Docentenhandleiding - Oorlogsgeheimen by Young Crowds

DOCENTEN HANDLEIDING

, m ap ad fil ch ra n ds er Ee ien v vr n & er we ov ou rtr ve

E LES IGITAL MET D . r www Ga naa n e sgeheim oorlog .nl defilm

bij het werkboekje over de film Oorlogsgeheimen

Schrijver iens Jacques Vr is trots : lm fi de op boek ‘Dat mijn eimen Oorlogsgeh md, il rf ve nu is vind ik as nt fa tisch.’

ONDERWIJS BOVENBOUW BASIS WERKBOEKJE VOOR

OORLOGSGEHEIMEN rouwen & verraad

Over vriendschap, vert

Bij deze leerzame, Nederlandse film is een werkboekje gemaakt. In het werkboekje komen de verschillende (historische) onderwerpen uit de film aan bod en worden de onderwerpen in historisch perspectief geplaatst. Daarnaast maken de leer lingen kennis met de hoofdrolspelers en krijgen ze een kijkje achter de schermen op de filmset.

TEST jij

Deel kkelijk gema n met ime gehe den? vrien

In het werkboekje komen de kerndoelen basisonderwijs Oriëntatie op jezelf en de wereld aan bod:

n. t? en zijn vriende Goed of fou zes van Tuur Over de keu

Spelen & schuilen

eten Naar school, minder imen. en spannende gehe even net aal allem ging Het anders tijdens de oorlog.

Op 3 juli gaat de bioscoopfilm Oorlogsgeheimen in première. De film is gebaseerd op het gelijk namige boek van Jacques Vriens en is geschikt voor kinderen vanaf 9 jaar.

Wat neem jij mee?

hun Kinderen van nu over dierbare spullen.

‘Lekker rennen en katapult schieten!’ en Acteurs Pippa, Maas . Joes over hun rollen

zel eker • interviews • puz EN VERDER woordzo

Op de filmset

Hoe wordt Oorlogsgeheimen gemaakt? Kijk mee!

filmweetjes • beeldraadsel &

• Tijd kerndoel 52: De leerlingen leren over

kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken:… wereldoorlogen en holocaust. • Tijd kerndoel 53: De leerlingen leren over de belangrijkste historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis.

De les is geschikt voor groep 6, 7 en 8. De leerlingen kunnen de opdrachten individueel, in groepjes of klassikaal doen. In deze handleiding vindt u een korte uitleg bij de opdrachten in het werkboekje en aanvullende vragen of opdrachten. Naast dit werkboekje is er vanaf half mei ook een digitale les beschikbaar. Die kunt u vinden op www.oorlogsgeheimendefilm.nl via het tabje ‘Educatief materiaal’. Aan de hand van filmfragmenten krijgen de leerlingen een aantal situaties voorgelegd waar vragen over beantwoord kunnen worden.

docentenhandleiding

Pagina 1

(werkboekje Oorlogsgeheimen)

Check voordat u het werkboekje uitdeelt wat de leerlingen al weten over Oorlogsgeheimen. Zijn er kinderen die het boek gelezen hebben? Of gehoord hebben dat er een film komt? Geef de leerlingen na het uitdelen even tijd om door het werkboekje te bladeren.

Schrijver Jacques Vriens is trots op de film: ‘Dat mijn boek Oorlogsgeheimen nu is verfilmd, vind ik fantastisch.’

WERKBOEKJE VOOR BOVENBOUW BASISONDERWIJS

OORLOGSGEHEIMEN Over vriendschap, vertrouwen & verraad

TESTj

Deel ji kelijk gemak met en geheim n? e vriend

Goed of fout? vrienden. Over de keuzes van Tuur en zijn

Spelen & schuilen

Wat neem jij mee?

Naar school, minder eten en spannende geheimen. Het ging allemaal net even anders tijdens de oorlog.

Kinderen van nu over hun dierbare spullen.

‘Lekker rennen en katapult schieten!’ Acteurs Pippa, Maas en Joes over hun rollen.

Op de filmset Hoe wordt Oorlogsgeheimen gemaakt? Kijk mee!

EN VERDER woordzoeker • interviews • puzzel • beeldraadsel & filmweetjes

docentenhandleiding (acteurs aan het woord)

2 Inhoud 4 6 8 10 12 14 15

Wie kiest wat Goed of fout?

acteurs aan het woord

Oorlogje spelen

Leven in oorlogstijd Achter de schermen

Test: Kun jij een geheim bewaren? Echte vrienden Filmweetjes Doe de Oorlogsgeheimen-quiz

Moelijke rol vol avontuur

alsof het ‘Spelen oorlog is, lastig’ vond ik

‘Tuur is een avontuurlijke jongen en de beste vriend van Lambert. Samen doen ze superleuke dingen en ze vinden de oorlog best spannend. Dan komt Tuur erachter dat zijn familie tegen de Duitsers is en Lamberts familie voor. Net als Tuur houd ik van avontuur, maar soms was deze rol toch moeilijk. Ik moest goed op mijn woorden letten en bijvoorbeeld geen woorden uit het Engels gebruiken. Die gebruikten ze in 1943 nog niet. Spelen alsof het oorlog is, vond ik lastig. In één scène komt er een vliegtuig over en

COLOFON Dit werkboekje gaat over de film Oorlogsgeheimen, gebaseerd op het gelijknamige boek van Jacques Vriens (Uitgeverij Van Holkema & Warendorf). De film is vanaf 3 juli 2014 in de bioscoop te zien. Dit is een uitgave van Bijker Film & TV, Rinkel Film, DutchFilmWorks en Young Crowds.

Redactie Carolien Dircken, Jeannette Jonker (eindredactie), Claudia Lagermann, Mans Kuipers (correctie), Marrit Schuddebeurs, Liesbeth Vijfvinkel Fotografie ANP, Joost Hoving, Regionaal Historisch Centrum Limburg Coördinatie Liselotte Pelle Vormgeving Susy Cascado, Imelda van der Helm, Mariska Schotman (art direction) Druk Dijkman Print, Diemen Bij dit werkboekje hoort een digitale les en een docentenhandleiding. Kijk voor meer informatie op: www.oorlogsgeheimendefilm.nl www.facebook.com/oorlogsgeheimen @oorlogsgeheimen Met dank aan

Maas Bronkhuyzen (13) speelt Tuur Ramakers

Joes Brauers (14) speelt Lambert Nijskens Veel gevoelens tegelijk

vliegen de kogels om mijn oren. Maar ik weet niet hoe dat voelt. Gelukkig hielpen de regisseur en spelcoach me dan. In de film mocht ik lekker veel rennen en met een katapult schieten, dat vond ik erg leuk. De opnames duurden de hele zomervakantie en waren erg gezellig. Tijdens de opnames, was iedereen heel geconcentreerd, maar zodra we klaar waren, was ik weer gewoon Maas en konden we kletsen en lachen. Ik denk dat dit een supergoede film is over de oorlogstijd. Je leert er veel van, maar je kunt er ook om lachen.’

‘Ik wis t was, maa dat alles nep r het alsof ik mid voelde den in oorlog de zat’

‘Lambert is de zoon van de burgemeester van het dorp en de beste vriend van Tuur. Hij is nogal gehecht aan mensen en kan daardoor snel teleurgesteld raken. Eigenlijk is hij een leuke jongen, maar het zit hem niet mee. Hij maakt foute keuzes met grote gevolgen. In sommige dingen lijk ik wel op Lambert: ik houd ook van lol maken, vind snel mensen aardig en wil het liefst dat iedereen het naar zijn zin heeft. Het moeilijkste aan deze rol was dat ik soms een aantal gevoelens tegelijk moest spelen. Dan was

Pippa Allen (13) speelt Maartje Holtermans Kriebelkousen en afgetrapte schoenen ‘Maartje verhuist naar een dorp in Limburg waar ze bevriend raakt met Tuur en Lambert. Ze is heel vrolijk, dapper en durft veel. Net als Maartje ben ik best lenig en ook vaak vrolijk, maar zij is veel dapperder. Zij durft over een heel hoge boomstam te lopen, dat zou ik nooit doen. Die scène opnemen vond ik ook eng. Tijdens de opnames heb ik geleerd dat er in de oorlog veel dingen niet mochten. Boeren mochten geen dieren meer houden, na de avondklok moest

iedereen binnenblijven en als er vliegtuigen overvlogen, moest iedereen naar de schuilkelder. Je kunt dat leren uit een geschiedenisboek, maar als je het zelf meemaakt, neem je veel meer in je op. Spelen alsof het oorlog was, vond ik niet moeilijk. Door de kleren die ik aanhad, voelde het alsof ik in die tijd zat. Ik droeg rokjes, bloesjes en kriebelkousen met afgetrapte schoenen. Dat was niet echt comfortabel, maar wel heel echt. Als je deze film ziet, voel je hoe de oorlog was.’

Lambert boos en verdrietig en had hij een brok in zijn keel. De regisseur heeft me daar goed bij geholpen. Hij koppelde het terug naar iets in mijn eigen leven, zodat het makkelijker was om de situatie voor te stellen. Tijdens de opnames kon ik me goed inleven hoe het was in de oorlog. In een scène komen er vrachtwagens het dorp binnenrijden om verzetsleden op te pakken. Ik moest daar tussendoor fietsen. Toen kreeg ik echt een adrenalinekick. Ik wist dat alles nep was, maar het voelde alsof ik midden in de oorlog zat. Heel spannend.’

Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door Nationaal Comité 4 en 5 mei en de gemeente Eijsden-Margraten.

In de opdracht zoeken de leerlingen naar de verschillen tussen het boek en de film.

ANTWOORD

➧ ➧✔ ➧

Lambert en Tuur zijn beste vrienden boek of

✔

film?

Tuur heeft een Engels stripboek gevonden op een geheime plek boek of

➧✔

✔

film?

Leo, de broer van Tuur, is ondergedoken boek of

Tuur zijn beste Lambert en film? boek of

➧ ➧ ➧

vrienden

piloot op een Engelse Er schuilt film? boek of

Tuur zolder bij

stripboek een Engels Tuur heeft ime plek op een gehe film? boek of

➧

gevonden

oken , is onderged r van Tuur Leo, de broe film? boek of

TIP

Doe eerst de digitale les op www.oorlogsgeheimendefilm.nl

Jacques Vriens over… de hoofdrolspelers

‘

k vind de acteurs van Oorlogsgeheimen ontzettend goed gekozen. Maas is net als Tuur een wat springerig en nieuwsgierig jongetje dat zich verbaast over de dingen om hem heen. Hij gaat op zijn gevoel af. Terwijl Joes, die Lambert speelt, meer nadenkt voor hij iets doet. En Pippa, oftewel Maartje, zit daar heel mooi tussenin. Die speelt dat bijdehante meisje uit Amsterdam heel goed. Wat ik zo mooi vind, is de scène waarin zij voor het eerst de klas binnenkomt. Je ziet die jongens dan naar elkaar kijken. Pippa heeft een uitstraling waarvan ik me heel goed kan voorstellen dat je als jongen denkt: ‘Wat komt daar binnen zeg, dat is heel wat anders dan die meisjes uit het dorp’. Dat heeft ze helemaal, dat vind ik echt fantastisch.’

Maas Bronkhuyzen (Tuur), Joes Brauers (Lambert) en Pippa Allen (Maartje) spelen de hoofdrollen in Oorlogsgeheimen. Ze vertellen over hun rol. Vraag na het lezen of uw leerlingen ook in deze film zouden willen spelen. Welke rol zouden ze het liefst spelen? Hoe lijkt het ze om te spelen alsof het oorlog is? Maas vertelt dat hij dit lastig vond, terwijl Pippa zegt dat het haar geen moeite kostte.

Jacques Vriens heeft het boek geschreven waarop de film gebaseerd is. Kennen de leerlingen nog meer boeken van deze schrijver? ANTWOORD Jacques Vriens heeft enorm veel boeken geschreven sinds in 1976 zijn eerste boek Die rotschool met die fijne klas verscheen. Op www.jacquesvriens.nl vindt u een overzicht van zijn werk.

film?

Er schuilt een Engelse piloot op zolder bij Tuur boek of

van de film Het verhaal en is niet Oorlogsgeheim lfde als het hetze helemaal jij wat waar e boek. Weet Kruis het juist t? kom voor antwoord aan!

‘Als je deze fil ziet, voel je m de oor log was hoe ’

Wie zijn de hoofdrolspelers in Oorlogsgeheimen en is het moeilijk om te spelen dat het oorlog is? Maas, Joes en Pippa vertellen het.

Inpakken & wegwezen

*De oplossing kun je navragen bij je juf of meester (die staat in de docentenhandleiding).

Pagina 2 & 3

film?

Oorlogsgeheimen is het derde boek van Vriens dat verfilmd is. Eerder kwam Achtste groepers huilen niet in de bioscoop. Van Tien torens diep is een televisieserie gemaakt.

docentenhandleiding

Pagina 4 & 5 (wie kiest wat)

• De vader en broer van Tuur zitten in het verzet. Tuur mag hier van zijn vader niets van weten. - Z ouden de leerlingen aan hun kinderen vertellen dat ze bij het verzet zitten? Waarom wel/niet? Zouden ze in het verzet durven gaan?

4 wie kiest wat

wie kiest wat

GOED OF FOUT? Zwijgen is veiliger Wie? De vader en broer van Tuur Kiezen: tegen Hitler Hoe? Ze zitten in het verzet

Gevaarlijk om te weten ‘Oorlog is niks voor kinderen’, vindt Tuurs vader. Daarom geeft hij geen antwoord op de vragen van Tuur. Het is te gevaarlijk om iets te weten. Zijn vader en broer Leo zitten bij het verzet tegen de Duitsers. Als ze worden gesnapt, hangt er een zware straf boven hun hoofd! Wat zou jij doen? Ik vertel wel/niet aan mijn kinderen dat ik bij het verzet zit, want ..................................................................................... .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ..............................................................................................................................

• Lambert wordt op school gepest en in elkaar geslagen wegens zijn vaders rol. - Vinden de leerlingen dit terecht? Zouden zij Lambert ook pesten, hem helpen of niks doen? Waarom? Mag je iemand veroordelen om de ideeën van zijn/haar ouders? • Maartje verklapt haar grootste geheim aan Tuur. - Zouden de leerlingen hun grootste geheim aan iemand verklappen? Waarom wel/niet?

Verhuizen naar Limburg

Tuur merkt dat er thuis van alles aan de hand is. Hij hoort ’s nachts vreemde geluiden en hij ziet zijn broer in het donker het huis uit sluipen. Niemand vertelt hem wat. Alleen zijn gekke tante roept af en toe iets over de Duitsers die het land zijn binnengevallen. Maar of het waar is wat ze zegt? Tuur gaat zelf op onderzoek uit.

..............................................................................................................................

• Lamberts vader is lid van de NSB en Lambert moet bij de Jeugdstorm. - Zouden de leerlingen bij de Jeugdstorm gaan als hun ouders dat willen? Waarom wel/niet?

Tuur, de elfjarige hoofdrolspeler in Oorlogsgeheimen, zit met veel vragen over wat er allemaal gebeurt. Snap jij de keuzes die hij, zijn vrienden en familie maken tijdens de oorlog?

Wie? Maartje Kiest: niet, maar moet verhuizen Hoe? Naar haar oom en tante, boer en boerin Holtermans, in Limburg

Luisteren naar vader Wie? Lambert Kiest: niet, maar doet wat hem gevraagd wordt Hoe? Hij gaat bij de Nationale Jeugdstorm Lamberts vader is lid van de NationaalSocialistische Beweging (NSB). Dat is een politieke partij die zich aansluit bij de ideeën van Adolf Hitler. Daarom geeft hij zijn zoon een uniform van de Jeugdstorm, een soort NSBvereniging voor kinderen. Op het eerste gezicht zien de kinderen er stoer uit: ze marcheren op straat en zingen liedjes. Toch was het niet zo onschuldig als het leek, want deze jeugdbeweging volgde de ideeën van Hitler over het voeren van oorlog. Lambert wordt op school gepest en in elkaar geslagen vanwege zijn vaders rol. Wat zou jij doen? Ik ga wel/niet bij de Jeugdstorm als mijn ouders dat graag willen, want................................................................ .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... ..........................................................................................................................

Wat zou jij doen? Ik verklap mijn grootste geheim wel/niet aan iemand, want .....................................................................................

Maartje woont al een halfjaar bij haar oom en tante in Limburg. Wat niemand weet, is dat ze een groot geheim heeft. Toch verklapt ze het aan Tuur. Ze vertrouwt hem, ook al is het heel gevaarlijk om het geheim te vertellen en te weten.

.......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... .......................................................................................................................... ..........................................................................................................................

Kun jij de woorden uit de oorlog vinden in de woordzoeker? De woorden staan van boven naar beneden, van beneden naar boven, van links naar rechts, van rechts naar links en schuin. Kruis de letters van de woorden af die je vindt, sommige letters mag je meerdere keren gebruiken. Welke zin kun je maken met de overgebleven letters? BEVRIJDING BEZETTER GEALLIEERDE HITLER JEUGDSTORM

JOOD LUCHTALARM MOF NAZI NSB

ONDERDUIKER ONDERGRONDSE OORLOG PRUIS VERZET

M R A L A T H C U L R B

O O R L O G D R O E J E

S I U R P T E E K O E Z

B E V R I J D I N G U E

D I V S J W U L R G G T

E T R E N D M O F B D T

O N D E R G R O N D S E

N S R E L Z W D A E T R

D S D Z J T E O Z G O N

U N B O D E I T I O R E

O E O I E E E H L N M N

E D R E E I L L A E G !

*De oplossing en de betekenis van de woorden kun je navragen bij je juf of meester (die staan in de docentenhandleiding).

De hoofdrolspelers krijgen te maken met dilemma’s en moei lijke keuzes. Tuur, Lambert en Maartje vertellen over die keuzes.

Oplossing:

In de woordzoeker zoeken de leerlingen de dikgedrukte woorden die allemaal met oorlog te maken hebben. De letters die overblijven vormen een zin. ANTWOORD De Duitsers zijn de Tweede Wereldoorlog begonnen!

M O S B D E O N D U O E R O I E I T N S S N E D A R U V V R D R D B O R L L R R S E E E Z O I E A O P I J N R L J D E E T G T J W D G Z T E E I H D E D U M R W E I E L C R E I L O O D O T H L U O K N R F N A Z I L A L E O G G B D E G O N E R J E U G D S T O R M G B E Z E T T E R N E N !

docentenhandleiding

6 in oorlogstijd

in oorlogstijd

BUITEN SPELEN

Tijdens de Tweede Wereldoorlog veranderde er veel. Er vielen bommen, mensen werden opgepakt en er was minder te eten. Maar sommige dingen veranderden niet. Lambert en Tuur spelen in Oorlogsgeheimen nog gewoon buiten en ze gaan naar school. Wat gebeurde er nog meer?

Engelsen probeerden Duitsland te bombarderen. Dat was gevaarlijk, want soms sloegen bommen ook in op de verkeerde plekken. In Maastricht bijvoorbeeld.

Een persoonsbewijs

Soms brachten mensen de hele nacht door in een schuilkelder.

Geheim

Foto’s: Regionaal Historisch Centrum Limburg, ANP

Rotterdam verwoest Stel je voor: je bent tien jaar oud en je woont in Rotterdam. Je hebt leuke klasgenootjes, een fijn huis en leuke buren. Dan valt er een bom en je huis is weg. Je bent alles kwijt en kent je eigen stad niet meer terug. Dat maakten Rotterdamse kinderen mee in 1940, toen de Duitsers hun stad bombardeerden. De oorlog was toen in Nederland echt begonnen.

potje te voetballen met je vriendjes. En kinderen moesten nog steeds naar school. Daar kregen ze soms ineens Duitse les of er kwam een nieuwe leraar. Een NSB’er, een Nederlander die de Duitsers hielp. Maar zolang je niks te verbergen had, was er nog weinig aan de hand.

Onderduiken

Buiten spelen Maar niet alle kinderen merkten meteen dat het oorlog was. Er liepen Duitse soldaten rond, vooral in de steden, maar je kon gewoon naar buiten om een

Jammer genoeg waren er veel kinderen die wel iets te verbergen hadden. Joodse kinderen konden in de oorlog namelijk zomaar opgepakt worden, omdat de Duitsers een hekel hadden aan joden. De joodse mensen in Amsterdam werden naar de Hollandsche Schouwburg gebracht. Meestal werden ze vanaf daar met de trein naar speciale kampen gebracht, waar joodse mensen moesten wonen en werken.

Twee spelende kinderen in Maastricht (foto J. Voets).

Daarom doken veel joden onder. Zoals Anne Frank, in het Achterhuis in Amsterdam. Soms konden joodse kinderen een vals paspoort krijgen. Dan gingen ze in een andere plaats wonen en deden ze net of ze familie van iemand waren. Het kon dus gebeuren dat er zomaar

zien waar ze vlogen als ze bommen op Duitsland wilden gooien.

Schuilen ineens een nieuw klasgenootje opdook. Of dat er klasgenootjes verdwenen.

Pikdonker Op het platteland merkten kinderen minder van de oorlog dan in de stad. Al moest je wel oppassen met wat je zei. Overal woonden NSB’ers, die je geheimen doorvertelden aan de Duitsers. Deed je iets wat niet mocht? Dan pakten ze je zo op, ook al was je een kind. Overdag kon je – ook in de stad – wel buiten spelen. Maar zodra het avond werd, mocht je de straat niet meer op. Het was daar ook pikdonker. De Duitsers wilden dat iedereen zijn ramen verduisterde. Zo konden de Amerikaanse en Engelse piloten niet

Soms moest je juist wel naar buiten in het donker. Als het luchtalarm ging, bijvoorbeeld. Dan kwamen er vliegtuigen met bommen over en moest je naar een schuilkelder. Vooral in Zuid-Limburg, waar Oorlogsgeheimen zich afspeelt, kwamen veel vliegtuigen over. De Amerikanen en

Bonnen

Hoe langer de oorlog duurde, hoe minder er te eten was. Een beetje pap, wat aardappels en groente: dat was het wel. Dat kwam omdat de Duitsers alles plunderden voor hun eigen soldaten. Op het platteland hielden boeren weleens wat

vee achter, maar in de winkels lag bijna niks. Om te zorgen dat het kleine beetje eten wel goed verdeeld werd, waren er bonnen. Iedereen kreeg evenveel bonnen voor zeep, vlees en brood bijvoorbeeld. Daar moest je soms wel uren voor in de rij staan. En als je pech had, was het op.

Bevrijding Na vier jaar ellende, kwamen de eerste

Amerikaanse en Engelse tanks Nederland binnen. In september 1944 werd als eerste de gemeente Eijsden-Margraten bevrijd, de plaats waar de film Oorlogsgeheimen zich afspeelt. Kinderen in het midden en westen van het land hadden minder geluk. Ze moesten nog een lange, koude winter zonder eten doorkomen voor ze bevrijd werden van de Duitsers.

8 achter de schermen

Weet jij welke twee plaatjes bij elkaar horen? Trek lijnen tussen de twee foto’s die bij elkaar horen!

Op deze twee pagina’s staan weetjes over de oorlog. Wat weten de kinderen al? Maak klassikaal of in groepjes een woordweb met in het midden ‘Tweede Wereldoorlog’. Als u dit doet voordat de leerlingen de tekst lezen, test u de voorkennis van uw groep. • In het stukje ‘pikdonker’ staat dat je niet meer de straat op mocht als het avond werd. Hoe noem je dit? ANTWOORD avondklok • In het stukje ‘Bevrijding’ staat dat de kinderen in het midden en westen van het land minder geluk hadden omdat zij nog een lange, koude winter zonder eten moesten doorkomen voordat ze bevrijd werden. Hoe heette deze winter? ANTWOORD Hongerwinter

Bij de opdracht verbinden de leerlingen de twee foto’s die bij elkaar horen.

Regelwerk Voordat de opnames kunnen beginnen, moet er ontzettend veel geregeld worden. Dat doet het productieteam. Zij zoeken locaties om de film op te nemen. Voor Oorlogsgeheimen waren dat er wel dertien! Maar het productieteam regelt ook het ontbijt voor de acteurs, de hotels, stoelen en tafels om aan te lunchen en de vergunningen om te mogen filmen. Met al dat regelwerk begint een productieteam al een jaar van tevoren.

Hoe maak je een film? Lees wat er allemaal moet gebeuren voordat jij naar de bioscoop kunt. Een kijkje op de set!

Hard werken

Nephuizen

Beestenbende Op een kaart werd bijgehouden hoeveel eten je had gekregen.

achter de schermen

Nepregen en filmdieren

Wie speelt wie? De drie hoofdrolspelers Pippa, Joes en Maas zijn uitgekozen uit meer dan honderd kinderen. Ze moesten goed kunnen acteren en eruitzien alsof ze in 1943 geleefd zouden kunnen hebben. Het was ook heel belangrijk dat ze samen goede vrienden zouden worden. Toen het drietal Maartje, Lambert en Tuur compleet was, zijn de filmmakers op zoek gegaan naar acteurs die hun ouders konden spelen. Wist je trouwens dat Jacques Vriens, de schrijver van het boek Oorlogsgeheimen , ook een rolletje heeft in de film? Hij is de bovenmeester van de school.

*De oplossing kun je navragen bij je juf of meester (die staat in de docentenhandleiding).

BOMMEN &

Pagina 8 & 9 (achter de schermen)

In de film spelen ook dieren. De varkens, poezen en ratten zijn door een speciaal dierencasting bureau uitgezocht. Dieren die in een film meespelen, moeten niet bang zijn en zich overal op hun gemak voelen.

Regen uit de tuinslang! Wat doe je als je moet spelen dat het regent, maar het regent niet? Dan gebruik je een tuinslang! Als de bewoners van het dorp ’s nachts over straat moeten om naar de schuilkelder te gaan, regent het. Die regen komt uit een regeninstallatie. In de schuilkelder zie je dat ze nog nat zijn. Dat komt eigenlijk omdat de acteurs net daarvoor onder een tuinslang hebben gestaan. En die bliksemflitsen dan? Dat zijn gewoon flitslichten!

Niet alles wat je in de film ziet, is echt. Veel huizen zijn in de studio nagebouwd. Als de kinderen op het schoolplein spelen, lijkt het alsof er achter hen een echte school staat. Maar de muren van de school zijn helemaal niet van steen. Het zijn houten wanden die zijn beschilderd.

Onzichtbare make-up De hoofdrolspelers hebben make-up op, maar daar zie je niets van in de film. Op het grote bioscoopscherm zie je namelijk alle oneffenheden op je gezicht. Omdat het mooier is om dat niet te zien, heeft iedereen make-up op.

Camera’s Voor het maken van een film zijn ontzettend veel verschillende camera’s nodig. Er is voor Oorlogsgeheimen bijvoorbeeld een ‘Cable Cam’ gebruikt. Dat is een camera die aan een kabel hangt. Die kabel werd in het bos gespannen en terwijl Tuur en Lambert door het bos renden, kon deze camera erachteraan roetsjen.

Een film opnemen duurt lang. Pippa, Joes en Maas zijn er een hele zomervakantie mee bezig geweest. Ze moesten iedere dag om zeven uur op! Gelukkig was het ook heel gezellig op de set. Tussen de opnames door hebben de acteurs veel lol gehad en gelachen.

De regisseur en de editor De regisseur bepaalt hoe alles er in de film uitziet. Hij kijkt tijdens de opnames of de acteurs spelen zoals hij het in zijn hoofd heeft, of de camera’s op de goede plek staan en of alles goed wordt opgenomen. Als alle beelden gefilmd zijn, gaat de editor ermee aan de slag. Hij zet alles in de juiste volgorde, wisselt scènes en zet er geluid bij, zodat er een echte film ontstaat.

Om aan de acteurs duidelijk te maken hoe een scène eruit moet zien, laat de regisseur tekeningen maken van stukken van de film. Kun jij de tekeningen en de filmbeelden bij elkaar zoeken die bij dezelfde scène horen? Verbind ze met een lijn. *De oplossing kun je navragen bij je juf of meester (die staat in de docentenhandleiding).

Pagina 6 & 7 (in oorlogstijd)

Er komt heel wat bij kijken om een film te maken. De tekst Nepregen en filmdieren geeft de leerlingen een kijkje achter de schermen. Na het lezen kunt u een paar vragen stellen om te zien of de leerlingen de tekst goed gelezen hebben: • Welk rolletje speelt schrijver Jacques in de film? ANTWOORD Bovenmeester van de school (een soort hoofd van de school) • Hoe wordt bliksem gemaakt in de film? ANTWOORD Met flitslichten • Moesten Maas, Joes en Pippa niet naar school tijdens de opnames? ANTWOORD Nee, de film is gedraaid in de zomervakantie • Wat doet een editor? ANTWOORD Een editor zet de beelden in de juiste volgorde, wisselt scènes en zet er geluid bij. Dit heet monteren. Extra opdracht: kies in het werkboekje een foto van een scène en maak hierbij je eigen storyboard.

Bij de opdracht zoeken de leerlingen de juiste filmbeelden bij de tekeningen. Zo’n tekening wordt ook wel storyboard genoemd.

ANTWOORD ANTWOORD

docentenhandleiding

Pagina 10 & 11 (inpakken & wegwezen) Maartje is van Amsterdam naar Limburg verhuisd. Ze heeft een kistje met persoonlijke spullen meegenomen die haar aan thuis doen denken. Vier kinderen vertellen wat zij zouden meenemen als ze opeens zouden moeten vluchten. Wat zouden de leerlingen in hun kistje meenemen? • Bespreek de keuzes in de klas. - U kunt de leerlingen ook echt een kistje (of bijvoorbeeld een schoenendoos) laten vullen. - E en andere mogelijkheid is om iedere leerling op een vel papier de vijf dingen die ze echt niet willen missen te laten tekenen of een collage te laten maken. • Welke dingen die ze niet kunnen meenemen zouden ze het meest missen?

10 inpakken & wegwezen

OP DE VLUCHT D

IT NEEM IK Maartje verhuist in de film plotseling van MEE! Amsterdam naar Limburg. Het enige wat haar aan thuis doet denken, is haar kistje met persoonlijke spullen. Wat zou jij meenemen als je opeens moest vluchten? Vier kinderen uit groep 8 van basisschool De Keerkring uit Cadier en Keer vertellen het.

Vernon (12)

Fenne (12)

‘Als je moet vluchten, moet je altijd op je hoede zijn, ook ’s nachts. Daarom is een zaklamp handig. Daarmee kun je als het donker is op de uitkijk staan. Een mes heb je ook nodig om te overleven. Daarmee kun je een punt aan een stok slijpen, zodat je met de stok op dieren kunt jagen. Dat klinkt zielig, maar als je het niet doet, sterf je van de honger. Het schrift en potlood neem ik mee om een dagboek bij te houden. Als ik terugkeer, kan iedereen lezen wat ik heb meegemaakt. In mijn kistje zitten twee dingen die me echt aan thuis doen denken. Een foto van ons gezin, zodat mijn ouders en broer altijd bij me zijn, en mijn knuffel. Als ik daaraan ruik, weet ik weer hoe lekker mijn bed thuis voelde. En als ik me eenzaam voel, kan ik tegen hem praten.’

‘Het eerste wat ik in mijn kistje heb gestopt, is een kleine radio. Als ik moet vluchten, kan ik daarop horen of de kust weer veilig is. Mijn zakmes is handig om takken mee af te snijden als ik een hut wil bouwen en mijn zaklamp is onmisbaar als het ’s nachts donker is. Het is een knijpkat, die kun je zelf opladen door erin te knijpen. Dat is beter dan batterijen, want die kunnen leeg raken. Mijn broer en ik spelen vaak met onze katapult. Dan schieten we op elkaar met pijltjes. Ik ben heel snel en mijn broer kan goed schieten. Zo’n katapult is handig als je vijanden moet aanvallen. Het belangrijkste in mijn kistje is de foto van mijn oma. Zij betekende heel veel voor me, maar ze is een paar jaar geleden overleden. Deze foto staat op mijn kamer. Ik kijk er elke dag naar en voordat ik ga slapen, zeg ik er “slaap lekker” tegen.’

Rosalie (11)

Niels (13)

‘Je weet nooit hoe lang je moet vluchten, daarom zou ik een sjaal meenemen, die me kan opwarmen. Deze heeft mijn moeder vaak om. Hij ruikt naar haar, daardoor lijkt het net alsof ze bij me is. Mijn knuffel Timmetje is ook heel belangrijk voor me. Ik heb mijn konijn naar hem vernoemd, maar dat konijn is helaas overleden. Gelukkig heb ik Timmetje nog, bij hem voel ik me altijd veilig. Het boekje en de potloodjes neem ik mee om een dagboek bij te houden. Daar zou ik ook veel tekeningen bij maken. Ik kan niet heel goed tekenen, maar het geeft me altijd een goed gevoel. Mijn portemonnee is handig als ik iets te eten wil kopen en mijn telefoon als ik iemand wil bellen. En de foto’s van thuis neem ik natuurlijk mee, zodat ik aan iedereen kan denken.’

‘Vroeger woonde ik in Nieuwerkerk aan den IJssel. Ik word er altijd vrolijk van om aan die tijd terug te denken. Ik speelde toen altijd met mijn portemonnee, ik denk omdat ik het stoer vond dat ik er al zo jong een had. Nu zou ik ’m meenemen als herinnering aan vroeger. Ik heb ook twee stukken speelgoed uitgekozen. Een legomannetje en een autootje. Die doen me denken aan de lego en radiografische auto’s waar ik veel mee speel. Van knuffels neem ik er ook twee mee. Het muisje is van mijn katten. Het liefst neem ik natuurlijk mijn katten zelf mee, maar als dat niet kan, dan doet dit muisje me aan ze denken. De andere knuffel is Meneer Eendje. Die heb ik al sinds mijn geboorte en is nog steeds heel belangrijk voor me. Mijn moeder speelt er ook graag mee. Dan doet ze net alsof hij praat en stelt ze vragen aan me. Ik geef alleen antwoord als de vragen niet te kinderachtig zijn.’

Heb jij net als Fenne, Vernon, Rosalie en Niels spullen die je niet kunt missen? Schrijf er hier vijf op en leg uit waarom deze in jouw kistje zouden gaan. 1 ....................................................................................................................................................................................................................................... 2 ........................................................................................................................................................................................................................................ 3 ........................................................................................................................................................................................................................................ 4 ........................................................................................................................................................................................................................................ 5 ........................................................................................................................................................................................................................................

Pagina 12 & 13 (test) 13

De uitslag 0 – 30 punten

Je kunt net als Tuur ontzettend goed geheimen bewaren.

Maartje, Tuur en Lambert hebben alledrie iets te verbergen. Ben jij goed in het bewaren van geheimen? Doe de test en je weet het!

er ook wel eentje lust.

b Niets, je laat hem/haar. Zo erg is dit nou ook weer niet.

c Je zegt het tegen je ouders, straks verdenken ze jou hier later van.

Je ontdekt dat een paar klasgenoten na schooltijd steeds stiekem fikkie stoken op het schoolplein. Ze weten dat jij ze gezien hebt. Wat gebeurt er? a Ze komen naar je toe en zeggen dat ze het niet meer zullen doen. b Ze komen naar je toe en vragen of je het niet wilt doorvertellen. c Niets, want ze weten dat jij te vertrouwen bent.

Je vangt per ongeluk een telefoongesprek op van je juf/meester en hoort dat zij/hij ontslag gaat nemen. Vertel je dit door? a Ja, maar alleen aan je beste vriend(in). b Ja, je vertelt het thuis aan je ouders. c Nee, want misschien heb je het verkeerd verstaan of begrepen.

Jullie spelen met een groepje kinderen voetbal op het schoolplein. Iemand uit jouw team scoort, maar hij/zij raakte de bal aan met zijn/haar hand. Zeg je er wat van? a Nee, als niemand het verder gezien heeft, laat je het zitten. b Nee, maar je voelt je er wel een beetje rottig over. c Ja, het is eruit voor je er erg in hebt.

KUN JIJ EEN GEHEIM BEWAREN?

Je vriend(in) vertelt je een geheim over een andere vriend(in) dat jij al wist. Hoe reageer je? a Je doet alsof je van niets weet en vraagt of jij dit wel mag weten. b Je reageert verbaasd, maar vraagt daarna naar alle details van het geheim. c Je zegt meteen dat je dat al wist.

31 – 60 punten

Je gaat bij familie eten, maar je vindt het niet lekker. Wat doe je?

a Je eet een beetje en zegt dat je

Je broer/zus is bijna jarig. Hij/zij vraagt je wat voor cadeau jullie hebben gekocht. Verraad je de verrassing? a Nee, natuurlijk niet! b Ja, uiteindelijk wel. c Nee, maar je geeft wel een hint.

Je ziet in de winkel dat een oude vrouw een paar boodschappen niet afrekent. Wat doe je? a Je zegt tegen haar dat ze wat boodschappen is vergeten. b Je twijfelt en probeert te ontdekken of ze dit expres doet of niet. c Je zegt niets, want je bemoeit je niet graag met andermans zaken.

niet zo’n honger hebt.

b Je zegt eerlijk dat je het niet zo lekker vindt. c Je eet het gewoon op.

Je vindt vijftig euro op straat. Hoe reageer jij hierop?

a Je laat het aan je ouders zien en vraagt wat jullie hiermee moeten doen. b Je verstopt het op je kamer en vertelt het aan niemand. c Je bewaart het een tijdje en vertelt het uiteindelijk aan iemand die je vertrouwt.

De score

Hoeveel punten leveren jouw antwoorden op? Bekijk de score, tel je punten op en lees de uitslag. c = 10 c=0 c = 10 c=0 c = 10 c=0 c=5 c=5 c=0

Stel, je kleine broertje of zusje pakt stiekem een snoepje uit de snoeptrommel en denkt dat niemand het ziet. Wat doe jij?

a Je zegt tegen hem/haar dat jij

b=0 b = 10 b=5 b=5 b=5 b = 10 b=0 b = 10 b=5

Wat voor geheim je ook hebt, je zult het nooit doorvertellen. Je denkt goed na over wat de gevolgen kunnen zijn als je het wel zou doorvertellen. Voor vrienden ben je een betrouwbaar persoon om mee te praten over mogelijke problemen. Je bent dan meer een luisteraar dan een prater.

a=5 a=5 a=0 a = 10 a=0 a=5 a = 10 a=0 a = 10

Door de scores op te tellen, ontdekken ze welke beschrijving het best bij hen past. • Herkennen ze zich in de uitslag? Hoe zouden ze het liefst willen zijn? Over welke vraag moesten ze het langst denken? En welke was juist makkelijk? • Kies een van de drie hoofdper sonen (Tuur, Lambert of Maartje) en vul de quiz in zoals je denkt dat hij/zij dit zou doen. Welk type zijn Tuur, Lambert en Maartje? • Is het in iedere situatie de beste keuze om geheimen niet door te vertellen? Of kunnen ze ook situaties bedenken waarin je je geheim beter kunt delen? (bijvoorbeeld als iemand anders in gevaar is?)

12 test

1 2 3 4 5 6 7 8 9

In deze test zien de leerlingen of ze goed zijn in het bewaren van geheimen.

Je weet dat je geheimen niet moet doorvertellen, maar je hebt het daar soms moeilijk mee. Je praat graag met anderen en als je een groot geheim hoort of hebt, dan vertel je dat het liefste wel aan de mensen die je echt vertrouwt. Maartje doet dat ook, zij deelt haar diepste geheim met Tuur. Dat lucht op, want je kunt er dan samen over praten.

61 – 90 punten

Het gaat misschien niet expres, maar je vertelt geheimen gemakkelijk door. Je zegt vaak iets zonder na te denken over de gevolgen. Lambert heeft dat ook. Hij vertelt aan zijn vader wat hij heeft gezien bij boer Holtermans en dat heeft grote gevolgen die hij niet had voorzien. Door geheimen door te vertellen – per ongeluk of niet – kun je soms in lastige situaties terechtkomen.

docentenhandleiding

Pagina 14 & 15 (vriendschap & puzzel) Naast oorlog is vriendschap een belangrijk thema in de film.

puzzel

Echte vrienden

Heb je dit boekje goed gelezen? Dan is het invullen van deze vragen vast geen probleem. Zet alle goede antwoorden in de horizontale vakjes. Klaar? Dan verschijnt er in de gekleurde verticale balk een zin.*

Tuur, Maartje en Lambert zijn goede vrienden in de film. Ze gaan op avontuur in de bossen en grotten van Limburg en maken de spannendste dingen mee. Het drietal lacht wat af, maar er zijn ook verdrietige momenten. Net als echte vrienden delen ze lief en leed.

Oorlogsgeheimen speelt zich af tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar het is vooral een film over vriendschap. De oorlog maakt hun vriendschap ingewikkeld. Tuur en Lambert staan soms lijnrecht tegenover elkaar door hun families. De vader van Tuur zit in het verzet, terwijl die van Lambert de Duitsers steunt. En kan Maartje haar vrienden wel vertrouwen met haar geheim?

Wat vind jij? Bekijk deze twee stellingen over vriendschap, omcirkel het antwoord dat jij kiest en geef je mening: Beste vrienden zijn, lukt niet met z’n drieën. Het is logisch dat Lambert af en toe niet mee mag spelen. Mee eens? Ja / Nee, want .................................................. ...................................................................................................................

Jacques Vriens voor • Schrijver ter zijn filmrol als bovenmees zijn baard afschoor?

•

Maartje Pippa, die de rol van in speelt, heel goed is de tafelvoetbal? Tijdens maakte opnames van de film paar ze Jacques Vriens een keer in.

eimen dezelfde • Oorlogsgeh schrijver, regisseur en als scenarioschrijver heeft Achtste-groepers niet? huilen niet

Vriens • Jacques alweer druk

bezig is met een nieuw verhaal? Waar het precies over

Doe de Oorlogsgeheimen-quiz! 1 Wat is de achternaam van de schrijver van het boek Oorlogsgeheimen?

zeggen, gaat, wil hij nog niet weer af maar het speelt zich in Limburg.

5 Hoe heet de actrice die Maartje speelt?

2 Van welke vereniging moet Lambert lid worden van zijn vader? De…

6 Hoe heet de camera die aan een kabel hangt en waarmee ze in het bos gefilmd hebben?

3 Wie staat er op de foto van Fenne die ze meeneemt als ze zou moeten vluchten? Haar…

7 Op hoeveel locaties is Oorlogsgeheimen opgenomen?

4 Welke stad werd als eerste stad in Nederland gebombardeerd?

8 Welke leerling neemt een sjaal mee als ze zou moeten vluchten?

woont? schrijver in Gronsveld • De Dat ligt in de Limburgse

rgraten gemeente Eijsden-Ma Oorlogswaar het verhaal van geheimen zich ook afspeelt. Ga voor meer informatie naar over de filmlocaties n.nl www.eijsden-margrate

12 Wie van de drie vrienden kan het beste geheimen bewaren? 13 Waar moest je naartoe als het luchtalarm afging? Naar een…

14 Wie bepaalt hoe alles in de film eruitziet? De…

ligt? Cemetery and Memorial Een Amerikaanse militaire Tweede begraafplaats uit de liggen Wereldoorlog. Daar 8.302 militairen begraven. De meesten zijn gesneuveld tijdens de bevrijding van Nederland.

11 Van welke groep zijn de vader en broer van Tuur lid? Het…

het deze gemeente ook •InNetherland s American

9 Hoe heet de acteur die Lambert speelt? 10 Tijdens de Tweede Wereldoorlog moesten veel joodse mensen…

15 Woorden uit welke taal mocht acteur Maas niet gebruiken? Uit het…

6. 7.

16 Uit welke stad is Maartje verhuisd?

17 Welke gemeente werd in Nederland als eerste bevrijd in 1944?

9. 10.

18 Hoe heet de boer waar Maartje woont?

11.

...................................................................................................................

12. 13.

Op het schoolplein heeft Lambert het zwaar omdat zijn vader de Duitsers steunt. Het is begrijpelijk dat Tuur hem niet helpt als hij in elkaar geslagen wordt.

14. 15.

Mee eens? Ja / Nee, want ..................................................

16.

17.

...................................................................................................................

—

18.

................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ...................................................................................................................

pest, hem helpt of niets doet? Mag je iemand veroor delen om de ideeën van zijn/haar ouders? Bespreek na het maken de antwoorden.

ANTWOORD voor altijd vrienden

1. 2.

J e u g d s t 3.

De Oorlogsgeheimen-quiz test de kennis van de leerlingen na het lezen van het werkboekje. Als alle antwoorden zijn ingevuld, verschijnt verticaal in de gekleurde balk een woord.

P i 6. c 7. d R o s 5.

p a e a

p b r l 9.

10.

o n d e r 11.

T u u 13. s c h u 14. r 15. E 16. A m s t e r 17. E i j s d H o l t e r m a 12.

18.

V o o R a l t i J d v r i e n d e n

r r m o

i e n s m a t t e r d a m

e i e o u e

c a m e n

l g g a n s

e s i k e n r z e t k e l d e r i s s e u r e l s m — M a r g r a t e n

*De oplossing kun je navragen bij je juf of meester (die staat in de docentenhandleiding).

De leerlingen krijgen twee stellingen voorgelegd over vriendschap waarover zij hun eigen mening geven. • De eerste stelling is: Beste vrienden zijn, lukt niet met z’n drieën. Het is logisch dat Lambert af en toe niet mee mag spelen. Zijn de leerlingen het hiermee eens? Hoeveel beste vrienden kun je hebben? Mag je soms best eens zeggen dat iemand niet mee mag spelen? Of mag iedereen altijd meedoen? Vraag naar de ervaringen en meningen van de leerlingen. • Stelling twee is: Op het schoolplein heeft Lambert het zwaar omdat zijn vader de Duitsers steunt. Het is begrijpelijk dat Tuur hem niet helpt als hij in elkaar geslagen wordt. Wat zouden de leerlingen doen? Zouden zij Lambert ook pesten, hem helpen of niks doen? Waarom? Wat zouden de gevolgen kunnen zijn als je Lambert

14 vriendschap

Pagina 16

(advertentie)

Hebben de leerlingen al zin om naar de film te gaan? Laat ze hun eigen filmposter ontwerpen. Wat staat er allemaal op een poster? Laat ze op zoek gaan naar voorbeelden.

riens e r va n J a c q u e s V Na ar de bestsell Maas

Bronkhuyzen

Pippa

Joes

Allen

Brauer s

Stefan

de Walle

Eva

Duijvestein

Nils

Verkooijen

Loek

Peters

en m i e h e g s g o l r o O Een

sterk

Hoe

film

va n

vriendschap

Dennis

als

Bots

oorlog

dichtbij

komt

uilen niet a c h t s t e - g r o ep er s h Va n d e m a k er s va n

9 0

SCOOP VANAF 3 JULI IN DE BIO 08-04-14 15:51 chetsv1.indd 1

IJS_ADV_OG_195x275mm_s

WERKBOEKJE BASISONDERW