Επιστήμη / Πολιτική: Κλιματική αλλαγή ή κλιματική κρίση;

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ

ΚΡΙΣΗ Ο ΚΑΚΟΣ ΜΑΣ Ο ΚΑΙΡΟΣ

ΘΑ ΚΑΟΥΜΕ, ΘΑ ΠΝΙΓΟΥΜΕ Ή ΘΑ ΣΩΘΟΥΜΕ;

Κείμενο, έρευνα: Μαριάνθη Πελεβάνη

Το 2019 είναι από τις πιο ζεστές χρονιές στην ιστορία και η περίοδος 2015-2019 θα καταγραφεί ως η πιο ζεστή πενταετία που είχαμε ποτέ, ανακοίνωσε ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός. Ταυτόχρονα, ο αριθμός των ακραίων νεροποντών αυξάνεται σταθερά και παράλληλα με την άνοδο της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας. Η αυξανόμενη συχνότητα των καταρρακτωδών και καταστροφικών βροχών είναι αισθητή σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης, των ΗΠΑ, του Καναδά, της Ρωσίας και της Κίνας και ήδη μετρά χιλιάδες νεκρούς. Οι επιστήμονες δε, προβλέπουν ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη θα οδηγήσει σε περαιτέρω αύξηση των ακραίων αυτών βροχοπτώσεων. Ποτέ τα τελευταία 2.000 χρόνια οι μεταβολές της θερμοκρασίας δεν ήταν τόσο γρήγορες και τόσο εκτεταμένες, όσο τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό είναι, μεταξύ άλλων, το συμπέρασμα τριών μελετών που δημοσιεύθηκαν στο Nature and Nature Geoscience και δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφιβολίας. «Εκτός από την πρόσφατη ταχεία αύξηση της θερμοκρασίας, τέτοιες εναλλαγές θερμών και κρύων περιόδων σαν αυτές που ζούμε σήμερα, δεν έχουν συμβεί ποτέ ταυτόχρονα σε όλον τον κόσμο τις τελευταίες δύο χιλιετίες», λένε όλοι οι επιστήμονες. Και αντικρούουν με σθένος όσους ακόμη υποστηρίζουν ότι δεν πρέπει να ανησυχούμε και τόσο γιατί η πρόσφατη υπερθέρμανση του πλανήτη...

είναι ένα φαινόμενο φυσικό. Όλοι οι επιστήμονες συμφωνούν επίσης ότι υπεύθυνος για όλα αυτά είναι ο ανθρώπινος παράγοντας, το μοντέλο ανάπτυξης που ακολούθησε το είδος μας. Το πιθανό σενάριο εξέλιξης περιγράφεται ως απόλυτα δυστοπικό: Εκτεταμένη τήξη των πάγων, ξηρασίες, αποψιλωμένα δάση, υψηλές θερμοκρασίες, άνοδος της στάθμης των θαλασσών, καταιγίδες και πυρκαγιές, καταστροφές στις αγροτικές συγκομιδές, απώλειες τροφίμων, αλλά και σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία και αναγκαστικές μεταναστεύσεις πληθυσμών από τις κατεστραμμένες περιοχές του πλανήτη, θα είναι οι συνέπειες που, πιθανότατα, θα δούμε πολύ σύντομα. Η λύση θα μπορούσε να έρθει από το ίδιο το είδος που δημιούργησε το πρόβλημα, το ανθρώπινο. Θα πρέπει όμως να αναλάβουμε γρήγορα δράση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, να αλλάξουμε τον τρόπο της κοινωνικής οργάνωσης και ανάπτυξής μας. Σύμφωνα με το δυστοπικό σενάριο των ειδικών που μελετούν τα ακραία καιρικά φαινόμενα, αν η ανθρωπότητα δεν καταφέρει να περιορίσει την άνοδο της θερμοκρασίας και οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα διατηρηθούν με το σημερινό ρυθμό τους, σχεδόν το ένα τρίτο του πλανήτη θα μετατραπεί σε έρημο, ολόκληρα οικοσυστήματα της φύσης θα καταρρεύσουν, η γεωργία σε πολλές περιοχές θα πληγεί δραματικά ή θα καταστεί αδύνατη, ενώ περισσότεροι από ένα δισε

«Αυτό που φοβόμασταν κάποτε ως καταστροφική υπερθέρμανση, μοιάζει πλέον η καλύτερη εκδοχή»

κατομμύριο άνθρωποι, κυρίως από φτωχές χώρες, θα γίνουν κατ’ ανάγκη πρόσφυγες με προορισμό τις πιο πλούσιες χώρες. Κι αν η κλιματική αλλαγή εξελίσσεται σε μια υπαρξιακή απειλή για τον ανθρώπινο πολιτισμό… το οικονομικό σύστημα και οι αγορές του εξακολουθούν να βλέπουν κάθε αλλαγή ως μια επενδυτική ευκαιρία, να αντιμετωπίζουν το σύνολο του πλανήτη και των ζώντων του αποκλειστικά ως πηγή γρήγορου κέρδους.

ΠΟΡΕΥΟΜΑΣΤΕ ΠΡΟΣ ΕΝΑ «ΚΛΙΜΑΤΙΚΟ ΑΠΑΡΤΧΑΙΝΤ»

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ο κόσμος πορεύεται προς ένα «κλιματικό απαρτχάιντ», όπου οι πλούσιοι θα πληρώνουν για να γλιτώσουν από τα χειρότερα αποτελέσματα της παγκόσμιας υπερθέρμανσης, ενώ οι φτωχοί θα επηρεάζονται στον μέγιστο βαθμό.

Η έκθεση, που υποβλήθηκε στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ από τον ειδικό εισηγητή του διεθνούς οργανισμού για την ακραία φτώχεια, Φίλιπ Άλστον, αναφέρει πως οι επιχειρήσεις υποτίθεται ότι θα έπαιζαν έναν κρίσιμο ρόλο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά δεν μπορεί κανείς να στηρίζεται σε αυτές ελπίζοντας ότι θα φροντίσουν τους φτωχούς. Ο κ. Άλστον αναφέρθηκε, ως παράδειγμα, στους ευάλωτους κατοίκους της Νέας Υόρκης που έμειναν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και ιατρική φροντίδα όταν χτύπησε ο τυφώνας Σάντι το 2012. «Ενώ τα κεντρικά γραφεία της Goldman Sachs προστατεύονταν από δεκάδες χιλιάδες δικούς της αμμόσακους και είχαν ηλεκτρικό ρεύμα από τη γεννήτριά της». «Ακόμη και με το καλύτερο σενάριο, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα αντιμετωπίσουν διατροφική ανασφάλεια, αναγκαστική μετανάστευση, αρρώστιες, και θάνατο», δήλωσε μεταξύ άλλων. Στην έκθεσή του διατυπώνει επίσης επικρίσεις για τις κυβερνήσεις, λέγοντας ότι δεν κάνουν τίποτε παραπάνω από το να στέλνουν αξιωματούχους σε διασκέψεις για να εκφωνούν «σοβαρές ομιλίες», αν και επιστήμονες και ακτιβιστές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου από τη δεκαετία του 1970. «Τριάντα χρόνια συμβάσεων μοιάζουν να έχουν προσφέρει πολύ λίγα. Από το Τορόντο στο Νόρντβεϊκ κι από το Ρίο στο Κιότο και στο Παρίσι, η γλώσσα που χρησιμοποιούν είναι εντυπωσιακά παρόμοια, καθώς

οι κυβερνήσεις των χωρών συνεχίζουν να πετάνε την μπάλα στην εξέδρα. Οι χώρες αγνόησαν κάθε επιστημονική προειδοποίηση και όριο και αυτό που θεωρείτο κάποτε καταστροφική υπερθέρμανση, μοιάζει τώρα το καλύτερο σενάριο», έγραψε ο Άλστον. Ακόμη και η Παγκόσμια Τράπεζα δημοσίευσε έκθεση, σύμφωνα με την οποία, η κλιματική αλλαγή μπορεί να οδηγήσει περισσότερους από 100 εκατομμύρια επιπλέον ανθρώπους στη φτώχεια έως το 2030, καθώς όπως επισημαίνει «οι φτωχές οικογένειες είναι πιο ευάλωτες στους κυκλώνες, τις πλημμύρες, τις ξηρασίες και άλλα φαινόμενα σε σύγκριση με τους πλούσιους κι αυτό διότι τα βασικά περιουσιακά στοιχεία τους είναι συχνά κακοφτιαγμένα σπίτια και υποβαθμισμένη γη και οι πιθανές απώλειές τους είναι σε μεγάλο βαθμό ανασφάλιστες».

ΗΤΑΝΕ ΣΤΡΑΒΟ ΤΟ ΚΛΙΜΑ, ΤΟ ‘ΦΑΓΕ ΚΙ Ο ΤΡΑΜΠ...

Η Κίνα, αν και υπεύθυνη για το 46% της παγκόσμιας παραγωγής και για το 51% της παγκόσμιας ζήτησης άνθρακα, δεν τον αποχωρίζεται. Ο ακροδεξιός Ζαΐχ Μπολσονάρο της Βραζιλίας, ενώ βλέπει τον Αμαζόνιο να φλέγεται, σχεδιάζει να επιτρέψει τις εξορύξεις στο τροπικό δάσος του, να αποψιλώσει τα δάση για «να καθαρίσει γη» για μεγαλογαιοκτήμονες και μεγαλοκτηνοτρόφους, να τερματίσει την οριοθέτηση των εδαφών

των αυτοχθόνων πληθυσμών εξασθενώντας την περιβαλλοντική προστασία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες,, που ήταν μέχρι πρόσφατα η χώρα με τις μεγαλύτερες εκπομπές επικίνδυνων αερίων, ο άλλος ακροδεξιός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ υιοθετεί άκριτα θέσεις της βιομηχανίας που επιβαρύνουν το περιβάλλον, προχωράει σε απόσυρση των περιβαλλοντικών κανονισμών και φιμώνει την επιστήμη του κλίματος. Για «μεθόδους Όργουελ» κατηγορούν τον Τραμπ και τους χειρισμούς του στο θέμα της κλιματικής κρίσης οι New York Times. Και καταγγέλλουν τις προσπάθειες της αμερικανικής κυβέρνησης να επιβάλλει τη δική της «επιστημονική» μεθοδολογία στους αμερικανικούς κρατικούς οργανισμούς που ασχολούνται με το πρόβλημα. Οι ρυπαντές του κόσμου συνεχίζουν να χτίζουν στα καμμένα, να πουλάνε άνθρακα για θησαυρό και αμφίβολης ποιότητας «πράσινες» επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειες, συχνά κρυμμένοι πίσω από επιλεκτικούς ακτιβισμούς και αμφίβολα προγράμματα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Οι ισχυροί παίκτες της γεωπολιτικής σκακιέρας αρνούνται να υπακούσουν σε κανόνες, που αν και είναι απλά στοιχειώδεις, δε δείχνουν επικερδείς. Η δυστοπία του μέλλοντος δεν είναι θέμα επιστημονικής φαντασίας αλλά επιστημονικής ομοφωνίας για το που το φτάσαμε και το τι μας περιμένει. Αν και εμείς δείχνουμε αφημένοι παθητικά και μοιραία, απλώς να το περιμένουμε.

ΠΩΣ Η ΚΑΝΝΑΒΗ

ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΑΣ ΒΟΗΘΗΣΕΙ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Κείμενο, Φωτό: Δημήτρης Γερονίκος

* Ο Δημήτρης Β. Γερονίκος είναι Γεωπόνος – Πτυχιούχος ΓΠΑ και κάτοχος Διεθνούς Μάστερ Άρδευσης & Αποστράγγισης, Μ.Sc. Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής ΓΠΑ. Θα τον βρείτε στο enterioni.blogspot

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου ως έννοια, το μελετήσαμε για πρώτη φορά, θυμάμαι, στο σχολείο. Τότε στην ώρα για το περιβάλλον, μας εξηγούσαν ότι το προαναφερόμενο φαινόμενο αποδίδεται στην αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα, η οποία λειτουργεί όπως η κατασκευή ενός θερμοκηπίου, καθώς η συγκέντρωση CO2 επιτρέπει στην ηλιακή ακτινοβολία να έρθει στη Γη, αλλά εμποδίζει παράλληλα τη διαφυγή τμήματος παραγόμενης θερμότητας λόγω ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Είναι ένα φαινόμενο που οδηγεί στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, με συνέπεια το λιώσιμο των πάγων σε Βόρειο και Νότιο Πόλο. Ακολούθως, επηρεάζει το παγκόσμιο κλίμα, εμφανίζοντας πολύ έντονες διακυμάνσεις που διαπιστώνουμε όλες κι όλοι στην καθημερινότητά μας. H κλιματική αλλαγή εντείνεται με παρατεταμένες ανομβρίες και συνθήκες ξηρασίας που εναλλάσσονται με περιόδους έντονων βροχοπτώσεων οι οποίες δημιουργούν συνθήκες πλημμυρών. Οι επιπτώσεις που υφίστανται η βιοποικιλότητα, η χλωρίδα και η πανίδα του πλανήτη μας δείχνουν χαρακτηριστικά το μέγεθος της καταστροφής. Άμεση απόρροια του μοντέλου παραγωγής που έχει ενστερνισθεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής σε «αναπτυγμένες οικονομικά» περιοχές του πλανήτη και όχι μόνο. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί το μεγάλο στοίχημα για τις γενιές μας, το πως δηλαδή θα ανατρέψουμε την καθοδική πορεία που έχει πάρει η γη, εξαιτίας των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Ένα από τα μεγάλα θύματα αυτών των δραστηριοτήτων είναι τα δάση και τα δένδρα του πλανήτη. Η προστασία και η αναζωογόνηση τους χρειάζεται να είναι πρωτεύον μέλημά μας καθώς ο ρόλος τους αποδεικνύεται νευραλγικός για τη βιωσιμότητα της Γης. Σύμφωνα δε, με την έκθεση για την κατάσταση των Δασών το 2018 του Οργανισμού για τα Τρόφιμα και τη Γεωργία (του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών), τα κυριότερα οφέλη από τα δάση και τα δένδρα είναι: - Εκτιμάται ότι το 50% των φρούτων που τρώμε προέρχεται από δέντρα. - Τα μέσα διαβίωσης και η επισιτιστική ασφάλεια των περίπου 250 εκατομμυρίων φτωχών ανθρώπων στις αγροτικές περιοχές εξαρτώνται από τη ζωτικότητα των δασών και των δέντρων. - Τα δάση είναι οι δικές μας πηγές νερού. Παρέχουν μεγάλο μέρος του πόσιμου νερού για περισσότερο από το ένα τρίτο των μεγαλύτερων πόλεων του κόσμου. - Περίπου το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού, ή περίπου 2,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι, χρησιμοποιούν το ξύλο για να καλύψουν τις βασικές ενεργειακές τους ανάγκες: το μαγείρεμα, το Ο χαρτοπολτός που προέρχεται από κομμένα δένδρα και προορίζεται για την παραγωγή χαρτιού μπορεί να παραχθεί από καλλιέργεια κάνναβης η οποία είναι μονοετής καλλιέργεια, σε αντίθεση με τα δένδρα που για να μεγαλώσουν χρειάζονται αρκετά χρόνια

βραστό νερό ή τη θέρμανση. - Από την καταπολέμηση της φτώχειας και της πείνας μέχρι τον μετριασμό της αλλαγής του κλίματος και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, οι θετικές επιπτώσεις των δασών και των δένδρων είναι καθοριστικής σημασίας για την ύπαρξή μας. - Ενεργώντας ως αγωγοί άνθρακα, τα δάση απορροφούν το ισοδύναμο περίπου 2 δισεκατομμυρίων τόνων διοξειδίου του άνθρακα κάθε χρόνο. - Τα παιδιά που έχουν πρόσβαση σε χώρους πρασίνου είναι συνήθως πιο δραστήρια. Το ποσοστό παχυσαρκίας των παιδιών που ζουν σε περιοχές με πρόσβαση σε χώρους πρασίνου είναι κατά 11 έως 19% χαμηλότερο από ό, τι σε άτομα με περιορισμένη πρόσβαση ή καθόλου. Πως όμως η κλιματική έκτακτη κατάσταση που ζούμε μπορεί να αναχαιτιστεί;

Ας δούμε λίγο την καλλιέργεια της Κάνναβης. Για παράδειγμα, ο χαρτοπολτός που προέρχεται από κομμένα δένδρα και προορίζεται για την παραγωγή χαρτιού μπορεί να παραχθεί από καλλιέργεια Κάνναβης η οποία είναι μονοετής καλλιέργεια, σε αντίθεση με τα δένδρα που για να μεγαλώσουν χρειάζονται αρκετά χρόνια ζωής. Η σημασία του χαρτοπολτού από κάνναβη είναι διττή, προκειμένου να μπορέσουμε να προστατεύσουμε τα δένδρα και τα δάση του πλανήτη, ώστε αυτά με τη σειρά τους να προστατεύσουν τον πλανήτη δημιουργώντας συνθήκες αειφορίας μέσω της εξατμισοδιαπνοής που επιτελούν, συνεισφέροντας δηλαδή στον έλεγχο του φαινομένου του θερμοκηπίου. Μελετώντας περαιτέρω κι εφαρμόζοντας την καλλιέργεια κάνναβης σε διαφορετικά οικοσυστήματα, καταλαβαίνουμε ότι το

φυτό αυτό αποτελεί σημαντική ευκαιρία για όσους ζούμε σε μεσογειακές ευρωπαϊκές χώρες καθώς μπορεί να συνεισφέρει ως σοβαρή εναλλακτική πρόταση αναδιάρθρωσης ενεργοβόρων καλλιεργειών. Σε ευρωπαϊκό περιβάλλον και σε συνεργασία με άλλες χώρες στα πλαίσια των διαπραγματεύσεων για την Κοινή Αγροτική Πολιτική, μπορεί να αποτελεί βασική προτεραιότητα για την επόμενη μέρα. Απέναντι δηλαδή στο δόγμα του business as usual χρειάζεται να αντιπροτείνουμε την οικολογική μετάβαση της παραγωγής χρησιμοποιώντας την κάνναβη ως ένα από τα βασικά εργαλεία, δημιουργώντας περισσότερες θέσεις εργασίας με αποτελεσματικότερη παραγωγή που σέβεται τον ελεύθερο χρόνο μας κι εν τέλει τις ζωές μας.

Η φωτογραφία προέρχεται από τη συγκέντρωση των μαθητών για την Κλιματική Αλλαγή που έγινε στο Σύνταγμα τον Μάρτιο του 2019.