GrootdeFryskeMarren 2 - 2019 by GrootMedia

02-2019

deFryskeMarren

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

3e JAARGANG â&#x20AC;¢ NR. 02

groot

IN DEZE UIT

GAVE

VAN VERLEGEN JONGETJE TOT GROTE ONDERNEMER

Huis verkopen?

Makelaardij Hoekstra regelt je glazenwasser! HOEKSTRA REGELT HET!

FOTO: JOHAN BROUWER

DOUWE HOEKSTRA

Tuske informa n de Marre tie n De Fryskvan gemeente e Marre n

NUMMER 02 • 2019

(ON)GEZOND Deze krant heeft (een beetje) een thema. ‘Gezond en fit’, dat doet het altijd. Zelfs de overheid betaalt campagnes om ons zo gezond mogelijk te houden. U kunt er zeker van zijn dat over een tijdje McDonalds niet meer mag adverteren met hamburgers. En dat op de verpakkingen daarvan dan doodshoofden komen te staan. Het is het beste dat je elke dag tien kilometer hardloopt, veertig kilometer fietst, naar de sportschool gaat en dat je jaarlijks twee marathons loopt. En je mag niets meer eten en drinken. Alles is verkeerd. Zelfs water wordt door sommige mensen verafschuwd, omdat het door een buisje je kraan binnenkomt.

Overdreven, ik weet het. Maar het merkwaardige is, dat de kranten- en bladenschrijverij partij kiezen bij dit onderwerp. Terwijl journalistiek toch hoor en wederhoor is. Over het klimaat hebben we discussies. Sommigen zeggen dat het wel meevalt met de opwarming van de aarde. Het vroor gister toch nog. En Gerrit Hiemstra, straks bewoner van Balk, wordt elke keer op twitter zwaar beledigd, omdat hij luidop zegt dat de opwarming over het rode streepje is. Die discussies zijn er niet over gezondheid. Eenzijdige informatie. Die brengt mij een maaltijd van zonnebloempitten en brandnetelsoep. Soms droom ik dan even weg. En zie plotseling een krant die schrijft over sappige biefstukjes, met

opmerkelijk...

gebakken aardappeltjes, en een flinke kwak knoflooksaus. De groente is in spek gerolde boontjes. En op mijn telefoon komt de nieuwe serie films van Netflix binnen. Snel naar de koelkast om een biertje en dan de voeten op tafel. Dan word je wakker en realiseer je je dat de overheid en de media eigenlijk wel gelijk hebben. Dat we zijn uitgezakt in onze weelde. Ongezond zijn. Maar we zijn nog niet zo ver, dat we allemaal ook weten dat we in een ongezond klimaat leven. Veel leesplezier! Eelke Lok, redactie GrootdeFryskeMarren

Maandelijkse rubriek met opmerkelijke zaken in de regio. Is u wat opgevallen, wilt u ons deelgenoot maken van een leuke gebeurtenis, of heeft u een een aankondiging of tip voor ons? Stuur deze dan naar redactie@grootdefryskemarren.nl

SWIMFUN ONTVANGT KEURMERK VEILIG & SCHOON

WETHOUDER LUCIËNNE BOELSMA ZOEKT STAGEPLAATS

NIEUW WACHTHOKJE VOOR BUSPASSAGIERS IN OUDEHASKE

OPKNAPBEURT TSJÛKEMAR GAAT 35 MILJOEN EURO KOSTEN

JOURE – Swimfun Joure heeft vrijdag 8 februari het Keurmerk Veilig & Schoon in ontvangst genomen. Uit handen van Henrica Bergsma nam wethouder Jos Boerland van de gemeente De Fryske Marren voor Swimfun het keurmerk in ontvangst.

JOURE – Wethouder Luciënne Boelsma wil de komende periode graag regelmatig een dagdeel stage lopen bij verschillende organisaties en instellingen in gemeente De Fyske Marren. “Stage lopen is een mooie manier om in de praktijk te ervaren, waar organisaties en instellingen tegen aanlopen. Als wethouder passeren dagelijks verschillende beleidsdocumenten en adviezen mijn bureau. Ik vind het fijn om daarnaast ook gevoel te hebben bij de praktijk, zodat je weet waar je het over hebt en wat er speelt in onze samenleving.” Enige vereiste voor een stageplaats is dat de stage past binnen Luciënne haar portefeuille.

OUDEHASKE – Vorig jaar is er in de algemene ledenvergadering van Dorpsbelang Oudehaske al gesproken over een nieuw wachthokje voor de bus in Oudehaske, omdat het oude bushokje is afgeschreven. Diverse opties werden door de gemeente voorgelegd en inwoners hebben toen hun voorkeur aangegeven. Dorpsbelang is vervolgens in overleg met de gemeente gebleven om de realisatie te volgen. Inmiddels is het oude wachthokje voor de bus in Oudehaske gesloopt. Vervolgens is er een nieuw wachthokje teruggeplaatst. Momenteel is men druk met de afwerking van het nieuwe wachthokje. Aannemer Van den Berg voert de werkzaamheden uit. In verband met de veiligheid is er rondom het wachthokje lint gespannen. Naast het lint kan worden gewacht op de bus. “Het ziet er nu al prima uit”, zegt een dorpsbewoner.

OOSTERZEE – De komende jaren moet er liefst 35 miljoen euro worden geïnvesteerd in het opknappen van het Tsjûkemar. Dat geld is vooral bedoeld voor recreatieplannen rond het meer, maar daarnaast wordt er bijvoorbeeld ook een lespakket ontwikkeld. De plannen zijn afkomstig van een speciale projectgroep.

Het Keurmerk Veilig & Schoon is het branchekeurmerk voor zwembaden. Alle zwembaden in Nederland dienen te voldoen aan de gestelde weten regelgeving. Met het keurmerk geeft de zwembadbranche gehoor aan wensen en eisen die klanten, eigenaren, zwembadmanagement en overheden stellen aan zwembaden. Met het behalen van het keurmerk toont het management van Stichting De Stiennen Flier aan, dat bedrijfsprocessen ten aanzien van hygiëne en veiligheid goed zijn geregeld en goed worden uitgevoerd door de medewerkers.

Wil jij Luciënne een dagdeel laten meelopen? Neem dan contact op met het bestuurssecretariaat: secretariaat@defryskemarren.nl of telefoonnummer 0513 – 23 95 25. Geef daarbij een korte omschrijving van jouw organisatie of instelling en de inhoud van de stage.

De projectgroep houdt zich, in samenwerking met de provincie, de gemeente De Fryske Marren en een aantal andere partijen, al jaren bezig met de toekomst van het Tsjûkemar. In totaal wordt er in het eerste jaar zo’n 800.000 euro in het gebied gestoken. Het eerste wat moet worden gerealiseerd, is een survivalbaan bij Oosterzee. Daarnaast wordt er dit jaar ook nog een strand aangelegd bij Sint Nicolaasga en worden de eilandjes in het meer opgeknapt. Volgens Frans Heesen van de projectgroep is het de bedoeling dat er een fonds wordt opgericht, waarmee al het geld op tafel moet komen. In dat fonds zitten dan bijdragen van de overheden, maar ook particulieren kunnen investeren. De komende jaren moet dan steeds weer een stukje van de plannen worden uitgevoerd. Doel is dat er meer recreanten gebruik zullen maken van het meer. Het gaat volgens Heesen dan niet om toeristen, maar vooral om mensen uit de omgeving.

DE TSJERKE IN TERHERNE POPULAIRSTE TROUWLOCATIE IN FRIESLAND TOREN VAN WESTERMEER KRIJGT GROTE OPKNAPBEURT

WESTERMAR SPILET ‘LIGE AS IN JOURE – De toren van Westermeer op de Al- WACHTER’ YN TERHERNE gemene Begraafplaats in Joure is afgelopen week in de steigers gezet. De toren staat al jaren scheef en één van de gevels is in slechte staat. Reden voor Stichting Beheer Rijksmonumenten om de beeldbepalende toren een grote opknapbeurt te geven. De toren van Westermeer stamt uit de veertiende eeuw en is het oudste bouwwerk van Joure. Het opknappen van de toren gaat zo’n 483.000 euro kosten. Door de provincie wordt 170.000 euro betaald. Nog eens 60.000 euro komt uit een gemeentelijke subsidie. Restaurateur Sytse Douwe van der Vegt uit Weidum gaat de werkzaamheden uitvoeren. Het werk zal ongeveer een half jaar duren.

TERHERNE – Sneon 16 febrewaris spilet buertferiening Westermar ‘Lige as in wachter’ noch in kear yn Terherne, Yn it kantoar fan de boargemaster fan in lytse gemeente is der in soad gedoch. Minsken ergerje sich bryk oan de gelûdoerlêst fan bygelyks in kraaiende hoanne en de tsjerkeklokken. En de boargemaster is ek noch haren troudei feritten, sa lit syn frouw witte. Syn sekretaresse moat him dan ek om de haverklap pillen jaan om kalm te bliuwen. It stik, skreaun toch Bernd Gombold en yn it Frysk oerset troch Gurbe Dijkstra, is begjin febrewaris al op ‘e Jouwer spile en wie der in grut súkses. Yn Terherne binne der noch kaarten. (Foto: Piebe van den Berg).

TERHERNE – De Tsjerke in Terherne is de populairste trouwlocatie van Friesland, volgens de website Toptrouwlocaties.nl. De Tsjerke kreeg de meeste aanvragen binnen de provincie op het landelijke platform van Toptrouwlocaties. Tweede was de Pollepleats in Westhem en derde Tjaarda in Oranjewoud. In 2018 trouwden 46 stellen bij De Tsjerke. Ze bieden all-inclusive trouwerijen. Bruidsparen komen aan in een huwelijksbootje en de ceremonie is in het romantische kerkje. Dan volgt een high wine in de tuin en voor het diner en feest worden gasten met een praam naar hotel ‘t Schippershuis gebracht. Toptrouwlocaties.nl is een overkoepelende organisatie voor een van de grootste trouwplatformen van Nederland, waar een op de drie bruidsparen de trouwlocatie vindt.

BLOEIENDE NARCISSEN FLEUREN JOURE OP JOURE – Komt het voorjaar er al aan of komt de winter nog terug? We wachten het maar af. Vorige week viel er nog een beetje sneeuw, maar in Joure kom je de eerste bloeiende narcissen al tegen. Bij de ingangswegen naar het dorp staan de fleurige voorjaarsbloeiers. Er staan ook bloeiende narcissen bij het zogenaamde ‘Waterhoofd’ bij de mini rotonde aan de Haskerveldweg.

FOTO: LAURAKEIZERFOTOGRAFIE.NL

deFryskeMarren • KORT NIEUWS

VAN DE BAAN

IJSSELMEER

OUDEMIRDUM – De FNP in de gemeente De Fryske Marren zal tegen de komst van een zandfabriek in het IJsselmeer stemmen. Daarmee kan er een streep door de plannen van het bedrijf Smals uit Cuijk om een zandwinningfabriek voor de kust bij Oudemirdum neer te zetten.

BIBLIOTHEEK JOURE VIERT VIJFTIGJARIG BESTAAN JOURE – In februari is het vijftig jaar geleden dat het bibliotheekgebouw aan de Geert Knolweg werd geopend. Daarmee werd de bibliotheek officieel een Openbare Bibliotheek en Leeszaal. Om voor de rijkssubsidie in aanmerking te komen, moest een bibliotheek namelijk een leeszaal hebben. In de villa, waar de bibliotheek was gehuisvest, was dit niet mogelijk. Om het vijftigjarig jubileum te vieren, organiseert de Jouster Bibliotheek in de maand februari allerlei activiteiten. De jubileummaand is van start gegaan met een dag vol muziek, activiteiten en een blik in de toekomst. Vanuit de gemeente was wethouder Durk Durkz aanwezig.

Het stemgedrag van de zeven raadsleden van de FNP is cruciaal. De tegenstemmers hebben nu een meerderheid in de gemeenteraad. De collegepartij volgt de oppositie in de gemeenteraad, die al eerder had aangegeven tegen de zandwinning te stemmen. De andere collegepartijen, CDA en VVD, waren wel positief over de zandwinning. De tegenstanders van de fabriek zijn

JOURE – Op zondagmiddag 3 maart kunnen muziekliefhebbers zich laven aan orgelspel van organist-componist Toon Hagen en aan de verfijnde klanken van orkest Musica Michaelis. Het concert begint om 16.00 uur in de Hobbe van Baerdt Kerk te Joure. Het is het tweede concert in het kader van het veertigjarig bestaan van het Ahrend-orgel. De organisatie is in handen van de ‘Stichting Vrienden van de Hobbe van Baerdt Kerk’. Voor deze zondagmiddag is een gevarieerd programma samengesteld. Het orkest Musica Michaelis en organist Toon Hagen spelen werken van Bach, Händel, Pärt en van Hagen zelf. Musica Michaelis bestaat uit een vaste kern van professionele musici uit Zwolle, met wie Toon Hagen graag samenwerkt. Hagen is een toonaangevend componist en organist. Hij is klassiek geschoold, maar zijn werk kent ook invloeden van ‘Minimal Music’ (repetitieve elementen die zich ontwikkelen). Hagen vertelt enthousiast: “Als vijfjarig jongetje hoorde ik in de kerkbanken al psalmen. Het zijn geweldige melodieën die voor mij een directe inspiratiebron vormen!”

UNESCO IR. D.F. WOUDAGEMAAL bang voor geluid- en lichtoverlast. FNP-fractievoorzitter Jan Volbeda zegt dat hij en de zes andere FNP-raadsleden alle ‘ins en outs’ hebben afgewogen. Het gesprek met de bevolking speelde daarbij ook mee. Teveel mensen zijn negatief over de zandwinning, aldus Volbeda. Eerder zei minister Cora van Nieuwenhuizen al het besluit van de raad te respecteren.

SLAGERIJ DOL UIT LANGWEER ‘REGIOKAMPIOEN WORSTMAKERIJ 2019’ LANGWEER – Kwaliteitsslagerij Dol uit Langweer, aangesloten bij De Gildeslager, een collectief van ambachtelijke slagers, sleepte onlangs de felbegeerde titel ‘Regiokampioen Worstmakerij van het jaar 2019’ binnen. Regelmatig komen de slagers van het Gilde samen om inspiratie op te doen en specifieke vakkennis te delen. Jaarlijks reikt De Gildeslager prijzen uit aan de best presterende leden. Tijdens de jaarbijeenkomst van 21 januari 2019 is Kwaliteitsslagerij Dol bekroond tot Worstmakerij 2019 in de regio Noord Nederland en Overijsel.

GEVARIEERD CONCERT MET ORKEST EN ORGANISTCOMPONIST TOON HAGEN

FOTO: DANIËL HARTOG

ZANDWINNING deFryskeMarren

Gedurende 2018 hebben bij alle leden van De Gildeslager onverwachte keuringen plaatsgevonden, waarbij de zorgvuldig gekozen vakjury diverse producten zoals vleeswaren, worsten en maaltijden beoordeelde op onder meer vakmanschap, geur, smaak en versheid. Ook werden de producten microbiologisch gekeurd. Begin december resulteerde dat in een lijst van veertien genomineerden.

ORGANISEERT DROGE VOETEN TOUR LEMMER – In de voorjaarsvakantie is het weer tijd voor Help Pake & Beppe De Vakantie Door! Van 19 t/m 22 februari 2019 organiseert het UNESCO Werelderfgoed Ir. D.F. Woudagemaal de droge voeten tour. Niet alleen pakes en beppes zijn welkom, ook vaders, moeders, ooms, tantes, buurmannen en buurvrouwen mogen mee. Graag zelfs, want ‘op vertoon’ van een betalende volwassene hebben kinderen tot en met 12 jaar gratis entree! (max. drie kinderen per volwassene). Wat moet er volgens jou absoluut mee naar zolder als je moet vluchten voor het water? Een iPad of een warme trui? De poes, je mobiel of toch maar een zaklamp? Wat neem jij mee? Doe mee met het zolderspel en ontdek wat je nodig hebt om droge voeten te houden.Of creëer een fikse regenbui met wateroverlast. En ervaar hoe je in een stad of buurt zelf van alles kunt doen om droge voeten te houden. Met de droge voeten tour maak je spelenderwijs kennis met wateroverlast, maar ook met de kracht van water en stoom. De tour start telkens om 14.00 uur en duurt ongeveer tot 16.00 uur.

ONDERZOEK NAAR WELZIJN EN WONEN IN DE FRYSKE MARREN

JOURE - Gemeente De Fryske Marren wil graag weten wat de inwoners vinden van hun welzijn en het wonen in de gemeente. Daarom is het onafhankelijk onderzoeksbureau Enneüs gevraagd een onderzoek hiervoor uit te voeren. Inmiddels hebben 2.500 willekeurige adressen in de gemeente een vragenlijst ontvangen. De uitkomsten van het onderzoek worden gebruikt om het welzijnswerk in de gemeente verder te verbeteren. Heeft u de vragenlijst ontvangen? Dan verzoekt de gemeente u deze in te vullen. Onderzoeksbureau Enneüs behandelt uw antwoorden vertrouwelijk en anoniem. De gemeente ontvangt alleen de resultaten van het onderzoek, niet de individuele antwoorden.

EXPOSITIE VAN JOHANNA STRIKWERDA IN DE OORSPRONG Wilt u weten wat de resultaten van het onderzoek zijn? Eind april kunt u de deze bekijken op de website van gemeente De Fryske Marren. Heeft u vragen of wilt u meer informatie? Neem dan contact op met onderzoeksbureau Enneüs via helpdesk@enneus.nl. Zij zijn op werkdagen tussen 9.00 en 17.00 uur ook bereikbaar via telefoonnummer 050 20 53 048.

Gezellig Entreekaartje naar voor De Bios? maar € 7,Gebruik deze waardebon!

Geldig t/m 5 maart 2019 | niet i.c.m. andere acties € 2,00 toeslag bij 3D en kindercombi | € 1,50 toeslag bij lange film max. 4 pers/bon - GROOTdFRYSKEMARREN 02-2019

DE BIOS HEERENVEEN Burg. Kuperusplein 52 Heerenveen

Reserveren? Bel 0513-654051 of www.bios-heerenveen.com

SINT NICOLAASGA – Gefascineerd door landschappen, luchten en mensen legt Johanna Strikwerda door haar camera de wonderlijke schoonheid van deze wereld vast. Een expositie van haar hand is tot en met 17 juni 2019 in hotel-restaurant De Oorsprong in Sint Nicolaasga te zien. In 2016 reisde Strikwerda op uitnodiging van Margreeth Kuipers van Sits for Women af naar India, naar het groene Almora aan de voet van de Himalaya, waar marihuana- en ragivelden de uitlopers van de Himalaya bekleden en later naar het heilige dak van de wereld, naar Leh, hoofdstad van Ladakh op 3500 meter hoogte. Een bar ‘maanlandschap’, overweldigend mooi en erg droog door de grote hoogte en een koud woestijnklimaat met verborgen Tibetaans-boeddhistische kloosters. Je kunt hier urenlang door het ‘maanlandschap’ rijden zonder een mens te zien. De expositie is georganiseerd door Stichting Keunst en Keur.

deFryskeMarren

Ongedurige Douwe Hoekstra

Van verlegen jongetje tot grote ondernemer “Hoe âld bisto, Douwe?”, vragen we aan Douwe Hoekstra uit Elahuizen. “Ik bin fan ‘52, ik ha al AOW”, is het antwoord. Daar is helemaal niets van te merken. Hoekstra wordt in het uurtje dat we bij hem zitten zo’n zeven, acht keer gebeld. Het gaat elke keer over het werk. Toch heeft zijn zoon Atze Hoeksra dat werk al lang overgenomen in het grote bedrijf van kranen en vrachtwagens. Douwe Hoekstra zelf is blij met de regeling, maar wil ook wat blijven doen. Hij heeft het al jaren erg in de rug, maar zit geen moment even stil. En als hij overeind gaat, wat hij vaak doet, dan beweegt zijn lichaam steeds. Douwe Hoekstra is een ongedurige man. TEKST EELKE LOK // FOTO'S JOHAN BROUWER

VAN BAKKERSKNECHT TOT STRONTRIJDER Dat ongedurige begon al vroeg. Douwe Hoekstra zat op de ambachtsschool, maar het leren wilde helemaal niet. “No noch net, hear.” Maar toen hij 14 jaar was, waren zijn ouders nog verantwoordelijk. Heit was vee-rijder. Het gezin Hoekstra woonde in Nijega, wat toen nog onder Hemelumer Oldeferd viel. Ze hadden het niet heel breed. Heit schold de kinderen uit, als die broodkorsten weggooiden. “Mar sa slim at ús heit-en-dy it hân hiene yn de triticher jierren, wie it no ek wer net.” Het was wel noodzaak dat een jongen, die van de ambachtsschool verdween, omdat onderwijzers, ouders en hijzelf er van overtuigd waren dat hij er niks te zoeken had, aan het werk ging. “Bakkersfeint yn Himmelum.” Opnieuw wist Douwe vrij snel dat dit niet zijn werk was. Hij kwam aan het werk bij het loonbedrijf van de Mulders in Woudsend. Daar werkte hij een jaar of zeven. Maar hij bleef ongedurig. Toen kwam zijn eerste handigheidje. Hij schafte zich een jarretank aan en hielp de boeren om hun overtollige

stront weg te werken. En toen hij later melk-monsternemer werd, en bij een boer op het erf kwam, keek hij even in de jarrekolk. Zei tegen de boer: “Dy put sit grôtfol.” En dan mocht hij dat ook wegrijden tegen een bepaald bedrag. “Waar breng je het heen?” vroegen de boeren dan, want die Douwe was elke keer wel heel snel terug. Dan mompelde Douwe maar wat, maar hij had ondertussen alle stront in de bermen gespoten, die hij onderweg tegenkam.

“Earder wie’k súver ferlegen. Dêr ha ik my echt oerhinne sette moatten. No kom ik binnen en it is ‘Hoi Douwe!’”

KIPPENBURG EN KOLDERWOLDE Het was geen ultieme vetpot. Douwe Hoekstra werd ’s nachts stoker op de grasdrogerij van Kippenburg. En overdag zorgde hij met zijn jarretank dat er voldoende water in de boorinstallaties van het seismologisch onderzoek zat. De ellende daarvan was dat Douwe, moe van het vele werk, een keertje in slaap viel en dat er toen brand op Kippenburg was. De baas van de grasdrogerij en Douwe zelf waren het er daarna over eens dat Douwe niet de juiste stoker was voor Kippenburg. Hij waagde de stap. In 1980 begon hij zijn eigen loonbedrijf in Kolderwolde. Het verhaal van het begin was spannend. Douwe had twee trekkers en vier wagens. Stro-rijden. Hij verloor al na een halve dag zijn tweede man aan het tempo, waarin hij wilde werken. Douwe reed zelf door, maar werd aangehouden door iemand die op de weg stond en graag werk wilde hebben. Die bleek bijkans nog idioter dan Douwe. “Doe wienen wy klear mei it strie-riden, doe sei hy: ‘No geane wy werom nei de Flevopolder en lade alfêst strie. Dan sliepe wy wol yn it strie en dan kinne wy moarnier daliks werom’. Dat ha wy dien. Dy man wurket noch by ús.”

VAN LOONBEDRIJF TOT KRAANVERHUUR Dag en nacht werken. Zo kwam het bedrijf op poten. Eerst enkel een loonbedrijf. Langzamerhand kwam het grondverzetwerk erbij. Dus kocht hij kraantjes. Later kranen. En dat nam zoveel tijd in beslag dat Douwe Hoekstra uiteindelijk het loonbedrijf wel voor gezien hield. Dat werk was afhankelijk van het weer en van de stemming van de boer, en daar was

Douwe nou weer net te ongedurig voor. “Om dêr mei op te hâlden, dat wie it bêste beslút, dat ik ea nommen ha.” Het bedrijf ‘Douwe Hoekstra Kraanverhuur en Transport’ heeft nu zo’n 31 kranen en tien vrachtwagens. En zo’n 40, 45 werknemers. Ook dat is afhankelijk van de vraag. “Jannewaris is altyd de minne tiid.” Bovendien zijn de kranen zonder machinist soms ook verhuurd aan andere collega’s. Maar meestal toch ‘met’. En er zijn ook kranen die vast bij een ander bedrijf staan, zoals bij De Waard of Hak. ”Mar der stiet wol ‘Douwe Hoekstra’ op.” In principe een simpel bedrijf, volgens Douwe. Een kraan graaft zand of grond op en de vrachtwagens brengen het, waar het moet zijn. Douwe Hoekstra zit in heel NoordNederland, maar het blijkt, dat het begrip ‘Noord’ heel breed is. “Want we draaie ek wol yn Amsterdam, hear.” Het bedrijf fungeert soms als onderaannemer. “Dan nimme wy sa en safolle grûn oan, mar meastal draaie wy op it oere, dat dogge we it leafste.” Ingehuurd worden.

NIJEMIRDUM EN ELAHUIZEN Het bedrijf ontwikkelde zich. Ging in 1986 van Kolderwolde naar Elahuizen. Maar ook daar, aan de Wâldwei, groeiden ze eruit. En toen zei zoon Atze: “Heit, jij kunt hier blijven wonen op de mooie boerderij, waar de kranen stonden opgesteld en werden gerepareerd; wij gaan met het bedrijf naar Nijemirdum. Daar stootte vervoerder Runia een deel van zijn bedrijf af, daar kunnen wij mooi zitten.” Douwe en Arnolda Hoekstra wonen nog steeds in Elahuizen. Arnolda werkt ook nog een paar dagen mee in Nijemirdum. De vrouw van Atze ook. Een echt familiebedrijf. Wat nooit stil zit. Want Douwe Hoekstra heeft de ruimte die in Elahuizen ontstond al weer verhuurd aan mechanisatiebedrijf Broekens, die een vestiging in de zuidwesthoek nodig hadden. “En dat giet allegear hartstikkene goed.”

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

“IN FABRYK FAN MYN SÂN!” Douwe Hoekstra zou dus nu tevreden achterover kunnen leunen. Als daar niet die wat zwarte herinnering aan half vorig jaar zou zijn. Toen ging het bedrijf DVJ failliet. “En dêr hie ik moai wat foar dien.” Douwe Hoekstra Kraanverhuur ging voor 211.000 euro het schip in. “En da’s foar ús in soad jild.” Want de marges zijn in dit soort bedrijvigheid maar heel smal. “Myn frou hie sein: ‘Net dwaan’; myn soan hie sein: ‘Net dwaan’. Mar ik die’t al. Stom, stom.” Als hij nu langs de zuivelfabriek A-ware in Heerenveen rijdt, dan denkt hij bij zichzelf: ”Dêr stiet in fabryk op 16.000 m3, fan myn sân!” Hij kijkt op zichzelf terug. “Earder wie’k súver ferlegen. Dêr ha ik my echt oerhinne sette moatten. Ik moast nei al dy djoere kantoaren en firma’s ta, want ik moast wurk ha. No kom ik binnen en it is ‘Hoi Douwe’, mar eartiids wie de drompel heech.” Nu is hij één van de weinigen die onaangediend binnenkomt bij een gigant als Ballast Nedam. “Dy woene witte, hoe’t wy oer duorsumens tochten. No, ik sei: ‘De frou en ik ha in elektryske fyts kocht.’ Doe krige ik it wurk. Ik ha noch in goed kontakt.” Hij grijnst.

“WURDT NEAT, TINK IK” Douwe Hoekstra is al lang geen verlegen man meer. Hij wordt geen herkend in de hele zuidwesthoek van Fryslân. Zat ook in diverse verenigingen, is aanspreekbaar als sponsor. Doet het een en ander in de mienskip, zoals het neerzetten van een tent bij het skûtsjesilen in Elahuizen, om schippers en supporters te binden. Hij is sinds kort voorzitter van de ijswegencentrale Gaasterlân-Sleat, omdat de voorzitter, burgemeester Fred Veenstra, zichzelf vergunningen moest geven. Nu doet Douwe dat. Hij kijkt even mistroostig over zijn gekleurde ganzen in de voortuin heen, richting de Fluessen. “Wurdt neat, tink ik. Kwakkelje.” Je komt Douwe Hoekstra vaak tegen bij evenementen in de hele zuidwesthoek. Iedereen kent hem. Dan is hij vrolijk. Maar het sigaartje wordt 29 keer aangestoken. Als hij met je praat, duurt het maar even en dan moet hij ineens de dansvloer op. Maar iedereen weet wel: Douwe. Hij is wat ongedurig.

Service staat bij Bouclé bovenaan! 3 ETAGES VERLICHTING!

NU IN ONS ASSORTIMENT! UW HOOFDZAAK, HOOFDZAAK ONZE KOPZORGEN! UW HOOFDZAAK, Nu ONZE als set KOPZORGEN! extra voordelig

SAMEN VOOR € 99,95!

Formadri is een Nederlands bedrijf dat prachtige designproducten voortbrengt. Kom eens langs! Oosterdijk 89 Sneek • 0515-412874 • info@deboerlicht.nl • www.deboerlicht.nl

VAA R BE WIJS... de

Yoga & Meer

Zaterdag 23 februari 1-daagse opleiding Vaarbewijs VB1

www.yogasjoukje.nl

Aanmelden en info: www.autorijschool-dannybosma.nl Autorijschool Danny Bosma dannybosma@ziggo.nl | T 0513 421 265 | M 06 5312 2175 | Joure

deFryskeMarren

Yoga op maat - Meditatie/Mindfulness Dru Yoga - Yin Yoga - Massage Verkoop eerlijke producten - Verhuur Yoga ruimte

deFryskeMarren

KIJK VOOR HET LAATSTE SPORTNIEUWS OP WEBSITE

Activiteiten met o.a. Agnes Harryvan (Massage) Sytske Batteram (MantraZingen) AnnMaria Kuipers (Familie Opstellingen) Boukje Hoeksma (Dru Yoga) Brigitte de Jong (Yin Yoga en Adem Beleving) Sjoukje Hoekstra (Yoga op Maat en Meditatie Mindfulness)

deFryskeMarren WWW.GROOTdeFRYSKEMARREN.NL HEEFT U ZELF SPORTNIEUWS? LAAT HET ONS WETEN! REDACTIE@GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

In Yoga Centrum: Sjoukje Hoekstra 0514-522 313 Kortestreek 19 - 8531 JG Lemmer sjoukjehoekstra@hetnet.nl

deFryskeMarren POWERED BY

INDIVIDUEEL: 4 MIJL + RABO KIDSRUN TEAMS: SCHOLENLOOP + VERENIGINGSLOOP + BUSINESS RUN

DE MOOISTE 4 MIJL VAN FRIESLAND!

26 MEI 2019

FOTO:JOLANDA SIEMONSMA FOTOGRAFIE

MARKTSTRAAT • SNEEK 12:45 UUR 13:30 UUR 13:45 UUR 14:00 UUR 14:30 UUR 15:00 UUR 16:00 UUR

Warming up Rabo Kidsrun - bij Theater Sneek Rabo Kidsrun (5 t/m 7 jaar) Rabo Kidsrun (8 t/m 10 jaar) Rabo Kidsrun (11 t/m 12 jaar) Prijsuitreiking Rabo Kidsrun je schrijf Start 4 Mijl van Sneek 20% KORTING OP 20% KORTING OP de SCHOENEN opMIZUNOVAN MIZUNO inVAN * Prijsuitreiking 4 Mijl van Sneek SCHOENEN

DOE OOK MEE!

website!

* Deze actie is geldig tot en met 10 mei. Met uitzondering van reeds afgeprijde schoenen. * Deze actie is geldig tot en met 10 mei. Met uitzondering van reeds afgeprijde schoenen.

SPORTHUIS A.P. VAN DER FEER SPORTHUIS A.P.Dijkstraat VAN DER 7 -11FEER Bolsward Tel.: 0515 Dijkstraat 7 -11 Bolsward Tel.: 0515 - 57 23 97

WWW.4MIJLVANSNEEK.NL

deFryskeMarren

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

TEKST EELKE LOK // FOTO’S ORANGEPICTURES

deFryskeMarren DOORZETTER FLIP FLUITMAN UIT SINT NICOLAASGA

“NIJ WURK FOAR SUPERMERKEN” Flip Fluitman zit tijdens dit gesprek constant dwars in zijn stoel. Hij zit nu eenmaal zo in elkaar. Telkens als iedereen zegt dat iets niet mogelijk is, zegt Flip dat hij het toch gaat doen. En, zo gaat dat heb je met echte doorzetters, het gaat ook altijd weer goed. Nu is hij 62 en heeft hij alles voor elkaar. Heeft twee supermarkten succesvol verhandeld. Bezit wat onroerend goed. Zou achterover kunnen leunen. Flip Fluitman weet echter niet hoe dát moet. Flip Fluitman is een Sint Nykster. Heit was melkboer. Flip had het na de mavo wel gehad met school. Werken. Hij verkocht tenten. Zat in het oud papier. In de supermarkt. En ‘s avonds in de horeca. “Goh jonge, ik siet yn de gouden jierren, ik fertsjinne jûns mear as oerdei.” Vond het ook mooi werk. Hij wilde kroegbaas worden.

“DIT IS IT” En toen was er ineens iemand die zei, dat er in Bakhuizen de supermarkt te koop stond. Bakhuizen. Pake en beppe hadden er indertijd een bakkerij. Hij had er veel gelogeerd. En dan daar een eigen winkel. Midden in het dorp. “Ik tocht, dit is it. It iten ha’k fergees, want dat leit yn de winkel.” Flip Fluitman kocht de supermarkt van Bouke Bult. En de Sint Nykster werd een echte Bakhúster. “Wy hienen wol gelok fansels. Der kamen allegear jonge minsken, dy’t ek wat opbouwe woenen.” Hij zag in vreugde een voldragen bedrijventerrein komen. “Moaie grutte bedriuwen.” De ondernemers zeiden tegen elkaar dat ze wat eigenzinnig moesten zijn. Wat slimmer dan de mensen uit de stad. “Wat koene wy doe wat, mei syn allen.” Flip zat ook jaren in vele verengingsbesturen, was onder andere voorzitter van de voetbalclub. Hij had achttien bestuursfuncties daar in Bakhuizen. Zat lang in de ondernemersvereniging Gaasterland. Kent dus niet alleen Bakhuizen, maar de hele streek.

KRUK IN DE DEUR Een zijstapje. Workum, Balk en Lemmer, binnen een kwartier afstand van elkaar. Ze hebben alle drie een ruim winkelbestand. Hoe kan dat? “Histoarje.” Maar ook binding. Het vertrouwen van de klant behouden. Wel schakelen, zegt Fluitman: “At jo as winkel noch in kruk yn de doar ha en net fansels iepen geande doarren, bin jo net mei de tiid meigien.” Niet in je historie blijven hangen. Dat deed Flip Fluitman zelf ook niet. Hij bracht begin negentiger jaren Plaatselijk Belang en de bevolking van Bakhuizen aan het schrikken. Thuis had hij gezegd: “Óf we ferbouwe, óf ik hâld op!” Hij hield niet op. Zette tegen de zin van veel Bakhústers door. Een grote supermarkt in ‘It Grien’ van het dorp. “Net oan de bûtenkant, dat jout neat. Yn it sintrum, tusken de hûzen en de minsken.” Hij redde het op. Eerst de Meermarkt, later de SPAR, in Bakhuizen werden ze van betekenis.

DURF HEBBEN En dan gebruikt hij weer de woorden die

voor hem van betekenis waren en nog zijn. Ergens je stempel op drukken. Durf hebben. Vertrouwen van je klant. “Ik koe se allegear yn Bakhúzen.” Tegelijk ook bescheiden zijn “Dan liet ik de containers dy’t yn de frachtwein moasten, sa lang mooglik efter de saak stean, oars seagen se dat we safolle ferkocht hienen.” Later kocht Fluitman de SPAR in Woudsend. Want gemeenten trekken gemeentegrenzen, ondernemers niet, die trekken zich daar niets van aan. Hij bouwde ook hier de zaak helemaal uit. De veelal in Balk winkelende Woudsender mienskip schrok wakker, toen hij zeven dagen in de week opende van 08:00 tot 20:00 uur. Een succes. Sterker: “Wy tinke der oer om nei tsien oere jûns te gean.”

SEMI-HORECA Hij schetst het veranderende leven van de burger. Je slaat niet meer voor een week in. “Se komme no alle dagen foar it jûnsiten, farsk spul. En dan ien kear yn de seis wiken it skytpapier.” Hij weet al dat het woord ‘supermarkt’ straks niet meer bestaat. Ze denken erover om in Woudsend een keuken in te richten achter de winkel, voor lekkere hapjes en maaltijden. Nog even en Flip Fluitman is in de 24 uurs economie een concurrent van wat hij zelf wilde worden. “Dan wurde wy semi-horeca! Dêr is nij wurk foar supermerken.” Wij, want hij heeft Woudsend verkocht aan Edwin Kraakman. Bakhuizen al eerder aan Edward Flapper. Maar zijn ideeën worden daar nog altijd gebruikt. Hij zit ook in bege-

Lekker en betaalbaar eten aan het gezelligste plein van Joure! Dagelijks geopend! T 0513 415 425

bistrofred.nl

leidingsteams voor andere supermarkten. “Want wy ha frjemde saken. In timmerman moat earst wat meitsje. Mar wy ha direkt de earste dei al sinten yn de kassa. Dêr moat je mei omgean kinne.” Fluitman woont nu in Joure. “Ja, se kamen al fan de fuotbalklub. Mar ik ha sels noch in pear funksjes yn Bakhúzen.” Daar heeft hij onlangs gezegd dat de gemeente bedrijventerreinen gratis beschikbaar moet stellen in de dorpen. Een stap, waar die durvende ondernemer wat aan heeft. En ten tweede, dat de mienskip van Bakhuizen de mensen, die nu verengingen en Better Bakhúzen besturen, moet steunen. Voor Flip Fluitman is het simpel: “Werom ha wy net ien ponghâlder foar al dy fjirtich ferieningen. Dat soe pas wat wêze. En soks kin inkeld yn in doarp”.

Uniek dineren of borrelen in een oude Doopsgezinde kerk! kerk WORD JIJ IN APRIL 50 JAAR?

DAN NODIGEN WIJ JOU MET PARTNER UIT OM MET ONS DAT TE VIEREN! Zie ook onze website:

www.ponkje.nl

Fermaningsteech 1 - 8551 SP Woudsend - T 0514 - 59 12 50 Grietje de Vries

Voor als het snel en goed moet!!

“Fijn dat mijn ouders lekker thuis kunnen blijven wonen”

Goed voorbereid voor later? Zorg ervoor! DE JONG & HOGETERP MEDIAEXPRES Email: koeriersbedrijfdejonghogeterp@hotmail.com

Kijk op www.thuisbestdfm.nl

Tusken de Marren

Informatiebijlage gemeente De Fryske Marren

INFORMATIEBIJLAGE VAN GEMEENTE DE FRYSKE MARREN | FEBRUARI 2019

INHOUD

• Kort nieuws en gemeentelijke activiteitenkalender • Lisette van den Berg: ‘Samen bouwen aan een duurzame samenleving’ • Aanpassen aan een ander klimaat • Plaatsen om te gedenken • Op weg naar de verkiezingen en praktische informatie over het stemmen • Home-Start biedt ouders met opvoedvragen een steuntje in de rug

Een groene start voor Tûk Wenjen!

Gemeentelijke activiteiten kalender

Tûk Wenjen, het energiebesparingsproject van gemeente De Fryske Marren, maakt in 2019 opnieuw een groene start. We blijven particuliere woningbezitters stimuleren en faciliteren om woningen (verder) te verduurzamen en doen hier nog een extra groen stapje bovenop.

Vergaderingen gemeenteraad

De gemeenteraad vergadert anders in 2019. De vergadering van de raad is verdeeld in drie onderdelen: Petear, Debat en Beslút • Woensdag 13 februari • Woensdag 27 februari • Dinsdag 12 maart De bijeenkomsten vinden plaats in het gemeentehuis in Joure en beginnen om 20.00 uur. Bovenstaande data zijn onder voorbehoud. Kijk voor actuele informatie op: www.defryskemarren.nl/ gemeenteraad.

Nieuwe brug over de Tjonger Binnenkort vernieuwen wij de brug over de Tjonger, bij de Driesprong in Langelille. We starten maandag 18 februari 2019 met de sloop van de huidige brug. Tijdens de werkzaamheden is de brug niet begaanbaar. Gemotoriseerd verkeer moet omrijden. Dit is een afstand van zo’n 15 kilometer. We geven deze route met borden aan. Voor fietsers en wandelaars maken we een tijdelijke brug, in de buurt van de huidige brug. Tijdens de werkzaamheden is er geen scheepvaart mogelijk.

Vanaf 1 april 2019 kunt u weer gebruikmaken van de nieuwe brug. De brug ligt op de grens van gemeente De Fryske Marren en de gemeente Weststellingwerf. Daarom werken beide gemeenten samen aan dit project. Meer informatie vindt u op onze website www.defryskemarren.nl/ brugkrompad.

We blijven onafhankelijk basis energieadvies geven die u vanaf nu weer kunt aanvragen. De voorwaarden leest u op www.tukwenjen.nl/ basis-energieadvies. Nieuw dit jaar is dat we straks ook een gasloos en energieneutraal adviesgesprek aanbieden. Het uitgangspunt van Groene Start blijft: energieneutraal waar iedereen aan mee kan doen, afgestemd op uw woonsituatie. Wilt u meer informatie over hoe u uw woning energiezuiniger kunt maken? Of wilt u weten hoe u gasloos of volledig energieneutraal kunt wonen? Kom dan alvast naar één van onze groene startavonden. Vanaf februari komt Tûk Wenjen weer op verschillende plaatsen in de gemeente om informatie te geven over energiezuinig en comfortabel wonen. Ook vertellen we u wat u daarmee kunt besparen. Meer weten over Tûk Wenjen? Bekijk dan de website www.tukwenjen.nl, volg ons via Facebook (@groenestart.frl) of meld u aan voor de nieuwsbrief van Tûk Wenjen.

Evenement organiseren? Meld u aan voor de nieuwsbrief

Zijn wij

jouw nieuwe liefde?

Meld u aan voor de digitale nieuwsbrief evenementen en ontvang al het nieuws over het organiseren van een evenement in De Fryske Marren direct in uw mailbox. Ook uitnodigingen voor bijeenkomsten of gewijzigde regelgeving versturen wij voortaan via deze weg.

#valentijnsdag

Kijk op:

defryskemarren.nl/werkenbij

Aanmelden voor de nieuwsbrief evenementen kan via www.defryskemarren.nl/ evenement.

Tusken de Marren | Informatiebijlage van gemeente De Fryske Marren | februari 2019 verschijnt maandelijks huis-aan-huis als bijlage van GrootdeFryskeMarren. Redactie communicatie gemeente De Fryske Marren, postbus 101, 8500 AC Joure, telefoon 14 05 14 E-mail redactie@defryskemarren.nl. Tekst Letterhuis, Esther van Opzeeland | gemeente De Fryske Marren.

COLOFON

Word trainee bij gemeente De Fryske Marren!

Informatiebijlage gemeente De Fryske Marren FEBRUARI 2019

GEMEENTEGEZICHT

Lisette van der Berg

Samen bouwen aan een duurzame samenleving

FOTO: RIANNA HILARIUS, SPONTAAN VASTGELEGD

We kiezen steeds vaker voor een goed geïsoleerd huis, een dagje zonder vlees en zonnepanelen op het dak. Een goede zaak, vindt Lisette van der Berg. Zij is projectleider en adviseur duurzaamheid bij gemeente De Fryske Marren en houdt zich dagelijks bezig met allerlei onderwerpen die duurzaamheid bevorderen. En dat zijn er nogal wat, want de groene ambities van de gemeente worden steeds groter. “De verduurzaming van onze maatschappij is een enorme opgave”, begint Lisette, “maar elke stap die we zetten is er één.” Binnen gemeente De Fryske Marren lopen allerlei projecten waarin duurzaamheid een grote rol speelt. “Bij alle plannen die we maken, moet groen denken en doen vanzelfsprekend zijn. Op die manier bouwen we met elkaar aan een duurzame toekomst.”

Heldere doelen

De Fryske Marren wil haar inwoners, ondernemers en maatschappelijke partijen graag inspireren en faciliteren. In haar duurzaamheidsambitie stelt zij dat in 2030 alle dorpen en kernen een levendige, groene samenleving vormen. De doelen zijn helder: duurzame energie- en watervoorzieningen, een circulaire economie waar grondstoffen zoveel mogelijk worden (her)gebruikt en volop ruimte voor de natuur, biodiversiteit en nieuwe duurzaamheidsinitiatieven uit de samenleving. Lisette: “We leven momenteel in een woelige tijd: de klimaatopgave vraagt om grote, structurele veranderingen die onze leefomgeving persoonlijk raken.

Lisette van den Berg

Gelukkig zijn veel inwoners zich daarvan bewust. Die sterke samenleving hebben we nodig om de klimaatproblematiek aan te pakken.”

Werk aan de winkel

“Als gemeente willen we ons certificeren op trede 3 van de CO2-Prestatieladder”, gaat Lisette verder. “Dat houdt in dat we actief aan de slag gaan om de uitstoot van CO2 binnen onze eigen organisatie te reduceren. We gaan onder andere aan de slag met onze gebouwen. Zo is de nieuwe werf in Lemmer gasloos en wordt de glazen vleugel van Herema State gerenoveerd. Na de renovatie zal deze gasloos worden verwarmd. In 2030

‘We hebben een sterke samenleving nodig om de klimaatproblematiek aan te pakken’

willen we geen fossiele brandstoffen meer gebruiken.” Ook op grotere schaal is de gemeente bezig met haar energiehuishouding. De Fryske Marren neemt deel aan de Regionale Energie Strategie: een gezamenlijke aanpak van overheden en organisaties - zoals gemeenten, waterschappen en maatschappelijke organisaties - om de energietransitie op regionaal niveau vorm te geven. “De energietransitie gaat iedereen aan”, benadrukt Lisette. “We kunnen het niet alleen.”

Van het gas af

“Momenteel voeren we een ‘impactanalyse’ uit, waarin we onderzoeken wat het voor onze gemeente betekent als we straks van het aardgas afgaan. We zullen andere, schone energiebronnen moeten aanboren. In samenwerking met onze experts, het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, inwoners en andere betrokkenen bekijken we per gebied wat de energiebehoefte is en welke mogelijkheden voor energieopwekking en verduurzaming onze regio biedt. Daarbij kijken we ook goed naar wat bij onze gemeente past, want uiteindelijk moet het wel haalbaar en uitvoerbaar zijn.”

Alle beetjes helpen

“Ondertussen zitten onze inwoners ook niet stil”, vervolgt Lisette. “Veel huiseigenaren nemen de moeite om hun woning te verduurzamen. Dat moedigen we van harte aan. Met Tûk Wenjen bieden we woningbezitters in De Fryske Marren binnenkort weer passend energieadvies. De afgelopen jaren is dat erg succesvol gebleken. Naast een onafhankelijk basisadvies, geven we voor het eerst dit jaar ook advies voor gasloos en energieneutraal wonen. Subsidie en de invulling hiervan volgen in de loop van dit voorjaar. Uiteraard begrijp ik goed dat niet iedereen de financiële middelen heeft om in de eigen woning te investeren. Toch kun je met kleine aanpassingen in huis energie besparen en bijdragen aan het klimaat. Bijvoorbeeld door ledlampen te gebruiken en tochtstrips te plaatsen. Alle beetjes helpen! Het is vooral belangrijk dat iedereen meedoet.” In februari, maart en april organiseert Tûk Wenjen zes informatieavonden op diverse locaties in De Fryske Marren. Meer informatie vindt u op: tukwenjen.nl.

www.defryskemarren.nl

Aanpassen aan een ander klimaat “We moeten in de toekomst meer rekening houden met extremen in het weer”, zegt Theo Weidenaar. Als adviseur riolering bij gemeente De Fryske Marren heeft Theo veel te maken met de gevolgen van klimaatverandering. “Voor wateroverlast is het vergroten van de riolering niet dé oplossing. Die ligt meer in de inrichting van de openbare ruimte”, stelt hij. Het nemen van maatregelen om goed om te gaan met de gevolgen van klimaatverandering, staat hoog op de agenda bij de gemeente. Water dat na een stortbui voor verkeersdrempels, op straat of in tunnels blijft staan. Woningen waarbij het regenwater naar binnen loopt. Panden die zakken, omdat door droogte de grond inklinkt. Ouderen die tropische temperaturen moeilijk kunnen verdragen. Dit zijn een paar van de consequenties die klimaatverandering met zich meebrengt. Theo: “De komende jaren krijgen we vaker te maken met extreme regenbuien. Stel dat er 80 millimeter aan regen uit de lucht komt vallen. Het riool kan daar maar zo’n 20 millimeter van verwerken. De overige 60 millimeter gaat dan zijn eigen weg en dat kan voor problemen zorgen.”

‘We willen graag dat inwoners met ons meedenken’ FOTO: NANTKO SCHANSSEMA

- MAARTEN -

Landelijk klimaatplan

De vier typen effecten van klimaatverandering, oftewel wateroverlast, hitte, droogte en overstromingen, spelen in heel Nederland. Het Rijk heeft daarom het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie opgesteld. Het plan houdt onder andere in dat elke gemeente in 2050 volledig klimaatbestendig moet zijn. Ook formuleert iedere gemeente een visie over hoe zij op de mogelijke gevolgen van klimaatverandering inspeelt. De Fryske Marren neemt haar visie op in het nieuwe verbrede Gemeentelijk Rioleringsplan (vGRP).

Stresstesten

Daarnaast heeft het Rijk bepaald dat alle Nederlandse gemeenten stresstesten moeten doen. “Eind 2018 hebben wij een stresstest met betrekking tot hitte en wateroverlast uitgevoerd”,

Maarten van Wely (links) en Theo Weidenaar bij het gemaal van Sintjohannesga

‘Het is belangrijk om naar het grotere plaatje te kijken’ - THEO vertelt Maarten van Wely, beleidsmedewerker ruimtelijk beheer bij de gemeente. “We hebben op kaarten van De Fryske Marren overzichtelijk gemaakt wáár de temperatuur bij tropisch weer het hoogst oploopt. Denk hierbij aan plekken met weinig groen en veel verharding, zoals parkeerterreinen en panden met platte daken. Voor

wateroverlast hebben we vergelijkbare kaarten gemaakt.”

Maatregelen

Om goed om te gaan met klimaatverandering zijn er allerlei soorten maatregelen die de gemeente én inwoners kunnen nemen. Grotendeels hebben die te maken met de inrichting van de woon- en leefomgeving. Een weg die

afhangt naar een sloot – die in verbinding staat met een waterbergingsgebied – zorgt bijvoorbeeld voor minder wateroverlast. Bij nieuwbouw kan het bouwpeil ruim boven de weg aangebracht worden. Het riool kan beperkt een hoosbui verwerken, maar een extra buis ernaast voor regenwater biedt mogelijk uitkomst. En het plaatsen van groene ‘bufferzones’ – denk ook aan woningen met tuinen en groene daken – is een uitstekende manier om extreme warmte tegen te gaan.

Nauwe samenwerking

In 2016 tekenden provincie

Fryslân, de Friese gemeenten, Wetterskip Fryslân en waterleidingbedrijf Vitens het Friese Bestuursakkoord Waterketen. Hiermee spraken zij af om samen te werken aan een klimaatbestendig Fryslân. “Het is belangrijk dat iedereen hierbij naar het grotere plaatje kijkt in plaats van alleen naar zijn directe eigen belang”, zegt Theo. “Uiteindelijk zitten wij allemaal in hetzelfde schuitje.” Ook wil de gemeente inwoners nauw bij de maatregelen betrekken. In het voorjaar van 2019 organiseert zij daarom een klimaatbijeenkomst. Tijdens deze bijeenkomst kunnen inwoners hun ervaringen met de gevolgen van klimaatverandering kenbaar maken. Maarten: “We hopen dat mensen actief met ons meedenken over oplossingen. De bijdrage van inwoners en ondernemers is onmisbaar; alleen samen kunnen we de klimaatproblematiek effectief aanpakken.” Zodra de datum van de bijeenkomst bekend is, vermelden wij deze op onze website en in de nieuwsbrief. Inwoners en ondernemers zijn van harte welkom! Meer informatie vindt u op: defryskemarren.nl/klimaat

FOTO: NANTKO SCHANSSEMA

WETHOUDER DURK DURKSZ OVER KLIMAATVERANDERING: “De klimaatferoaring sil net oeral like folle gefolgen hawwe. Wetteroerlêst of slimme drûchte kinne foar in soad oerlêst soargje. De measte ynwenners fan De Fryske Marren hawwe der lokkich noch net in soad mei te krijen hân. Mar it is in ûntjouwing dy’t wy net ûnderskatte moatte. Us mienskip is ûnderwilens sa bot ôfhinklik fan it digitale ferkear en fan de fysike ynfrastruktuer (wegen en diken en sa), dat by bygelyks stroomútfal it libben hast stil komt

te stean. Stroomútfal troch oerstreaming moatte wy net ha. Dit soarte oerlêst wolle wy foar wêze. De gemeente is dwaande om de kwetsbere parten fan ús gemeente op’e kaart te setten: wat hat in dyktrochbraak by Harns of in fûle reinbui bygelyks foar gefolgen foar ús gemeente? En dêrfoar in plan te meitsjen hoe dit oan te pakken. Meielkoar kinne wy dêrfoar soargje dat ús wen- en libbensromte klear is foar de takomst.”

Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: www.defryskemarren.nl

Informatiebijlage gemeente De Fryske Marren FEBRUARI 2019

PLAATSEN OM TE GEDENKEN

Begraafplaatsmedewerkers

Naast de gemeentelijke begraafplaatsen bevindt zich in De Fryske Marren een Joodse begraafplaats. Ook hiervan verzorgt de gemeente het onderhoud. Verantwoordelijk voor alle locaties is Ruurd Hoekstra, beheerder begraafplaatsen bij de gemeente. Met een team van negen medewerkers zorgt hij ervoor dat het groen overal is bijgewerkt, door te maaien, snoeien en schoffelen. Ook staat het team bij elke uitvaart klaar om alles in goede banen te leiden. Hieronder valt onder andere het contact met de uitvaartondernemer en het inschakelen van de steenhouwer en grafdelver. Wanneer deze laatste het graf heeft uitgegraven, zorgen de begrafenismedewerkers ervoor dat de grond wordt afgevoerd. Na afloop van de plechtigheid voeren ze dit weer aan om het graf te vullen. Verder organiseert het team de jaarlijkse ‘lichtjesavonden’ op de begraafplaatsen in Bantega, Joure en Lemmer. Op deze avonden hebben inwoners extra aandacht voor bijvoorbeeld het ongeboren kind of oorlogsslachtoffers.

FOTO: DOUWE BIJLSMA, GEWOAN DWAAN

Al zolang onze samenleving bestaat, nemen begraafplaatsen een belangrijke plek in. Zo ook in onze gemeente. De Fryske Marren telt in totaal vijftien gemeentelijke begraafplaatsen, die beheerd worden door begraafplaatsmedewerkers. Zij verrichten diverse werkzaamheden in dienst van de gemeente, van groenonderhoud tot het begeleiden van begrafenissen.

we waar nodig. Zo zorgen we ervoor dat elke begraafplaats voor iedereen goed toegankelijk is. Monumenten en historische delen willen wij beschermen. We streven naar voldoende grafcapaciteit en willen nauwer contact houden met nabestaanden, begrafenisverenigingen en omwonenden.”

Verbeterde administratie

Onder dit streven naar kwaliteit valt ook een verbeterde administratie. Na het samengaan van de vier voormalige gemeenten in De Fryske Marren lag er veel werk om de vier verschillende begraafplaatsadministraties in één systeem onder te brengen. Dat kwam vooral doordat een groot deel nog niet gedigitaliseerd was. Bovendien wilde de gemeente dat de administratie werd aangevuld

Ruurd Hoekstra

met plattegronden van de begraafplaatsen en foto’s van alle graven. “Inmiddels hebben wij die klus afgerond”, zegt Ali Bouma, medewerker begraafplaatsadministratie bij de gemeente. “Met één druk op de knop hebben we nu meteen de benodigde gegevens bij de hand. En het systeem is zo compleet; ook dat vinden we belangrijk.”

Visie voor alle locaties

Tot 2014 voerden de voormalige gemeenten het beheer van de begraafplaatsen op hun eigen manier uit. De locaties hebben daardoor elk een individuele sfeer en inrichting gekregen. Die diversiteit wil gemeente De Fryske Marren graag behouden. Tegelijkertijd wil zij dat alle begraafplaatsen in het teken staan van dezelfde visie. “Die visie is vooral gericht op kwaliteit”, vertelt Ruurd. “Alle locaties beoordelen we op een aantal aspecten en verbeteren

‘We zorgen ervoor dat elke begraafplaats voor iedereen goed toegankelijk is’

Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: www.defryskemarren.nl

- RUURD -

Graspaden in Lemmer

Bij de nieuwe begraafplaats in Lemmer is momenteel de toegankelijkheid een punt van aandacht. De huidige, smalle grindpaden daar veroorzaken vaak ergernis, omdat ze moeilijk begaanbaar zijn. Dat geldt niet alleen voor bezoekers, maar ook voor de machines waarmee het onderhoud plaatsvindt. Daarnaast zorgen de kantbanden voor struikelgevaar. En bij hevige regenval kan het water niet goed weglopen, waardoor er plassen ontstaan. Om deze problemen op te lossen, verandert de gemeente komend voorjaar de grindpaden in graspaden. Het grind gebruikt de gemeente om de hoofdpaden op te hogen. Ruurd: “Het is voor nabestaanden even wennen, maar ze zullen snel merken dat dit positieve veranderingen zijn. Denk bijvoorbeeld aan mensen met een rollator, scootmobiel of rolstoel. In tegenstelling tot de grindpaden, kunnen die zich op de nieuwe graspaden uitstekend voortbewegen.”

Nieuwe urnennissen

Er staan meer werkzaamheden gepland op de begraafplaats in Lemmer. Vanwege betonrot verkeren dertig urnennissen niet meer in goede staat. Deze nissen worden begin

april vervangen. Dit gebeurt tegelijkertijd met het vernieuwen van het dak van het gebouw van de gemeente op die locatie. Over het vervangen van de urnennissen krijgen nabestaanden bericht van de gemeente.

Grafbedekkingen rechtzetten in Bantega

Op het oude deel van de begraafplaats in Bantega is een groot aantal grafbedekkingen zodanig scheef gaan staan, dat ze om dreigen te vallen. Dit komt door verzakking van de bodem. De verzakking is een gevolg van het uitdrogen van de onderliggende veengrond. Afgelopen januari is de gemeente gestart om dit te herstellen, door de begraafplaats op te hogen met grond. Voor het rechtzetten van de grafbedekkingen is een gespecialiseerd steenhouwer ingehuurd. Voordat dit werk begon, is er bij de rechthebbenden om toestemming gevraagd. Tijdens de werkzaamheden blijven de graven gewoon bereikbaar voor bezoekers. Meer informatie over de gemeentelijke begraafplaatsen vindt u op www.defryskemarren.nl/ begraafplaatsen

www.defryskemarren.nl

OP WEG NAAR DE VERKIEZINGEN Binnen De Fryske Marren zijn Jan Knijpstra en Eelke Bosma al druk in touw om de komende verkiezingen soepel te laten verlopen. De organisatie van de Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen is net als andere verkiezingen ondergebracht bij de gemeente. En dat vergt een solide organisatie.

JAN KNIJPSTRA:

“De hele coördinatie van het voorbereiden, het organiseren, het tellen van de stemmen tot het vaststellen van de verkiezingsuitslag ligt in onze handen. Ik ben al sinds 1989 betrokken bij de organisatie, dus ik weet inmiddels wel wat er moet gebeuren; toch blijft het nauwkeurig werk. Daarom is elke verkiezing toch weer spannend.” “Voor het organiseren van de verkiezingen hanteren we een draaiboek dat er elke keer anders uitziet. We beginnen ruim op tijd, in september zijn we al gestart met het reserveren van de stembureaus. Die moeten natuurlijk wel beschikbaar zijn op 20 maart.”

EELKE BOSMA:

“De volgende dag worden de uitslagen overgebracht naar het centraal stembureau in Leeuwarden. Het waterschap Zuiderzeeland wordt naar de gemeente Lelystad gebracht. Op vrijdag 25 maart 2019 worden de officiële uitslagen bekend gemaakt.”

FOTO: NANTKO SCHANSSEMA

“De dag van de verkiezingen is een bijzondere dag. Om 06.00 uur zitten Jan en ik samen met de collega’s in Joure, Balk en Lemmer klaar om het verkiezingsmateriaal en de stembiljetten uit te delen aan de voorzitters van de stembureaus. Stipt om 07.30 uur gaan de stembureaus open. Tot 21.00 uur hebben kiezers de tijd om te stemmen. Daarna begint de grootste klus: het tellen van de stemmen. Dat gebeurt handmatig. Rond middernacht komen de uitslagen bij ons binnen op het gemeentehuis. Deze worden gecontroleerd en vervolgens ingevoerd. Pas als de kiezer allang ligt te slapen, doen Jan en ik het licht uit.”

Eelke Bosma (links) en Jan Knijpstra

“Voor de bezetting van het stembureau stellen we stembureauleden aan. We hebben ongeveer driehonderd enthousiaste vrijwilligers die we kunnen inzetten. In de meeste gevallen wordt elk stembureau bemand door vijf stembureauleden, waaronder een voorzitter, aangevuld met extra mensen die ’s avonds komen tellen. Op een stembureau moeten altijd minimaal drie stembureauleden aanwezig zijn. Voorafgaand aan 20 maart ontvangen ze een korte cursus, want het verkiezingsproces is een secure taak. De inzet van onze vrijwilligers is bijzonder groot. Er zijn veel kiezers die dat niet weten, want je stem uitbrengen is in feite zo gepiept.”

Praktische informatie over het stemmen Provinciale Statenverkiezingen Eens in de vier jaar kunnen kiesgerechtigden de 43 leden van de Provinciale Staten van Fryslân kiezen. De gekozen leden van Provinciale Staten zijn de volksvertegenwoordigers. Zij vormen het parlement van de provincie. Provinciale Staten beslissen over veel belangrijke onderwerpen, zoals: onderwijs, veiligheid, vervoer, milieu en verkeer. De huidige samenstelling vindt u op www.fryslan.frl.

Waterschapsverkiezingen

FOTO: NAN TKO SC HA NS

De leden van het algemeen bestuur van de waterschappen zijn vergelijkbaar met de gemeenteraad. De waterschappen zijn verantwoordelijk voor het waterbeheer in Nederland. Sommige waterschappen beheren ook wegen en vaarwegen. Binnen de gemeente hebben we te maken met twee waterschappen. Het grootste deel komt overeen met het grondgebied van het Wetterskip Fryslân. Maar een A M SE klein gedeelte van onze gemeente, de woonwijk Lemstervaart in Lemmer, hoort bij het waterschap Zuiderzeeland.

Op wie kunt u stemmen?

De lijsten met alle kandidaten vindt u op onze website.

Op donderdag 7 maart worden de kandidatenlijsten huis-aan-huis verspreid.

Verspreiding stempassen

Uiterlijk op woensdag 6 maart ontvangen alle kiesgerechtigden een brief met stempas(sen) in de brievenbus. Afhankelijk van uw nationaliteit kan het zijn dat u alleen een oproep krijgt voor de waterschapsverkiezingen. Bent u voor beide verkiezingen kiesgerechtigd, dan ontvangt u bij de brief twee stempassen voor beide verkiezingen.

Hoe kan ik stemmen?

•N eem uw stempas(sen) mee. Zonder de stempas(sen) kunt u uw stem niet uitbrengen. •N eem bij het stemmen ook een geldig identiteitsbewijs mee (paspoort, identiteitskaart of rijbewijs). U bent verplicht dit te tonen aan de voorzitter van het stembureau. Voor deze verkiezingen geldt dat het identiteitsdocument maximaal 5 jaar verlopen mag zijn.

Waar kunt u stemmen?

In De Fryske Marren vindt u 45 stembureaus waar u op 20 maart kunt stemmen van

07.30 uur tot 21.00 uur. Het overzicht van de stembureaus vindt u op onze website en op de kandidatenlijsten. Let op! inwoners van de wijk Lemstervaart in Lemmer kunnen hun stem voor het waterschap Zuiderzeeland alleen uitbrengen in MFA De Steiger in Lemmer (stembureau 29).

Iemand anders laten stemmen

U kunt een willekeurige kiezer in De Fryske Marren machtigen om namens u te stemmen: dit heet stemmen bij volmacht. Het geven van een machtiging kan tot en met 20 maart. Hieronder leest u de voorwaarden: • e lke kiezer mag maximaal twee volmachten aannemen; • e en gemachtigde moet een volmachtstem altijd gelijktijdig met de eigen stem uitbrengen; •u kunt een eenmaal gegeven volmacht niet meer intrekken; • a ls u een volmacht geeft aan een andere kiezer, moet u daarbij (een kopie van) een legitimatiebewijs aan de gevolmachtigde meegeven zodat de gemachtigde dit aan de voorzitter kan laten zien. Het identiteitsdocument mag maximaal 5 jaar verlopen zijn.

2. Schriftelijke volmacht. U kunt ook iemand machtigen die niet in gemeente De Fryske Marren woont, maar wel een stempas heeft ontvangen voor de verkiezing van dezelfde Provinciale Staten en/of hetzelfde waterschap. De schriftelijke aanvraag moet uiterlijk vrijdag 15 maart door ons zijn ontvangen.

In een andere gemeente stemmen

Stemmen in een andere gemeente is mogelijk met een kiezerspas. Met een kiezerspas voor de Provinciale Staten kunt u stemmen in elk stembureau binnen de provincie Fryslân. Met een kiezerspas voor de waterschapsverkiezingen kunt u stemmen in een stembureau binnen dat waterschap waarvoor u kiesgerechtigd bent. U kunt de kiezerspas zowel mondeling als schriftelijk aanvragen. Mondeling aanvragen kan uiterlijk dinsdag 19 maart tot 12.00 uur. De schriftelijke aanvraag moet uiterlijk op vrijdag 15 maart om 12.00 uur door ons zijn ontvangen.

Meer informatie?

Bekijk de website www.defryskemarren.nl/verkiezingen.

Er zijn twee soorten machtigingen: 1. Onderhandse volmacht op de achterkant van uw stempas. Dit kan tot op de dag van de verkiezingen worden geregeld.

Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: www.defryskemarren.nl

Informatiebijlage gemeente De Fryske Marren FEBRUARI 2019

Home-Start

biedt ouders met opvoedvragen een steuntje in de rug Veel ouders hebben behoefte aan wat extra support bij de opvoeding van hun kind(eren). Echter, niet elke opvoeder heeft hulp binnen handbereik. Daarom is De Fryske Marren gestart met Home-Start: een programma van Humanitas, waarbij vrijwilligers (jonge) gezinnen ondersteunen bij alledaagse, lichte opvoedvragen.

Gezelligheid aan huis

Vrijwilligers van Home-Start bieden opvoedingsondersteuning, praktische hulp en vriendschap. Opvoeders worden op een positieve manier bijgestaan in de manier waarop ze met hun kinderen en opvoedvragen omgaan. Het uitgangspunt is dat ouders weer

Karlijn Houben

in hun kracht komen en de opvoeding zelf weer aankunnen. Karlijn: “Eens per week of twee weken gaat een vaste vrijwilliger een ochtend of middag bij het gezin langs. Meestal wordt er écht naar uitgekeken, want behalve hulp brengen de vrijwilligers ook gezelligheid, aandacht en verlichting. Ze helpen bij een klusje in of om huis of doen samen boodschappen met het gezin. Ze drinken een kop koffie mee, spelen een spelletje met de kinderen of geven de baby een fles. Het is maar net welke hulp het gezin op dat moment nodig heeft. Je moet de rol van onze vrijwilligers zien als die van een goede buurman of buurvrouw.”

Wederzijdse klik

“Onze vrijwilligers hebben allemaal opvoedervaring, dat is een vereiste”, gaat Karlijn verder. “Ze kennen de uitdagingen van het ouderschap. De meeste hebben zelf kinderen of gaan veel met kinderen om.” Karlijn zorgt ervoor dat elk gezin de juiste vrijwilliger krijgt. Voorafgaand ontvangt hij of zij een training. “Tijdens deze training krijgen vrijwilligers inzicht in diverse hulpvragen van gezinnen, maar óók in hun persoonlijke kwaliteiten en eigen grenzen. Het is belangrijk dat er een klik is tussen het gezin en de vrijwilliger; het moet goed voelen! Als dat lukt, merk ik dat beide partijen er veel voldoening uit halen. Het Home-Starttraject duurt minimaal vier maanden en kan tot anderhalf jaar worden ingezet. In die periode bouwen veel vrijwilligers en gezinnen een hechte band op. Evengoed kunnen ouders de hulp van de vrijwilliger ook wel weer ‘loslaten’, zodra de gezinssituatie op de rit is.”

Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: www.defryskemarren.nl www.defryskemarren.nl

FOTO: DOUWE BIJLSMA, GEWOAN DWAAN

‘Onze vrijwilligers zijn als een goede buurman of buurvrouw’

POSITIEF OPVOEDKLIMAAT Home-Start is een gecertificeerd programma dat wereldwijd wordt ingezet. In de afgelopen 25 jaar zijn er in Nederland al veertigduizend ouders in hun thuissituatie geholpen. Anderhalf jaar geleden is het programma in De Fryske Marren uitgerold. “Als gemeente zijn wij erg blij met dit initiatief”, vertelt Gerbrich Seinstra, beleidsmedewerker Gezondheidszorg bij De Fryske Marren. “Home-Start past goed binnen onze visie op zorg. In onze gemeente streven we naar een positief klimaat, waar kinderen veilig kunnen opgroeien. Als er problemen zijn in de gezinssituatie is het belangrijk om deze tijdig aan te pakken. De vrijwilligers van Home-Start voorzien daarin door het zelfvertrouwen van opvoeders te vergroten en hun sociale netwerk te versterken. Daarmee voorkom je dat alledaagse problemen in het gezin erger worden.”

Wilt u meer weten over Home-Start?

Voor informatie en aanmelding kunt u bellen met Karlijn Houben van Humanitas op telefoonnummer 06 - 51 31 18 52 of mailen naar: k.houben@humanitas.nl.

FOTO: NANTKO SCHANSSEMA

“Je kind grootbrengen is niet altijd gemakkelijk”, zegt Karlijn Houben, coördinator van Home-Start in gemeenten Súdwest-Fryslân en De Fryske Marren. “Soms loopt het in je gezin niet zoals je verwacht. De meeste ouders komen daar zelf wel uit, meestal met wat hulp uit hun eigen netwerk. Maar dat geldt niet voor elk gezin. Niet zelden lopen de spanningen zo hoog op, dat het thuis niet meer gezellig is. Bijvoorbeeld door een stressvolle baan, de zorg voor een huilbaby of strubbelingen met de kinderen.” Regelmatig spelen factoren als stress, vermoeidheid en het gevoel ‘er alleen voor te staan’ ook mee. Er zijn allerlei redenen waarom gezinnen met opgroeiende kinderen bij HomeStart aankloppen. “Regelmatig tref ik vluchtelingenfamilies of gezinnen die net verhuisd zijn. Zij hebben weinig sociale contacten in de buurt en missen de gesprekjes met andere ouders. Soms is men al geholpen als iemand even de tijd neemt om te luisteren.”

Gebrich Seinstra

Als gezin kunt u zich vrijblijvend aanmelden! Daarnaast zorgen onder andere consultatiebureau, peuterspeelzalen en het sociaal wijkteam voor doorverwijzing. Mensen die als vrijwilliger aan de slag willen, kunnen eveneens contact opnemen met Karlijn.

NUMMER 02 â&#x20AC;¢ 2019

deFryskeMarren deFryskeMarren

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

Focus

HOE KANINA DASOUKI UIT SYRIË VLUCHT EN IN JOURE HAAR LEVEN BETEKENIS GEEFT

“DOOR VAN BETEKENIS TE ZIJN, WORD JE STERK EN GA JE VEEL BETER MET TEGENSLAGEN OM.” Omgaan met tegenslagen. Het is een hele levenskunst. Kanina Dasouki, van geboorte staatloos, vlucht met haar gezin van vier kinderen uit Syrië naar Thailand en vier jaar geleden naar Nederland. Het leven beproeft haar en toch is ze in staat daar wijze levenslessen uit te trekken. Lessen die ze haar kinderen en andere vluchtelingen meegeeft. Lessen waar iedereen met tegenslag wat van leert. We laten Kinana Dasouki aan het woord... TEKST ALBERT BOUWMAN // FOTO JOHAN BROUWER (FOTOGRAFIEJOHANBROUWER.NL)

OORLOG IN SYRIË “In Syrië is mijn leven in Damascus goed. Als eigenaar van een drogisterij en moeder van vier kinderen is het leven druk. Op de momenten dat de kinderen naar school zijn, sta ik in de winkel. Ik ontmoet veel mensen en daar haal ik mijn energie uit. Wanneer de kinderen van school komen, vang ik ze thuis op. Daar geef ik ze thuisonderwijs. In onze cultuur is het normaal om thuis aanvullend onderwijs te krijgen met het oog op de toekomst om de kansen te vergroten. Dit leven mag helaas niet oneindig duren. Er breekt oorlog uit. Dit verandert mijn hele leven. Alles wordt opeens zo onveilig. Ik merk het vooral in het contact met andere mensen. De sfeer wordt veel grimmiger. Een oorlog verandert mensen in een hele korte periode. Mensen worden boos en vaak zelfs agressief. Als je er niet voor oppast, ga je hierin snel mee. Je bent zo gericht op het behoud van jezelf en je gezin, dat andere mensen een bedreiging vormen. De kinderen kunnen niet langer naar school en ook ons huis is niet langer veilig. We moeten weg en trekken bij mijn ouders in. Anderhalve maand later blijkt ook deze situatie niet veilig genoeg en verhuizen we opnieuw. In korte tijd overkomt ons dit vijf keer. In die huizen is het zoeken naar een manier om te overleven. De meesten durven niet naar buiten, maar we moeten natuurlijk eten en boodschappen halen. Als iemand dit aandurft, wordt er gelijk voor een of twee maanden voorraad gehaald. En als dan in die omgeving bommen vallen, vluchten we. Alles wordt achtergelaten om snel een nieuw onderkomen te vinden. Het wordt me steeds duidelijker dat aan deze oorlog voorlopig geen einde komt. Het internet

helpt me om een beeld van de situatie te krijgen en om naar mogelijkheden te zoeken hier vandaan te komen. Het is niet makkelijk om als Palestijnse naar een ander land te vertrekken. Strikt genomen weet ik niet beter dan mijn hele leven al vluchteling te zijn, omdat mijn ouders in 1948 staatloos werden toen Israël als staat werd uitgeroepen in Palestijns gebied. Ik heb daarom geen officiële papieren, wat internationaal reizen en visa aanvragen onmogelijk maakt. Na onderzoek blijkt echter dat de Verenigde Naties zich over het lot van staatlozen ontfermd. Via hen krijgen we de mogelijkheid naar Thailand te vluchten.”

GEEN VERBLIJFSVERGUNNING IN THAILAND “Daar aangekomen, zitten we nog veel met de oorlog. Het kost me echt moeite om die ervaringen los te laten. Omdat we geen verblijfsvergunning krijgen, mogen de kinderen niet naar school en wij niet werken. Het is verdraaid lastig om een invulling te geven aan ons bestaan. Iets wat me er op zulke momenten meestal weer bovenop helpt, is veel contact te maken met de mensen op straat. Me open stellen voor wat ze doen en wie ze zijn. Zo kom ik in contact met de ambassadeur van de Verenigde Arabische Emiraten. Hij zoekt iemand die zijn kinderen les wil geven in het Arabisch. De kinderen spreken alleen Engels, omdat ze zo vaak in een ander land zitten. De ambassadeur wil zijn kinderen toch graag de taal meegeven die hij van huis uit spreekt. Van zijn vrouw begrijp ik dat ze al meerdere docenten hebben gehad en geen van hen aansluiting vond bij de kinderen. Ik weet dat ik het daarom over een andere boeg moet gooien. Spelenderwijs maak ik contact met ze.

Wanneer zij geen zin hebben om met de taal bezig te gaan, doen we dit niet. Ik doe dan een spelletje met hen en gooi er af en toe Arabische woorden door. Dit blijkt te werken. Binnen een korte tijd bouw ik een hechte band op met het gezin.”

ZINGEVING IN NEDERLAND “Na anderhalf jaar krijgen we bericht van de Verenigde Naties dat er plaats voor ons is in Nederland. We maken kans op de Nederlandse nationaliteit als we aan alle eisen voldoen, zoals de inburgeringscursus. Van Nederlanders in Thailand volgen we een half jaar een cursus om ons de taal en cultuur eigen te maken. We krijgen in die periode ook foto’s te zien van ons nieuw onderkomen in Joure. Heel spannend. Het moment dat we eindelijk het vliegtuig in mogen, is een van de mooiste momenten uit mijn leven. Er is eindelijk, maar dan ook eindelijk een toekomst mogelijk. Eenmaal in Joure krijgen we de Nederlandse nationaliteit. Heel mooi om voor het eerst geen staatloze meer te zijn. Ondertussen verdiep ik me in hoe mensen hier denken. Er zijn grote verschillen tussen de culturen. Om maar een voorbeeld te noemen: sluit ik de gordijnen als ik thuis ben. Daar doe ik mijn hoofddoek af en draag ik kleding die ik in het openbaar niet draag. Ik begrijp dat dit voor veel mensen hier ongebruikelijk is, maar steeds als ik uitleg waarom ik doe zoals ik doe, levert dit begrip op. Dit is ook iets wat ik mijn kinderen meegeef. Naast je best doen op school, is het hebben van sociale contacten belangrijk. Die contacten zijn namelijk zo wezenlijk op momenten dat je er doorheen zit en het even niet meer ziet zitten. Om een voorbeeld te geven: ik

was eens in gesprek met mijn oudste zoon. Hij had het moeilijk. Een van de dingen die hij graag doet, is fitnessen. Ik adviseerde hem om iemand die hij daar vaak tegenkomt te helpen. Door die ander bijvoorbeeld iets te leren over fitnessen en die hulp heel goed voor te bereiden. Mijn zoon volgde mijn advies op. Inmiddels zijn we een tijd verder. Wanneer mijn zoon een dag niet naar de sportschool komt, omdat hij er even doorheen zit, wordt hij gebeld door die persoon. Die geeft aan dat hij niet wil fitnessen zonder mijn zoon. Dat geeft zingeving. Door van betekenis te zijn, word je sterk en ga je veel beter met tegenslagen om.”

HET BEREIKEN VAN DE MAAN Telkens als ik terugblik op mijn veertigjarig bestaan en de lastige momenten overdenk, weet ik dat ik daaruit kom door anderen te helpen of te adviseren. Soms zeg ik wel eens tegen anderen die me vragen hoe ik depressieve momenten bestrijd: stel jezelf een hoog doel, bijvoorbeeld het bereiken van de maan. Ook al gaat het je misschien niet lukken om dat doel te bereiken, daarnaar te streven zorgt ervoor dat je hoog inzet en je leven betekenis krijgt.” “Met dit hoge doel steeds voor ogen, bereik je veel, ook al stelt het leven je soms op de proef.”

deFryskeMarren TEKST EN FOTO’S WIM WALDA

deFryskeMarren ALEX EN SIMONE VISSER VAN DE LEMSTER VISKIOSK

“ER IS EEN DROOM UITGEK In het jaar 1979 stond er op het Burgemeester Krijgerplein in Lemmer voor het eerst een viskraam. Die van Steven en Nenkje Visser. Al in een heel vroeg stadium wilde Steven Visser de kar verruilen voor een permanente vestiging, een vaste viskiosk op dezelfde plek. Maar de gemeente Lemsterland lag dwars en verleende geen vergunning. Het duurde tot 2018 voordat de kogel door de kerk was en de fusiegemeente De Fryske Marren wél toestemming verleende, in het kader van de herinrichting van het plein. Op 6 februari 2019 openden broer en zus Alex en Simone Visser, de volgende generatie, hun Lemster Viskiosk voor de goegemeente. Het is geen officiële feestelijke opening geworden op 6 februari, want 7 februari was de sterfdag van Heit Steven Visser en 8 februari was zijn geboortedag. Dat vond het tweetal niet passend. Daarbij, dit jaar valt er nog wel een ander heugelijk feit te vieren, want het familiebedrijf bestaat in 2019 maar liefst veertig jaar.

‘STEVEN ROET’ De eigenaren van de Viskiosk, Alex Visser (43) en Simone Visser (45) zijn rasechte Lemsters, geboren en getogen in het IJsselmeerdorp. Heit Steven Visser, ‘Steven Roet’ in de volksmond, had ook Lemster bloed door zijn aderen stromen, maar Mem Nenkje Stegenga komt uit Gaasterland. Steven erfde de bijnaam ‘de Roet’ of ‘Steven Roet’ van een oom. Simone legt uit: “Het verhaal wil, dat een Omke van de Vissers en zijn vrouw net het hele huis hadden gewit en Omke zou de aslade van de kolenkachel legen. Hij was in kennelijke staat en had een snee in zijn oor, zo groot als de sluis van Lemmer. Op weg naar de vuilnisbak raakte hij in zijn beschonken toestand het spoor bijster. Hij ging over de wereld met zijn dronken kop en de as vloog door de hele kamer. De kamer moest dus opnieuw worden gewit en sinds die tijd droeg deze tak van de familie Visser de geuzennaam ‘De Roet’. En die ging over op mijn vader.”

VAN VISKOTTER VIA BOSKALIS NAAR VISKRAAM Steven Visser begon zijn werkzame leven op de UK 33, een viskotter uit Urk en vervolgde zijn carrière in het baggerwerk bij Boskalis, omdat je eenmaal Lemster bent en dus naast bloed ook IJsselmeerwater door je aderen hebt stromen. De baggerwerkzaamheden in Nederland namen af en verschoven naar het Midden-Oosten. Steven kreeg de keus tussen de WW of voor een uitgebreid baggerproject voor een periode van een half jaar naar Saoedi-Arabië. Met twee jonge kinderen van respectievelijk drie en vijf jaar voelde hij daar niet veel voor, dus koos hij voor de WW om zich in alle rust te bezinnen op zijn toekomst en die van zijn gezin. Op dat moment werd het idee geboren om te beginnen met een viskraam. “Mijn moeder voelde daar aanvankelijk niet zoveel voor, maar ging uiteindelijk overstag”, lacht Alex. Steven haalde zijn middenstands- en vakdiploma’s voor de detail- en groothandel in een recordtijd van drie maanden en de Lemster Viskraam aan het Burgemeester Krijgerplein was geboren. Want dat werd de standplaats van de kraam. We schrijven 29 februari van het jaar 1979.

Feitelijk was de Lemster Viskraam zijn tijd ver vooruit, want de Vissers begonnen in een oude Hanomag, terwijl pas rond 2010 de foodtrucks begonnen aan hun opmars. Later maakte de Hanomag plaats voor een Spijkstaal, een voormalige SRV wagen. Op 25 april 1987 kwam hun eerste nieuwe viskar. Die stond nog maar koud op zijn plaats of Steven Visser moest in het ziekenhuis worden opgenomen met hartproblemen. Hij bleek erfelijk belast met een torenhoog cholesterol probleem. Zes omleidingen, zo was de diagnose, zodat er die zomer niet een cent in het laatje kwam. Dat was op een houtje bijten, weet Alex zich te herinneren.

WENS NAAR PERMANENTE VESTIGING Ook daarna bleef het sappelen met zijn gezondheid, zodat de toen inmiddels 15-jarige dochter Simone bij haar ouders in de zaak kwam. Een paar jaar later voegde Alex, die het vak had geleerd bij een fileerbedrijf in Lemmer, zich bij zijn zuster in de inmiddels opgerichte VOF. In 1995 werd de bestaande wagen vervangen door een nieuwe, maar mede door de gezondheidsproblemen van Steven bleef de wens naar een vaste standplaats, een permanente plek op het Burgemeester Krijgerplein, bestaan. De gemeente Lemsterland zag daar niets in, zodat het nog meer

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

OMEN” dan twintig jaar duurde voordat een permanente vestiging überhaupt in beeld kwam. In 2004 namen Alex en Simone de VOF over. Vader Steven was al eerder uit het bedrijf gestapt, omdat zijn gezondheid het niet langer toeliet en kwam op 7 februari 2005 te overlijden, een dag voor zijn 58ste verjaardag. Alex en Simone kochten in 2008 hun moeder uit en gingen met zijn tweeën verder. “Ze is nog actief bij ons betrokken hoor”, vertelt Simone. “Ze doet nog klusjes en verleent allerlei handen spandiensten als het druk is. Tenslotte zet je ruim dertig jaar ervaring en geschiedenis niet zomaar overboord.”

BEPERKTE VERTRAGING Alex had een Urkster schone ontmoet, was getrouwd en woont inmiddels in Urk. Simone haar ‘prins op het witte paard’ kwam uit Zandvoort. Dat paar bleef in Lemmer wonen. In 2014 werd de gemeente De Fryske Marren een feit en werd er onder meer voor Lemmer een herinrichtingsplan ontwikkeld, ‘Lemmer op de Kop’, waarbij ook het Burgemeester Krijgerplein op de schop zou gaan. In de nieuwe plannen bleek er wél plaats voor een permanente Viskiosk op de plek, waar de viskar van de familie Visser al sinds 1979 haar standplaats had. Toen nog maar net was begonnen met het bouwrijp maken van het terrein waar ook de Lemster Viskiosk moest verrijzen, kwamen de bouwers het nodige niet geregistreerde leidingwerk tegen, waaronder een hoofdgasleiding. De bouw werd meteen stilgelegd en Liander werd benaderd voor de verplaatsing van genoemde gasleiding. Aanvankelijk leek het erop dat Liander daar niet

eerder dan eind januari 2019 aan toe zou komen, maar de beheerder van het energienetwerk in Friesland stelde zich coulant op, zodat de vertraging in de bouw beperkt bleef tot acht weken.

WERELDBEROEMDE KIBBELING En zo maakte de laatste viskar van de Vissers, een kraam van zes bij vier meter, plaats voor een permanente standplaats van zevenenhalf bij ruim vijf meter, een mooi houten gebouw, op ‘Triple A – stand’ in het centrum van Lemmer. De Lemster Viskiosk staat midden tussen de drukte en op een steenworp van de toeristische vaarroute door de IJsselmeerplaats. Met een mooi speel- recreatieterrein voor de deur en een buitenterras van zestig vierkante meter De Lemster Viskiosk aan het Burgemeester Krijgerplein 3 in Lemmer is opengegaan, zoals al is betoogd zonder feestelijkheden, maar dat maakt het tweetal eigenaren niet minder trots. “Er is een droom uitgekomen”, sluiten ze breed lachend en zielsgelukkig af. Hier en daar moet aan de buitenkant en het aanzien nog de laatste hand worden gelegd, en binnen openbaarden zich ook nog wat kinderziekten in de gloednieuwe keuken, maar alles lijkt tiptop voor elkaar te komen. De Lemsters en binnenkort ook de toeristen kunnen weer heerlijk genieten van de harinkjes, de paling, en andere visproducten van de Vissers. Waarbij we vooral de kibbeling niet mogen vergeten, wereldberoemd in heel Lemmer en ver daarbuiten.

MARCO PETERS IN ZĲN ELEMENT BĲ FRIESE MOTOREXPERTS

VAN LANGDURIGE BĲSTAND NAAR EEN DROOMBAAN

Niks meer kunnen omdat je moe bent. Ongrĳpbaar. Het overkwam Marco Peters, 43 jaar oud uit Bitgum. Na jaren midden in het leven te hebben gestaan zat hĳ van de ene op de andere dag thuis. Vermoeid. Met vage klachten. Hĳ kon eigenlĳk niks meer. Pastiel zorgde ervoor dat hĳ weer in een werkritme kwam. Hĳ bloeide op. Uiteindelĳk kon hĳ weer werken… Én vond hĳ zĳn droombaan. Bĳ Friese Motorexperts in Menaldum. Persoonlĳkheid

Een showroom vol met blinkende motoren lacht je toe bĳ binnenkomst. Je voelt er de passie, de professionaliteit en liefde. Liefde voor het vak. Motoren. En bovenal een thuis. Een warm welkom. Marco Peters staat letterlĳk in het centrum van de zaak. Om je welkom te heten. Opvallend. Vriendelĳk, netjes en professioneel. Met een paar stralende ogen. Dat was een paar jaar geleden wel anders. Toen lag hĳ voornamelĳk op bed. Niet in staat om iets te doen, te werken of een sociaal leven te hebben. Hĳ was moe. Heel moe. Het chronisch vermoeidheidsyndroom zorgde ervoor dat hĳ 12 jaar lang thuis kwam te zitten.

Er weer bovenop

Wat heb ik? Wanneer geef je eraan toe? Dat waren twee belangrĳke vragen voor Marco. De anders zo sportieve man kreeg er geen grip op. Skiën, watersport, motoren en survival. Altĳd was hĳ bezig. Tot hĳ niks meer kon. Gezond zĳn is alles wat je wilt als mens. En onderdeel zĳn van het leven. Marco vond het heel moeilĳk. Dat hĳ nergens meer onderdeel van uitmaakte. Totdat er weer een lichtpuntje ontstond. Accupunctuur leek zĳn redmiddel. En door vrĳwilligerswerk van 2 uren per week werd hĳ weer ﬁtter. Met een werkervaringsplek van 28 uur per week kreeg hĳ weer iets meer structuur in zĳn leven. Maar hĳ belandde weer terug in de bĳstand. Hĳ wist even niet meer wat hĳ moest doen.

Begeleiding

Hĳ zette door. Door zĳn connecties in de motorwereld en zĳn sociale instelling leek het goed te komen met Marco. Vooral toen Pastiel om de hoek kwam kĳken. Na een kennismakingsgesprek startte hĳ snel een werktraject en trainingen om te re-integreren. De simpele werkzaamheden waren niet altĳd even leuk, bekent hĳ. Maar het was gezellig. En het bracht de structuur waar hĳ naar op zoek was. Pastiel en Motorexperts bracht hĳ met elkaar contact. Pastiel zorgde voor een ﬁnanciële stimulans voor de werkgever en een contract voor Marco. Vlotte begeleiding, persoonlĳk contact en geen rompslomp. Marco was snel aan het werk. En dat was hetgeen waarnaar hĳ zo op zoek was. Dat was alles wat telde. En dát is waar Pastiel het voor doet. Doen wat nodig is om iemand uit de bĳstand naar duurzaam betaald werk te begeleiden.

deFryskeMarren ACTIVITEITEN HOUDEN GOÏNGARIJP LEEFBAAR deFryskeMarren

“It moat smûk wêze” Het is een wat sombere middag als de eerste sneeuw over het land stuift. Terkaple en Akmarijp liggen stil, eenzaam en huiverig in de harde wind. Dan maar linksaf, Goïngarijp in. De fotograaf lacht; mooie plaatjes maken van half sneeuw en half werkelijkheid. Dan lijkt het alsof het dorp Goïngarijp een lichtpunt is in een koude wereld. De meeste huizen zijn er van een nieuwe generatie, het geheel straalt bijna. Een vriendelijk dorpje in een gure wereld. TEKST EELKE LOK // FOTO'S ORANGE PICTURES

Sistra Rijpkema en Hammy Wijnja treffen we aan de grote tafel van Sistra. Daar waar zomers bed-and-breakfest toeristen eitje peuzelend uitkijken over de watertjes waaraan alle huizen vrijwel staan. Goïngarijp is een watersportdorp. Lang een vergeten hoekje. Daar aan de zuidoostkant van de Goïngarijpster Poelen, schuin onder het Sneekermeer. De zeilende toeristen trokken zich terug in Sneek of Langweer. Heel langzaam is het hoekje huizen dat er al sinds de 13e eeuw stond, vermeerderd tot een dorp van 260 inwoners. Met watersportvoorzieningen, zoals zeilschool, bootverhuur, watersporthotel en een mooie jachthaven. De toeristen hebben Goïngarijp gevonden.

50+ Sistra en Hammy zitten in de activiteitencommissie van Goïngarijp. De belangrijkste commissie daar. Want als je het over leefbaar

wilt hebben, dan hangt dat enkel af van de activiteiten die er gezamenlijk georganiseerd worden. Over huizenbouw, school, voorzieningen en winkels maken ze zich al lang niet meer druk. Er komen weinig meer mensen dan die 260. Ook niet minder, want elk leeg huis wordt redelijk snel weer gevuld. De jeugd houden ze er ook niet. Ze halen de schouders op. “Wy binne in 50+ doarp.” In die wetenschap zijn ze zelf, net als de meeste anderen, in Goïngarijp komen wonen. Je weet dat het klein is, je weet dat er weinig voorzieningen zijn. ”No ja, wy ha noch in lytse biblioteek, hear”. “En in bouwbedriuwke.” Maar ze lachen er schuin bij, als ze dat zeggen. Leefbaar is voor hen veel meer: ‘Hoe gaan we als Goïngarijpsters met elkaar om?’ Een aantal jaren geleden werd de activiteitencommissie opgericht om daar gestalte aan te geven. Die commissie heeft niet stilgezeten. De dames hebben het over een vlaggenontwerpwedstrijd die er was. Over een feest en reünie bij het 100-jarig bestaan van Plaatselijk Belang. Een wetterwilledei, heel Goïngarijp en een dagje met elkaar uit varen. Barbecues. Een viswedstrijd. Creatieve workshops. Winterfair. En een dag met allerhande ouderwetse activiteiten, zoals op een boerderij alles bekijken, het

HAMMY WIJNJA

aantrekken van oude Friese kostuums, in de goede volgorde, en het bakken en ruiken in een bakkerij.

DORPSROUTE En een wandelroute door het dorp. Daarbij bijvoorbeeld vertellen waarom het restaurant ‘De Klokkenstoel’ heet en dan doorlopen naar de echte klokkenstoel; één van de oudsten die nog in Fryslân staat. Het (activiteiten-)werk breidde zich zelfs uit met allemaal projecten. Daarvoor werden dan weer allerhande werkgroepen in het leven geroepen. Eenmalig vrijwilligerswerk, daar krijg je nog wel mensen voor. Als de sneeuw weg is, dan even alles klaarmaken en dan kan iedereen zijn ‘wille’ beleven aan bijentuin, fruitbomentuin, bloementuin, kindermoestuin, vleermuisbunker en een zwaluwenwand. En Plaatselijk Belang? “Ja, dy sliepe no. Nee, dy binne hartstikkene tefreden, sa’t alles giet.” Dat moet ook wel, want ook Plaatselijk Belang heeft ‘leefbaar’ als opdracht in het vaandel staan. Een mooi voorbeeld daarvan was een project wat de activiteitencommissie kortgeleden heeft afgesloten: ‘Buurtbakkie en Tabletpret’.

SMÛK Ouderen hebben moeite met het behandelen van de moderne apparatuur. Noodzakelijk in de huidige samenleving. Dus nodig je die mensen uit en probeert hen er bij een kopje koffie gezamenlijk over te laten praten. Er was ook een begeleider en het bleek dat de Goïngarijpsters veel wilden leren. Het werd tenslotte een zware cursus, één keertje in de week.

SISTRA RIJPKEMA

Het was een pilot. Naderhand constateerden ze dat het misschien beter een maandelijkse cursus had kunnen zijn. Het moet gezellig blijven naast het leerzaam zijn. Bij een bakje koffie horen wat wifi eigenlijk is. “Wy binne der foar om de sfear yn it doarp te ferbetterjen.” Het andere woord voor leefbaarheid is ‘smûk’. “Leefbaarheid moat smûk wêze.” Veel activiteiten doet Goïngarijp samen met Terkaple en Akmarijp. Zo heeft Terkaple een soos waaraan veel Goïngarijpsters meedoen. “En foar de jongerein hoeve wy net safolle te dwaan, want dy ha it al fiersten te drok.” Voorzichtig buigen Hilly en Sistra zich over een advertentiefolder van Streekwurk. Een oproep om je activiteiten te melden, dan kun je eventueel geld krijgen uit het Iepen Mienskipsfûns Fryslân. “Mar eins hoeve wy net safolle. Wy dogge alles mei elkoar, dan by dy yn ‘e hûs en dan by dy. Kostet neat.” Ze zouden misschien straks geld kunnen krijgen voor de apps die ze hebben ingevoerd in Goïngarijp. Voor alle activiteiten een appje. De Goïngarijpsters kunnen er na de Tabletpret aan meedoen. ”Mar wy wolle ek ien ha, sa fan: Ik moat nei De Jouwer, kin ik moarn mei ien meiride?” We hebben het meest verse appje van de activiteitencommissie ook nog even mogen inzien. ‘Zondag snerttocht’. Hopelijk lag de sneeuw er nog.

GROOTdeFRYSKEMARREN.NL GROOTdeFRYSKEMARREN.NL

LIFESTYLE TIPS & TRENDS SPECIALISTEN UIT DE FRYSKE MARREN GEVEN HUN KIJK OP DE LAATSTE TRENDS OP HET GEBIED VAN BEAUTY EN ETEN.

SAMEN (-) WERKEN Wanneer iemand bij mij in de salon komt met het doel om zijn of haar huid te verbeteren, is dat een programma, wat je samen aan gaat. Wat voor de één een huidprobleem is, hoeft voor de ander niet belangrijk te zijn. Door bij aanvang van de behandeling te starten met een intakegesprek kom ik erachter, wat de wensen zijn of eventuele problemen waar de klant vanaf wil. Dat kan zijn: acne (puistjes), overbeharing in het gezicht, een rode huid (couperose), pigmentvlekken, het verminderen van littekens, het tegengaan van huidveroudering of het verminderen van lijntjes/ rimpels of een (hele) droge huid. Samen maken we een behandelplan, gericht op preventie en resultaat. Je krijgt van mij altijd een eerlijk advies. Met de huidverbeterende producten van Medik8 en Idun Minerals, die bewezen effectief zijn, zet de klant de behandeling thuis voort. Dat noem ik samenwerken. Op deze manier valt er een prachtig resultaat te behalen. FETTJE BAJEMA Schoonheidsspecialist, eigenaresse Fettje’s Beautysalon

En dat is nou zo mooi aan mijn vak. Iemand stralend de deur uit zien gaan!

Samen op de bank Heerlijk toch, met dit winterse weer lekker samen op de bank. Een bank is best bepalend voor je interieur. Wil je een andere bank aanschaffen, let dan op het volgende.

• E en bank lijkt in de winkel vaak kleiner

dan in je eigen woonkamer. Meet de bank in de winkel goed op. Ga thuis meten of de bank daadwerkelijk past. Dit kun je doen door de grote van de bank met tape of kranten op de vloer na te maken.

• E en bank op hoge poten lijkt minder

ruimte in te nemen dan een bank die direct op de vloer staat.

• Hoe zit je op de bank, of lig je misschien liever? Wil je een relaxbank, kies dan een

dieper model en kies voor zachte kussens. Lig je veel op de bank, dan is een hoekbank of bank met chaise lounge een goede optie. Wil je juist een actieve zit? Ga dan voor een stevigere bank met een kort zitgedeelte en iets hoger op de pootjes.

• L et ook op kleur. Een neutrale bank combineert makkelijker en kun je meer kleur geven door er sierkussens op te leggen.

RINSKE LOK-JEPMA - Interieurstylist, eigenaar Rinske Interieurstyling

SAMEN EEN GLAS RODE WIJN?

Laat jezelf voorlichten bij Natuurwinkel Joure of lees het boek: ‘De Plantparadox’ van Dr. Steven Gundry (verkrijgbaar bij Natuurwinkel Joure).

Na ‘Dry January’ toch weer ‘wijnen’? Een glas rode wijn is naast het samen gezellig drinken ook nog eens een gezonde optie. Met mate uiteraard. En dat zou best eens kunnen lukken nadat je de voordelen van geheelonthouding hebt ‘geproefd’ in januari.

Rode wijn bevat meer plantenstoffen zoals taninne en resveratrol. De laatste heeft een antioxidanten- en ontstekingsremmende werking. Gezond? Ja! Met mate rode wijn drinken kan de kans op hart- en vaatziekten verkleinen, het HDLcholesterol verhogen en hersenafname door ouderdom vertragen. In de biologische variant wordt geen gebruik gemaakt van chemische bestrijdingsmiddelen of kunstmest. Het bevat geen conserveringsmiddelen

en ook het gebruik van sulfiet is beperkt. Sulfiet ontstaat van nature bij vergisting van druiven en draagt bij aan een langere houdbaarheid. Daarom wordt het bij reguliere wijnen vaak toegevoegd. Biologische wijnen bevatten minder sulfiet en zijn daarmee levendiger van geur en smaak; ze geven een betere weerspiegeling van de unieke eigenschappen van de omstandigheden waarin de druif is verbouwd. Een lekkere biologische wijn is er al vanaf € 4,99 bij Natuurwinkel Joure.

HIEKE KAMMENGA & JOHANNA STRIKWERDA - Natuurwinkel Joure

&FIT

GEZOND

NUMMER 02 • 2019

MAALTIJDEN AAN HUIS: BEREID MET ZORG EN AANDACHT

“In een handomdraai heb ik een gezond gerecht op tafel” Veel mensen genieten van maaltijden (aan huis) van Antonius Maaltijdservice. Zo ook meneer Wiersma uit Ysbrechtum: “Het eten is overheerlijk!”

Fietsen zonder tegenwind in het Antonius Ziekenhuis Op een aantal afdelingen vind je in het Antonius Ziekenhuis het zogeheten ‘fietslabyrint’. Dit hulpmiddel is bedoeld om patiënten meer te laten bewegen. “Daardoor krijgen ze een betere conditie en meer spierkracht. Dat leidt tot minder functieverlies en een vlotter herstel”, vertelt fysiotherapeut Corine Adamse.

Wat is het? “Het fietslabyrint is een interactief fietsconcept. Het systeem bestaat uit een groot beeldscherm en een daaraan gekoppelde bewegingstrainer. Tijdens het trappen stippelt de gebruiker zelf een route uit.”

Waarom? GEMAK Sinds enige tijd krijgt de heer Wiersma (85) vijf keer in de week een maaltijd thuis bezorgd. Dit werd in gang gezet nadat een verpleegkundige van het Antonius Ziekenhuis hem vertelde over het gemak van voedingsrijke maaltijden aan huis. “Ik was meteen enthousiast. Nu heb ik in een handomdraai een gezond gerecht op tafel zonder te koken. Ook hoef ik veel minder boodschappen in huis te halen”, aldus de voormalige boer. In de ochtend wordt de maaltijdbox gebracht. “Ik maak vaak een praatje met de vriendelijke maaltijdbezorger.”

STREEKPRODUCTEN De lievelingskost van de oud-klok-

kenluider van Tjalhuizum is de Hollandse pot. “Vaak kruis ik op de menulijst rode kool of wortels met aardappelen en vlees aan.” Het verbouwen van groente en fruit is zijn hobby .”Rode bieten, boontjes en aardappelen vind je in mijn eigen groentetuintje. Hier eet ik ook graag van.” Dat de maaltijden van Antonius Maaltijdservice worden bereid met producten uit de streek spreekt hem dan ook aan. Op de overige dagen dat meneer Wiersma zelf achter het gasfornuis staat, maakt hij graag postro. “Dit recept doet me aan vroeger denken. Ik maak het met bakmeel, karnemelk, vet en een beetje stroop”, besluit Wiersma enthousiast.

Wilt u ook maaltijden aan huis? Neem contact op met Thuishotel, telefoon: 0515 -46 12 34 of mail: info@ thuishotel.nl Of word vrijwillige maaltijdbezorger! Heeft u een positieve en enthousiaste instelling, een rijbewijs en auto? Neem contact op met Thuishotel via info@ thuishotel.nl of 0515-46 12 34.

“Patiënten zijn gemiddeld maar zeven tot acht minuten per dag actief tijdens een ziekenhuisopname. Inactiviteit leidt tot verlies van spierkracht en conditie. Door zoveel mogelijk in beweging te blijven, kun je functieverlies voorkomen.”

Voor wie? “In principe kunnen alle patiënten gebruikmaken van het fietslabyrint. Bij twijfel vindt er overleg plaats met de fysiotherapeut of arts. Het systeem is ook geschikt voor mensen in een rolstoel. Als fysiotherapeuten instrueren en begeleiden wij de gebruikers.”

Welke routes zijn er? “Het fietslabyrint biedt talloze fietsroutes om te verkennen. Er zijn virtuele routes door het centrum van Sneek, Joure en Heerenveen, maar ook ‘uitstapjes’ naar Leeuwarden en Groningen zijn mogelijk. Het systeem omvat eveneens tochtjes door Parijs en New York.”

Wat vinden patiënten ervan? “Vanaf de proefperiode in 2017 zijn gebruikers heel enthousiast en dat blijkt ook uit de cijfers. Het fietslabyrint wordt namelijk twintig keer zo vaak gebruikt als de traditionele hometrainer.”

DOOR WEER EN WIND

HOE TROTSEERT THUISZORG HET WINTERWEER? Onlangs veroorzaakte de eerste sneeuw in Nederland spekgladde wegen. Veel mensen gingen uit voorzorg de deur niet meer uit. Dat gold niet voor de medewerkers van Thuiszorg Zuidwest Friesland Als het echt winters weer wordt, volgt Thuiszorg Zuidwest Friesland het protocol ‘Extreme weersomstandigheden’. Routes en zorgtijden worden aangepast, zodat cliënten in een bepaalde buurt achter elkaar zorg krijgen. Dankzij de nodige voorzorgsmaatregelen én een flinke dosis improvisatievermogen van de medewerkers krijgen de cliënten van Thuiszorg Zuidwest Friesland de nodige zorg, in weer en wind!

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

NIEUW SENIORENCOMPLEX BALK GAAT GAASTERLÂNHÛS HETEN Dit jaar wordt het oude gemeentehuis in Balk verbouwd tot appartementencomplex voor ouderen. De inwoners van Balk en omgeving mochten meedenken over een naam voor het nieuwe complex. Het wordt ‘Gaasterlânhûs’, bedacht door Riem en Anke Sprik.

“Een mooie herinnering aan de geschiedenis”

“In de Balkster Courant las ik de oproep om mee te denken”, vertelt Anke. “Ik heb wel iets met het gebouw. Vroeger ging ik er naar de peuterspeelzaal en later heb ik jarenlang in het gemeentehuis gewerkt. Toen ik ’s avonds bij mijn moeder ging eten, begonnen we gelijk te brainstormen.” Riem vult aan. “Zelfs de Friese woordenboeken kwamen op tafel. Al snel hadden we een lijstje met namen naast ons bord liggen. Uiteindelijk hebben we acht verschillende namen ingestuurd.”

De geschiedenis van de naam was ook voor Riem en Anke de reden om deze naam in te sturen. “Het gebouw is als laatste gebruikt als gemeentehuis. De naam ‘Gaasterlânhûs’ is een mooie herinnering aan deze geschiedenis.” Moeder en dochter zijn blij met de nieuwe bestemming van het oude gemeentehuis. “Er is zeker vraag naar. De omgeving vergrijst. Het is mooi dat ouderen op leeftijd in Balk kunnen blijven wonen.”

De prijsvraag was uitgeschreven door zorgorganisatie Patyna. Er kwamen meer dan honderd ideeën binnen. Een onafhankelijke jury, met daarin onder andere een nieuwe bewoonster, koos voor de naam ‘Gaasterlânhûs’. “Gaasterlân is van oudsher de naam van de gemeente”, vertelt Petra de Groot, teamleider bij Patyna. “Het is herkenbaar in de regio. We vonden het belangrijk dat deze naam niet verloren zou gaan. Bovendien komen de nieuwe bewoners niet alleen uit Balk, maar uit de hele regio.”

De verbouw is inmiddels begonnen. Naast de achttien appartementen komt er een privétuin en een gemeenschappelijke ruimte voor ontmoeting en activiteiten. Zo nodig kunnen de bewoners een beroep doen op de thuiszorg, die door Patyna geboden wordt. De planning is dat het complex eind dit jaar wordt opgeleverd. Er zijn nog enkele appartementen vrij. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Petra de Groot via petra.degroot@patyna.nl.

WONEN MET EEN PLUS

Het Gaasterlânhûs is een nieuw huisvestingsconcept binnen zorgorganisatie Patyna. “We willen met dit concept een veilige woonomgeving creëren voor ouderen”, vertelt Petra de Groot. “De bewoners huren niet alleen een appartement, ze kunnen ook rekenen op zorg en ondersteuning wanneer dat nodig is. Bijvoorbeeld als het schoonmaken te zwaar wordt, als contacten leggen en onderhouden moeilijk wordt, sociaal actief blijven in de omgeving niet meer lukt. Of als men dagelijkse verzorging nodig heeft. Dat is wonen met een plus.” Enkele uurtjes per week is er een gastvrouw aanwezig in het Gaasterlânhûs. “Zij kent de nieuwe bewoners goed en is de verbinding met het dorp Balk. Wil een bewoner in het weekend bijvoorbeeld naar het voetbal, maar lukt dat niet meer zelfstandig? Er is vast een dorpsbewoner, die wil ondersteunen. Of houdt iemand van bridgen? Misschien is er een bridgeclub in de buurt.”

Petra de Groot (links) overhandigt een dinerbon en een bloemetje aan Riem en Anke Sprik. Moeder en dochter bedachten samen de naam Gaasterlânhûs.

De Ferfanger, even vrijaf voor de mantelzorger

FOTO: KARIN NIJDAM

Wanneer je langdurig zorgt voor een zieke of gehandicapte partner, ouder, kind, vriend of buur, dan ben je mantelzorger. De zorg vraagt tijd en energie, waardoor de eigen vrije tijd er wel eens bij inschiet. Om de zorg in de thuissituatie vol te houden, is regelmatige ontspanning erg belangrijk.

Orchideeënhoeve

Elvera Jansen licht de mogelijkheden toe

U kunt hiervoor een beroep doen op de vrijwilligers van De Ferfanger (voorheen Stand-by) van Miks welzijn. Zij vervangen de mantelzorger in de thuissituatie. Door vervangende mantelzorg houden mantelzorgers de zorg beter vol. Elvera Jansen coördineert de vrijwilligers en vertelt enthousiast over de inzet van De Ferfanger. “De belangrijkste vraag waar we ons op richten luidt: ‘Hoe ondersteunen we de mantelzorger op maat?’ We doen ons best om mantelzorgers (structureel) te ontlasten, voor maximaal een dagdeel in de week. Na de intake zoeken we een vrijwilliger en kijken of het klikt. We bieden hulp op maat, dus afhankelijk van de vraag zoeken we naar een passende oplossing. Zo is er bijvoorbeeld een vrijwilliger die iedere donderdagmiddag - na een kop koffie samen - de krant voorleest aan een meneer, zodat zijn vrouw kan gaan volksdansen.” Een ander voorbeeld: “Soms is het ook fijn voor een mantelzorger om de handen vrij te hebben, om een boek te lezen of een middag alleen te zijn. Een van onze vrijwilligers gaat dan wandelen of winkelen met de verzorgde, zodat de mantelzorger tijd voor zichzelf heeft.”

Vlak voor de kerstdagen kwam er een bijzondere hulpvraag binnen. “De dochter van een ouder echtpaar vertelde over haar vader. Hij zingt bij een mannenkoor en kan eigenlijk alleen maar aanwezig zijn bij de repetities. Zingen tijdens een optreden lukt vaak niet, omdat dit meer tijd en voorbereiding kost en meneer dus langer van huis is. Dankzij de hulp van de dochter en een enthousiaste vrijwilliger van De Ferfanger heeft meneer met drie Kerstconcerten mee kunnen zingen. Met een gerust hart ook nog, want mevrouw was in goede handen. Prachtig toch?”

HEEFT U RUIMTE IN UW HART EN AGENDA? En wilt u zo nu en dan of regelmatig een mantelzorger vervangen? Of wilt u gebruik maken van de diensten van De Ferfanger? Neem dan contact op met Miks welzijn via telefoonnummer (0513) 414 593 en vraag naar Elvera Jansen of Francien Bekius, coördinatoren Mantelzorg.

NUMMER 02 • 2019

TEKST EN FOTOGRAFIE INGRID VAN DAMME

WAT DE MANTELZORGMAKELAAR KAN BETEKENEN VOOR JE LEVEN

“DANKZIJ CHANTAL KAN IK WEER JONG ZIJN”

Als mantelzorgmakelaar helpt Chantal Hoevers Prins mantelzorgers en zorgvragers om de zorg goed in te regelen. Ze treedt op als hun belangenbehartiger naar de veelal bureaucratische instanties toe. Vanuit Sneek voert ze haar eigen praktijk onder de naam Mantelzorgzaken. Sinds een paar maanden helpt ze Vera (23), die door haar aandoening zeer beperkt is in haar energie. Chantal weet uit eigen ervaring wat het betekent om mantelzorger te zijn. De afgelopen vijftien jaar zorgde ze voor diverse familieleden en nog steeds verleent ze mantelzorg aan haar moeder, die intensieve zorg nodig heeft. Als mantelzorger liep ze geregeld tegen allerlei muren op. “Je loopt aan tegen complexe regelgeving en moet behoorlijk assertief zijn om dingen geregeld te krijgen. Mij gaat dat toevallig goed af, maar dat geldt niet voor iedereen. Mantelzorg hou je alleen op een goede manier vol wanneer de balans tussen werk, privé en zorg goed is. Daarom is het zo belangrijk dat mantelzorgers ontzorgd worden. Dat motiveerde mij om drie jaar geleden de post-HBO opleiding tot mantelzorgmakelaar te volgen en mijn eigen praktijk te starten.”

‘DANKZIJ CHANTAL’ Wat de hulp van een mantelzorgmakelaar kan betekenen, ondervindt de 23-jarige Vera Mulder. Achteneenhalf jaar geleden kreeg Vera buikgriep. Ze knapte niet op na een paar dagen, maar kreeg last van extreme vermoeidheid en veel pijn in haar hele lichaam. Haar uiteenlopende klachten worden geschaard onder de noemers fibromyalgie, het chronisch vermoeidheidssyndroom en het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS). Een sluitende diagnose ontbreekt. Haar ziekte

“DE DANKBAARHEID VAN FRISSE LUCHT, TERWIJL HET VOOR ONS ZO NORMAAL IS OM EVEN EEN FRISSE NEUS TE HALEN”

heeft veel impact op haar leven.

me niet elke dag om naar buiten te gaan, ook niet elke week. Maar het feit dat ik weer zelfstandig naar buiten kan, bij vrienden langs kan gaan, is geweldig. Mensen die me in een scootmobiel zien, vinden me misschien zielig, maar ik straal van trots dat ik weer alleen naar buiten kan.”

Vera: “Mijn opleiding Docent Theater heb ik moeten opgeven. Ik woon gelukkig zelfstandig en krijg veel hulp van vrienden en mijn ouders, maar ik kan mijn huishouding niet zelf runnen, en ik heb allerlei voorzieningen nodig zoals onder andere een hulp in de huishouding, een rolstoel en een douchestoel.” Allemaal zaken die Chantal als mantelzorgmakelaar voor haar regelde. Daarnaast begeleidt Chantal haar bij de gesprekken met instanties zoals de gemeente, het gebiedsteam en het UWV. Vera: “Achter bijna alles wat voor mij geregeld is, kan ik de woorden ‘Dankzij Chantal’ plaatsen. Met de beperkte energie die ik heb, is het voor mij onmogelijk dit zelf allemaal te doen.”

VIJF VERSCHILLENDE ZORGWETTEN Want het goed inregelen van zorg blijkt vaak een hele klus, waarbij mantelzorgers en de zorgontvangers te maken krijgen met een doolhof aan weten regelgeving. Chantal: “Er zijn maar liefst vijf verschillende zorgwetten en het komt vaak voor dat mensen bij het aanvragen van zorg en/ of hulpmiddelen een beroep moeten doen op verschillende wetten. Geen wonder dat mensen door de bomen het bos niet meer zien! Als mantelzorgmakelaar heb ik niet alleen kennis van de betreffende wetten, maar ook van de verschillende beleidsterreinen. Ik kijk, welke hulp of voorziening het beste bij iemand past en weet vervolgens direct bij welk loket ik moet zijn. Voor mantelzorgers en zorgvragers is het een hele opluchting dat ik hen hierbij kan ondersteunen.”

WIE BETAALT DE MANTELZORGMAKELAAR?

“JE LOOPT AAN TEGEN COMPLEXE REGELGEVING EN MOET BEHOORLIJK ASSERTIEF ZIJN OM DINGEN GEREGELD TE KRIJGEN” FRISSE LUCHT ALS CADEAU Vera is jong en kampt met vermoeidheidsen pijnklachten, die combinatie wordt niet altijd even serieus genomen bij instanties. Vera: “Ook daarin is Chantal een geweldige steun voor mij. Zij zegt gewoon: ’Inderdaad, ze is jong, maar dat betekent niet, dat ze zich aanstelt of dat het daardoor minder erg is.’ Vanaf het eerste moment was er vertrouwen tussen ons en is ze naast me gaan staan.” Onlangs regelde Chantal een scootmobiel voor Vera: “Dat is echt fantastisch, frisse lucht is voor mij echt een cadeau. Het lukt

Er zijn verschillende manieren om de mantelzorgmakelaar te bekostigen. Steeds meer zorgverzekeraars hebben de mantelzorgmakelaar opgenomen in het aanvullende pakket. Ook via het vrij besteedbare deel van de PGB, de gemeente en soms de werkgever, is financiering mogelijk. Vera krijgt de mantelzorgmakelaar deels vergoed door de zorgverzekeraar, een deel betaalt ze zelf. “Mijn inkomen is natuurlijk bescheiden, maar ik vind het helemaal niet erg om een deel zelf te moeten betalen. Chantal heeft zoveel voor mij geregeld, dat is het meer dan waard.”

‘IK KAN WEER VERA ZIJN’ Vera deelt haar verhaal graag met de buitenwereld: ”Ik schaam me nergens voor. Dit kan iedereen overkomen, alleen is het nu toevallig mijn verhaal. Ik laat graag zien hoeveel een mantelzorgmakelaar in zo’n situatie voor je leven kan betekenen. Aan de buitenkant lijkt mijn leven misschien op dat van een 80-jarige. Ik kijk liever naar het positieve: door alles wat Chantal voor mij geregeld heeft, kan ik weer jong zijn, kan ik weer Vera zijn.” Meer informatie: www.mantelzorgzaken.nl

deFryskeMarren // GEZOND&FIT

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

BOS- EN deFryskeMarren MEERZICHT UIT OUDEMIRDUM

START BOUW NIEUWE ZORGAPPARTEMENTEN

“Ik wil gewoon graag die specialistische zorg in de mooiste omgeving, op de mooiste plek! De drie appartementen die we nu gaan bouwen, zijn bijvoorbeeld voor mensen die vaak in bed liggen. Wat is het dan fijn, dat je vanuit je bed het land over kan kijken. Je ziet de paarden lopen, hoe mooi is dat. Voor hetzelfde geld lig je in een ziekenhuisbed met dezelfde zorg en volgens is het nog veel goedkoper”, zegt directeur Debby Nota van Bos- en Meerzicht uit Oudemirdum, daar waar excellente zorg wordt geboden onder het adagium van ‘zeggen wat je doet en doen wat je zegt’. “Oh zeg ik dat wel vaker? Ik vind dat ook heel belangrijk!”

BETTY VERTELT OVER HOE HET IS OM TE LEVEN MET AUTISME.

HET LEVEN DOOR DE OGEN VAN BETTY

Betty Jellesma is een pittige dame van 39 jaar oud. Het eerste wat opvalt is haar hippe bril. Hierachter schuilen een paar pientere ogen. Betty heeft twee zussen en een broer. Vader en moeder Jellesma hebben de kinderen met liefde grootgebracht. Met heel veel structuur. Hierdoor weet Betty pas sinds een paar jaar dat zĳ autisme heeft. Zodra ze begint te vertellen vult de ruimte zich met woorden. Hé autist!

Nota laat enthousiast de tekeningen zien van de drie appartementen waarvan de bouw in het voorjaar zal starten. “De palliatieve zorg zal steeds vaker thuis plaatsvinden, het specialistische verpleegkundige werk wordt voor een deel van de artsen overgenomen. Bij ons gaan drie medewerkers naar een congres over palliatieve zorg, dat is geen toeval. Wij hebben hier mensen die op dit vlak ontzettend leergierig zijn. Ook in Bos- en Meerzicht zijn bewoners die terminaal zijn en door onze mensen verzorgd worden. Uiteraard onder diensttijd, maar er zijn er ook die zeggen ‘als ik vrij ben, mag ik dan ook wel komen?’ Met andere woorden ze willen het in hun ‘eigen tijd’ wel doen, omdat ze het laatste stukje van iemands leven waardig willen begeleiden en verzorgen.”

worden behandeld. Het is veel goedkoper en in een huiselijke sfeer herstellen mensen eerder dan in een ziekenhuis setting. Daarmee onderscheiden we ons zeker van andere zorginstellingen. Er zijn niet veel zorgondernemers die eigen aanbestedingen hebben, eigen afspraken hebben met zorgverzekeraars en zorgkantoren, zoals wij dat hebben. Wij voldoen binnen een bepaald kwaliteitskader aan de normen als het gaat om deskundigheid en zorg die je moet leveren. Wij werken samen met het ziekenhuis in Sneek, met de specialist ouderen geneeskunde van Patyna; we hebben een heel netwerk van deskundigen om ons heen. Wij hebben daarbij de coördinatie van wat wij zelf uitvoeren en wat we een andere partij laten doen in samenspraak met ons.”

Nota ziet dat de complexiteit van zorg ook binnen Bos- En Meerzicht is toegenomen en zij speelt hier op in door personeel passende opleidingen te laten volgen. Investeren in opleidingen en personeel is dan ook zeker een speerpunt. “Door de krapte op de arbeidsmarkt probeer ik mensen die ambitie tonen te binden en te boeien. Ik vind dat de ouderenzorg hip en boeiend moet zijn!”

De nieuw te bouwen zorgappartementen zullen passend zijn in het landschap en de mensen die nu al in Bos- en Meerzicht wonen zullen ook qua uitzicht geen last hebben van de units die aan elkaar gebouwd gaan worden. Verbinding is daarbij het uitgangspunt, maar allemaal met een eigen ingang, een eigen woonkamer. Het zullen ook geen hoge appartementen worden en er is ook aan duurzaamheid gedacht, waarbij er geen gas komt maar vloerverwarming. Het hele dak komt vol met zonnepanelen.

SPECIALISTISCHE ZORG “De drie te bouwen appartementen zijn units, zorgappartementen waar mensen tijdelijk kunnen verblijven. Mensen die uit een ziekenhuis komen of in een thuissituatie zitten waar de zorg steeds ingewikkelder wordt, krijgen hier dan de verpleging. We noemen dat de eerstelijnszorg; daarmee voorkomen we dat mensen in een ziekenhuis moeten

DUURZAAM

Kortom Bos- en Meerzicht is toekomstgericht in meerdere opzichten!

Voor meer info: www.bosenmeerzicht.nl

Ze heeft een autisme spectrum stoornis. Oftewel: ze is een autist. Dat woord wordt vaak gebruikt als scheldwoord voor mensen die niet ‘normaal’ zĳn. Maar dat wil Betty juist wel. Ik wil wél normaal zĳn. Ik wil er wél bĳ horen. Maar ik kan dat gewoon niet. Niet zo goed als anderen, vertelt Betty. In haar geval kan ze goed focussen op één ding. En heel veel feiten onthouden. Haar hersens verwerken informatie in een ander tempo. In een andere volgorde. Hierdoor kan het soms wat langer duren voordat ze iets snapt. Maar dat zegt niks over haar intelligentie. Of over die van andere mensen met autisme. Betty zegt vol overtuiging: “Iemand met autisme is niet dom.”

Liever geen label

Een paar jaar geleden vroeg iemand bĳ Empatec of ze autisme had. Dat zette haar aan het denken. Ze liet vervolgens onderzoek doen. Door een specialist. De diagnose was inderdaad autisme. Voor Betty niet echt een verrassing. Puzzelstukjes vielen op hun plek. Ze is grootgebracht in een gezin met veel structuur. Hierdoor heeft ze goed leren functioneren. En is haar autisme nooit zo opgevallen. Aanvankelĳk wilde ze geen label opgeplakt krĳgen. Maar daar heeft ze nu vrede mee; het is nu eenmaal zo. Ze kan er niks aan veranderen.

De buitenwereld

Structuur is belangrĳk. Betty werkt in de kantine van Empatec in Sneek. Meestal doet ze werk dat ze kent. En soms doet ze iets nieuws. Dan zet ze de dingen eerst in haar hoofd op een rĳtje. En gaat dan alsnog aan de slag. Dit kost soms wat tĳd. Maar daardoor kan ze beter werken. Met goede begeleiding kan iemand met autisme prima werken in een team. Betty merkt dat veel mensen daarmee worstelen. Niet goed weten hoe ze met haar om moeten gaan. Ze verwacht niet dat mensen zich inlezen. Anderen hoeven zich zeker niet aan te passen aan haar. Het is nu eenmaal zo dat autistische mensen iets anders zĳn. Maar wat ze heel graag zou willen is het gesprek aan gaan. Over autisme. En dát is waar Empatec het voor doet…..Het maakt niet uit wie je bent of wat je doet. Empatec kĳkt naar wat mensen wél kunnen. Begeleidt mensen. En waardeert mensen zoals ze zĳn.

NUMMER 02 • 2019

THERAPEUTE MARLOES MIJNEN UIT JOURE BEHANDELT MET ELECTRO-ACUPUNCTUUR

“IEDER MENS HEEFT EEN ENERGIEVELD” ‘Trek je schoenen maar uit en neem plaats op de stoel”, nodigt therapeute Marloes Mijnen uit Joure me uit. Een stoel staat klaar in de ligstand. Ik sta middenin een witte kamer. Aan de muur hangen allemaal posters en certificaten. Ik heb me eigenlijk helemaal niet goed ingelezen in wat electroacupunctuur inhoudt, realiseer ik me. TEKST EN FOTOGRAFIE ALBERT BOUWMAN

SYSTEEMBLOKKADES Maar gewoon over me heen laten komen, dan. “Wat ik zo meteen ga doen, is je meten. Dit doe ik bij je handen en voeten”, legt Marloes Mijnen uit. “Daar zitten alle meridiaan-punten die ik kan uitlezen. Aan de hand van de scores die zo meteen zichtbaar worden op dit apparaat en die ik invul in de lijst, kan ik zien of jij systeemblokkades in je hebt.” Marloes Mijnen is therapeute bij Praktijk Natuurlijker Wijs uit Joure. Ik zie het apparaat dat de meting moet doen, links van me. Ik zie dat het verbonden is met twee goudkleurige staven. Op het apparaat is een balk zichtbaar met een verdeling van 0 tot 100. Marloes pakt de twee staven en maakt ze schoon. “Ik doe dit altijd waar de klant bij is, zodat die ziet, dat ze schoon zijn. Dit is erg belangrijk, want als ze niet schoon zijn, meet ik deels de resultaten van de vorige patiënt”, zeg ze.

HET ZIJN VAAK FYSIEKE KLACHTEN Haar patiënten bestaan uit mensen die binnenkomen met allerlei verschillende hulpvragen. De meesten zijn ziek, maar dit hoeft niet. Ook mensen die het gevoel hebben vast te lopen, worden door haar behandeld. “Heb jij ook een hulpvraag?”, vraagt Marloes. Ik moet even denken. Het zal toch wel zo zijn, dat ik ook iets heb? Mijn leven is toch niet perfect? In seconden scan ik mijn leven,

op zoek naar waar ik tegenaan loop. “Het zijn vaak fysieke klachten”, helpt Marloes. In 2007 heb ik vijf maanden gebackpackt. Soms voel ik nog pijnscheuten in mijn nekwervels. Waarschijnlijk is de zware rugtas te belastend geweest. Dit is even het enige wat ik zo snel kan verzinnen. Het lijkt me een beetje een dom antwoord, maar ja. Ze kijkt me niet vreemd aan, nadat ik haar mijn hulpvraag heb gegeven. Blijkbaar komen hier meer backpackers. Terwijl ik de schone staven in mijn handen heb, pakt Marloes een soort van pen. “Hiermee ga ik al jouw punten langs en ik begin bij je handen.” Het kriebelt een beetje wanneer ze ermee op een van mijn vingers prikt. Het apparaat begint te piepen. Een lichtje loopt van 0 en eindigt ergens in de buurt van de 50. “Zolang je ergens tussen de vijftig en de zeventig zit, is het goed.” Ze vult de score in op haar blad. En zo gaan we verschillende punten langs. Het apparaat meet hoe het is gesteld met de energievoorziening van mijn meridianen. Deze zijn energetisch verbonden met mijn organen. Gek, denk ik bij mezelf. Een klein puntje in mijn pink meet gewoon of mijn darmen het goed doen.

HEEL CRUCIAAL, DE DARMEN “Heel cruciaal, die darmen”, zegt Marloes. “Mensen die met een keizersnede zijn geboren, scoren hier vaak lager. Reden is, dat ze niet door het geboortekanaal langs de anus van hun moeder ter wereld zijn gekomen. Ze zijn daarom niet in aanraking geweest met die bacteriën. Tegenwoordig weten artsen dat die bacteriën nodig zijn voor een goed De biotensor links van de boeddha.

immuunsysteem en smeren daarom kort na de geboorte wat ontlasting onder de neus van het kind.” Voor een moment vergeet ik dat ik in de stoel zit en zie het beeld voor me van een baby met ontlasting onder zijn neus. De volgende piepjes halen me weer terug naar het moment. Lang niet alle scores zitten bij mij tussen de vijftig en zeventig. Er zitten er zelfs een paar tussen, die eind dertig scoren. Het heeft iets te maken met de energietoevoer naar mijn zenuwen en organen. Nadat we mijn handen hebben gedaan, moet ik mijn sokken uitdoen. Ik heb mijn teennagels gelukkig net een paar dagen geleden geknipt. “Ik denk, dat jij een tekort hebt aan vitamine D. Dit is vaak zo bij mensen met een donkere huid, ogen en haar. Jij bent waarschijnlijk een houttype. Mensen worden ingedeeld in zes elementen: water, vuur, aarde, lucht, hout en metaal.” Dat ik in de categorie hout val, vind ik wel fijn. Ik mag graag klussen en met hout bezig zijn, dus er valt wat voor te zeggen.

MISSCHIEN HEB JE WEL EEN VIRUS De scorelijst is ingevuld. Er mankeert mij wel het een en ander. Mijn lever, nieren, darmen, longen en lymfe kunnen beter functioneren. “Misschien heb je wel een virus dat nog niet tot uiting is gekomen”, zegt Marloes. Ik vraag me af hoe handig het is om bij interviews mezelf als hoofdpersoon te nemen.

Gelukkig zijn er makkelijke oplossingen. “Ik raad je aan naar een manueel therapeut te gaan die je in een paar minuten kan helpen. Dit helpt gelijk bij het herstel van je rugklachten.” Marloes raadt me verder af spuit-deo en tandpasta met fluor te gebruiken. “Omdat je moeite hebt met ontgiften, kunnen deze stoffen zich stapelen in je lichaam, waardoor je klachten kunt ontwikkelen.” De scores wijzen verder uit dat bepaalde middelen die zij heeft, in mijn voordeel kunnen werken om mijn meridianen weer in balans te brengen. “Aanpassing van voeding zal je helpen, maar het gebruiken van deze middelen ook.” Niet ieder middel past bij iedere persoon. Een biotensor, een energetisch testmedium, wordt ingezet. “Hiermee kan ik de middelen bij je testen. Ieder mens heeft een energieveld, ofwel aura. Zo kom ik erachter wat bij jou past.” Ze legt haar hand op mijn been en vraagt aan de biotensor of ze me mag testen. De tensor begint heftig te knikken. “Het is prima, ik kan jou meten”, zegt ze vervolgens. Ze geeft me een middel dat ik moet vasthouden. De tensor wordt gevraagd of dit het middel is, wat ik nodig heb. Nu begint ie opeens te schudden. “Dat dacht ik al, dit past niet bij jou.” Na een paar keer gevraagd te hebben met afwisselende middelen in mijn handen, is Marloes erover uit. Er zijn drie middelen, die ik kan bestellen om mezelf weer in balans te krijgen. Op weg naar huis bedenk ik hoe wonderlijk het is, dat zo’n tensor dit kan voelen, wat ik nodig heb.

deFryskeMarren // CULTUUR&UITGAAN

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

“SKILDERJEN IS SJEN!” deFryskeMarren

YT OSINGA UIT OUDEMIRDUM, FIJNSCHILDER VAN MODERNE STILLEVENS

Lagere schoolvriendinnen wisten een halve eeuw geleden al, dat hun klasgenootje Yt geweldig mooi kon tekenen. Zelf had ze er geen flauw idee van, of dat ook zo was. Nu, vele jaren later, lijkt Yt Osinga daar nog altijd aan te twijfelen. Toch wel een beetje gek voor een vrouw die ondertussen het ene na het andere fraaie schilderij maakt. Hoogste tijd voor een nadere kennismaking met Yt Osinga-van der Veer uit Oudemirdum, fijnschilder van moderne stillevens. TEKST HENK VAN DER VEER // FOTO'S DURK OSINGA

Yt Osinga-van der Veer (1955) is getrouwd met Durk en moeder van twee volwassen dochters. “Ik tink net, dat ik sûnder skilderjen kin”, bekenet ze, “want as ik fjirtjin dagen op fakânsje bin, dan wol ik nei hûs, dan bin ik bang dat ik it net mear kin, dat it net mear slagget. Sa’n desimbermoanne, as it lang tsjuster is, is gjin goeie tiid foar my. Ik skilderje allinne mar by deiljocht. Fijn, dat it no wer wat ljochter wurdt. Gelokkich rin ik deis in kilometer as acht, krekt ek fanwege it sitten foar de skildersezel, ik moat beweging ha. Ik besykje my safolle mooglik op in skilderij te fokusjen, safolle mooglik by dysels te kommen. Wat dy boeit, dat op it doek sette en net wat Jan, Piet en Klaas freget fan: ‘Soesto dat even meitsje wolle?’ Nee, dat sit der net foar my yn. In oar moat de komposysje ek net foar my meitsje. Ik bin in modern realist. Skilderjen is sjen. Leare om te sjen. Dat is it. Skilderjen is net allinne skilderjen. It is eins allinne mar sjen. Ik wol de ienfâld sa realistysk mooglik werjaan; omdatst altyd skilderst, sjochst op in oare wize nei dingen as trochsneed. Ik bin fokust op wat ik sjoch; dat wol ik sjen litte, sadat it dan opfalt. De foarm en de kleuren, wêrfan’t ik troch de wite tinten sjarmeard bin.”

PASSIEVOL Yt Osinga praat passievol over haar hobby. Maar mag je het schilderen nog een hobby noemen, als je drie tot vier dagen per week achter de schildersezel staat of zit? Dan is het toch veel meer dan alleen een liefhebberij? Wie het werk van de inwoonster uit Oudemirdum ziet, kan niet anders dan tot de conclusie komen dat de schoolvriendinnen van vroeger er al aardig kijk op hadden! Wij zelf vinden Yt Osinga in elk geval een werkelijk uitsteken-

om het talent te ontwikkelen. Een schriftelijke cursus tekenen is dan niet voldoende, weet Osinga uit eigen ervaring.

de schilderes. Dat brengt ons meteen bij de vraag, hoe er hier in Friesland tegen haar werk wordt aangekeken. Yt Osinga: “It is wol goed, mar earlik sein, binne de minsken yn Fryslân net sa keunstminded. Se hawwe der ek fuort net jild foaroer. Ik moat it net fan de trije noardlike provinsjes ha. De minsken yn it westen lûke earder de beurs foar keunst as hjir yn it noarden.”.

GALERIES EN BEURZEN Het werk van Yt Osinga wordt verkocht door galeriehouders, waarbij Galerie Lauswolt in Beetsterzwaag

altijd een belangrijke galerie voor haar was. Nu de eigenaar van de galerie op leeftijd komt en het iets kalmer aan gaat doen, heeft Yt een nieuwe galerie voor haar werk gevonden. “It is no sa’n fyftjin jier lyn dat myn wurk fia galery Lauswolt op ’e ferskillende keunstbeurzen kaam, sa as yn Utrecht, Breda en Amsterdam, bij de realistenbeurs. De galery’s stâle it wurk fan de keunstners dy’t sy ha, dan út op sa’n beurs. Doe hong ik samar neist de bekende skilder Henk Helmantel, dat oerkomt dy dan ynienen. Foar my doe in hiele oare wrâld. Sa stadichoan stean ik der no wol oars yn, ik bin it no wend, omdat wy al jierren op dy beurzen stean. Sa’t ik al sei, gean ik no mei myn nije galery, Galery Honingen út Gouda, wêr’t ik hiel wiis mei bin, nei de keunstbeurzen yn ús lân en gelokkich wurde myn skilderijen net allinne yn Nederlân ferkocht, mar binne der ek al wurken nei it bûtenlân gien. Dizze galery hat allinne mar realistysk wurk. Fierders haw ik noch in galery yn it easten fan ús lân, Galery A-quadraat yn Vorden en yn Amsterdam, Galery Art Fusion, flak by de Arena. It giet dus goed...”

LEERMEESTER OLAV VAN OVERBEEK “Mar it leit my eins hielendal net om sa te praten”, zegt Yt Osinga dan bescheiden. Voordat Osinga, ooit werkzaam in de zorg en later als tandartsassistente, de status van een gewaardeerd fijnschilder kreeg, is er natuurlijk wel het een en ander aan vooraf gegaan. Talent is uiteraard een eerste vereiste, en dat was er dus op de lagere school al, maar dan moet er nog wel iets gebeuren

“Nei dy skriftlike kursus haw ik letter acht lessen bij Piet Kingma út Balk folge, mar dat hold doe wer op. Omdat ik mear woe, haw ik my oanmelden foar de avond mavo, dat bestie doe noch. Mei in hiele groep minsken fan ferskillende leeftiden ha wy doe de kursus ‘avond mavo tekenen en kunstgeschiedenis’ folge. Op in gegeven momint hâldt de groep op te bestean. Doe bin ik sels útein set en ha ferskillende materialen brûkt, sa as inkt, pen, kleurpotlead, do moatst it allegear trochrinne. Uteinlik is pasteltekenjen oerbleaun, mar ik woe dochs ek wol mei oaljeferve oan’e gong en ik haw keunstskilder Olav van Overbeek út Ysbrechtum frege om my weiwiis te meitsjen yn oaljeferve. Ik krige doe les yn modeltekenjen fan him. Hy stjoerde my troch nei ien dy’t ferstân hie om mei oaljeferve te skilderjen, mar it waard gjin súkses. At ik dan wat makke hie en ik liet dat de folgjende kursusjûn sjen, dan sei er: ‘No moat de kwast der noch even trochhinne’. No, dat wurke net, ik hie dat fijnsinnige folle mear. Lang om let kaam ik dochs bij Olav telâne en hij waard myn learmaster.” Ondertussen heeft Yt Osinga haar eigen atelier en werkt zij met veel plezier als gewaardeerd professioneel fijnschilder van moderne stillevens. Wie haar werk wil zien, op haar site www.ytosinga.nl is veel moois te bewonderen.

NUMMER 02 • 2019

TWAALF BEROEPEN EN DERTIEN TEKST EN FOTO’S WIM WALDA

TEKST HENK VAN DER VEER // FOTO'S JOHAN BROUWER

BENNO PEN UIT JOURE

In de werkkamer van wethouder Jaap van Veen van de gemeente Heerenveen hangt een schilderij, waarin vier verschillende landschappen geïntegreerd zijn tot een geheel. Alleen een kenner zou de verschillende landschappen, van de streken die een belangrijke rol hebben gespeeld in het leven van de VVD-wethouder, herkennen. Minder moeite zouden ze hebben met de identiteit van de schilder, niet in de laatste plaats omdat het schilderij duidelijk gesigneerd is, door Benno Pen. Maar ook zonder dat signatuur is de stijl van Benno Pen herkenbaar aan de geraffineerde manier waarop hij de vier landschappen naadloos in elkaar over heeft laten vloeien. De 82-jarige aimabele Benno Pen uit Joure staat dan ook bekend als een uiterst begaafd reproductieschilder.

De aanleiding tot het schilderij was een bezoek van de Feanster wethouder Jaap van Veen aan een ‘Boerebrulloft’ in Herema State. Daar werd hij opmerkzaam gemaakt op kunstschilder Benno Pen uit Joure. Het één leidde tot het ander en uiteindelijk werd de Jouster schilder gevraagd om aan de hand van een handvol zwartwit foto’s uit verschillende levensstadia van Van Veen en diverse kenmerkende elementen uit de onderscheiden regio’s, een schilderij te maken.

EEN BIJZONDER KIND EN DAT WAS HET… Benno Pen werd geboren op 31 januari 1937 in een boerderijtje aan de Nieuweweg 21 in het gehucht Spanga, in Weststellingwerf. Hij had drie zussen en twee broers. Benno bleek een bijzonder kind. Op vijfjarige leeftijd al bespeelde hij het orgel van de Apostolische kerk en leerde hij zichzelf gitaar- en diverse andere instrumenten bespelen. De jaren dertig van de vorige eeuw waren zware jaren, gevolgd door de diepzwarte periode van de Tweede Wereldoorlog. Desondanks heeft Pen een diepgewortelde liefde voor de streek, zoals in veel van zijn schilderijen terug is te zien. “Ik had nauwelijks besef van de ernst van de oorlogsjaren. Mijn vader was als een spin in het web verweven met het verzet en sluisde veel onderduikers uit de Noordoostpolder, waar hij uitvoerder was, naar ons huis om ze aan te laten sterken en dat was gevaarlijk omdat er NSB-ers bij ons in de buurt woonden.” Benno was, net als nu nog steeds het

geval is, een prater en verhalenverteller. Om het risico van ontdekking van de onderduikers te verkleinen, werd besloten om de toen ongeveer zes jaar oude Benno een tijdje onder te brengen bij zijn opa en oma, die in een klein huisje woonden in Vierhuis aan het Tjeukemeer. De logeerpartij duurde ongeveer twee jaar, zodat Benno naar de Lagere School ging in Rotsterhaule en pas na de oorlog terugkeerde naar Spanga.

BORDSCHILDERING VOOR STRAF Op de lagere school was het één keer per week feest, wanneer tekenen op het rooster stond. De prachtige kleurpotloden en het maagdelijk witte papier oefenden een niet te stuiten aantrekkingskracht op hem uit. Hij bleek bovengemiddeld begaafd. Waar andere leerlingen bij kwajongensstreken met hun neus tegen de muur in de hoek moesten staan, werd Benno verplicht om een krijttekening op het schoolbord te maken. Mooier dan meester Peetsma dat kon. Dat was het begin van een hobby-carrière, waarmee hij zelfs internationaal bekendheid verwierf. In 1950 kwam Benno van school en ging hij bij zijn vader ‘in het riet’ werken. Riet was toen een goedkope dakbedekking en het verschafte werk aan vele handen. Benno’s vader was een

van de grotere riethandelaren in het noorden en Benno werd zijn rechterhand. Hij genoot van het vak, de natuur en de vele verhalen die hij hoorde over de streek. In het voorjaar ‘in het riet’ en in de zomer als landarbeider bij boeren uit de omgeving. Aanvankelijk reed hij dagelijks op zijn fiets naar Gaasterland, waar hij werkte, maar al snel maakte de fiets plaats voor een Mosquito bromfiets. En nadat hij op zijn achttiende vlot achter elkaar de rijbewijzen ABCD en E had gehaald, reed hij achtereenvolgens op een Indian en een Harley Davidson. Maar Benno was ervan overtuigd dat het nuttig zou zijn om op school wat bij te leren, zodat hij ’s avonds naar de handelsavondschool toog.

INSTRUCTEUR VAN ALLES WAT RIJDT Na zijn diensttijd, waarin hij in Eindhoven onder meer de opleiding tot rijinstructeur aan de Rij- en Tractie School (RTS) volgde en later in ’t Harde alle andere militaire voertuigen aan zijn instructeurspapieren toevoegde, ging hij weer aan de slag in de rietvelden en leerde hij zijn latere vrouw Jetty kennen. Op 28 september van het jaar 1959 beloofden zij elkaar eeuwige trouw. Sinds die tijd wordt de naam Jetty, weliswaar op vernuftige manier gecamoufleerd, aan al zijn latere schilderijen toegevoegd. Door zijn grote gedrevenheid voor zijn werk raakte hij op 22-jarige leeftijd overspannen en werd het tijd om naar een andere werkkring om te kijken. Dat werd het hoofdbureau van politie aan de

Elandsgracht in Amsterdam, maar aangezien het thuisfront daar niet echt gelukkig mee bleek, was zijn carrière als politieagent van korte duur. Hij kwam in dienst als buschauffeur en instructeur bij Salland NV in Deventer en later in Emmeloord, waar hij in zijn vrije uurtjes tevens rijwielhersteller en muziekleraar was. Zeven jaar later maakte hij een rigoureuze overstap. Hij werd uitvaartverzorger en haalde en passant in de avonduren zijn papieren om dat ook in het buitenland te mogen en

deFryskeMarren // CULTUUR&UITGAAN

PLEZIERIGHEDEN

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

deFryskeMarren

TEKST HENK VAN DER VEER // FOTO'S JOHAN BROUWER

gewikkeld in oude dekens. “De schrik sloeg mij om het hart,” vertelt hij met een brede glimlach en pretoogjes. “De mooiste plekjes waren al bezet, de schilderijen prachtig uitgelicht. Ik werd met meewarige blikken bekeken en ik zag ze denken: ‘Wat moet die provinciaal hier met zijn doekjes’. Uiteindelijk vond ik een afgelegen donker hoekje waar ik mijn werk kon ophangen. Het leek in het niets te verdwijnen. De verbazing was dan ook groot toen ik tot winnaar werd uitgeroepen van de ereprijs.” Daarna was zijn naam als vooraanstaand reproductieschilder gevestigd.

EPICENTRUM VAN CREATIEVE ONTPLOOIING In 2003, na zijn pensionering, besloten Benno en zijn vrouw Jetty te verhuizen naar Joure, waar de blokhut achter de woning het epicentrum werd van zijn creatieve veelzijdigheid. Hij bouwde antieke treinen in miniatuur na, restaureerde diverse schepen, bouwde modelschepen, maakte kleine stoommachines, beschilderde klokken en voerde restauraties uit aan schilderijen. Dat bleek de opmaat om het schilderen met olieverf weer op te pakken en veelal prachtige landschapstaferelen of onderdelen daaruit op het doek te zetten. “Daarmee krijg je veel meer diepte en sfeer in je schilderijen dan in een aquarel”, legt hij uit. Daarbij liet hij zich vaak leiden door de werken van oude meesters. “De manier waarop zij, vooral Rembrandt, met licht werkten, is uniek. Maar altijd heb ik aan mijn schilderijen iets nieuws toegevoegd en niet te vergeten - weliswaar mooi verborgen - de naam van mijn vrouw Jetty.”

aanvankelijk de tekenpen en later de schilders-penselen (weer) ter hand nam. De eerste keer tijdens een vakantie op de camping waar hij een schetsboek en een set kleurpotloden van ze kreeg. De passie voor tekenen op een groot wit vel papier kwam als het spreekwoordelijke duveltje uit het doosje, hetgeen resulteerde in een groot aantal vakantietekeningen.

kunnen doen. Via diverse betrekkingen in de uitgeverswereld belandde hij uiteindelijk als hoofd exploitatie bij de Firma Hoekstra Krantendrukkerij, waar daarnaast ook zijn creatieve talent als illustrator niet zelden werd benut op krantenpagina’s.

HET WAS DE SCHULD VAN DE KINDEREN Pen’s kinderen waren er tot tweemaal toe voor verantwoordelijk dat hij

De tweede keer stelden ze hem voor de uitdaging om een grote kleurplaat in te kleuren. Benno ging de uitdaging met plezier en volle overgave aan. Langzaam maar zeker werd inkleuren schilderen en werd waterverf vervangen door olieverf op jute of linnen, met als finishing touch een mooie lijst. Zijn nationale doorbraak beleefde hij na een expositie in Heerde, waarna er paginagrote artikelen en interviews in de landelijke pers verschenen. In 1984 resulteerde dat in een uitnodiging om deel te nemen aan de Nationale Repro Salon in het prestigieuze American Hotel in Amsterdam, een expositie van de beste reproductieschilders van Nederland. Waar andere schilders aan kwamen zetten met hun schilderijen zorgvuldig verpakt in kratten, had Pen zijn drie doeken

Toch was het niet een en al rozengeur en maneschijn in het leven van Benno en Jetty. Tot driemaal toe werd er kanker bij hem geconstateerd en evenzovele malen overwon hij met de steun van vrouw, kinderen en vrienden deze verschrikkelijke ziekte. Die gebeurtenissen konden echter niet in de schaduw staan van het verlies van zijn 51-jarige zoon, een van zijn vier kinderen, aan een hartstilstand. “Mijn ziektes heb ik overwonnen, maar het verlies van een kind is met geen pen te beschrijven. Ik was een periode tot niets in staat, zelfs niet tot schilderen.” Toch pakte hij de draad weer op en zijn werk trok de aandacht van Gerben Wijnja uit Tjerkwerd, die hem voorstelde zijn tekeningen en schilderijen te bundelen. Het resulteerde in 2017 tot het boek ‘Uit het schildersatelier van Benno Pen’, waarin naast de tekeningen en schilderijen ook de verhalen van de kunstschilder werden opgetekend. Museum Joure wijdde ook een expositie aan hem. Nog steeds is Benno Pen elke dag vroeg uit de veren om te werken aan zijn nieuwste creatie. Zijn drive? “Als anderen van mijn werk genieten, geniet ik mee.”

SLECHTE ADEM? BLIJF ER NIET MEE RONDLOPEN! We hebben allemaal weleens last van een slechte adem. Bijvoorbeeld bij het opstaan in de vroege ochtend, na het drinken van alcohol of het eten van sterk gekruid voedsel. Een keer goed tandenpoetsen is meestal afdoende om de onaangename geur te verjagen. Halitose, de medische term voor mondgeur, kan echter ook chronisch zijn.

Hardnekkig taboe Veel mensen met een slechte adem schamen zich, zonderen zich af en blijven ermee rondlopen. Weer anderen weten niet van zichzelf dat ze een slechte adem hebben. Het bijzondere is namelijk dat je het zelf niet ruikt! Andere mensen ruiken die onaangename geur natuurlijk wel, maar durven er meestal niks van te zeggen. Slechte adem blijkt kortom nog steeds een hardnekkig taboe. Dat is jammer, want in vrijwel alle gevallen is mondgeur heel goed te verhelpen.

Goede mondhygiëne is de oplossing De oorzaak van een chronisch slechte adem ligt in 90% van de gevallen in de mond (en niet in de maag, zoals veel mensen nog altijd denken). Het kan gaan om een ontsteking van het tandvlees, aanslag op de tong of het uitdrogen van de mond. Goede mondhygiëne is hier de oplossing. Doe dit door tweemaal daags het gebit te poetsen, de ruimte tussen tanden en kiezen met een tandenstoker, rager of flosdraad te reinigen en aanslag van de tong met een tongschraper te verwijderen.

Andere oorzaken Door tenminste anderhalve liter vocht per dag te drinken, voorkomt u het uitdrogen van de mond. Ga daarnaast verstandig om met alcohol, eet gezond en gevarieerd en stop vooral met roken. Soms heeft een chronisch slechte adem andere oorzaken zoals een ontsteking van de neus of neuspoliepen, een aandoening van de keelamandelen, suikerziekte of (nog zeldzamer) een slecht sluitende sluitspier tussen slokdarm en maag. In die gevallen zijn, naast een goede mondhygiëne, andere maatregelen nodig.

Heeft u last van chronisch slechte adem? Bespreek uw problemen met uw tandarts of bezoek het speciale halitosespreekuur van de tandarts of het ziekenhuis. De tandarts of specialist kan u helpen om de oorzaak van de mondgeur te achterhalen en het probleem gericht aan te pakken.

t s o P k n a r F

Frank Post heeft al meer dan 25 jaar ervaring als tandarts-implantoloog en is eigenaar van Kliniek Tandheelkunde Sneek, gezondheidscentrum Simmerdyk. Belangrijke specialismen zijn behandelingen onder volledige narcose, angstpatiënten, implantologie, parodontologie en uitgebreide esthetische gebitsrenovaties.

WWW.TANDARTSSNEEK.NL

deFryskeMarren // SPORT deFryskeMarren

PLOEGLEIDER EN VOORMALIG MARATHONSCHAATSER BERTJAN VAN DER VEEN UIT JOURE

“DE AMBITIE IS OM ELKE WEDSTRIJD MEE TE RIJDEN VOOR DE OVERWINNING” Met een verrekijker tuurt Bertjan van der Veen over de grote sneeuwvlakte bij de Weissensee in Oostenrijk. Met het blote oog zijn er aan de horizon enkele zwarte puntjes waar te nemen, maar met de verrekijker worden de puntjes ineens individuen die zich voortbewegen. Zonder iets te zeggen, hangt Van der Veen de verrekijker weer rond zijn nek en loopt verder door de sneeuw, richting een prachtig geprepareerde ijsvloer van zeker twintig centimeter dik. Scheuren door de vorst, maar zeker ook van de schaatsers, verraden intensief gebruik. De puntjes die daarnet nog zo ver weg leken, schieten ineens voorbij. “Mooi groepje”, laat hij zich ontvallen. Als even later ook het peloton voorbij is gereden, loopt de oudmarathonschaatser weer rustig verder. Naar het volgende punt waar ‘zijn rijders’ voorbijkomen. TEKST JAN VAN LOON

“IK WIST METEEN DAT HET KLAAR WAS.” In 2010 stond de toen 41-jarige Bertjan op het natuurijs van het Schildmeer. Als luxe knecht had hij een belangrijke rol binnen de formatie van Jillert Anema. Schaatsers als Jorrit Bergsma, Bob de Vries en Arjan Stroetinga profiteerden van zijn vakmanschap, sleurwerk en tactische beslissingen. “Ik was natuurlijk niet meer één van de jongsten, maar deze rol kon ik nog prima aan.” Op 29 december 2010 veranderde dat. “We reden een klassieker op het Schildmeer in Groningen. De 1e Ronde van Duurswold. Het peloton brak bijna vanuit de start in verschillende stukken. Ik zat geen moment in de eerste groep en kon dus ook niks doen voor mijn ploeg. Mijn ploeggenoten zaten daar wel en uiteindelijk wonnen we de wedstrijd met Jorrit Bergsma. Iedereen was blij en opgetogen, maar ik deelde de feestvreugde niet. Ik had geen rol in het succes. Ik wist meteen dat het klaar was en daarna besloot ik dat het genoeg was geweest. Na

dat seizoen ben ik gestopt.”

EEN LEVEN NAAST HET SCHAATSEN Van der Veen verdween na het seizoen dat hij stopte niet uit de schaatswereld. “Toen ik bij Jillert aangaf dat ik er mee wilde stoppen, wilde hij me graag behouden voor de ploeg. Hij vroeg me of ik hem wilde helpen bij zijn teams in het langebaan- en marathonschaatsen. Het was een kans die ik niet kon laten lopen. Ik had die ambitie namelijk wel, maar zou dat liever doen als ik één of twee seizoenen afstand had kunnen nemen. Dan zou ik wellicht met een andere blik naar het schaatsen kijken. Maar als je de kans krijgt bij de beste marathonploeg en één van de beste langebaanploegen ter wereld, zeg je niet zo gemakkelijk nee.” Er is ook nog een leven naast het schaatsen. Bertjan van der Veen zette samen met zijn vrouw een nieuw bedrijf op in design meubels, onder de naam ‘Bryck. “We doen dat nu al weer zes jaar en zitten met ons bedrijf in het oude pand van Douwe Egberts. Daar hebben we een showroom en magazijn. Mijn vrouw ontwerpt de meubels zelf en we gebruiken voor de productie Nederlandse fabrikanten en dat gaat eigenlijk erg goed. De meubelen worden niet alleen via Nederlandse winkels verkocht, maar ook in het buitenland.” Daarnaast werkt de ex-schaatser ook nog twee dagen in de week bij het ROC Friese Poort in Sneek.

FOTO: SCHAATSPELETON.NL

Op datzelfde ijs in Oostenrijk reed Van der Veen zelf ook vele jaren als wedstrijdschaatser. Niet onverdienstelijk, want de Jouster won in 2006 de Alternatieve Elfstedentocht. Van der Veen was geen veel-winnaar, maar als hij won, was dat vaak op indrukwekkende wijze. Zo werd hij op sterke, en vooral ook slimme wijze maar liefst driemaal Nederlands kampioen marathonschaatsen op kunstijs. “Ik wist destijds vaak wel dat ik niet de snelste was. Ik bedacht dan een plan hoe ik toch kon winnen”, zegt de bijna 50-jarige oud-marathonschaatser. Hij slaagde daar dikwijls in en met die bagage rolde hij na zijn actieve carrière meteen het ploegleiders-vak in met niemand minder dan Jillert Anema als zijn mentor.

ZELF ERGENS AAN BOUWEN Na een zestal seizoenen onder de hoede van Jillert Anema besloot Van der Veen dat het tijd was voor een nieuwe uitdaging. “Het is niet zo dat ik meer op de voorgrond wil treden, of uit de schaduw wil stappen of zoiets. Daar ben ik het type niet voor, maar ik wilde wel graag zelf meer verantwoordelijkheden. Zelf ergens aan bouwen.”

Bertjan als coach geconcentreerd langs de baan.

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

Leo van der Plaat

Lokaal FNV - De Fryske Marren

ERFRECHT VOOR JONG EN OUD? Lokaal FNV De Fryske Marren organiseert een thema bijeenkomst over erfrecht. Het erfrecht bepaalt wat er gebeurt met het vermogen van een overledene: de erfenis. De wet onderscheidt twee manieren om erfgenaam te worden: volgens het wettelijk erfrecht of bij testament bepaald. Gastspreker is mr. W.I. van der Land van Notariskantoor mr. A.J. Nicolai te Balk. Tijdens de lezing is er ook gelegenheid om vragen te stellen. Door de gewijzigde (belasting-)wetgeving en het onderwerp ‘schenking ten tijde van leven’, is deze middag/ avond niet alleen voor oudere, maar beslist ook voor jongere FNV-leden bijzonder interessant! Om zoveel mogelijk mensen (FNV lid of niet) in de gelegenheid te stellen om dit veel gevraagde onderwerp bij te wonen, worden er twee bijeenkomsten gehouden. De toegang is gratis. In de zaal is plaats voor ca. 100 personen. Mocht de zaal onverhoopt vol zijn, dan krijg je van ons apart bericht.

Bertjan van der Veen in actie als marathonschaatser

THEMA BIJEENKOMST ERFRECHT Woensdag 27 februari 2019 Middag: 14.00-16.00 uur, inloop 13.30 uur. Avond: 19.30-21.30 uur, inloop 19.00 uur. Zalen Unitas, Omloop 1, Sint Nicolaasga. FOTO: MARTIN DE JONG

succesvol was, dit jaar het Open Nederlandse kampioenschap. Alle grote ploegen, inclusief de ploeg van Jillert Anema, werden verslagen. “Het gaat dit seizoen gewoon heel goed en we zaten al een aantal keren in de buurt. Dat heb ik de rijders ook steeds voorgehouden. Hoewel we een ploeg uit de subtop zijn in het marathonschaatsen, kunnen we de topploegen verslaan. Dat bleek in Oostenrijk en met het ONK hebben we een hoofdprijs te pakken.” Voor Van der Veen is de nationale titel op het Oostenrijkse natuurijs een bevestiging van het goede werk. Hij wil echter meer. “Ik ben, maar dat geldt evenzeer voor de sponsoren en sporters, ambitieus. De ambitie is om elke wedstrijd mee te rijden voor de overwinning. Op natuurijs benaderen we die ambitie nu, maar op kunstijs zeker nog niet.

Nederlands kampioen marathonschaatsen op 2 januari 2005 in Alkmaar.

Nadat Van der Veen aangegeven had dat hij zou vertrekken, kwam er al snel een telefoontje van zijn zwager Piet Hylkema. “Het zijn korte lijntjes natuurlijk”, lacht Van der Veen. “Piet Hylkema was - en is nog steeds - ploegleider en trainer bij de ploeg van Bouwselect en wilde mij graag naast hem ‘erbij’ hebben. Ik hoefde niet lang na te denken en inmiddels zitten we al weer in het tweede seizoen.” Het contrast met de grote ploeg van Anema, die op meerdere fronten actief is, en de marathonploeg van Bouwselect was enorm. “Bij Jillert was het budget het veelvoudige van dat bij Bouwselect en was nagenoeg iedere schaatser prof. Bij Bouwselect hebben we te maken met jongens die moeten werken, naar school gaan of andere ver-

plichtingen hebben naast het schaatsen. Dat vergt een andere aanpak, zo leerde ik al snel. De puzzel die gelegd diende te worden, was daardoor soms erg ingewikkeld. De combinatie van werk, studie en sport moet goed worden gepland. Als marathonschaatser moet je tegenwoordig heel veel trainen als je een rol van betekenis wil spelen in de wedstrijden. Te veel zaken naast het schaatsen wil je er dan niet bij hebben omdat daar simpelweg geen tijd voor is.”

“HET GAAT GEWOON HEEL GOED” Onder de hoede van Jillert Anema leerde Van der Veen veel. “We trainden harder en meer dan alle andere schaatsers. Zeker in de beginjaren dat ik als assistent van Jillert werkte en dat zag je terug in de resultaten.

Niet alleen op het gebied van trainen leerde Bertjan van der Veen het meest van de succescoach, ook op het gebied van tactiek stak hij he één en ander op. En dat, terwijl Van der Veen zelf als rijder ook werd gezien als een tactische sterke rijder. “Als je een marathonpeloton hebt met allemaal goed getrainde sporters, is de allersterkste zijn of de allerbeste zijn niet altijd genoeg. Vaak niet zelfs. Je kunt wel een hele goede wielrenner zijn, maar als je alleen maar op kop fietst met alle andere fietsers in je wiel, dan rijden ze vlak voor de finish toch wel om je heen. Jillert weet dat als geen ander. Bij de teams van Jillert investeerden we enorm veel tijd in het maken van een wedstrijdplan. Elke rijder kreeg een taak bij het ingaan van de wedstrijd. Vele wedstrijdsituatie werden vooraf besproken en de rijders wisten altijd als ze het ijs op stapten, wat er van hun werd verwacht. Dat probeer ik nu de rijders binnen mijn ploeg ook mee te geven en hierin maken we mooie stappen.” Grote stappen zelfs, want één van zijn rijders won op de Oostenrijkse Weissensee, dezelfde plek waar Bertjan zelf ooit ook

WIJ HELPEN U MET UW VRAGEN! Voor al uw vragen over werk, ziekte en re-integratie, ontslag, pensioen en uitkering.

Lokaal FNV-DFM spreekuurlocatie Koornbeursweg 32 Heerenveen Dinsdag: 19.30 - 21.30 uur

Het FNV helpt u, Helpt u het FNV? ONZE OPENSTAANDE VACATURES 1. Voorzitter bestuur Lokaal FNV – DFM. Inhoudelijk leidinggeven aan de structuur van Lokaal FNV in De Fryske Marren. 2. Bestuursleden voor Lokaal FNV – DFM. Ondersteuning geven aan het bestuur voor adviezen over de WMO, de uitvoering van activiteiten voor de leden zoals de thema bijeenkomsten en de ledenbindingsavond. 3. Daarnaast zoeken wij ook mensen die met ons mee willen denken. Binnen onze afdeling verwelkomen wij graag nieuwe werkgroepleden.

Neemt u contact met ons op?

Lokaal FNVDe Fryske Marren

FOTO: SCHAATSPELETON.NL

FOTO: MARTIN DE JONG

We wonnen heel veel. Inmiddels is de concurrentie wel wakker geworden en zijn de verschillen in het peloton minder groot dan voorheen.”

Wil je hierbij aanwezig zijn? Stuur dan voor 20 februari 2019 een e-mail naar lokaalrkgroningen@fnv.nl of vul het antwoordformulier op onze website in.

Postadres: Telefoon: Email: Mart Bruggink van de schaatsploeg van Van der Veen, wint de Alternatieve Elfstedentocht 2019 op de Weissensee.

Website:

L. v.d. Plaat. Zuivelweg 12, 8536 VK, Oosterzee 06-82001269 lokaal.defryskemarren @vereniging.fnv.nl lokaalfnv.nl/regio/ de-fryske-marren

deFryskeMarren // SPORT deFryskeMarren

JOUKJE HAK UIT NIJEMIRDUM

HOE EEN PONYMEISJE EEN TALENTVOL AMAZONE WERD Joukje Hak, een dame van 36 lentes oud, is geboren in Lemmer en heeft tot haar 25ste met veel plezier in het vissersdorp aan de voormalige Zuiderzee gewoond. Dochter van de plaatselijke drogist. Ze komt na haar studie met haar vriend in Nijemirdum terecht en beoefent daar met grote passie de paardensport en dan in het bijzonder de dressuur. Grootde FryskeMarren zocht haar op en doet verslag van hoe een ponymeisje uit Lemmer een talentvol amazone op het Fryske hynder werd.

Joukje Hak gaat eerst naar de KWS, de basisschool in Lemmer, om vervolgens op het atheneum in Emmeloord te belanden. Na de middelbare school studeert Joukje agrarische bedrijfskunde aan de hogere landbouwschool van Dronten, nadat ze eerst al een jaar gewerkt heeft bij haar ouders in de drogisterij. Tijdens haar studie blijft de dochter van de drogist werken in de beide zaken van heit en mem Hak in Lemmer. Na haar afstuderen in 2007 gaat ze aan de slag in ‘het uitzendwezen’ waar ze nu nog werkt. Momenteel als manager bij Technicum. Ziehier de beknopte curriculum vitae van Joukje Hak, een ondernemende lady, bij wie we vandaag op bezoek zijn.

ALLEEN MAAR EEN PLAT DAK “We woonden boven één van de twee drogisterijen, heit en mem. mijn twee jongere broers en ik. Ik was zeker weten een paardenmeisje. Vanaf een jaar of zes zeurde ik al om een pony, iets wat mijn ouders maar gek vonden. Wij hadden tenslotte alleen maar een plat dak en dat was natuurlijk geen plek voor een pony. Na nog twee jaar doorzeuren mocht ik uiteindelijk op ponyrijles in Sondel, bij manege Noordlandia. Daar kwamen ook mensen uit Holland, die iemand zochten die voor vast op één van hun pony’s wilde rijden. Dat werk ik dus.”

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

FRYSKE HYNDERS Joukje komt door haar paard uiteindelijk in de wedstrijdsport terecht. Ze leert de wereld kennen van ‘It Fryske hynder’. Ze gaat eerst wedstrijden rijden voor de eigenaren van deze paarden en groeit uit tot een talentvolle amazone. Mannen als Jaap Boersma uit Oudega, inspecteur bij het Stamboek, en Jan van Dorp uit Oudemirdum maken graag gebruik van de talenten van Joukje Hak. Wij zijn niet allemaal kenners, en Joukje wil de leken onder ons best uitleggen, wat de verschillende niveaus inhouden. “We beginnen met, lekker makkelijk, de Beginners. De B staat voor basis, de B-rijders”, dan volgen de L voor licht, de M voor middel en de Z

ZZ ZWAAR KLASSE Dat de amazone uit Nijemirdum inmiddels mee doet in de ZZ Zwaar klasse zegt genoeg over het niveau waarop zij acteert. Tijdens wedstrijden in Emmeloord wint Joukje, die uitkomt voor de Hippische Sportvereniging Gaasterland, een fraaie eerste prijs. En tijdens het hoog aangeschreven Alrako Dressuur kampioenschap voor Friese paarden wordt ze met Lord Hof, afstammeling van Wobke 403, derde. Een uitstekende prestatie! “Ik heb Lord Hof nu ruim twee jaar en het is heel snel gegaan. Lord is als vijfjarige bij mij gekomen, waarna we in de M-klasse zijn

De paardensport is voor mij daarentegen een uitdaging, een coördinatiesport. Je moet heel scherp zijn, ik wil zelf altijd beter worden. Als een ander een hoger puntenaantal scoort, heb ik er geen buikpijn van. Als ik mijn

“Ik vond dat heel verdrietig, tranen met tuiten”, herinnert ze zich. “Gelukkig zeiden heit en mem tegen mij dat ik nu wel bewezen had dat mijn liefde voor paarden oprecht was en kreeg ik een paard van mijn ouders. Het was een KWPN paard (Koninklijk Warmbloed Paard Nederland - red.), een heel groot bruin exemplaar. Eigenlijk wat te groot, te veel en te sterk voor mij, maar ik was gewoon nog onwetend en zei: ‘dy fyn’k moai en dy wol ik ha’ en omdat heit en mem er ook geen verstand van hadden, kreeg ik dat paard. Het was wel een hele grote overgang van pony naar paard. Het grootste verschil is niet alleen de omvang,

maar het beweegt ook heel anders. Een pony is handig met veel dingen, hij redt je uit veel situaties, dat doet een paard niet.”

Joukje wil ook wel uitleggen, welke tak van paardensport zij precies beoefent: “In principe wil ik door middel van dressuur het paard oefeningen laten doen en dat moet dan gebeuren vanuit harmonie en ontspanning. Hoe eenvoudiger het lijkt, hoe beter dat de amazone het doet. Zo zijn er verschillende oefeningen in verschillende moeilijkheidsgraden.”

begonnen. We vlogen er zo door heen, daarna kwamen we in de Z1, Z2 , ZZ licht en hij loopt nu ZZ zwaar, het eerste niveau van de subtop, en we willen graag naar de Prix St. George, dat is de volgende stap”, vertelt Joukje. Ze zegt niet zonder paarden te kunnen. “Ik heb het hok wel eens leeg gehad. Ik ben er naar van, als er geen paard op stal staat! De paardensport is voor mij een ‘way of life’, ik ben er elke dag mee bezig. En dan te bedenken dat mijn vriend Caspar het mooi vindt dat ik een paard heb, waar hij ook wel eens op wil passen, maar de sport zegt hem verder niets. Als ik tijdens de wedstrijden in vol ornaat op het paard zit, met de blingbling op de cap en de laarzen, vergelijkt hij mij wel eens met een ekster!!

A PH

Bijna elke dag fietst Joukje op het fietsje vanuit Lemmer naar Sondel, twaalf kilometer heen en hetzelfde eind weer terug. Als ze een jaar of vijftien is, ‘matcht’ haar lengte niet meer met die van de pony, die dan ook verkocht wordt.

staat voor zwaar. Dan heb je ook nog ZZ licht, de laatste stap van de basissport. Daarna krijg je de subtop en in die categorie speelt de professionele sport zich af, waarin ik nu actief ben met mijn paard. Ik rijd tegenwoordig veel tegen profs.”

eigen doel maar bereik. Ik moet beter worden en mijn paard ook. Ik kan ook heel geëmotioneerd worden tijdens de paardenkeuringen. Als die oude Jasper 366 door de baan draaft, dan moet ik er van janken!” Tot slot, willen we weten, zou Joukje niet professioneel amazone willen worden? “Nee”, zegt Joukje Hak stellig, “daarvoor vind ik deze hobby veel te mooi. Dan krijg je met eigenaren te maken, die grote resultaten verwachten, terwijl ik nu van deze eigenaar carte blanche krijg en dat voelt goed!”

FOTO: RMPHOTOGR

FOTO: RMPHOTOGRAPHY

FOTO’S: INGRID TRUIJENS

TEKST HENK VAN DER VEER

deFryskeMarren // SPORT deFryskeMarren

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

CHALONG DE BRUIN, OUD-VOETBALLER VAN CVVO EN ONS SNEEK

“NIKS KAN HET KAMPIOENSJAAR IN DE HOOFDKLASSE OVERTREFFEN” Het had niets gescheeld of CVVO zou zijn gepromoveerd naar de eerste klasse. De derde plaats in het seizoen 2013/2014 zorgde voor een bloedstollende nacompetitie. De ploeg, op dat moment onder de leiding van oud- Leeuwarder en Zwaluwen-vedette Johan Wijnsma, verloor echter in de tweestrijd en bleef zodoende in de tweede klasse actief. Een van de sterkhouders van die succesvolle ploeg was Chalong de Bruin, die het seizoen daarvoor terug was gekeerd van ONS Sneek. De inmiddels in Sneek woonachtige Lemster blikt terug op zijn prestatieve tijd bij zowel ONS als CVVO. TEKST JOERI VAN LEEUWEN // FOTO LAURAKEIZERFOTOGRAFIE.NL

CVVO JEUGD

persoonlijk zwaar overtrokken.” Aldus de Lemster, die ook bekend staat met de fraaie bijnaam ‘Ping’.

“Ik heb mijzelf nooit als een groot talent gezien of als de beste van mijn team. We hadden gewoon een hele leuke ploeg met wie we jaar in, jaar uit, speelden en dat was met name erg gezellig. Dat we vervolgens ook nog eens veel wonnen, was natuurlijk extra leuk. Op dat moment heb ik nooit het idee gehad dat ik profvoetballer of zoiets zou kunnen worden. Totdat er ineens een uitnodiging kwam om mee te gaan trainen bij SC Cambuur. Dat vond ik erg leuk om te proberen, maar eerlijk gezegd kwam ik op alle fronten te kort. Van de term ‘op het juiste been inspelen’ had ik nog nooit gehoord op een training bij CVVO. Het werd uiteindelijk dus niets bij een profclub, maar daar heb ik niet lang van wakker gelegen”, zegt Chalong de Bruin.

THUIS

CVVO 1 Aan het eind van zijn jeugdjaren als voetballer kwam De Bruin ook bij CVVO in beeld als potentiële speler voor het eerste elftal. Hij speelde vervolgens een jaar bij de Lemsters in het eerste elftal. “In dat jaar ging het boven verwachting voor mijzelf. Ik had niet verwacht dat ik redelijk makkelijk op dat niveau mee zou kunnen komen. Dat dit wel gebeurde, was voor mij dus al mooi en vervolgens kwam ONS Sneek ook nog eens langs om te vragen of ik daar wilde komen spelen. Zij vonden mij blijkbaar talentvol. Het was iets, wat ik natuurlijk met beide handen aan greep.”

AANPOTEN Dat Chalong de Bruin vanuit Lemmer drie keer in de week naar Sneek moest rijden, deerde hem absoluut niet. “Ik heb in die periode veel met Ton Haarman gereisd, die ook bij ONS speelde. Een prachtige periode, waarin ik rustig werd gebracht en ook wel begreep dat ik er niet direct zou staan. Die eerste trainingen waren wel echt een kwestie van aanpoten. Het niveauverschil was behoorlijk groot en dan ook nog te bedenken dat er meer van je werd verwacht. Dat

Chalong in actie voor ONS Sneek. (foto: presentatiegids ONS Sneek 2008-2009)

was echt heel zwaar. Elke bal moest goed en wanneer je dat niet deed, dan hoorde je dat ook van jongens die al gepokt en gemazeld waren op het hoogste amateurniveau.”

WENNEN In het eerste jaar speelde de inmiddels 33-jarige De Bruin met name in het tweede elftal. “Daar had ik mij ook wel op ingesteld. Ik was jong, moest wennen aan het tempo, het spel dat ook anders was en daarvoor had ik speelminuten nodig. In dat eerste jaar heb ik echt enorm veel geleerd op de trainingen. Vergeet niet dat ik in die periode speelde met Nico de Jong voor mij op de positie van de buitenkant; een speler die op dat moment in de vorm van zijn leven verkeerde. Er was dus niet direct iets om op te eisen en ik was al lang blij dat ik op dat moment wel eens bij de selectie zat.”

HOOGTEPUNT

DIEPTEPUNTEN

In het tweede jaar van De Bruin werd ONS kampioen in de Hoofdklasse, op dat moment het hoogste niveau van het amateurvoetbal.

In de seizoenen daarna kreeg De Bruin een steeds groter wordend aandeel in het eerste elftal. “De sfeer was goed, we speelden op een goed niveau dus voor mij was er ook geen reden om weg te gaan. Daarbij speelde ik goed. Ondanks een degradatie, wat wel een dieptepunt was, was het voor mij fijn om zo hoog te spelen. Ik kreeg alleen een schorsing van de KNVB voor het gebruik van doping. Ik werd in de media zwaar veroordeeld met koppen als ‘ONS aanvaller gepakt voor drugsgebruik’ en dat stond ook doodleuk op de voorpagina van de krant die bij mijn ouders op de tafel van de kapsalon lag. Ze werden gevraagd naar hoe zij het vonden, dat hun zoon was gepakt. Natuurlijk is dan het kwaad al geschied en de schorsing van ONS was ook begrijpelijk. Het was alleen wel zo, dat het ging om een niet sportstimulerend middel. Ondanks dat het niet slim was, vond ik het

“Dat is wel echt het hoogtepunt in mijn carrière. Niks kan het kampioensjaar in de Hoofdklasse echt overtreffen op sportgebied. Als team was dat echt een hele grote prestatie waar ik graag aan terug denk. In feite is mijn inbreng niet erg groot geweest, ondanks dat ik dat jaar meer minuten maakte en regelmatig mocht invallen. We hebben elk jaar nog een reünie met die groep spelers, echt prachtig. In de strijd om het Landskampioenschap met de overige twee kampioenen van de andere Hoofdklassen, Rijnsburgse Boys en IJsselmeervogels was er enorm veel publiek. Die twee clubs waren beter, maar we hebben het echt goed gedaan met die selectie in de eindronde.”

Na zijn vertrek in Sneek verkaste de snelle aanvaller terug naar zijn oude club CVVO. “Een gevoel van thuiskomen, spelen met jongens met wie ik in de jeugd ook speelde. Dat het niveau anders was, wist ik van tevoren en daarin heb ik ook een bewuste weloverwogen keuze ingemaakt. In het eerste seizoen ging het eigenlijk heel erg goed, ik scoorde veel en we deden leuk mee in de tweede klasse. Het jaar daarna deden we het eigenlijk nog beter en speelden we nacompetitie om promotie naar de eerste klasse. Voor mij was dit wel een stuk lastiger, mede door een blessure aan mijn enkel. Dit was dan ook de reden dat ik uiteindelijk ben gestopt bij CVVO. Mijn lichaam wilde niet meer wat ik wilde en vervolgens was het dan ook niet moeilijk om die beslissing te nemen. Daarna ben ik eigenlijk een periode helemaal nergens meer wezen kijken als supporter. Het voetbal deed mij eigenlijk niets en ik miste het ook niet.”

VERWONDEREN Toen Chalong de Bruin in Sneek samen ging wonen met zijn vriendin Liann, begon hij ook weer met voetballen. “Het begon toch steeds meer te kriebelen om weer eens een wedstrijd te gaan kijken. Mijn neef speelt in een vriendenteam en vroeg of ik eens mee wilde spelen. Ondanks het feit dat ik al een hele periode niet meer speelde, heb ik toen gezegd dat ik dat wel wilde en nu voetbal ik op de zondagochtend bij Black Boys voor de lol. Het niveauverschil is zo enorm dat ik mij er af en toe over verbaas, maar ik heb veel plezier en dat is wel hetgeen waar het spelletje om draait. Dat was bij ONS al zo, ik verlengde mijn contract steeds, omdat ik het er gewoon naar mijn zin had en dat is nu niet anders. Wel moet ik om mijn enkel denken en daar houd ik dan wel rekening mee. Op dit niveau kan ik in ieder geval nog goed meekomen en het bevalt goed.”

NUMMER 02 • 2019

Jan

D ertien jaar lang was Jan van Loon marathonschaatser en skeeleraar op het hoogste niveau. Vorig jaar is de 33-jarige sporter uit Heeg hiermee gestopt en is hij op zoek naar een nieuwe uitdaging. Voor GrootdeFryskeMarren sport hij daarom elke maand mee met een sportvereniging in de gemeente. DIT KEER GYMNASTIEKVERENGING DE EVENWICHTSBALK UIT BALK

DE EVENWICHTSBALK UIT BALK

Springen op de tumblingbaan

Door gymnastiekverenging ‘De Evenwichtsbalk’ uit Balk werd ik deze maand uitgenodigd om een keer mee te komen springen op de tumblingbaan. Eerlijk gezegd wist ik niet meteen wat een tumblingbaan was, maar de bijgevoegde foto’s maakten veel duidelijk. Een tumblingbaan is een soort sprintkussen waarop allerlei gymnastische oefeningen gedaan kunnen worden, met een beetje ‘extra hulp’ door de vering van het kussen en daarbij ook veel extra veiligheid door de zachte ondergrond. Springen op een sprintkussen. Die kans kon ik mij natuurlijk niet voorbij laten gaan. TEKST JAN VAN LOON // FOTO'S JOLANDA SIEMONSMA FOTOGRAFIE

VIJFTIEN METER LANG Elke donderdagavond wordt er vanaf halfacht een uur lang getraind op de tumblingbaan. De trainingsgroep bestaat uit dames tussen de 21 en 65 jaar. Onder hen ook Marga Drent. Marga nodigde mij uit om een keer mee te doen en ontvangt me net voor de training in de zaal. De tumblingbaan, een sprintkussen van ongeveer vijftien meter lang, wordt op het moment dat ik binnenkom opgeblazen en ligt binnen een zeer kort tijdsbestek klaar voor gebruik. In mijn sportkleren en met blote voeten vraag ik Marga al snel naar de sport op de tumblingbaan. “Wij gebruiken de baan alleen maar recreatief en doen dan ook niet aan wedstrijden. Dat kan wel, maar voor deze groep is dat niet aan de orde. Als ik voor mezelf spreek, en dat geldt eigenlijk voor de hele groep, komen we hier elke week om lekker te bewegen en de gezelligheid. Een tumblingbaan geeft voor dat bewegen heel veel mogelijkheden, dat zal je straks zien.” IEDEREEN KAN MEEDOEN Marga was vroeger zelf een fanatiek gymnast en doorliep verschil-

lende selecties. Vanaf haar vierde was ze al in de sporthal te vinden. “Je doet dat natuurlijk met meer meisjes, maar na verloop van tijd vallen er steeds meer af. Ik wilde echter toch iets blijven doen bij de vereniging, maar niet meer zo fanatiek als vroeger. De tumblingbaan en de ‘Spring je Fit-groep’ paste daarin perfect. Werkelijk iedereen kan meedoen en niks hoeft en alles mag. Iedereen sport op zijn eigen niveau.” Als de training begint, heb ik eigenlijk nog steeds niet een heel goed beeld van wat ik ga doen. Ik sluit me maar gewoon aan bij de groep die uitsluitend uit dames bestaat. Trainster Jelly Nagelhout begint met de warming-up. Al rennend over de tumblingbaan doen we verschillende oefeningen. Dit is ook meteen mijn eerste ervaring op de met lucht gevulde ondergrond en ik krijg een indruk hoe ver het luchtkussen in veert. Dat is best wel flink, merk ik en als je over de baan rent, veer je met elke stap wat extra omhoog. Na de warming-up, met ook de nodige reken strekoefeningen, volgt er een spelvorm. In de vier hoeken van de baan legt Jelly vier verschillende kartonnen speelkaarten neer. De

rest van de kaarten ligt omgekeerd in het midden van de baan. Het is aan de teams, bestaande uit twee personen, de taak om rennend zoveel mogelijk kaarten te verzamelen in de eigen kleur. Dat kan door telkens naar het midden te rennen en een kaart te pakken. Bij de goede kleur houd je de kaart, bij een foute kleur neemt je teamgenoot de kaart weer mee naar het midden om te wisselen met een andere kaart. Blijkbaar zit het geluk me mee vandaag, want tweemaal wint mijn team. SPRINGEN, VLIEGEN RENNEN Na het spelelement gaan we intensiever aan het werk op de tumblingbaan. Dit bestaat uit onder andere verschillende variaties sprongen, koprollen, handstand en zelfs bokjespringen. Veelal oefeningen die ook tijdens gymnastiek plaats zouden kunnen vinden, maar dan nu op de tumblingbaan. “Iedereen sport hier op zijn eigen niveau, maar na verloop van tijd kan eigenlijk iedereen de meeste oefeningen meedoen. Dat komt met name door de tumblingbaan. Omdat je altijd zacht landt, kun je

alles veel beter oefenen. Gaat het een keer mis, dan probeer je het gewoon nog een keer, zonder dat je je gemakkelijk blesseert. Dat geldt voor redelijk gemakkelijke oefeningen, zoals de handstand, maar zeker ook voor echt complexe oefeningen met een hogere risicofactor. In de turnwereld wordt dan ook veel gebruikt gemaakt van dergelijke banen om bepaalde sprongen eigen te maken.” Ik merk dat de meeste oefeningen redelijk goed gaan en dat ik best hoog kan springen als ik mijn best doe. Dat gevoel van zweven geeft een kick en steeds probeer ik iets verder te gaan.

Trainen op een tumblingbaan is een niet alledaagse sport, maar wel enorm leuk om te doen. Zeker ook voor mannen. Iedereen kan op zijn eigen niveau meedoen en door de veiligheid van de kussens is de baan voor nagenoeg iedereen toegankelijk.

Na de sprongen volgt er nog een kort blokje buik-, rug- en armoefeningen en na een uurtje zit de training er op. Jan uitdagen om een keer mee te trainen bij jouw vereniging? Dat kan! Stuur een e-mail met motivatie naar: info@grootdefryskemarren.nl.

deFryskeMarren // SPORT KORT

GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

VOOR ANTOINETTE DE JONG BIJ WK AFSTANDEN IN INZELL

KAY VAN GRIETHUIJSEN

DERDE IN SLAGHAREN SLAGHAREN/LEMMER - Judoka Kay van Griethuijsen uit Lemmer heeft op het 21e Noord-Oost Judotoernooi in het Overijsselse Slagharen de derde plaats behaald. Van Griethuijsen kwam uit in de categorie ‘jongens onder 40 kilogram, geboren in 2008 of 2009’.

De Lemster judoka werd ingedeeld in het eerste blok. Hierin kwam Van Griethuijsen eerst uit in een poule. Hij judode een prima toernooi en heeft wedstrijden gewonnen met een ippon, een waza-ari en een scheidsrechtersbeslissing. De eerste plaats zat er echter niet in. Van Griethuijsen eindigde uiteindelijk samen met Mart Veurink op de derde plaats.

INZELL/ROTTUM – Antoinette de Jong kwam van 7 tot en met 10 februari uit op het WK Afstanden in het Duitse Inzell. De Rottumse kwam uit op de 1000, 1500 en 3000 meter en kwam bovendien in actie bij de ploegenachtervolging. De Jong kwam niet met lege handen thuis: ze pakte tweemaal zilver.

genoegen moest nemen met het zilver. Samen met Joy Beune en Ireen Wüst kwam De Jong uit op de ploegenachtervolging. De tijd van de Nederlandse ploeg (2.56,20) was prima, maar niet voldoende om de Japanse ploeg van het goud te houden. Weer een zilveren medaille dus voor De Jong .

Voor De Jong startte het toernooi met de 3000 meter. De schaatsster van Jumbo-Visma zette een erg sterke race neer. Haar tijd van 3.59,41 betekende een baanrecord. Helaas hield dat baanrecord niet lang stand. In de tiende rit dook de Tsjechische Martina Sáblíková onder de tijd van De Jong, waardoor de Rottumse

Een dag later kwam ze er op de 1000 meter niet aan te pas. Met een tijd van 1.14,70 eindigde ze op de zesde plaats met meer dan een seconde achterstand op winnares Brittany Bowe. Ook op haar laatste afstand, de 1500 meter, was er geen me-

FOTO: ORANGEPICTURES.NL

ZILVER deFryskeMarren

daille voor De Jong. Ze finishte in een tijd van 1.53,76 en werd daarmee vijfde.

STRIJD OM DE KOPPOSITIE WEDEROM ONBESLIST

Elke (links) en Flinter

Sarah (links) en Anna

Kimberley (links) en Nynke Mirte

TURNSTERS CSC JOURE PAKKEN MEDAILLES IN STIENS

STIENS/JOURE - De turnsters van wedstrijdgroep 4 van CSC Joure werkten in het weekend van 2 en 3 februari hun eerste plaatsingswedstrijd voor de meerkamp- en de toestelfinales voor de Friese Kampioenschappen af. De wedstrijd leverde CSC Joure twee medailles op: Meret de Jong pakte goud en voor Anna Veenstra was er een zilveren plak.

WIJCKEL – De korfballers van DTG uit Wijckel maken een prima seizoen door. De ploeg is in de tweede klasse C nog ongeslagen. Ditzelfde kan echter ook gezegd worden van Udiros uit Nieuwehorne. Zaterdag 19 januari stonden de twee koplopers tegenover elkaar in een rechtstreeks duel om de koppositie. Beide teams waren aardig aan elkaar gewaagd en verdedigden goed waardoor er weinig gescoord werd. Vlak voor rust kende DTG een mindere fase. Hierdoor kon Udiros de 6-4-achterstand omzetten in een 6-8-voorsprong. Na de pauze kwam DTG weer beter in de wedstrijd. De ploeg uit Wijckel ging voortvarend van start en maakte de achterstand ongedaan. Sterker nog: DTG nam een voorsprong van drie punten (11-8). De wedstrijd leek toen beslist, maar Udiros vond alsnog een tweede adem en kwam weer op gelijke hoogte. Toch kwam DTG kort voor tijd weer op 13-11, maar ook deze voorsprong wist het team niet vast te houden. Eindstand: 13-13. Net als eerder dit seizoen eindigde de wedstrijd tussen deze twee teams dus in een gelijkspel. Het belooft een spannende ontknoping te worden in deze klasse.

Meret de Jong van de Jeugd H-groep was goed in vorm en behaalde op alle onderdelen prima scores. Het was dan ook niet verwonderlijk dat De Jong met een gouden medaille naar huis ging. Dankzij haar derde plaats op de onderdelen sprong en vloer plaatste ze zich bovendien voor de toestelfinales.

Anna Veenstra, die uitkwam in de Junior H-groep, had ook succes. Naast haar zilveren medaille op de meerkamp plaatste ze zich ook voor de toestelfinales van de brug en balk. Johanne Jans verzekerde zich van Meret (links) en Johanne een plaats in de toestelfinale van de brug in de Jeugd H-groep. Bij de Junior G-groep plaatste Nynke Mirte Faber zich voor de toestelfinale op het onderdeel vloer. Flinter Douma werd in de Jeugd H-groep vierde op de meerkamp. Daarnaast mag ze meedoen aan de toestelfinales van de sprong en de vloer.

deFryskeMarren

DE WÂLDE BOEKT EINDELIJK EERSTE OVERWINNING ELAHUIZEN/WOUDEGA (DFM) – De voetballers van De Wâlde hebben een zware eerste seizoenshelft achter de rug. De ploeg uit Elahuizen/Oudega behaalde slechts één schamel puntje in twaalf wedstrijden in de derde klasse A. De ploeg van trainer Kerst Heida, die na dit seizoen vertrekt, lijkt dus regelrecht op degradatie af te stevenen, maar de winterstop heeft De Wâlde schijnbaar goed gedaan. In de eerste wedstrijd na de winterstop verdubbelde De Wâlde zijn puntentotaal. Uit tegen Workum sleepten de geelhemden een knap puntje uit het vuur (0-0). Op 2 februari werd het nog veel mooier voor De Wâlde. In de uitwedstrijd tegen middenmoter SC Berlikum won de ploeg voor het eerst dit seizoen (1-2). Vlak voor rust opende Wybren Landman uit een strafschop de score voor De Wâlde. Lang leek het bij 0-1 te blijven, maar in de slotfase kwam Berlikum toch op gelijke hoogte. Vlak voor tijd kreeg De Wâlde nog een vrije trap. Deze werd door Anne-Willem Landman binnengeschoten, tot grote euforie bij iedereen van De Wâlde. Op de ranglijst heeft de ploeg nu weer aansluiting met de teams die boven hen staan.

deFryskeMar

KIJK VOOR HET LAATSTE SPORTNIEUWS OP WEBSITE

deFryskeMarren WWW.GROOTdeFRYSKEMARREN.NL HEEFT U ZELF SPORTNIEUWS? LAAT HET ONS WETEN! REDACTIE@GROOTDEFRYSKEMARREN.NL

4-GANGEN VERRASSINGSMENU* VOOR € 39,50

deFryskeMarr

OPEN OP DINSDAG T/M ZATERDAG VANAF

17:30

LUNCH ALLEEN OP RESERVERING

*AFGESTEMD

OP UW SPECIALE WENSEN

UUR

Douwe Egberts Plein 1A Joure T 0513 417 070 - I www.zuiver-joure.nl

38 17

17 2

2 17

17 22

22 9

17 22

17 10

PUZZELPAGINA NR 02

14 14

4 14

D C

NUMMER 02 • 2019

18 17

4 14

Puzzel en win! In iedere editie van deze krant staat een puzzel waarmee u leuke prijsjes kunt winnen. Stuur uw oplossing via de email of met traditionele post. U kunt dit sturen naar: info@grootdefryskemarren.nl o.v.v. puzzeloplossing NR 02-2019 – tot uiterlijk 5 maart 2019. Wij wensen u veel puzzel plezier!

Probeer ijke letters. staan voor gel . Gelijke cijfers den woord te vin het gekleurde

sporter

palm aalgeer

bijenziekte

godsspraak

belabberd

sportterm

keukengerei

uitgave

talent

ik kleine baai

schuine strook

kostschool

bergweide

gezwel

wees gegroet

de onbekende betaaleenheid

straatsteen

behoeftig

scheel

bestanddeel

8 9

land in Azië

echtgenoot epiloog

festival op Terschelling

bouwsteiger

onderbreking

laag

voordat indruk

verslag

schoeisel

patissier

rekening

werkplaats

sprookjesfiguur

soort appel ik heb het gevonden!

godin v.d. dageraad houtsoort

en andere

bemiddeling

kermisattractie

grote hoeveelheid

metaal

5 4 1

2 6 1

3 2 8 3

3 8 5 7

kosten koper

9 3 2

alcoholvrij bier vrucht

regeringsreglement

loopvogel

fotografische term (afk.)

vouwkunst

oefenstuk populair vloerlijst

Engelse titel

valwind

stremsel

vochtdeeltje

schaakstuk

stelen

extreem betaalwijze

halfbloed

kampeerwagen

Noorse godheid

Ierse verzetsgroep

eerste vrouw

leer v.h. heldendicht

PUZZEL EN WIN

WAARDEBON VAN € 25,00

extra large plant

erfgenaam

gebaar

leerkracht

Uw Slager Obe en Marijke Veldman Midstraat 49 Joure - Tel 0513 413 263

veldman.uw-slager.nl

Winnaar puzzel Grootdefryskemarren 01 - 2019

STUUR UW ANTWOORDEN van PUZZEL 02, VÓÓR 5 maart A.S. PER EMAIL NAAR: info@grootDEFRYSKEMARREN.nl OF PER POST NAAR: Hennie Snoeij uit Joure heeft de waardebon t.w.v. € 25,00 gewonnen. Deze waardebon is aangeboden door en te besteden bij Slagerij Obe & Marijke Veldman te Joure. GROOTDEFRYSKEMARREn, Zwarteweg 4, 8603 AA SNEEK

COLOFON GrootDeFryskeMarren krant is een maandelijkse uitgave van Ying Media. De krant wordt huisaan-huis verspreid in gemeente De Fryske Marren en ligt bij verschillende 'pick-up' points in gemeente De Fryske Marren. Oplage: 28.000 exemplaren.

UITGEVER

EINDREDACTIE

VERKOOP

Ying Media BV Zwarteweg 4, 8603 AA Sneek Telefoon 0515 745005 E-mail info@yingmedia.nl

Henk de Vries

Meine de Vlugt, Ying Mellema, Marianne Bouwman, Henjo van der Klok, Mieke Alferink

REDACTIE

redactie@grootdefryskemarren.nl

Henk van der Veer, Wim Walda, Eelke Lok, Jan van Loon, Albert Bouwman, Kirsten van Loon, Joeri van Leeuwen

BLADMANAGEMENT

VORMGEVING

Marianne Bouwman mbouwman@yingmedia.nl

Frans van Dam (Quod Media)

REDACTIETIPS?

DRUK Hoekstra Krantendruk, Emmeloord

VERSPREIDING

FOTOGRAFIE Johan Brouwer, Andre Weening, Wim Walda.

FRL Verspreidingen, Leeuwarden

Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De gegevens in deze krant zijn met zorg samengesteld. Ten aanzien van de juistheid van de inhoud hiervan kan echter geen aansprakelijkheid worden aanvaard.

PRO+

Het zijn bedrijfswagendagen t/m vrijdag 8 maart

De beste zakelijke deal maakt u nu bij ABD!

Proﬁteer tot €6.000,- voordeel incl. GRATIS laadruimte pakket *

0 % REN TE

OP DE FIN

ANCIERIN G

Renault KANGOO Vanaf

€ 123,-

p/mnd

€ 10.950,-

of vanaf excl. btw/bpm Tijdelijk maximaal voordeel tot wel € 4.600,incl. een laadruimte pakket t.w.v. € 600,-

Renault TRAFIC Vanaf

€ 185,-

p/mnd

€ 16.499,-

of vanaf excl. btw/bpm Tijdelijk maximaal voordeel tot wel € 5.200,incl. een laadruimte pakket t.w.v. € 700,-

Renault MASTER Vanaf

€ 207,-

p/mnd

€ 18.450,-

of vanaf excl. btw/bpm Tijdelijk maximaal voordeel tot wel € 6.000,incl. een laadruimte pakket t.w.v. € 1.000,-

Laadruimte pakket cadeau! √ Lattenframewand

√ Vloerplaat

√ Achterdeurbescherming

SNEEK DOKKUM DRACHTEN HEERENVEEN LEEUWARDEN

KOLENBRANDERSTRAAT 7 DE BRÊGE 6 JADE 1 SKRYNMAKKER 26 HORTENSIASTRAAT 2

Tel: 0515 - 413 291 Tel: 0519 - 820 020 Tel: 0512 - 515 615 Tel: 0513 - 650 222 Tel: 058 - 266 3555

2018

De actie is geldig voor orders van de KANGOO (tot € 4.600,- voordeel), TRAFIC (tot € 5.200,- voordeel) en MASTER (tot € 6.000,- voordeel) die van 4 februari t/m 8 maart 2019 worden ingevoerd in de bestelsystemen van Renault Nederland. Genoemde actie is niet geldig op Générique-uitvoeringen van de TRAFIC en MASTER. Laadruimte pakket is excl. btw/bpm en incl. montage. Pakketwaarde: KANGOO Maxi (€ 615,-), TRAFIC L1 (€ 645,-), TRAFIC L2 (€ 708,-) en TRAFIC L2 Dubbele Cabine (€ 601,-). MASTER L1 (€ 737,-), MASTER L2 (€ 834,-), MASTER L3 (€ 896,-), MASTER L4 (€ 1.021,-). Flex Financial Lease- (FFL) gecommuniceerd maandbedrag van € 100,- is o.b.v. de Renault KANGOO ENERGY dCi 75 EU6 (excl. btw/bpm en onvermijdbare kosten), met een jaarlijks kostenpercentage van 2,9, 30% aanbetaling (evt. uit inruilwaarde), 5 jaar looptijd, 20% slotermijn en orderpremie. De genoemde vanafprijzen zijn adviesprijzen excl. btw/bpm, voordeel en onvermijdbare kosten nodig voor aﬂevering van de auto aan de klant. Afbeelding kan afwijken van genoemde versie en uitvoering. Actie geldig t/m 8 maart 2019. Uiterste registratiedatum is 31 augustus 2019. Vraag naar de voorwaarden.

gas geven door gas terug te nemen

GROENE STARTAVONDEN: Maandag 18 februari De Hege Fonnen in Lemmer Woensdag 6 maart De Treemter in Balk Tûk Wenjen is het energiebesparingsproject van gemeente De Fryske Marren. Het is erop gericht zoveel mogelijk woningen in de gemeente energiezuiniger, duurzamer en comfortabeler te maken. Dat doen we samen met adviesbureaus en bedrijven uit de regio. Maar in de eerste plaats: samen met u.

Woensdag 27 maart ’t Haske in Joure Maandag 8 april MFC It Klif in Oudemirdum Aanmelden kan via www.tukwenjen.nl

Ook aan de slag met energiebesparende maatregelen? U bespaart geld, ervaart nog meer woonplezier en draagt uw steentje bij aan een duurzamer, beter en schoner milieu. Niet alleen voor nu en voor uzelf, ook voor de wereld van morgen. Op de groene startavonden leggen wij graag uit wat Tûk Wenjen voor u kan betekenen.

VOLG ONS OP

@GROENESTART.FRL