τ{s ηtταqμlιe
ιξ
τQdφηπ
ιαt
μwξt
Ω trl{J.yff 'J?#*' /irJ*'*'l*{r-.$lt
β.,_n]'
fΗi
;\r{):lF.{}",{.nL'
7'sJlr{
Γ:eμαγ(αε
1\γγλkη,
@ffiffiffi
el* τilγ θξeτγωγξν τtilν Elrrλy'rrγ ιxG:ι, Χω φδν
'Eνφ &ν'Αγ'1λiφx*l $ιι ιrιιρξl ιeo}'*μιιι rλ'ιlιμη n*ι ταfι6 i1 rλ
P ι E
ι
r'''Α
ρ
rιι[ ιι
γ |Ι'
*.Aξ 7l|,ι' ExsPι|kqειξ tr|rλ γrk
6:ψ
ε'
ι
|l!aιγ'
\
δlεγ*{ργ tιlq rιisrιts*l$ ιτtξ
..,
:i 4iιig
πv*Φμα
nει|ι, !1 a:'ιιr1[7f1η416
:{;
s|l0,'ιlη{ τli;
ν*ι,l:*1.rα; T$ρμrr.lζ. ιt {, 6' zι ι lι i fl ι ι*,' ι'|νι 1
aii ιι\=t;'ι {ιi'Lιιa
ιι
risγ'α"ιι'ιι4"
απΦαρΩ]fvο0v'.1ouc_ Eξ}ηv.se,Rοι,,μδ
φ6ιγ βoλdv και
'lrl,:
Ltt:ο
Π oπlαγcvδ ιfh
ι
κ,dc,l
βι Fλια',
τdWi'
1) ΣUYκρΙτlκoi
6ξυπvη χαι συγεχliζ εφαQ-
κσl λolπd)v αYσΘ6v. H
μπoQε, γα χd,γει τoγ χ6σμo
πivσκεs τρoφaμωv
Γερμoviα
<<κατατρoπd)vεl
τnv Aγγλiα. 2)
Σ
ol κατσσx6σεtξ
nρd)τωv υλd)v καl
Θασlκd)v σYσΘ(bv αΠ6 τlξ
κατεy6μεvεq
x6ρεξ,
μετατρ6novτα1 oε..- nελατεlακ6q σx6σεls πoυ
εvlσxooUv τtq εξαYωγ6q!
3) H Aγγλiα oτn
μ6Yκεvn τnξ
<<σκστσμdxnτns
noλεμlκliξ
μnxσvtiξ>. 4) An6 τα κατσκ6Θ!α τns vαζloτlκlig
nρoπσYαvδαq: xUδσiα
υnovoooμεvσ
στnv αρ]στερri .r-Ξη
]τ} '
+sl 't+.
σελiδα' oYv6τns καi υYεiα στn oεξIα.
5) Ev(i) or
αYYλlκ6s vnoπoμn6q
καΘUστερoοv
σnμαvTlκa' ol μεταφoρ6ξ πρoξ τo Yερμαvlκ6 P6lx Yivovτσt στo 6ψε-σΘ6σε!
6) Δεξ'6 σελiδσ: τα noρτρ6τσ Tωv τρl<irv
ovτln6λιυv,
<<στoλlσμ6vσ>>
δε6vτωξ..
μoγf τηE
πQoπαγdγδαE
να βλ6πει τoγ παQdδεισo σαγ ?.ζ6λαση, χαι αγτiσrQoφα, γα θεωρε( τηγ πιo εξαθλιωμdνη ξωri ωg παρ<1δεισor>, υπoστliQιξε o Aδιiλφo5 Xiτλεq οτo βιβλ(o τoυ <O Aγιδν μoυ". To <ευαγγ€λι6> τoυ αν6λαβε γα εφαQμ6σει τo δεξ( τoυ χdQt
χαι UπoυQγ6g Δημ6oια9 Διαφc6τιοηg xαι Πρoπαγd,νδαζ τηE γαξιστιχr]g Γερμανiαg, Γιιiζεφ Γx6μιπελ6. Yπ6 τιζ oδηγ(εg τoυ, τo
δρoμoλ6γιo x6λαoηg-παραδεfοoυ (xαι τorJμπαλιν) απoτ6λεσε σταθεQ6 σημε,o αγαφoQdE στιE αφrσεζ, τα φ6ιγ-βoλdγ, τα
βιβλiα χαι τιζ ταιγ(εζ πoυ παQliγαγαγ oι γαξιστιχo( μηχαγισμor πQoπαγdνδαg' ΣτoυE <παραλrjπτεg" συ μπεQιλαμβαγ6ταγ χαι η Eλλιiδα, πoυ δ61θηκε αυτη ην πρoπαγαγδια ιτιη επ(Θεoη ταυτιi1ρovα με
τηγ πQαγματιxrj επ(Θεαη τωγ δυγdμεωγ
τoυ Αξoνα, xαι oυv61ιoε γατηγυφ,ααται αε 6λη τη διιlρxεια τηζ γεQμαγιχliζ χατo-
xfs. Mε πεγιχQd,
<iπωg
απ6δειξε η Ιοτo-
ρ[α, αποτελdσματα για τoυg ιιαταlιτητ€g. Aπ6 τo Md,ρτιo τoυ 1933, πoυ τo Tρ(τo Pι1ι1 (δρυαε τo υπoυργεio Πρoπαγι1νδαg, o ναξιοτιxιig μη1ανιαμ69 dρ1ιoε γα πQo-
βι1λλει την αγωτεQoτητα τηζ αρε[αg φυλfg, οτo1oπoιι6ντα9 ταυτdχQoγα τoυζ ε1θρoιig: τoυg Eβρα(oυg αρ1ιx<1, ωg τoν μdγιαo εσωτεQιx6 x(νδυνo, χαι τιE αγτrπαλεg ουμμ<i1oυg δυνd,μειg 6ταν, επτι1' 1ρ6-
vια αργ6τερα, ξ6οπαοε o π6λεμoζ. H Eλλι1δα ι1ρ1ιοε vα βoμβαρδ(ξεται (xυgιoλεπτιπιi, αφoιi τα πqc6τα πQoπαγαvδιοτιx<i μον6φυλλα ρ(1νoνταν απ6 τα
τηg ναξιοτιπrig πρoπαγι1νδαg. Kιiριοg οτ<i1og, πλ6ov, rjταν το ξεqξωμα τoυ πα-
τριωτιαμo{ χαι τηζ εθνιxrjg υπερηφιlvειαg, οε oυνδυααμ6 με μια αυοτηματιxrj απαξ(ωοη των ξγλων. Eτοι, vdo επ(oημo 6νoματoυ ελληνιπorj xρι1,τoυg dγιvε τo <Eλληνιxrj πoλιτε(αrr, α-
παγoρειiθηxε αυoτηρι1 η xυxλoφoρ(α ιδιωτιiγ πoυ φoρofοαν μ6ροg τηg ελληνιxrjg οτρατιωτιxrjg οτoλrig (δfxω1o, 1ιτιfγιo, πεQισχελ(δα), ενιi απειλoιjνταν με βαρfτατεg πoιν6g 6ooι εxδrjλωγαγ τη συμπιiθειtl τoυE πQοζ τoυg <iγγλoυζ αιχμαλι6τoυg' Παρι1λληλα, η 6ιπυπη πρoπαγι1ν-
Poδapελτ
Σε dγα ι1ρθρo τoυ, πoυ δημoοιειjθηxε
194 l oτη γερμανιπrj εφημερ(δα "Die ΖeitohπeΒeispieΙ> ("o 1ρ<ivog δ(1ωg παρdδειγμα"), o Γx6μπελg oημε(ωνε μεταξrj ι1λλωγ: .<To oυοιιiδεg μυοτιπ6 τηg αγγλιxr{g
ηγεα(αg δεν βαoζεται οε xιiπoια ιδι-
Στo αυτoβιoγραφιx6 <O Aγιiν
oω απ6 6vα παραβι1ν πoυ dπρυβε τo <πριβ6> γεtiμα, dναg 6λληvαg φαντιlqog με τo 6πλo πρoτεταμ6vo 6μoιαξε γα πQoφυλd,ooειτo αγγλιπ6 φαγoπ<iτι απ6τηv ε-
πdλαoη των Γερμανιiν. To μoτ(βoτoυ xα-
λoφαγιi ξγλoυ χαι τoυ ταλαuιωρημ6νoυ 6λληνα oτρατιι6τη 1ρηαιμoπoιt]θηxε ου1νι1 απ6 τoυg μη1ανιομor3g προπαγdνδαE τoυ Γxεμπελg. H πλαoτoγριiφηoη τηg αλriθειαg, 6μω9, ε(1ε xι1ποιεg εγγεvε(g αδυναμiεg πoυ αxfρωναΥ, xατ6' γ"dπoυoν τρ6πo, τo μrjνυμα. <Eλληνεg! Tο dθνog πoυ φι1γει πεντd^aιgxαθ'ημ6Qαγ' σαζ xρiνει απαπητικodg>> dγραφε 6να <1λλo. H oφθαλμoφανliE... ανoρΘoγραφfα oτη αriνταξη τoυ πε(μενoυ, oφειλ6ταν φυoιxιl οτην ανεπι1'ρχεια τωγ γεgμανc6ν
ωλtμoυ
τo
<Eλληνεg oτρατιι6ται! Yπdρ τ(νog, διι1 πo(oγ oιoπ<jγ πoλεμdτε;, 6γραφε ατα ελληνιxd 6γα απd αυτι1' τα πQoπαγαγδισ[ιxι1 φυλλιiδια. Σε πρι6τo πλd'νo ειπoνιξ<1-
ταν χdπoιoζ 1oντρoμπαλdg ξγλog πoυ καταβρ61θιξε 6γα λoυxoιjλειo γεrjμα. Πf-
tδ
To μεγιiλo Ψdμα τQ6ει τo μιχ8d
xr{g Γερμαv(αg. Διατυπωμ6vo, μι1λιοτα,
φdιγ-βoλι1ν oτιg γqαμμdE τωv Eλλrjνων.
ιlrtl$υνog
σ[oιχεE βρετανιxεg.
uΣαg χαταβQoχθζoυv>
πλαγι6g του Mπdλεg. Tα πεξoπ6ρα τμr]ματα χαι τα ιiρματα μι11ηg αυνoδε6oνταν
δ
γαδε[xιιlαγ την υπερo1rj των γερμαvιxcδν δυvιiμεωv xαι ιαταβαρdθρωναv τιg αr,τ(-
απ6ταoτo6lιαζ παυ 5σπερναν β6μβεg παι
μετd ην ε(αoδo ηζ χd)Qαζ oτoν π6λεμo. Tov Aπρftιo τoυ \941., με τιE ιταλιxdg δυνι1,μειg vα 61oυv υπoαrε( παvωλεΘρ(α oτo αλβανιπ6 μdτωπo, ταγερμανιxd οτρατεrj-
*
δα τωγ τιατoγtτιιilν δυνdμεωv <εμπλoυτ(σ[ηχε) με εxδ6αειg xαταλ6γων, βιβλ(ων χαιπιγdχωγ με ουγxριτιxιi μεγdθη πoυ α-
α(τερη εξυπνι1δα. Md,λλoν, βαoζεται αε μια ε\,rυπωσιαxιi ηλ(θια 1ovτρoxεφαλιιi. o Aγγλog αxoλoυθε( την αq1ri πoυ υπoατηqζει 6τι αγ xιlπoιog ψεrjδεται, πρ6πει γα τo πdγει ατo μεγαλdτερo δυνατ6 βαθμ6 παι να xoλλriαει σε αυτ6. Συνε1ζoυν, λoιπ6ν, vα ιpεriδoιται, αx6μα 'ιιαι ψε,x(ν', δυγo γα δε(1νoυν γελo(oι> Στην πqαγματιlι6τητα, β6βαια, τo
αεgoπλιiνα τηg Λoυφτβι1φε) π6ντε μriνεg
ματα εια6βαλαν oτην Eλλιiδα απ6 τιg
h. "]ι
xειμενoγριiφωγ. Kι1τι πoυ αυμβα(νει xαι οε πoλλ<i ι1λλα, παρdμoια φυλλιiδια. Mε την xατdρρευoη τoυ μετι6πoυ, τηγ εfοoδo τωγ γε8μαγιxι6v δυνιiμεων στηγ Aθrjνα χαι τηγ ι'iψωοη τoυ αγπυλωτof οταυρoιi οτην Αxρ6πoλη xαι τo Δημαρ1ε(o, εγxαινιιloθηxε η δεrjτερη (xαι πoλιi περιαo6τερo <αxληqoπυρηνιιrj>) φι1oη
<Mεγd,λo Ψ6μα" απoτελo6οε βαοιπ6 πρoπαγαvδιατιιιi εργαλε(o τηg ναξιατι-
με oαφr]νεια απιj τoγ iδιo τoγ X(τλερ.
μoυ>
πρ6τεινε τη διαοπoρ<1, ιpεμ<lτων τ6oo
oπoλoοοια(ωv>, c6στε xαvε(g μπoρo{oε να πιοτdψει <iτι xd,πoιog <εi1ε τ6oo θρι1σoζ, C6στε να διαoτρεβλι6oει οε τdτoιo βαθμ6 τηv αλrjθεια". To Θρι1οog τoυ ιpεtiδoυg παι η διαοτq6βλωση τηζ αλr]θειαE φι6λιαξαν στα πQoπαγαγδιoτιxd dγτυπα πoυ διανdμovταγ στηγ ?ιατε16μενη Eλλιlδα. Mε <επι1ειριiματα)> πoυ oτηρζoνταν σε πα8απoιημdνα oτoι1ε(α ttαι ιpευδεπi
γQαφεζ oτcnιατττι€g'
Σε dγα... διαφωτιoτιιι1 βιβλιαρ<ixι που xυxλoφιiρηοε την περ(oδo εxε(νη οτα ελΜ1ννv"6', με τ(τλo <Η εμποριxrj vαυτιλiα ηg ΑγγλiαE>, οημειc6νoιταν τα εξr]g: "Kατ' αγαxo(γωoιγ τoυ Γερμανιxoti Aρ1ηγε(oυ τωγ Eγ6πλωγ Δυvιfμεων, η Αγγλ[α απι6λεοε μd1ρι τ6λoυg Mαioυ 1941 ουvoλιxc6g 12 εxατoμμυρ(ων τιiννων, μη λαμβαvoμdνωγ υπ'6ιpιν των πλo[ωγ <1τιγα εxλεiπουν λdγω βλαβι6v xαι μη υπoλoγιξoμ6νωντων απωλειι6γ εx μαγνητιxιliν ναρxι6ν.
o
α-
TοΦp*αα
Σ
*
δ ιtιροο*:τακ
tΦ
Δatα'ιp*πφ{*e
ggγ.ω#ii *&
lS-
φi n; l{aξi
i
t'ιil ffiiiiffi o]iil
.Ιι i#i # ;,'r". -}ζi",,lffi iffi;ffifiη, ffi' ,'i
'i.it
rtr, flt:l:it:ir
;;lll.,
,:',]ir,:|l:iιi
l
,'
.:.
,
ριθμ6g αυτ6g εivαι πλdoγ τoυ
J#JffΤ#:}:i'ffiffiT#;
την αq1riv τoυ πoλdμoυ. Αγ γομζη η Aγγλ(α 6τι θα.δυνηθε(να
α\ιal l lcl.|\fi(
;;;ffiλν,
lilii,"
orrα",1"o, ,,oλ,j.
A,
#,"*",yftT^ffiJ1:',ff}r#;
υπoβρι11ια χαι τα αερoπλιivα, 6-
:,
t,
βραδυπ(ητoυ πλo(oυ. Oι1τω 61oμεν πχoiα τα oπoiα πλ6oυγ με τo Ιl3 τηs
xανoνιxtjg των τα16τητo9. Eπωιλ6oν,
αι
αργoπoρ(αι ειg τoυg λιμ6ναE απoβα(νoυγ σχαγ-
δαλι6δειg. Kαι <jταγ 6γα πλo(ογ 10.000 τ6wωγ,
λ6γω ανεπαqrιι6v μdοων εlιφoρτι6οεωζ υπo-
1ρεorjται να παραμdνη 3 εβδoμdδαg ειg 6να λιμ6να, η Αγγλ(α 1dνει πρoφανιδg 10.000τ6ννoυg
δια 14 ημ6QαE. Toιαιjται αργoπoρ(αι επιφ€8oυγ μια μηνια(αv απc6λειαγ εxατoντιI'δων 1ι-
λιdδωγ τ6γγωγ>. Στo <διιi ταιjταr, τoυ χε ιμ6γoυ, υπr]q1ε μι α... λυρ ι xoδραματι xι| xoριiφωoη : "Α ι αγγλιxα( vηoπoμπα( ταξειδειioυν με αυvε1ri ξιx-ξαx πρog τηγ χατασ[Qoφrjν, μ61ριg 6τoυ 6λθη η ημdρα τηE διxαfαg τιμωρ(αg τoυ εγxλriματos τωγ d,γγλων υπoιιvητι6ν τoυ πoλ6μoυr.
Γπoυβερνιiντα με δ(πω1o Oι ειx6vεg πoυ oυγ6δευαγ
Kαι ουν61ιξε: <Tα παιδiα τα αγγλιxd' ε(ναι
εν αoφαλεiα εν τη Aμεριxη>. Η ειxdνα παqουο(αζε μια γxoυβερνιivτα με στQατtωτιx<i δ(xω-
χo, πoυ oδηγor1οε xιiπoια πποιρ(xια oε μια λι-
μoυξ(να με πιvαxiδα Bρεταν(αg. Στηv επιφαγειαπιi ειδυλλιαπ( οxηνri υφdρπει τo διαβoλιι,6 υπoνooιiμενo: τα Eλληv6πoυλα πoυ ατ6λγoαrr1ν Αγγλ(α γιανα γλιτι(looυγ απ6 τα δεινι1, μεταπωλorjγταγ αrη αυνd1εια οε dτεxνoυg
ιταν
Αμεριxανοrjg!
H τα1riηg μιαζ γηoπoμπ,is εξαρτdται απ6 την τα1ιiτητα τoυ πλ6oγ lii
τωγ παιδ(ωγ oαE, εγxαqδι6vεοθε>, 6λεγε με τιg αυνtjθειg ανoqΘoγραφiεg τηg μια αφ[οα'
αυτd,
τα xεiμενα
(παζoνταg ουνriΘωg τo μεγαλιiτεqo ρ6λo ατην ,.εμπdδωoη, του πQoπαγαγδιoτιxorj μηvιiματog) r{ταv ε(τε 1ιoυμoριαιιxotj περιε1ομ6νoυ,
ε(τε μιμotivταv τo ιiφog τωγ ειχoγoγQαφr]οεων oτα λαΙxd, περιoδιx<i. oι λ6γoι ευv6ητoι, φυοιπι1. Mε ι11ηματιg oιxε(εg xαι.φιλιx6g, ειι<iνεg
πoυ τo xoιν6 γνι6ριξε... απ6 πρι6τo 16ρι, oι πρoπαγανδιοτ69 των ιι'ατoyιxc6ν δυνdμεων ε-
πι1ειρoriοαν vα εxμαιειiooυγ τηγ απoδo1r]. <Eλληνεg, ει1γ ε(oθε περ(λυπoι διd την τυ1η
<H αλriθεια ε(γαι o Θανιiαιμog ε1θρdE τoυ ιp6ματoφ, διαxriρυττε o Γπ6μπελg. ..Κατd πρo6κταoη, επoμdνωg, η αλl]θεια εiγαι o μεγαλιiτε ρo g ε1Θρ6
ηγ
g
τoυ γεQμαγ t1{ori xριiτoυ g>.
Πιivω
αQχ{ θεμελιc6θηxε o μη1ανιαμ69 ηg ναξιοτιx{g πρoπαγdνδαE, 1ρηαιμoπoιι6νταg 6γι ψ6νo oν"fuoα xαι ειχoγoγQαφtjοειg, αλ-
oε αυτri
χ6 xαι τo πoλιi ρεαλιαιιx6τεqo φωτoγραφιι6
υλιx6. Eγα γερμανιx6 λειiπωμα πoυ μεταφρd,σrηχε στα ελληνιxιl xαι πυxλoφ6Qησε στη
διιiρxεια τη g xατoy11g' απoτελε( 1αραχτηQιστιπαριiδειγμα χaι]ηζ τηE φωτoγQαφ(αg απ6
π<i
τoυg ναξf.
E1ovιαg αvτιxριαrd, οε xιiθε διο6λιδo μια φωτoγραφ(α απ6 ην αγγλιxr] πραγματιxιiητα xαι μια απ6 την αvτ(ατοι1η γερμανιxtj, γελoιoπoιoιiαε τoυg μεγ χαι εξυμνorjοε τoυg δε. Aριαιερri φωτoγραφ(α: Ααrεγoι xαι ραxdvδυτoι Aγγλoι σε μια υπdγεια διιiβααη του Λoγδ(γoυ. Δεξιd φωτoγραφ[α: 6να9 ευθυτενrig Γερμαν6g ψε π(πα, εργ<iξεται oε 6να ηλι<iλoυαro τoπ(o.
H λεξιlvτα ηg αριoτερfg ειx6ναg αvαφ6ρει:
<Eγι6 oι πλoιjοιoι τηg βρετανιxt{ζ }toσμoχQατoρ(αg εγxαταλε(πoυγ τα ι1,νεργα μ6λη τoυ λαoιi των ειg ην εξoυo(αν ηg πεilηg...>. Συνε1ζoιταg αnη λεξι1r,τα ηg δεξιιig φιυτoγραφ(αg: <... Eδωoεν o Φiρερ ιpωμ( xαι 1αgd,ν ειg τov γερμαν6v
εργ&n1w. H x6λαoη πoυ επ6βαλε ατιgxuπε16-
μεvεg 1ι6ρεE η Γερμαν(α, γιv6ταv παριiδειoog Δ^ αιjμφωνα με τιg επιταγdg τoυ Xirλερ.
ο (Ευ1trαριατoιiμε το E'λληνικιi Λoyοτεyνιxιi και Ιυτoριιιιi Aρ1εio yια την ευyενιi παραμοiρηoη τηg ειxoνoyριiφησηζ τoυ αφιεροiματog).