების პროცესი იწელება. 15

ორი ქვეყნის გეოპოლიტიკური მდგომარეობის მოკლე ანალიზი შეძლებისდაგვარად ხსნის მონტენეგროს წარმატებას: საქართველო ევროპისა და აზიის დამაკავშირებელი ზოლია რეგიონში, მნიშვნელოვანი სატრანზიტო ქვეყანა. შესაბამისად, რუსულ მხარეს არ სურს, დათმოს გავლენა სამხრეთ კავკასიის ცენტრში. მონტენეგრო კი არც რუსეთის უშუალო მეზობელია, არც დიდი მნიშვნელობის გეოპოლიტიკურ წერტილს წარმოადგენს. აღსანიშნავია ისიც, რომ მისი მოსახლეობა და სამხედრო პოტენციალი საქართველოსას საგრძნობლად ჩამოუვარდება. თუმცაღა, ბალკანეთის რეგიონული პოლიტიკისთვის, მონტენეგროს ნატოში გაწევრიანება მნიშვნელოვანი სიგნალი იქნება დასავლეთის მიმართულებით. საქართველო აგრძელებს ნატოსკენ სწრაფვას და ალიანსის მხრიდან ქვეყნის შიგნით გატარებულ რეფორმებზე და საერთაშორისო მისიებში კონტრიბუციაზე პოზიტიურ შეფასებებსა და სამომავლო წევრობის შესახებ დაპირებებს იღებს. საინტერესოა, როგორ განვითარდება პროცესები მომავალში.

დასკვნა მონტენეგროს გაწევრიანება ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსში კვლავაც აქტუალურ საკითხად რჩება. ერთ მხარეს არიან ალიანსი და მონტენეგროს მთავრობა მოსახლეობის ნაწილითურთ, რომელთაც სჯერათ ნატოს წარმატებისა რეგიონში, მეორე მხარეს კი რუსეთი და პრო-რუსული სუბიექტები, რომლებიც გმობენ ნატოს მიზნებს მონტენეგროსთან მიმართებით. ავტორი ეცადა, გაეანალიზებინა მონტენეგროს გაწევრიანების მიღმა მყოფი საკითხები, როგორიცაა ნატო-რუსეთის ურთიერთობა, ბალკანეთის როლი დასავლური სამყაროსთვის. გამოიკვეთა ისიც, რომ სამხედრო სარგებელზე მეტად, მონტენეგროს ალიანსში გაწევრიანება უფრო გეოპოლიტიკურ ასპექტში განიხილება. აგრეთვე, შედარებითი ანალიზის შედეგად, გამოიკვეთა ნატოს სხვა პარტნიორის, საქართველოს, გაწევრიანების გზაზე მყოფი ხელშემწყობი და ხელშემშლელი ფაქტორები. ნაშრომმა აჩვენა, რომ არსებობს ორმხრივი მზაობა და დასრულდება თუ არა მონტენეგროს გაწევრიანების პროცესი სრულუფლებიანი წევრობით, ამას დრო გვიჩვენებს.

გამოყენებული ლიტერატურა: 

NATO. 2016. NATO’s Relations with Montenegro. Homepage online. ინტერნეტი http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_49736.htm ბოლო ნახვა 9 ნოემბერი, 2016; 16



Balkaninsigt. 2016. US Senate panel likely to back Montenegros NATO bid. Homepage online. ინტერნეტი http://www.balkaninsight.com/en/article/us-senatepanel-likely-to-back-montenegro-s-nato-bid-09-14-2016 ბოლო ნახვა 9 ნოემბერი, 2016; Voanews. 2016. NATO: Montenegro membership certain despite Russia objection. Homepage online. ინტერნეტი http://www.voanews.com/a/nato-montenegromembership/3577462.html ბოლო ნახვა 9 ნოემბერი, 2016; RFERL. 2016. Russian anxiety over Montenegro’s NATO accession. Homepage online. ინტერნეტი http://www.rferl.org/a/russia-montenegro-natoaccession/27821224.html ბოლო ნახვა 9 ნოემბერი, 2016; CB-CG. 2016. Central Bank of Montenegro: annual report 2015. Homepage online. ინტერნეტი htp://www.cbcg.org/eng/slike_i_fajlovi/fajlovi/fajlovi_publikacije/god_izv_o_radu/cbcg_annual_rep ort_2015.pdf ბოლო ნახვა 9 ნოემბერი, 2016; Odbrana.gov. 2016. Integration of Western Balkans into NATO guarantees peace in region. Homepage online. ინტერნეტი http://www.odbrana.gov.me/en/news/165912/Integration-of-Western-Balkans-intoNATO-guarantees-peace-in-region.html ბოლო ნახვა 9 ნოემბერი, 2016; Worldbank.2016.Military expenditure 2016. Homepage online. ინტერნეტი http://data.worldbank.org/indicator/MS.MIL.XPND.GD.ZS ბოლო ნახვა 9 ნოემბერი 2016; Blic. 2012. Rusi vlasnici trećine stranih firmi u Crnoj Gori. Homepage online. ინტერნეტი http://www.blic.rs/vesti/ekonomija/rusi-vlasnici-trecine-stranih-firmiu-crnoj-gori/x8lyq65 ბოლო ნახვა 9 ნოემბერი, 2016; NATO. 2016. NATO’s Relations with Georgia. Homepage online. ინტერნეტი http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_38988.htm# ბოლო ნახვა 9 ნოებერი, 2016; CDM. 2016. Damar: Za NATO 46,1 odsto građana Crne Gore. Homepage online. ინტერნეტი http://www.cdm.me/politika/damar-za-nato-461-odsto-gradana-crnegore ბოლო ნახვა 9 ნოემბერი, 2016.

მარიამ ბიწაძე მონტენეგროს გზა ნატომდე და საქართველო

შესავალი ნებისმიერი ადამიანისათვის პრიორიტეტს უსაფრთხოება და მშვიდობიანობა წარმოადგენს. შესაბამისად, სახელმწიფოს მთავარი მიზანიც იგივეა, რადგან ისიც ერთგვარი აქტორია მსოფლიო ასპარეზზე, როგორც ინდივიდი სახელმწიფოში. მშვიდობიანობის შესანარჩუნებლად სახელმწიფოები სხვადასხვა გზასა და ხერხს მიმართავენ. თავდაცვისათვის გამოყოფილ რესურსებს ზრდიან სხვა რესურსების შემცირების საუძველზე, ხელს უწყობენ საკუთარი სამხედროების წვრთნების გაზრდას, ახალ ტექნოლოგიებს ნერგავენ და ა.შ. ერთი სიტყვით, შექმნილი ვითარებიდან გამომდინარე მოქმედებენ და ირჩევენ საუკეთესო ვარიანტს. საერთაშორისო სისტემაში ერთ-ერთი აპრობირებული მეთოდია ალიანსების შექმნა ან წევრობა. სახელმწიფოები ქმნიან ალიანსებს, რათა უკეთ შეძლონ საკუთარი ქვეყნისა და მოსახლეობის დაცვა გარეშე თუ სხვა სახის საფრთხეებისაგან. ძირითადად შედარებით სუსტი სახლმწიფოები ცდილობენ ამ ეგრეთწოდებულ კოალიციებში გაწევრიანებას, რადგან მათ უბრალოდ ბევრი გზა არ აქვთ დაიცვან თავი, თუმცა ეს გადაწყვეტილება

ყოველთვის მომგებიანი როდია. სახელმწიფოები უნდა დარწმუნდნენ, რომ ამა თუ იმ ალიანსის წევრობა მათ მეტ სარგებელს მოუტანს ვიდრე წევრობამდე იღებდნენ. სოწრედ რეალისტები ურჩევენ სახელმწიფოებს ღრმა ანალიზის შემდგომ გადაწყვიტონ გახდებიან თუ არა ალიანსის წევრები, რადგან არსებობს რამდენიმე შიშის ფაქტორი, რომლებიც ანალიზს მოითხოვს. ჩვენთვის საინტერესო იქნება განვიხილოთ მსოფლიოში ყველაზე მნიშვნელოვანი ალიანსი, რომელსაც ნატო ჰქვია. იგი სამხედრო გაერთიანებაა და შექმნილია, რათა უზრუნვეყოს წევრი სახელმწიფოების უსაფრთხოება სხვადასხვა გზებით. ლოგიკურია, რომ მასაც, როგორც სხვა ალიანსებს გააჩნიათ გაფართოების პოლიტიკა. ვარშავის სამიტი საინტერესო უნდა იყოს ასევე საქართველოსთვისაც, რადგან ჩვენც ზუსტად ის გზა გვაქვს გასავლელი, რაც მონტენეგრომ გაიარა. საინტერესო იქნება დავაკვირდეთ ვარშავის სამიტამდე განვლილ პროცესებს და მის შემდეგ, რომლის საფუძველზეც შევძლებთ გავაკეთოთ დასკვნები ნატოს ღია კარის პოლიტიკას ახალი და პოტენციური წევრების მიმართ. 18

კვლევის პრობლემა მდგომარეობს შემდეგში: მიუხედავად იმისა, რომ პროცესები, რომლებიც მოხდა მონტეეგროში, მანამ სანამ ნატოს წევრი გახდებოდა და აგრეთვე თავად ვარშავის სამიტი მნიშვნელოვანია საქართველოს პოლიტიკის წარმართვისა და განვითარებისათვის ნაშრომები და პუბლიკაციები ქართულ ენაზე თითქმის არ არსებობს. თემა მართლაც ატუალური და მნიშვნელოვანია, რადგან ვარშავის სამიტი სულ ახალი გამართულია, შესაბამისად შედეგების შეფასებაც ამ საკითხისა არ კარგავს აქტუალობას არცერთი სახელმწიფოსათვის. აღნიშნული თემის ირგვლივ საინტერესო იქნება მივიღოთ კითხვაზე პასუხი, თუ რა გავლენა შეიძლება იქონიოს მონტენეგროს წევრობამ ნატოს ღია კარის პოლიტიკაზე, ანუ ნიშნავს თუ არა ნატოს ბოლო გაფართოება იმას, რომ შესაძლოა ამან შეაფერხოს ან დააყოვნოს საქართველოს ნატოში გაწევრანების პროცესი. ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად შესაძლოა დავაკვირდეთ მრავალ ინდიკატორს. ამ შემთხვევაში გეოგრაფიულ მდებარეობას, რომელიც მოიცავს მეზობელ სახელმწიფოებს და მათ გავლენას პოლიტიკის ფომირებაზე. მიმოვიხილავთ თუ რა დროში მოახერხა მონტენეგრომ წევრის სტატუსის მიღება და შესაძლოა თუ არა მსგავსი პროცების განვითარება საქართველოშიც. ასევე ნატოსაქართველოს ურთიერთობებს განვიხილავთ სამიტამდე და სამიტის

შემდეგ. შესაბამისი კავშირება მოგვცემს საშუაებას გამოვიტანოთ დასკვნები ნატოს ღია კარის პოლიტიკის შესუსტებისა თუ გაძლიერებისა. საბოლოო ჯამში ვიკვლევთ იქონია თუ არა გავლენა მონტენეგროს წევრის სტატუსის მიღებამ საქართველოსა და ნატოს ურთიერთობებზე. დამოუკიდებელი ცვადი იქნება მონტენეგროს წევრობის სტატსის მინიჭება და დაკოკიდებული ცვლადი ნატო-საქართველოს ურთიერთობები. აღნიშნული მიმართებების დასადგეად გამოყენებულ იქნება ხარისხობრივი კვლევის მეთოდი. რაც შეეხება სტრატეგიას კვლევის შედეგიანობისათვის გამოყენებულ იქნება მონორაფიულ გამოკვლევას, იგივე ქეის სთადი. ფილოსოფიური ხედვა კი სოციალურ კონსტრუქტივისტული, რადგან სტატია ეფუძნება ინდივიდის აღქმას, საქართველოს პოზიციიდან თუ როგორ შეიძლება გამოვიყენოთ სხვა ქვეყნის გამოცდილება პოლიტიკურად მსგავს პირობებში, ან განსხვავების შემთხვევაში შეიძლება თუ არა მათი გამოცდილების გაზიარება.

მონტენეგროსა და ნატოს ურთიერთობები ვარშავის სამიტამდე1

Source: Journal of Slavic Military Studies. OctDec2016, Vol. 29 Issue 4, p602-625. 24p article: Partnership for a Secure Future: Montenegrin Road to NATO from 2006 to 2015.

მიუხედავად იმისა, რომ ნატოს აქვს ღია კარის პოლიტიკა, ალბათ ლოგიკურია რომ ყველა სახელმწიფო ვერ შეძლებს აღნიშნული ალიანსის წევრობას. წევრობამდე მთელი რიგი პოლიტიკური, ეკონომიკური, საკანონმდებლო თუ სხვა სახის რეფორმებისა და ცვლილებების განხორციელება უწევს სახლმწიფოს. სანამ იგი გახდება ალიანსის წევრი, მას უწევს ნატოს სამოქმედო გეგმის შესრულება. საჭიროა წევრი სახელმწიფოების თავსებოდაბო სახელმწიფო პოლიტიკაში, ღირებულებებში და ა.შ. სწორედ ამიტომ იღებს სახლემწიფო ვალდებულებას შეასრულოს ნაკისრი ვალდებულებები. ეს გულისხმოს სრულ მეტამორფოზას თავად სახელმწიფოს სასიკეთოდ და ძლიერეისათვის. საინტერესო იქნება განვიხილოთ მონტენეგროში მომხდარი ცვლილებები ნატოს გზაზე. მონტენეგრომ დამოუკიდებლობა 2006 წლის ივნისში მოიპოვა და 6 თვის შემდეგ ჩაერთო ნატოს პროგრამაში ,,პარტნიორობა მშვიდობისთვის". 2009 წლის დეკემბერში მონტენეგროს უკვე ჰქონდა მაპი, ხოლო პირველი ცვლილებები ქვეყანაში ნატოს ეგიდით 2010 წლის შემდგომ მიმდინარეობს. ამ პერიოდიდან მოყოლებული სახელმწიფო მონაწილეობდა ავღანეთში მიმდინარე ოპერაციებში 2014 წლმადე, ხოლო 2014 წლიდან თავად დაიწყო აქტიური წყვრთნები ავღანელი სამხედროებისა მშვიდობის

შენარჩუნებისა მიზნით.

და

დამყარების

ალიანსს გააჩნია ღია კარის პოლიტიკა ბალკანეთის ქვეყნებთან, რადგან ევროატლანტიკური ინტეგრაცია საუკეთესო გზაა აღნიშნულ რეგიონში გრძელვადიან პერიოდში მშვიდობის შენარჩუნებისა. ნატო ამის ერთგვარი გარანტიაა. როგორც უკვე აღვნიშნე, სამოქმედო გეგმა ქვეყნებს ენიჭება ალიანსისაგან და გამოხატავს პრაქტიკულ მხარდაჭერას ქვეყნის მიმართ. გეგმა ინდივიდუალურია თითოეული ქვეყნისათვის საჭიროებებიდან გამომდინარე. თუმცა მისი მიღება და შესრულება ქვეყნისათვის, რა თქმა უნდა, ნებაყოფლობითია. მონტენეგრო ამ გეგმის შესრულებას 2010 წელს შეუდგა 2 და დაიწყო ყოველწლიური ეროვნული პროგრამა. ამ პროცესმა მისცა ქვეყანას საშუალება გაეანალიზებინა ძირითადი გამოწვევები და საჭიროებები, რათა მომხდარიყო მისი და ნატოს წევრი სახელმწიფოების თავსებადობა უსაფრთხოების სფეროში. დაიწყო რეფორმების ციკლი კორუფციის წინააღმდეგ და ასევე ორგანიზებული დანაშაულის აღმოსაფხვრელად. შედეგად, 2015 წლის დეკემბერში მოწვევას იღებს ჩერნოგორია ნატოსაგან და სულ მცირე პერიოდში 2016 წლის 19 მაისს ნატოს საგარეო საქმეთა მინისტრმა სახელმწიფო 2

http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_49736. htm ბოლო ნახვა 10.11.2016

მიიწვია ვარშავის დამკვირვებლის სტატუსით.

სამიტზე

მონტენეგროს გეოპოლიტიკა ხშირ შემთხვევაში, როდესაც საუბარია საქართველოს ევრო-ატლანტიკურ კურსსა და ნატოს წევრობაზე ერთ-ერთ შემაფერხებელ ფაქტორად ასახელებენ გეოპოლიტიკურ მდებარეობას, უფრო სწორად კი ჩრდილოელ მეზობელსა და მის ინტერესებს საქართველოში. შედარებისათვის განვიხილოთ მონტენეგრო მსგავს ჭრილში. მონტენეგრო მდებარეობს სამხრეთდასავლეთ ევროპაში, დასავლეთით ესაზღვრება ადრიატიკის ზღვასა და ხორვატიას, ჩრდილოეთით – ბოსნიაჰერცოგოვინას, აღმოსავლეთით – სერბეთსა და სამხრეთით ალბანეთს. იგი იყო პირველი ბალკანური სახელმწიფო, რომელიც გამოეყო ოსმალეთის იმპერიას. ამ ფორმით არსებობდა პირველ მსოფლიო ომამდე, რომლის შემდეგაც იგი შევიდა სერბების, ხორვატებისა და სლოვენიელების სამეფოს შემადგენლობაში. 1992 წლიდან, იუგოსლავიის დაშლის შემდეგ, სერბებთან ერთად 2003 წლამდე შედიოდა იუგოსლავიის სამოკავშირეო რესპუბლიკის შემადგენლობაში.3 მიუხედავად იმისა, რომ მონტენეგროსა და რუსეთს საერთო საზღვარი არ გააჩნიათ, ეს სულაც არ უშლის ხელს ამ უკანასკნელს რომ ეცადოს საკუთარი პოლიტიკის გატარებას მონტენეგროში. 3

http://yata.ge/ge/?p=803 ბოლო ნახვა 10.11.2016

,,The imminent accession of Montenegro into NATO, after a long break when the alliance had not taken on new members, is causing anger in Moscow.“4 ფაქტია, რომ სულაც არ შედიოდა რუსეთის ინტერესებში მონტენეგროს ნატოში გაწევრიანება, თუმცა ამან ვერ შეუშალა ხელი ნატოსა და მონტენეგროს პარტნიორული ურთიერთობების გაღრმავებას. შესაბამისად, აღნიშნული არგუმენტი, რომ რუსეთი იქნება შემაფერხებელი ფაქტორი საქართელოსათვის, გახდეს ნატოს წევრი კარგად ვერ იმუშავებს. საფრთხე შესაძლოა უფრო ყურადსაღები იყოს, ვიდრე ეს მონტენეგროს შემთხვევაში იქნებოდა, რადგან ტერიტორიული სიახლოვე მართლაც ხელს აძლევს რუსეთს ამ შემთხვევაში.

პარალელები საქართველოსთან თუ შევადარებთ ნატო-საქართველოსა და ნატო-მონტენეგროს ურთიერთობების ისტორიას, აშკარაა რომ საქართველოს უფრო მჭიდრო კავშირი ჰქონდა დაწყებული 1992 წლიდან, როდესაც იგი შეუერთდა ჩრდილო ატლანტიკური 5 თანამშრომლობის საბჭოს. მიუხედავად იმისა, რომ დღეს საქართველო არაა ნატოს წევრი სახელმწიფო, ნატოს მისიებში მაინც 4

http://carnegie.ru/commentary/?fa=62232 ბოლო ნახვა 10.11.2016 5

http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_38988. htm ბოლო ნახვა 10.11.2016

მონაწილეობს და ყველაზე მეტი ჯარისკაცია საქართველოდან ნატოს პროგრამებში ჩართული, არაწევრ ქვეყნებს შორის. ჩვენთვის საინტერესოა განვიხილოთ ნატოსაქართველოს ურთიერთობები 2009 წლის შემდეგ, როდესაც მონტენეგრომ მიიღო მაპი, რათა დავადგინოთ იქონია თუ არა გავლენა სამოქმედო გეგმის მიღებამ ნატო-საქართველოს ურთიერთობებზე. თუ გადავხედავთ წინა წლებში მიმდინარე პროცესებს აშკარა გახდება, რომ ალიანსსა და საქართველოს შორის ურთიერთობები დროდადრო უფრო მყარდება და მტკიცდება. დავიწყოთ 2010 წლიდან: 2010 წლის მარტში საქართველოს პრეზიდენტი ხვდება ანდერს ფოგ რასმუსენს, ამავე წლის აგვისტოში ნატო იღებს გადაწყვეტილებას რომ გაამყაროს ნატო-საქართველოს სამხედრო ურთიერთობები, რაც შემდგომ ხდება საფუძველი პირველი ყოველწლიური სამხედრო კომიტეტის შექმნისა საქართველოს სამუშაო გეგმასთან ერთად 2011 წელს. საკმაოდ აქტიურია ამ სახის ურთიერთობებით ასევე შემდგონი წლები, აღსანიშნავია ISAF-ის მისიაში მონაწილეობა.6

შემაფერხებელი შესაძლოა აღმოჩენილიყო საქართველო-ნატოს ურთიერთობებში და საბოლოოდ წევრობის სტატუსის მიღებაში. განხილული ურთიერთობები და პროცესები 2009 წლის შემდგომ არ გვაძლევს ამ ვარაუდის დადასტურების საფუძველს. საქართველო განუხრელად განაგრძობს სვლას დასავლურ გზაზე და ატარებს დასავლური ღირებულებების პოლიტიკას. ალიანსის წევრობა უამრავ ცვლილებასთანაა დაკავშირებული და ამ ცვლილებებს დრო სჭირდება. ნატოს წევრობა საჭიროა იმისათვის, რომ საქართველო უფრო ძლიერი სახელმწიფო გახდეს, მაგრამ თუ მზადყოფნა არ იქნება სარგებლის ნაცვლად შესაძლოა პირიქით საზიანოც კი იყოს. მთვარია სახელმწიფომ არ შეიცვალოს პოლიტიკური კურსი, რომელსაც ქვეყნის მოსახლეობა ირჩევს, ხოლო სახელმწიფო მოხელეებმა ეს პოლიტიკური კურსი განახორციელონ.

დასკვნა არსებობდა მოსაზრება, რომ მონტენეგროსათვის მაპის მინიჭება 6

http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_38988. htm ბოლო ნახვა 10.11.2016

გამოყენებული ლიტერატურა  

     

http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_38988.htm ბოლო ნახვა 10.11.2016ლ Journal of Slavic Military Studies. Oct-Dec2016, Vol. 29 Issue 4, p602-625. 24p article: Partnership for a Secure Future: Montenegrin Road to NATO from 2006 to 2015ლ http://yata.ge/ge/?p=803 ბოლო ნახვა 10.11.2016; http://carnegie.ru/commentary/?fa=62232 ბოლო ნახვა 10.11.2016; http://warontherocks.com/2016/06/step-on-the-gas-montenegros-road-to-natomembership/ ბოლო ნახვა 10.11.2016; http://cepa.org/montenegro-on-track-for-NATO ბოლო ნახვა 10.11.2016; http://nationalinterest.org/feature/montenegros-risky-assession-nato-18010 ბოლო ნახვა 10.11.2016; http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_49736.htm.

თათია ვახტანგაძე

„ისლამური სახელმწიფო - ტერორიზმთან ბრძოლის ახალი ეტაპი“

შესავალი ერაყისა და ლევანტის ისლამური სახელმწიფოსთან ბრძოლა თანამედროვე საერთაშორისო საზოგადოების ერთ-ერთი უმთავრესი გამოწვევაა. ტერორისტული ორგანიზაცია 2011 წლიდანვე აქტიურად ჩაერთო სირიის სამოქალაქო ომის პროცესებში, რასაც 2014 წელს დაჯგუფების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე ხალიფატის დაარსების გამოცხადება მოჰყვა, ხოლო 2015 წლის ნოემბერში პარიზში განხორციელებულმა ტერაქტმა მთელ ცივილიზებულ სამყაროს დაანახა ტერორიზმის წინააღმდეგ გაერთიანებული ძალების მაქსიმალური მობილიზებით ბრძოლის აუცილებლობა.

კვლევის მიზანი და ამოცანები ნაშრომის მიზანი ,ერთი მხრივ, ნატოსა და მისი პარტნიორების ახლანდელი კოოპერაციის დახასიათება და სამომავლო პერსპექტივების განსაზღვრაა, ხოლო მეორე მხრივ ისლამური სახელმწიფოს ამჟამინდელი მდგომარეობის შეფასება და საერთაშორისო კოალიციასთან

სამომავლო განხილვა.

ბრძოლის

ბერკეტების

კვლევის კითხვები და მეთოდოლოგია კვლევის მიზნებიდან გამომდინარე, ნაშრომის მთავარი საკვლევი კითხვა ასე ფორმულირდება: როგორია ისლამური სახელმწიფოს პოლიტიკური, ეკონომიკური და სამხედრო დანაკარგების გავლენა მის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე გავლენის შენარჩუნების შესაძლებლობებზე? შესაბამისად, ნაშრომის დამოუკიდებელი ცვლადი იქნება ისლამური სახელმწიფოს პოლიტიკური, ეკონომიკური და სამხედრო დანაკარგების ხარისხი, რომელსაც, შესაძლოა, გავლენა ჰქონდეს კონტროლირებადი ტერიტორიების შენარჩუნების შესაძლებლობაზე. ზემოხსენებულ შეკითხვაზე პასუხის გასაცემად გამოყენებული იქნება კვლევის შემდეგი მეთოდოლოგია უმთავრესად მეორეული წყაროების, სტატისტიკური მონაცემების, ოფიციალური ცნობებისა და ანალიტიკური დოკუმენტების კონტენტ ანალიზი. 24

ლიტერატურის მოკლე შინაარსი იქიდან გამომდინარე, რომ ისლამურ სახელმწიფოსთან ბრძოლის საკითხებზე ზუსტი ცნობების მოპოვება დიდ სირთულეს წარმოადგენს, ძირითადად გამოყენებული იქნება გავლენიანი გამოცემებისა და ექსპერტთა ანალიტიკური სტატიები და მოსაზრებები, რაც მეტ ობიექტურობასა და სიცხადეს შესძენს ნაშრომს. „ისლამური სახელმწიფო“/ISIS/ISIL კაცობრიობის ისტორიაში ერთ-ერთი უსასტიკესი ტერორისტული დაჯგუფებაა, რომელიც 2014 წლიდან დამოუკიდებლად მოქმედებს. ISIS აკონტროლებს ტერიტორიების ნაწილს ერაყსა და სირიაში. ორგანიზაციის მიზანია შეიერთოს მთელი ლევანტი ლიბანი, ისრაელი, პალესტინა, იორდანია, კვიპროსი და სამხრეთი თურქეთი. ორგანიზაციის მოქმედების შედეგად ბოლო რამდენიმე წელიწადში განხორციელდა რეგიონული თუ მასშტაბური ხასიათის ტერაქტები, რომლებმაც იმსხვერპლა ათასობით ადამიანის სიცოცხლე, ხოლო სამხედრო შეტაკებების შედეგად საცხოვრებელი ადგილის დატოვება მოუწია ათასობით ადამიანს. მიწასთან გასწორდა ერაყისა და სირიის არაერთი ქალაქი. მას შემდეგ, რაც 2016 წლის ივლისის ვარშავის სამიტზე ნატოს წევრი სახელმწიფოები კიდევ ერთხელ შეთანხმდნენ „ისლამური სახელმწიფოს“ წინააღმდეგ ბრძოლის გაძლიერების აუცილებლობაზე, აქტუალური გახდა ტერორიზმთან ბრძოლის ახალი

სტრატეგიის შეფასება. დასავლურმა კოალიციამ 17 ოქტომბერს დაიწყო ამ სტრატეგიის განხორციელება ოპერაცია ერაყის სიდიდით მეორე ქალაქ მოსულის გასათავისუფლებლად, სადაც ISIS-ის წინააღმდეგ ერაყის არმია, ქურთული პეშმერგას შენაერთები და საერთაშორისო კოალიციის ავიაცია იბრძვის.

ISIS-ის ეკონომიკური კრიზისი და პერსპექტივები შექმნის დღიდან ისლამური სახელმწიფო ფინანსურ რესურსებს სხვადასხვა წყაროდან იღებს ნავთობით უკანონო ვაჭრობიდან შემოსული თანხები, მძევლების გამოსყიდვით და ქურდობით მიღებული თანხები, ბანკების ძარცვითა და მოსახლეობისთვის დაწესებული გადასახადებიდან მიღებული ფინანსები და ა.შ. უფრო კონკრეტულად: ბანკებისგან ჩამორთმეული - $500მლნ $1 მლრდ ნავთობი - $480 მლნ წელიწადში ფასეული არტეფაქტების გაყიდვა $100 მლნ გადასახადები - $48 მლნ თვეში

მძევლების გამოსყიდვით მიღებული $20 მლნ წელიწადში.1 მიუხედავად ამისა, აღსანიშნავია, რომ ეს მაჩვენებლები თვიდან თვემდე იცვლება, კერძოდ - მცირდება. ისლამური სახელმწიფოს ეკონომიკური კრიზისი არაერთმა ფაქტორმა განაპირობა: პირველ რიგში, ამის მიზეზი გახდა კონტროლირებული ტერიტორიების შემცირება, რადგან ისლამური სახელმწიფოს შემოსავლებისა სიდიდე პროპორციულია მოსახლეობისა და რესურსების კონტროლისა. 2015 წელს ISIS-მა დაკარგა ერაყში კონტროლირებული ტერიტორიის 40%, ასევე - ტერიტორიები ჩრდილოაღმოსავლეთ სირიაში(20%), საიდანაც ორგანიზაცია იღებდა ნავთობის მნიშვნელოვან მარაგს და სარგებლობდა სასოფლო-სამეურნეო სავარგულებით. ჯიჰადისტებმა საერთო ჯამში 2015 წლის შემდეგ დაკარგეს ტერიტორიების მეოთხედი, აქედან 16% 2016 წელს. 2 ტერიტორიების შემცირების შედეგად დაჯგუფებამ დაკარგა მნიშვნელოვანი ადამიანური რესურსიც, რომლისგანაც გადასახადებითა და მძევლების გამოსყიდვით მიღებული თანხებით მნიშვნელოვნად ავსებდა ორგანიზაციის ბიუჯეტს.

Tim Lister, 2015. Is ISIS going broke? http://edition.cnn.com/2016/03/04/middleeast/isisfinance-broke-lister/ 2 Daniel Pipes, 2016, ISIS is collapsing. http://www.danielpipes.org/16626/isis-is-collapsing

მეორე მთავარი მიზეზი, რამაც ორგანიზაციის ეკონომიკური კრიზისი განაპირობა, არის ნავთობის საბადოებსა და გამწმენდ ქარხნებზე დასავლური ავიაციის თავდასხმები და ამავე ნავთობთან დაკავშირებული კონტრაბანდისტული ვაჭრობის გართულება. ასევე საჰაერო თავდასხმები ორგანიზაციის ნაღდი ფულის რამდენიმე საცავზე. 3 ფინანსური პრობლემების მესამე და ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს მიზეზად იქცა ISIS-ის ეკონომიკური სისტემის რამდენიმე მეთაურის ლიკვიდაცია (მაგალითად, 2015 წლის ნოემბერში მოკლეს აბუ სალაჰი). მეოთხე მთავარი მიზეზად შეიძლება მივიჩნიოთ ის ფაქტი, რომ ოფიციალურად, ხალიფატის ეკონომიკა იზოლირებულია დანარჩენი მსოფლიოსგან, რაც აფერხებს მის განვითარებას და ართულებს რესურსებით ვაჭრობას. მკაცრდება სავაჭრო „პარტნიორი“ ქვეყნების მიერ დაწესებული კონტროლი და შეზღუდვები. ამ ფაქტორთა უარყოფითი გავლენა ორგანიზაციის ბიუჯეტზე ნათელია, რადგან სხვადასხვა მონაცემის თანახმად, დაჯგუფების ბიუჯეტი $7 მილიარდიდან $1.5 მილიარდამდე 4 შემცირდა.

Tim Lister, 2016. Is ISIS going broke? http://edition.cnn.com/2016/03/04/middleeast/isisfinance-broke-lister/ 4 Tim Lister, 2016. Is ISIS going broke? http://edition.cnn.com/2016/03/04/middleeast/isisfinance-broke-lister/

მეტი თვალსაჩინოებისთვის შეგვიძლია, განვიხილოთ რამდენიმე კონკრეტული მაგალითი, რომელიც ხსნის ორგანიზაციის ბიუჯეტის ამგვარად შემცირების მიზეზებს: CNN-ის ინფორმაციით, ნავთობის წარმოება 60-% ით შემცირდა. 2014 წლის ზაფხულიდან 2015 წლის ოქტომბრამდე ნავთობის ყოველდღიური წარმოება 70 ათასი ბარელიდან 20 ათას ბარელამდე დავარდა.5 ორგანიზაციამ დაკარგა ისეთი მნიშვნელოვანი ქალაქები, როგორებიცაა რამადი, თირკითი და ფალუჯა ერაყში, ხოლო პალმირა, კობანი, ქარიატაინი და მანჯიბი სირიაში. მანჯიბის დაკარგვით ISIS-მა დაკარგა კონტაქტი თურქეთის საზღვართანაც, რაც ნიშნავს იმას, რომ შეფერხდება როგორც უცხოელ მებრძოლთა მიღება, ასევე ამ გზით სამხედრო აღჭურვილობისა და შეიარაღების შემოტანა. ამასთან, შემცირდა გადასახადებისგან მიღებული თანხების მოცულობაც, რადგან დაშინებული მოსახლეობა მაქსიმალურად ცდილობს ISIS-ის მიერ კონტროლირებული ტერიტორიების დატოვებას. ყოველივე ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, ISIS-ის ეკონომიკური კრიზისის მიზეზები ნათელია, თუმცა არ ჩანს ის გზები, რომელთა

საშუალებითაც, შესაძლოა, დაჯგუფებამ მოახერხოს მდგომარეობის გამოსწორება, რაც უთუოდ შეუწყობს ხელს საერთაშორისო კოალიციის წარმატებულ ბრძოლას ტერორისტული ორგანიზაციის წინააღმდეგ.

საერთაშორისო კოალიციის ახალი სტრატეგია და მოქმედებები 2014 წელს მსოფლიოსთვის ერთ-ერთ მთავარ გამოწვევად ISIS-ის წინააღმდეგ ბრძოლა იქცა. ნატოს საჰაერო ძალები ამ დროიდანვე ახორციელებს საჰაერო თავდასხმებს და მხარს უჭერს ქურთებსა და ერაყელებს, რის შედეგადაც დაჯგუფებამ ზემოხსენებული დანაკარგები განიცადა ამ პერიოდში ISIS-ის არაერთი სამხედრო პუნქტის გვირაბების, იარაღის საწყობების, ბომბებისა და ნაღმსატყორცნების განადგურებით. მაგალითად, კოალიციის ერთ-ერთი გეგმა, “მიქცევამოქცევის ტალღა II” ორიენტირებული იყო გაზისა და ნავთობის გამანაწილებელ ქარხნებისა და ნავთობის მარაგის მქონე პუნქტების განადგურებაზე. შედეგად, კოალიცია 2015 წლის ნოემბერში თავს დაესხა და გაანადგურა სირიაში (Dier Ezzour-ში) მყოფი 283 ნავთობ-ტანკერი.6

Tim Lister, 2016. Is ISIS going broke? http://edition.cnn.com/2016/03/04/middleeast/isisfinance-broke-lister/

ვარშავის სამიტის შეთანხმების შესაბამისად ISIS-ის წინააღმდეგ ბრძოლა აქტიურ ფაზაში სწორედ წელს, თითქმის ერთი თვის წინ შევიდა, კერძოდ, დაიწყო ბრძოლა ერაყის სიდიდით მეორე ქალაქის, მოსულის გასათავისუფლებლად, რომელიც ISIS-მა 2014 წელს დაიკავა. ხსენებულ ოპერაციაში მონაწილეობს ერაყის არმია და ქურთული პეშმერგას დანაყოფები დასავლური კოალიციის საჰაერო ძალების დახმარებით, რომელთაც აშშ ხელმძღვანელობს. 7

გაარღვიეს მოსულის სამხრეთით მდებარე თავდაცვითი ხაზი, რითაც საგრძნობლად მიუახლოვდნენ ქალაქს.8

კოალიციური ძალების მიზანია, პირველ რიგში, მოსულის ირგვლივ არსებული ტერიტორიის აღება, ალყის შევიწროვება, იმ მარშრუტების გადაკეტვა, საიდანაც ისლამური სახელმწიფო მარაგს იღებს და ტერიტორიის იზოლაცია.

მნიშვნელოვანი წარმატებაა ისიც, რომ 7 ნოემბერს ქურთული პეშმერგას შენაერთები შეიჭრნენ ქალაქ ბაშიქაში, რომელიც მოსულიდან ჩრდილოაღმოსავლეთით, 12 კილომეტრში მდებარეობს. ეს ქალაქი წარმოადგენდა მნიშვნელოვან სტრატეგიულ ობიექტს ისლამური სახელმწიფოსთვის და ერთ-ერთ მთავარ დამცავ ფარს ერაყის არმიისა და ქურთული 10 შენაერთებისაგან.

ისლამური სახელმწიფოს წინააღმდეგ მიმართული ოპერაციის პირველ კვირაში ერაყელებისა და ქურთების შენაერთებმა აიღეს მოსულის აღმოსავლეთითა და სამხრეთით მდებარე სოფლები და მოსახლეობას დასავლეთით დაუტოვეს გზა სირიაში გასაქცევად. თავდაპირველად ქურთთა 4000-კაციანმა ჯარმა დაიწყო მოქმედებები ქალაქის აღმოსავლეთით მდებარე 10 სოფლის გასათავისუფლებლად. ამერიკული ძალების დახმარებით ერაყელებმა

Sarah Almukhtar, 2016. The battle for Mosul: Changes on the ground in the first week. http://www.nytimes.com/interactive/2016/10/17/w orld/middleeast/iraq-mosul-isis-map.html

ერაყის არმიის მნიშვნელოვანი წინსვლაა ქალაქ შურაში შეჭრა, რითაც იგი სამხრეთის მხრიდან 20 მილით (30კმ) მიუახლოვდა მოსულს. ეს ქალაქი ISIS-ის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ბაზას წარმოადგენდა, საიდანაც დაჯგუფება ბრძოლისთვის საჭირო რესურსებს იღებდა.9

8 ნოემბრის ინფორმაციით, საბოლოო ჯამში, ISIS-ის მხარეს დაღუპულთა რიცხვი 2000-ს აღემატება. ეს 8

Sarah Almukhtar, 2016. The battle for Mosul: Changes on the ground in the first week. http://www.nytimes.com/interactive/2016/10/17/w orld/middleeast/iraq-mosul-isis-map.html 9 ALJAZEERAH, 2016. Attacks Intensify on Mosul by NATO and Iraqi Government Forces http://aljazeerah.info/News/2016/October/29%20n/ Attacks%20Intensify%20on%20Mosul%20by%20N ATO%20and%20Iraqi%20Government%20Forces, %20Hashd%20Militiamen%20Torture%20Mosul% 20Civilians,%20October%2029,%202016.htm 10 BBC, 2016. Islamic State and the crisis in Iraq and Syria in maps. http://www.bbc.com/news/worldmiddle-east-27838034

რაოდენობა ISIS-ის მებრძოლთა თითქმის ნახევარს შეადგენს. საერთაშორისო კოალიციის საჰაერო თავდასხმის შედეგად დაიღუპნენ: აბუ მარიამის სახელით ცნობილი ISIS-ის სამხედრო ხელმძღვანელი, ISIS-ის პროპაგანდისტული ვიდეოების მთავარი შემქმნელი შეატა ალ მასრი და ფინანსური განყოფილების ერთ-ერთი ხელმძღვანელი ფარეს აბუ ბაქრი.11 ზემოხსენებული მონაცემები ცხადყოფს კოალიციური ძალების უპირატესობას და გვიჩვენებს, რომ ISIS-ის წინააღმდეგ ბრძოლის ახალი სტრატეგია - გადამწყვეტი შეტევა ისლამური სახელმწიფოს უკანასკნელ ძლიერ საყრდენზე ერაყში, კოალიციის წარმატებით მიმდინარეობს.

ISIS მოსულის კონფლიქტში ისლამურმა სახელმწიფომ მოსული 2014 წელს დაიკავა და ქალაქი ჯერჯერობით კვლავ მის ხელშია. საერთაშორისო კოალიციის წინააღმდეგ ბრძოლაში მოსულის შესანარჩუნებლად 2016 წლის 17 ოქტომბრიდან ISIS-ის დაახლოებით 4500 მებრძოლი ჩაება. 12

Mohamed Mostafa. 2016. ISIS military commander of Baghdad killed in airstrike. http://www.iraqinews.com/iraq-war/isis-militarycommander-baghdad-killed-airstrike/

მიუხედავად შესუსტებული პოზიციებისა, ისლამური სახელმწიფო კოალიციის თავდასხმებს მოუმზადებელი არ შეხვედრია: მოსულის ქვეშ მათ გაიყვანეს გვირაბების ქსელი და დაამონტაჟეს ასაფეთქებელი მოწყობილობები. პენტაგონის ინფორმაციით, ISIS-ის მებრძოლებმა დაწვეს საბურავები და საწვავი, რათა კვამლით კოალიციის საჰაერო ძალებისთვის გაერთულებინათ თავიანთი მოქმედებების იდენტიფიკაცია.13 ISIS ცოცხალ ფარად იყენებს მშვიდობიან მოსახლეობას - ამ მიზნით ტერორისტებმა 1600-მდე ადამიანი დაატყვევეს. პარალელურად, დაჯგუფება აიძულებს მოზარდ ბიჭებს, მიიღონ მონაწილეობა ომში. უკანასკნელ პერიოდში ISIS-მა მნიშვნელოვანი თავდასხმა განახორციელა ქალაქ თიკრითის მახლობლად მდებარე ნავთობსარეწზე, რომელიც ერაყს ეკუთვნის. 14 ISIS-მა მოსულის ბრძოლაში ასობით მებრძოლი დაკარგა. ასეთ კრიზისულ მდგომარეობაში ისლამური სახელმწიფო ჯიჰადისტთა მობილიზებას დღესაც სხვადასხვა ხერხით ცდილობს, მაგალითად, ის 13

Sarah Almukhtar, 2016. The battle for Mosul: Changes on the ground in the first week. http://www.nytimes.com/interactive/2016/10/17/w orld/middleeast/iraq-mosul-isis-map.html 14

Sarah Almukhtar, 2016. The battle for Mosul: Changes on the ground in the first week. http://www.nytimes.com/interactive/2016/10/17/w orld/middleeast/iraq-mosul-isis-map.html

TRT, 2016. “მოსულის ოპერაციის დაწყებიდან 23 დღე გავიდა“. http://www.trt.net.tr/georgian/regioni-da-sak-artvelo/2016/11/08/mosulis-operac-iis-dacqebidan-23dg-e-gavida-605930;

$400 ჰპირდება თვითმკვლელი ტერორისტების ოჯახებს, რათა თვითმკვლელობამ რელიგიური სულისკვეთება გაუღვივოს ხალხს, აჩვენოს, რომ მათ ბრძოლას რელიგიური მოტივი აქვს და ამის საფუძველზე მიიმხროს ისინი. მოსულის ოპერაციის მიმდინარეობის პერიოდში არაერთმა ჯიჰადისტმა მოიკლა თავი, 15 თუმცა რთული სათქმელია, რამდენად საკმარისი იქნება ამგვარი თავგანწირვა ისლამური სახელმწიფოს ურთულესი მდგომარეობიდან გამოსაყვანად.

ISIS-ის მომავალი ISIS- ის დაშლა უახლოეს მომავალში გარდაუვალია. მისი დაშლის მთავარ მიზეზებად შეიძლება შემდეგი ფაქტორები განვიხილოთ; 1.ორგანიზაციის მხარდამჭერთა და მებრძოლთა ერთგულების დაკარგვა, რადგან ისინი მხარს უჭერდნენ ხალიფატს და იმედი გაუცრუვდათ ISIS-მა უკვე დაკარგა მებრძოლთა ნახევარი. 16 2. დამორჩილებული მოსახლეობის გაუსაძლისი, მძიმე პირობები და მუდმივი ტერორის ქვეშ ყოფნა. ისინი იტანჯებიან სიღატაკითა და ტერორისტთა სისასტიკით, რის გამოც ისინი ცდილობენ ორგანიზაციის მიერ 15

Loaa Adel. 2016 ISIS grants $400 to reward family of suicide bomber. http://www.iraqinews.com/iraq-war/isis-grant400-reward-family-suicide-bomber/ 16 Helena Merriman, 2016. Is so-called Islamic State finished? http://www.bbc.com/news/worldmiddle-east-37550300

კონტროლირებული ტერიტორიის დატოვებას, შედეგად კი მცირდება ორგანიზაციის მიერ გადასახადების სახით მიღებული შემოსავლები. 3. საგარეო მტრების რიცხვის ზრდა. ISIS თვლის, რომ მტრების სიმრავლე მათ წმინდა მიზანს ააშკარავებს, თუმცა რეალურად, საერთაშორისო კოალიციის გაძლიერება მნიშვნელოვნად ასუსტებს ისლამურ სახელმწიფოს. ორგანიზაცია დიდი ხნის წინ დადგა ამ პრობლემების წინაშე, მაგრამ დღეს ყველა ეს პრობლემა გამწვავებულია და დაჯგუფების დაშლას წინასწარმეტყველებს. ერთი წლის წინ რთული წარმოსადგენი იყო, რომ ISIS ასე დასუსტდებოდა. ISIS-ის ეკონომიკა უარესდება, ნავთობის მარაგი იცლება, მას არ ჰყოფნის ტექნოლოგიური განვითარება, რომ მოძველებული აღჭურვილობა განაახლოს. ისლამური სახელმწიფო კარგავს ტერიტორიებსა და მებრძოლებს (აშშ-ს ინფორმაციით, 2014-დან დღემდე ლიკვიდირებულია 25 000 მებრძოლი) 17 , რაც ხალიფატის მოშლის მთავარ საფუძველს წარმოადგენს და უახლოეს მომავალში ამ შედეგს მოსულში დასრულებული ოპერაცია გვიჩვენებს.

მოსულის ბრძოლის შესაძლო შედეგები და ISIS-ის მემკვიდრეობა დიდი ალბათობით, ხალიფატის დამყარების მცდელობა სირიასა და 17

Daniel Pipes, 2016, ISIS is collapsing. http://www.danielpipes.org/16626/isis-is-collapsing

ერაყში, მოსულის აღების შედეგად, უახლოეს მომავალში საბოლოოდ აღმოიფხვრება, მაგრამ ეს არ ნიშნავს მებრძოლი დაჯგუფებების მთლიანად განადგურებას. სავარაუდოდ, არსებობას განაგრძობს ISIS-ის „მემკვიდრე“. აშშ-ს ანტიტერორისტული ცენტრის მტკიცებით, ISIS მოქმედებს მსოფლიოს 18 ქვეყანაში: პაკისტანი, ავღანეთი, ლიბია, ნიგერია, სომალი და სხვა. მხარდამჭერი შტოები იდენტიფიცირებულია მალიში, ეგვიპტეში, სომალში, ბანგლადეშში, ინდონეზიასა და ფილიპინებზე. სავარაუდოდ, ISIS-ის კონტროლირებად ტერიტორიებზე კვლავ გაგრძელდება მცირე კონფლიქტები. ეს არ იქნება ისეთი დიდი კატასტროფა, როგორიც ISIS-ის განვითარების შემთხვევაში იქნებოდა, მაგრამ კონფლიქტები გაგრძელდება და მათ საფუძველს შექმნის სახეცვლილი ISIS. მოსულის ბრძოლით ხალიფატი დაიშლება, ხოლო ახლო აღმოსავლეთი გათავისუფლდება მასობრივი ტერორისაგან, მაგრამ ეს პროცესები უამრავი პრობლემის მომტანიც იქნება. გაეროს ჰუმანიტარულ საქმეთა საკოორდინაციო ცენტრი ავრცელებს ინფორმაციას, რომლის თანახმადაც, ამ დრომდე მოსულის ოპერაციის შედეგად დევნილთა რიცხვს 40 000მდე ადამიანი შეემატა და მათი რაოდენობა, სავარაუდოდ, კიდევ გაიზრდება. ცხადია, ამ ადამიანებს სჭირდებათ თავშესაფარი და ფინანსური მხარდაჭერა. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ

ერაყის ქალაქ მოსულიდან განდევნილი ჯიჰადისტები შესაძლოა, ევროპაში დაბრუნდნენ. ჯულიან კინგის მონაცემებით (ევროკომისარი კოალიციის უსაფრთხოების საკითხებში), ბოლო წლებში ევროკავშირის დაახლოებით 2 500 მოქალაქე გაემგზავრა ერაყსა და სირიაში, სადაც ექსტრემისტულ დაჯგუფება ისლამურ სახელმწიფოს შეუერთდა, ხოლო, როგორც კინგმა გერმანულ გამოცემა Die Welt-თან განაცხადა, ევროპაში რადიკალი ისლამისტების მასობრივი ნაკადი ნაკლებად მოსალოდნელია, თუმცა მცირე რაოდენობითაც კი ისინი საფრთხეს წარმოადგენენ. 18

დასკვნა მოსულის სპეცოპერაცია დღესაც გრძელდება. კოალიცია უშუალოდ ქალაქ მოსულში ჯერ არ შესულა, მაგრამ მათი ძალისხმევით უკვე გათავისუფლდა მოსულის გარშემო მდებარე არაერთი ქალაქი და სოფელი, რის შედეგადაც კოალიცია უფრო და უფრო უახლოვდება ქალაქ მოსულს. არავინ იცის, როდის დასრულდება ოპერაცია, მაგრამ ამ დროის განმავლობაში მოსალოდნელია ISIS-ის დასუსტება, რის შედეგადაც ქალაქის აღება უფრო გამარტივდება. სტატისტიკური მონაცემები და დღევანდელი სურათი გვიჩვენებს, რომ 18

NEWPOSTS. 2016. „მოსულიდან განდევნილი ჯიჰადისტები შესაძლოა, ევროპაში ჩავიდნენ ევროკომისარი“. http://www.newposts.ge/?l=G&id=122677;

ისლამური სახელმწიფოს ტერიტორიულმა, სამხედრო და შესაბამისად, ეკონომიკურმა დანაკარგებმა გადამწყვეტი როლი ითამაშა კონტროლირებულ ტერიტორიებზე გავლენის შენარჩუნების შესაძლებლობაზე და ISIS-ს აღარ დაუტოვა, ერთი მხრივ, საერთაშორისო კოალიციის წინააღმდეგ ბრძოლის მნიშვნელოვანი ბერკეტები, ხოლო მეორე მხრივ უკანასკნელი საყრდენი ქალაქის შენარჩუნების შესაძლებლობა.

ზემოხსენებულ ოპერაციებში რასაკვირველია, უმნიშვნელოვანესი წვლილი შეიტანა ნატოს ტერორიზმთან ბრძოლის ახალმა სტრატეგიამ და თუკი მოკავშირეები ასეთივე წარმატებით მოახერხებენ ურთიერთშეთანხმებული მოქმედების გაგრძელებას, შესაძლოა, ისლამური სახელმწიფოს „მემკვიდრეობა“ აღარც ისეთი მძიმე აღმოჩნდეს, როგორც მოვლენათა შესაძლო განვითარების განხილვისას აღვნიშნეთ.

გამოყენებული ლიტერატურა



Mostafa, Mohamed. 2016. Scores of ISIS dead and wounded by airstrikes in Mosul, Anbar (ნოემბერი). ინტერნეტი http://www.iraqinews.com/iraq-war/scores-isisdead-wounded-airstrikes-mosul-anbar/ ; ბოლო ნახვა, 8 ნოემბერი, 2016; BBC. 2016. Mosul battle: Kurdish forces push into IS-held Bashiqa. BBC online. Home page on-line. ინტერნეტი. http://www.bbc.com/news/world-middle-east-37894809; ბოლო ნახვა, 7 ნოემბერი, 2016; Mostafa, Mohamed. 2016. ISIS military commander of Baghdad killed in airstrike. (ნოემბერი). ინტერნეტი. http://www.iraqinews.com/iraq-war/isis-militarycommander-baghdad-killed-airstrike/ ბოლო ნახვა, 8 ნოემბერი, 2016; Adel, Loaa. 2016 ISIS grants $400 to reward family of suicide bomber. (ნოემბერი). ინტერნეტი. http://www.iraqinews.com/iraq-war/isis-grant-400-reward-familysuicide-bomber/ ბოლო ნახვა, 7 ნოემბერი, 2016; Hokayem, Emile. 2016. The end of the Islamic State will make the Middle East worse. (ოქტომბერი). ინტერნეტი https://www.washingtonpost.com/posteverything/wp/2016/10/28/the-end-of-theislamic-state-will-make-the-middle-east-worse/?utm_term=.e63947b5311f ბოლო ნახვა, 28 ოქტომბერი, 2016; Pipes, Daniel. 2016. ISIS is collapsing (აპრილი). ინტერნეტი. http://www.danielpipes.org/16626/isis-is-collapsing ბოლო ნახვა, 27 ნოემბერი, 2016; 32



Almukhtar, Sarah and Wallace, Tim. 2016. The Battle for Mosul: Changes on the Ground in the First Week (ოქტომბერი). ინტერნეტი.http://www.nytimes.com/interactive/2016/10/17/world/middleeast/iraqmosul-isis-map.html ბოლო ნახვა, 29 ოქტომბერი, 2016; Lister, Tim. 2016. Is ISIS going broke? (ივნისი). ინტერნეტი. http://edition.cnn.com/2016/03/04/middleeast/isis-finance-broke-lister/ ბოლო ნახვა, 27 ოქტომბერი, 2016;. TRT. 2016, „მოსულის ოპერაციის დაწყებიდან 23 დღე გავიდა“. TRT online. Home page on-line. ინტერნეტი. http://www.trt.net.tr/georgian/regioni-da-sak-artvelo/2016/11/08/mosulis-operac-iis-dacqebidan-23-dg-e-gavida-605930; ბოლო ნახვა, 8 ნოემბერი. 2016; NEWPOSTS. 2016. „მოსულიდან განდევნილი ჯიჰადისტები შესაძლოა, ევროპაში ჩავიდნენ - ევროკომისარი“. NEWPOST online. Home page on-line. ინტერნეტი. http://www.newposts.ge/?l=G&id=122677; ბოლო ნახვა, 8 ნოემბერი, 2016; Merriman, Helena. 2016. Is so-called Islamic State finished? (ოქტომბერი.) ინტერნეტი. http://www.bbc.com/news/world-middle-east-37550300 ბოლო ნახვა, 28 ოქტომბერი, 2016; Kalin, Stephen and Rasheed, Ahmed. 2016. Attacks Intensify on Mosul by NATO and Iraqi Government Forces, Hashd Militiamen Torture Mosul Civilians. (ოქტომბერი). ინტერნეტი. http://aljazeerah.info/News/2016/October/29%20n/Attacks%20Intensify%20on%20M osul%20by%20NATO%20and%20Iraqi%20Government%20Forces,%20Hashd%20Mi litiamen%20Torture%20Mosul%20Civilians,%20October%2029,%202016.htm ბოლო ნახვა, 30 ოქტომბერი, 2016.

ეთერ ბურდული ნატოში გაწევრიანების ვადები - საგარეო პოლიტიკური კურსის ცვლილებების საფუძველი ?!

შესავალი 2016 წლის 8 – 9 ივლისს, ვარშავაში გაიმართა NATO-ს სამიტი, სადაც 139 პუნქტიან კომუნიკეში შეტანილი გადაწყვეტილებები განიხილეს. სამიტს საქართველოს წარმომადგენლებიც ესწრებოდნენ და მათთვის სამიტის დაწყებამდეც იყო ცნობილი, რომ ვარშავაში საქართველო მაპს ალიანსში გაწევრიანების სამოქმედო გეგმას არ მიიღებდა და არც ელოდა, შეხვედრაზე ნატო-ს მიერ საქართველოს თავდაცვისუნარიანობის გაძლიერებისთვის გადადგმულ შესაძლო ნაბიჯებზე ისაუბრებდნენ. დოკუმენტში უარყოფითადაა შეფასებული რუსეთის მიერ საქართველოსა და უკრაინის წინააღმდეგ გადადგმული ნაბიჯები, მის მიერ ქვეყნების ტერიტორიის ანექსია, მისი ქმედებები სირიის კრიზისის ფარგლებში, ბალტიის, შავ, ჩრდილოატლანტიკურ და ხმელთაშუა ზღვების რეგიონებში და სხვა. ალიანსი აღიარებს საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას. კომუნიკეს შინაარსიდან ირკვევა, რომ ნატო-სათვის მთავარი გამოწვევა რუსეთიდან მომდინარე სამხედრო საფრთხე და მის მიერ საერთაშორისო სამართლის პრინციპების უხეში დარღვევაა. (“Warsaw Summit

Communique”) საქართველოს უსაფრთხოებისა და თავდაცვისუნარიანობის გასაუმჯობესებლად ნატო-მ გადაწყვიტა საზღვაო უსაფრთხოების, თავდაცვის, სპეციალური დანიშნულების, ავიაციისა და ქართული ჯარის განვითარებისათვის სხვა მნიშვნელოვანი მიმართულებებით ინვესტიციების განხორციელება. (“Decisions made at NATO Warsaw Summit”) შავი ზღვის რეგიონში უსაფრთხოების გაზრდის მიზნით მიღებულ გადაწყვეტილებაზე რუსეთმა საპასუხო რეაქცია იქონია. ის აფრთხილებს ნატო-ს, რომ შავ ზღვაში ალიანსის სამხედრო აქტივობა ნეგატიურ შედეგს გამოიღებს, ვინაიდან ალიანსის მიერ სამხედრო წარმომადგენლობის გაზრდის საპასუხოდ, რუსეთიც გაზრდის თავის საზღვაო დაჯგუფებას, რათა, ბალანსი შენარჩუნდეს. („ნატოს ვარშავის სამიტის შედეგები პასუხები ძირითად კითხვებზე“) ამ კონკრეტულ შემთხვევაში საქართველოს როლი "უსაფრთხოების დილემის" წინაშე მდგომი აქტორების გადაწყვეტილებების შორიდან დაკვირვებაა. ქვეყნის საგარეო ვითარება თითქოს იგივე რჩება, ვინაიდან, ერთი მხრივ, პოზიტიურ გარემოში ყოფნა (ნატო კომუნიკეში 34

აღნიშნავს, რომ აპირებს საქართველოს უსაფრთხოებისა და თავდაცვისუნარიანობის მფარველობას) კვლავ ზრდის საფრთხეს რუსეთიდან მომავალი "მუქარის" სახით. გასათვალისწინებელია ის ფაქტიც, რომ საქართველოს ძალისხმევის მიუხედავად, მაპის მოპოვების პროცესი კვლავ შენელებულია. ამასთანავე, თუ გავითვალისწინებთ ეროვნულ დემოკრატიული ინსტიტუტის მიერ ჩატარებული გამოკითხვისა და 2014 წლის ადგილობრივი არჩევნების შედეგებს (გამოკითხვამ აჩვენა, რომ ადამიანების რიცხვი, რომლებსაც სურთ ევრაზიულ კავშირში გაწევრიანება, 2013 წლის აგვისტოდან (11%) 2016 წლის მარტისთვის (20%) საგრძნობლად გაიზარდა, 2014 წლის ადგილობრივ არჩევნებში კი პრორუსულმა პარტიებმა პროპორციული ხმების 20% მოიპოვა) შესაძლოა ჩამოგვიყალიბდეს შეხედულება, რომ "ნატო-სკენ სწრაფვაში პროგრესის ნაკლებობამ შესაძლოა საქართველო რუსეთისკენ მოაბრუნოს" - როგორც ამას Reuters აცხადებს თავის სტატიაში. (“Lack of progress on NATO may turn Georgia towards Russia”)

საგარეო პოლიტიკური კონცეფციის მნიშვნელობა საგარეო პოლიტიკური მიმართულების განსაზღვრება და მასზე გავლენის მომხდენი ფაქტორები საქართველოს გეოპოლიტიკური

უნიკალური მდებარეობა აქვს,

დიდი იმპერიების ინტერესების სფეროების საზღვარზე ცხოვრება პატარა ქვეყნისთვის დიდ საფრთხეებთანაა დაკავშირებული და ამავე დროს, სწორი დიპლომატიური სტრატეგიისა და ტაქტიკის გატარების შემთხვევაში დიდ ბენეფიტებსაც იძლევა. („საქართველო როგორც საერთაშორისო მოთამაშე“). სკეპრიკურ დამოკიდებულებას არ იმსახურებს და ეჭვგარეშეა ფაქტი, რომ ძალზე მნიშვნელოვანია საქართველოს საგარეო-პოლიტიკური კონცეფციის შემუშავება და მიღება, რომლის განუყოფელ ნაწილსაც წარმოადგენს საერთაშორისო სმართლებრივი კონცეფცია. ასეთი კონცეფციის გარეშე პოლიტიკა მოკლებული იქნება სტრატეგიას და ეროვნულ ინტერესთა დაცვის საიმედო საშუალებად არ გამოდგება. საერთაშორისო სისტემაში ეფექტური მონაწილეობა ბევრად არის დამოკიდებული საქართველოს მოქნილ საგარეო პოლიტიკაზე. რა საკვირველია, პრიორიტეტები საგარეო პოლიტიკის განსაზღვრისას დროთა განმავლობაში იცვლება. თუ მაგალითად, საქართველოს დამოუკიდებლობის პირველ წლებში ქვეყნის საგარეო პოლიტიკა მიზნად ისახავდა პოლიტიკური და ეკონომიკური იზოლააციიდან თავის დაღწევასა და საერთასორისო აღიარების მოპოვებას, ამჟამად იგი მიმართულია საერთაშორისო პოლიტიკურ და ეკონომიკურ სისტემაში საკუთარი ადგილის დამკვიდრებისკენ. აუცილებლად გასათვალისწინებელ საკითხს წარმოადგენს „პატარა სახელმწიფოს“ 35

საგარეო პოლიტიკის ჩამოყალიბებისა და განვითარების, მისი უსაფრთხოების სისტემის ჩამოყალიბების პროცესში საერთაშორისო სამართლის პრინციპებისა და ნორმების ეფექტური გამოყენება. თუმცა, სამწუხაროდ „ახალი მსოფლიო მართლწესრიგი“ ვერ გათავისუფლდა „დიდი ქვეყნების“ პოლიტიკური, ეკონომიკური და ზოგჯერ, სამხედრო ზეწოლის ფაქტებისაგან „პატარა ქვეყნების“ მიმართ. და სწორდ ამის ნათელ მაგალითს წარმოადგენს რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობა და „დიდი ქვეყნების“ მისწრაფებანი. („თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის როლი საქართველოს საგარეო პოლიტიკის განხორციელებაში“)

რაზე მეტყველებს საგარეო კურსთან დაკავშირებით ჩატარებული კვლევის შედეგები ? ცვლადებს შორის მიზეზ შედეგობრივი კავშირის დამყარების შესაძლებლობა მას შემდეგ, რაც ზოგად დონეზე მიმოვიხილეთ თუ რა განსაზღვრავს ქვეყნის საგარეო პოლიტიკურ კურსს და თუ რა ფაქტორები ზემოქმედებს მისი მიმართულების ცვლილებაზე, შეგვიძლია განვიხილოთ ამავე კონტექსტში საქართველოს საგარეო პოლიტიკური კურსის ცვლილების საშიშროება, ვინაიდან კვლევების შედეგები ნამდვილად გვაძლევს

საკითხზე დაფიქრების საფუძველს ნატოში გაწევრიანების ვადების გახანგრძლივება საქართველოს თანდათან შემოაბრუნებს რუსეთისაკენ. იმისათვის, რომ დავადგინოთ არის თუ არა ნატოში გაწევრიანების ვადები რუსეთისაკენ შებრუნების განმაპირობებელი ფაქტორი, საჭიროა ამ ცვლადებს შორის არსებული მიზეზშედეგობრივი კავშირების დადგენა. გაწევრიანების ვადებს განვიხილავთ როგორც დამოუკიდებელ ცვლადს, ხოლო საგარეო პოლიტიკური კურსის ცვლილებას როგორც მასზე დამოკიდებულს. ისმის კითხვა : რა ფაქტორი განაპირობებს ამ ორ ცვლადს შორის კორელაციას? ან საერთოდ არსებობს თუ არა კორელაცია მათ შორის?

ცვლადებს შორის კორელაციის არსებობის უარმყოფი არგუმენტები წინამდებარე ნაშრომი ემსახურება მოსაზრების განმტკიცებას, რომ აბსურდია ამ ორ ცვლადს შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის არსებობა, და ეს მოსაზრება შემდეგი არგუმენტებითაა განპირობებული. უპირველესად ნატო-ში გაწევრიანების ვადებს ვერ ექნება გავლენა ქვეყნის საგარეო პოლიტიკური კურსის ცვლილებაზე, თუნდაც იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ ნატო-ში გაწევრიანება საქართველოს საგარეო პოლიტიკის სტრატეგიის ერთ-ერთ 36

უმნიშვნელოვანეს პუნქტს წარმოადგენს. მისი მნიშვნელოვნება განპირობებულია იმით, რომ ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციაში გაწევრიანება საქართველოს საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკის ერთერთი უმთავრესი პრიორიტეტია და ნატო განიხილება კოლექტიური თავდაცვის ერთადერთ ორგანიზაციად, რომელსაც შესწევს უნარი და გააჩნია შესაბამისი პოლიტიკური, სამხედრო და სხვა რესურსები, რათა შეინარჩუნოს მშვიდობა ევროატლანტიკურ სივრცეში და უზრუნველყოს მისი წევრების უსაფრთხოება. („საქართველოს ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფცია“) გარდა ამისა, საქრთველო ნატო-ს ურთიერთობა არ არის ცალმხრივი და საკმაო წარმატებებს ითვლის მათი თანამშრომლობის ისტორია. ჯერ კიდევ 1992 წელს საქართველო გახდა ჩრდილო ატლანტიკური თანამშრომლობის წევრი. საქართველო პროგრამა „პარტნიორობა მშვიდობისათვის“ წევრია, პროგრამის ფარგლებში მონაწილეობას იღებს ნატოს ხელმძღვანელობით განხორციელებულ სამშვიდობო ოპერაციებში ისევდაისევ ალიანსისაკენ მიმავალი გზის გასაკვლევად და მსოფლიოში უსაფრთხოების დამკვიდრების უზრუნველსაყოფად. მას შემდეგ რაც საქართველომ გააკეთა განცხადება ნატოში გაწევრიანებისაკენ სწრაფვის შესახებ, 2003 წელს შემუშავდა „საქართველოს ინდივიდუალური

პარტნიორობის გეგმის“ დოკუმენტის პროექტი. 2006 წელს მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება ნატოში გაწევრიანების საკითხებზე საქართველოსთან ინტენსიური დიალოგის დაწყების შესახებ. („საქართველოს საგარეო პოლიტიკის სტრატეგია“) ეს არის მნიშვნელოვანი ნაბიჯი, გადადგმული პარტნიორობის ფორმატიდან წევრობის კანდიდატის ფორმატზე გადასასვლელად. ინტენსიური დიალოგი წარმოადგენს ალიანსსა და საქართველოს შორის ორმხრივი თანამშრომლობის მექანიზმს, რომლის ძირითადი მიზანია, მოამზადოს საფუძველი ქვეყნის MAP-ის ფაზაზე გადასასვლელად. საქართველოს ალიანსში ინტეგრაციის კონტექსტში უმნიშვნელოვანესი იყო 2008 წლის ბუქარესტის სამიტზე მოკავშირეების მიერ მიღებული გადაწყვეტილება, რომ „საქართველო გახდება ნატო-ს წევრი“, რომელიც განმტკიცებულ იქნა ალიანსის მომდევნო სამიტებზე. (ირემაძე, 2014, გვ.205) ამ ყოველივეს გათვალისწინებით, ვხვდებით, რომ ქვეყნის პრიორიტეტები და ღირებულებები თავად არის საგარეო პოლიტიკის განმსაზღვრელი, ნატოში გაწევრიანება უმნიშვნელოვანესი პრიორიტეტია ქვეყნისათვის, შესაბამისად ის თავად მიმართავს საგარეო კურსს თავისკენ, და არამც თუ შეცვლის მას. შემდეგი არგუმენტი იმ მოსაზრებას ეფუძნება, რომ კორელაცია არა იმ ორ ცვლადს შორის შეიძლება არსებობდეს 37

რომლებიც დავასახელეთ, არამედ ცვლადებს შორის კავშირის განმაპირობებელი ალიანსში გაწევრიანების ვადების ნაცვლად, იყოს თავად რუსეთიდან მომავალი საფრთხე. რაოდენ პარადოქსულადაც არ უნდა ჟღერდეს, გამოკითხვებში მიღებული შედეგებიც ამასვე მოწმობს. მოსახლეობის ის ნაწილი, რომელიც პრორუსულ ძალებს უჭერს მხარს და თავადაც ემხრობა საქართველოს ევრაზიულ კავშირში ინტეგრაციის საკითხს, ასე სწორად ჩრდილოეთიდან მომავალი საფრთხის გამო აზროვნებს, რუსეთი ოკუპანტია და კვლავაც წარმოადგენს საქართველო მისი ინტერესის სფეროს. საფრთხის ასაცილებლად ისინი, სავარაუდოდ, ორ ალტერნატივას შორის ხედავენ გამოსავალს: ან საქართველოს გაწევრიანება ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსში, ან თავად რუსეთისკენ როგორც ერთმორწმუნე მფარველისკენ სვლა. მსგავსი დამოკიდებულების განმაპირობებელ ფაქტორებში მოიაზრება საბჭოური ნოსტალგია და პოსტ-საბჭოთა მოქალაქეების ერთგვარი იმედგაცრუება გამოწვეული იმით, რომ, რეალურად, საბჭოთა კავშირის დანგრევა, ე.წ. „კომფორტის ზონიდან გამოსვლა“, ბევრად მარტივად და მალე მოხდა, ვიდრე ახალი, განვითარებული და მაღალი სტანდარტების მქონე ქვეყნის აღმშენებლობა. ვინაიდან და რადგანაც, მათი სავარაუდო შეფასებით, ნატო-ში გაწევრიანების ვადები „იწელება“, საფრთხისაგან თავიდან დაღწევის მიზნით, იძულებულნი არიან მიემხრონ მეორე ალტერნატივას. საკითხისადმი ასეთი

მიდგომა, რა საკვირველია, ლოგიკას მოკლებულია, ვინაიდან მჟღავნდება პრობლემის „მოგვარების“ მხოლოდ მოკლევადიანი პერსპექტივა, და საკითხისადმი არაპროფესიონალური, უღირსი დამოკიდებულება. რაც შეეხება გამოკითხვისა და არჩევნებში პრორუსული პარტიების მხარდამჭერთა მზარდ ტენდენციას, აქ შესაძლოა სხვა საკითხთან გვქონდეს საქმე და არა მაინცდამაინც რუსეთთან ურთიერთობის დათბობის სურვილთან. ამასთანავე, გავიზიარებ აკადემიკოს ალექსანდრე თვალჭრელიძის მოსაზრებას, რომელსაც ის გამოთქვამს თავის ინტერვიუში პრორუსულ პარტიებთან დაკავშირებით. კერძოდ კი აზრს, რომ „ქართულ სინამდვილეში აშკარა პრორუსული ძალები არ არსებობს. პარტიები, რომლებიც პრორუსულად გვესახება, სინამდვილეში ასეთ იდეოლოგიას უზნეო პრაგმატიზმზე აგებენ ფინანსური დივიდენდების მისაღებად. მათთვის მთავარი არა ამომრჩევლის გულის მოგებაა (რადგან იციან რომ მხარდაჭერას მასობრივად ვერ მოიპოვებენ) არამედ აქტიურობის იმიჯის შექმნა აღნიშნული დივიდენდების მისაღებად, თანაც კომუნისტურ პარტიასა და მსგავს პოლიტიკურ ძალებს არავითარი მხარდაჭერა არ გააჩნია.“ გარდა ამისა, დღევანდელი გლობალიზაციის პირობებში, თავად საერთაშორისო სისტემა არ შეაფასებს დადებითად საქართველოს მიერ რუსეთისაკენ მიმართულ საგარეო პოლიტიკურ კურსს, ვინაიდან ისეთი სტრატეგიული და გეოპოლიტიკური 38

მდებარეობის მქონე ქვეყნის, როგორიც საქართველოა, მიმხრობა რუსეთის სასარგებლოდ საერთაშორისო სისტემის კვლავ ბლოკებად პოლარიზების საფრთხეს მეტად გაზრდის.

დასკვნა მას შემდეგ, რაც მიმოვიხილეთ რა მნიშვნელობის მატარებელია საგარეო პოლიტიკის კონცეფცია ქვეყნისათვის, ასევე პრიორიტეტებიც - რაც გავლენას ახდენს მისი მიმართულების ცვლილებაზე, საკითხის პრაქტიკაში ნათელსაყოფად გამოვიყენეთ ქეისი საქართველო და მის წინაშე მდგარი საერთაშორისო გამოწვევები. კერძოდ, ქვეყანაში გამოკვეთილი ტენდენციების თანახმად ჩამოყალიბდა ჰიპოთეზა, რომ ნატო-ში გაწევრიანების გაგრძელებული ვადები შესაძლოა სტიმული გამხდარიყო საქართველოს მხრიდან რუსეთისკენ შემოსაბრუნებლად. სავარაუდოდ, პრორუსული პარტიები სხვადასხვა მიზეზებისდაგამო კვლავაც იარსებებენ

და კვალავაც იმოქმედებენ გარკვეული მიზნებით, თუმცა ზემოთ აღნიშნული მსჯელობით მეტ-ნაკლებად უგულვებელვყავით მათი მხარდამჭერთა ზრდით გამოწვეული საფრთხე. უპირველესი, რაც აბათილებს ამ „საფრთხეს“ - ქვეყნის ეროვნული ინტერესები და უსაფრთხოების განმამტკიცებელი სტრატეგიაა. მეორეს მხრივ, „პრობლემის გადაჭრის“ ამგვარი ხერხი არაეფექტური და საფრთხის შემცველია, ვინაიდან არ არის გათვლილი გრძელვადიან პერსპექტივებში, და არაფერზე მეტყველებს გარდა საკითხის სიღრმისეული არცოდნისა. საკვლევი კითხვის ძირითადი ასპექტების მიმოხილვის დასასრულს, ურიგო არ იქნება საქართველოს ქმედებები საერთაშორისო ასპარეზში შევაფასოთ როგორც სტრატეგიული და მიზანმიმართული ნაბიჯები ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსში გასაწევრიანებლად მიმავალ გზაზე.

გამოყენებული ლიტერატურა    

Warsaw Summit Communique. 2016. ბოლო ნახვა 27/10/2016. ვებ-მისამართი : http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_133169.htm; Decisions made at NATO Warsaw Summit. 2016. ბოლო ნახვა 30/10/2016. ვებმისმართი : http://appliedmilitarysciences.com/?p=223; კოპალეიშვილი, ნინა. ნატოს ვარშავის სამიტის შედეგები - პასუხები ძირითად კითხვებზე. 2016. ბოლო ნახვა : 4/11/2016. ვებ-მისამართ : http://go.on.ge/2jd; ეროვნულ დემოკრატიული ინსტიტუტი. „საზოგადოების განწყობა საქართველოში“. მარტი 2016წ. ბოლო ნახვა 01/11/2016. ვებ-მისამართი: 39



 

https://www.ndi.org/files/NDI%20Georgia_March%202016%20poll_Public%20Issues _GEO_vf.pdf; ეროვნულ დემოკრატიული ინსტიტუტი. „საზოგადოების განწყობა საქართველოში“. აპრილი 2015წ. ბოლო ნახვა 02/11/2016. ვებ-მისამართი : http://primetimenews.ge/wp-content/uploads/2015/05/NDI-Georgia_April-2015Poll_Public-Issues_GEO_VF.pdf; Lack of progress on NATO may turn Georgia towards Russia. Antidze, Margarita. 2016. ბოლო ნახვა : 04/11/2016. ვებ-მისამართი : http://uk.reuters.com/article/uknato-summit-georgia-idUKKCN0ZN11M; გამყრელიძე, მამუკა. „საქართველო როგორც საერთაშორისო მოთამაშე“. 2016. ბოლო ნახვა 01/11/2016. ვებ-მისამართი: http://accent.com.ge/ge/news/details/24255; ბეჟუაშვილი, გელა. „თანამედროვე საერთაშორისო სამართლის როლი საქართველოს საგარეო პოლიტიკის განხორციელებაში“. ბოლო ნახვა 31/10/2016. ვებ-გვერდის მისამართი: http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgibin/library.exe?e=d-01000-00---off-0samartal--00-1----0-10-0---0---0direct-10---4------0-1l--11-ka-50---20-about---00-3-1-00-0-0-11-1-0utfZz-800&cl=CL4.5&d=HASH01e7a12eff4c4c513cade3f6.4.1&gt=1; საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო. „საქართველოს ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფცია“. ბოლო ნახვა 3/11/2016. ვებ-მისამართი: http://mfa.gov.ge/MainNav/ForeignPolicy/NationalSecurityConcept.aspx საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო. „საგარეო პოლიტიკის სტრატეგია“. ბოლო ნახვა 3/11/2016. ვებ-მისამართი: http://mfa.gov.ge/MainNav/ForeignPolicy/ForeignPolicyStrategy.aspx; ირემაძე, გელა. 2014. „საერთაშორისო ორგანიზაციები“. გვ. 205; საინფორმაციო სააგენტო „ინტერპრესნიუსი“. თვალჭრელიძე, ალექსანდრე. 2016. ბოლო ნახვა 1/11/2016. ვებ-მისამართი: http://www.interpressnews.ge/ge/interviu/397832-aleqsandre-thvaltcrelidze-partiebiromlebic-prorusulad-gvesakheba-aseth-ideologias-uzneo-pragmatizmze-agebenfinansuri-dividendebis-misaghebad.html;

ანანო ფაღავა

ნატო - საქართველოს ურთიერთობა

შესავალი საქართველოს, გასული საუკუნის 90იანი წლებიდან, სურს ნატოში ინტეგრაცია და ევროატლანტიკურ სტრუქტურებთან დაახლოება. ამისათვის იგი პროგრესულ ნაბიჯებს დგამს, რათა სურს იყოს, როგორც უსაფრთხოების მიმღები (ნატოს წესდების მე-5 მუხლი კოლექტიური უსაფრთხოების შესახებ), ასევე კონტრიბუტორი მსოფლიოს უსაფრთხოებასა და კეთილდღეობაში (ნატოს წესდების მე-10 მუხლი, რომლის მიხედვითაც ალიანსის წევრი შეიძლება გახდეს ქვეყანა, რომელიც მზადყოფნას გამოთქვამს საკუთარი წვლილი შეიტანოს ევროატლანტიკურ უსაფრთხოებაში).

აბსტრაქტი საქართველოს მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვს საერთაშორისო ტერორიზმთან და ტრანსნაციონალურ ორგანიზებულ დანაშაულთან ბრძოლაში. ქვეყნის აქტიურობა კიდევ ერთხელ ხაზს უსვამს საქართველოს მზადყოფნას პროგრესისას და ინტეგრაციისთვის. აღსანიშნავია, რომ კავკასია ძალიან მნიშვნელოვანი სტრატეგიული

რეგიონია, როგორც რესურსების, ასევე სატრანსპორტო გზების მხრივაც, რომელსაც კასპიის ზღვაზე აქვს გასავალი. საქართველო, როგორც კავკასიის რეგიონის ქვეყანა, გამოთქვამს სურვილსა და მზადყოფნას გაიზიაროს ნატოს დემოკრატული ფასეულობები, ღირებულებები და გაუწიონს ალიანსს პარტნიორობა რეგონში, რადგან ნატო არ არის მხოლოდ სამხედროპოლიტიკური ბლოკი. ეს არის საერთაშორისო რეგიონული ორგანიზაცია, რომელიც ეფუძვნება დემოკრატიულ ღირებულებებს, კანონის უზენაესობასა და სხვა ლიბერალ-დემოკრატიულ ფასეულობებს.

ქრონოლოგია ნატო-საქართველოს ურთიერთობა 1992 წლიდან იწყება, როდესაც საქართველო ჩრდილოატლანტიკური თანამშრომბლობის საბჭოს წევრი გახდა (1997 წლიდან გახდა ევროატლანტიკური პარტნიორობის საბჭო), 1994 წლიდან საქართველო უერთდება ნატოს „პარტნიორობა მშვიდობისათვის“ პროგრამას. საქართველოს მხრიდან ალიანსში გაწევრიანების სურვილზე 41

მიგვითითებს ისიც, რომ მალევე, ანუ 1996 წელს, ქვეყანამ მიიღო ინდივიდუალური პარტნიორობის პროგრამა და ევროატლანტიკური პარტნიორობის საბჭოს თანადამფუძნებელი გახდა (1997).1 აღსანიშნავია, რომ მილენიუმის დასაწყისში, 2002 წლის 21-22 ნოემბერს, პრაღის სამიტზე, საქართველომ ოფიციალურად განაცხადა, რომ სურს ალიანსის წევრობა და მონაწილეობა ინდივიდუალური პარტნიორობის სამოქმედო გეგმაში. ამავე წლის დეკემბერში ნაციონალურმა უსაფრთხოების საბჭომ დაადასტურა საქართველოს ევროატლანტიკური ჩართულობის ქვეყნის გეგმა, რომელიც შედგება შემეგი ხუთი ძირითადი პუნქტებისგან: 1) პოლიტიკური და ეკონომიკური საკითხები, 2) თავდაცვითი და სამხედრო, 3) საკითხები რესურსებთან დაკავშირებით; 4) უსაფრთხოების საკითხი; 5) სამართლის საკითხები. 2 აქედან ნათლად ჩანს, რომ საქართველომ სტრტეგიული ნაბიჯები უნდა გადადგას ამ მოთხოვნების გადახედვა -გამოსწორებისაკენ, რადგან, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ნატო აღარ არის მხოლოდ სამხედრო სტრუქტურა, არამედ მისი ღირებულებები უფრო ფართო სპექტრით განიხილება. „ინტენსიური დიალოგის“ (ID) მიღების შემდეგ 2006 წელს, ალიანსმა საქართველოს სტატუსი შეცვალა 1 2

http://mfa.gov.ge (Chitadze, 2016)

პარტნიორობის ფორმატიდან ალიანსის წევრობის კანდიდატობაზე ანუ ასპირნტის სტატუსზე. აღსანიშნავია, რომ ზემოაღნიშნული დიალოგის ფარგლებში საქართველოს ეძლევა შესაძლებლობა ნატოსთან უფრო ინტენსიური ურთიერთობა და პარტნიორობა იქონიოს - მართლაც, „ინტენსიური დიალოგი“ ძალიან ფასეული ინსტრუმენტი აღმოჩნდა საქართველოსთვის, რათა ეფექტურად გაევლო 16 კონსულტაცია ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში. ამ ყველაფერზე დაყრდნობით, საქართველომ 2008 წელს, ბუქარესტის სამიტზე, მოითხოვა წევრობის სამოქმედო გეგმა - (MAP), რაც მოგეხსენებათ, უმნიშვნელოვანესი ნაბიჯია ყველა ქვეყნის მომავალი წევრობისთვის. 2008 წლის საქართველო-რუსეთის ომის შემდეგ შეიქმნა ნატოსაქართველოს კომისია, რომელიც დღესაც ეფექტურად ასრულებს თავის ფუნქციას და ატარებს რეფორმებს. ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ღონისძიება ნატო-საქართველოს ურთიერთობის ფარგლებში არის საერთო წვრთნებისა და შეფასების ცენტრის შექმნა კრწანისში, სადაც საქართველოს სახელმწიფო წვრთნების ბაზაა განთავსებული. 2015 წლიდან კი საქართველო ისევ უდიდესი კონტრიბუტორია ავღანეთში ნატოს „მტკიცე მხარდჭერის“ მისიაში, ამასთან ერთად ქვეყანა მონაწილეობს ნატო-ს სწრაფი რეაგირების ძალებშიც (NRF). ნატოს საბჭოს ვიზიტი საქართველოში 2016 წლის 42

სექტემბერში კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს ქვეყნის სწრაფვას ალიანსისაკენ და წინგადადგმულ ნაბიჯებს პროგრესისაკენ.

საქართველოსთვის ნატოში გაწევრიანების მნიშვნელობა ლოგიკურია, ისმის კითხვა, თუ რას ნიშნავს საქართველოსთვის ნატოში გაწევრიანება და რა „სარგებელი“ შეიძლება ჰქონდეს ნატოს ქვეყნის ალიანსში მიღებით. ქვეყნისა, რომელიც ისეთ სენსიტიურ რეგიონში იმყოფება, როგორიცაა კავკასია, უფრო ფართო მასშტაბით თუ განვიხილავთ შავი ზღვის რეგიონში. 1994 წლის ბრიუსელის სამიტს ექსპერტები მიიჩნევენ ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნეოვან შეხვედრად, მართლაც, სწორედ ამ შეხვედრაზე მოხდა ნატოს ფუნქციის გარდასახვა, გაფართოება და ახალ საფეხურზე გადანაცვლება. ეს ყველაფერი კი დაკავშირებული იყო სამიტზე აშშ-ის ახალი ინიციატივის - „პარტნიორობა მშვიდობისთვის“ პროგრამის მიღებასთან. დოკუმენტის შინაარსის მიხედვით, პროგრამის ინიციატივა ითვალისწინებდა ჩრდილოატლანტიკური ალიანსისა და ყოფილი კომუნისტური ბლოკის სახელმწიფოებს შორის ურთიერთობების ახალ დონეზე აყვანას, რაც იმ მიზნისთვის იყო, რათა რეგიონის ყველა დაინტერესებულ სახელმწიფოს დაემყარებინა მჭიდრო ურთიერთობები უშუალოდ ნატოსთან პრაქტიკული მიმართულებებით, რაც

გულისხმობდა თანამშრომლობას, როგორც სამხედრო, ასევე პოლიტიკური კუთხითაც. პარტნიორობა მშვიდობის ინიციატივასთან დაკავშირებით დიდი ყურადღება მიიპყრო პრეზიდენ ბილ კლინტონის განცხადებამ ჩეხეთში ვიზიტის დროს: „თუკი აღმოსავლეთ ევროპას დაემუქრება ისეთი საფრთხე, როგორიც მეორე მსოფლიო ომის დროს, ნატო არ დარჩება უმოქმედოდ. მე პირადად უნდა განვაცხადო, თქვენი უსაფრთხოება მეტად მნიშვნელოვანია აშშ-ის უსაფრთხოებისთვის“.3 სწორედ ამ პროგრამის ფარგლებში ალიანსის წევრ და პარტნიორ ქვეყნებში ერთობლივად იმართება სამხედრო წვრთნები და სამეთაუროსაშტაბო სწავლებები. საქართველო ასევე აქტიურად მონაწილეობს, აღნიშნული პროგრამის ფარგლებში, თანამედროვე უსაფრთხოების გამოწვევებთან დაკავშირებულ სხვადასხვა სახის სემინარებსა და კონფერენციებში.

კავკასიის რეგიონის მნიშვნელობა ნატო-საქართველოს ურთიერთობებზე საუბრისას შეუძლებელია ყურადღების მიღმა დარჩეს კავკასიის რეგიონი, რადგან იგი გზაჯვრედინზეა სამი უმნიშვნელოვანესი სივრცისა ევროპის, ახლო აღმოსავლეთისა და ცენტრალური აზიისა. ასევე აღსანიშნავია რეგიონის მდებარეობა ე.წ ისლამურ სახელმწიფოსთანაც, 3

(ჩიტაძე, 2014)

რომლის აქტივობებიც პირდაპირ თუ ირიბ კავშირშია არამარტო კავკასიის, არამედ მთელი მსოფლიოს უსაფრთხოებისთვის. ვფიქრობ, ნატოს უფრო მეტი მოტივაცია უნდა ჰქონდეს ასეთ სენსიტიურ, ამასთანავე სატრანზიტოდ, გეოეკონომიკურად და გეოპოლიტიკურად მნიშვნელოვან რეგიონთან დაკავშირებით. ერთის მხრივ, ალიანსი შედგება განვითარებული, ეკონომიკურად დამოუკიდებელი, დემოკრატულლიბერალური ქვეყნებისგან, რომლებიც საერთო ღირებულებებს იზიარებენ, ხოლო კავკასიის ქვეყნებზე სამწუხაროდ იგივეს ვერ ვიტყვით, თუმცა ქვეყნების პროგრესი აუცილებლად უნდა აღინიშნოს. მეორეს მხრივ, უნდა იქნეს გათვალისწინებული საქართველოს ტერიტორიაზე გამავალი ნავთობისა და გაზის მილები, განსაკუთრებით ტანაპის და სხვა სატრანსპორტო და ენერგო პროექტების განხორციელების შემდეგ, როგორიცაა ბაქო-თბილისიახალქალაქი-ყარსის რკინიგზა და სხვა. არის გარკვეული მოსაზრება იმასთან დაკავშირებით, რომ 2008 წლის ბუქარესტის სამიტზე საქართველომ ვერ მიიღო გაწევრიანების სამოქმედო გეგმა (MAP) საბერძნეთისა და იტალიის ინიციატივით, რაც ამ ქვეყნების რუსეთზე ენერგოდამოკიდებულებით აიხსენება. ლოგიკურია, რომ ტაპისა და ტანაპის პროექტეის განხორციელება მოხსნის დაძაბულობასა და რუსეთზე დამოკიდებულებას ევროპის ქვეყნებში. თუკი ტანაპი

(ტრანსანატოლიური გაზსადენი), ტაპი და სხვა სარკინიგზო პროექტი განხორციელდება, ევროპის ქვეყნები გაზისა და სხვა პროდუქტების იმპორტს საქართველოს გავლით, რუსეთის გზის ავლით მოახერხებენ, რაც საქართველოს უსაფთხოებას განამტკიცებს, სტაბილურობას დაამყარებს და რუსეთის ჰეგემონობასა და მონოპოლიას შეამცირებს.

შავი ზღვის რეგიონის მნიშვნელობა უნდა აღინიშნოს, რომ ვარშავის კომუნიკეს 135-ე მუხლი ეთმობა ენერგოუსაფრთხოებას, განსაკუთრებით შავი ზღვის რეგიონში. ნახსენებია, რომ კრიტიკული მნიშვნელობისაა სტაბილური და სანდო ენერგომომარაგება, საიმპორტო გზების დივერსიფიკაცია, მომმარაგებლებისა და ენერგო რესურსების ქსელის თანაზიარობა,“ 4 რათა რეგიონი ნაკლებად იყოს დამოკიდებული პოლიტიკურ და ეკონომიკურ ზეწოლაზე. ნატო გარანტიაა რეგიონის უსაფრთხოებისთვის, რუსეთის ფედერაცია კი ცდილობს დააბრკოლოს განსაკუთრებით სამხრეთ კავკასია, რომელიც მართლაც საერთაშორისო ვაჭრობისა და ენერგოდერეფნის როლს თამაშობს საუკუნეების განმავლობაში. ვარშავის სამიტის კომუნიკეში ნახსენებია, რომ ნატო გმობს რუსეთის მიერ წამოწყებულ და სამომავლო სამხედრო მატებას, რაც თავისთავად 4

(კომუნიკე, 2016)

საფრთხის ქვეშ აყენებს შავი ზღვის რეგიონის უსაფრთხოებას, (ვარშავის კომუნიკეს მე-17 მუხლი) ალექსანდრე გრუშკომ, რუსეთის ელჩმა ნატოში გამოთქვა თავისი აზრი, რომ შავი ზღვა “ნატოს ტბად” ვერასდროს გადაიქცევა და რუსეთი გაანეიტრალებს ყველა საფრთხეს, რომელიც მას დაემუქრება.

დასკვნა შავი ზღვა მართლაც საერთაშორისო მნიშვნელობის სამხედრო-ეკონომიკურ არტერიად რჩება, რაც რუსეთის რეგიონში გააქტიურებას ლოგიკურად ხსნის. ფაქტია, რომ ენერგეტიკული ბერკეტებისა და სამხედრო წარმომადგენლობის წყალობით, რუსეთმა რეგიონი გავლენის სფეროდ მონიშნა. რაც შეეხება მოსკოვს, იგი ცდილობს ამ გეოპოლიტიკურად მგრძნობიარე ევრაზიულ დერეფანში ძალაუფლების სხვა ცენტრები არ

დაუშვას, რასაც ნატომ ხელი უნდა შეუშალოს. ასევე, მიმაჩნია, უნდა გამყარდეს სასაზღვრო დაცვა, რათა თავიდან ავიცილოთ არალეგალური იარაღით ვაჭრობა, საერთაშორისო ტერორიზმი, კონტრაბანდის გადატანა, ისევე როგორც უნდა უზრუნველვყოთ საზღვაოსნო სატრანსპორტო გზების უსაფრთხოება და სხვა. საბედნიეროდ, ალიანსის წევრები უკვე ატარებენ ვარშავის სამიტზე მიღებულ გადაწყვეტილებებს შავი ზღვის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით, რაშიც საქართველოსთან და უკრაინასთან უფრო აქტიურ დიალოგსა და ურთიერთობასაც გულისხმობენ. დაბოლოს, როგორც იანს სტოლტენბერგმა საქართველოს პრეზიდენტთან ერთად გამართულ პრეს კონფერენციაში აღნიშნა, „დღეს უფრო მეტი ნატოა საქართველოში და მეტი საქართველო ნატოში“!

გამოყენებული ლიტერატურა     

ჩიტაძე, ნიკა, nato - Crdiloatlantikuri aliansi msoflioSi მSvidobisa da stabilurobis mTavari garanti, 2014 ვარშავის სამიტის კომუნიკეს ტექსტი (ინგლისურ ენაზე) http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_133169.htm ნატო და პარტნიორები - საზღვრების განხილვა აღმოსავლეთ ევროპაში http://www.nato.int/cps/en/natohq/news_137058.htm?selectedLocale=en) საქართველო ნატო-ს ურთიერთობები - http://mfa.gov.ge ჩიტაძე, ნიკა - How can NATO Strengthen Regional Security through Partnership in the Black Sea Region? View from Georgia

ქრისტინე ჯინჭველეიშვილი ნატო-ს როლი მიგრანტების კრიზისში

შესავალი სირიაში არსებული კონფლიქტი ასადის მთავრობასა და მის მოწინააღმდეგე ძალებს შორის 2011 წლიდან „არაბული გაზაფხულის“ ნაწილი გახდა და, თანდათანობით, სამოქალაქო ომის სახე მიიღო. 2013 წლისთვის უკვე 90,000 სირიელი იქნა მოკლული აღნიშნული კონფლიქტის შედეგად და უამრავი ადამიანი ქვეყნიდან გაქცევის აუცილებლობის წინაშე დადგა. 1 2015 წლიდან მიგრანტები შემოდიან ევროპის ტერიტორიაზე იტალიის, საბერძნეთისა და თურქეთის გავლით. შემდეგ, უკვე ევროპის ტერიტორიებიდან ისინი აგრძელებენ სვლას ჩრდილოეთით დასავლეთ ბალკანეთის ქვეყნების გავლით. რამდენიმე ქვეყნის მიერ საზღვრის დაკეტვისა ან ფიზიკური წინააღმდეგობების გამო მიგრანტთა დიდი ოდენობა გაჩერებულია საბერძნეთისა და თურქეთის ტერიტორიაზე, ან იმყოფება სასაზღვრო ტერიტორიებზე ან არალეგალურ ნაერთებში (მაგ. მაკედონია და ნორმანდია) 2 . მრავალი მათგანი გახდა ტრეფიკინგისა თუ სხვა დანაშაულებების მსხვერპლი 1

http://www.bbc.com/news/world-middle-east26116868 2

Ibid,

აღნიშნული მდგომარეობის გამო. შესაბამისად, მნიშვნელოვანი გახდა სხვადასხვა საერთაშორისო აქტორების მიერ გარკვეული ზომების მიღება. სწორედ აღნიშნული პრობლემებისა და სხვა მრავალი საკითხის განხილვისა და მართვის გამო ჩატარდა 2016 წლის 8-9 ივლისს ვარშავის სამიტი, სადაც გამოკვეთილი იყო ის ძირითადი საკითხები, რომლებიც ნაშრომის ძირითად საკვლევ საგნებად ავარჩიე, მათ შორის ნატო-ს მიერ მიგრანტების კრიზისის საპასუხო ოპერაციებისა და მისი ზოგადი მართვის ტაქტიკის გადახედვა, და ნატო-ევროკავშირის თანამშრომლობა ამ კუთხით. შესაბამისად, ძირითადი საკვლევი კითხვები შემდეგნაირად ფორმულირდა: რა პოლიტიკური საფუძვლები აქვს მიგრანტების კრიზისს? რა როლს ასრულებს ნატო

მიგრანტების კრიზისის საკითხში და როგორი გახლავთ შეფასებები მის ირგვლივ? როგორ მიმდინარეობს ნატო-ევროკავშირის კოოპერაციას მიგრანტების კრიზისის დარეგულირების საკითხში?

ისტორიული მიმოხილვა 2011 წლის მარტში სირიაში დაიწყო მთავრობის საწინააღმდეგოდ მიმართული დემონსტრაციები, 46

როგორც არაბული გაზაფხულის ნაწილი, რომელიც სწრაფად გადაიქცა გამწვავებულ სამოქალაქო ომში, სადაც მეამბოხე ძალები დაუპირისპირდნენ ბაშარ ალ ასადის გრძელვადიან რეჟიმს. 2011 წლის ივლისიდან სამხედრო ნაწილებში არსებულმა ოპოზიციურმა ძალებმა ჩამოაყალიბეს სირიის თავისუფალი არმია (Free Syrian Army/FSA), რომელსაც თანდათანობით შეუერთდა ადგილობრივი მოქალაქეები. მალევე დივიზიებმა სეკულარულ და ისლამისტ მებრძოლებს შორის და ასევე, სხვადასხვა ეთნიკურ ჯგუფებს შორის მიიღეს ერთიანი მეამბოხეთა მოძრაობის სახე. ძალაუფლების ვაკუუმის მდგომარეობამ ხელი შეუწყო „ერაყისა და ლევანტის ისლამური სახელმწიფოს“ მებრძოლთა გაძლიერებას. დღესდღეობით კი, ისლამური სახელმწიფოს წევრები ათიათასობით ოდენობას აღწევენ, რომლებსაც უზარმაზარი ტერიტორიები უკავიათ სირიასა და ერაყში და სისტემატურად ახორციელებენ ძალადობისა და ტერორის კამპანიას აღნიშნული ტერიტორიებისა და მის ფარგლებს გარეთ 3 . სირიელი მოსახლეობის თითქმის ნახევარი ჰუმანიტარული დახმარების საჭიროების ქვეშ იმყოფება, რაც გაეროს 2016 წლის მონაცემებით 8 მილიარდ ამერიკულ დოლარს შეადგენს4.

Hassan Hassan, “Assad’s Massacre Strategy,”

Foreign Policy, September 4, 2012.

აღნიშნული მდგომარეობის გამო, მილიონობით სირიელი მოსახლეობის ერთადერთი არჩევანი გაქცევა გახდა. სირიის კრიზისის შედეგად მიღებული მიგრანტების რიცხვი გახდა ყველაზე მაღალი მე-2 მსოფლიო ომის შემდეგ ისტორიაში. 6,6 მილიონი სირიელი იქნა ადგილშეცვლილი ქვეყნის შიგნით, რომლებიც საშინელ სიღარიბეში განაგრძობენ ცხოვრებას. 4 მილიონმა სირიელმა ქვეყნიდან გაქცევით გადაწყვიტა ძალადობასა და ტერორისგან თავი დაეღწია. მათგან 90%-ი გახდა მიგრანტი მეზობელ სახელმწიფოებში (ლიბანი, თურქეთი, იორდანია, ერაყი). ასი ათასობით მიგრანტმა განახორციელა საშიში მგზავრობა თურქეთიდან ხმელთაშუა ზღვის გავლით საბერძნეთისა და იტალიის მიმართულებით 5 . ომის ეს მსხვერპლნი კი ხშირად გახდნენ ტრეფიკინგისა და კონტრაბანდისტული დაჯგუფებების ხელში. ისინი ყოველდღიურად რისკის ქვეშ აყენებენ საკუთარ სიცოცხლეს. უამრავი ადამიანი, მათ შორის, ბავშვები დაღუპულა ზღვის გადაცურვისას. 2015 წლის სექტემბრისთვის, ევროკავშირის მონაცემებით 1,3 მილიონზე მეტი მიგრანტი იმყოფება ევროკავშირის ტერიტორიაზე. აქედან, ყველაზე მეტი ოდენობა, თავდაპირველად, მიიღო საბერძნეთმა, შემდეგ ისინი ბალკანეთის სხვა სახელმწიფოებიდან გადავიდნენ ჩრდილოეთით და შექმნეს მე-2 ყველაზე დიდი კერა უნგრეთში გერმანიის შემდეგ. გერმანიამ მიიღო თავშესაფრის მძებნელი მიგრანტების

http://www.bbc.com/news/world-europe34131911

Ibid,

დიდი რაოდენობა, კერძოდ 500,000მდე მიგრანტი. ასევე მიიღო შვედეთმა, მან საკუთარი მოსახლეობასთან პროპორციით, ყველაზე დიდი ოდენობა მიიღო, 1,575 მიგრანტი ყოველ 100,000 ადგილობრივ მოსახლეობაზე, რამაც ჯამში 100,000ზე მეტი შეადგინა 6 . ასევე საკმაოდ დიდი და თანაბარი რაოდენობა მიიღო იტალიამ, ავსტრიამ და საფრანგეთმა. მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციამ განაცხადა, რომ 1 მილიონზე მეტი მიგრანტი შემოვიდა ზღვით, ხოლო 35 ათასამდე ხმელეთით. ამას გარდა, აღსანიშნავია, სიკვდილიანობის მაჩვენებელი. მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაცია აქვეყნებს მონაცემებს, სადაც 3,770 მიგრანტი გარდაიცვალა ხმელთაშუა ზღვის გადაკვეთისას 2015 წელს7.

ნატო-ს როლი: ოპერაცია

ეგეოსის

ზღვის

2016 წლის თებერვლამდე მიგრანტების კრიზისის საპასუხო ოპერაციები, ძირითადად, ხორციელდებოდა ევროკავშირის მიერ. შემდეგ კი მას შეუერთდა ნატო. ნატო-ს მე-2 საზღვაო ჯგუფის ქმედებები ეგეოსის ზღვაში ემსახურებოდა პოლიტიკურ მიზნებს საბერძნეთში, გერმანიასა და თურქეთში, სამი ქვეყანა, რომელმაც მოსთხოვა ალიანსს მოეხდინათ

http://www.iom.int/news/global-migrants-deathspass-5200 7 Ibid,

ინტერვენცია 8 . ნატო-ს მისია ეგეოსის ზღვაში გახლავთ უფრო ლიმიტირებული ვიდრე ევროკავშირისა სამხრეთ-ცენტრალურ ხმელთაშუა ზღვაში. ნატო-ს მისიის მიზანი გახლავთ „ხელში ჩაიგდონ მიგრანტების გემები და უკან დააბრუნონ ისინი ზღვით თურქეთის ტერიტორიაზე“ 9 . ნატო-ს მოსთხოვეს ჩაეტარებინა სადაზვერვო საქმიანობები ოპერაციულ და ტაქტიკურ დონეზე, რომლის მთავარი მიზანიც იქნებოდა საბოლოოდ 10 ინფორმაციის გაცვლა . ნატო-ს, FRONTEX-სა და საბერძნეთის საზღვრის მცველებს შორის აქტიურად მიმდინარეობს აღნიშნული პროცესი, რაც უზრუნველყოფს ინტერორგანიზაციულ თანამშრომლობას.11 ეგეოსის ზღვაში ნატო-ს მისიის თანახმად, ნატო-ს 5 გემი დგას კვიპროსთან. დანია და ნიდერლანდები ასევე აპირებენ გემების შეთავაზებას. ნატო-ს მთავარი გენერალი ბრიდლავი აცხადებს, რომ გემების განთავსება ხდება 24 საათში. ნატო-ს გემები კანადიდან, გერმანიიდან და თურქეთიდან განლაგდნენ ეგეოსის ზღვაში, რომელსაც ხელმძღვანელობს იორგ კლაინი, გერმანელი ადმირალი. ნატო ასევე აუმჯობესებს სათვალთვალო მექანიზმებს თურქეთ8

Jeremy Shapiro and Anna Newby “Not Ready for a post American World: European Views on NATO” Brookings, June 16, 2015. Web Jan 29 2016 9 http://www.euractiv.com/section/justice-homeaffairs/news/turkey-and-greece-seek-nato-missionin-aegean-german-official-says/ 10 http://www.bbc.com/news/world-europe35549478 11 Ibid,

სირიის საზღვარზე, მიგრანტების მონიტორინგისა და კონტრაბანდისტების ქმედებების შესახებ. მისია ითვალისწინებს ნატო-ს გემების მიერ ჩაძირვისგან გადარჩენილი მიგრანტების გემების თურქეთში დაბრუნებას. აღნიშნული მისია ასევე განიხილება, როგორც რუსეთის წინააღმდეგ მიმართული ოპერაცია, რომელიც დღითიდღე ზრდის სირიის ირგვლივ საზღვაო შენაერთების რაოდენობას12.

ამას ასევე დაამატეს, რომ ნატო-ს მისიის დროს თურქეთი და საბერძნეთი იმოქმედებენ თავიანთი ტერიტორიულ წყლებში.

ამას გარდა, მისიის ფარგლებში კრიზისის სამართავად, თურქეთსა და გერმანიას შორის დაიდო პირობა, მოახდინონ შეერთების მცდელობა რათა დაიცვან ნატო-ს ჩართულობა მიგრანტების კრიზისში. 8 თებერვალს გერმანიის კანცლერმა განცხადა საერთო ქმედებების მნიშვნელობის შესახებ და ასევე აღნიშნა, რომ ნატო-ს დღის წესრიგში მთავარი ადგილი სწორედ რომ მიგრანტების საკითხს ეხება. თურქეთის მხარემ განაცხადა, რომ მიიღებს ყოველგვარ ზომებს, რათა ეფექტურად განხორციელდეს სადამკვირვებლო და სათვალთვალო მექანიზმების ამუშავება ნატო-ს მიერ თურქეთის სანაპირო ხაზთან 13 . იგივე განაცხადა ნატო-ს გენერალურმა მდივანმაც, რომელმაც დაამატა, რომ 1936 წელს მიღებული მონტრეს კონვენციის ყოველგვარი შეზღუდვების გარეშე განახორციელებს ნატო თავის მისიას ეგეოსის ზღვაში.

შეფასებები ეგეოსის ზღვაში ნატო-ს მისიის შესახებ

გადაწყვეტილება განეხორციელებინათ ნატო-ს მისია ეგეოსის ზღვაში ყველაზე მეტად მიზნად ისახავდა უფრო მაღალ დონეზე აეყვანა ინტრა-ევროკავშირის მიდგომა ეფექტურად კრიზისის 14 მოსაგვარებლად .

ნატო-ს მისიას ბევრი მომხრე და მოწინააღმდეგე გამოუჩნდა, მიუხედავად იმისა, რომ ნათლად გამოკვეთილი შედეგები ჯერ არ მიგვიღია. ბევრნი აცხადებენ, რომ FRONTEX-ს, ევროკავშირის სასაზღვრო სააგენტოს, აქვს მნიშვნელოვანი რესურსების ნაკლებობა, და დამოკიდებულია ეროვნულ მთავრობებზე, როგორიც არის იტალიის სასაზღვრო ძალები და საბერძნეთის სანაპირო დაცვა. აღსანიშნავია, რომ აღნიშნულმა ორგანიზაციამ მარცხი განიცადა, პრევენცია მოეხდინა 3,800-მდე ადამიანის, რომლებიც ჩაიძირნენ ხმელთაშუა ზღვაში 2015 წელს და 400მდე ჩაიძირა 2016 წელს 15 . „ევროკავშირი არ აკეთებდა საკმარისს, ხოლო ნატო გააკეთებს“ განაცხადა ჩიკაგოს საბჭოს პრეზიდენტი

Ibid,

http://www.amna.gr/english/article/12813/Defence -Minister-Kammenos-on-NATOs-involvement-inrefugee-crisis

Ibid, http://www.bbc.com/news/world-europe34131911 15

საერთაშორისო საქმეებში, „ამ ყოველივეს კი ის მიაღწევს ამერიკის შეერთებული შტატებისა და თურქეთის დახმარებით, რომლებიც არ არიან ევროკავშირის წევრნი, მაგრამ არიან ნატო-ს წევრი სახელმწიფოები“16. საბერძნეთის ინფრასტრუქტურისა და ტრანსპორტის ყოფილი მინისტრი აცხადებს, რომ ნატო-ს მისიის შედეგი არ ჩანს, ვინაიდან ახალი დაწყებულია. თუმცა მიგრაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის მონაცემებით, 2016 წელს 78,000-მდე მიგრანტი შევიდა ზღვით საბერძნეთის ტერიტორიაზე მშვიდობიანად. საბერძნეთის სხვა წარმომადგენლები კი აკრიტიკებენ ამ ყოველივეს. ნაწილი თურქეთის წინააღმდეგ გამოდის, რომელსაც ჯერ სრულიად არ უპასუხია მისიის განხორციელების გეგმისთვის და ეწინააღმდეგება მის ტერიტორიულ წყლებში სამხედრო ძალების მონიტორინგს. შესაბამისად მათთვის საეჭვოა, თუ როგორ უნდა განახორციელოს ნატომ მისი ასეთ პირობებში 17 . თურქეთის საზღვაო ძალების ყოფილი კაპიტანი და პოლიტიკის ექსპერტები აცხადებენ, რომ ნატო-ს შესვლა დემილიტარიზებულ ზონებში ლოზანას ხელშეკრულების დარღვევას მოასწავებს (ეს უკანასკნელი 1923 წელს დაიდო, რომელმაც ანატოლიასთან

http://blogs.lse.ac.uk/europpblog/2016/02/24/natosnew-migrant-mission-in-the-aegean-is-a-victoryfor-turkey-and-proof-of-europes-strategicirrelevance/ 17 Ibid,

მდებარე რამდენიმე კუნძულებს სპეციალური სტატუსი მიანიჭა და შეუვალი გახადა სამხედრო ძალები მიერ). მათ მიაჩნიათ, რომ ეს მდგომარეობა გაყინავს ნატო-ს მისიის მსვლელობას.

ნატო-ევროკავშირის თანამშრომლობა როგორც ცნობილია, ნატო-ს 22 წევრი სახელმწიფო ამავდროულად გახლავთ ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოები. ამას გარდა, აღნიშნული ორი ორგანიზაცია იზიარებს ლიბერალური დემოკრატის საერთო ღირებულებებსა და საერთო შეშფოთებას გამოხატავენ საერთაშორისო ტერორიზმიდან დაწყებული კიბერ-უსაფრთხოების საკითხების შესახებ. 2002 წლიდან, ნატო-სა და ევროკავშირს შორის დაიწყო სტრატეგიული პარტნიორობა ეუთოსა და „ბერლინის დამატების“ ხელშეკრულებების მეშვეობით. (ეს უკანასკნელი 2003 წლიდან ამოქმედდა და ხელი შეუწყო კრიზისების მოგვარებას). ევროკავშირის გლობალური სტრატეგიის გავრცელებამ ვარშავის სამიტამდე ერთი კვირით ადრე ხაზი გაუსვა სამომავლო დიალოგის მნიშვნელობას გაუმჯობესებული თანამშრომლობის შესახებ. ვარშავის სამიტის შემდეგ დადგინდა მრავალი სფერო, სადაც მოხდება მკვეთრად ნატოევროკავშირის თანამშრომლობის პრაქტიკული მცდელობები, მათ შორის განიხილება ჰიბრიდული ომისა და კიბერ-საფრთხეების წინააღმდეგ ბრძოლა, ევროკავშირის თავდაცვითი უნარების მშენებლობისთვის 50

ხელშეწყობისა და საზღვაო თავდაცვის საკითხები18. კრიზისების მართვა გახლდათ ძირითადი არეა ნატო-ევროკავშირის კოოპერაციის საკითხში, განსაკუთრებით, გამოიკვეთა დასავლეთ ბალკანეთისა და ავღანეთის ტერიტორიები. მიგრანტების კრიზისის საპასუხოდ ნატო-სა და ევროკავშირს შორის მოხერხდა პრობლემის მოგვარების პროცესში საერთო საფუძველი მოძებნა. 2016 წლის 7 მარტს, ნატო-სა და FRONTEX-ს შორის დაიდო შეერთების ხელშეკრულება მიგრანტების კრიზისის შესახებ. აღსანიშნავია, რომ რამდენიმე წლის განმავლობაში თანამშრომლობდნენ ევროკავშირისა და ნატო საზღვაო ძალები ანტი-პირატული მისიის განხორციელებაში ადენის ყურეში, თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ მიგრანტების კრიზისის მართვის საკითხში დაწყებული თანამშრომლობა განიხილება, როგორც ახალი ერა კოოპერაციის ისტორიაში. ეს თანამშრომლობა კი გულისხმობს არა მხოლოდ მიგრანტების კრიზისში ნატო-ს გენერალური მდივნისა და ევროკავშირიდან მისი კოლეგას შორის დიალოგს, არამედ ნატოევროკავშირისთვის სხვა მნიშვნელოვანი საკითხების 19 განხილვას .

ნატო-ევროკავშირის საერთო დეკლარაციაში, რომელიც ხელმოწერილ იქნა ვარშავაში 2016 წლის 8 ივლისს, ხაზი გაუსვეს პრაქტიკული თანამშრომლობის სტრატეგიულ უპირატესობას სამხრეთიდან და აღმოსავლეთიდან მოულოდნელი გამოწვევების აღმოფხვრის საკითხში. მხარეებმა განაცხადეს, რომ აღნიშნული თანამშრომლობა ხელს შეუწყობს საზღვაო სიტუაციური ცოდნის გაზიარებასა და საზღვაო ოპერაციების გაუმჯობესების სტრატეგიების ახალ დონეზე აყვანას ხმელთაშუა ზღვასა და მის გარეთ, რაც საბოლოოს გამოიხატება საზღვაო თავდაცვის გაძლიერებაში და მიგრანტების კრიზისის სხვადასხვა პრობლემური ასპექტების მოგვარებაში20.

დასკვნა დასკვნის სახით, შეიძლება ითქვას, რომ მიგრანტების კრიზისი, რომელმაც დასაბამი მიიღო სირიის სამოქალაქო ომის შემდეგ, მნიშვნელოვანი პრობლემები გააჩინა მთელი მსოფლიოსა და, განსაკუთრებით, მიმდებარე რეგიონებისთვის. ევროპის სამხრეთი საზღვარი უკონტროლო სიტუაციაში აღმოჩნდა, რამაც მოითხოვა სხვადასხვა აქტორების ჩართულობა პრობლემის გადასაწყვეტად. ევროკავშირისა და

http://ec.europa.eu/news/2016/07/20160707_en.ht m 19 The NATO Warsaw Summit: How to Strengthen Alliance Cohesion, Mattelaer, A., National Defence University, 2016.

http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_1 33163.htm

ჩრდილო-ატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციის ერთობლივი თუ ინდივიდუალური ოპერაციებით ბოლო პერიოდში დაიწყო მშვიდობიანად მიგრანტებისთვის მიმართულებების მიცემა. გაუმჯობესდა სათვალთვალო მექანიზმები და დანაშაულებების აღმკვეთი სტრატეგიების დონე. მიუხედავად იმისა, რომ პრობლემა

მასშტაბური და ახალია, ზუსტი შედეგების ჩვენება და ანალიზი ნაკლებად მოიპოვება, თუმცა ბევრი თეორეტიკოსი თუ პრაქტიკოსი თანხმდება იმაზე, რომ პრობლემა ძალიან მნიშვნელოვანია და, რომ მისი მართვა მხოლოდ ორგანიზებული თანამშრომლობითა და კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმით დარეგულირდება.

გამოყენებული ლიტერატურა       

       

Cartalucci, Tony. "Will Europe's Refugee Crises Hysteria save NATO's Syrian War? -Sott.net." SOTT.net. SOTT, 03 Nov. 2015. Web. 15 Jan. 2016; Dempsey, Judy. "NATO's Absence in the Refugee Crisis." Carnegie Europe. Carnegie Europe 22 Oct. 2015. Web. 14 Jan. 2016; Hassan Hassan, “Assad’s Massacre Strategy,” Foreign Policy, September 4, 2012; Jeremy Shapiro and Anna Newby “Not Ready for a post American World: European Views on NATO” Brookings, June 16, 2015. Web Jan 29 2016; Shinkman, Paul D. "Security Concerns Surround Europe’s Refugee Crisis." US News, 17 Sept. 2015. Web. 14 Jan. 2016; The NATO Warsaw Summit: How to Strengthen Alliance Cohesion, Mattelaer, A., National Defence University, 2016; http://www.bbc.com/news/world-middle-east-26116868; http://www.bbc.com/news/world-europe-34131911; http://www.iom.int/news/global-migrants-deaths-pass-5200 ; http://www.euractiv.com/section/justice-home-affairs/news/turkey-and-greece-seeknato-mission-in-aegean-german-official-says/; http://www.bbc.com/news/world-europe-35549478; http://www.amna.gr/english/article/12813/Defence-Minister-Kammenos-on-NATOsinvolvement-in-refugee-crisis; http://blogs.lse.ac.uk/europpblog/2016/02/24/natos-new-migrant-mission-in-theaegean-is-a-victory-for-turkey-and-proof-of-europes-strategic-irrelevance/; http://ec.europa.eu/news/2016/07/20160707_en.htm; http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_133163.htm.

დაჩი მაზანაშვილი ნატო-რუსეთის ურთიერთობები

შესავალი მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, განსაკუთრებით დაძაბული გახდა ურთიერთობა რუსეთსა და დასავლეთის ქვეყნებს შორის. საკუთარი ძალის დასამტკიცებლად რუსეთი ავლენდა აგრესიას მთელს მსოფლიოში, ცდილობდა მდგომარეობის დესტაბილიზაციას და საკუთარი გავლენის ზოგან ,,რბილი“, ხოლო ზოგანაც ,,ძლიერი“ ძალის საშუალებით გაძლიერებას, დასავლური ინსტიტუტები დემოკრატიის მხარდაჭერასა და მდგომარეობის ნორმალიზებას ცდილობდდნენ. სირიის სამოქალაქო ომმა, ახლო აღმოსავლეთში მიმდინარე მოვლენებმა, არქტიკის საკითხებმა, მცოცავმა ოკუპაციამ, ყირიმისა და დონბასის ანექსიამ, საფრთხემ აღმოსავლეთ ევროპის და პოსტსაბჭოთა სივრცის ქვეყნების მიმართ, თურქეთის მიერ ჩამოგდებულმა SU24-მა და სხვა მოვლენებმა მიგვიყვანა ბიპოლარიზებული ცივი ომის მდგომარეობამდე. აღნიშნული სიტუაციის გამო, NATO ვალდებული გახდა მიეღო საჭირო ზომები, სამიტის კომუნიკეში უნდა ასახვით. დოკუმენტში გამოკვეთილია რუსეთის პროვოკაციული ქმედებები და პოლიტიკა: ყირიმის ანექსია,

აღმოსავლეთ უკრაინის დესტაბილიზაცია; პროვოკაციული სამხედრო აქტივობა ნატოს საზღვრებში, ბალტიის და შავი ზღვის რეგიონებში და აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთში; ოფიციალური მოსკოვის უპასუხისმგებლო და აგრესიული ბირთვული რიტორიკა, სამხედრო კონცეფცია და ძირითადი პოზიციები მნიშვნელოვან საკითხებთან დაკავშირებით (რომელიც მიმართულია ესკალაციისკენ), განმეორებითი დარღვევები ნატოს მოკავშირეთა საჰაერო სივრცეში. სამხედრო ინტერვენცია სირიაში, რომლის მთავარი მიზანი ტოტალიტარიზმის დანერგვა და დემოკრატიის ნეიტრალიზებაა. ამ საკითხებთან დაკავშირებით NATOმ მიიღო რელევანტური პოლიტიკა, რუსეთისგან მომავალი ასიმეტრიული საფრთხეების თავიდან ასარიდებლად შავ ზღვაში, დააწესა პატრულირება. შემდეგი შეხვედრა იგეგმება ერთ წელში, რაც ცხადყოფს და ერთმნიშვნელოვნად ადასტურებს NATO-ს დემოკრატიულ, ნეიტრალურ და მშვიდობის მომხრე პოლიტიკას.

სირია 53

ყველასთვის ნაცნობია სირიაში არსებული ვითარება, მდგომარეობის ესკალაციის მიზნით რუსეთი ეხმარება ასადის მთავრობას ოპოზიციასთან ბრძოლაში, იმ გარემოებაში, როცა NATO-ს რამდენიმე წევრი ქვეყანა ახორციელებს ქურთული დაჯგუფების, სახელი წვრთნებს, მიუხედავად იმისა რომ ვარშავის სამიტის შემდეგ NATO-ს მთავარი მესიჯი იყო ის რომ მათ არ სურდათ ცივი ომი, რუსეთი მაინც განაგრძობს პროვოკაციულ მოქმედებებს. ამ ყოველივეს ნათელი მაგალითია თურქეთის საჰაერო საზღვრის რამდენჯერმე გადაკვეთა და დარღვეული ცეცხლის შეწყვეტის ხელშეკრულება, ვგულისხმობ ამა წლის თებერვლის თვის მოვლენებს. NATO-ს ვარშავის სამიტისას ჰქონდა მნიშვნელოვანი ვალდებულება, კომუმიკეში აესახა ამ პრობლემის გადაჭრის რელევანტური გზები და საშუალებები. საქართველოს მოსახლეობაში, ისევე როგორც მსოფლიოს გარკვეულ ნაწილებში, თავი იჩინა უკმაყოფილებამ დიპლომატიის მიმართ, ადამიანები ფიქრობენ რომ რუსეთი ფასადურია და იმ კონკრეტულ მომენტში, როცა ის სიმშვიდისკენ მოგვიწოდებს, არღვევს საერთაშორისო კონვენციებსა და შეთანხმებებს, როგორიცაა მაგალითად ცეცხლის შეწყვეტის ხელშეკრულება. აშშ-მ 2016 წლის თებერვალში ნაბიჯი გადადგა მშვიდობისკენ და განახორციელა პოლიტიკა, რომელიც ასევე აღნიშნულია ვარშავის კომუნიკეს 28-ე მუხლში. პუნქტის მთავარი იდეა

სირიაში მშვიდობის დამყარებას ისახავს მიზნად, რომელიც მშვიდობის დამყარებას ხელისუფლების შეცვლის გზით აპირებს, თუმცა რეალურად პუტინი არათუ ასადის დახმარების შეჩერებას, არამედ მდგომარეობის დეესკალაციასაც არ აპირებს, როგორც ნიკოლო მაკიაველის წიგნ ,,მთავარშია’’ დაწერილი მისნაირ ლიდერებს ხელში სისხლიანი დანა უჭირავთ, რაც სირიის მაგალითზე, ISIS-ზე მეტი მოკლული ადამიანით დასტურდება. თებერვალში დადებული შეთანხმებისგან განსხვავებით ახალი შეთანხმება მეტად მოქმედებს, რაც NATO-ს და დასავლურ სამყაროს სირიაში მშვიდობის დამყარების იმედს აძლევს.

აღმოსავლეთ ევროპა ისტორიის მანძილზე აღინიშნებოდა რუსეთის დაინტერესება შავი ზღვით, რადგან ეს ტერიტორია მისი ეკონომიკისთვის მნიშვნელოვანი კონტრიბუცია იქნებოდა, შესაბამისად ის მუდმივად იბრძოდა როგორც საქართველოსთანს, ისე რუსეთთან, რაც უკრაინის შემთხვევაში ყირიმის ოკუპაციით დამთავრდა. რუსეთმა აქტიურად დაიწყო ყირიმის ტერიორიაზე სამხედრო წვრთნების ჩატარება და რბილი ძალის გავრცელება. დასავლურმა სამყარომ კი აღმოსავლეთ ევროპის ფლანგი გაამაგრა სწრაფი რეაგირების ბატალიანოთ, რაც შეიძლება ცივი ომის გამწვავების მიზეზად მივიჩნიოთ. NATO-მ იგრძნო საფრთხე აღმოსავლეთ ევროპის დასაცავად, რადგან შავი 54

ზღვის რეგიონი მხოლოდ უკრაინით არ შემოიფარგლება და მასზე გასასვლელი მის წევრ ქვეყნებსაც აქვთ, შესაბამისად წევრი ქვეყნის სუვერენიტეტსა და ტერიტორიულ მთლიანობაზე ზრუნვის გამო NATO ერთგვარად ვალდებული გახდა დაენახვებინა რუსეთისთვის, რომ კომფლიქტის დაწყების ან მის წევრ სახელმწიფოზე თავდასხმის შემთხვევაში მას შეეძლო ეფექტურად აემოქმედებისა წესდების მეხუთე მუხლი, რამაც სიტუაცია დაპირისპირებისგან იხსნა. 2014 წლის ყირიმის ანექსიის საპასუხოდ, ალიანსმა გადაწყვიტა, რომ 2017 წლის იანვრიდან ბალტიისპირეთის ქვეყნებსა და პოლონეთში სამხედრო დანაყოფები განალაგოს: შეიქმნება 4 ბატალიონი, რომელიც საერთო ჯამში 3 ათასიდან 4 ათასამდე სამხედრო პირით იქნება წარმოდგენილი და რომელსაც ესტონეთში - დიდი ბრიტანეთი, პოლონეთში - აშშ, ლატვიაში - კანადა, ლიტვაში კი გერმანია უხელმძღვანელებს. ალიანსის ლიდერებმა მიიღეს კომპლექსური პაკეტი, რომელიც მიზნად უკრაინის ნატოს სტანდარტებთან დაახლოებას ისახავს. პაკეტი უკრაინის თავდაცვისა და უსაფრთხოების უზრუნველყოფასა და მის ფინანსურ დახმარებას გულისხმობს. სამხედრო წვრთნებისათვის მხოლოდ აშშ-სგან უკრაინა $500 მილიონს მიიღებს. ამასთან, ნატო უკრაინაში

თავის გაზრდის.

წარმომადგენლობასაც

აღსანიშნავია, რომ ალიანსმა შეწყვიტა სამოქალაქო და სამხედრო თანამშრომლობა რუსეთთან, თუმცა მაინც დარჩა ღია პოლიტიკური, კონსტრუქციული დიალოგისთვის. ალიანსი მოუწოდებს რუსეთს, შეწყვიტოს ყირიმის ანექსია, ქვეყნის სუვერენული საზღვრების ძალისმიერი მეთოდებით დაპყრობა, აღმოსავლეთ უკრაინის დესტაბილიზაცია, ნატოს საზღვრებთან პროვოკაციული სამხედრო ქმედებები, მათ შორის ბალტიის, შავი ზღვისა და ხმელთაშუა ზღვების რეგიონებში. ნატო გმობს რუსეთის მიერ უპასუხისმგებლო აგრესიულ რიტორიკას ბირთვულ სფეროში, მის მიერ სირიის კრიზისში სამხედრო ჩართულობასა და ქვეყანაში არსებული რეჟიმის მხარდაჭერას. ალიანსი გმობს რუსეთის სამხედრო წარმომადგენლობის გაზრდას უკრაინაში, დონეცკსა და ლუგანსკში, სადაც რუსეთის მიერ პროვოცირებულმა საომარმა მოქმედებებმა 10 ათასი ადამიანის სიცოცხლე იმსხვერპლა. აუცილებელია, შესრულდეს მინსკის შეთანხმება. NATO-მ მოუწოდა მოლაპარაკებაზე ხელისმომწერ ყველა მხარეს, შეასრულოს მის მიერ აღებული პასუხისმგებლობები.

112-ე მუხლი 55

სკეპტიკოსები აღნიშნავდნენ, რომ სამიტიდან სამიტამდე საქართველო მხოლოდ შეშფოთებებს, გაწევრიანების დაპირებას და ყველა ინსტრუმენტის არსებობის აღიარებას იღებდა, თუმცა მათდა სამწუხაროდ კომუნიკეს ასმეთორმეტე მუხლში აღნიშნულია საქართველოსთვის და ზოგადად შავი ზღვის რეგიონისთვის უსაფრთხოების ინიციატივა, იმ გარემოებაში, როცა რუსეთი აქტიურად არღვევს თურქეთის საჰაერო სივრცეს, ახორციელებს მცოცავ ოკუპაციაქს, აგრძელებს Soft Power-ს და საფრთხეს უქმნის NATO-ს წევრ და პარტნიორ ქვეყნებს, NATO-მ მიიღო გადაწყვეტილება მეტად ეზრუნა შავი ზღვის რეგიონის უსაფრთხოებაზე,

მიუხედავად იმისა რომ ეს უფრო გაამწვავებდა ცივ ომს, რადგან აქ ორი მხარის ინტერესები ერთმანეთს ეწინააღმდეგება.

დასკვნა რუსეთი ასიმეტრიულ საფრთხეს უქმნის როგორც მსოფლიოს ისე, კონკრეტულად NATO-ს წევრ და პარტნიორ ქვეყნებს, რუსეთი ცდილობს საკუთარი ინტერესების დაკმაყოფილებას და გავლენის გაზრდას მთელს მსოფლიოში, რასაც NATO ეწინააღმდეგება ამ ყოველივეს, ეს ინტერესთა კონფლიქტი კი უფრო მკვეთრ ცივ ომთან გვაახლოვებს.

გამოყენებული ლიტერატურა   

NATO. (2016). Warsaw Comunique. Warsaw. on.ge. (2016). ნატოს ვარშავის სამიტის შედეგები - პასუხები ძირითად კითხვებზე. მაკიაველი, ნ. მთავარი. ფლორენცია.

ლელა ჯავახიშვილი ნატო-საქართველოს ურთიერთობა ვარშავის სამიტის კომუნიკეს მიხედვით შესავალი თანამედროვე ეპოქაში აქტიურად განიხილება ისეთი თემა როგორიცაა, მაგალითად, უმსხვილესი საერთაშორისო ორგანიზაციების როლი პატარა ქვეყნების ცხოვრებაში. დროის სვლასთან ერთად, თავის მნიშვნელობას არ კარგავს საქართველოს ნატოში გაწევრიანების საკითხი, რაც მნიშვნელოვან მიზეზს გვაძლევს, თვალი ვადევნოთ აღნიშნული ორგანიზაციის თითოეულ აქტივობას და კომპლექსურად შევისწავლოთ ჩვენკენ მომართული მკაფიო მესიჯები. ამ მხრივ, ბოლო დროის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი დოკუმენტია, ნატოს ვარშავის სამიტის კომუნიკე, რომელშიც სამი პუნქტი (111, 112, 113) ცალსახად საქართველოს ეხება. კომუნიკეს 111-ე მუხლში საუბარია საქართველოს კონტრიბუციაზე ნატოს სწრაფი რეაგირების ძალებში და ავღანეთის მხარდაჭერის მისიაში. რაც შეეხება 112-ე პუნქტს, იგი ხაზს უსვამს, მოკავშირე ქვეყნებიდან 30-ზე მეტი ექსპერტის მხარდაჭერას საქართველოსთან თანამშრომლობაზე. 113-ე პუნქტის მიხედვით, ნატო კიდევ ერთხელ ადასტურებს საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისა და

სუვერენიტეტის მხარდაჭერას საერთაშორისოდ აღიარებულ ფარგლებში, და პოზიტიურად აფასებს, საქართველოს არააგრესიულ საპასუხო პოლიტიკას, რუსეთთან მიმართებით. ამ პუნქტებიდან გამომდინარე კარგად ჩანს, კომუნიკეს მნიშვნელობა და ის დამოკიდებულება, რაც ორგანიზაციას ჩვენი ქვეყნის მიმართ აქვს. ამის გამო, საჭიროდ მივიჩნევ, ზემოთ ნახსენები საკითხების სიღრმისეულ განხილვას კონკრეტულად ამ სამ და დამატებით 23-ე; 24-ე; 101-; 110-ე პუნქტებზე, რომლებიც არანაკლებ მნიშვნელოვანია. თემის საკვლევად ძირითადად გამოვიყენე თვისებრივი სოც. კვლევის მეთოდი, კერძოდ - დოკუმენტების ტრადიციული ანალიზი, რის საფუძველზეც შევეცდები არა მხოლოდ განვიხლო ზემოთ აღნიშნული პუნქტები, არამედ გამოვიტანო გარკვეული დასკვნები და აღნიშნულიდან გამომდინარე ვისაუბრო შემდგომ პერსპექტივებზე. კონტენტ - ანალიზის მეშვეობით კი, დავთვალე ის რაოდენობრივი მაჩვენებლები, რომელიც გამოკვეთს მნიშვნელოვან ტენდენციას საქართველოსთან მიმართებით.

ძირითადი ნაწილი 1992 წლიდან საქართველომ ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციასთან, რომლისკენაც თანამედროვე მსოფლიოს არაერთი ქვეყანა ისწრაფის, თანამშრომლობის მნიშვნელოვანი პერიოდი განვლო. ამ გზას, თან ახლდა მთელი რიგი მოლაპარაკებების და ოფიციალური დოკუმენტებისა, რომლის საფუძველზეც საქართველოს მუდმივად უწევდა ქვეყანაში გარკვეული ცვლილებების განხორციელება. დღეს კი იმგვარი რეალობის წინაშე დავდექით, როცა ნატოს ვარშავის 2016 წლის კომუნიკეში 3 პუნქტი უშუალოდ საქართველოს შესახებაა გაწერილი, 4-ში კი ჩვენი ქვეყანა მნიშვნელოვან კონტექსტშია მოიხსენიება. საინტერესოა გავითვალისწინოთ ის ფაქტიც, რომ ამ დამატებით ფუნქტებში ხშირად უკრაინაც მასთან ერთად განიხილება და კონტენტ-ანალიზის შედეგად დგინდება, რომ 139 პუნქტიან დოკუმენტში უკრაინა - 35-ჯერ, ხოლო საქართველო - 28-ჯერ არის ნახსენები. კომუნიკეს რაოდენობრივ შემადგენლობაზე არა, თუმცა შინაარსობრივ მხარეზე, სამიტამდე არაერთი ჰიპოთეტური აზრი გამოითქვა, რომლის მიხედვითაც ირკვევა, რომ საქართველოსთან მიმართებით, დოკუმენტს მნიშვნელოვან სტრატეგიულ დატვირთვას ანიჭებდნენ არა მხოლოდ

ქართველი, არამედ უცხოელი პოლიტიკოსებიც. მაგალითად, საქართველოს იმდროინდელი თავდაცვის მინისტრმა თინა ხიდაშელმა წინასწარ განაცხადა, რომ არასასურველი შედეგი იქნებოდა, თუ ვარშავის სამიტის შემდეგ აღმოვჩნდებოდით ისეთივე მდგომარეობაში, როგორშიც უელსის სამიტის შემდეგ აღმოვჩნდით :

„ჩვენ ვარშავის შემდეგ არ უნდა აღმოვჩნდეთ ისეთ მდგომარეობაში, როგორშიც უელსის შემდეგ აღმოვჩნდით, როცა ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში იყო ფანტასტიკური დეკლარაცია, ნატო-საქართველოს ფანტასტიური პაკეტი, ოღონდ არ იყვნენ ქვეყნები, რომლებიც იქნებოდნენ მზად, ამ პაკეტიდან რომელიმე კომპონენტზე აეღით პასუხისმგებლობა. მე უკვე წინასწარ ვიცი, რომ რამდენიმე ქვეყანა, რომელთანაც ორმხრივი შეხვედრები გვაქვს დღეს, უკვე მზად არის გამოაცხადოს და დღეს ისინი აპირებენ ამ განცხადებების გაკეთებას, რომ გამოხატონ საკუთარი მხარდაჭერა კონკრეტული კომპონენტების 1 მიმართ“. ვარშავაში იმყოფებოდა თავისუფალი დემოკრატების ყოფილი ლიდერი ირაკლი ალასანიაც, რომელიც ვარაუდობდა რომ კომუნიკეში,

http://medianews.ge/ge/varshavissamitisshemdegar undaaghmovchndetisetmdgomareobashirogorshitsu elsissamitisshemdegaghmovchndittinakhidasheli/7201

თავდაცვის სფეროს საკითხებთან დაკავშირებული თანამშრომლობის შესახებ აუცილებლად იქნებოდა საუბარი:

„ მე მქონდა საშუალება კოლეგებთან ერთად, დამენახა და გამევლო, რა იქნება კომუნიკეში საქართველოს შესახებ და იქ დევს სწორედ ორმხრივი და მრავალმხრივი თანამშრომლობა თავდაცვის სფეროში და მე მინდა ვუთხრა ქართულ საზოგადოებას, რომ სწორედ უსაფრთხოებაზე და თავდაცვის გამყარებაზე გადის ჩვენი ეკონომიკური ძლიერება, რადგან დაცულ ქვეყანაში მეტი ინვესტიცია შემოდის, მეტი სტაბილურობაა და მეტი სამუშაო ადგილი იქმნება“.2 კომუნიკეს შინაარსობრივ მხარესთან დაკავშირებით, ვარაუდი გამოთქვა საქართველოს ეროვნული უშიშროების საბჭოს მდივანმა, ირინე იმერლიშვილმა, რომლის თქმითაც: „ცხადია,

ველოდებით კომუნიკეში საქართველოს ნატო-სკენ სწრაფვის კიდევ ერთხელ დაფიქსირებას, თავდაცვისა და უსაფრთხოების ამაღლებას. განსაკუთრებით ველოდებით შავი ზღვის უსაფრთხოებასთან დაკავშირები ჩანაწერს კომუნიკეში. აუცილებლად ველოდებით ნატო-ს მხრიდან

საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის მხარდაჭერას“. 3 საქართველოს საგარეო მინისტრ მიხეილ ჯანელიძის წინასწარი განწყობით, ვარშავის კომუნიკეში საქართველოსთან დაკავშირებით არსებული ყველა პროგრესული ნაბიჯი იქნებოდა გათვალისინებული და დაფიქსირებული, ხოლო შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსის თქმით, კომუნიკეს შედეგი იქნება ის, რომ

„აბსოლუტურად გადავდივართ“.4

სხვა

ორბიტაზე

მნიშვნელოვანია ალიანსის საგარეო საქმეთა მინისტრების წინასწარი ვარაუდიც, რომლის მიხედვითაც, ისინი კვლავ განაგრძობენ საქართველოს შესაძლებლობების განმტკიცებისთვის აუცილებელი საქმიანობის წარმოებას, რაც საბოლოოდ გამოიწვევს საქართველოს ნატოში გაწევრიანებას: „ ვარშავის სამიტისთის მზადების ფარგლებში, ჩვენ შევისწავლით ახალ, პრაქტიკულ გზებს, რათა უფრო ინტენსიური გავხადოთ ძალისხმევა, მაღალი დონის პოლიტიკური დიალოგის და მზარდი კოოპერაციის გზის ჩათვლით, მათ შორის თავდაცვისა და სტრატეგიული კომუნიკაციების სფეროში. ნატო აღიარებს საქართველოს ძალისხმევას, გააძლიეროს დემოკრატია, მათ შორის

http://medianews.ge/ge/varshavissamitisshemdegar undaaghmovchndetisetmdgomareobashirogorshitsu elsissamitisshemdegaghmovchndittinakhidasheli/7201

http://www.timer.ge/varshavis-samitiskomunikeshi-saqarthvelos-nato-sken-stsrapviskidev-erthkhel-dadasturebas-velodebith/ 4

http://www.heretifm.com/?p=38084

მოახდინოს სასამართლო სისტემისა და უსაფრთხოების სამსახურების რეფორმირება და სამხედრო ძალებისა და თავდაცვის ინსტიტუტების მოდერნიზება. მედიის თავისუფლებისა და კანონის უზენაესობის კუთხით ბოლო დროს განვითარებული მოვლენების გათვალისწინებით, ჩვენ მოვუწოდებთ საქართველოს, შეინარჩუნოს ტემპი რეფორმირების ძალისხმევაში, რომელსაც ჩვენ კვლავ ვუჭერთ მხარს.“5 ამ და სხვა კომენტარების საფუძველზე, შეგვიძლია უკვე შემუშავებული კომუნიკეს ანალიზით ვიმსჯელოთ რამდენად გამართლდა ის მოლოდინები, რაც დოკუმენტის გამოქვეყნებას უძღვოდა წინ. სამი ძირითადი პუნქტი, რომელიც უშუალოდ საქართველოს ეხება ( 111-ე, 112-ე, 113-ე) შეიცავს ნატოსაქართველოს ურთიერთობის მნიშვნელოვან ნიუანსებს. 111-ე პუნქტში, თავდაპირველად საუბარია იმ შეთანხმებაზე, რომლის მიხედვითაც, საქართველოს ნატოში გაწევრიანების ერთ-ერთი ნაწილს წარმოადგენდა წევრობის სამოქმედო გეგმა (MAP). კომუნიკეს მიხედვით ირკვევა, რომ ნატო მიესალმება იმ შესამჩნევ პროგრესს, რომელიც საქართველომ 2008 წლიდან განიცადა და იმედოვნებს, რომ აწ უკვე ჩატარებული საპარლამენტო არჩევნები, კიდევ ერთი

http://politcommersant.ge/detalpage?newsid=2826

ნაბიჯია ინსტიტუტების

დემოკრატიული კონსოლიდაციისკენ.

(შენიშვნა: კომუნიკეს გამოქვეყნებისას ჯერ არჩვენები არ იყო ჩატარებული, ამიტომაც საუბარია ვარაუდისა და რეკომენდაციის დონეზე). აღნიშნული პუნქტით ვიგებთ, რომ ალიანსი მოუწოდებს საქართველოს, ნატოსთან დაახლოების მიზნით, კვლავ გამოიყენოს ყველა არსებული შესაძლებლობა, რომელიც მას ნატოსაქართველოს კომისიამ შესთავაზა, ასევე ეროვნული პროგრამა და ნატო საქართველოს არსებითი პაკეტი. 111-ე პუნქტის დასკვნით ნაწილში საუბარია ჩვენი ქვეყნის მნიშვნელოვან წვლილზე ნატოს სწრაფი რეაგირების ძალების და ავღანეთის მისიაში მხარდაჭერის შესახებ. აღიარებულია ის მსხვერპლი, რომელიც ქართველმა ერმა გაიღო საერთო უსაფრთხოებისა და სტაბილურობისათვის. 112-ე პუნქტი იწყება ასევე იმ წინსვლისა და პროგრესის შეფასებით, რომელიც საქართველომ განიცადა უელსის საიტზე ინიცირებული ნატოსაქართველოს ყოვლისმომცველი პაკეტის განხორციელების კუთხით. საუბარია იმაზეც, რომ ამჟამად 30-ზე მეტი პარტნიორი ქვეყანა საქართველოსთან თანამშრომლობს სხვადასხვა სფეროს განვითარების მიზნით. ჩვენს ქვეყანას ერთობლივი წვრთნისა და შეფასების ცენტრი ეხმარება, რათა უზრუნველყოფილ იქნეს საჭირო რესურსები არსებული პაკეტის 60

განხორციელებისთვის, რომლის მიზანიცაა საქართველოს შესაძლებლობების გაძლიერება, ალიანსში წევრობისთვის მომზადების მიზნით. ამავე პუნქტში საუბარია იმ შეთანხმებაზე, რომლის მიხედვითაც ალიანსი გააძლიერებს ჩართულობას წვრთნის, მომზადების და სტრატეგიული კომუნიკაციების გაუმჯობესების მიმართულებით საქართველოში.

„ჩვენ კვლავაც დავუჭერთ მხარს, როგორც საჭიროა, შავი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნების რეგიონულ ძალისხმევას, რაც მიზნად ისახავს უსაფრთხოების და სტაბილურობის უზრუნველყოფას. ასევე გავალიერებთ დიალოგს და თანამშრომლობას საქართველოსთან და უკრაინასთან ამ მიმართულებით.“6 113-ე პუნქტით ალიანსი კიდევ ერთხელ ადასტურებს საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობასა და სუვერენიტეტს მის საერთაშორისოდ აღიარებულ საზღვრებში, რაც საკმაოდ მნიშვნელოვანი პოლიტიკური განაცხადია რუსისადმი. „ნატო“ მიესალმება საქართველოს არაძალადობრივ საპასუხო პოზიციას რუსეთის მიმართ და მათაც ამგვარი ქმედებისკენ მიუთითებს. გადაჭარბებული არ იქნება თუ ვიტყვით, რომ ამ პუნქტში

აკუმულირებულია ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი დებულება: „

მოვუწოდებთ რუსეთს, რომ გააუქმოს საქართველოს რეგიონების, სამხრეთ ოსეთის და აფხაზეთის დამოუკიდებელ სახელმწიფოებად აღიარების გადაწყვეტილება, შეწყვიტოს ადმინისტრაციულ სასაზღვრო ზოლზე საზღვრის მსგავსი ბარიერების აღმართვა და გაიყვანოს საკუთარი შეიარაღებული ძალები საქართველოდან.“ 7 ამ პუნქტში მკაფიოდ ჩანს, რომ ნატო არ აღიარებს 2014 წლის ნოემბერში საქართველოს აფხაზეთის რეგიონსა და რუსეთს შორის, ამავდროულად 2015 წლის მარტში საქართველოს სამხრეთ ოსეთის რეგიონსა და რუსეთს შორის გაფორმებულ შეთანხმებას, რომელიც ეწინააღმდეგება საერთაშორისო სამართლის, ეუთოს და რუსეთის საერთაშორისო ვალდებულებების სტანდარტებს. გარდა ამ სამი ძირითადი პუნქტისა საქართველოს შესახებ, კომუნიკეში გვხვდება რამდენიმე ისეთი ქვეპუნქტი, სადაც საქართველო უკვე სხვა ქვეყნებთან ერთად არის ნახსენები, ან შავი ზღვის რეგიონზე საუბრისას იკვეთება მისი ფაქტორი. 23-ე პუნქტი: „ ........შავი ზღვის რეგიონში, უსაფრთხოების სიტუაცია ბოლო წლებში მეტად უარესი გახდა. ჩვენ კვლავაც გავამახვილებთ ყურადღებას რეგიონში

http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_ 133169.htm

განვითარებული მოვლენების საბოლოო შედეგებზე ნატოსთვის და გავითვალისწინებთ მათ ალიანსის მიდგომებსა და პოლიტიკაში ჩვენ კვლავაც ვუშუამდგომლებთ, როგორც საჭიროა, შავი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნების რეგიონალურ ძალისხმევას, რაც მიზნად ისახავს უსაფრთხოების და სტაბილურობის უზრუნველყოფას. ასევე ვაწარმოებთ დიალოგს და თანამშრომლობას საქართველოსთან და უკრაინასთან ამ კუთხით.... „8 24-ე პუნქტში საუბარია ნატოს მხარდაჭერაზე ყველას უფლების მიმართ, რომ მათ გააკეთონ დამოუკიდებელი არჩევანი ყოველგვარი ზეწოლის გარეშე.

„ვაღიარებთ სომხეთის, აზერბაიჯანის, საქართველოს, მოლდოვის რესპუბლიკის ტერიტორიულ მთლიანობას, დამოუკიდებლობასა და სუვერენიტეტს. ვაგრძელებთ სამხრეთ კავკასიაში, მოლდოვის რესპუბლიკაში კონფლიქტების მშვიდობიანი დარეგულირებისკენ მიმართული იდეების მხარდაჭერას, რომელიც დაფუძნებულია საერთაშორისო სამართლის ნორმებზე, გაერო-ს წესდებაზე და ჰელსინკის აქტზე. მოვუწოდებთ ყველა მხარეს მოლაპარაკებების ფარგლებში კონფლიქტების მშვიდობიანი დარეგულირებისთვის კონსტრუქციული თანამშრომლობისკენ და

http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_ 133169.htm

პოლიტიკური გაძლიერებისკენ.“9

ნების

საქართველო ნახსენებია 101-ე პუნტქშიც, სადაც იხსენებენ უელსის შეთანხმებას, ნატომ შესთავაზოს ავსტრალიას, ფინეთს, საქართველოს, იორდანიასა და შვედეთს, ალიანსის ფართო შესაძლებლობებით სარგებლობა. 110-ე პუნქტით ალიანსი ადასტურებს ერთგულებას ღია კარის პოლიტიკის მიმართ, რასაც ამყარებს მონტენეგროს მაგალითით, რომელსაც ნატოს მომავალ პოტენციურ წევრად განიხილავენ. აქვე მოუწონებენ საქართველოს, მაკედონიასა და ბოსნია-ჰერცოგოვინას განაგრძონ რეფორმები ალიანსისკენ მიმავალ გზაზე ნაბიჯის გადასადგმელად. (10)

დასკვნა: საბოლოოდ, შეიძლება ითქვას რომ ვარშავის სამიტის კომუნიკე საკუთრივ საქართველოსთვის მნიშვნელოვანი დოკუმენტია, რადგან მასში აქცენტირებულია ისეთი საკითხები, რომლებიც ჩვენი ქვეყნისთვის არსებითია. ესენია: ტერიტორიული მთლიანობის, საჰაერო თავდაცვის, შავი ზღვის რეგიონში უსაფრთხოების გაძლიერების, საქართველოს - როგორც ნატოს სრულფასოვანი პარტნიორის საკითხები.

http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_ 133169.htm

ზემოთ განხილული პუნქტების მიხედვით, შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ წინასწარ გაკეთებული განცხადებები სრულად თუ ნაწილობრივ მაინც გამართლდა და როგორც ქვეყნის პრეზიდენტი გიორგი მარგველაშვილი ამბობს, საქართველო სამიტიდან მეტად გაძლიერებული დაბრუნდა, როგორც

თავდაცვისუნარიანობის გაღრმავების პერსპექტივის თვალსაზრისით, ისე საქართველოს თემატიკის, პრობლემატიკისა და მნიშვნელოვანი საკითხების სამიზნე აუდიტორიამდე მიტანის კუთხითაც. (11) რაც დიდი ალბათობით, მნიშვნელოვნად ნატოსაქართველოს შემდგომ ურთიერთობებზე.

გამოყენებული ლიტერატურა          

http://medianews.ge/ge/varshavissamitisshemdegarundaaghmovchndetisetmdgomareo bashirogorshitsuelsissamitisshemdegaghmovchndit-tinakhidasheli/7201 http://medianews.ge/ge/varshavissamitisshemdegarundaaghmovchndetisetmdgomareo bashirogorshitsuelsissamitisshemdegaghmovchndit-tinakhidasheli/7201 http://www.timer.ge/varshavis-samitis-komunikeshi-saqarthvelos-nato-skenstsrapvis-kidev-erthkhel-dadasturebas-velodebith/ http://www.heretifm.com/?p=38084 http://politcommersant.ge/detalpage?newsid=2826 http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_133169.htm http://www.heretifm.com/?p=38084 http://www.civil.ge/geo/article.php?id=30470 http://2030.news/index.php?newsid=10077 http://mod.gov.ge/c/news/ministrma-samitis-shedegebi-sheajama?lang=geo http://sknews.ge/index.php?newsid=9487

კონსტანტინე კევლიშვილი კიბერუსაფრთხოება - კოლექტიური თავდაცვის ახალი გამოწვევა შესავალი ჩრდილოატლანტიკური ალიანსის შექმნის დღიდან კოლექტიური თავდაცვა ამ ორგანიზაციის ფუნქციონირების ერთ-ერთი უმთავრესი პრინციპია, რომელიც ათწლეულების განმავლობაში გულისხმობდა როგორც სახმელეთო, ასევე საზღვაო და საჰაერო თავდასხმების საერთო ძალებით აღკვეთას, თუმცა უკანასკნელ პერიოდში ალიანსი ახალი გამოწვევის წინაშე დადგა: კიბერტექნოლოგიური განვითარების შეუქცევადმა პროცესმა და ჰაკერული თავდასხმების გახშირებულმა შემთხვევებმა საერთაშორისო საზოგადოებას ნათლად დაანახა ამ კუთხით უსაფრთხოების ზომების გაძლიერების აუცილებლობა.

კვლევის მიზანი წინამდებარე კვლევის უმთავრესი მიზანია, ერთი მხრივ, ნატოს კიბერუსაფრთხოების ამჟამინდელი სისტემის ფუნქციონირების თავისებურებების განხილვა, ხოლო მეორე მხრივ, ალიანსის მოწინააღმდეგეთა კიბერშესაძლებლობების შეფასება და, შედარებითი ანალიზის საფუძველზე, ამ სფეროში როგორც ნატოს

უმნიშვნელოვანესი საფრთხეებისა და გამოწვევების გამოკვეთა, ასევე მოქმედების სამომავლო გეგმისა და პრიორიტეტების განსაზღვრა.

კვლევის კითხვები და მეთოდოლოგია ნაშრომის მიზნებიდან გამომდინარე, ჩნდება მნიშვნელოვანი კითხვები: რამდენად კარგად არის ორგანიზებული ჰაკერთა ის ჯგუფები თუ ორგანიზაციები, რომლებიც, შესაძლოა, ალიანსის წევრთა შიდასტრუქტურულ სისტემებზე თავდასხმას გეგმავდნენ? რამდენად კარგადაა უზრუნველყოფილი თავად ნატოს კიბერუსაფრთხოების სისტემა? კვლევის დამოუკიდებელი ცვლადიც სწორედ ნატოს არაწევრი ქვეყნების ტერიტორიებზე მოქმედი ჰაკერული ჯგუფებისა თუ ტერორისტული ორგანიზაციების ეფექტიანი მოქმედების ალბათობაა, რომელმაც, წესით, პირდაპირი გავლენა უნდა იქონიოს ნატოს კიბერუსაფრთხოების სისტემის გაუმჯობესებასა და თანამედროვე სტანდარტების მიხედვით სრულყოფაზე. ზემოხსენებულ კითხვებზე პასუხის გასაცემად უმეტესად გამოყენებული იქნება მეორეული და მესამეული წყაროების კონტენტ- და ინვენტანალიზი.

გამოყენებული ლიტერატურის მოკლე შინაარსი იქიდან გამომდინარე, რომ კიბერუსაფრთხოების სფეროში მიმდინარე მოვლენები ფართო საზოგადოებისათვის არცთუ დიდი ხნის წინ გახდა აქტუალური, მოცემულ ნაშრომში უმეტესად გამოყენებული იქნება ნატოს კიბერუსაფრთხოების სპეციალისტთა კვლევები, ისევე როგორც გავლენიანი ანალიტიკური გამოცემებისა თუ დამოუკიდებელი ექსპერტების სტატიები აღნიშნულ თემასთან დაკავშირებით.

ნატოს კიბერუსაფრთხოების განვითარების ისტორია ნატო ყოველთვის უზრუნველყოფდა გარკვეულ დონეზე საკუთარი საკომუნიკაციო და საინფორმაციო სისტემების დაცვას, თუმცა 2002 წლის პრაღის სამიტის დეკლარაციაში პირველად აღინიშნა კიბერუსაფრთხოების გაძლიერების 1 საჭიროება, ხოლო 2006 წლის რიგის სამიტზე ალიანსის წევრი ქვეყნები შეთანხმდნენ თავდაცვითი სისტემის გაუმჯობესებისა და ინფორმაციის სწრაფი გაზიარების მექანიზმის შექმნის აუცილებლობაზე. 2 ამ 1

უკანასკნელი საკითხის აქტუალიზაცია განაპირობა 2007 წელს ესტონეთზე, ხოლო 2008 წელს საქართველოზე განხორციელებულმა კიბერთავდასხმებმა, რის შემდეგაც ნატოს კიბერუსაფრთხოების პოლიტიკა ახალ ეტაპზე გადავიდა. 2012 წლიდან დღემდე აქტიურად მიმდინარეობს ნატოს კოლექტიური თავდაცვის სისტემაში კიბერუსაფრთხოების ინტეგრაციის პროცესი. 2014 წლის უელსის სამიტზე გამოცხადებული ახალი კიბერპოლიტიკის თანახმად, რომელიმე წევრ სახელმწიფოზე მასობრივი და გამანადგურებელი ჰაკერული თავდასხმის განხორციელების შემთხვევაში, ამოქმედდება ორგანიზაციის ხელშეკრულების მე-5 მუხლი, 3 ხოლო 2016 წლის ვარშავის სამიტზე ალიანსის წევრმა ქვეყნებმა ინფორმაციული და საკომუნიკაციო ქსელის უსაფრთხოება ერთ-ერთ ძირითად თავდაცვით სფეროდ აღიარეს და შეთანხმდნენ, რომ კიბერსივრცეში ნატომ ისევე ეფექტიანად უნდა დაიცვას თავი,

of North Atlantic Council (Riga, 2006), პარა. 24. http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_3 7920.htm?selectedLocale=en; ინტერნეტი: ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 3 Wales Summit Declaration, Issued by Heads of State and Government participating in the meeting of North Atlantic Council (Wales, 2014), პარა. 7273. http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_1 12964.htm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

როგორც ჰაერში.4

ხმელეთზე,

ზღვასა

და

ნატოს კიბერუსაფრთხოების თანამედროვე სისტემა მართვის მექანიზმი ნატოს კიბერუსაფრთხოების მთავარი წამმართველი ორგანოა ჩრდილოატლანტიკურ საბჭოს (NAC) დაქვემდებარებული კიბერუსაფრთხოების კომიტეტი, თუმცა სამუშაო დონეზე ფუნქციონირებს კიდევ რამდენიმე უწყება, რომელთაც ევალებათ სხვადასხვა სახის კოორდინირება, კონსულტაციების გაწევა და 5 წვრთნების ჩატარება. უსაფრთხოების უზრუნველყოფის თვალსაზრისით, ალიანსისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ნატოს კომპიუტერული ინციდენტების გამოხმაურების შესაძლებლობა (NCIRC), რომლის ფუნქციებშიც შედის როგორც ნატოს საინფორმაციო სისტემის მუდმივი მონიტორინგი და ალიანსის წინააღმდეგ მიმართული კიბერინციდენტების აღრიცხვა, ასევე 4

Warsaw Summit Communique, Issued by Heads of State and Government participating in the meeting of North Atlantic Council (Warsaw, 2016), პარა. 70-71. http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_1 33169.htm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 5 NATO, “Cyber Defense - Structure,” NATO Online [home page on-line]; http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_78170.ht m; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

განსაკუთრებით საშიში კიბერთავდასხმების შესახებ ინფორმაციის სწრაფი გავრცელება და დროული რეაგირების უზრუნველყოფა. 6

ძირითადი შიდაორგანიზაციული ღონისძიებები ნატოს კიბერუსაფრთხოების ახალი პოლიტიის თანახმად, კიბერუსაფრთხოება კოლექტიური თავდაცვის მნიშვნელოვანი ნაწილია, ხოლო საკომუნიკაციო სისტემების დაცვა - უმთავრესი პრიორიტეტი. ამასთან, ახალი პოლიტიკა ითვალისწინებს როგორც ალიანსის წევრების ურთიერთთანამშრომლობის გაღრმავებას, ასევე მათი ინდივიდუალური კიბერუსაფრთხოების სისტემების განვითარებას. სწორედ ამ მიზნების მისაღწევად, 2015 წელს გაფორმდა მემორანდუმი ნატოსა და ალიანსის წევრი ქვეყნების კიბერუსაფრთხოების სტრუქტურების ხელმძღვანელებს შორის. მემორანდუმი მოიცავს შეთანხმებების მთელ რიგს, რომელიც ემსახურება ხსენებულ სფეროში ინფორმაციის მუდმივ გაცვლასა და ეფექტიან

NATO, “Cyber Defense - Structure,” NATO Online [home page on-line]; http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_78170.ht m; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

ურთიერთდახმარებას კიბერინციდენტების პრევენციაში. 7 აღსანიშნავია, რომ დიდი ყურადღება ექცევა კიბერსფეროში მომუშავე პერსონალის კვალიფიკაციის ამაღლებასაც, რაც რეგულარულ წვრთნებში, ტრენინგებსა და საგანმანათლებლო ღონისძიებებში გამოიხატება. კერძოდ, ამ მიმართულებით მუშაობს ნატოს კოოოპერაციული უსაფრთხოების ოსტატობის ცენტრი (CCD CoE) ტალინში, საკომუნიკაციო და ინფორმაციული სისტემების სკოლა ლათინაში (NCISS), ნატოს თავდაცვის კოლეჯი რომში და სხვ.8

თანამშრომლობა პარტნიორებთან და კერძო სექტორთან ალიანსი აღიარებს, რომ საფრთხეების უაღრესად ცვალებადი ლანდშაფტისა და სწრაფი ტექნოლოგიური პროგრესის პირობებში უმნიშვნელოვანესია მჭიდრო თანამშრომლობის დამყარება როგორც პარტნიორ ქვეყნებსა და ორგანიზაციებთან, ასევე კერძო სექტორთან.

NATO, “Cyber Defense –Principal cyber defense activities - Increasing NATO cyber defense capacity,” NATO Online [home page on-line]; http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_78170.ht m; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 8 NATO, “Cyber Defense – Principal cyber defense activities – Increasing NATO cyber defense capacity,” NATO Online [home page on-line]; http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_78170.ht m; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

კიბერუსაფრთხოების სფეროში ნატოს ძირითადი პარტნიორია ევროკავშირი, რომელთანაც ალიანსმა 2016 წლის თებერვალში ურთიერთდახმარებისა და თანამშრომლობის ტექნიკური ხელშეკრულება გააფორმა. 9 ნატო მჭიდროდ თანამშრომლობს გაეროსა და ეუთოსთანაც, ხოლო სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებთან მისი ურთიერთობა კიბერუსაფრთხოების საკითხებში ფორმალურ ხასიათს ატარებს.10 თავის მხრივ, განსაკუთრებული დატვირთვა აქვს სამრეწველო სფეროსთან ურთიერთობასაც, რადგან საკომუნიკაციო სისტემებისა და ინფორმაციული ქსელების აბსოლუტური უმრავლესობა კერძო მფლობელობაშია. ნატოს ინდუსტრიული კიბერპარტნიორობის (NCIP) პროექტის ფარგლებში ალიანსი მაქსიმალურად ცდილობს, გააღრმავოს თანამშრომლობა კერძო კომპანიებთან, რათა მიიღოს წვდომა ინოვაციურ ტექნოლოგიებზე და უკეთ უზრუნველყოს საკუთარი კიბერსისტემის უსაფრთხოება.11 9

Neil Robinson, “NATO: Changing gear on cyber defense – Other international actors,” NATO Review 2016; http://www.nato.int/docu/Review/2016/Also-in2016/cyber-defense-nato-securityrole/EN/index.htm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 10 NATO, “Cyber Defense –Principal cyber defense activities – Cooperating with partners,” NATO Online [home page on-line]; http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_78170.ht m; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 11 NATO, “Cyber Defense –Principal cyber defense activities – Cooperating with industry,” NATO

მთავარი გამოწვევები კიბერუსაფრთხოების სფეროში

ესხმიან თავს კიბერსისტემებს.12

უკანასკნელ წლებში კიბერშეტევების ხასიათი, გეოგრაფიული ველი, სისწრაფე და სიმძლავრე საგრძნობლად შეიცვალა. მიუხედავად იმისა, რომ ფართომასშტაბიანი კიბერომის დაწყების რისკი საკმაოდ მცირეა, კიბერუსაფრთხოების როლი სამხედრო ოპერაციების წარმოებისას აშკარად იზრდება, რის გამოც აქტუალური ხდება შეკითხვა: საკმარისია თუ არა ნატოს ძალისხმევა ამ სფეროში წარმატებული თავდაცვის უზრუნველსაყოფად?

აღსანიშნავია, რომ ყოველი ღონისძიება, რომელიც ნატოს კიბერუსაფრთხოების სისტემის სტრუქტურისა და ძირითადი ქმედებების დახასიათებისას გამოვყავით, საბოლოო ჯამში, კიბერუსაფრთხოების ერთიან და თანმიმდევრულ განვითარებას ემსახურება, რადგან ამ სფეროში სისტემის მდგრადობა მისი უსუსტესი რგოლის მდგრადობისა და სიძლიერის ტოლია. ნატოს კიბერუსაფრთხოების სპეციალისტის, ალექს ვანდურმეს განცხადებით, მათი ამოცანა „ჰგავს ცათამბჯენის დაცვას... [მათ] უნდა... [დაკეტონ] ყველა კარი და ფანჯარა მაშინ, როდესაც ჰაკერებს მხოლოდ ერთი ღია ფანჯრის ან კარის პოვნა სჭირდებათ შენობაში შემოსაღწევად.“13

ზოგადად, გამოიყოფა კიბერშეტევების ორი ძირითადი სახე: კიბერშპიონაჟი და კიბერსაბოტაჟი. კიბერშპიონაჟის უმთავრესი მიზანია მოწინააღმდეგე ქვეყნის მნიშვნელოვანი დიპლომატიური საიდუმლოებებისა და ინფორმაციის მოპარვა, ხოლო კიბერსაბოტაჟის საშუალებით შესაძლებელია მნიშვნელოვანი სტრატეგიული ობიექტების მწყობრიდან გამოყვანა, საზოგადოებაში შიშის დათესვა, ქაოსის შექმნა, მოწინააღმდეგის თავდაცვისუნარიანობის შესუსტება და მომზადება ძირითადი სამხედრო დარტყმის განსახორციელებლად. გარდა ამისა, ცალკეული ჰაკერული დაჯგუფებები არა პოლიტიკური, არამედ ფინანსური მოგების მიზნით

Online [home page on-line]; http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_78170.ht m; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

მნიშვნელოვან

გამომდინარე იქიდან, რომ დღესდღეობით კიბერსისტემებზე დამოკიდებულია მრავალი სერვისისა თუ სტრუქტურის ფუნქციონირება, ძალზე მნიშვნელოვანია ინფორმაციული ქსელის შესაბამისი დაცვა. სამწუხაროდ, ხშირ

Neil Robinson, “NATO: Changing gear on cyber defense – Diverse cyber threats,” NATO Review 2016; http://www.nato.int/docu/Review/2016/Also-in2016/cyber-defense-nato-securityrole/EN/index.htm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 13 NATO, “NATO Rapid Reaction Team to fight cyber attack,” NATO Online [home page on-line]; http://www.nato.int/cps/en/natolive/news_85161.h tm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

შემთხვევებში კიბერსისტემაზე თავდამსხმელთა ვინაობის დადგენა უაღრესად რთულია, ხოლო ჰაკერულმა შეტევებმა ორგანიზებული დანაშაულის სახე მიიღო, რის გამოც აუცილებელია, ალიანსმა ჯეროვნად შეაფასოს პოტენციურ მოწინააღმდეგეთა კიბერშესაძლებლობები, მოახდინოს მოსალოდნელ საფრთხეთა პრევენცია და შეიმუშავოს ეფექტიანი სამომავლო სტრატეგია.

მთავარი მოწინააღმდეგეები კიბერსივრცეში „ისლამური სახელმწიფო“ „ისლამური

სახელმწიფო“ პრაქტიკულად პირველი ტერორისტული ორგანიზაციაა, რომელმაც მასობრივად დაიწყო კიბერსივრცის, როგორც საომარი იარაღის გამოყენება. 2014 წლის ბოლოს ოფიციალურად ჩამოყალიბებულმა „კიბერხალიფატმა“ ნატოს წევრ ქვეყნებზე რამდენიმე წარმატებული შეტევა განახორციელა, თუმცა მიჩნეულია, რომ ორგანიზაციის კიბერშესაძლებლობები არცთუ დიდია და ამ კუთხით, „ისლამური სახელმწიფო“ მნიშვნელოვან საფრთხეს 14 არ წარმოადგენს. მართლაც, „კიბერხალიფატის“ უკანასკნელი 14

Mike Lennon, “ISIS Cyber Capabilities Weak, Poorly Organized: Report.” Security Network 28 აპრილი, 2016. http://www.securityweek.com/isis-cybercapabilities-weak-poorly-organized-report; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

მნიშვნელოვანი თავდასხმა 2016 წლის აპრილით თარიღდება, 15 ხოლო მოსულის ოპერაციის დაწყების შემდეგ „კიბერომმა“, როგორც ჩანს, უკანა პლანზე გადაიწია და ხსენებული სტრუქტურასაც უმეტესწილად სოციალურ მედიაში ექსტრემისტული პროპაგანდის გავრცელების ფუნქცია აკისრია.

ირანის ისლამური რესპუბლიკა 2007 წელს „სტაქსნეტის“ ვირუსმა ირანის ბირთვული პროგრამა მძიმედ 16 დააზიანა, რის შემდეგაც კიბერუსაფრთხოებას ქვეყანაში სულ უფრო დიდი მნიშვნელობა ენიჭება. უკანასკნელ წლებში კიბერტექნოლოგიების განვითარებას საკმაოდ დიდი რესურსები მოხმარდა, რის შედეგადაც ირანი შესაძლებლობებით მიუახლოვდა უძლიერეს „კიბერსახელმწიფოებს“ (აშშ, დიდი ბრიტანეთი, ისრაელი,

Will Ockenden and Benjamin Sveen, “ProIslamic State cyber group hack websites of Australian small businesses,” ABC Australian Broadcaster 15 აპრილი, 2016. http://www.abc.net.au/news/2016-04-15/proislamic-state-cyber-group-hack-websites-of-smallbusinesses/7329858; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 16 Michael B Kelley “The Stuxnet Attack On Iran’s Nuclear Plant Was ‘Far More Dangerous’ Than Previously Thought,” Business Insider 20 ნოემბერი 2013. http://www.businessinsider.com/stuxnet-was-farmore-dangerous-than-previous-thought-2013-11; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

რუსეთი და ჩინეთი). 17 მიუხედავად იმისა, რომ გავრცელებული მოსაზრების თანახმად, ირანის კიბერარმია ჯერ კიდევ არ წარმოადგენს მთავარ საფრთხეს ალიანსისთვის, ამ სახელმწიფოს შესაძლებლობების სწრაფი განვითარება და აგრესიული პოლიტიკა უთუოდ ყურადსაღები და გასათვალისწინებელია, რადგან ამ ტემპებით განვითარების გაგრძელების შემთხვევაში გამორიცხული არ არის, მომავალში სწორედ ირანი იქცეს ნატოს მთავარ საფრთხედ კიბერსივრცეში.

ჩრდილოეთ კორეის სახალხოდემოკრატული რესპუბლიკა ექსპერტთა ნაწილი ჩრდილოეთ კორეასაც კიბერსივრცის „მეორეხარისხოვან“ საფრთხეთა რიგს მიაკუთვნებს, 18 თუმცა უკანასკნელ წლებში კიმ ჩენ ინის რეჟიმის მიერ ასევე მნიშვნელოვანი რესურსები დაიხარჯა კიბერსისტემის გასაუმჯობესებლად. ჩრდილოკორეელ ჰაკერთა ჯგუფებში ამჟამად გაწევრებულია დაახლოებით 6000 ადამიანი, 19 რომელთა მოქმედებაც 17

Financial Times, “Cyber Warfare: Iran opens a new front,” Financial Times Online 26 აპრილი, 2016. https://www.ft.com/content/15e1acf0-0a4711e6-b0f1-61f222853ff3; ინტერნეტი: ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 18 Sean Lingaas, “Gauging North Korea’s cyber operations,” FCW 27 January 2016. https://fcw.com/articles/2016/01/27/csis-dprkcyber.aspx; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 19 Will Edwards, “North Korea as a Cyber Threat,” The Cipher Brief 1 ივლისი, 2016.

საკმაოდ ორგანიზებულია და მიზნად ისახავს რეჟიმის „უმთავრესი მტრების“ - აშშ-ისა და სამხრეთ კორეის წინააღმდეგ „ასიმეტრიული ომის“ წარმოებას. უნდა აღინიშნოს, რომ 2009 წლის შემდეგ ხსენებული ჯგუფების მიერ აშშ-ზე არცერთი მასობრივი ჰაკერული თავდასხმა აღარ განხორციელებულა, თუმცა სამხრეთ კორეის ოფიციალურ და კერძო სისტემებზე განხორციელებული თავდასხმები ცხადყოფს ოფიციალური ფხენიანის კიბერშესაძლებლობებს. 20 ამასთან, ჩრდილოეთ კორეა მჭიდროდ თანამშრომლობს სხვა ანტიდასავლურად განწყობილ სახელმწიფოებთან: რუსეთი, ჩინეთი და ირანი მნიშვნელოვნად ეხმარება კიმ ჩენ ინის რეჟიმს კიბერშესაძლებლობების განვითარებაში, რაც ასევე საგანგაშო სიგნალად უნდა მივიჩნიოთ 21 ნატოსთვის.

ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა

https://www.thecipherbrief.com/article/asia/northkorea-cyber-threat-1092; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 20 Will Edwards, “North Korea as a Cyber Threat,” The Cipher Brief 1 ივლისი, 2016. https://www.thecipherbrief.com/article/asia/northkorea-cyber-threat-1092; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 21 Donghui Park, “North Korea Cyber Attacks: A New Asymmetrical Military Strategy,” JSIS 28 ივნისი, 2016. https://jsis.washington.edu/news/north-koreacyber-attacks-new-asymmetrical-militarystrategy/; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

Internet Live Stats-ის მონაცემების თანახმად, ამჟამად მსოფლიოში დაახლოებით 3,5 მილიარდი ინტერნეტმომხმარებელია, რომელთა მეოთხედსაც ჩინელები შეადგენენ. 22 მსოფლიოში ინტერნეტმომხმარებელთა ყველაზე დიდ რაოდენობასთან ერთად ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის განკარგულებაშია ჰაკერთა ყველაზე მრავალრიცხოვანი არმიაც, რომლის რიგებშიც, სხვადასხვა მონაცემებით, რამდენიმე მილიონი ჩინელია 23 გაერთიანებული. ქვეყნის შიგნით ოფიციალური პეკინი ინტერნეტს პროპაგანდისტულ იარაღად იყენებს და ცდილობს, საკუთარი კიბერშესაძლებლობების განვითარებით შეამციროს ტექნოლოგიური დამოკიდებულება დასავლეთზე. „ასიმეტრიულო ომის“ კონცეფცია ჩინეთშიც საკმაოდ აქტუალურია. 2015 წელს ბარაკ ობამასა და სი ძინპინს შორის გაფორმებული შეთანხმების შემდეგ ქვეყნებს შორის ჰაკერულ თავდასხმათა რიცხვი მნიშვნელოვნად შემცირდა, თუმცა, შესაძლოა, ეს ორივე ქვეყნის მიერ თავდაცვითი ინფრასტრუქტურის განვითარების შედეგია და არა -

ხელშეკრულების პატივისცემის.24

პირობების

აღსანიშნავია, რომ „ნატოს კოოპერაციული კიბერუსაფრთხოების ოსტატობის ცენტრის“ ერთ-ერთი კვლევის თანახმად, ჩინეთში მოქმედი რამდენიმე ძლიერი ჰაკერული დაჯგუფების მიმართ ქვეყნის ხელისუფლება ატარებს „ზომიერ“ პოლიტიკას - ამ დაჯგუფებების ნაციონალისტური სულისკვეთებიდან გამომდინარე, ჩინეთის მთავრობა, ერთი მხრივ, ცდილობს, არ დაუშვას მათ მიერ სერიოზული ზიანის მომტანი კიბერშეტევების განხორციელება, რამაც, შესაძლოა, ფართომასშტაბიანი კონფლიქტის ესკალაცია გამოიწვიოს, ხოლო, მეორე მხრივ, ზედმეტად არ აკონტროლებს დაჯგუფებათა ქმედებებს, რათა ჰაკერები არ განეწყონ ხელისუფლების წინააღმდეგ და საფუძველი არ 25 ჩაუყარონ „კიბერამბოხებას“. ზემოხსენებული ცნობების მიუხედავად, რთული წარმოსადგენია, რომ ისეთ ავტორიტარულ სახელმწიფოში, როგორიც ჩინეთია, ცალკეული ჰაკერები აბსოლუტურად დამოუკიდებლად მოქმედებდნენ და 24

Internet Live Stats. „Internet Users in the world,” Internet Live Stats Online [home page on-line]; http://www.internetlivestats.com/; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 23 Mikk Raud, „China and Cyber: Attitudes, Strategies, Organizations,” (Tallinn: Cooperative Cyber Defense Centre of Excellence, 2016), გვ. 26. https://ccdcoe.org/sites/default/files/multimedia/pdf /CS_organisation_CHINA_092016.pdf. ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

Mikk Raud, „China and Cyber: Attitudes, Strategies, Organizations,” (Tallinn: Cooperative Cyber Defense Centre of Excellence, 2016), გვ. 8-9. https://ccdcoe.org/sites/default/files/multimedia/pdf /CS_organisation_CHINA_092016.pdf. ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 25 Mikk Raud, „China and Cyber: Attitudes, Strategies, Organizations,” (Tallinn: Cooperative Cyber Defense Centre of Excellence, 2016), გვ. 26. https://ccdcoe.org/sites/default/files/multimedia/pdf /CS_organisation_CHINA_092016.pdf. ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

ხელისუფლება მხოლოდ მათი ქმედებების დარეგულირებას უზრუნველყოფდეს. შესაბამისად, დიდი ალბათობით ეს ჯგუფებიც სრულად კონტროლდება რეჟიმის მიერ და გამოიყენება უმთავრეს ბერკეტად „არაოფიციალური“ თავდასხმების განსახორციელებლად

რუსეთის ფედერაცია კიბერუსაფრთხოების სპეციალისტთა ნაწილის აზრით, რუსეთის ფედერაციის კიბერშესაძლებლობები თუ არ აღემატება, 26 თითქმის უტოლდება ალიანსის წევრი ქვეყნების შესაძლებლობებს, რის გამოც ნატოსთვის სწორედ რუსეთი მიიჩნევა უმთავრეს საფრთხედ კიბერსივრცეში. 27

რუსეთმა უკანასკნელი 10 წლის განმავლობაში არაერთხელ მოახდინა საკუთარი კიბერშესაძლებლობების დემონსტრირება, თუმცა არცერთ შეტევაზე ხელისუფლებას ოფიციალური პასუხისმგებლობა არ აუღია. 2007 წლის გაზაფხულზე ესტონეთის დედაქალაქ ტალინში 26

Reuben F. Johnson, “Experts: The US has fallen dangerously behind Russia in cyber warfare capabilities,” Business Insider 27 ივლისი 2016. http://www.businessinsider.com/us-behind-russiacyber-warfare-2016-7; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 27 Franz-Stefan Gady, „Russia Tops China as Principal Cyber Threat to US,“ The Diplomat Magazine 3 მარტი, 2016. http://thediplomat.com/2015/03/russia-tops-chinaas-principal-cyber-threat-to-us/; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

ესტონელ მოსახლეობასა და ეთნიკურად რუს უმცირესობას შორის ურთიერთობა უაღრესად დაიძაბა, რასაც რამდენიმე შეხლა-შემოხლა და პროვოკაციების მთელი სერია მოჰყვა. სწორედ ეს დაპირისპირება იქცა რუსეთის მიერ ესტონეთის კერძო და სახელმწიფო კიბერსტრუქტურებზე შეტევის განხორციელების მიზეზად. თავდასხმა უმეტესწილად დაბალი და საშუალო დონის ოპერაციების 28 ერთობლიობას წარმოადგენდა, თუმცა საერთაშორისო საზოგადოებისთვის ეს იყო მნიშვნელოვანი სიგნალი, ხოლო რუსეთის მხრიდან - მესიჯი იმის თაობაზე, რომ სახელმწიფო ინტერესების შელახვის შემთხვევაში რუსეთს აქვს ბერკეტი, „არაპირდაპირი“ გზით მიაყენოს ზიანი მოწინააღმდეგე სახელმწიფოებს, მათ შორის, ნატოს წევრ ქვეყნებსაც კი. 2008 წლის აგვისტოს ომის პერიოდში რუსეთის მიერ საქართველოს ინფორმაციულ ქსელზე განხორციელებული კიბერაგრესია ზემოხსენებული მესიჯის ერთგვარი გაგრძელება იყო. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს სხვა სისტემების ფუნქციონირება, ესტონეთთან შედარებით, იმ დროისთვის ნაკლებად იყო დამოკიდებული ინტერნეტზე, ჰაკერული თავდასხმების შედეგად 28

წარმოიშვა ე.წ. „კიბერბლოკადა“, რომლის პირობებშიც ქართულ სამხედრო დანაყოფებს ძირითად დარტყმებზე რეაგირება გაუჭირდათ. აღსანიშნავია, რომ საქართველოზე განხორციელებული კიბერთავდასხმა უფრო მაღალტექნოლოგიური, თუმცა კვლავაც საშუალო და დაბალი დონის ოპერაციების საშუალებით 29 განხორციელდა და ე.წ. „ჰიბრიდული ომის“ რეალური მოდელი არც ამ შემთხვევაში გვიხილავს. სამაგიეროდ, „ჰიბრიდული ომის“ ელემენტებს რუსეთი აქტიურად იყენებს უკრაინასთან კონფლიქტში. 2014 წლიდან დღემდე რუსეთის მხრიდან დაფიქსირდა უკრაინის კიბერსისტემებზე თავდასხმის არაერთი ფაქტი და ამჯერად თავდასხმები არა მარტო დაბალი ან საშუალო, არამედ მაღალი დონის ოპერაციების საშუალებითაც ხორციელდებოდა. რუსეთმა კონფლიქტის სხვადასხვა ეტაპზე მოახერხა უკრაინის სამთავრობო ვებგვერდებისა და ონლაინმედიასაშუალებების რამდენჯერმე დაბლოკვა, ნატოსა და უკრაინის თანამშრომლობასთან დაკავშირებული საიდუმლო დოკუმენტების ხელში ჩაგდება, ტელესაკომუნიკაციო სტრუქტურების მნიშვნელოვნად დაზიანება და უკრაინის საარჩევნო 29

სისტემაში შეღწევა. 30 უკრაინის კიბერსისტემაზე თავდასხმები დღესაც ვრცელდება, თუმცა უკანასკნელ პერიოდში უკრაინელი ჰაკერებიც აღწევენ გარკვეულ წარმატებას საპირისპირო ფრონტზე და ახერხებენ რუსეთის ოფიციალური სამთავრობო დოკუმენტების მოპარვას.31 საბოლოო ჯამში, მიუხედავად იმისა, რომ რუსეთის მთავრობა უარყოფს თანამონაწილეობას ზემოხსენებულ შეტევებში, აშკარაა, რომ ჰაკერული ჯგუფები ხელისუფლების მიერ კონტროლდება და მისი ინტერესების განხორციელებას ესწრაფვის. ამას ცხადყოფს ამ ჯგუფთა მოქმედების სტრატეგიაც დამოუკიდებლად მოქმედ ჰაკერულ დაჯგუფებებს უმეტესწილად მხოლოდ ფინანსური ინტერესი აქვთ, ხოლო ხსენებულ შემთხვევებში მათი მოქმედება მიმართული იყო კიბერშპიონაჟისა და კიბერსაბოტაჟისკენ. ნებისმიერ შემთხვევაში აშკარაა, რომ რუსეთი კიბერსივრცეში მსოფლიოს ყველაზე აქტიური სახელმწიფო და ალიანსისთვის უპირველესი საფრთხეა, რომლის აღკვეთასაც ნატოს 30

Sergei Medvedev, “Offense-Defense Theory Analysis of Russian Cyber Capability”, (Monterey, California: CALHOUN – Institutional Archive of the Naval Postgraduate School), გვ. 26-29. http://calhoun.nps.edu/bitstream/handle/10945/452 25/15Mar_Medvedev_Sergei.pdf?sequence=1; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 31 Uzair Amir, “Ukrainian Hackers Expose 2,337 Emails From Putin’s Most Trusted Advisor,” Hackread 28 ოქტომბერი, 2016. https://www.hackread.com/ukrainian-hackersvladislav-surkov-putin-emails/; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

წევრი სახელმწიფოების მხრიდან მნიშვნელოვანი ძალისხმევა დასჭირდება.

ნატოს სამომავლო კიბერპოლიტიკა კიბერშეტევების როლი ნატოს კოლექტიური თავდაცვის სისტემაში კიბერუსაფრთხოების როლი ნატოს კოლექტიური თავდაცვის სისტემაში უკვე წლებია, მნიშვნელოვნად იზრდება, თუმცა მისი ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი კომპონენტის კიბერშეტევების ინტეგრირების პროცესი თვალსაჩინო ჯერ კიდევ არ არის. საკითხის აქტუალურობას განაპირობებს ის ფაქტი, რომ რთული სათქმელია, რამდენად შესაძლებელია კიბერუსაფრთხოების ეფექტიანად ფუნქციონირებადი სისტემის ჩამოყალიბება კიბერშეტევების შესაძლებლობის გარეშე. ზემოხსენებული პროცესის ინტენსიფიკაციის აუცილებლობის მრავალი მიზეზი არსებობს, თუმცა ექსპერტთა უმრავლესობა განსაკუთრებით გამოყოფს ორ მათგანს: პირველ რიგში, შეტევითი კიბერტექნოლოგიების გამოყენება უმნიშვნელოვანესია სხვა სახის სამხედრო ოპერაციების წარმატებით განსახორციელებლად; ამასთან, ნატოს მთავარი მოწინააღმდეგეები უკვე აქტიურად ცდილობენ, გამოიყენონ ჰაკერული თავდასხმები, აწარმოონ „ასიმეტრიული ომი“ ალიანსის

წინააღმდეგ და ამ გზით მიაღწიონ წარმატებას.32 უკანასკნელი წლების გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ ანტიდემოკრატიული რეჟიმები მასობრივ კიბერშეტევებს მხოლოდ შედარებით სუსტ სახელმწიფოებთან კონფლიქტებში იყენებენ, როდესაც მიზნად აქვთ მოწინააღმდეგის დემორალიზება და სწრაფი დამარცხება. ამასთან, მსგავსი მოქმედება ყოველთვის შეიცავს ფართომასშტაბიანი კონფლიქტის გამოწვევის რისკს, რის გამოც ნატოსთან მიმართებაში ზემოხსენებული სტრატეგიის გამოყენება ნაკლებად მიზანშეწონილი და, შესაბამისად, ნაკლებად სავარაუდოცაა. სამაგიეროდ, ალიანსის კიბერმოწინააღმდეგეები აქტიურად იყენებენ საკუთარ შესაძლებლობებს პროპაგანდისტული მიზნების განსახორციელებლად: მაგალითად, საიდუმლო დოკუმენტების მოპარვითა და ნატოს რეპუტაციის შელახვით რუსეთი ცდილობს საერთაშორისო საზოგადოების თვალში ლეგიტიმურად წარმოაჩინოს საკუთარი აგრესიული პოლიტიკა. 33 შესაბამისად, ნატოს ახალი სტრატეგია 32

James A. Lewis, “The Role of Offensive Cyber Operations in NATO’s Collective Defense,” CCDCOE Tallinn Paper No. 8 2015. გვ. 3. https://ccdcoe.org/sites/default/files/multimedia/pdf /TP_08_2015_0.pdf; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. 33 James A. Lewis, “The Role of Offensive Cyber Operations in NATO’s Collective Defense,” CCDCOE Tallinn Paper No. 8 2015. გვ. 5. https://ccdcoe.org/sites/default/files/multimedia/pdf /TP_08_2015_0.pdf; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

და თავდაცვის გაძლიერებული ზომები მართლაც აუცილებელი ნაბიჯი იყო ალიანსის უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად. მიუხედავად ამისა, ნატო მაინც ერიდება კიბერშეტევების სისტემის ფართოდ დანერგვას საკუთარ სტრუქტურებში, რის მიზეზიც, შესაძლოა, ამგვარი სამხედრო ოპერაციების სირთულე და არაპროგნოზირებადობაა. მაღალი დონის კიბეროპერაციების ჩატარება ყოველთვის სარისკოა და მსგავსი გადაწყვეტილება ალიანსის მაღალჩინოსნებმა მხოლოდ მაშინ უნდა მიიღონ, როდესაც შესაძლო სარგებელი გადასწონის რისკს. სამწუხაროდ, დღესდღეობით არ არსებობს კიბერშეტევების რისკებისა და შესაძლო შედეგების გაანალიზების სრულყოფილად მოქმედი მექანიზმი.34 თანამედროვე მსოფლიოში კომპიუტერული ქსელები იმდენად კომპლექსურად არის დაკავშირებული ერთმანეთთან, რომ ერთი მცირე შეტევის განხორციელებამ, შესაძლოა, სისტემის მნიშვნელოვანი დაზიანება გამოიწვიოს. ამასთან, კიბერშეტევების დაგეგმვასა და განხორციელებას საკმაოდ ხანგრძლივი მომზადება სჭირდება. ეს პროცესი მოიცავს მრავალ ეტაპს, რომელთა შორისაცაა მოწინააღმდეგის სისტემის სისუსტეების აღმოჩენა, „შეტევითი 34

James A. Lewis, “The Role of Offensive Cyber Operations in NATO’s Collective Defense,” CCDCOE Tallinn Paper No. 8 2015. გვ. 10-11. https://ccdcoe.org/sites/default/files/multi media/pdf/TP_08_2015_0.pdf; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

კოდის“ შექმნა, სისტემის გატეხვა და ა.შ. ამასთან, ამ ყველაფრის გაკეთება საჭიროა ფარულად. 35 შესაბამისად, არაგარანტირებული შედეგების არსებობის პირობებში, საკმაოდ სადავოა, რამდენად ღირს კიბერთავდასხმებზე მნიშვნელოვანი აქცენტების გაკეთება. რასაკვირველია, ხსენებული რისკები არანაირად არ აკნინებს კიბერშეტევების მნიშვნელობას კიბერუსაფრთხოების სისტემის უზრუნველყოფაში და ალიანსის ერთ-ერთ უმთავრეს მიზნად სწორედ სწრაფი რეაგირებისა და რისკების მაქსიმალური სიზუსტით გათვლის მექანიზმის შემუშავება უნდა იქცეს.

დასკვნა საბოლოო ჯამში, ნატოს კიბერუსაფრთხოების სისტემა საკმაოდ ორგანიზებულად და გამართულად ფუნქციონირებს მნიშვნელოვანი ნაბიჯები იდგმება წინ როგორც პარტნიორ ქვეყნებსა და ორგანიზაციებთან, ასევე კერძო სექტორთან თანამშრომლობის საკითხებშიც, თუმცა ალიანსის მუდმივი ტექნოლოგიური პროგრესის კვალდაკვალ, იზრდება პოტენციურ მოწინააღმდეგეთა კიბერშესაძლებლობებიც. იქიდან გამომდინარე, კიბერსივრცე უაღრესად 35

James A. Lewis, “The Role of Offensive Cyber Operations in NATO’s Collective Defense,” CCDCOE Tallinn Paper No. 8 2015. გვ. 9. https://ccdcoe.org/sites/default/files/multi media/pdf/TP_08_2015_0.pdf; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

სწრაფად და მკვეთრად ცვალებადი სფეროა, ხოლო ნატოს მიმართ არაკეთილგანწყობილი სახელმწიფო და არასახელმწიფო აქტორები საკმაოდ დიდ ყურადღებას უთმობენ ამ სფეროს განვითარებას, აუცილებელია კიბერუსაფრთხოების როლის თანმიდევრულად გაზრდა კოლექტიური თავდაცვის სისტემაში და პარტნიორებთან უკვე არსებული თანამშრომლობის გაღრმავება. სპეციალისტთა დიდი ნაწილი კვლავაც სკეპტიკურად უყურებს ახლო მომავალში ფართომასშტაბიანი

„კიბერომის“ წარმოების შესაძლებლობას, თუმცა ალიანსის მხრიდან მზარდი საფრთხეების გაუთვალისწინებლობა დაუშვებელია. დღესდღეობით კიბერუსაფრთხოების სისტემაში მიმდინარე ცვლილებები ცხადყოფს ალიანსის თავდაცვითი პრინციპების სწორი მიმართულებით განვითარებას და თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ამ სფეროში მიღწეული წარმატება სამომავლო უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ერთ-ერთი მთავარი საწინდარია.

გამოყენებული ლიტერატურა: 



Prague Summit Declaration, Issued by Heads of State and Government participating in the meeting of North Atlantic Council (Prague, 2002), პარა. 4f. http://www.nato.int/docu/pr/2002/p02-127e.htm; ინტერნეტი: ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Riga Summit Declaration, Issued by Heads of State and Government participating in the meeting of North Atlantic Council (Riga, 2006), პარა. 24. http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_37920.htm?selectedLocale=en; ინტერნეტი: ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Wales Summit Declaration, Issued by Heads of State and Government participating in the meeting of North Atlantic Council (Wales, 2014), პარა.72-73. http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_112964.htm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Warsaw Summit Communique, Issued by Heads of State and Government participating in the meeting of North Atlantic Council (Warsaw, 2016), პარა. 70-71. http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_133169.htm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; NATO, “Cyber Defense - Structure,” NATO Online [home page on-line]; http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_78170.htm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016;



NATO, “Cyber Defense - Structure,” NATO Online [home page on-line]; http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_78170.htm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; NATO, “Cyber Defense –Principal cyber defense activities - Increasing NATO cyber defense capacity,” NATO Online [home page on-line]; http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_78170.htm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; NATO, “Cyber Defense –Principal cyber defense activities - Increasing NATO cyber defense capacity,” NATO Online [home page on-line]; http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_78170.htm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Robinson, Neil. “NATO: Changing gear on cyber defense – Other international actors,” NATO Review 2016; http://www.nato.int/docu/Review/2016/Also-in2016/cyber-defense-nato-security-role/EN/index.htm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; NATO, “Cyber Defense –Principal cyber defense activities – Cooperating with partners,” NATO Online [home page on-line]; http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_78170.htm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; NATO, “Cyber Defense –Principal cyber defense activities – Cooperating with industry,” NATO Online [home page on-line]; http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_78170.htm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Robinson, Neil. “NATO: Changing gear on cyber defense – Diverse cyber threats,” NATO Review 2016; http://www.nato.int/docu/Review/2016/Also-in-2016/cyberdefense-nato-security-role/EN/index.htm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; NATO, “NATO Rapid Reaction Team to fight cyber attack,” NATO Online [home page on-line]; http://www.nato.int/cps/en/natolive/news_85161.htm; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Lennon, Mike “ISIS Cyber Capabilities Weak, Poorly Organized: Report.” Security Network 28 აპრილი, 2016. http://www.securityweek.com/isis-cyber-capabilitiesweak-poorly-organized-report; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. Ockenden, Will and Sveen Benjamin. “Pro-Islamic State cyber group hack websites of Australian small businesses,” ABC Australian Broadcaster 15 აპრილი, 2016. http://www.abc.net.au/news/2016-04-15/pro-islamic-state-cyber-group-hackwebsites-of-small-businesses/7329858; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Kelley, Michael B. “The Stuxnet Attack On Iran’s Nuclear Plant Was ‘Far More Dangerous’ Than Previously Thought,” Business Insider 20 ნოემბერი 2013. 77



http://www.businessinsider.com/stuxnet-was-far-more-dangerous-than-previousthought-2013-11; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Financial Times, “Cyber Warfare: Iran opens a new front,” Financial Times Online 26 აპრილი, 2016. https://www.ft.com/content/15e1acf0-0a47-11e6-b0f1-61f222853ff3; ინტერნეტი: ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Lingaas, Sean. “Gauging North Korea’s cyber operations,” FCW 27 January 2016. https://fcw.com/articles/2016/01/27/csis-dprk-cyber.aspx; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Edwards, Will. “North Korea as a Cyber Threat,” The Cipher Brief 1 ივლისი, 2016. https://www.thecipherbrief.com/article/asia/north-korea-cyber-threat-1092; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Edwards, Will. “North Korea as a Cyber Threat,” The Cipher Brief 1 ივლისი, 2016. https://www.thecipherbrief.com/article/asia/north-korea-cyber-threat-1092; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Park, Donghui. “North Korea Cyber Attacks: A New Asymmetrical Military Strategy,” JSIS 28 ივნისი, 2016. https://jsis.washington.edu/news/north-korea-cyber-attacksnew-asymmetrical-military-strategy/; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Internet Live Stats. „Internet Users in the world,” Internet Live Stats Online [home page on-line]; http://www.internetlivestats.com/; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Raud, Mikk. „China and Cyber: Attitudes, Strategies, Organizations,” (Tallinn: Cooperative Cyber Defense Centre of Excellence, 2016), გვ. 26. https://ccdcoe.org/sites/default/files/multimedia/pdf/CS_organisation_CHINA_092016 .pdf. ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Raud, Mikk. „China and Cyber: Attitudes, Strategies, Organizations,” (Tallinn: Cooperative Cyber Defense Centre of Excellence, 2016), გვ. 8-9. https://ccdcoe.org/sites/default/files/multimedia/pdf/CS_organisation_CHINA_092016 .pdf. ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Raud, Mikk. „China and Cyber: Attitudes, Strategies, Organizations,” (Tallinn: Cooperative Cyber Defense Centre of Excellence, 2016), გვ. 26. https://ccdcoe.org/sites/default/files/multimedia/pdf/CS_organisation_CHINA_092016 .pdf. ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Johnson, Reuben F. “Experts: The US has fallen dangerously behind Russia in cyber warfare capabilities,” Business Insider 27 ივლისი 2016. http://www.businessinsider.com/us-behind-russia-cyber-warfare-2016-7; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Gady, Franz-Stefan. „Russia Tops China as Principal Cyber Threat to US,“ The Diplomat Magazine 3 მარტი, 2016. http://thediplomat.com/2015/03/russia-topschina-as-principal-cyber-threat-to-us/; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; 78



Medvedev, Sergei. “Offense-Defense Theory Analysis of Russian Cyber Capability”, (Monterey, California: CALHOUN – Institutional Archive of the Naval Postgraduate School), გვ. 19-21. http://calhoun.nps.edu/bitstream/handle/10945/45225/15Mar_Medvedev_Sergei.pdf?s equence=1; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016; Medvedev, Sergei. “Offense-Defense Theory Analysis of Russian Cyber Capability”, (Monterey, California: CALHOUN – Institutional Archive of the Naval Postgraduate School), გვ. 22-23. http://calhoun.nps.edu/bitstream/handle/10945/45225/15Mar_Medvedev_Sergei.pdf?s equence=1; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. Medvedev, Sergei. “Offense-Defense Theory Analysis of Russian Cyber Capability”, (Monterey, California: CALHOUN – Institutional Archive of the Naval Postgraduate School), გვ. 26-29. http://calhoun.nps.edu/bitstream/handle/10945/45225/15Mar_Medvedev_Sergei.pdf?s equence=1; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. Amir, Uzair. “Ukrainian Hackers Expose 2,337 Emails From Putin’s Most Trusted Advisor,” Hackread 28 ოქტომბერი, 2016. https://www.hackread.com/ukrainianhackers-vladislav-surkov-putin-emails/; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. Lewis, James A. “The Role of Offensive Cyber Operations in NATO’s Collective Defense,” CCDCOE Tallinn Paper No. 8 2015. გვ. 3. https://ccdcoe.org/sites/default/files/multimedia/pdf/TP_08_2015_0.pdf; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. Lewis, James A. “The Role of Offensive Cyber Operations in NATO’s Collective Defense,” CCDCOE Tallinn Paper No. 8 2015. გვ. 5. https://ccdcoe.org/sites/default/files/multimedia/pdf/TP_08_2015_0.pdf; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. Lewis, James A. “The Role of Offensive Cyber Operations in NATO’s Collective Defense,” CCDCOE Tallinn Paper No. 8 2015. გვ. 10-11. https://ccdcoe.org/sites/default/files/multimedia/pdf/TP_08_2015_0.pdf; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016. Lewis, James A. “The Role of Offensive Cyber Operations in NATO’s Collective Defense,” CCDCOE Tallinn Paper No. 8 2015. გვ. 9. https://ccdcoe.org/sites/default/files/multi media/pdf/TP_08_2015_0.pdf; ინტერნეტი; ბოლო ნახვა: 10 ნოემბერი, 2016.

დავით ჯავახიშვილი ნატო-ბალტიის ქვეყნების ურთიერთობა შესავალი

აღნიშნული თემა დეტალურად შეეხება

თანამედროვე

გეოპოლიტიკური

მდგომარეობის

გათვალისწინებით

შეიძლება ითქვას, რომ საერთაშორისო საზოგადოება მსოფლიო

კვლავ

ცივი

დგას

ომის

მეორე

ზღვარზე.

სახელმწიფოთა ინტერესები კვლავაც უპირისპირდება იქმნება

ერთმანეთს

კოლაფსი

და

საიდანაც

მათ

გამოწვევებსა

საერთაშორისო

როლს

ასპარეზზე.

განხილული

იქნება

პოლიტიკურ ასპექტები

და

თემაში

სხვადასხვა

სამართლებრივი და

საფუძველზე

მათი

ანალიზის

შეფასებული

ბალტიისპირეთის

იქნება

ურთიერთობა

ნატოსთან.

გამოსავლის პოვნა სულ უფრო და უფრო ჭირს. თანამედროვე მსოფლიო პოლიტიკას

წარმართავენ

ისეთი

ისტორიული ექსკურსი

საერთაშორისო

ორგანიზაციები,

ნატო-ბალტიის

ქვეყნების

როგორიც

გაერო,

ნატო,

ურთიერთობის

დეტალური

ევროკავშირი, ევრაზიული კავშირი და

ანალიზისთვის

სხვა.

გადავავლოთ

არის

მიუხედავად

ორგანიზაციათა

საჭიროა ლიტვა,

თვალი ლატვია,

სიმრავლისა მსოფლიოში ძნელად თუ

ესტონეთის მე 20 საუკუნის ისტორიას

მოიძებნება ისეთი სამხედრო ალიანსი,

და

რომელიც

ნატოსადმი. ნატოს შექმნიდან 6 წლის

ნატოს

გაუთანასწორდება

მათ

ნატოს, როგორც სამხედრო ალიანსის

შემდეგ

ვალდებულებაა

ქვეყნებმა

წევრები

და

კეთილდღეობაზე.

დაიცვას

თავისი

იზრუნოს

მათ

განსაკუთრებით

აღმოსავლეთ საბჭოთა

თაოსნობით დადეს

დამოკიდებულებას

1955

ვარშავის

ევროპის კავშირის

წელის 14

მაისს

ხელშეკრულება,

მწვავეა ვითარება ნატოს აღმოსავლეთ

რომელიც

საზღვარზე,

სოციალისტური ბანაკის ქვეყნებს და

„ფრონტის

ეს ხაზს“

წარმოადგენს და

ე.წ

კონფლიქტის

მსოფლიოში

აერთიანებდა ნატოს

საპირწონე

შემთხვევაში ყველაზე დიდი საფრთხე

სამხედრო ძალას ქმნიდა. აღნიშნული

და გამოწვევა სწორედ ამ ქვეყნების

ხელშეკრულების პრეამბულისა და მე

წინაშე

დგას

ბალტიისპირეთის

საუბარია ქვეყნებზე. 80

5 მუხლის

თანახმად 1 : პაქტის წევრი

სახელმწიფოები

აცნობიერებდნენ

საერთაშორისო

მშვიდობისა

2004 წლის 29 მარტი ისტორიული მნიშვნელობის თარიღია, რადგან ამ

და

დღეს სხვა სახელმწიფოებთან ერთად

უსაფრთხოების როლს, იზიარებდნენ

ნატომ პირველად შეიძინა რუსეთის

გაერთიანებული

მოსაზღვრე

ერების

წევრები

ორგანიზაციის

წესდების

ქვეყნების სახით.

საყოველთაოდ აღიარებულ

მიზნებსა

გადადგმულ

და

პრინციპებს

და

გათვალისწინებით

ყოველივეს

კისრულობდნენ

ამ

ნაბიჯს,

რეაქცია

მოჰყვა

კრემლში რუსეთის ფედერაციისთვის საზღვართან

სამხედრო სფეროში.

არსებობა

რომ 1955 წლისთვის ლიტვა ლატვია

საფრთხედ,

და

ესტონეთი

ნატოს მხრიდან

არასასურველი

ურთიერთდახმარების ვალდებულებას აღსანიშნავია,

ბალტიის

ნატოს

წევრი

ქვეყნის

უპირობოდ აღიქმებოდა, ამიტომ

რუსეთის

საბჭოთა

კავშირის

ინტერესები და საგარეო პოლიტიკა

იყვნენ.

საბჭოთა

სწრაფად გადაეწყო იმ მიზნით, რომ

შემადგენლობაში

არმიამ 1940 წელს პირველ ეტაპზე

აღარ

მათი

გაფართოვება

ოკუპაცია,

ხოლო

შემდგომ

მომხდარიყო მის

ნატოს

საზღვრებთან.

ანექსია მოახდინა შესაბამისად მათ

რუსეთის

მთელი

სამიტის შემდგომ აამოქმედა მის ხელთ

ცივი

ომის

განმავლობაში

ოფიციალურად ნატოს საპირისპირო

არსებული

პოზიცია ეჭირათ.

ამით

ცივი ომი საბჭოთა

ფედერაციამ

სტამბულის

ბერკეტები

ზეგავლენა

და

შეეცადა

მოეხდინა

ნატოს

კავშირის დაშლით დასრულდა, რაც

გაფართოვების პოლიტიკაზე. ნატოს

თვის

ღია

მხრივ

ნიშნავდა

იმას,

რომ

კარის

საერთაშორისო ასპარეზზე 15 ახალი

განვიხილოთ

საერთაშორისო სამართლის სუბიექტი

აღნიშნული

იჩენდა

ალიანსისთვის

თავს,

მათ

შორის

ბალტიისპირეთის

იყვნენ

ქვეყნები,

ძალების

პირველი

ჭრილში.

მნიშვნელოვანი

შემატებას,

სახელმწიფოს

სვლა

მიღებით

ალიანსისკენ.

შესაძლოა

წარმოადგენდა

რომლებმაც მზარდი ტემპებით იწყეს ჩრდილოატლანტიკური

პოლიტიკა

რადგან

ერთდროულად ალიანსის

ფარგლები

საგრძნობლად გაიზარდა. მეორე ნატოს მხრიდან გადაიდგა თამამი ნაბიჯი და გაიგზავნა

სტამბულის სამიტი

შეტყობინება

საერთაშორისო დონეზე, რომ იგი არ მოერიდებოდა სხვადასხვა ქვეყნების ინტერესების გაფართოვებას

სასარგებლოდ და

არ

დაიწყებდა

იხ. ვარშავის პაქტის მე-5 მუხლი.

ბუფერული

ზონების

შექმნას

პოსტსაბჭოთა ქვეყნებისგან.

ლიტვის

სახელმწიფოს

კონსტიტუციური შესაბამისად საფუძველი

ნატოს მნიშვნელობა ქვეყნებისთვის

ბალტიის

ატლანტიკური

ხელშეკრულების

ორგანიზაციას,

უაღრესად დიდი მნიშვნელობა აქვს ქვეყნებისთვის,

როგორც სამხედრო ისე პოლიტიკური თვალსაზრისით. ნათლად

იმისათვის,

გამოიკვეთოს

რომ

თუ

ესტონეთისთვის აქტები

საჭიროა ის

სამართლებრივი

და

პოლიტიკური

განცხადებები,

რაც

წევრობის

ქვეყნის

ძირითადი

კანონია. აღსანიშნავია ლიტვის კანონი

ამ

შესახებ, რომელიც ამბობს, რომ ლიტვა ნატოს

წევრობით

ქვეყნის

წარმომადგენლებს აქვთ გაკეთებული.

ისახავს

თავდაჯერებულობის სტაბილურობისა და

უშიშროების

როგორც

მის

გაუმჯობესებას,

რეგიონში

აგრეთვე

მთელს კონტინენტზე.3

ლატვია ლატვიის

პოლიტიკურ

თანამდებობების მოხსენებებში რუსეთის

პირები

მთავარ

აღნიშნავენ,

მოქმედებებმა

ტრადიციული საკითხები

რომ წამოჭრა

უსაფრთხოების რაც

მნიშვნელოვანი

სიგნალია ნატოსთვის და მისი ყველა

ლიტვა ლიტვის კონსტიტუციის 135 მუხლის თანახმად

მიზნად

რას

წარმოადგენს ნატო ლიტვა ლატვია გავაანალიზოთ

ნატოს

ძირითადი ეროვნული უსაფრთხოების

ჩრდილო

ბალტიისპირეთის

ვალდებულებაა

ლიტვა

უნდა

მიჰყვეს

საერთაშორისო

სამართლის

საყოველთაოდ

აღიარებულ

პრინციპებს

და

ნორმებს.

უნდა

დაიცვას ეროვნული უსაფრთხოება და მოქალაქეთა ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები2 ამრიგად ეროვნული უსაფრთხოებაზე მოქალაქეების

ზრუნვა უფლებათა

და დაცვა

წევრისთვის. ალიანსისთვის საკუთარი აღმოსავლეთის საკითხის მნიშვნელობა პრიორიტეტული საკითხი უნდა იყოს და

ნატომ

სრულად

უნდა

უზრუნველყოს როგორც საერთო ისე თითოეული

ქვეყნის

უსაფრთხოება, პოზიცია

ამრიგად

რუსეთისგან

ეროვნული ლატვიის მომავალ

საფრთხეებთან დაკავშირებით მეტად ხისტია და იგი მთავარ დამცველ როლს

3 2

იხ. ლიტვის კონსტიტუციის 135-ე მუხლი

იხ. ლიტვის კანონი ძირითადი ეროვნული უსაფრთხოების შესახებ

ნატოს აკისრებს, ამით ორგანიზაციის

ბალტიისპირეთის

მნიშვნელობა

პირველი,

და

მისი

წევრობა

ქვეყნებისთვის

მკაცრად

შეზღუდული

ლატვიისთვის პრიორიტეტულია, რომ

რაოდენობის,

გაუმკლავდეს

დახმარება 1992-1993 წლიდან დაიწყო.

საერთაშორისო

გამოწვევებს.4

უცხოური

დასავლეთის

ქვეყნების

გადადგმული

ეს

ჩრდილო

ატლანტიკური

ხელშეკრულების

ორგანიზაციისადმი

ასეთია: ნატო ეხმარება ესტონეთს, რომ გაიმყაროს პოზიციები საერთაშორისო ასპარეზზე, რათა ეჭიროს სტაბილური ადგილი

და

იყოს

თანამედროვე

დემოკრატიული სამყაროს

ნაწილი.

დასავლური ნატოს

წევრობა

ესტონეთს აძლევს გარანტიას იმისას რომ მასზე თავდასხმის შემთხვევაში ნატოს ექნება შემაკავებელი სამხედრო ძალა

და

მოახდენს

კოლექტიურ

და

გამოცხადებას

ბალტიის

ქვეყნების

სუვერენიტეტისადმი.

აღნიშნული

დახმარება მოიცავდა სხვა და სხვა სახის მსუბუქ სამხედრო ტრანსპორტს, საკომუნიკაციო აღჭურვილობასა და უნიფორმებს. თუმცა მალე დაიწყო თანამშრომლობა ბალტიის ქვეყნების დაცვის

საკითხში

იმართებოდა

სამხედრო სწავლებები და მზარდი ტემპებით ხდებოდა ბალტიისპირეთის სამხედრო პოტენციალის ამაღლება. მას შემდეგ, რაც ბალტიისპირეთის სახელმწიფოები

კისრულობს

გახდნენ

რომ

წარმოადგენდა

სოლიდარობის

თავდაცვას. თავის მხრივ ესტონეთი ვალდებულებას,

იყო

მნიშვნელობის

მატარებელი

ესტონეთის საერთაშორისო პოზიცია

მიერ

ნაბიჯი

სიმბოლური

ესტონეთი

სამხედრო

ნატოს

არაერთხელ

წევრები

მოხდა,

მათი

განავითარებს სამხედრო პოტენციალს

საჰაერო სივრცის დარღვევა რუსეთის

და

სამხედრო

მონაწილეობას

საერთაშორისო

მიიღებს სამშვიდობო

ოპერაციებში.5

თვითმფრინავების

მხრიდან 6 აღნიშნულმა აქტმა ლიტვა ლატვია ფაქტზე,

ესტონეთი რომ

სუვერენიტეტი

ბალტიის დაცვის პროგრამა 4

იხ. Latvian Foreign and Security Policy Yearbook 2015, eds. Andris Spruds, Diana Potjomkina (Riga: Latvian Institute of International Affairs, Friedrich Ebert Stiftung, 2015). გვ-5 5 იხ. http://www.vm.ee/en/estonia-and-nato

დააფიქრა

იმ

შესაძლოა

მათი

დარღვეულ

იქნეს

რუსეთის

მხრიდან

ამიტომ

აღნიშნულმა

ქვეყნებმა

მოითხოვეს

ნატოს

მხრიდან

პროპორციული

იხ.http://www.baltictimes.com/nato_still_has_not _replied_to_moscow_proposal_on_military_aircraf t_flights_over_baltic_sea/

ღონისძიება.

აღნიშვნას

იმსახურებს

დაიწყო,

ამ

დროისთვის

ლიტვა

რუსეთის არგუმენტები თუ რატომ

ლატვია და ესტონეთი შეთანხმდნენ

მოხდა ამ ქვეყანათა საჰაერო სივრცის

მასზედ, რომ დაეარსებინათ საერთო

დარღვევა,

სამშვიდობო ქვედანაყოფი რომელიც

როგორც

უმაღლესი

რუსეთის

თანამდებობის

პირები

აცხადებენ

თვითმფრინავებს

ჰქონდათ

სალოკაციო

არ

სისტემა

ითანამშრომლებდა მიიღებდა

მონაწილეობას

და

გაეროს

სამშვიდობო ოპერაციებში. იმ წელსვე

ჩართული , რომ დაეფიქსირებინათ

გაფორმდა

მათი

მემორანდუმი

მდებარეობა ხოლო კითხვაზე

ნატოსთან

საერთაშორისო დასავლეთის

თუ რატომ არ რთავდნენ სამხედრო

ქვეყნებთან

თვითმფრინავები ამ სისტემას პასუხი

სამეფოსთან, რომელშიც გამოხატული

მეტად ბუნდოვანი იყო თითქოსდა

იყო მზადყოფნა ბალტიისპირეთთან

ისინი კალინინგრადში მიფრინავდნენ

თანამშრომლობასა

და არ სჭირდებოდათ აღნიშნულის

მოგვიანებით

გამოყენება, ამრიგად საერთაშორისო

შეუერთდა დამხმარეთა. BALTBAT-ის

სამართლის

შედეგად

გათვალისწინებით

და

დაარსდა

ინსტიტუციურად

გამართლება არა აქვს ამის საპასუხოდ

მიმღები

ნატომ

კოორდინაციას

დაიცვა

წევრ

და დახმარებაზე.

არაერთი

რუსეთის ე.წ „არაგანზარხ“ ქმედებებს არაერთხელ

გაერთიანებულ

ქვეყანა არაერთი

გადაწყვეტილების

ორგანო,

რომლებიც

უწევდნენ

ამავე

სახელმწიფოთა ინტერესები კერძოდ

პროექტის

ფარგლებში

შექმნილ

საფრანგეთმა

სამუშაო

ჯგუფებს.

სწორედ

f-16

ტიპის

გამანადგურებელი

თვითმფრინავი

სპეციალიზირებული

გაგზავნა

ტერიტორიაზე,

ჯგუფების

ლიტვის

სამუშაო

მეშვეობით

ხდებოდა

პრაქტიკული

საკითხის

რომლებიც

აკონტროლებდნენ

მრავალი

ბალტიისპირეთის

საჰაერო

გადაჭრა და პროქტის სამართლებრივ

მსგავსი

სახის

სივრცეს

პატრულირება

განხორციელდა 2007,2010, 2011 და 2013 წლებშიც.

(Baltic

Naval

Squadron)-

(Baltic

Battalion)

რომელიც

1994

ბალტბატი,

ისიც

გამიზნული

ესტონეთის

ლიტვისა

და

იყო

ლატვიის

თავდაცვისუნარიანობის იყო

პირველი უდიდესი და კომპლექსური პროექტი

BALTRON

დაიწყო 1997 წელს. ისვე, როგორც

ბალტიისპირეთის თანამშრომლობა ნატოსთან გაწევრიანებამდე BALTBAT

ჩარჩოში რეგულირება.7

წლიდან

იხ.http://www.mfa.gov.lv/en/security-policy/cooperation-with-nato-member-states-andcandidate-countries/baltic-defence-co-operationmain-joint-projects

ამაღლებისთვის,

მაგრამ

უკანასკნელზე ზრუნავდა. შეიქმნა

იგი

საზღვაო

პროექტის

მცირე

ჭრილში ფარგლებში

საზღვაო

ქვედანაყოფები,

ამ

სამუშაო

რომლებსაც

უნდა

გააჩნდა

საჰაერო

საკონტროლო ბალტნეტის

სივრცის

სამხედრო

აპარატი.

დახმარებით

შემცირდა

რუსეთის მხრიდან საჰაერო სივრცის დარღვევის

რეგულარული

ჩამოეყალიბებინათ

მობილური

შემთხვევები.

ჯგუფები.

მობილური

ეტაპზე დაფუძნდა საჰაერო სივრცის

ჯგუფები მოიცავდა 3 დან 6 საზღვაო

მონიტორინგის ცენტრი შემდგომ კი

ხომალდს და გამიზნული იყო საზღვაო

განვითარდა

მისი

განაღმვითი

კონტროლის

სისტემები.

დაარსდა

რეგიონული

სტრუქტურა

რომელიც

აღნიშნული

სამუშაოების

შესასრულებლად.

აღსანიშნავია

ის

პროექტის

პირველ

დაცვისა

და

ფაქტი, რომ ყოფილი იუგოსლავიის

იზრუნებდა საჰაერო სივრცეზე და ამ

რესპუბლიკაში

ქვეყანათა ეროვნულ უსაფრთხოებაზე

ჩატარებული

სამშვიდობო

ოპერაციის

დროს

განვითარდა

ბალტრონმა

მნიშვნელოვანი

როლი

ინფრასტრუქტურა და გაუმჯობესდა

ითამაშა ნატოს მხარდაჭერის კუთხით.

მათი სტანდარტები ბალტიის საჰაერო

მართალია

სივრცე უკვე აღარ ექვემდებარებოდა

ბალტრონი

ნაკლებად

კომპლექსური პროექტი იყო, თუმცა ეს კიდევ

ერთ

ბალტიის

ნაბიჯს

საზღვაო

პოტენციალის ნატოს სტანდარტებთან დაახლოების საკითხში. (Baltic

სისტემატიურ დარღვევას.

წარმოადგენდა

ქვეყნების

BALTNET

სამხედრო

Air

ვარშავის სამიტი და ბალტიის ქვეყნები ვარშავის

Surveillance

სამიტზე

არსებულ

ნატო-ს

ერთ-ერთ

წინაშე მთავარ

Network ) - დაიწყო 1996 წელს თუმცა

გამოწვევად

ამ პროექტის წარმოშობის მიზეზი 1994

აღმოსავლეთიდან

წელს

სამხედრო, საფრთხე დასახელდა . ამ

აშშ-ს

რეგიონული უსაფრთხოების

მიერ

ინიცირებულ

საჰაერო პროექტში

სივრცის 8

უნდა

ალიანსის

თვალსაზრისით

და

მომდინარე

განსაკუთრებული

მნიშვნელობა

მიენიჭა

რუსეთის

ვეძებოთ. ბალტიისპირეთის ქვეყნების

აგრესიულ ქმედებებს და მათ გავლენას

საჰაერო

ნატო-ს

თავდაცვისუნარიანობა

იმ

წევრი

სახელმწიფოების

დროისთვის მეტად სუსტი იყო სამი

უსაფრთხოებაზე.

ვარშავაში

სახელმწიფოდან

მიღებული

მხოლოდ

ლიტვას

გადაწყვეტილების

საფუძველზე 8

იხ. http://www.disam.dsca.mil/pubs/v.23_4/planzer.pd f Regional Airspace Initiatives in Europe

ნატო

2017

წლის

დასაწყისიდან ბალტიისპირა ქვეყნებში (ლიტვა,

ლატვია,

ესტონეთი)

და 85

პოლონეთში განათავსებს ბატალიონის

ურყეობას.

ზომის

თვალსაზრისით,

სამხედრო

რომლებიც

ქვედანაყოფს,

ადგილობრივ

ქვედანაყოფებთან

სამხედრო

შეთანხმებულად

იმოქმედებენ.

პრაქტიკული ხსენებული

გადაწყვეტილებების ალიანსის

შედეგად

აღმოსავლეთით

გაჩნდა

აღნიშნულ

ნატო-ს

დამატებითი

გადაწყვეტილებას წინ უძღოდა ნატო-ს

თუმცა

სამხედრო ქვედანაყოფების

2014

ყოფნა

წლის

უელსის

სამიტზე

ელემენტები,

შესაბამის

რეგიონში

მზადყოფნის სამოქმედო გეგმის RAP-

ხორციელდებოდა

ის

რომელიც

პრინციპით და არ ითვალისწინებდა

რუსეთიდან

მათ მუდმივად განლაგებას სათანადო

დამტკიცება

ძირითადად

სწორედ

მომდინარე საფრთხეებისა და მათი

ტერიტორიებზე.

სტრატეგიული გავლენის საპასუხოდ

ვარშავის

იქნა მიღებული. RAP მოიცავს სხვა და

საფუძველზე

სხვა

ქვედანაყოფების

თანმიმდევრული

კომპლექსური

და

ღონისძიებების

ერთობლიობას,

რომელთა

მიზანია

როტაციის

შესაბამისად,

სამიტის

დეკლარაციის სამხედრო

შექმნა,

განთავსდებიან

რომლებიც

პოლონეთსა

ბალტიისპირა

და

ქვეყნებში,

უსაფრთხოების ახალ გამოწვევებთან

მნიშვნელოვანი დამატებითი ნაბიჯია

ადაპტირება

აღნიშნული

და

მოკავშირეთა

სახელმწიფოების

დარწმუნება ალიანსის ერთიანობაში.

უსაფრთხოების

გეგმით

და

გათვალისწინებულმა

ღონისძიებებმა სამხედრო

ძალების

პრინციპით, ალიანსის

უზრუნველყო

უზრუნველსაყოფად

აძლიერებს

ალიანსის

მიერ

შეკავებისა და თავდაცვის როგორც

როტაციის

პრაქტიკულ,

ყოფნა

მექანიზმებს.

აღნიშნულის

აღმოსავლეთის

მიუხედავად,

ზემოხსენებულ

უწყვეტად

ასევე

პოლიტიკურ

მიმართულებით 2014 წელს უელსის

რეგიონში არსებული ძალთა ბალანსის

სამიტზე მიღებული სამოქმედო გეგმა

გათვალისწინებით,

წარმოადგენდა პოლიტიკურ გზავნილს

აღმოსავლეთით

რუსეთის

მომდინარე

ფედერაციის

მიმართ

და

ნატო-ს რუსეთიდან

შესაძლო

საფრთხეების

კიდევ ერთხელ უსვამდა ხაზს ნატო-ს

განეიტრალება ალიანსისთვის კვლავ

კოლექტიური თავდაცვის პრინციპის

მნიშვნელოვან ვარშავის

იხ. http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_1 33169.htm პარაგრაფი 40 10 იხ. http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_119353. htm Readiness Action Plan

გამოწვევად

სამიტის

რჩება.

დეკლარაციაში

აღინიშნა, რომ 2014 წლის შემდეგ

იხ. საქართველოს უსაფრთხოების და განვითარების ცენტრი (ნატო-ს ვარშავის სამიტის დეკლარაციის მოკლე მიმოხილვა)

საფრთხე დაემუქრა ბალტიის ზღვის

დაგეგმილი

რეგიონის

უბრალო

უსაფრთხოებას.

კერძოდ,

პროექტები დაპირებები,

არ

არის

რომელთა

ხაზი გაესვა რუსეთის გააქტიურებულ

განხორციელებაც ვერ ან არ შედგება

სამხედრო

ნატო

აქტივობებს

სამხედრო

და

ახალი

ტექნოლოგიების

განლაგებას,

რაც

გამოწვევებს

დამატებით

უქმნის

უსაფრთხოებას.

რეგიონის

ამ

ქმედით

მიმართულებით ნაბიჯებს

დგამს აარსებს

მუდმივმოქმედ სამხედრო შენაერთებს და

ამით

უზრუნველყოფს

წევრ

განსაკუთრებით

სახელმწიფოთა დაცვას. იმის განსჯას,

აღნიშვნას იმსახურებს რუსეთის მიერ

თუ რამდენად პროპორციულ ზომებს

კალინინგრადში

იღებს ნატო და რამდენად იქნება ეს

S-400

ის

ტიპის

სისტემების

განლაგება,

რომელთა

მოქმედების

არეალი

საკმაოდ

მხოლოდ დროის სვლასთან ერთად

ფართოა . ამავე კონტექსტში მინიშნება

შევძლებთ ფაქტი კი ამჟამად არის ის,

გაკეთდა ნატო-ს თანამშრომლობაზე

რომ

შვედეთთან და ფინეთთან,

ასევე ამ

სახელმწიფოები ნატოს წევრები არიან

უდიდეს

და

პარტნიორობის

ზომები

რუსეთის,

რუსეთის დღითიდღე

შემაკავებელი

მოსაზღვრე

ძლიერდება

მათი

მნიშვნელობაზე შესაბამის რეგიონში

თავდაცვითი პოტენციალი ვარშავის

არსებულ გამოწვევებთან სწრაფი და

სამიტის დეკლარაცია კი ამ ყოველივეს

ჯეროვანი გამკლავებისთვის.

უტყუარ საბუთს წარმოადგენს.

დასკვნა დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ ბალტიისპირეთის ურთიერთობა

ქვეყნების

ნატოსთან

მზარდი

ტემპებით ვითარდება. ლიტვა ლატვია და

ესტონეთი

ფრონტის დაცვაზეც ზრუნავს.

წარმოადგენენ

ქვეყნებს, ალიანსი

იმ

რომელთა შესამჩნევად

ბალტიისპირეთში

იხ. http://www.militarytoday.com/missiles/s400_triumph.htm 13 იხ. http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_1 33169.htm პარაგრაფი 23

გამოყენებული ლიტერატურა            

http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_133169.htm; http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_119353.htm; http://www.military-today.com/missiles/s400_triumph.htm; http://www.disam.dsca.mil/pubs/v.23_4/planzer.pdf; http://www.vm.ee/en/estonia-and-nato; http://www.mfa.gov.lv/en/security-policy/co-operation-with-nato-member-statesand-candidate-countries/baltic-defence-co-operation-main-joint-projects ; http://www.baltictimes.com/nato_still_has_not_replied_to_moscow_proposal_on_mil itary_aircraft_flights_over_baltic_sea/; ვარშავის პაქტის მე-5 მუხლი საქართველოს უსაფრთხოების და განვითარების ცენტრი (ნატო-ს ვარშავის სამიტის დეკლარაციის მოკლე მიმოხილვა); ლიტვის კონსტიტუციის 135-ე მუხლი; ლიტვის კანონი ძირითადი ეროვნული უსაფრთხოების შესახებ; Latvian Foreign and Security Policy Yearbook 2015, eds. Andris Spruds, Diana Potjomkina (Riga: Latvian Institute of International Affairs, Friedrich Ebert Stiftung, 2015).