S J I ONW ! E N I ONL , en, APPEN t s o p s e Selfi kijken filmpjes en? tjes spel e l l e p s f o e? jij onlin Wat doe
Weet wat je deelt
MEDIAW
IJS
MET JE
KLAS
BADESRWIIJSS ON
Jong en succesvol op YouTube De Kleine YouTuber en Clonny Games vertellen alles over hun succes
PLUSws,
Test, nieu atjes, wist-je-d quiz en n opdrachte Dit werkboekje is van:
Voor leerlingen in de bovenbouw van het primair onderwijs
02 - Onwijs online
grappige tweeling Jack en Finn. Tijdens een weekendje weg vertelde ik mijn familie dat ik erover dacht om ook een kanaal te starten. Iedereen was meteen enthousiast en vond het echt iets voor mij. Dus besloot ik te beginnen.’
Wat moet je er allemaal voor doen en laten?
JONG EN SUCCESVOL OP YOUTUBE Annemarie (16) Wat is het geheim jouw succes? bedacht op haar van ‘Ik ben precies op het goetwaalfde de moment begonnen, net het succesvolle toen YouTube op begon te komen en nog niet iedereen YouTube-kanaal een eigen kanaal had. Veel De Kleine meiden kozen voor fashion of beauty, ik vond komedie juist YouTuber. Hoe leuk. Dat heeft vast geholpen. is het eigenlijk Als klein meisje vond ik het leuk om te entertainen. Ik om zo bekend al keek ook altijd al best veel te zijn? naar YouTubers zoals de
‘In het begin had ik nog niet veel structuur, maar al snel kwam ik erachter dat het belangrijk is om minimaal een keer per week een video op een vast moment te plaatsen. Alleen dan kan je publiek en een fanbase opbouwen. Op het moment dat ik zo’n 10.000 abonnees had, ben ik ook meer samen gaan werken met andere leuke YouTubers. Ik heb bijvoorbeeld een video gemaakt met Kelvin, bekend als Kalvijn. Die zette het weer op zijn kanaal en zo kreeg ik ook weer meer abonnees. En wat ook helpt: hoe groter je wordt, hoe sneller het gaat.’
Hoe vind je het om bekend te zijn?
‘Leuk! Vooral als jongens en meiden enthousiast op me afstappen en even een praatje komen maken. Ik vind het ook altijd leuk om positieve reacties op mijn video’s te krijgen. Negatieve reacties krijg ik natuurlijk ook. Dat is logisch met zo veel abonnees. Alleen als het opbouwende kritiek is, bijvoorbeeld over het geluid dat beter kan, let ik erop. Anders kijk ik er niet naar.’
Onwijs online - 03
Zitten er ook nadelen aan YouTuber zijn?
‘Best wel. Soms voel je de druk om iets te uploaden, en als je het dan al heel druk hebt met school, is dat best lastig te combineren. Dat had ik bijvoorbeeld in mijn examenperiode. Daarom heb ik in die tijd besloten even iets minder te uploaden, omdat school nu eenmaal het belangrijkste is. Gelukkig snappen mijn abonnees dat en zijn ze heel meelevend.’
Denk je ook na over wat je online wel en niet deelt?
‘Zeker! In mijn video’s laat ik natuurlijk best veel van mezelf zien. Ik realiseer me alleen ook heel goed, dat alles voor altijd op internet staat. Daarom denk ik vooraf altijd goed na welke onderwerpen ik wel en niet op mijn kanaal wil. Ik vind het belangrijk om mezelf te zijn, maar als ik bijvoorbeeld net ruzie heb gehad en me niet
fijn voel, zeg ik daar toch liever niets over. Dat is te persoonlijk. Verder zal ik nooit voor mijn huisdeur of in mijn straat filmen. Mijn adresgegevens, achternaam en mobiele nummer deel ik nooit. Hoe lief mijn abonnees ook zijn, je weet nooit wat ermee gebeurt.’
Wat is het coolste dat je dankzij jouw online succes hebt bereikt? ‘Op het moment dat ik 100.000 abonnees had, heb ik van YouTube een Play Button gekregen. Dit is een speciale prijs met een zilveren logo en je naam. Een soort award om je te feliciteren met zo veel abonnees. Ook heel bijzonder: dat ik zo veel leuke mensen dankzij de YouTube-feestjes, events en samenwerkingen heb leren kennen. En dat ik op tv ben geweest en in de krant heb gestaan.’
Welke tips heb je voor jongens en meiden die ook een bekende YouTuber willen worden? ‘Doe het vanuit je eigen enthousiasme en omdat jij het graag wil. Veel geld verdienen moet niet de enige reden zijn. En kies iets wat jij leuk vindt, niet omdat iedereen het leuk vindt.’
INHOUD 4 WEET WAT JE DEELT 6 NIEUWS, WIST-JE-DATJES EN NOG VEEL MEER! 8 TEST 10 NEPNIEUWS 12 JONG ÉN SUCCESVOL OP YOUTUBE 13 KRAAK DE CODE 14 WEL OF NIET OKÉ? 16 QUIZ
COLOFON Onwijs online is ontwikkeld door Young Crowds, specialist in educatieve content. Bij dit werkboekje hoort ook een digitale les die te vinden is op: www.onwijsonline.nl/bo Vormgeving: Tom van Staveren Illustraties: Flos Vingerhoets
T A W WEET T L E E D JE
04 - Onwijs online
In het echte leven deel je je telefoonnummer en gekke fot o’s niet met vreemden. Waarom zou je dat online dan wel doen? Denk daar eens over na voor je iets deelt via sociale media.
Leuke foto!
l f
Welke foto’s zet je online en welke niet? Denk je daarover na voor je ze deelt of eigenlijk niet? Soms maak je een hele grappige foto waar je vrienden en jij hard om moeten lachen. Maar is die foto echt zo leuk dat je ‘m moet delen met de rest van de wereld? Zelfs als je een foto met Snapchat verstuurt, kunnen anderen met speciale apps of door het maken van een screenshot jouw foto’s bewaren.
? ù
Settings
78%
snapcha t accoun t
Profielfo to Naam
?
Tim van Gebruik den Broe ersnaam k Skatebo Mobiel t arderTim elefoonn ummer E-mailad ******* res *** skatebo ardertim Wachtw @gmail.c oord om Wie kan ******* mij Snap *** s sturen …. Mijn vrie nden Bekijk m ijn verha ? al
?
Hoe heet je?
Ieder profiel begint met je naam, een accountnaam of gebruikersnaam. Je kunt gewoon je eigen naam gebruiken, zoals Tim van den Broek. Maar alle informatie die je met dat profiel op internet zet, blijft dan aan jouw naam gekoppeld. Als je dat liever niet wilt, kun je ook een andere naam kiezen. Alleen je voornaam bijvoorbeeld, de naam van je lievelingsdier of van je favoriete sport. Is die naam al bezet? Voeg dan een cijfer toe. Vrienden en vriendinnen vertel je hoe jij online heet en zo kunnen ze jou vinden.
O
Wat is je telefoonnummer?
Onwijs online - 05
DOEN OF NIET? Via WhatsApp krijg je dit bericht:
Je telefoonnummer hoort niet thuis in een online profiel op sociale media. Waarom zou je dit online delen? Vrienden, klasgenoten of je familie hebben jouw nummer vast allang.
Wie ziet je bericht? Bij de instellingen van Instagram, Facebook, WhatsApp of Snapchat kun je aangeven wie jouw berichten mogen zien en voor wie je profiel zichtbaar is. Mag iedereen jouw profielfoto zien op WhatsApp? Je kunt iedereen toestemming geven, alleen je contacten of niemand. Op Instagram kun je je hele account op privé zetten, zodat je iemand eerst moet toevoegen voor hij of zij jouw foto’s kan zien. En op Snapchat kun je instellen naar wie je berichten wilt sturen en van wie je berichten wilt ontvangen: van iedereen of alleen van je vrienden. Je kunt deze instellingen het beste op ‘vrienden’ zetten. Dan voorkom je dat jouw berichten per ongeluk bij vreemden terechtkomen.
Wat is je wachtwoord?
n
Vertel je wachtwoord nooit aan iemand, want daarmee kunnen anderen inloggen op jouw account en je privéberichten lezen of uit jouw naam berichtjes sturen. Een veilig wachtwoord bestaat uit minimaal acht tekens. Van die acht tekens moet er minimaal een cijfer, een leesteken en een hoofdletter zijn. Kies bijvoorbeeld een goed te onthouden zin: de titel van een boek of de eerste regel van een liedje. De beginletters vormen het wachtwoord. Zet ergens tussende letters je lievelingsgetal en een leesteken. Ook is het een goed idee om je wachtwoord een keer per jaar te veranderen.
+06 99988877: Hoi, hoe gaat het? Ik ben je adres kwijt, waar woon je ook alweer?
Hoe reageer je op dit bericht? Is dit iemand die je kent of weten jouw vrienden en klasgenoten wel waar je woont? Misschien moet je eerst vragen waarom hij/zij dit wil weten. Je kunt dit bericht ook negeren of deze persoon blokkeren als je het niet vertrouwt.
Op Instagram krijg je dit bericht:
Tess_1407_ wil je volgen op Instagram
Geef je toestemming?? Als je weet wie dit is, kun je toestemming geven. Weet je dat niet, dan is het beter om Tess_1407_ niet toe te voegen. In het echte leven laat je toch ook geen foto’s zien aan mensen die je niet kent?
06 - Onwijs online
WIST JE DAT...
ONLINE CIJFERS Er zijn superveel mensen die internet gebruiken. Hoeveel precies? En wat doen ze allemaal?
- internet in Denemarken en Nederland het meest gebruikt wordt van heel Europa? - smartphones pas in 2009 populair werden? Voor die tijd hadden heel veel mensen geen internet en apps op hun mobieltje. - het allereerste woord dat over internet werd verspreid LOG was? Dit had eigenlijk LOGIN moeten zijn. Maar internet lag er na drie letters al uit. - WhatsApp in 2019 de meeste gebruikers heeft van alle sociale media? - Snapchat alleen gebruikt mag worden als je 13 jaar of ouder bent?
- 57% van alle mensen op de wereld maakt gebruik van internet. - Bijna de helft van alle mensen op de wereld maakt gebruik van sociale media. - Van alle sociale-mediagebruikers checken de meeste hun account via hun mobiel. - Steeds meer Nederlanders gaan expres even offline. 6% gaat zelfs nooit online. - Iedere minuut wordt er wel 400 uur aan filmpjes op YouTube gezet. - Instagram heeft meer dan 1 miljard gebruikers waarvan 4,9 miljoen in Nederland. - Facebook wordt steeds minder populair: afgelopen jaar zijn 640.000 Nederlandse gebruikers gestopt met het gebruiken van dit sociale medium. - WhatsApp is met 11,9 miljoen gebruikers in Nederland het populairst van alle sociale media.
Internet begon in de Verenigde Staten. Op deze kaart zie je allemaal lijntjes van computers die met elkaar verbonden waren. Zo begon het internetnetwerk.
NIEUWS, WIST-JEDATJES
EN NOG VEEL MEER! 1970
1975
1971 De eerste e-mail wordt verstuurd
Je kunt je er nu niets meer bij voorstellen, maar er is een tijd geweest dat internet, WhatsApp, Facebook, YouTube, Instagram en Snapchat helemaal niet bestonden. Ga mee terug in de tijd!
1994 De eerste online shops worden geopend
1980
1985
1990
1983 Internet wordt openbaar gemaakt en iedereen krijgt toegang
Onwijs online - 07
TRENDS VAN DE TOEKOMST
Fun facts
Nu al in de maak, straks ook bij jou thuis?
- De allereerste webcam werd gebruikt om een pruttelende koffiepot te laten zien. - Facebook.com/4 is de url voor de profielpagina van Mark Zuckerberg, de oprichter van Facebook. Waarom hij niet voor 1 heeft gekozen, is niet bekend. - Internet weegt net zoveel als een aardbei. Dit is het gewicht van alle elektronen die samen internet vormen. - Het allereerste YouTube-filmpje heet Me at the zoo. Je kijkt 19 seconden naar een van de oprichters die in een dierentuin bij de olifanten staat.
- Een slimme oven die je niet alleen stap voor stap laat zien welke lekkere recepten je kunt maken, maar ook een plaatje toont van hoe jouw gerecht eruit moet komen te zien. Het ziet er zo echt uit dat je het bijna kunt proeven. - Met een zelfrijdende auto een ritje maken, hoe cool is dat?! Er zijn al auto’s die deels zelf rijden en bijvoorbeeld voor jou inparkeren. In de toekomst hoef je helemaal niets meer te doen. Grote kans dat dit normaal is tegen de tijd dat jij je rijbewijs hebt. - Voice search gebruik je misschien al met je telefoon of de tv. Waarschijnlijk kun je binnen een paar jaar alles in huis met je stem bedienen. En je voice assistant heeft tegen die tijd ook precies door of je het wel aardig vraagt. - Met 3D-printers kun je de coolste dingen maken. Van een drinkbeker tot een lamp. Je ontwerpt het op de computer en print het daarna zelf uit. Grote kans dat het niet lang duurt voor er eentje in jouw klas staat.
Een reclame over e-mail. Voor het eerst kon je een berichtje naar iemand anders sturen. Eigenlijk is hiermee het sms’en, whatsappen en facebooken van nu begonnen.
2011 Snapchat wordt ontwikkeld door studenten van de Stanford-universiteit in Californië
2005 YouTube wordt opgericht
1999
2009
Van televisieprogramma’s tot mode: de eerste bloggers houden er een blog over bij
1995
1997 De zoekmachine Google wordt opgericht
WhatsApp wordt uitgebracht voor de iPhone en later ook voor andere telefoons
2004 Facebook wordt opgericht
2000
2005
2001 Wikipedia begint in 2000 als Nupedia. Een jaar later wordt de naam van de online encyclopedie veranderd in Wikipedia
2016 In augustus wordt Instagram Stories gelanceerd
2010
2015
2010
Instagram TV wordt gelanceerd
Instagram gaat online
2018
! P E I L B P E I L B 08 - Onwijs online
! J I M R A KIJK NA
Kies ste het antwoeds o dat het rd beste bij je past!
Hoe vaak trekt jouw tablet, telefoon of computer je aandacht op een dag? Appjes, likes en je timeline roepen het hardst om bekeken te worden. Gezellig én vermoeiend. Doe de test en ontdek of jij vaker on- of offline moet gaan!
1 Wat doe je als je niet kunt slapen? a Stiekem een strip lezen in bed. b Op Instagram kijken. c Op slaaptips googelen.
2J e zit op de wc en je mobiel piept. Jij…
a blijft rustig zitten en kijkt zo wel wat er is. b h ebt je telefoon al in je handen, dus je ziet meteen dat je een appje van je vriendin hebt. c t rekt snel door en zoekt je telefoon. Wie weet heb je een belangrijk bericht?
3 Je moet een spreekbeurt voorbereiden. Het schiet niet echt op, want: a j e zoekt online naar informatie, maar komt
de hele tijd lieve/grappige dierenfilmpjes tegen en dat leidt nogal af. b je bent met een vriend(in) aan het appen over spreekbeurttips, alleen duurt het gesprek nu al een half uur! c j e bent de inlogcode van je computer kwijt. Hoe onthoud je die, als je hem nooit gebruikt?
4A ls jij een appje krijgt, antwoord je meestal…
a p as als je het ziet. Je kunt toch niet voetballen en appen tegelijk?
b m eteen. Anders is het toch onaardig? c ‘ s avonds. Dan maak je even tijd om te zien of er berichtjes zijn.
5J e loopt van een vriendje terug naar huis. Onderweg… a kijk je op je telefoon hoeveel likes je laatste Instagram-foto heeft.
b kijk je naar de lucht. Opschieten, het gaat bijna regenen!
c k ijk je op je telefoon of je nog op tijd bent voor het eten.
Onwijs online - 09
6 Na schoolkamp…
a v ertel je de hele avond alle fantastische verhalen aan je ouders. b b en je de hele avond al je filmpjes aan elkaar aan het plakken voor een vlog. c c heck je de hele tijd of iemand al iets over kamp op Facebook, Instagram of Snapchat heeft gezet. Het was zoooo leuk!
7J e telefoonwekker gaat af, tijd om op te staan. Maar wat moet je aan vandaag? a G ewoon, de kleren die bovenop de stapel in je kast liggen.
b Een trui of een T-shirt? Even Buienradar checken voor het weerbericht.
c H et nieuwe topje dat mijn vriendin ook heeft.
Uitslag 9 T/M 12 PUNTEN Geef het maar toe. Jij denkt tijdens het avondeten aan het aantal likes op Instagram. En jij gaat niet zonder je telefoon naar de wc. Duidelijk: jij bent áltijd online. Dat is leuk, maar soms ook lastig. Ongemerkt zit je met je hoofd meer online dan in de wereld om je heen. Hoe kun je je concentreren als een apparaat de hele tijd je aandacht probeert te trekken? Dus doe eens deze test: stop drie uur lang alle apparaten in een doos en ga spelen. Het is vast even moeilijk, maar wedden dat jij een leuke middag hebt?
Even appen dat ik het vandaag aan doe!
13 T/M 31 PUNTEN
8 Het is woensdagmiddag. Wat doe je? a Sporten of buiten spelen. b Online gamen met m’n vrienden. c F ilmpjes maken voor mijn website.
9E en eigen YouTubekanaal opzetten. Dat lijkt me: a B est lastig. Daar weet ik te weinig van. b Te gek, ik heb al een kanaal en al mijn vrienden volgen me.
c Heel leuk, ik volg veel YouTubers en zou dat zelf best willen.
totaal a b c 1 5 2 1 2 5 1 2 3 1 2 5 4 2 1 5 5 1 5 2 6 5 2 1 7 5 2 1 8 5 1 2 9 5 1 2
Tel je punten bij elkaar op en bekijk de uitslag:
Jij gebruikt internet voor van alles. Handige info opzoeken, chatten of leuke filmpjes kijken. Al kost dat stiekem nog best wat tijd. Gelukkig weet jij ook dat je niet op elke bliep hoeft te reageren. De offline wereld vind jij net zo leuk. En blijf je af en toe toch te lang online hangen? Dan kun je zo wat tips googelen om minder met apparaten en schermen bezig te zijn. Wie weet kun je wel een app verzinnen die bijhoudt wanneer je onlinetijd voor de dag voorbij is!
32 T/M 45 PUNTEN Internet? Natuurlijk weet je wat het is. Maar erg vaak ben je niet online te vinden. Sociale media daar doe je niet aan en gamen vind je zonde van je tijd. Jij gaat liever andere dingen doen in de ‘echte’ wereld. Prima! Maar een groepsapp kan best wel handig zijn. En ook voor school kun je interessante informatie op internet vinden. Als je toch wilt weten wat andere kinderen online doen, neem dan eens af en toe een kijkje. Wie weet ontdek je wel een leuke site waar je voor je hobby’s ook wat aan hebt.
10 - Onwijs online
NEPNIEUWS
Er wordt online steeds meer nepnieuws verspreid. Wat is s, nepnieuws precie it waarom wordt d gedaan en hoe herken je het?
WAAROM NEPNIEUWS? WAT IS NEP NIEUWS? Pinokkio zijn
neus groeide als hij niet de waarheid sprak... Helaas is nepn ieuws wat min der makkelijk te ontdekken...
Nieuwsberichten waarin niet de m je waarheid wordt beschreven, noe rdt wo t nepnieuws. Bij een echt berich list alles gecontroleerd door de journa of eindredacteur. s, Die belt bijvoorbeeld met expert de ckt getuigen en bedrijven en che het in feiten. Pas als alles klopt, komt Het al. de krant, online of op het journa vaak op lastige aan nepnieuws is dat het zijn echt nieuws lijkt. Het kan zelfs zo ppen. dat er stukjes in staan die wel klo Alles om ervoor te zorgen dat de lezer het gelooft.
Nepnieuws kan om verschillende redenen gemaakt worden. Gewoon voor de lol, omdat de maker het grappig vindt. Het kan ook het doel hebben om je mening of gedrag te beĂŻnvloeden. In het buitenland komt nepnieuws bijvoorbeeld vaak voor in verkie zingstijd. Zo proberen de maker s meer stemmen voor een bepaal de politieke partij of persoon te krijgen. Andere makers hopen dat je op hun bericht klikt, zodat je op hun website terechtkomt waar veel advertenties op staan. Voor iedere bezoeker ontvangen zij geld. Dus hoe meer mensen op hun site komen en de advertenties zien, hoe meer geld ze krijgen.
Onwijs online - 11
9X ZO HERKEN
JE NEPNIEUWS
01
Wie is de afzender van het bericht? Is het een bekende en betrouwbare website? Twijfel je: vraag het aan je ouders, juf of meester of controleer de betrouwbaarheid van de site via webdetective.nl/checklist.
02
Nepnieuws wordt vooral verspreid via sociale media. Check dus of je het alleen daar ziet langskomen of dat het ook op betrouwbare nieuwssites staat.
03
Verschillende sites houden een overzicht bij van nepnieuwsberichten. Check op volkskrant.nl/klopt-dat-wel--storystream/ en nu.nl/nl checkt of het bericht waar jij over twijfelt er misschien tussenstaat.
04
Heeft het bericht een schreeuwerige kop met veel leestekens? Denk aan: ‘Dit geloof je nooit!!!! Je móét hierop klikken!!!!’ Grote kans dat het nepnieuws is.
05
ie is de journalist of auteur? Googel deze naam en check of hij of zij W bij een bekend nieuwsplatform werkt waar het bericht ook terugkomt.
06
Wordt er een bron bij vermeld? Zo ja welke? Bij nepnieuwsberichten staat er soms wel een bron, maar grote kans dat die niet bestaat. Door deze te googelen kom je er snel genoeg achter of je daar het bericht ook terug kunt vinden en of het dus echt is of niet.
07
Is het bericht in de vorm van een video? Nepnieuwsberichten kunnen ook in de vorm van een video worden gemaakt en verspreid. In zo’n video is het beeld en geluid zo bewerkt dat er een verhaal wordt verteld dat niet klopt.
08
Controleer de datum. Bij ieder nieuwsbericht hoort een datum te staan. Van wanneer is dit bericht? En is er rond deze dag misschien op betrouwbare sites of kanalen iets over terug te vinden?
09
Is het satire? Met satire geef je met humor commentaar op het nieuws. Dit wordt vaak gebruikt bij nepnieuwsberichten.
12 - Onwijs online
JONG EN SUCCESVOL OP YOUTUBE
Wat is het geheim van jouw succes?
‘Doorzetten en niet opgeven. En het feit dat ik in mijn eerste video’s waar alleen mijn vader naar keek, net zo enthousiast en blij deed als in de video’s die ik nu maak. Die positieve vibe vind ik heel belangrijk, hoeveel kijkers ik ook heb. En ik krijg ook vaak te horen dan jongens en meiden mijn video’s grappig vinden. Dat helpt vast ook mee.’
Wat moet je er allemaal voor doen en misschien ook laten?
‘Bijna al mijn vrije tijd stop ik in het maken en editen van video’s. Ik probeer namelijk bijna iedere dag wel een video te uploaden. Soms lukt het me een aantal tegelijk te maken, zodat ik de volgende dag met een vriend af kan spreken. En gelukkig vinden sommige vrienden het ook leuk om in mijn video’s te verschijnen. Op die manier kan ik het mooi combineren.’
Hoe vind je het om bekend te zijn dankzij YouTube?
‘Heel vet. Het is echt altijd leuk als iemand met me op de foto wil of om een handtekening vraagt. Dat geeft zo’n bijzonder gevoel. Ik maak kinderen blij en word daar heel blij van. Net als alle leuke comments: die zorgen er ook voor dat ik door blijf gaan.’
Je kent Dante (12) vast door zijn YouTube-kanaal Clonny Games. Wat is het geheim van zijn succes en wat moet je doen om ook zo succesvol te worden?
Zitten er ook nadelen aan?
‘Ik krijg ook best veel haatreacties. Vooral in het begin werd ik daar wel sip van. Nu boeit het me niet meer. Mijn vader heeft me geleerd dat het jaloerse
Onwijs online - 13
mensen zijn en ik me er niets van aan moet trekken. Gelukkig zijn de meeste comments heel leuk.’
Wat deel je wel online en wat vooral niet?
‘Ik wil best veel delen over mijn leven, maar échte privézaken zoals mijn adres en telefoonnummer houd ik voor mezelf.’
Wat is het coolste dat je dankzij jouw online succes hebt bereikt?
‘Dat ik een stem heb ingesproken voor Playmobil De Film. Cartoonfilms vind ik altijd al erg leuk, en van een stem inspreken droomde ik al een tijdje. Zo cool dat het is gelukt! Verder heb ik ook een rol in de serie De Pepernoten Club gespeeld. Echt vet dat mensen me daardoor ook op tv konden zien. Verder mag ik gave campagnes doen zoals voor Nerf waar ik een real-life Battle Royale mag organiseren. En ik heb samengewerkt met kledingmerken waarvoor ik model mocht staan. Erg leuk om te doen.’
Wat zijn je tips voor jongens en meiden die ook YouTuber willen worden?
‘Veel YouTubers stoppen omdat ze niet tegen haatreacties kunnen, maar elk kanaal heeft helaas haters. Superstom, maar dat betekent niet dat je slecht bent. Blijf daarom doorzetten en wekelijks uploaden. Twee maanden niets posten, helpt bijvoorbeeld niet. Je moet ook goed bedenken of je het wel echt leuk vindt en het niet alleen voor de roem doet. Ik kende de edit-programma’s die ik gebruik bijvoorbeeld al heel goed voor ik mijn kanaal begon. Ik vind het ook zo leuk om te gamen, filmen en editen waardoor het niet als werk, maar vrije tijd voelt.’
KRAAK HET WACHTWOORD
Pieter heeft een wachtwoord dat bestaat uit vier onderdelen: een kleur, een groente, een cijfer en een dier. De rijtjes hieronder staan al in de goede volgorde. Maar in ieder rijtje staat maar één woord dat in het wachtwoord hoort. Volg de aanwijzingen en kraak het wachtwoord!
18+3 5x7 29-17 24:3 6+5 2x7
Deel 1
Deel 2
Deel 3
Aanwijzingen Het eerste deel van het wachtwoord van Pieter is een kleur, die begint met de zevende letter van het alfabet. Deze kleur is ook de kleur van het tweede deel van het wachtwoord. Dit tweede deel is een groente die op een kleine boom lijkt. De groente begint met de tweede letter van het alfabet en eindigt op de negende. Dan volgt er een cijfer. Dat cijfer is een getal onder de tien en komt uit een van deze rekensommen. Het laatste stukje van het wachtwoord is een dier. Het is een klein dier dat kan vliegen en graag in bomen zit. Vraag je juf of meester naar de oplossing, die staat in de docentenhandleiding
Deel 4
Het wachtwoord van Pieter is: Deel 1: _____________ Deel 2: _____________ Deel 3: _____________ Deel 4: _____________ Meer codes kraken en spelletjes spelen? Kijk op http://code.org/learn
14 - Onwijs online
Wel of niet oké?
Je kunt online met iedereen kle tsen en foto‘s delen. Superhandig! Maar let we l goed op wat je doet op internet, want soms zijn din gen toch minder grappig dan je denkt. Hieronder staan een paar voorbeelden. Geef aan wat volgens jou een go ed idee is en wat niet.
LACHEN OM SLAPEND BROERTJE Je beste vriend plaatst een foto van zijn slapende broertje op Instagram. Zijn broertje heeft geen idee dat de foto erop staat. Binnen tien minuten heeft de post 56 likes. Jij weet dat zijn broertje het echt niet leuk vindt als er ongevraagd foto’s van hem online verschijnen. Stiekem vind je dit best een grappige actie en er zijn al zoveel likes, eentje meer of minder maakt dan ook niet meer uit. Je besluit de post te liken.
WAT VIND JIJ?
O Dit is oké, want
O Dit is niet oké, omdat
NEPPROFIEL Er is een Instagram-account aangemaakt met jouw naam en foto en er wordt van alles gepost. Vooral veel stomme foto’s met stomme tekstjes. Dit ben jij alleen helemaal niet! Niet alleen je vrienden, maar ook meiden en jongens die je niet kent, hebben je nepprofiel inmiddels ontdekt. Je krijgt aan de lopende band berichtjes waarom je van die rare foto’s post. Je wordt er gek van, maar weet niet wat je ertegen kunt doen. Daarom doe je maar niets.
WAT VIND JIJ?
O Dit is oké, want
O Dit is niet oké, omdat
Onwijs online - 15
GEMEEN OF GRAPPIG?
TIPS TEGEN CYBERPESTEN
Jullie hebben met de hele klas een WhatsApp-groep aangemaakt. Gezellig! Dan wordt er een foto rondgestuurd van een jongen die ook weleens wordt gepest. Het is zijn profielfoto, bewerkt tot foto van een meisje. De pestkop in kwestie vraagt of de rest van de klas dit ook zo grappig vindt.
Wat moet je doen als je online wordt gepest?
WAT VIND JIJ?
O Dit is oké, want
O Dit is niet oké, omdat
GERUCHT VERSPREIDEN Er wordt een bericht verspreid waarin staat dat een jongen niet op meisjes, maar op jongens valt. De hele school heeft het erover. De jongen wordt nonstop gevraagd of het waar is en op wie. Hij reageert er maar niet op, want dan wordt het vast alleen maar erger.
WAT VIND JIJ?
O Dit is oké, want
O Dit is niet oké, omdat
→ Blijf er niet mee rondlopen, maar vertel het aan iemand die je vertrouwt. Je ouders, een vertrouwenspersoon op school, een lieve buurvrouw of je beste vriend(in). Leg uit wat er aan de hand is, hoe lang het speelt en vertel ook hoe je je erdoor voelt. Alleen al door erover te praten, kan het opluchten. Misschien kunnen ze je helpen of weten ze een oplossing. →D urf je het niet aan iemand te vertellen, omdat je bang bent dat ze boos worden of je uitlachen? Dat is nergens voor nodig! Besef goed dat jij er ook niet om gevraagd hebt. Jij kunt er niets aan doen. → Reageer niet op vervelende comments, appjes, mailtjes en chats. Dan is de lol om jou te pesten er sneller vanaf. → Probeer als je de pester goed kent een gesprek aan te gaan over het pesten. Vraag waarom hij/zij dit doet en zeg dat hij/zij ermee op moet houden. →V erzamel bewijzen als het pesten doorgaat. → Blokkeer degene die jou pest. Cyberpesten is net zo vervelend als gepest worden in het echt. Wat online pesten nog irritanter maakt, is dat je via internet gemakkelijker anoniem gepest kunt worden.
WAT MOET JE DOEN ALS IEMAND ANDERS ONLINE WORDT GEPEST? → Like of deel de comment, post of foto niet. Daar help je de pester alleen maar mee. Denk er altijd aan hoe jij het zou vinden als die foto of dat bericht over jou via internet wordt verspreid. Niet leuk? Niet doen, delen of liken dus. → V ertel degene die gepest wordt dat er een vervelende comment, post of foto online staat. En help hem of haar het aan de juf, meester of ouders te vertellen.
16 - Onwijs online
GROTE DIGIKENNIS QUIZ
1 2 3
4
5
Ingewikkelde wachtwoorden, je account afschermen, successen op internet, een profiel maken, liken, delen en reageren. Als het goed is, weet je nu bijna alles! Doe deze quiz en test je online kennis!
6 7 8 9 10
11 12
13 14 15 16
DIGITALE LES Bij dit werkboekje hoort ook een digita le les. Ga daarvoor na ar: www.onwijsonline. nl/bo
17 Bekijk de vragen hieronder en schrijf de antwoorden in de lege vakjes. Als je de grijze vakjes van boven naar beneden leest, dan verschijnt er een zin. Succes! 1 Hoe heten de mensen die jouw Instagram-foto’s te zien krijgen? 2 Wat werd er voor het eerst verstuurd in 1971?
7 Hoe noem je nieuwsberichten waarin niet de waarheid wordt vermeld? 8
Wat is Google?
3 Hoe heet zo’n symbool?
9 Hoe worden nepnieuwsberichten met humor ook wel genoemd?
4 Wat werd er in 1997 opgericht?
10 Dit sociale medium wordt in Nederland steeds minder populair
5 Met welke app kun je zelf instellen hoe lang iemand jouw foto mag zien? 6 Wat was het eerste woord op internet?
Vul hier het antwoord in:
11 Hoe heet de app waarmee je foto’s kunt delen en met een filter kunt bewerken?
12 W at mag je nooit aan iemand vertellen? Je… 13 Hoe noem je het als iemand online wordt gepest? 14 Wat werd er in 1999 voor het eerst bijgehouden? 15 Uit hoeveel onderdelen bestaat het wachtwoord van Pieter? 16 Hoe noem je een berichtje dat je kunt plaatsen onder een foto? 17 Het internet weegt evenveel als een…