ISSN 1986-2989
ΜΑΡΤΙΟΣ – MART 2011 SAYI / ΦΥΛΛΟ: 31
ΚΥΠΡΙΑΚΟ:
FES’in işbirliğinde BİLBAN – ΙΚΜΕ yayın organı / Κο νή έκδοση BİLBAN – ΙΚΜΕ σε συνεργασία με το FES
ÜCRETSİZ / ΔΩΡΕΑΝ
Το «κλειδί» της λύσης η κοινή δράση με τους Τ/κ
Θέμος Δημητρίου Πρόσφατα, ένας ευρωβουλευτής κα ένας δήμαρχος κατεχόμενης πόλης, συζητώντας γ α την πολ τ κή κατάσταση, έκαμναν με βεβα ότητα μ α νέα πρόβλεψη γ α το Κυπρ ακό. Η λύση, έλεγαν, θα είνα γεγονός τον Σεπτέμβρη. Η Τουρκία δεν θέλε να μείνε έξω από το χορό της αξ οποίησης των κο τασμάτων φυσ κού αερίου στην περ οχή της Κύπρου κα ο μόνος τρόπος να το πετύχε είνα να λύσε το Κυπρ ακό. Χωρίς εκλογές στην Κύπρο κα την Τουρκία να αποτελούν π α α τία γ α εθν κ στ κές εξάρσε ς κα λα κίστ κες υπερβολές, τόσο στην Κύπρο όσο κα στην Τουρκία θα επ κρατήσε ψύχρα μη λογ κή κα θα έχουμε επ τέλους το τέρμα αυτού του ατέρμονα εφ άλτη. Το πρόβλημα με την π ο πάνω λογ κή είνα το ίδ ο με αυτό που ταλανίζε τ ς περ σσότερες αναλύσε ς γ α το Κυπρ ακό. Ένα πολύπλοκο πρόβλημα υπεραπλουστεύετα κα καταλήγε να ερμηνεύετα στη βάση μ ας, ή έστω πολύ λίγων παραμέτρων. Σήμερα, είνα στη μόδα η πολ τ κή συζήτηση γ α το αέρ ο. Δεν είνα λο πόν παράξενο πως κα το Κυπρ ακό θα περάσε στην σφαίρα-του, θα απογυμνωθεί από τ ς άλλες παραμέτρους κα θα ερμηνευτεί η πορεία-του από τ ς σορροπίες του δ αμερ σμού αυτού του πλούτου από τ ς χώρες της περ οχής. Γ α να πούμε την αλήθε α, το φυσ κό αέρ ο κα η π θανή ύπαρξή-του αναπό-
φευκτα θα επηρεάσε την πορεία του προβλήματος. Δεν είνα τυχαίο που η κυπρ ακή κυβέρνηση φρόντ σε να προχωρήσε σε συμφωνίες με τ ς γε τον κές χώρες γ α το δ αχωρ σμό της αποκλε στ κής ο κονομ κής ζώνης γύρω από την Κύπρο. Φυσ κά δεν ξέρουμε τ περ έχουν συμφωνίες όπως αύτη με το Ισραήλ κα πόσο στο όνομα της εξασφάλ σης ενός δυνατού, φ λοδυτ κού συμμάχου
πάντα σε ευκα ρ ακές πολ τ κές με εφήμερη αξία. Μπορεί να δίνουν πε στ κές αναλύσε ς σε ένα επ φανε ακό επίπεδο, αλλά σύντομα χάνουν την εμβέλε ά-τους γ α να αντ κατασταθούν από άλλες, εν πολλοίς ασύμβατες αναλύσε ς. Ας πάρουμε λίγη γεύση από το παρελθόν. Δ εθνοποίηση Παραδοσ ακά, η πολ τ κή της Κυπρ ακής Δημοκρατίας στηρ ζόταν στη θέση ότ
στην κόντρα με την Τουρκία η κυβέρνηση Χρ στόφ α τείνε να θολώσε θέσε ς αρχής σε σχέση με το παλα στ ν ακό πρόβλημα. Ούτε κα ξέρουμε πο ες θα είνα ο επ πτώσε ς της αναταραχής στον Αραβ κό κόσμο κα δ αίτερα στην Αίγυπτο. Ο υπεραπλουστεύσε ς οδηγούν
το δίκ ο ήταν με το μέρος-της. Όσο κ αν η Τουρκία δ έθετε τη στρατ ωτ κή υπέροχη, η μ κρή Κύπρος είχε με το μέρος-της τόσο την ηθ κή όσο κα τη νομ κή βάση γ α να δώσε με επ τυχία τον αγώνα-της. Έτσ , τα Ηνωμένα Έθνη ήταν πάντα καλοδεχούμενα γ α να δίνουν ψηφίσματα κα να
σπρώχνουν γ α λύση στο Κυπρ ακό. Το παράπονο της Κυπρ ακής Δημοκρατίας ήταν πάντα ότ τα Ηνωμένα Έθνη δεν ήταν σε θέση να επ βάλουν μ α λύση. Ο δεύτερος δ εθνής χώρος όπου η Κύπρος αναζητούσε δ καίωση, ήταν η Ευρωπα κή Ένωση. Η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ έγ νε με κύρ ο δ κα ολογητ κό τη λύση του Κυπρ ακού. Το Ακελ άλλαξε την αντ ευρωπα κή-του θέση όχ γ ατί πείστηκε πως η ΕΕ έδ νε ο κονομ κές κα πολ τ σμ κές προοπτ κές στην Κύπρο, αλλά γ α το χατίρ της πολίτ κης λύσης του Κυπρ ακού. Τα πράγματα άρχ σαν να αλλάζουν όταν ο τουρκοκυπρ ακές κ νητοπο ήσε ς ανέτρεψαν τον Ντενκτάς κα έδωσαν τη δυνατότητα γ α πραγματ κή ελπίδα γ α λύση. Το σχέδ ο Ανάν, που μέχρ τότε αποτελούσε το λάβαρο της ελληνοκυπρ ακής ηγεσίας (συμπερ λαμβανομένου κα του Τάσσου Παπαδόπουλου) άρχ σε να αποκτά στην αρχή μ κρές ασάφε ες κα δυσλε τουργίες, μετά προβληματ κές λεπτομέρε ες που χρε άζονταν αλλαγές χωρίς αλλαγή στ ς σορροπίες (κα πάλ σίφωνα με τον Τάσσο Παπαδόπουλο) γ α να γίνε καταστροφ κό στην τελ κή ευθεία γ α το δημοψήφ σμα. Αυτό οδήγησε στη σύγκρουση τόσο με τον ΟΗΕ όσο κα με την ΕΕ. Ξαφν κά, ο σύμμαχοί-τους έγ ναν εχθροί, η παρέμβαση των ξένων που τόσο εκλ παρούσαν (συνέχεια σελ. 2)
Çözümün “anahtarı”: Kıbrıslı Türklerle ortak hareket etmeliyiz Themos Dimitriu
Geçtiğimiz günlerde, siyasi durum hakkında fikir alışverişinde bulunan bir AB milletvekili ile işgal bölgelerindeki bir kentin Belediye başkanı, kendilerinden gayet emin bir şekilde, Kıbrıs sorunu ile ilgili şu öngörüde bulunmuşlar: Eylül ayında çözümün gelmesi kaçınılmazmış. Çünkü, Kıbrıs civarında yer alan doğal gaz kaynaklarından mahrum kalmak istemeyen Türkiye’nin bunu başarmasının tek yolu Kıbrıs sorununu çözmekmiş. Seçimlerin Kıbrıs ve Türkiye’de artık milliyetçi tırmanış ve popülist aşırılıklara sebebiyet vermediği zaman, hem Kıbrıs, hem de Türkiye’de daha serinkanlı bir mantık hakim olacak ve işte o zaman bitmek bilmeyen bu kabusun sonu gelecektir. Yukarıdaki yaklaşımla ilgili sorun Kıbrıs sorunuyla ilgili çoğu analizi meşgul eden sorunla aynıdır aslında: çok katmanlı bir sorun gittikçe daha karmaşık bir hal almakta ve sonuç olarak bir ya da çok kısıtlı parametreler çerçevesinde yorumlanmaya mahkum bırakılmaktadır. Bugün, doğal gaz ile ilgili tartışmalar çok moda görünüyor. Bu durumda, Kıbrıs sorununun da bu tartışmaların içinde yer almasında garipsenecek bir taraf yok; diğer parametrelerden soyutlanarak çözüm sürecinin doğal gazın bölge ülkeleri tarafından paylaşılmasının yol açacağı dengeler perspektifinden yo-
rumlanması doğaldır. Gerçeği söylemek gerekirse, doğal gaz ve ve bu coğrafyada bulunması ihtimalinin sorunun gidişatını engellemesi kaçınılmazdır. Kıbrıs hükümetinin komşu ülkelerle Kıbrıs’ın
lanmanın sonuçlarından neler çıkacağını bilmek de zor. Olayları aşırı derecede basite indirgeme daima gelip geçici değere sahip fırsatçı politikalara yol açmıştır. Bu yaklaşımlar yüzeysel bir seviyede
çevresindeki kendine münhasır ekonomik bölgenin paylaşılması ile ilgili anlaşmalar yapması şans eseri değildir. Tabii, örneğin İsrail ile yapılan anlaşmada olduğu gibi, bu anlaşmaların ne içerdiğini ve Türkiye ile zıt, ama diğer taraftan da güçlü, batı dostu bir ittifak kazanmak adına Filistin meselesiyle ilgili olarak prensiplerini ne derecede bulandırmaya niyetli olduğunu bilemiyoruz. Diğer taraftan, Arap dünyası ve özellikle de Mısır’daki ayak-
ikna edici analizler getirebilirler belki, ama kısa bir süre içinde etkilerini kaybederek yerlerini daha başka, çoğunlukla gerçekle uyuşmayan analizlere bırakırlar. Şimdi, isterseniz geçmişe dair kısa bir yolculuğa çıkalım. Uluslararasılaştırma Geleneksel açıdan bakıldığında, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin siyaseti adaletin kendisinden yana olduğu tezine dayandırıla gelmiştir hep. Türkiye, askeri güç açısından daha üstün olsa
da, mücadeleyi başarıyla sürdürmek için gerek etik, gerekse hukuksal temel minik Kıbrıs’ın yanındaydı. Böylelikle, Birleşmiş Milletler’in protesto bildirileri yayımlaması ve Kıbrıs sorununun çözümü için iteklemesi her zaman olumlu karşılanırdı. Kıbrıs Cumhuriyeti’nin her zaman dile getirdiği şikayeti Birleşmiş Milletler’in çözümü empoze edecek durumda olmaması yönündeydi. Kıbrıs’ın haklı çıkmak için can attığı bir diğer uluslararası yer de Avrupa Birliği’ydi. Kıbrıs’ın AB’ye alınması Kıbrıs sorununun çözüleceği temel gerekçesiyle onaylanmıştı. AKEL, AB’nin Kıbrıs’a ekonomik ve kültürel vizyonlar sağlayacağına ikna olduğundan değil, sırf Kıbrıs sorununun çözümü hatırına Avrupa karşıtı pozisyonunu değiştirmişti. Esas durumu değiştirense Kıbrıslı Türkler’in Denktaş’ı devirerek çözüm için gerçekten umut edilebileceğini göstermeleriydi. O döneme kadar Kıbrıs Rum liderliğinin (Tassos Papadopulos da dahil olmak üzere) “flaması” olarak bakılan Annan Planı’nın ilk önce birtakım belirsizliklerinden, işlevselliğinden şüphe edilmeye başlandı, daha sonra sorun çıkaran bazı ayrıntıların dengelerde değişiklik yapılmadan değiştirilmesi gerektiği tezi savunularak son aşamada da (yine Tassos Papadopulos tarafından) referandumda “yıkım” olarak nitelendi. (Devamı sayfa 2’de)
ΜΑΡΤΙΟΣ – MART 2011
ΚΥΠΡΙΑΚΟ:
SAYFA / ΣΕΛΙ ΔΑ -2
Το «κλειδί» της λύσης η κοινή δράση με τους Τ/κ
(συνέχεια από σελ. 1) ο Κύπρ ο πολ τ κοί έγ νε ανάθεμα. Όσο κ αν ακόμα ακούοντα φωνές γ α τα «ανθρώπ να δ κα ώματα» ή τ ς «ευρωπα κές αρχές», αν κα ολοένα κα π ο αδύνατες κα λ γότερο πε στ κές, αυτές ο ίδ ες φωνές συνεχίζουν αποκηρύσσοντας κάθε σκέψη γ α συμβολή είτε του ΟΗΕ είτε της ΕΕ στην αναζήτηση λύσης. «Δεν δεχόμαστε ούτε επ δ α τησία ούτε ασφυκτ κά χρονοδ αγράμματα» είνα η επωδός κάθε συνάντησης με οπο ονδήποτε εκπρόσωπό-τους. Χαρακτηρ στ κά, δεν υπάρχε κανένας πολίτ κος είτε των Ηνωμένων Εθνών είτε της ΕΕ που να μην έχε δεκτή τα πύρα σύσσωμης σχεδόν της πολίτ κης ηγεσίας του τόπου. Τ σημαίνουν όλα αυτά; Από τη στ γμή που κάπο ος απορρίπτε τη δ α τησία σε μ α δ αμάχη από τη δ εθνή κο νότητα σημαίνε πως φοβάτα πως η δ εθνής κο νότητα λε τούργε με αρχές που έρχοντα σε σύγκρουση με τ ς δ κές του επ θυμίες. Κανείς δεν μπορεί φυσ κά να σχυρ στεί πως ο αρχές λε τουργίας της δ εθνούς κο νότητας είνα κατ' ανάγκην καλύτερες από τ ς δ κές-του. Όμως είνα σαφές πως η απόπε ρα γ α λύση του Κυπρ ακού μέσα από τη δ εθνή δ πλωματία στη βάση του «δ καίου» κα «θέσεων αρχών» είνα καταδ κασμένη. Το μόνο που απομένε είνα η ευκα ρ ακή αξ οποίηση εφήμερων συμφερόντων ή η προσπάθε α δημ ουργίας καταστάσεων όπου η δ εθνής κο νότητα θα «αναγκαστεί» να προσφέρε στην Κύπρο κάτ καλύτερο από το σχέδ ο Ανάν. Ή καλύτερα, στα μυαλά μερ κών, την απόδοση της Κύπρου στους Έλληνες κάτο κούς-της. Τέτο ες αναλύσε ς αναπόφευκτα οδηγούν σε περ πέτε ες. Ο Κληρίδης το αποπε ράθηκε με την πολ τ κή του «ενεργού ηφα στείου» που τέλε ωσε με το φ άσκο των S300. Ο Παπαδόπουλος πέτυχε να σαμποτάρε τη λύση του Κυπρ ακού με αντίτ μο την απομόνωση της Κύπρου κα τη μετατόπ σή-της από το χώρο του αδ κημένου από την Τουρκία στη θέση του κατηγορούμενου γ α άρνηση λύσης του Κυπρ ακού κα της απομόνωσης των Τουρκοκυπρίων. Ο Χρ στόφ ας προσπαθεί σήμερα να δ αχε ρ στεί μ αν εξίσου εκρηκτ κή κατάσταση, την εξόρυξη του φυσ κού αερίου που είνα το ίδ ο δελεαστ κή όσο κα αυ-
τοκαταστροφ κή. Χωρίς λύση του Κυπρ ακού, δεν είνα μόνο η Τουρκία που δεν μπορεί να αξ οπο ήσε τα ενεργε ακά αποθέματα της θαλάσσ ας περ οχής της Κύπρου. Δεν πρόκε τα να επ τρέψε ούτε στην Κύπρο να το κάμε . Χωρίς λύση του Κυπρ ακού η σύγκρουση είνα αναπόφευκτη. Κα δεν είνα καθόλου σίγουρο πως γ α να αποφευκτή η σύγκρουση θα έχουμε λύση… Κυπρ ακή Ιδ οκτησία Είνα σαφές πως χωρίς τη συγκατάθεση της Τουρκίας δεν υπάρχε λύση στο Κυπρ ακό. Η Τουρκία έχε «στρατηγ κά συμφέροντα» που δεν πρόκε τα να εγκαταλείψε . Πο ο είνα λο πόν το νόημα της «λύσης κυπρ ακής δ οκτησίας»; Ο Χρ στόφ ας έπ ασε το νήμα της μ σής τουλάχ στον αλήθε ας όταν έλπ ζε πως με την εκλογή-του θα μπορούσε να συνεννοηθεί με τον Ταλάτ κα να φτάσουν σε κάπο α συμφωνία. Αυτό που δεν μπόρεσε να καταλάβε είνα πως ο Ταλάτ δεν μπορούσε να καταλήξε σε συμφωνία αν δεν είχε μπροστά-του μ α πρόταση που να μπορεί να στηρ χτεί από τους Τουρκοκύπρ ους σε βαθμό που να αναγκαστεί η Τουρκία να τη δεχτεί. Το σχέδ ο Ανάν, με όλες τ ς αδυναμίες κα τ ς ατέλε ές-του, ήταν το μόνο που μπορούσε να προσφέρε τη βάση γ α μ α γρήγορη δ αδ κασία συνομ λ ών που να αξ οπο ήσε τη δυναμ κή της εκλογής Χρ στόφ α στην προεδρία. Παρά την υστερία που επ κρατεί γ α την απόρρ ψη του σχεδίου Ανάν, ακόμα κα μ α τυπ κή αξ ολόγηση του δημοψηφίσματος είνα πως ο Ελληνοκύπρ ο όχ μόνο δεν έρ ξαν το σχέδ ο στο πυρ το εξώτερον αλλά ζήτησαν «μ κρές αλλαγές που δεν αλλο ώνουν τ ς σορροπίεςτου» (Τάσσος Παπαδόπουλος). Το Ακελ κάλεσε τους ψηφοφόρους-του να ψηφίσουν αρνητ κά, όχ γ ατί θεωρούσε το σχέδ ο κακό αλλά κύρ α γ α να πάρε δ αβεβα ώσε ς γ α την εφαρμογή-του. Ακόμα κα ο κ. Συλλούρης, νυν πρόεδρος του Ευρωκο κα θ ασώτης της «ευρωπα κής λύσης» αλλά πολέμ ος κάθε ευρωπα κής άποψης, είχε ε σηγηθεί, μετά το δημοψήφ σμα, να προτείνουν ο Ελληνοκύπρ ο ένα «σχέδ ο Ανάν πεντέμ σ », υπονοώντας πως μόνο ελάχ στες αλλαγές χρε άζονταν γ α να γίνε το σχέδ ο Ανάν αποδεκτό. Φυσ κά, η πτώση του Ταλάτ κα η άνοδος του Έρο-
γλου ήταν μ α σοβαρή οπ σθοδρόμηση γ α την δέα της «κυπρ ακής δ οκτησίας» της λύσης. Όχ τόσο γ ατί ξανάφερνε την Τουρκία στο επίκεντρο της αναζήτησης λύσης – ποτέ δεν έχασε αυτή τη θέση – αλλά κύρ α γ ατί έδε χνε ανάγλυφα πως ο δυο κο νότητες αποστασ οπο ούνταν κα πάλ , πως ήταν ξανά πολύ δύσκολο να βρουν μ α κο νά αποδεκτή λύση. Κ ενώ η δέα της «κυπρ ακής δ οκτησίας» της λύσης φα νόταν να καταρρέε , όπως όλες ο υπεραπλουστευμένες αναλύσε ς, η σύγκρουση του Ερντογάν με τους Τουρκοκύπρ ους δ αδηλωτές έρ ξε κάπο ο φως στην πραγματ κή φύση του Κυπρ ακού κα τ ς δυνατότητες πραγματ κής παρέμβασης στην στορία του νησ ού. Όσο κ αν πολλοί προσπάθησαν να με ώσουν τη σημασία της μαζ κής δ αδήλωσης των Τουρκοκυπρίων αποδίδοντάςτης «ο κονομ κά κίνητρα», η αλήθε α παραμένε πως αυτά τα «ο κονομ κά κίνητρα» αποκαλύπτουν την πραγματ κή δ άσταση του Κυπρ ακού. Η ουτοπία της β ωσ μότητας της ΤΔΒΚ χωρίς την επ κυρ αρχία της Τουρκίας είνα κάτ που γίνετα π α αντ ληπτό από τους Τουρκοκύπρ ους κα που δείχνε κα την πραγματ κή κυπρ ακή δ άσταση της δυνατότητας γ α λύση του Κυπρ ακού. Ο Τουρκοκύπρ ο αν έχουν να επ λέξουν μεταξύ της επ κυρ αρχίας της Τουρκίας κα της επ κυρ αρχίας των Ελληνοκυπρίων, π θανότατα θα επ λέξουν το πρώτο. Μόνο αν ο Ελληνοκύπρ ο τους προσφέρουν μ α αξ οπρεπή δυνατότητα λύσης θα συνταχτούν μαζί-τους κα θ αγων στούν γ α να την πετύχουν. Τότε κα μόνο τότε η δ εθνής κο νότητα θα είνα σε θέση να βάλε κ αυτή το χέρ -της, τότε κα μόνο τότε η Τουρκία θα σπρωχτεί στον συνυπολογ σμό άλλων παραγόντων όπως η ένταξη στην ΕΕ κα η αξ οποίηση του φυσ κού αερίου. Το κλε δί της λύσης μπορεί να βρίσκετα στην Άγκυρα, το κλε δί όμως γ α να επ τρέψε η Άγκυρα τη χρήση-του βρίσκετα στο κέρδ σμα των Τουρκοκυπρίων σε έναν κο νό αγώνα. Αυτή τη στ γμή αυτό κλε δί βρίσκετα στα χέρ α του Χρ στόφ α. Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην Σοσιαλιστική Έκφραση.
(Baştarafı Sayfa 1’de) Bu durum Kıbrıs Cumhuriyeti’ni hem BM, hem de AB ile bir çatışmaya sürükledi. Birden bire, ittifakları düşmanları oluvermiş, Kıbrıslı Rum siyasetçiler tarafından müdahalesi arzulanan yabancılar aniden lanetlenir olmuştu. “İnsan hakları” ya da “AB prensipleri” gibi sözler gittikçe zayıflamış ve ikna gücünü yitirmişken, zamanında bunları ifade eden sesler sonraları BM ve AB’nin Kıbrıs sorununun çözümü yönündeki katkılarına dair her tür düşünceyi yuhalamaya başlamışlardı. Bu kurumlardan gelen temsilcilerle yapılan görüşmelerin ardından “Ne hakemlik, ne de boğucu zaman çizelgelerini kabul ediyoruz” nakaratı duyulmakta artık. İlginçtir, örneğin, Birleşmiş Milletler olsun AB olsun, Rum siyasi liderliğinin öfkesine maruz kalmayan siyasetçi yok gibi. Peki bütün bunlardan ne çıkarmalıyız? Öncelikle, eğer bir kimse bir anlaşmazlık sürecinde uluslararası toplumdan gelen hakemlik teklifini reddediyorsa, bu, uluslararası toplumun o kişinin arzularına ters düşen prensiplerle hareket ettiğinin bir göstergesi olarak anlaşılabilir. Tabii, hiç kimse uluslararası toplumun prensiplerinin söz konusu kişinin prensiplerinden mutlaka daha iyi olacağını ileri süremez. Ancak, şurası da bir gerçek ki, Kıbrıs sorunu uluslararası diplomasi aracılığıyla, “hukuk” ve “prensip tezleri” temelinde çözülmeye mahkumdur. Geriye kalan tek şey, yüzeysel çıkarlardan fırsatçı bir şekilde yararlanmak ya da uluslararası toplumun Kıbrıs’a Annan Planı’ndan daha iyi birşey sunmak “zorunda” kalacağı durumlar yaratmaya çalışmak. Bu daha iyi “şey” kimilerinin beyinlerinde Kıbrıs’ın Rum sakinlerine verilmesi arzusuyla vücut buluyor tabii... Bu tür çıkarımların birtakım maceralara yol açması kaçınılmazdır. Kliridis “aktif yanardağ” siyasetiyle aşık atma cesaretini göstermiş ve sonuç olarak S300 fiyaskosuna neden olmuştu. Papadopulos ise Kıbrıs sorununun çözümünü sabote etmeyi başarmış, ancak bunun karşılığında Kıbrıs’ın yalnızlaşmasına ve Türkiye tarafından haksızlığa uğrayan ülke konumundan çıkıp Kıbrıs sorununu reddetmek ve Kıbrıslı Türklerin izolasyonuna sebep olmakla suçlanan ülke konumuna düşmesine neden olmuş-
tur. Bugünse, Hristofyas, yine canalıcı bir meseleyle uğraşmakta, cazip olduğu kadar yıkıcı olma tehlikesi de barındıran doğal gaz meselesiyle uğraşmaktadır. Unutulmamalıdır ki, çözüm olmadan, Kıbrıs’ın su sahanlığında bulunan enerji kaynaklarından faydalanamayacak olan sadece Türkiye değildir, ama Kıbrıs Cumhuriyeti’ni de faydalanmak konusunda engelleyeceği aşikardır. Kıbrıs sorununa çözüm bulunmadığı müddetçe çatışma kaçınılmazdır. Çatışmadan kaçınmak için de çözüm yoluna başvurulup başvurulmayacağının grantisi yoktur.
nı’nın kabul edilmesi için sadece ufak tefek değişikliklere ihtiyacı olduğuydu. Tabii, Talat’ın gidip de yerine Eroğlu’nun gelmesi “Kıbrıslılara ait” bir çözüm fikri adına ciddi bir gerileme belirtisiydi. Sadece Türkiye’yi yeniden çözüm arayışlarının merkezine taşımasından dolayı değil – aslında Türkiye bu pozisyonu hiç kaybetmemişti – ama iki toplumun yeniden uzaklaşıyor oluşunun, ortaklaşa kabul görecek bir çözüm bulunmasının yeniden zora gireceğinin işaretlerini veriyordu Eroğlu’nun varlığı. “Kıbrıslılara ait” bir çözüm fikri artık geçerliliğini kaybeder gözükürken, Erdoğan’ın Kıbrıslı göstericilerle münakaşaya girmesi Kıbrıs sorununun gerçek doğasının nasıl olduğu ve adanın tarihine gerçekte nasıl müdahale edilebileceği konusunda bizi aydınlattı. Birçokları “ekonomik sebeplerdendir” yakıştırmasıyla Kıbrıslı Türklerin eylemlerini küçümsemeye kalksa da, gerçek şu ki, o sözünü ettikleri “ekonomik sebepler”dir. Kıbrıs sorununun gerçek boyutunu ortaya çıkaran. Türkiye’nin egemenliği olmaksızın KKTC’nin yaşayabilirliğinin bir ütopyadan ibaret oluşu artık Kıbrıslı Türkler tarafından anlaşılmaya başlamış ve aslında Kıbrıs sorununun çözümünün ne derecede Türkiye’nin egemenliğinden kurtulmaya bağlı olduğu da kavranmıştır. Kıbrıslı Türkler, Türkiye’nin egemenliği altında yaşamakla Kıbrıslı Rumların egemenliği altında yaşamak arasında bir seçim yapmak zorunda kalsaydı, muhtemelen birincisini seçerdi. Ama eğer Kıbrıslı Rumlar kendilerine eli yüzü düzgün bir çözüm olanağı sunarlarsa, işte o zaman onlarla birleşip bunu başarmak için mücadele edeceklerdir. İşte o zaman, ama sadece o zaman, uluslararası toplum olaya el atabilecek, sadece ve sadece o zaman Türkiye geri püskürtülebilecek ve ilgi alanları AB üyeliği ve doğal gazdan faydalanma gibi konularla sınırlı kalacaktır. Çözümün anahtarı Ankara’da bulunuyor olabilir, ancak bunun kullanılmasına izin verecek anahtar Kıbrıslı Türkleri ortak bir mücadelede kazanmakta bulunmaktadır. Şu anda da bu anahtar Hristofyas’ın elindedir. Bu makale ilk kez Sosyalist Söylem’de yayınlandı.
Çözümün “anahtarı”: Kıbrıslı Türklerle ortak hareket etmeliyiz
Kıbrıslılara Ait Bir Çözüm Türkiye’nin rızası olmadan Kıbrıs sorununun çözülemeyeceği ortadadır. Türkiye’nin asla terketmeyeceği “stratejik çıkarları” sözkonusudur. Peki bu durumda “Kıbrıslılara ait bir çözüm” ne anlama gelmektedir? Hristofyas, seçilmesinden sonra, Talat ile anlaşabileceği ve bir çözüme ulaşabileceklerini ümit ederken aslında gerçeklikten çok da uzak düşmemişti. Anlayamadığı şey ise, Talat’ın, önünde Kıbrıslı Türkler tarafından Türkiye’yi de kabul etmeye zorlayacak derecede destekleyeceği bir teklif olmadıkça bir anlaşmayı kabul etmeyeceğiydi. Tüm zayıf ve eksikliklerine rağmen, Annan Planı, Hristofyas’ın başkanlığa seçilmesinin dinamizmini değerlendirecek hızlı bir müzakere süreci için temel sunabilecek tek seçenekti. Annan Planı’nın reddedilmesi için yaratılan histeri sürerken, referandum için yapılabilecek en sıradan değerlendirme Kıbrıslı Rumların Planı sadece cehennem ateşine atmakla kalmadığı, üstüne üstlük “(Plan’ın) dengelerini değiştirmeyecek küçük değişiklikler” (Tassos Papadopulos) talep ettikleri yönündedir. AKEL, kendi seçmenine “Hayır” oyu kullanması için çağrıda bulunmuştu. Bunun sebebi Plan’ı kötü bulması değil, uygulanmasını güvenceye almak içindi. “AB’ye dayalı çözümün” hayranı, ama AB’den gelen her türlü görüş karşısında yılmaz bir savaşçı olan EVROKO’nun şimdiki başkanı Silluris bile, referandumdan sonra, Kıbrıslı Rumların “Beşbuçukuncu Annan Planı”nı önermeleri konusunda önayak olmuştu. Bundan kastettiği ise Annan Pla-
SAYFA / ΣΕΛΙ ΔΑ -3
ΜΑΡΤΙΟΣ – MART 2011
Türkiye’yi sevip sevmediğimizi mi kanıtlayacağız; yoksa paketlerle yoksullaştırılmaya, yok edilmeye karşı direneceğiz? Aziz Ener Tüm dünyada s n rs z özgür ük er e do aşan sermaye, yaşad ğ ekonom k kr z yumuşatma ad na örgüt ü bu unduğu kuruuş ar arac ğ y a dünya ha k ar n n kazan m ş hak ar na karş çok c dd b r savaşa g r şm şt r. Soğuk savaş m s cak savaş m , ne demek gerek b m yorum; ama b r savaş o duğu aç kt r. Emek e sermaye aras b r savaş. Yoksu aşan, c dd ekonom k zor uk ar yaşayan ü ke er başta o mak üzere “yard m” yap acak ya an y a dayatma ara mağruz b rak yor. Reçete er de IMF, Dünya Bankas g b dünya sermayes n n f nans kuru uş ar nca get r yor. Reçete ça şan s n f n yoksu aşmas n , daha kötü b r hayat yaşamas n sağ ayacak b r reçete o arak get r yor. Kamu harcama ar k s acak! Verg er art r acak! Sosya hak ar budanacak! Sağ k, eğ t m ve ça şma yaşam nda get r en düzen eme er e emekç er n kemer daha da s k acak. Dayat an reçete er ha k ar n ceb ndek n aza t p sermayeye g den art rma reçete er d r. H çb r zaman sermayen n kar ar ndan ödün vermes sosya a ana katk yapmas mümkün o mayacak, aks ne hükümet er “ekonom k kr z n” ön enmes ç n daha da zor ayacakt r. Son b rkaç y da dünyan n b rçok yer nde dayat an ekonom k reçete ere karş emekç er mücade e etmekte… Türk ye Yunan stan, İr anda, İng tere, Portek z ve daha n ceer … Emek k yaş n n yükse t mes , oku harç ar n n art r mas , kamu ve yar kamu kurum ar n öz eşt r mes maaş ar n aza t mas , verg er n art r mas , e ektr k, su, doğa gaz zam ar … İşe baş ama maaş ar n n aşağ ara çek mes , sosya s gortaar n pr m er n n art r mas ve daha bu sayfa ara s ğamayacak kadar çok konuda dayat an ara karş mücade e yükse t yor… K br s ha k ar da d ğer ha k ar kadar bu sa d r dan nas b n a acak, a yor. Güneyde henüz b r hareket enme göz em em yor o sak da çok uzun sürmez orada da ça şan kes m er n hak ar na dokunu acak, verg er art r acak, sosya hak ar budanacakt r. O zaman Rum ha k n da sokak arda göreceğ z. Kuzeyde CTP-ÖRP hükümet dönem nde baş ayan ve bu güne kadar devam eden b r süreç var. Ankara arac ğ y a dayat an “Ekonom k ve Ma İşb r ğ Protoko ü” (Ekonom k Paket) K br s Tür Ha k n yoksu aşt rmak, var o an kaynak ar TC ve KKTC sermayedar ar na peşkeş çekmek ç n get r en b r yen den düzen eme ve kaynak ar n pay aş mas düzeneğ d r. Bu düzenek tab k burjuvaz n n daha refah, emekç er n daha k s t b r yaşam
sürmes sonucunu doğuracak b r pay aş md r.. Bunun Türkçes (!) “ça şandan a , sermayedara ver!”d r. Türk ye Cumhur yet Dev et ’y e Kuzey K br s Türk Ha k ’n n şk er n gerecek kadar sorun yaratan “Ekonom k Paket” uyguama ar na karş , grev er ve küçük küçük ey em er e d ren d kten sonra Gene Grev ve k büyük k t ese m t ng e d ren ş yükse t d . TC dev et n n dayatt ğ “Ekonom k paket” düzen eme er y e K br s Türk Ha k ’n n yok o acağ n n tesb t n yapan send ka örgüt er, “varo uş mücade es ” ad a t nda Annan P an referandum sürec nde görü mem ş ka aba k ar a yen den meydan ara dayand . “Ankara”ya, yan Türk ye’y yöneten ere karş baş at an mücade e baş ang çta doğru adrest . K br s’a Türk ye’den akan kontro suz nüfus ak ş n n neden o duğu ekonom k ve sosya sorun ar n (Kr m na o ay ar, sağ kta, Eğ t mde yaşanan sorun ar) yaratt ğ var o an reaks yona TC yetk er n n K br s Türk er ne söz ü sa d r ar da ek en nce adres değ şm ş ve ey em er topyekün Türk ye Cumhur yet ’ne karş b r başka d r ya dönüştü. 28 Ocakta düzen enen k m t ngte “Ekonom k Pakete” karş tepk konu acak d ye bek en rken TC’n n buradak var ğ sorguanm ş “Ayşe’n n ev ne dönmes ” ta ep ed m şt . Bu durum tab k Dünya ü ke er ve öze k e K br s Rum ar taraf ndan K br s’tak var ğ sürek o arak sorgu anan Türk ye Cumhur yet ’n , onu yöneten hükümet n ve başbakan n zora soktu. Referandum sürec nde Bar ş-Çözüm steyen K br s Türk ha k n n yan nda tav r koyan Tay p Erdoğan, kend n s rt ndan b çak anm ş g b h ssederek ağza a nmayacak söz er söy eyerek K br s ar aşağ ad . K br s’ n tar h nde k kez bu kadar büyük b r boyutta K br s Türk ye tart şmas yaşand . B rçok bakan, AK Part yetk s n n yan nda te ev zyon ve gazete erden de söz düe o ar devam ett ortam daha da ger d . İk nc randevuya; yan 2 Mart’a ge n rken bütün taş ar yer nden oynat d . “Varo uş M t ng ”, Türk ye’den özür” m t ng ne dönüştürü dü. Küçük so örgüt er n, TC’n n şga c tavr na karş ortaya koymaya ça şt ğ tepk , a ana as an dev Türk bayrak ar ve meydana taş nan TC-KKTC bayrak ar n n gö ges nde ka d . Konuşmac ar n hemen hemen tümü karş o duk ar şey n asnda Türk ye ve Türk ye ha k ar n n o mad ğ n , TC dev et n yöneten er n o duğunu söy eme ht yac h sset . Yarat an gerg n k aza t maya ça ş d . “Ankara e n yakam zdan çek” söy em “AKP e n yakam zdan çek” söy em ne dönüştürü dü. Bunda en çok mut u o an taraf tab k UBP hükümet o du. 2 Mart günü düzen-
enen m t ng s ras nda o kadar çok rahat ve mut uydu ar k … Ayn saat erde Ekonom k paket n baz madde er n yasa aşt rarak yürür üğe koydu ar. Hükümet, b r an amda “s z ne stersen z yap n bu paket geçecek ve s z de h çb r şey yapamayacaks n z!” mesaj verd . Haks z da değ erd ; çünkü meydana top anan provoke ed m ş onb n er n gündem nde ne öze eşt rme, ne verg er, ne maaş ardan yap an kes nt er ne de emek k yasa ar ve şe baş ama koşu ar y a g düzen eme er vard . Sadece ve sadece Erdoğan’ n Cem Ç çek’ n söy ed k er ve aşağ and k ar düşünces y e ortaya koyduk ar tepk er vard . “Ekonom k Paket”e karş varo uş m t ng af ka aba ğ çer s nde başka b şeye dönüştürü dü. Türk ye’n n AB kap s ndak bek ey ş ve yer ne get rmes gereken ödev er n n bu unduğu b r dönemde… BM’n n K br s Sorununda çözüm sted ğ ve takv m emey gündeme get rd ğ b r dönemde… K br s Cumhur yet ’n n AB dönem başkan ğ n devra acağ na az b r zaman ka d ğ b r dönemde… K br s’ta b r tav z verme ( man ar n Rum ara aç mas , Hava sahas n n aç mas , Maraş’ n ger ades vs.) ht yac n duyduğu b r dönemde… K br s Türk er Türk ye kamuoyunda sev meyen- stenmeyen “bes emeer” konumuna çekmek Erdoğan’n n b r soğutma takt ğ m yoksa? K br s’ n kuzey nde kend ayak ar üzer nde durma ve var o an refah düzey n koruma gayret y e neo bera po t ka ar ü kem ze dayatan TC’dev et ne karş ortaya konmas gereken mücade e karar k a sürdürü me ve “Send ka P atform” ve p atform a b rkte hareket eden s v top um örgüt er as hedeften ayr mamak ve UBP hükümet n n utanmaz tavr na karş daha ş ddet reaks yon ar ortaya koyma d r ar. K br s Türk Hava Yo ar ’n yok ed p üç-beş tüccara yem eden an ay ş, ne e ektr k, ne te efon ne de havaa an ça şan ar n n gözünün yaş na bakmadan “a a una, a a tre” ya be eşe TC-KKTC burjuvaz s ne peşkeş çekecek erd r… B z er, K br s -Türk ye tart şma ar çer s nde oya and r rken hükümet eden er tüm paket yavaş yavaş geç recek ve ş, şten geçm ş o acak. D ğer başka ü ke er n emekç er n n hak etmed ğ g b K br s Türk ha k da s rf sermayey kurtarmak, daha da zeng n eşt rmek ad na yoksu uğu hak etmemekte daha refah daha ayd n b r geeceğ hak etmekted r. Ça şan ha k n, emekç er n mücade eden başka yo u yoktur… Ya yoksu uk, bask zu üm… Ya refah, özgür ük.
της Τουρκίας κα της ΤΔΒΚ. Αυτός ο μηχαν σμός, βέβα α, θα προ καλέσε περ σσότερη ευμάρε α στην αστ κή κα π ο περ ορ σμένη ζωή στην εργατ κή τάξη... ή ελλην στί «άρπαξε από τον εργαζό μενο κα δώσε στον κεφαλα ούχο». Ενάντ α στο «Ο κονομ κό Πακέτο», κα μέχρ να δημ ουργήσε ένταση στ ς σχέσε ς ανάμεσα στο τουρκ κό κράτος κα τον τουρ κοκυπρ ακό λαό, πρώτα αντ σταθήκαμε με απεργίες κα μ κρές μ κρές δ αδηλώσε ς. Ύστερα, όμως, αυξήθηκε το επίπεδο της αντίστασης με τη γεν κή απεργία κα δυο μεγάλες, μαζ κές δ αδη λώσε ς. Ύστερα από τη δ απίστωση των συνδ καλ στ κών οργανώ σεων ότ ο κανον σμοί του «ο κονομ κού πακέτου» που επ βάλ λοντα από το τουρκ κό κράτος σημαίνουν το τέλος του τουρκοκυπρ ακού λαού, ο άνθρωπο κατέβηκαν στ ς πλατείες σε αρ θμούς που ούτε την περίοδο του δημοψηφίσματος γ α το Σχέ δ ο Ανάν δεν είχαν παρατηρηθεί. Ο αγώνας ενάντ α στην «Άγκυρα», τους δ ο κητές της Τουρ κίας, ήταν η σωστή κατεύθυνση στην αρχή. Όταν προστέθηκαν στην ήδη υπαρκτή αντίδραση ενάντ α στα κο νων κά προβλήματα που προκαλεί η ανεξέλεγκτη ροή ανθρώπων από την Τουρκία, κα ο προφορ κές επ θέσε ς των Τούρκων πολ τ κών προς τους Τουρ κοκυπρίους, τότε ο δ αδηλώσε ς μετατράπηκαν σε ξεσηκωμό ενάντ α στη Δημοκρατία της Τουρκίας. Στην πρώτη δ αδήλωση που πραγματοπο ήθηκε την 28η Ια νουαρίου, αναμενόταν να εκφραστούν ο αντ δράσε ς ενάντ α στο «Ο κονομ κό Πακέτο». Αντί γ ’ αυτού, όμως, ο κόσμος αντέδρασε στην παρουσία της Τουρκίας στην Κύπρο κα όλο ζήτησαν της «επ στροφή της Αϊσέ στο σπίτ της». Αυτή η κατάσταση, βέβα α, έφερε σε δύσκολη θέση την κυβέρνηση κα τον πρωθυπουργό της Τουρκίας, της οποίας η παρουσία στην Κύπρο ανέκαθεν προβλη μάτ ζε σχεδόν όλες τ ς χώρε του κόσμου κα ε δ κά τους Ελληνο κύπρ ους. Ο Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος είχε στηρίξε τον τουρκοκυπρ ακό λαό κατά τη δ αδ κασία του δημοψηφίσματος υπέρ της λύσης ε ρήνης, έν ωσε μαχα ρωμένος στην πλάτη κα εξέφρασε βαρ ά λόγ α υποτ μώντας τους Κύπρ ους. Γ α πρώτη φορά στην στορία της Κύπρου καταγράφετα κόντρα ανάμεσα στους Τουρκοκυπρίους κα τους Τούρκους, κα σε τέτο ο βαθμό μά λ στα. Προφορ κές επ θέσε ς συνεχίστηκαν εκ μέρους αρκετών υπουργών κα στελεχών του AKP στ ς τηλεοράσε ς κα τ ς εφημε ρίδες, πράγμα που δημ ούργησε ακόμα μεγαλύτερη ένταση. Φτάνοντας στο δεύτερο ραντεβού της 2ας Μαρτίου, άλλαξαν τα πράγματα: «Η Δ αδήλωση της Ύπαρξης» μετατράπηκε σε «Δ α δήλωση Απολογίας από την Τουρκία». Η αντίδραση που προ σπάθησαν να εκφράσουν ο μ κρές αρ στερές οργανώσε ς ενάντ α στην κατοχ κή στάση της Τουρκίας έμε νε στη σκ ά των τεράστ ων τουρκ κών κα τουρκοκυπρ ακών σημα ών που αναρτήθηκαν στην πλατεία. Όλο σχεδόν ο ομ λητές έν ωσαν την ανάγκη να εκφρά σουν ότ εκείνο στο οποίο ουσ αστ κά εναντ ώνοντα δεν είνα η Τουρκία κα ο τουρκ κός λαός, αλλά η πολ τ κή δ οίκηση του τουρ
κ κού κράτους. Κατέβαλαν προσπάθε α γ α τη μείωση της έντα σης. Το σλόγκαν «Τράβηξε Άγκυρα τα χέρ α σου από το γ ακά μας» μετατράπηκε σε «Τράβηξε AKP τα χέρ α σου από το γ ακά μας». Το γεγονός αυτό ευχαρίστησε πάνω απ’ όλα την κυβέρνηση του UBP. Κατά τη δ αδήλωση που πραγματοπο ήθηκε την 2α Μαρ τίου ήταν τόσο άνετο κα χαρούμενο ... Τ ς ίδ ες ώρες, θεσμοθέ τησαν κάπο α από τα άρθρα του ο κονομ κού πακέτου κα τα έθεσαν σε εφαρμογή. Η κυβέρνηση, κατά κάπο ο τρόπο, έδωσε το μήνυμα ότ «ό,τ κα να κάνετε, θα περάσε αυτό το πακέτο κα δεν θα μπορέσετε να κάνετε τίποτα!» Δεν είχαν άδ κο, δ ότ στην ατζέντα των χ λ άδων που βρίσκονταν στην πλατεία, δεν υπήρχε ούτε δ ωτ κοποίηση, ούτε φόρο , ούτε ο περ κοπές στους μ σθούς, ούτε ο νόμο γ α όρους σύνταξης κα ούτε ο κανον σμοί γ α συν θήκες εργοδότησης. Υπήρχε μόνο η αντίδραση ενάντ α στα υπο τ μητ κά λόγ α του Ερντογάν κα του Τζεμίλ Τσ τσέκ. Με άλλα λόγ α, η δ αδήλωση ύπαρξης ενάντ α στο «Ο κονομ κό Πακέτο» πνίγηκε μέσα σε ένα σωρό άχρηστα λόγ α κα μετατράπηκε σε κάτ άλλο. Σε μ α περίοδο που η Τουρκία περίμενε μπροστά από τ ς πύλες της ΕΕ κα καθώς την περίμεναν καθήκοντα που έπρεπε να εκπληρώσε ... Σε μ α περίοδο που σύντομα η Κύπρος θα αναλά βε την προεδρία της ΕΕ... Σε μ α περίοδο που έβλεπε την ανάγκη γ α υποχώρηση (άνο γμα των λ μαν ών προς Ελληνοκυπρίους, άνο γμα του εναέρ ου χώρου, επ στροφή των Βαρωσίων κτλ.)... Ή μήπως πρόκε τα γ α τακτ κή Ερντογάν που τραβά τους Τουρκο κύπρ ους στη θέση των ανεπ θύμητων «παραπαίδων» στην τουρ κ κή κο νή γνώμη; Ο αγώνας ενάντ α στο τουρκ κό κράτος, το οποίο επ βάλλε τη νεοφ λελεύθερη πολ τ κή του κα στη χώρα μας πρέπε να συνεχ στεί με το όραμα της ανεξαρτησίας στο βόρε ο τμήμα του νησ ού κα την επίτευξη καλού β οτ κού επ πέδου. Παράλληλα με αυτό, η «Συνδ καλ στ κή Πλατφόρμα» κα ο μη κυβερνητ κές οργανώσε ς που κ νούντα μαζί με την πλατφόρμα δεν πρέπε να απομακρυν θούν από τον κύρ ο στόχο κα να δείξουν μεγαλύτερη αντίδραση ενάντ α στη χυδαία στάση της κυβέρνησης UBP. Η αντίληψη που κατέστρεψε τ ς Τουρκοκυπρ ακές Αερογραμμές, θα κάνε το πε σκέσ στην μπουρζουαζία της Τουρκίας κα της ΤΔΒΚ χωρίς να νο άζετα γ α τους εργαζόμενους της Αρχής Ηλεκτρ σμού, των τηλεπ κο νων ών ή των αερογραμμών... Ενώ εμείς χάνουμε το χρόνο μας με την αψ μαχία ανάμεσα στους Κύπρ ους κα Τούρκους, η κυβέρνηση θα περάσε σ γά σ γά ολόκληρο το πακέτο κα τότε θα είνα πολύ αργά. Όπως κα ο εργαζόμενο των άλλων χωρών, έτσ κα ο Τουρ κοκύπρ ο δεν ανέχοντα τη φτώχε α μόνο κα μόνο γ α να σώσουν το κεφάλα ο κα να το εν σχύσουν. Ο εργαζόμενος λαός δεν έχε άλλο δρόμο, παρά τον αγώνα. Ή φτώχε α κα καταπίεση, ή ευμά ρε α κα ελευθερία... Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην Σοσιαλιστική Έκφραση.
Bu makale ilk kez “Sosyalist Söylem”de yayınlandı.
Η εξέγερση των Τουρκοκυπρίων Αζίζ Ενέρ
Tο κεφάλα ο που κυκλοφορεί με απερ όρ στη ελευθερία σε όλο τον κόσμο, βρίσκετα σε ένα μεγάλο πόλεμο ενάντ α στα κεκτημένα δ κα ώματα των λαών με σκοπό να «μαλακώσε » την ο κονομ κή κρίση που περνά τώρα. Δεν είμα σίγουρος αν πρόκε τα γ α ψυχρό πόλεμο, αλλά πρόκε τα γ α πόλεμο τέλος πάντων. Ένας πόλεμος ανάμεσα στον δρώτα κα το κεφάλα ο. Κυρίως ο χώρες που περνούν σοβαρές ο κονομ κές δυσκολίες κα όλο κα φτωχαίνουν, είνα αυτές που μένουν αντ μέτωπες με επ βολές με το παραμύθ της «βοήθε ας». Κα συνήθως αυτοί που φέρνουν τη συνταγή στο τραπέζ είνα ο οργαν σμοί χρηματοδότησης του παγκόσμ ου κεφαλαίου, όπως το IMF κα η Παγκόσμ α Τράπεζα. Η συνταγή που φέρνουν στο τραπέζ δεν περ έχε τίποτε άλλο παρά τη φόρμουλα που θα προκαλέσε περα τέρω πτώχευση κα επ δείνωση στο β οτ κό επίπεδο των ανθρώπων που αποτελούν την εργατ κή τάξη. Θα περ ορ στούν ο δημόσ ες δαπάνες! Θα αυ ξηθούν ο φόρο ! Θα περ κοπούν τα κο νων κά δ κα ώματα! Με τους κανον σμούς που θα φέρουν στον τομέα της υγείας, της πα δείας κα της εργασίας θα σφίξουν κα άλλο το ζωνάρ της εργατ κής τάξης. Ο συνταγές που επ βάλλοντα έχουν στόχο να στενεύσουν το δρόμο προς την τσέπη των μαζών κα να δ ευρύ νουν εκείνον που οδηγά προς το κεφάλα ο. Από εδώ κα πέρα δεν θα είνα εφ κτό να υποχωρήσε το κεφάλα ο από τα κέρδη του κα ούτε να συμβάλε στον κο νων κό τομέα. Αντίθετα, εκείνο που θα κάνε είνα να αναγκάσε τ ς κυβερνήσε ς να εμποδίσουν την «ο κονομ κή κρίση». Τα τελευταία χρόν α, η εργατ κή τάξη σε δ άφορες χώρες του κόσμου, δίνε μάχη ενάντ α σ’ αυτές τ ς συνταγές που επ βάλλον τα με το ζόρ . Στην Τουρκία, την Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Πορ τογαλία κα πολλές άλλες... Εντείνετα ο αγώνας ενάντ α στην αύξηση του ορίου συντα ξ οδότησης, την δ ωτ κοποίηση των δημόσ ων κα ημ δημόσ ων επ χε ρήσεων, τη μείωση των μ σθών, την αύξηση στο ρεύμα, το νερό κα το φυσ κό αέρ ο, την αύξηση του ασφαλίστρου κα άλλα πολλά που δεν θα χωρούσαν σ’ αυτές τ ς σελίδες. Κα ο εργαζό μενο της Κύπρου, όπως όλο ο άλλο λαοί, πληρώνουν το τίμημα γ ’ αυτή την κατάσταση. Ίσως δεν παρατηρούμε κάπο α ανάλογη κίνηση στο Νότο, προς το παρόν, αλλά σύντομα, όταν αγγίξουν τα δ κα ώματα των εργαζομένων, αυξηθούν ο φόρο κα περ κοπούν τα κο νων κά δ κα ώματα, τότε θα καλωσορίσουμε κα τους Ελλη νοκύπρ ους εργαζόμενους στους δρόμους. Στον Βορρά υπάρχε μ α δ αδ κασία που ξεκίνησε την περίοδο της κυβέρνησης CTP ÖRP. Το «Πρωτόκολλο της Ο κονομ κής Συνεργασίας» (Ο κονο μ κό Πακέτο) που επ βάλλετα από την Άγκυρα, είνα ένας μηχαν σμός που έχε ως στόχο την επ δείνωση της ο κονομ κής κατάστασης του τουρκοκυπρ ακού λαού κα την κατανομή του πλούτου έτσ ώστε να κάνουν το πεσκέσ στους κεφαλα ούχους
Bir dostun hatırasına: Puzant Nacaryan Sevgül Uludağ Hayat duruyor… B r an ğ na ka b m duruyor ve çevremdek dünya sank sars yor – sank bana yeryüzünde en değer ve en an am şey n hayat o duğunu göstermek st yor... Egemen çevre er n tüm çarp k oyun ar , tüm düşman k ar ya da k skanç k ar ve küçük nsanc k ar n küçücük oyuncuk ar , tüm kayg ar ve tart şma ar b r anda tümüy e önems z eş p buhar aş yor çünkü arkadaş m Can’ n ö üm haber n a yorum, sonsuza dek yeryüzünden, b z erden ayr p g tm ş... Ş md ne yaparsam yapay m, as a ona u aşamayacağ m. Heps bu... Ermen b r K br s o arak Puzant Nacaryan – b z ona “Can” d yorduk ya da “Jean” – Lefkoşa’n n Köşk üç ft k Maha es ’nde 15 Ocak 1954’te dünyaya ge m şt , ev Gündüz Teze Sokağ 18 numaradayd . Nur tza ve Vahan Nacaryan’ n oğ uydu... Puzant, Arabahmet Maha es ’ndek V ktorya Sokağ ’na kardeş Levon’ a b r kte yürüyerek g d p ge yor, V ktorya Sokağ ’ndak Ermen K ses ’n n av usundak oku a g d yordu... Kardeş Levon, ondan üç yaş büyüktü. Gündüz Teze Sokağ , karma b r sokakt ... Can, “Gündüz Teze Sokağ ’nda yaşayan ar n yüzde 80’ Ermen er’d , ger ye ka an ar K br s türk er’d ” d ye an atm şt bana. Sokağ n sonunda b r de K br s rum f r nc bu unuyordu. 1963 y ndak çat şma ar, K br s ermen top umunu da etk eyecekt ... Çarp şan ar ya n zca K br s türk er ve K br s rum ar o mayacak, 1920’ y arda Anado u’dan at an Ermen er de bu çat şmadan etk enecekt . Henüz 1920’ y arda Anado u’dan K br s’a ge d k er zaman tek konuştuk ar d Türkçe o duğu ç n, Türkçe konuşu an maha e ere yer eşm ş erd . Yetenek zanaatkar ard , kuyumcu ard , tat c ard , baz ar pek çok d konuşab yordu – k m s yay nc ktan ge yordu, k m s t yatrocu uktan, k m s müz syend ... K br s’tak yaşama katacak çok şey er vard ancak K br s ar’ n kend s b rb r er y e kavgaya tutuşmuş o duk ar ç n on ar da b r noktada “b r taraf seçmeye” zor ayacak ard . Ev er n n kap ar n n a t ndan at an Türkçe tehd t mesaj ar nda, uyar yor ar ve derha “Türk taraf n terketme er ” sten yordu. Yaşam ar ndan end şe ett k er ç n önce V ktorya Sokağ ’nda topar anacak ar, daha sonra da “Rum taraf ”na geçecek er, Me konyan En-
st tüsü’ne g decek erd . Can’ n annes o an Nur tza Han m, 1963 y n n Noe gün er nde K br s türk er’ e K br s rum ar’ n çat şma ar n hat r yor... İşte tam da o gün erde K br s rum f r nc Kurtum-
dem şt : “Ancak K br s rum ar’ a yaşamaya baş ad ktan sonra, dünyada başka san ar n da o duğunu an am şt m! 1963’te ben dokuz yaş ndayd m. O güne kadar evde anneannem Lus a’y a Türkçe konuşurduk, pek Ermen ce
be s’ n a es baz K br s türk mücah t er taraf ndan ö dürü müştü... Nur tza Han m, “S ah ses er n duyup korkmuştum” d ye an atm şt bana... “Hemen sonras nda teyzem n yaşad ğ V ktorya Sokağ ’na g tm şt k. Oradan k z m a m şt m ve Ermen K ses ’ne g tm şt k. Sonra da kocam ve k oğ um ge m ş ve hep b r kte Me konyan’a g tm şt k, orada ka maya ve ça şmaya” d yordu... Ev er ta an ed ecek, dükkan ar yağma anacakt – Türk taraf ndan ayr maya zor anacak ard , dağ an parça ar n topar ayarak K br s rum top umunda yen b r hayat kurmaya ça şmaya g decek erd , b r kez daha... (…) Can’ n a es , Lefkoşa’n n “Rum kes m ”ne taş nm şt . Babas Vahan çok yetenek b r torno ustas yd , o neden e derha ş bu du – annes Nur tza se Me konyan’a a t hastanede hasta ara ve yaş ara bakacağ b r ş bu muştu... 2007’de yapt ğ m z röportajda, Can, şöy e
konuşamazd . B z oku da Ermen ce öğrenmeye baş ad ktan sonra o da Ermen ce öğrenmeye baş am şt , angon er nden! Babam a annem e evde Ermen ce konuşurduk... Eğer K br s rum bakka Yann s’e g decek o ursak – k bu oku un yan ndayd – ona “Ena gu r ” demezsek b ze b r şey vermeyeceğ n b yorduk. Ona “Ena gu r ” d yorduk. ancak bu tarafa ge d kten sonra dünyada başka san ar n da bu unduğunu farketm şt m! Ve oku da İng zce e Rumca öğrenmeye baş am şt k...” Puzant Nacaryan ya da b z m ona ses end ğ m z şek y e “Can” 1970’ y arda K br s Motos k et Ku übü’nün de kurucusuydu. Bu ku übe K br s türk er de, K br s rum ar da üyeyd ve b r kte motokros ara kat r ar, gez er düzen er erd . Motos k et y e kaç kez Avrupa’y do aşm şt – b r keres nde b r kaza geç rm ş ve art k ayakta faz a duramaz o muştu. Avrupa’n n “Top 10” bar ar aras nda bu unan “P ato” bar n n sah b yd – ayr ca poster ve res m satt ğ , res m er tahta üzer ne bask yapt ğ b r mağazas vard , bu ş e uğraş yordu. Mağazas da, “P ato” ad bar da, Lefkoşa sur ar ç nde,
“La k Y tonya”n n (“Ha k Maha es ”) hemen b t ş ğ ndeyd . B r noktada K br s ermen er’ n “Artsakank” ad gazetes n n ed tör üğünü üst enm şt . (…) Nur tza Han m ş md ne yapacak? Te efonu ka d r p onu aramaktan korkuyorum... Korkuyorum çünkü oğ u Levon’dan sonra bu, kaybett ğ k nc ev ad ... İk nc b r ev ad da kaybetmek onun ç n çok korkunç o acak... Eş de hasta, A zhe mer o muş ve b r bak mev nde yaş yor. Ger de b r tek k z ka d ... Arkadaş m Murat Kanat ben arayarak, önce bana herhang b r yerden kötü b r haber a p a mad ğ m , mese a b r ö üm haber a p a mad ğ m soruyor... Korkuy a, “A mad m, ne o du?” ded ğ m zaman, “B r sanda ye bu da otur” d yor... Sonra da bana Can’ n ö üm haber n ver yor... Cenazes n n 12 Mart Cumartes günü yap acağ n söy üyor. (…) Can’ n her zaman hem K br s rum, hem K br s türk arkadaş ar vard , tüm dünyadan arkadaş ar vard – bana Ermen müz syen erden CD’ er ver rd , ben de ona Ermen köken Türk ye gazetec er n maka e er n n nk er’ n atard m, okusun d ye. Annes Nur tza Han m ç n Türkçe k tap ar a r, bun ar Can’ a ona göndermeye ça ş rd m. Hrant D nk ö dürü düğü zaman onun ç n Arabahmet Kü tür Merkez ’nde b r anma tören düzen em şt k ve Can da b ze yard m etm ş, Hrant D nk’ n dev poster n kend e er y e haz r am şt . Arabahmet Kü tür Merkez , 1963 y na kadar Ermen er’ n Kü tür Merkez d . Can, nerede b r “act on” varsa, derha hareket etmeye haz r b r nsand ... Yapmaya değer etk n k er yapmay severd ... Cenazes ne kat p tabutuna ç çek er koyuyorum: O, hayat a da ga geçen, hayat do u do u yaşayan, her zaman dobra konuşan, h çb r zaman sözcük er n arkas na g z enmeyen, oyuncuk ara başvurmayan, son derece dürüst b r nsand ... Hayat kucak ay p ka b n n götürdüğü yere g tt , ka b n n söy ed ğ g b yaşad – h çb r zaman boyun eğmed , küçük ç karc k ar ç n eğ p bükü med , görüşü neyse, gerçek neyse, doğrudan bunu söy ed ve herhang b r ç kar ç n “uz aşma”y her zaman reddett . Kend yağ y a kend c ğer n kavurdu, kend hayat n kend s kurdu... Ka p er m zde ve ruh ar m zda b r z b rakt – huzur ç nde yat sevg Can... Keşke nsan ar sen n kadar özgün ve cesur o ab seyd ...
Bir dostun hatırasına: Puzant Nacaryan Σεβγκιούλ Ουλουντάγκ Η ζωή σταματά… α μ α στ γμή η καρδ ά μου σταματά κα ο κόσμος γύρω μου στροβ λίζετα , δείχνοντας μου ότ δεν υπάρχε μεγαλύτερο νόημα γ α να αναζητήσε ς, παρά το π ο πολύτ μο πράγμα στη γη: τη ΖΩΗ… Όλα τα ανέντ μα πα γνίδ α της εξουσίας, όλη η εχθρότητα ή η ζήλ α κα τα μ κρά πα γνίδ α των μ κρών ανθρώπων, όλες ο ανησυχίες κα όλα τα επ χε ρήματα ξεθωρ άζουν σε μ α μόνο στ γμή με την είδηση ότ ο φίλος μου Jean πέθανε, έφυγε γ α πάντα από εμάς κα ότ κα να κάνω, ποτέ δεν θα μπορέσω να επ κο νωνήσω μαζί του ξανά. Τελεία. Το τέλος… Ως Αρμέν ος Κύπρ ος μεγάλωσε στη Λευκωσία, στην οδό Gunduz Teze του μαχαλά Koshkuch ft k… Το σπίτ του ήταν στον αρ θμό 18. Ήταν ο γ ος της Nour tsa κα του Vahan Nadjar an. Ο φίλος μου Puzant ή «Jean» (Ζ αν) όπως τον φωνάζουμε, περπατούσε προς το σχολείο στην αυλή της Αρμέν κης Εκκλησίας στην οδό Β κτώρ ας, μαζί με τον αδελφό του Levon, που ήταν τρία χρόν α π ο μεγάλος του… Η οδός Gunduz Teze ήταν με κτή – «Π θανόν 80% ήταν Αρμέν ο , ο υπόλο πο Τουρκοκύπρ ο . Υπήρχε επίσης κα ένας ψωμάς στο τέλος του δρόμου που ήταν Ελληνοκύπρ ος», μου έλεγε… Το 1963, ο συγκρούσε ς άγγ ξαν κα την κο νότητα του – δεν ήταν μόνο ο Τουρκοκύπρ ο κα ο Ελληνοκύπρ ο που πολεμούσαν. Ο Αρμέν ο που είχαν εκδ ωχθεί από την Ανατολία τη δεκαετία του ΄20 είχαν εγκατασταθεί στ ς τουρκόφωνες περ οχές αφού η μόνη γλώσσα που μ λούσαν τότε ήταν η Τουρκ κή. Ήταν έμπε ρο κατασκευαστές κοσμημάτων, ήξεραν γλώσσες, προέρχονταν από το χώρο των δημοσ εύσεων, της μουσ κής, του θεάτρου… Είχαν πολλά να προσφέρουν στη ζωή εδώ στην Κύπρο, αλλά ο ίδ ο ο Κύπρ ο ήταν απασχολημένο να πο-
λεμούν ο ένας τον άλλο κα τους ανάγκασαν κατά κάπο ο τρόπο να «επ λέξουν» πλευρά… Δ ανεμήθηκαν ορ σμένα φυλλάδ α κάτω από τ ς πόρτες των σπ τ ών τους που τους προε δοπο ούσαν κα τους ζητούσαν να «εγκαταλείψουν» την Τουρκ κή πλευρά. Συγκεντρώθηκαν στην οδό Β κτώρ ας με φόβο γ α τη ζωή τους κα αργότερα έφυγαν γ α να πάνε στο Ινστ τούτο Μελκον άν. Η Nour tsa θυμάτα ότ ήταν Χρ στούγεννα όταν ξεκίνησαν ο συγκρούσε ς μεταξύ Τουρκοκυπρίων κα Ελληνοκυπρίων… Κα ήταν εκείνον τον κα ρό που ορ σμένο Τουρκοκύπρ ο στρατ ώτες σκότωσαν τη στενή ο κογένε α του Ελληνοκύπρ ου ψωμά Κουρτουμπέλλη. «Άκουσα τους πυροβολ σμούς» μου είχε πε η Nour tsa, «κα φοβήθηκα! Φύγαμε αμέσως μετά, γ α να πάμε στην οδό Β κτώρ ας, εκεί που ζούσε η θεία μου. Από εκεί πήρα την κόρη μου κα πήγαμε στην Αρμέν κη Εκκλησία… Κα μετά ήρθαν ο σύζυγος μου κα ο δύο γ ο μου κα μετά από κάπο ο χρον κό δ άστημα, πήγαμε στο Μελκον άν γ α να μείνουμε κα να δουλέψουμε…» Τα σπίτ α τους λεηλατήθηκαν, τα μαγαζ ά τους λεηλατήθηκαν κα έπρεπε να φύγουν, να προσπαθήσουν να μαζέψουν τα κομμάτ α τους κα να ξεκ νήσουν ξανά, μ α νέα ζωή, ανάμεσα στην Ελληνοκυπρ ακή κο νότητα. (…) Έτσ η ο κογένε α του Jean μετακόμ σε στην Ελληνοκυπρ ακή πλευρά της Λευκωσίας. Ο πατέρας του Vahan ήταν πολύ έμπε ρος τορναδόρος έτσ βρήκε αμέσως δουλε ά κα η Nour tsa δούλευε στο νοσοκομείο του Μελκον άν, φροντίζοντας τους ασθενείς κα τους ηλ κ ωμένους… Σε μ α συνέντευξη το 2007 ο Puzant μου είπε: «Μόνο μετά που άρχ σα να ζω ανάμεσα στους Ελληνοκύπρ ους συνε δητοποίησα ότ υπάρχουν άλλες γλώσσες στον κόσμο! Ήμουν ενν ά χρονών τότε, το 1963… Μέχρ τότε, στο σπίτ
μ λούσα τούρκ κα με την γ αγ ά μου Lus a δ ότ μ λούσε μόνο Τουρκ κά, δεν μ λούσε Αρμέν κα. Έμαθε Αρμεν κά μετά που ξεκ νήσαμε να πηγαίνουμε σχολείο κα να μαθαίνουμε Αρμεν κά στο σχολείο. Τα έμαθε από τα εγγόν α της! Στο σπίτ μ λούσαμε Αρμεν κά με τους γονείς μου… Όταν πηγαίναμε στον Ελληνοκύπρ ο μπακάλη, τον άννη, κοντά στο σχολείο, αν δεν του λέγαμε «ένα κουλούρ » δεν θα μας έδ νε τίποτε, το ξέραμε. Έτσ λέγαμε «ένα κουλούρ »… Όμως μετά που ήρθαμε εδώ, συνε δητοποίησα ότ υπάρχουν κα άλλες γλώσσες. Κα στο σχολείο αρχίσαμε να μαθαίνουμε Ελλην κά κα Αγγλ κά…» Ο Puzant Nadjar an ή «Jean» όπως τον φωνάζουμε ήταν ο δρυτής της Κυπρ ακής Λέσχης Μοτοσ κλετ στών τη δεκαετία του ΄70… Ήταν ερωτευμένος με τ ς μοτοσ κλέτες… Περ όδευσε την Ευρώπη με την μοτοσ κλέτα του κα υπήρξε μ α εποχή που είχε ένα δυστύχημα κα από τότε δεν μπορούσε να σταθεί όρθ ος γ α μεγάλο χρον κό δ άστημα. Είχε ένα από τα καλύτερα μπαρ, που ονομαζόταν «P ato’s» κα είχε επ λεχθεί ανάμεσα στα 10 καλύτερα μπαρ στην Ευρώπη κα αφού δεν μπορούσε να σταθεί γ α πολλή ώρα, άρχ σε να κάνε άλλα πράγματα όπως «εναποθέσε ς σε ξύλο», αντ κατοπτρ σμό φωτογραφ ών σε ξύλο, πώληση αφ σών στο κατάστημα του στην άκρ α της Λα κής ε τον άς στην εντός των τε χών Λευκωσία. Σε κάπο α φάση έγ νε ο αρχ συντάκτης της εφημερίδας Artsakank των Αρμενίων Κυπρίων… (…) Η Nour tsa τώρα τ θα κάνε ; Φοβούμα να σηκώσω το τηλέφωνο κα να της τηλεφωνήσω… Φοβούμα δ ότ θα είνα τόσο τραυματ κό γ α εκείνη, να χάσε δεύτερο πα δί… Φοβούμα δ ότ ο σύζυγος της είνα άρρωστος με A zhe mer σε γηροκομείο… Μένε μόνο η κόρη της τώρα… Ο φίλος μου Murat Kanat μου τηλεφώνησε κα πρώτα με ρώτησε αν έλαβα καθόλου άσχημα
νέα σήμερα, νέα γ α κάπο ο θάνατο… Όταν είπα φοβ σμένη «Όχ , τ συνέβηκε;» μου είπε να καθίσω… Μετά μου είπε ότ ο αγαπητός μας φίλος Jean πέθανε ψες το βράδυ κα η κηδεία θα γ νόταν το Σάββατο 12 Μαρτίου 2011. (…) Ο Jean πάντοτε είχε κα Ελληνοκύπρ ους κα Τουρκοκύπρ ους φίλους, όπως κα φίλους από όλο τον κόσμο… Μου έδ νε CD με Αρμέν κη μουσ κή γ α να ακούσω κα του έστελνα άρθρα από Τούρκους δημοσ ογράφους με Αρμέν κες ρίζες γ α να δ αβάσε . Είχαμε οργανώσε μαζί το μνημόσυνο του Hrant D nk, του Τούρκου Αρμέν ου δημοσ ογράφου που είχε σκοτωθεί. Κάναμε το μνημόσυνο αυτό στο Πολ τ στ κό Κέντρο Arabahmet στην οδό Β κτώρ ας που ήταν Αρμέν κο Πολ τ στ κό Κέντρο μέχρ το 1963. Εφ’ όσον υπήρχε «δράση» ήταν έτο μος να κ νηθεί… Ήθελε να κάνε πράγματα που άξ ζε να γίνουνε… Πήγα στην κηδεία κα έβαλα λουλούδ α στον τάφο του: Ένας Αρμέν ος Κύπρ ος που χλεύαζε τη ζωή, που ζούσε στο έπακρο κα που πάντοτε μ λούσε ευθέως, χωρίς πα γνίδ α, χωρίς να μασάε τα λόγ α… Αγκάλ ασε τη ζωή κα έζησε σύμφωνα με την καρδ ά του, χωρίς ποτέ να σκύψε το κεφάλ του, χωρίς ποτέ να συμβ βαστεί απλά γ α κάπο ο μ κρό συμφέρον, πάντοτε έλεγε την αλήθε α ότ κα να συνέβα νε… Άφησε το σημάδ του στην καρδ ά μας κα στην ψυχή μας – ας αναπαυθείς ε ρην κά αγαπητέ Puzant… Κα μακάρ ο άνθρωπο να είνα όσο αληθ νοί κα γενναίο όπως ήσουν εσύ… Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις εφημερίδες YENİDÜZEN και ΠΟΛΙΤΗΣ