295
4
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﺳﺨﻨﻲ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭﻳﮋﻩ ﻧﺎﻣﺔ ﻣﺎ ،ﺑﻪ ﻳﺎﺩ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ،ﻫﻤﭽﻮﻥ ﻗﻄﺮﻩﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺁﺑﻲ ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺭﺍﻫﻴﺎﻥ ﺩﻟﺒﻨﺪ ﺑﺮﺧﺎﻙ ﻣﻲﭘﺎﺷﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﻭﻳﮋﻩﻧﺎﻣﻪ ﺩﺭﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪﺓ ﻓﺸﺮﺩﺓ 25ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﻧﺸﺎﺩ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺤ ّﻤﺪ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ 14ﻛﺘﺎﺏ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺯﻧﺪﮔﻲ ﭘﺮﻓﺮﻭﻍ ﻭ ﭘﺮﺑﺎﺭ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺩﺭ ﭘﻨﺠﻢ ﻓﺮﻭﺭﺩﻳﻦ ﺍﻣﺴﺎﻝ ﺑﻪﭘﺎﻳﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺭﻓﺘﻦ »ﭘﻴﺮ« ،ﻏﻤﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﺮﺩﻝ ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭﺍﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺍﺩﺏ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﻭ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﺭﺯﻧﺪﻩ ﻭ ﭘﺮﺷﻤﺎﺭﺵ ﻧﻬﺎﺩ. ﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺩﻛﺘﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ،ﭼﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﭼﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺮﮔﺶ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﮔﻔﺘﻪ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ،ﻭﻟﻲ ﻛﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﻫﻨﻮﺯ ﻧﺎﮔﻔﺘﻪﻫﺎ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺍﻭ ﻭ ﻧﻴﺰ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺷﻴﻮﻩﺍﻱ ﺗﺎﺯﻩ ﻭ ﻭﻳﮋﻩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﭘﮋﻭﻫﻲ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦﻧﮕﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺮ ﺳﺮﻫﻢ ﺍﺭﺯﺵ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﮔﺬﺭ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﺧﺎﻣﻪﺍﺵ ﺗﺮﺍﻭﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﺍﺯ ﻣﻌﺪﻭﺩ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﻧﻴﺰ ،ﻧﻪ ﺑﻪ ﺭﺳﻤﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺁﺏ ﻭ ﺧﺎﻙ ﺟﺎ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺗﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺍﻱ ﻗﺪﺭ ﺩﻳﺪ ﻭ ﺑﺰﺭگ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﺑﺲ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﺗﺄﻣﻞ ،ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺯﺭ ﻭ ﺯﻭﺭ ﭘﺴﻨﺪ ﻭ ﺁﻛﻨﺪﻩ ﺍﺯ ﺭﻧﮓ ﻭ ﺭﻳﺎ؛ ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻭ ،ﻧﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﻳﻮﺍﻧﻲ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻧﻪ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻳﻲ ﭘﺮﺁﻭﺍﺯﻩ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﻮﺍﻧﻪﻫﺎﻱ ﻣﺎﻟﻲ ﺁﻧﭽﻨﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﻲﻛﺮﺩ ،ﻧﻪ ﺭﻳﻴﺲ ﻓﻼﻥ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻓﻼﻥ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻮﺩ ،ﻧﻪ...؛ ﻣﻌﻠﻤﻲ ﺑﻮﺩ ﭘﺮ ﻣﺎﻳﻪ ﻭ ﭘﺮﻛﺎﺭ، ﺩﻟﺒﺴﺘﺔ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺯﺍﺩﮔﺎﻫﺶ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺑﻲﺍﻋﺘﻨﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﺫﺑﻪﻫﺎ ﻭ ﭘﺎﺩﺍﺷﻬﺎﻱ ﺍﻳﻨﺠﻬﺎﻧﻲ ﻭ ﺑﺪﺍﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺑﻲﺍﺩ ّﻋﺎ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﮔﺮﺍﻧﺴﻨﮓ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﭘﮋﻭﻫﺸﻲﺍﺵ ﻧﻤﻲﺑﺎﻟﻴﺪ ،ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﻭ ﺑﺮﺷﻤﺮﺩﻥ ﻛﮋﻳﻬﺎ ﻭ ﻛﺎﺳﺘﻴﻬﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺧﺖ )ﻛﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﻣﺸﺖﻭﻣﺎﻟﻲ ،ﻧﻤﻮﻧﻪﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ(. ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﺩﺭ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﻭ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﺭﻭﺷﻲ ﻭﻳﮋﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎﻳﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻛﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ :ﺩﺭ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻫﺮ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻳﺎ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩ ،ﻫﺮﭼﻪ ﺭﺍ ﺫﻫﻦ ﻛﻨﺠﻜﺎﻭ ﻭ ﻧﻮﺟﻮﻳﺶ ،ﺩﺭﻳﺎﻱ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﻫﺎﻳﺶ ﻭ ﺣﺎﻓﻈﺔ ﺷﮕﻔﺖﺍﻧﮕﻴﺰﺵ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ ،ﺑﺎ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪﻱ ﺑﻲﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻪﻫﻢ ﻣﻲﭘﻴﻮﺳﺖ ،ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺭﺍ ﺭﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﻛﺮﺩ ،ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻋ ّﻠﻲ ﻭ ﻛﻨﺶﻭﻭﺍﻛﻨﺸﻬﺎ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﺔ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﺍﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺑﺮ ﻫﻴﭻ ﻧﻜﺘﻪ ﻭ ﺣﺘّﺎ ﻭﺍژﻩﺍﻱ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻛﻢ ﺍﻫﻤﻴﺖ، ﭼﺸﻢ ﻧﻤﻲﺑﺴﺖ ،ﺗﺎ ﺣﻖ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﺍ ﭼﻨﺎﻥﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﺍﺩﺍ ﻛﻨﺪ. ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺩﺭﺑﻨﺪ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﻣﻜﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ﺧﺎﻣﻪﺍﺵ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺁﺩﻡ ﻭ ﺣﻮﺍ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ،ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺳﺮ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ؛ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﭘﻲ ﺭﻭﺷﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺣﻖ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎ ﻭ ﭘﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺁﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺭﺍﻩ ﺭﺍﺳﺖ ﺭﻫﻨﻤﻮﻥ ﺷﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪﺍﺵ ﻛﻪ »ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﺍ ّﻭﻝ ﺳﺎﻝ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ،ﺩﺭ ﻛﻼﺱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﺩﺭﺱ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺷﻌﺮ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﻲﻛﻨﻢ :ﻫﺮ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺨﺖ ﺍﺯ ﮔﺬﺷﺖ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ـ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣﻮﺯﺩ ﺯﻫﻴﭻ ﺁﻣﻮﺯﮔﺎﺭ «...ﻳﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ »ﺧﺪﺍﻳﻲ ﻫﺴﺖ ﻭ ﺑﺰﺭگ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻭ ﻣﻦ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ،ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺧﺪﺍﻱ ﺑﺰﺭگ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻫﺴﺘﻢ« ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﺍﻧﮕﻴﺰﻩ ﻭ ﻫﺪﻑ ﺳﺘﻮﺩﻧﻲ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪ. ﺯﻧﺪﻩﻳﺎﺩ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ،ﺳﺎﺩﻩ ﻭ ﺭﻭﺍﻥ ﻭ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﺍﻟﺒﺘّﻪ ﻣﺴﺘﺪﻝ ﻭ ﻣﺴﺘﻨﺪ .ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻭ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻧﻘﻞ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲﻛﺮﺩ ،ﻳﻜﺴﺮﻩ ﺑﺎ ﺫﻛﺮ ﻣﻨﺒﻊ ﻭ ﻣﺄﺧﺬ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺁﻧﭽﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮﺩ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
5
ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺗﺎﺯﮔﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﭘﺮﺳﺸﻲ ﭘﻴﺶ ﺁﻭﺭﺩ ،ﺩﺭ ﭘﺎﻧﻮﺷﺖ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻛﺎﻓﻲ ﻣﻲﺩﺍﺩ؛ ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺑﺮ ﻣﺘﻦ ﻓﺰﻭﻧﻲ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ،ﭼﻪ ﺑﺎﻙ. ﺳﺮﻭﺩﻩﻫﺎ ،ﺿﺮﺏﺍﻟﻤﺜﻞﻫﺎ ،ﺗﻚ ﻣﻀﺮﺍﺑﻬﺎ ،ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﻭ ﻭﺍژﻩﻫﺎﻱ ﭘﺮﻣﻌﻨﺎ ﺑﺎ ﮔﻮﻳﺸﻬﺎﻱ ﻣﺤ ّﻠﻲ ،ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺟﺎﻳﻲ ﻭﻳﮋﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻭ ﻋﻠﻤﻲ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﻲﺗﺮ ﻭ ﭘﺮﻛﺸﺶ ﻣﻲﻛﺮﺩ ،ﻫﻨﺮ ﻭ ﺯﺑﺮﺩﺳﺘﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﺑﻬﺮﻩﮔﻴﺮﻱ ﺑﺠﺎ ﻭ ﺳﻨﺠﻴﺪﻩ ﺍﺯ ﻃﻨﺰ ﻭ ﻛﻨﺎﻳﻪ ﻭ ﺍﺳﺘﻌﺎﺭﻩ ﺑﻮﺩ؛ ﻭ ﭼﻪﺑﺴﺎ ﺷﻮﺭﺍﻧﮕﻴﺰﻱ ﻭ ﺩﻟﺒﺮﻱ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺎﻡ ﻛﺘﺎﺏ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﻲﺷﺪ .ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪ ،ﻋﻨﻮﺍﻧﻬﺎﻳﻲ ﭼﻮﻥ »ﻛﻼﻩﮔﻮﺷﻪ ﻧﻮﺷﻴﻦ ﺭﻭﺍﻥ«» ،ﻧﻮﺡ ﻫﺰﺍﺭ ﻃﻮﻓﺎﻥ«» ،ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﻧﻲﺳﻮﺍﺭﺍﻥ«» ،ﻛﺠﺎﻭﺓ ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮓ«» ،ﺳﻨﮓ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻢ ﺑﺮ ﻣﺰﺍﺭ ﺧﻮﺍﺟﮕﺎﻥ ﻫﻔﺖ ﭼﺎﻩ«» ،ﻣﺎﺭ ﺩﺭ ﺑﺘﻜﺪﺓ ﻛﻬﻨﻪ« ﻭ...ﺑﻲﺁﻧﻜﻪ ﺩﺭﻭﻧﻤﺎﻳﺔ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺁﺷﻜﺎﺭ ﺳﺎﺯﺩ ،ﺑﻴﻨﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﻪﺳﻮﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ ،ﭼﻮﻥ ﺧﻴﺎﻝﺍﻧﮕﻴﺰ ﻭ ﺭﻣﺰﺁﻟﻮﺩ ﺑﻮﺩ. ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ،ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻳﺎﺩﺁﻭﺭﻱ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺑﻠﻨﺪﺵ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﺔ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺍﺩﺏ ﻭ ﻧﻘﺶ ﺩﺭﺧﺸﺎﻧﺶ ﺩﺭ ﻭﺍﻛﺎﻭﻱ ﻭ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺗﻤﺪﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥﺯﻣﻴﻦ ﺑﺴﻨﺪﻩ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻭ ﻣﻨﺶ ﻭ ﻭﻳﮋﮔﻴﻬﺎﻱ ﺍﺧﻼﻗﻲ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺳﺘﺎﺯﺍﺩﺓ ﺟﻬﺎﻥﺑﻴﻦ ﻭ ﺍﺯ ﻛﻮﻳﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﺔ ﺩﺭﻳﺎﺩﻝ ﻧﮕﻔﺖ؛ ﺯﻳﺮﺍ ﺍﮔﺮ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ ،ﺍﺛﺮ ﺑﻲﭼﻮﻥﻭﭼﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻭﻳﮋﮔﻴﻬﺎ ﻭ ﺧﻮﻱ ﻭ ﻣﻨﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺎﻣﺎﻥﺑﺨﺸﻲ ﻭ ﺳﻤﺖ ﻭ ﺳﻮ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﭘﮋﻭﻫﺸﻲ ﺍﻭ ﻭ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺵ ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪﻩﻫﺎ ﻭ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺩﺭﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ :ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻴﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﻋﺎﺩﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺎﻻ ﻣﻲﻛﺸﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﻭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﻮﺑﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ؛ ﺩﺭ ﺩﺍﻭﺭﻳﻬﺎﻳﺶ ﺍﺯ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﻭ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺩﻭﺭ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ ،ﭼﻮﻥ ﻭﺍﻗﻊﺑﻴﻦ ﻭ ژﺭﻑﺍﻧﺪﻳﺶ ﺍﺳﺖ؛ ﺩﺭ ﻧﻘﻞ ﺭﻭﺍﻳﺘﻬﺎ ﻭ ﺑﻬﺮﻩﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ،ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺭﺍ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭﺳﺘﻜﺎﺭ ﻭ ﭘﺎﻛﺪﺳﺖ ﺑﺎﺭ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ؛ ﺧﺎﻣﻪﺍﺵ ﺯﺷﺖﻧﻮﻳﺲ ﻭ ﺯﺧﻢﺯﻧﻨﺪﻩ ﻭ ﺍﻧﺘﻘﺎﻣﺠﻮ ﻧﻴﺴﺖ ،ﭼﻮﻥ ﺧﻮﺩﺵ ﺁﺭﺍﻡ ﻭ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ﻭ ﻧﻴﻚﻧﻔﺲ ﻭ ﺑﺎﮔﺬﺷﺖ ﺍﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﺯﺭ ﻭ ﺯﻭﺭ ﻭ ﺯﺭﻕﻭﺑﺮﻗﻬﺎ ﭘﻮﺯﺧﻨﺪ ﻣﻲﺯﻧﺪ ،ﭼﻮﻥ ﭼﺸﻢ ﻭ ﺩﻝ ﺳﻴﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﺎﺩﻩﺯﻳﺴﺖ ﻭ ﺑﺰﺭگﻣﻨﺶ؛ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﺭﻧﺞ ﻭ ﺩﺭﺩ ﻓﺮﻭﺩﺳﺘﺎﻥ ﺑﻲﭘﻨﺎﻩ ﻭ ﺳﺘﻤﺪﻳﺪﮔﺎﻥ ﺗﺎ ﭘﺸﺖ ﻛﻮﻫﻬﺎ ﻣﻲﺭﻭﺩ ﻭ ژﺭﻓﺎﻱ ﺳﻴﺎﻫﭽﺎﻝﻫﺎ ﺭﺍ ﻣﻲﻛﺎﻭﺩ ،ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺳﺨﺘﻲﻫﺎ ﻭ ﺑﻲﻣﻬﺮﻳﻬﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦﺭﻭ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ،ﮔﺮﻩ ﺍﺯ ﻛﺎﺭ ﺑﺴﺘﺔ ﺩﺭﻣﺎﻧﺪﮔﺎﻥ ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ؛ ﺍﺯ ﭘﺎﺍﻓﺘﺎﺩﮔﻲ ﻭ ﺧﻮﺍﺭﻱ ﺩﻳﺪﻥ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮﻭﺍﻳﺎﻥ ﻭ ﺯﻭﺭﻣﺪﺍﺭﺍﻥ ﺯﺷﺘﻜﺎﺭ ﻭ ﺳﺘﻤﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ ،ﭼﻮﻥ ﺑﻪﻭﺟﻮﺩ ﺩﺳﺖ ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺑﺎﻭﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻲﭘﺎﺳﺦ ﻣﺎﻧﺪﻥ ﻧﻴﻜﻲ ﻭ ﺑﺪﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺎﻡ ﻫﺴﺘﻲ ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮﺩ ﻭ.... ﺳﺨﻦ ﻛﻮﺗﺎﻩ؛ ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺴﺎﻥ ﻛﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﭘﮋﻭﻫﺸﻲ ﺩﻛﺘﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﺭﺍ ﻧﺎﻣﺘﻌﺎﺭﻑ ﻭ ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻤﻨﺪﻱ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ،ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺯﻧﺪﻩﻧﺎﻡ ﺩﻛﺘﺮ ﻋﺒﺎﺱ ﺯﺭﻳﺎﺏ ﺧﻮﻳﻲ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ 1356ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺑﺰﺭﮔﺪﺍﺷﺖ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻣﻲﺁﻭﺭﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻥ ﭘﺎﻙ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺑﺰﺭﮔﻤﺮﺩ ﺩﺭﻭﺩ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻴﻢ. *** » ...ﺍﻣﺴﺎﻝ ﻛﻪ ﺧﻄﺔ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻴﺰﺑﺎﻥ ﺍﻋﻀﺎﻱ ﻛﻨﮕﺮﺓ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻭ ﻧﺎﻣﺪﺍﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﺭﻭﺷﻦ ﻛﺮﺩﻥ ﮔﻮﺷﻪﻫﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﻚ ﺁﻥ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﺼﺎﺋﺐ ﻭ ﺭﻧﺞﻫﺎﻱ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﺠﻴﺒﺶ ﺑﻜﺎﺭ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ ـ ﺳﺨﻨﻲ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ .ﺍﻭ ﻗﺮﻳﺤﺔ ﻋﺎﻟﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺪﻳﻮﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻲﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻥ ،ﻛﻪ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻭﺭﺩ ﺧﺎﻣﻪ ﻭ ﺯﺑﺎﻧﺶ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺨﻮﺑﻲ ﺍﺩﺍ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻣﻦ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺁﻥﺭﺍ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﮔﺮﻭﻩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻫﻤﻜﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ـ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﺤﻤﺪ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ـ ﺑﺎﺷﻢ ،ﻭ ﻧﺪﻳﺪﻩﺍﻡ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﻭﺯﻱ ﺍﺯ ﻳﺎﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺁﻥ ﺧﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ :ﺍﮔﺮ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻳﺎ ﻣﺠﻠﻪﺍﻱ ﺑﻪﺩﺳﺘﺶ ﻣﻲﺍﻓﺘﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﺪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺁﻳﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻄﻠﺒﻲ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻫﺴﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؛ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻛﻨﮕﺮﻩﺍﻱ ﻫﻢ ﺍﻭ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﻭﺟﻬﻲ ،ﻭﻟﻮ ﻭ ﻣﺠﻤﻌﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﺑﻪﺍﻭ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﻤﺎﻡ ّ
6
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﻭﺭ ،ﺑﺎ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﺭﺍ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﺫﻫﻦ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥﺑﺎﺭﻩ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ .ﺍﻭ ﻋﺎﺷﻖ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻋﺸﻘﺶ ﻋﺎﺭﺿﻲ ﻭ ﻣﺠﺎﺯﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺟﺪﺍ ﺷﻮﺩ ،ﺑﺎ ﺷﻴﺮ ﺍﻧﺪﺭﻭﻥ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺟﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﺍﻣﺎ ﺍﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﺷﻖ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺭﺩ .ﻛﺴﻲ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺻﻞ ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﭘﺎﺭﻳﺰ ﻓﺮﻉ ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﻛﺮﻣﺎﻥ؟ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﻪﺍﻭﺿﺎﻉ ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺍﻗﻒ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻭ ﻓﻘﻂ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ﺧﻴﺎﻝ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﺭﻳﺰ ﺩﻝ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﻭ ﻳﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥ ﻃﻠﺒﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮﻱ ﺍﺯ ﻧﺎﻡ ﻟﻨﺪﻥ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪﮔﻮﺷﺶ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﻲ ﻣﺘﺤﻴﺮ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺍﺯ »ﻧﺴﺐ ﺍﺭﺑﻌﻪ« ﭼﻪ ﻧﺴﺒﺘﻲ ﻫﺴﺖ؟ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﺓ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﭘﻲ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﺮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ،ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﻫﻤﻴﺖ ،ﺁﻳﺎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺟﺰﺋﻲ ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻳﺎ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺟﺰﺋﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ. ﺷﻢ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭ ﻳﻜﺠﺎ ﺟﻤﻊ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﻧﺎﺩﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ ﺭﺍ ﺑﺎ ّ ﺍﺳﺖ :ﻫﻢ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﺓ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺍﻳﺴﺖ ﻭ ﻫﻢ ﻣﻮﺭﺥ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﻳﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﺍﺑﺰﺍﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻗﺮﻳﺤﺔ ﺩﺭﺧﺸﺎﻥ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ ،ﻭ ﻳﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺍﻭ ﺧﺎﺩﻡ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﺖ. ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﻓﻲﻧﻔﺴﻪ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺍﻫﻤﻴﺘﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﻫﻤﻴﺘﺶ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ﻭﺿﻊ ﺣﺎﺿﺮ ﻭ ﻣﺒﻴّﻦ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺗﻤﺎﻡ ﮔﺬﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﺩﻭﺭﻭﺩﺭﺍﺯﻱ ﻭ ﺗﻔﺼﻴﻼﺗﺶ ﻣﻘﺪﻣﺔ ﺣﺎﻝ ﻭ ﺁﺑﺴﺘﻦ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺍﺳﺖ. ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ،ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﺩﺭﻧﻈﺮ ﺍﻭ ﺍﻣﺮﻱ ﻃﻮﻟﻲ ﻭ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻪﺩﻧﺒﺎﻝ ﻫﻢ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻮﺍﻟﻲ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺩﺭ ﺍﻧﺪﻳﺸﺔ ﺍﻭ ،ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪﻣﻜﺎﻥ ،ﻭ ﻃﻮﻝ ﻣﺒﺪﻝ ﺑﻪ ﻋﺮﺽ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ :ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﺷﻴﺎء ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺟﻨﺐ ﻫﻢ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻧﻪ ﺩﺭ ﭘﺸﺖ ﺳﺮﻫﻢ؛ ﻛﻮﺭﻭﺵ ﺑﺰﺭگ ﺑﺎ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺁﻝﻣﻈﻔﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺧﺴﺮﻭ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻭ ﺷﺎﻩﻋﺒﺎﺱ ﺻﻔﻮﻱ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﻫﻢ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺍﮔﺮ ﻛﺘﺎﺏ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ ﺭﺍ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﺗﻌﺠﺐ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺁﻳﺎ ﻓﻘﻂ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻋﺼﺮ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ﻭ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺩﺭﺑﺮﺩﺍﺭﺩ؟ ﺩﺭ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻣﻘﺎﻻﺕ »ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻳﻬﺎﻱ ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎﻡ« ،ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﺋﻲ ﻭ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪﻃﺮﺯ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻧﻪﺍﻱ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻣﺤﺾ ﺩﺭﻫﻢ ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺍﺳﺘﻄﺮﺍﺩﻫﺎ ﻭ ﺟﻬﺶﻫﺎﻱ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎﻡ ﻭ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼﺕ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﻣﺤﻴﻂﺯﻳﺴﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺩﺳﺖ ﺑﻪﮔﺮﻳﺒﺎﻥ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ .ﺍﻳﻨﻬﻤﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﺰ ﺑﻪ ﺩﺭﺩ ﮔﻮﺍﻩ ﻭ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺒﺘﻼﺑﻪ ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻤﻲﺧﻮﺭﺩ ﻭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻘﺪﻣﺔ ﺣﺎﻝ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺣﺎﻝ ﺣﻞ ﻛﻨﺪ ﺑﻴﻔﺎﻳﺪﻩ ﻭ ﺑﻲﺣﺎﺻﻞ ﺍﺳﺖ .ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﺍﻫﻤﻴﺘﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﻛﻮﺭﻭﺵ ﺩﺭ ﭼﻪ ﺳﺎﻟﻲ ﺑﺎﺑﻞ ﺭﺍ ﻓﺘﺢ ﻛﺮﺩ ،ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﻮﻣﻲ ﺗﺎﺯﻩ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻧﺎﺁﺭﺍﻡ ،ﺑﻪ ﺭﻫﺒﺮﻱ ﻣﺮﺩﻱ ﺟﻨﮕﻲ ﻭ ﻧﺎﺁﺭﺍﻡ ،ﻗﻮﻣﻲ ﻛﻬﻦ ﻭ ﺭﺍﺣﺖﻃﻠﺐ ﺭﺍ ﻣﻐﻠﻮﺏ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺟﻴﻊﺑﻨﺪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ .ﺍﻣﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺩﻗﻴﻖ ﺳﺎﻝ ﻭ ﻣﺎﻩ ﻭ ﺭﻭﺯ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﻭ ﺟﺰﺋﻴﺎﺕ ﺣﺎﺩﺛﻪ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﻧﻤﻲﺩﺍﺭﺩ .ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺩﺍﺭﺩ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞ ﻳﻜﺴﺎﻥ ﻳﺎ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﻧﺴﺎﻥﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺍﺳﺖ .ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﭘﻨﺞﻗﺮﻥ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻣﺴﻴﺢ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻳﻜﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺁﺯ ﻭ ﺷﻬﻮﺕ ﻭ ﻛﻴﻨﻪ ﻭ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺑﻬﻤﺎﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻛﻪ ﻣﺤﺮﻙ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻋﺼﺮ ﺧﺸﺎﻳﺎﺭﺷﺎ ﻭ ﭘﺮﻳﻜﻠﺲ ﺍﺳﺖ ﺍﻧﮕﻴﺰﺓ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺍﻧﻘﻼﺑﻴﻮﻥ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻭ ﻣﻌﺎﺻﺮﺍﻥ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻥ ﻭ ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺸﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ﻭ ﻭﺍﻛﻨﺶﻫﺎ ﻭ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻠﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻳﻜﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﻨﺶ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﺎﺩ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﻲ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻓﺎﻗﺪ ﺁﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﻭﺳﺖ ﻣﺎ ﻭﺍﺟﺪ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭﻫﻢ ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ ﺍﺳﺖ،
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
7
ﺑﻴﺎﻥ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻭ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻳﻬﺎﻱ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﻗﺎﻟﺐ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻈﺎﻫﺮ ﻧﻘﺶ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻭ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﺟﺰ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻧﻘﺶ ﺷﺎﻫﺪ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﻱ ﻛﻨﺪ ﻛﺎﺭﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﺑﻘﻮﻝ ﻋﻠﻤﺎﻱ ﺍﺻﻮﻝ ،ﻃﺮﻳﻘﻴﺖ ﺩﺍﺭﺩ ﻧﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺖ. ﺳﻴﻮﻃﻲ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﻭ ﻓﻘﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻭ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺍﻻﺷﺒﺎﻩ ﻭ ﺍﻟﻨﻈﺎﺋﺮ ﻓﻲﺍﻟﻨﺤﻮ« ﻭ »ﺍﻻﺷﺒﺎﻩ ﻭ ﺍﻟﻨﻈﺎﺋﺮ ﻓﻲﺍﻟﻔﻘﻪ« ﻣﻄﺮﺡ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ .ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﻫﻢ ﻃﺮﻳﻘﺔ ﺟﺪﻳﺪﻱ ﻛﺸﻒ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎﻡ ﺁﻥﺭﺍ »ﺍﺷﺒﺎﻩ ﻭ ﻧﻈﺎﺋﺮ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ« ﮔﺬﺍﺷﺖ .ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﺷﺒﺎﻩ ﻭ ﻧﻈﺎﺋﺮ ﺩﺭ ﻧﺤﻮ ﻭ ﺩﺭ ﻓﻘﻪ ﺍﺣﺎﻃﺔ ﻭﺳﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻋﻠﻢ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﺍﺣﺎﻃﺔ ﻭﺳﻴﻌﻲ ﺑﺮﺍﻱ »ﺍﺷﺒﺎﻩ ﻭ ﻧﻈﺎﺋﺮ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ« ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﻴﻦ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻭ، ﻫﻢ ﺍﺯ ﺍﺣﺎﻃﺔ ﻋﺠﻴﺐ ﺍﻭ ﺑﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﻭ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻗﺪﺭﺕ ﺫﻫﻨﻲ ﺍﻭ ﺩﺭ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩﻥ ﺍﺷﺒﺎﻩ ﻭ ﻧﻈﺎﺋﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭ ﺷﮕﻔﺖ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ. ﺍﮔﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺮﺍﻱ ﻋﺪﺓ ﻛﺜﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﺎ ﺍﻣﺮﻱ ﻣﻼﻝﺍﻧﮕﻴﺰ ﻭ ﺑﻲﻓﺎﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﺯﻧﮓ ﻣﻼﻝ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭼﻬﺮﺓ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺰﺩﺍﻳﺪ .ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻭ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮔﺮﻳﺰﺍﻥ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﺑﻪﺳﻮﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺸﺎﻧﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﺓ ﺑﺰﺭگ ،ﺑﺎ ﻟﻄﺎﻳﻒﺍﻟﺤﻴﻞ ﻭ ﺯﺭﻧﮕﻲﻫﺎﻱ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩ ،ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻌﺮﻛﺔ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﻫﺎ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻄﻮﺭ ﻧﺎﻡﻫﺎﻱ ﻧﺎﻣﺄﻧﻮﺱ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻭ ﺍﺳﺎﻣﻲ ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﺫﻫﻦ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ،ﺑﻲﺁﻧﻜﻪ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻐﺰﺷﺎﻥ ﺟﺎﻱ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﭘﺲ ﺍﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﺍ ﺍﺯ »ﺑﺮﺝ ﻋﺎﺝ« ﻭ ﮔﻮﺷﺔ ﺍﻧﺰﻭﺍﻳﺶ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻛﺸﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﺮﺱ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺳﻮﺍﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﺑﻪﺗﻌﺒﻴﺮ ﺩﻳﮕﺮ ،ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻭ ﻣﺒﺎﺣﺜﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻲﺟﺎﻥ ﭘﻨﺪﺍﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﻔﺲ ﻣﺴﻴﺤﺎﻳﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ ﺧﻮﺩ ﺟﺎﻥ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﻭ ﺟﺰء ﻣﺴﺎﺋﻞ »ﻋﺎﻡﺍﻟﺒﻠﻮﺍﻱ« ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﺳﺨﻨﻲ ﺑﻪ ﮔﺰﺍﻑ ﻧﮕﻔﺘﻪﺍﻳﻢ .ﺍﻭ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺑﻪﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺟﺎﻥ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻥﺭﺍ ﺍﺯ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﺍﺭﻭﻳﻲ ﺗﻠﺦ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﮔﻮﺍﺭﺷﻲ ﻣﻄﺒﻮﻉ ﻭ ﻟﺬﺕﺑﺨﺶ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﺭﺍ ﺑﻄﻮﺭ ﺧﺎﺹ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻧﺎﻡ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﺗﻮﺃﻡ ﻭ ﻣﺮﺍﺩﻑ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺳﻴﻠﺔ ﺍﻭ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﻣﺼﺎﺋﺐ ﻭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺩﺭﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻋﺪﺓ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﺤﺪﻭﺩﺓ ﺷﻬﺮ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺁﻥ ﭘﺎﻱ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻧﻨﻬﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪﻫﻤﺖ ﻗﻠﻢ ﺗﻮﺍﻧﺎﻱ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﺷﻬﺮﺗﻲ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺗﻮﺍﻧﺎﺋﻲﻫﺎﻱ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﺑﺰﺭگ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﮔﻤﻨﺎﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮔﻮﺷﺔ ﮔﻤﻨﺎﻣﻲ ﺩﺭﺁﻭﺭﻧﺪ ﻭ ﻟﺒﺎﺱ ﺷﻬﺮﺕ ﻭ ﻧﺎﻡﺁﻭﺭﻱ ﺑﺮ ﺁﻥﻫﺎ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨﺪ. ﺍﮔﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﺍﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺧﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﻭ ﺷﻴﺦ ﺍﺣﻤﺪ ﺭﻭﺣﻲ ﻭ ﺍﻓﻀﻞﺍﻟﻤﻠﻚ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻡ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻟﻮﺣﺔ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭﺍﺕ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﺒﺎﭼﺔ ﻣﺸﺎﻫﻴﺮ ﺁﻥ ﻳﺎﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ،ﻭ ﻧﺎﻡ ﭘﺎﺭﻳﺰ ـ ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ ،ﺣﺘﻲ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻧﻴﺎﻥ ،ﻧﺎﻣﻲ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ـ ﺩﺭﻣﻴﺎﻥ ﻫﻤﺔ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﻨﺪ ﻧﺎﻣﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﮔﺮﺍﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺠﻤﻊ ﻣﺤﺘﺮﻡ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺍﻭ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻢ ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪﺩﻭﺳﺖ ﺧﻮﺩ ،ﺷﻌﺮ ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮﻭ ﺭﺍـ ﺑﺎ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﺗﺤﺮﻳﻒ ـ ﺑﺨﻮﺍﻧﻢ ﻛﻪ: ﮔﺮﺩﮔﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺷﺮﻑ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻭ ﺩﻳﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﺗﻮ ﺷﺮﻑ ﻭ ﻓﺨﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻭ ﺷﻬﺮ ﻭ ﺩﻳﺎﺭﻱ ***
8
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﺯ ﺳﻴﻬـﻜﺎﺭﻱ ،ﺷﮕﻔﺘﺎ ،ﻃﺒﻊ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺮﻧـﮕﺸﺖ ﮔـﺮﭼـﻪ ﺗـﺎ ﻛـﺎﺥ ﺳﻔـﻴﺪ ﺁﻣـﺪ ﺯﻗـﻌﺮ ﻏﺎﺭﻫﺎ ﺭﻭﺯﻱ ﺍﺭﺩﻩ ﺩﻩ ﺑﻪ ﺗﻴﻎ ﻭ ﺗﻴﺮ ﺩﺭ ﺧﻮﻥ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ ﺷـﻬﺮ ﺷـﻬﺮ ﺍﻣـﺮﻭﺯ ﻣـﻲﻛـﻮﺑﺪ ﺑﻪ ﺁﺗﺸﺒﺎﺭﻫﺎ ﻗﺼﺔ ﻫﺎﺑﻴﻞ ﻭ ﻗﺎﺑﻴﻞ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻋﻬﺪ ﮔﺮگ ﻭ ﻣﻴﺶ
ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ
ﺭﺳـ ِﻢ ﺩﻧـﻴـﺎ ﺟﻤـﻠﻪ ﺗـﻜﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺍﻧﺪﺭ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺯﺍﻳﺪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺯﻳﻦ ﺭﺳﻢ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﻜﺮﺍﺭﻫﺎ؟ ﺑـﺲ ﺣـﻮﺍﺩﺙ ﭼﺸﻢ ﻣﺎ ﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﻧ َْﻮﭘﻨﺪﺍﺭﺩﺵ ﻟﻴـﻚ ﭼـﺸﻢ ﭘـﻴـﺮ ﺩﻧـﻴـﺎ ﺩﻳـﺪﻩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﺭﻫﺎ ِ ﺧـﺸﺖ ﻭﻗـﺎﻳﻊ ﻛﺮﺩﻩ ﺭﺍﺳﺖ ﭘـﺎﻳﺔ ﺗـﺎﺭﻳﺦ ﺭﺍ ﻭﻳـﻦ ﺑـﻨـﺎﻱ ﻛﻬـﻨﻪ ﭘﻲ ﺭﺍ ،ﻣﻨﺸﻴﺎﻥ ﻣﻌﻤﺎﺭﻫﺎ ﺑـﺮﺩﻩ ﺑﺴـﻴﺎﺭ ﺍﺯ ﻛـﻒ ﻫﻮﺷﻨﮓﻫﺎ ﺍﻭﺭﻧﮓﻫﺎ ﺩﻳـﺪﻩ ﺑﺴﻴـﺎﺭ ﺍﺯ ﭘـﺲ ﺍﻗـﺒـﺎﻟـﻬـﺎ ﺍﺩﺑـﺎﺭﻫـﺎ ﺳـﻴـﻨﺔ ﺍﻭ ﻣـﺨـﺰﻥ ﺳـﺮ ﺑـﻘـﺎ ﻭ ﺍﻧـﺤـﻄﺎﻁ ﺩﺍﻣـﻦ ﺍﻭ ﻣـﻀـﺠـﻊ ﺳﺎﻻﺭﻫـﺎ ،ﺳـﺮﺩﺍﺭﻫـﺎ ﻧـﻴـﻨـﻮﺍﻫﺎ ﺑـﻴـﻨﻮﺍﻱ ﻗـﻬـﺮ ﺍﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻏﺮﻭﺭ ﺑـﻴـﻨﻮﺍﻫـﺎ ﻗـﻬﺮﻣـﺎﻧﺶ ﺍﺯ ﭘـﺲ ﺗﻴـﻤـﺎﺭﻫـﺎ ﺳـﻴﻨﺔ ﭘـﺮﺁﺭﺯﻭﻱ ﺑـﺲ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺑـﻮﺳﻪﮔـﺎﻩ ﻧـﻴـﺰﻩﻫـﺎ ،ﺷﻤﺸﻴﺮﻫﺎ ،ﺳﻮﻓﺎﺭﻫﺎ ﺗﺎ ﺧﺒﺮ ﺁﻳﺪ ﺯﻣﻴﺪﺍﻥ ،ﻧﻮﻋﺮﻭﺳﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﻭ ﭼﺸﻢ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﺮ ﺩﺭ ،ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭ ،ﭼﻮﻥ ﻣـﺴﻤﺎﺭﻫﺎ ﺧﻮ ِﻥ ﭘﺎﻛﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻣﺒﻨﺎﻱ ﺳﻄﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﺽ ﺟﺎﻥ ﭘﺎﻛﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ َﻣﻄﻮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻃﻮﻣﺎﺭﻫـﺎ ﻣﻦ ﻧﺪﺍﻧﻢ ﺭﺍﺳﺘﻲ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﭼﻴﺴــﺖ؟ ﭼﻴﺴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺯﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﻜﺮﺍﺭﻫﺎ ،ﺗﺬﻛﺎﺭﻫﺎ؟ ﺛﺒﺖ ﻛﻮﺷﺸﻬﺎﻱ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﺭﺷﺎﺩ ﺧﻠﻖ ﻳـﺎ ﻣـﻼﺫ ﺧـﻮﻧـﺨﻮﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﻣـﺤـﺮﻡ ﺟـﺒﺎﺭﻫﺎ؟ ﺍﻳﻦ ﻧﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻃﻼﻝ ﺣﻴﺎﺕ ﺁﺩﻣﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻧﺪﺭ ﺁﻥ ﻣﺪﻓﻮﻥ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﺧﻮﺏ ﻭ ﺑﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻫﺎ
***
ﺣـﺎﺻـﻞ ﺍﻣﻀـﺎﻱ ﭘﻴـﻤﺎﻥﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻻﺭﻫﺎ ﺑـﺮﻓـﻠﻚ ﺍﻓﺮﺍﺷﺖ ﺳﺮ ،ﮔﺮ ﭘﻴﻜﺮ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﭼﻴﻦ ﺍﻱ ﺑـﺴﺎ ﺗـﻦ ﺷـﺪ ﺩﻓـﻴﻦ ﺩﺭ ﺳﻴـﻨﺔ ﺩﻳﻮﺍﺭﻫﺎ ﺗـﺎﺭﻙ ﺍﻫـﺮﺍﻡ ﻓﺮﻋﻮﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﻛﻴﻮﺍﻥ ﺳﻮﺩﻩ ﻟﻴﻚ ﺑـﺲ ﻋـﺰﻳﺰﺍﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺟﺎﻥ ﺩﺭﺻﻮﺭﺕ ﺑﻴﮕﺎﺭﻫﺎ ﻧـﺎﺩﺭِ ﻫـﻨﺪﻧـﺪ ﻭ ﺁﺗـﻴـﻼﻱ ﺭﻭﻡ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﺗﺤﺎﻥ ﺩﺯﺩِ ﺧـﻠﻖ ﻭ ﻛـﺎﺭﻭﺍﻥ ﺧـﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺳﺎﻻﺭﻫﺎ ِ ِ ﺧﺎﻙ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﭘُﺮﺱ! ﻃـﻴـﻨﺖ ﭼـﻨﮕﻴﺰ ﺭﺍ ﺍﺯ ِ ﮔـﺮﭼـﻪ ﭘـﻴـﻐﻤﺒَ ْ ﺳﻨﺖ ﺗﺎﺗﺎﺭﻫﺎ ﺮﺵ ﺧـﻮﺍﻧ َﺪ *** ﻣﺎﺟﺮﺍﻱ ﮔﺮگ ﻭ ﻣﻴﺶ ﺍﺭﻧﻴﺴﺖ ﻏﻮﻏﺎﻱ ﺣﻴـﺎﺕ ﭘﺲ ﭼﻪ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺍﺯ ﺑﺸﺮ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﮔﻬﺎ ،ﺍﻳﻦ ﻫﺎﺭﻫﺎ ﮔﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺭﺍ ﻫﺪﻑ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﺧﻠﻖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺲ ﭘﺲ ﭼﻪ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﺬﻫﺐ ﻭ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎ؟ ﻭﺭ ﺑﻪ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺑﻪ ﺣﻜﻤﺖ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﮔﺮﺩﺩ ﺩﺭﺳـﺖ ﻛـﻮ ،ﻛـﺠﺎ ﺷـﺪ ﺣﺎﺻـﻞ ﺁﻥ ﭘـﻨـﺪﻫﺎ ،ﮔﻔﺘﺎﺭﻫﺎ؟ ﻭﺭ ﻳـﻜﻲ ﺑـﺎﺷـﺪ ﻣـﺂﻝ ﺍﻳﻦ ﺳﻪ ﺩﺭ ﻓﺮﺟﺎﻡ ﻣﻠﻚ ﭼﻴـﺴﺖ ﺑـﺎﺭﻱ ﺍﻳـﻦ ﺗﻔـﺮﻕﻫﺎ ﻭ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﻜﺎﺭﻫﺎ؟ ﮔـﺮ ﻓـﻼﻃـﻮﻥ ﻳـﺎ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﺍﺯ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺩﻡ ﺯﻧﻨﺪ ﭘﺲ ﺳﻜﻨﺪﺭ ﻛﻴﺴﺖ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻛﻮﺷﺶ ﻭ ﻛﺮﺩﺍﺭﻫﺎ؟ ﻭﺭ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﻤﻠﻚ »ﺧﻴﺮﺍﻟﻈﺎﻟﻤﻴﻦ« ﺑﺎﺷﺪ ،ﻛﺠﺎﺳﺖ ﺭﺍﻱ ﺑـﻮﺍﺳـﺤﺎﻕﻫـﺎ ﺍﻧـﺪﺭ ﻧـﻈـﺎﻡ ﻛــﺎﺭﻫــﺎ ﮔﺮ ﻭﻃﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺒﺎﻟﺪ ،ﺟﺰ ﺗﻨﺎﺯﻉ ﭼﺎﺭﻩ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻭﺭ ﺑـﺸﺮ ﺑـﺎﻳﺪ ﺑـﻤﺎﻧﺪ ،ﭼﻴﺴﺖ ﺍﻳﻦ ﻛﺸﺘﺎﺭﻫﺎ؟ ﻧﻴﺴﺖ ﺧﻮﻱ ﺁﺩﻣﻲ ﮔﺮ ُﻣﻠﻚ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻧﻲ ﻋﻘﻴﻢ؛ ﭼـﻴﺴﺖ ﺗـﺪﺑﻴ ِﺮ ُﻣﺪُ ﻥ ﻭﺭ ﻧﻴـﺴﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﺩﺍﺭﻫﺎ؟ *** ﮔـﺮ ﺳﻴـﺎﺳـﺖ ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﺩﻧـﻴـﺎ ﮔـﻞ ﻋـﺰﺕ ﻧﺰﺩ ﻫﻢ ﻧﻜﻨﺪ ﺍﺯ ﭘﺎﻱ ﻣﺮﺩﻡ ،ﺩﻳﻦ ،ﻳﻚ ﺍﺯ ﺻﺪﺧﺎﺭﻫﺎ؟ ﺣﺎﺻﻞ ﺭﻧﺞ ﺣﻜﻴﻤﺎﻥ ـ ﺍﻱ ﺍﺳﻒ ـ ﻫـﺮﮔﺰ ﻧﺒﻮﺩ 1
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺟـﺰ ﺑـﻪ ﻛـﺎﻡ ﺍﻫـﻞ ﺍﺳـﺘـﺒﺪﺍﺩ ﻭ ﺑـﻲﺯﻧـﻬـﺎﺭﻫﺎ ﺩﺭ ﻧﺠﺎﺕ ﻋﺎﻡ ،ﺷﺪ ﺑﺮﺩﺍﺭ ،ﺑﺲ ﺧﺎﺹ ﺍﻱ ﺷﮕﻔﺖ
ﻫـﻢ ﻋـﻮﺍﻡ ﺁﺧـﺮ ﻛﺸـﻴﺪﻧـﺪ ﺁﻥ ﻃﻨـﺎﺏ ﺩﺍﺭﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻋﺎﻡ ﺍﻓﺘﺎﺩ ـ ﺍﻱ ﻋﺠﺐ ـ ﮔـﺮ ﻋﺎﻗﻠﻲ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮﮔﻴﺮﺩ ﺍﺯ ﺩﻭﺵ ﻋﻮﺍﻡ ﺍﻓـﺴﺎﺭﻫـﺎ ﺟﺎﻥ ﺳـﭙـﺮﺩﻧﺪ ﺍﻱ ﺑﺴﺎ ﺁﺯﺍﺩﮔﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﺒﺲ ﺗﺎﺭ ﺯﻳـﺮ ﺗـﻴـﻎ ﻧـﺎﻛﺴـﺎﻥ ﺑـﺎ ﺭﻧـﺞ ﻭ ﺑـﺎ ﺁﺯﺍﺭﻫـﺎ ﻟﺐ ﻧﺒﺴﺘﻨﺪ ﺍﺯ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮔﺮ ﺩﻫﺎﻧﺸﺎﻥ ﺩﻭﺧـﺘﻨﺪ ﺑـﺮﮔـﺰﻳﺪﻧـﺪ ﺍﺯ ﺣـﻤـﻴﺖ ﻧـﺎﺭﻫـﺎ ﺑـﺮ ﻋﺎﺭﻫﺎ *** ﺍﻛـﺜﺮﻳـﺖ ﺑﺎ ﻋـﻮﺍﻡ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻗـﻮﺍﻡِ ﻛﺎﺭ ﻣﻠﻚ ﻛﻲ ﺭﺳﺪ ﺟﺰ ﺑﺎ ﻧﻬﻴﺐ ﻭ ﻗﻬﺮ ﺧﻮﺩ ﻣﺨﺘﺎﺭﻫﺎ ُﻃ ْﺮﻓﺔﺍﻟ َﻌﻴْﻨﻲ ﺟـﻬـﺎﻥ ﺭﺍ ﻛـﻠﺒﺔ ﺍﺣـﺰﺍﻥ ﻛﻨـﺪ ﻓﺘﻨﺔ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺮﻫﻦ ﭼﺎﻛﺎﻥ ﻭ ﻳﻮﺳﻒ ﺧـﻮﺍﺭﻫﺎ ِ ِ ﺩﺳﺖ ﺳﻴـﺎﺳﺖ ،ﻭﻳﻦ ﻃﺒﻴﺐ ﻧﺒﺾ ﻋﺎﻡ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺩﺭ
ﺑﻲﻣﺮ ّﻭﺕ ،ﺧﻠﻖ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻫﻤﻲ ﺑﻴـﻤﺎﺭﻫﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﺰﺍﺝ ﺧﻠﻖ ﺭﺍ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﻨﺸﻨﺎﺳﺪ ﺩﺭﺳـﺖ ﺩﺭﺩ ﭘـﺎﻱ ﺧـﺮ ﻧـﻤﻲﺩﺍﻧـﻨﺪ ﺟـﺰ ﺑﻴـﻄﺎﺭﻫﺎ! ﻧﻴﻚ ﺩﺍﻧﻢ ﻣﻦ ﻛﻪ ﺍﺟﻨﺎﺱ ﺩﻭﭘﺎ ﺭﺍ ﺯﻳـﻦ ﺩﻭ ﺑﻴـﺖ
ﺗﻠﺦ ﺷﺪ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻭ ﻛﻴﻚ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﺩﺭ ﺷﻠﻮﺍﺭﻫﺎ! ﺗﺎﻧﮕﻮﻳﻲ ﺑﻲﺳﺒﺐ ﺭﺍﻧﺪﻡ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺗﻤﺜﻴﻞ ﺗﻠﺦ ﭼﺸﻢ ﻋﺒﺮﺕ ﺑﺎﺯﻛﻦ ﺩﺭ ﻛﻨﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻗﺮﺍﺭﻫـﺎ ﺩﺭ ﻛﺪﺍﻡ ﺍﺻﻄﺒﻞ ﮔﻮﻳﺪ ﺧﺮ ،ﻛﻪ ﻫﺎﻥ ﺍﻱ ﺧﺮﺳـﻮﺍﺭ
ﺍﻳﻦ ﺯﻣﺎﻡ ﻣﻦ ،ﺑﻴﺎ ،ﺑﺴﺘﺎﻥ ،ﺑﺮﺍﻥ ،ﺑﺮﺩﺍﺭ ،ﻫﺎ؟ *** ﻭﻳﻦ ﻋﺠﺐ ﻛﺎﻳﻦ ﭼﺮﺥ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﻣﻴﻞ ﺩﺍﻧﺎﻳﺎﻥ ﻧﮕﺸـﺖ
ﻫـﻢ ﻧﻤـﺎﻧﺪ ﺁﺧﺮ ﺑﻪ ﻛﺎﻡ ﺣﺮﺹ ﺩﻭﻟﺘﻴﺎﺭﻫـﺎ ﻳﻚ ﺳﺮ ﺳﺎﻟﻢ ﻧﺒﺮﺩﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﻴﻮﻥ ﺑﻪ ﮔﻮﺭ ﻧـﻴـﺰﻩﻫﺎ ﺳـﺮ ،ﮔـﺮﭼﻪ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪﻧﺪ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎ ﻫﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖ ،ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﭘﻴﺸﮕﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﮔﺮﻓﺖ
ﻛﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ ﻫـﻢ ﻣﺎﺭﮔﻴﺮ ﺁﺧﺮ ﺑﻪ ﻧﻴـﺶ ﻣﺎﺭﻫﺎ ﮔـﻮﺳﻔـﻨﺪﺍﻧـﻨﺪ ﮔـﻮﻳﻲ ﺑـﺎ ﺧﻮﺭﺵﻫﺎﻱ ﻟﺬﻳﺬ ﻟﻴـﻚ ﺯﻳـﺮ ﺗـﻴـﻎ ﺗﻘـﺪﻳـﺮ ﻗﻀـﺎ ﭘــﺮﻭﺍﺭﻫــﺎ ﮔـﺮ ﻧـﮕـﻴﺮﻱ ﻋﺒﺮﺕ ﺍﺯ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻱ ﺣﻜﻴﻢ ﭼﻴﺴﺖ ﺳﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻬﻤﻪ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﻭﺍﻳﻦ ﻧﺸﺨﻮﺍﺭﻫﺎ؟
9 ﮔـﺮ »ﺍﺗـﺎﺗـﺮﻛﻲ« ﻣـﺮﺍﻥ ﺑـﺮﻛﺸﺘـﺔ »ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻤﻴﺪ« ﻭﺭ »ﻟـﻨـﻴـﻨﻲ« ﻛـﻦ ﻛـﻼﻩ »ﻧـﻴـﻜﻼﺋﻲ« ﺭﺍ ﺭﻫـﺎ ﻋـﺎﺭﻓـﻲ ﻛـﻮﺗــﺎ ﻣـﺂﻝ ﺯﻧـﺪﮔــﻲ ﺭﺍ ﺑـﻨـﮕـﺮﺩ ﺑـﮕـﺬﺭﺩ ﺯﻳـﻦ ﻧـﻔﻊ ﺟـﻮﺋﻲﻫـﺎ ﻭ ﺍﺳـﺘـﻜﺒﺎﺭﻫﺎ ﻭﺣـﺪﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﻧـﺠﺎﻡ ﻫـﺮﺍﻣﺮﻱ ﻭ ﻫﺮ ﻓﺮﺿﻴﻪﺍﻱ ﻭﺍﻱ ﺍﺯﻳـﻦ ﺁﺭﺍء ﺷـﺘــﻲ ،ﻛـﺜـﺮﺕ ﭘـﻨــﺪﺍﺭﻫــﺎ ﻫﺮ ﻋﻘﻴﺪﺕ ﺭﺍ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﻮﻱ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﺍﺳﺖ ﺭﻭﻱ
ﺍﺧــﺘـﻼﻑ ﻟـﻔـﻆ ﺑـﺎﺩﻳــﺪ ﺁﻭﺭﺩ ﺩﺷــﻮﺍﺭﻫـــﺎ ﺍﻳﺨـﻮﺵ ﺁﻧـﺮﻭﺯﻱ ﻛـﻪ ﺑﻴﻨﻢ ﺟﺎﻱ ﻣﻴﺪﺍﻧﻬﺎﻱ ﺟﻨﮓ 2 ﺭﺳـﺘـﻪ ﮔﻠـﻬـﺎﻱ ﺳﻤـﻦ ،ﺧــﺮﻭﺍﺭﻫـﺎ ﺧـﺮﻭﺍﺭﻫﺎ ﻣـﺮﺩﻣـﺎﻥ ﺩﺍﻧـﺎ ﺷـﻮﻧـﺪ ﻭ ﺳـﺎﻳـﺔ ﻋـﺪﻝ ﻭ ﺍﻣــﺎﻥ ﮔـﺴﺘـﺮﺩ ﺑـﺮ ﻛـﻮﻫـﻬـﺎ ﻭ ﺩﺷــﺖ ﻭ ﺩﺭﻳــﺎ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺩﻡ ﺯﻧﻨﺪ ﺍﺯﻳﻚ ﻫﺪﻑ؛ ﻫـﻢ ﺍﻫـﻞ ژﺍﭘـﻦ ،ﻫﻢ ﺣﺒﺶ ﺑـﮕﺬﺭﻧـﺪ ﺍﺯﻳـﻚ ﻣـﻤﺮ؛ ﻫـﻢ ﺗـﺮﻙ ،ﻫـﻢ ﺑﻠﻐﺎﺭﻫﺎ ﻣـﺮﺯﻫـﺎﻱ ﻓـﻜﺮ ﻭ ﺧـﺎﻙ ﻭ ﻭﻫـﻢ ﺭﺍ ﺑـﺮﻫـﻢ ﺯﻧﻨﺪ ﺑـﺴﺘــﺮﻧـﺪ ﺁﺋـﻴـﻨـﻪ ﺩﻝ ﺭﺍ ﺍﺯﻳــﻦ ﺯﻧــﮕـﺎﺭﻫــﺎ... ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ » .1ﺧﻴﺮﺍﻟﻈﻠﻤﺔ ﺣﺴﻦ«)ﻗﻮﻝ ﺍﺑﻮﺍﺳﺤﻖ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ( .2ﺁﻗﺎﻱ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺟﻤﺎﻝﺯﺍﺩﻩ ﺿﻤﻦ ﺷﺮﺣﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻳﺎﺩ ﻭ ﻳﺎﺩﺑﻮﺩ ،ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺧﺼﻮﺹ ﺍﻳﻦ ﻗﺼﻴﺪﻩ ﮔﻮﻳﻨﺪ: »ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﺔ »ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ« ﺭﺳﻴﺪﻡ ﻭ ﺑﺎ ﻟﻨﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺑﻴﺎﺕ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﻟﺐ ﺑﺰﻣﺰﻣﻪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﮔﺮﺩﻳﺪﻡ: ﺭﺳﻢ ﺩﻧﻴﺎ ﺟـﻤﻠﻪ ﺗـﻜﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺍﻧﺪﺭ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺯﺍﻳﺪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺯﻳﻦ ﺭﺳﻢ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﻜﺮﺍﺭﻫﺎ... ﺑﺎﺯ ﻣﺮﺩ ﻋﺒﺮﺕ ﺩﻳﺪﻩﺍﻱ ﺩﺭ ﻧﻈﺮﻡ ﻣﺠﺴﻢ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﺩ ﻭ ﮔﺮﻡ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺭﺍ ﭼﺸﻴﺪﻩ ﻭ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﺵ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﺧﻴﺎﻡ ﻭ ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮﻭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ »ﭼﻪ ﻣﻠﺘﻔﺘﻬﺎ ﻛﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ!« ،ﭼﻴﺰﻱ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﭙﺎﻳﺎﻥ ﻗﻄﻌﻪ ﺭﺳﻴﺪﻡ ﻭ ﺩﻳﺪﻡ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﻱ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻱ »ﺟﺎﻱ ﻣﻴﺪﺍﻥﻫﺎﻱ ﺟﻨﮓ ﮔﻠﻬﺎﻱ ﺳﻤﻦ ﺧﺮﻭﺍﺭ ﺧﺮﻭﺍﺭ ﺑﺮﻭﻳﺪ« ﻭ »ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺩﺍﻧﺎ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺳﺎﻳﺔ ﻋﺪﻝ ﻭ ﺍﻣﺎﻥ ﮔﺴﺘﺮﺩ ﺑﺮ ﻛﻮﻫﻬﺎ ﻭ ﺩﺷﺖ ﻭ ﺩﺭﻳﺎ ﺑﺎﺭﻫﺎ« ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺗﻠﺨﻲ ﺑﺮ ﻟﺒﺎﻧﻢ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺖ ﻭ ﺑﺨﻮﺩ ﮔﻔﺘﻢ ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﺎ ﮔﻮﻳﺎ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ »ﺟﻬﻮﻝ ﻭ ﻇﻠﻮﻡ« ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ«.
10
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﻣﺤﻠﻲ
*
ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺤﺒّﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ،ﻭ ﺍﺯ ﻣﻦ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪﺍﻳﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﻫﻢ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﭼﺮﺍ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺼﺮﻭﻑ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﻲﻛﻨﻢ ،ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻤﻨﻮﻧﻢ ﻭ ﻣﺘﺸﻜﺮ .ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺪﻑ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ،ﻭ ﺑﻪ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﻣﺤﻠﻲ ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ ،ﺩﺭﻳﻦﺟﺎ ﺑﻴﺎﻥ ﻛﻨﻢ. ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻦ ﻳﻚ ﺍﻣﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻋﺎﺩﻱ ﺍﺳﺖ :ﺯﺍﺩﺓ ﻛﺮﻣﺎﻧﻢ ﻭ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﺏ ﻭ ﺧﺎﻙ ِ ﺧﺎﻙ ﺁﻥ ﻭﻻﻳﺖ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ: ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺁﺏ ﻭ ِ ﺧﺎﻙ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﻏـﺎﻓـﻞ ﻣﺒﺎﺵ ﺍﻱ ﺩﻝ ﺍﺯ ﺁﺏ ﻭ ِ ﺷﺶ ﻣﺎﻩ ﺧﺎﻙ ﺑﺮ ﺳﺮ ،ﺷﺶ ﻣﺎﻩ ﭘﺎﻱ ﺩﺭ ﮔﻞ ﺍﻣﺎ ﺩﻟﻴﻞ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﻭ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺪﺍﻥﻫﺎ ﻭ ﺣﺘﻲ ﻗﺒﻮﻝ ﺩﺭﺳﻲ ﺗﺤﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺧﻮﺩ ﻣﻦ ﺩﻟﻴﻠﻲ ﺧﺎﺹ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺁﻥ ﺑﻲﺟﺎ ﻧﻴﺴﺖ: ﻣﺠﻤﻮﻉ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺑﻪ 12ﺟﻠﺪ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﻭ ﭼﻴﺰﻫﺎﺋﻲ ﻫﻢ ﺯﻳﺮ ﭼﺎپ ﺩﺍﺭﻡ، ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﺳﻲ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﻦ ﻛﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ،ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪﻩ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻠﻲ ﻭ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﻴﺸﻮﺩ ،ﻭ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻳﻚ ﺷﺎﻋﺮ ﺍﻓﻐﺎﻧﻲ: ﺑـﻪ ﻳـﺎﺩِ ﻛـﻮﻫـﻜﻦ ﺑﺮ ﺻﻔﺤﺔ ﺧﺎﻃﺮ ﺭﻗﻢ ﺳﺎﺯﻡ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎﻱ ﻋﺎﻟﻢ«
ﺧﻠﻴﻞ ،ﺍﺯ ﻫﺮ ﺯﺑﺎﻧﻲ ﺑﺸﻨﻮﻡ ﻳﻚ ِ ﺑﻴﺖ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺭﺍ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﺮﻕ ﻭ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻛﺎﺭ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ،ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﺻﻠﻲ ﻭ ﺍﻭﻟﻴﻪ ،ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻲ ﺭﺍ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻭ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺜ ً ﻼ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﻱ ﻛﻪ ﺩﻩ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﺟﻠﺪ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﺎ ﺳﺎﻝ 310ﻫـ 922/ﻣﻴﻼﺩﻱ ﺭﺍ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻴﺸﻮﺩ )ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ( ﻳﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺎﻣﻞ ﺍﺑﻦ ﺍﺛﻴﺮ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮﻝ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺩﻩ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﺟﻠﺪ ﺍﺳﺖ ،ﻳﺎ ﺍﻟﻨﺠﻮﻡﺍﻟﺰﺍﻫﺮﻩ ﻛﻪ ﻫﻔﺖ ﺟﻠﺪ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﺖ، ﺩﺭ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ .ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺩﻳﮕ ِﺮ ﻣﻦ، ِ ﺧﻮﺵ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺩﺭﺧﺖﻫﺎﻱ ﻧﺎﺭﻭﻥ ـ ﻭ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻛﺮﻣﺎﻧﻴﻬﺎ ﺳﺎﻳﻪ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻜﻮﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻭﻟﻲ ،ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻧﻤﻴﺪﻫﻨﺪ ،ﻫﻴﭻ ﺑﻮﺗﻪ ﻭ ﺩﺭﺧﺖ ﺩﻳﮕﺮﻱ ،ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻮﭼﻚ 1 ﺑﺎﺷﺪ ،ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﺳﺎﻳﺔ ﺁﻧﺎﻥ ﻧﺸﻮﻭﻧﻤﺎ ﻛﻨﺪ. ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻛﺘﺐ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻧﻴﺰ ،ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻠﻌﻤﻲ ﺍﺯ ﻃﺒﺮﻱ ﻳﺎ ﻛﺘﺐ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺯﻳﻦﺍﻻﺧﺒﺎﺭ ﻭ ﻳﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ،ﻛﺘﺐ ﺑﺰﺭگ ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎﻱ ﻗﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﭘﻨﺞ ﺷﺶ ﺟﻠﺪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ﻛﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﭘﻨﺞ ﺟﻠﺪ ﻣﻴﺸﻮﺩ ،ﻭ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻱ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﺜﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﺁﺭﺍﻱ ﻋﺒﺎﺳﻲ، ﻭ ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎﻱ ﻧﺎﺻﺮﻱ ،ﻭ ﻧﺎﺳﺦﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ﺷﺎﺧﺺ ﻭ ﻣﻌﺮﻭﻓﻨﺪ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺟﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺐ ﻋﻈﻴﻢ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﺍﺷﻜﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻛﺎﺭ ﺍﻫﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ،ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﺍﺧﻴﺮﺍ ﺑﻪ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩِ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺩﺭ ﺍﻣﻬﺎﺕ ﻛﺘﺐ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻗﺪﻳﻢ ،ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ، ﻣﻄﻠﺒﻲ ﻛﻪ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﮔﺎﻫﻲ ﺩﻳﺪﻩ ﻧﻤﻴﺸﻮﺩ ،ﻣﺜ ً ﻼ ِ ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻞِ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﺑﻦﺍﺛﻴﺮ ،ﻳﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺑﻦﺧﻠﺪﻭﻥ ﺭﺍ ﺯﻳﺮﻭﺭﻭ ﻛﻨﻴﻢ ﻭ ﺑﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﻮﺩﺟﻪ ﺣﻜﺎﻡ ﻭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﺍﻣﺮﺍ ﻭ ﺭﺅﺳﺎﻱ ﺩﻭﻝ ﺭﺍ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻭ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻛﻨﻴﻢ ،ﻭ ﺭﻗﻢ ﺑﺒﻨﺪﻳﻢ ﻭ ﺟﻤﻊ ﻭ ﺧﺮﺟﻬﺎ ﺭﺍ ﺗﻔﺮﻳﻎ ﻛﻨﻴﻢ ،ﻭ ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﺑﻮﺩﺟﻪﺍﻱ ﺑﺮﺳﻴﻢ ﻛﻪ ﺻﺮﻓ ًﺎ ﺩﺭ ﺟﻤﻊ ﻭ ﺧﺮﺝ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ،ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ »..ﻭﺍﻧﺪﺭ ﻫﺮ ﺳﺎﻝ، ﺻﺪ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﺨﺮﻳﺪﻧﺪﻱ ـ ﺍﺯ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺩﺭﻡ ،ﺗﺎ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺩﺭﻡ ـ ﻭ ﺁﺯﺍﺩ ﻛﺮﺩﻧﺪﻱ ـ ﻧﺮﻭﻣﺎﺩﻩ ،ﻭ ﻫﺮ ﻳﻜﻲ ﺭﺍ ﭼﻨﺪﺍﻧﻚ ﺑﻬﺎء 2 ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻱ«...
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻮﺩﺟﻪﺑﻨﺪﻱ ،ﺭﻗﻤﻲ ﺍﺳﺖ »ﻣﺤﺒﻮﺳﺎﻥ ﺭﺍ ،ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻬﺮﻱ ﻛﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻋﺸﺮﻳﻦ ﺍﻟﻒ ﺩﺭﻫﻢ« ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻜﻪ ﻧﻘﺮﻩ. ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻭ ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺭﺍ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ،ﻭ ﭼﻪ ﻧﻜﺎﺗﻲ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻛﺮﺩ؟ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﺑﺰﺭگ ﺷﺮﺡ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻭ ﻛﺸﻮﺭﮔﺸﺎﺋﻴﻬﺎ ،ﻭ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺭﺟﺎﻝ ﻭ ﻭﺯﺭﺍء ﻭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺩﻭﻝ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺍﺯ ﺟﺰﺋﻴﺎﺕ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﻭﻻﻳﺎﺕ ،ﺑﻲﺧﺒﺮﻧﺪ. ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺟﺰﺋﻴﺎﺕ ﺟﻨﮕﻬﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺭﻭﺱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺸﺎﻩ ،ﻳﺎ ﺟﻨﮕﻬﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻫﺮﺍﺕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻭ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦﺷﺎﻩ ،ﺩﺭ ﻛﺘﺐ ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎﻱ ﻧﺎﺻﺮﻱ ﻳﺎ ﻧﺎﺳﺦﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ،ﻳﺎ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻴﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ـ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻭ ﺩﺭ ﻛﺘﺐ ﺭﻭﺳﻲ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﻭ ﺁﺭﺷﻴﻮﻫﺎﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻨﻴﻢ ،ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻼﺣﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻨﻴﻢ ،ﺁﻥﻭﻗﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﺧﻴﻠﻲ ِ ﻛﻮﭼﻚ ،ﻭ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻲ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﺤﻠﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺩﺍﺩِ ﻣﺎ ﺑﺮﺳﺪ ﺁﻧﻬﻢ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﺩﻭﺭ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﻛﻢ ﺍﻫﻤﻴﺖ .ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻣﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﻟﮕﺸﺎﻱ ﺍﻭﺯ ﺍﺳﺖ ـ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺗﻠﻔﻆ ﺍﺳﻢ ﺍﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﻧﻴﺰ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻻﺭ ﺍﺳﺖ ـ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺸﻜﻞ ﺍﺳﺖ .ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺒﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻥ، ﺑﻪ ﺩﻻﺋﻠﻲ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪﺓ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺟﻨﻮﺏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ـ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻻﺭﻭ ﻛﻨﮕﺎﻥ ﻭ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﻣﻘﺼﻮﺩﻡ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺩﺭﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺻﺪﻭﺳﻲ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﻓﺼﻠﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺫﻛﺮ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﺠﺎﺕ ﺣﺪﺍﺩﻱ ﻭ ﺗﻔﻨﮓﺳﺎﺯﻱ« ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﻢ ِ ﻛﻮﭼﻚ ﭼﻨﺪﺻﺪ ﻧﻔﺮﻱ ﺷﺎﻧﺰﺩﻩ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﺩﻫﻜﺪﺓ ﺗﻔﻨﮓﺳﺎﺯﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻗﺒﻴﻞ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮ ،ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮ ،ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻣﻴﺮﻋﺒﺪﺍﻟﻮﺍﺣﺪ ﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ،ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻣﻴﺮﺣﺎﺟﻲ ﺍﺣﻤﺪ ﺣﺎﺟﻲﻣﻴﺮ ،ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻣﻴﺮﺭﺳﻮﻝ ﻣﻴﺮ )ﻛﻪ ﮔﻮﺋﻲ ﻳﻚ ﻛﺎﺭﺗﻞ ﺍﺳﻠﺤﻪﺳﺎﺯﻱ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ( ـ ﻭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﺠﺎﺕ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﻓﻮﻕﺍﻟﺬﻛﺮ ﻣﻴﻞ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎﻱ ﺗﻔﻨﮓ ﺳﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻛﻮﺭﻩﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻣﻲﺁﻣﺪ ،ﺩﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎﺋﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻔﻨﮕﻬﺎ ﺻﻴﻘﻞ ﻭ ﻣﻨﻘﺶ ﻭ ﻟﻮﺍﺯﻡ ﺁﻥ ﺁﺭﺍﺳﺘﻪ ﻭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪ ،ﻭﻋﺪّ ﻩ ﻛﺜﻴﺮﻱ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻛﺎﺭ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﺑﺮﻏﻮﺯﻥ ،ﭼﺎﻭﮔﺮﻱ، ﮔﻮﺷﻪﺑﻨﺪﻱ ،ﻧﻈﺮﺑﻨﺪﻱ ،ﻣﺎﺷﻪﺳﺎﺯﻱ ،ﻧﻘﺎﺷﻲ ،ﻧﻘﺮﻩﻛﺎﺭﻱ، ﻗﻨﺪﺍﻕﺳﺎﺯﻱ ،ﻃﻮﻕﺑﻨﺪﻱ ،ﻓﺘﻴﻠﻪﭘﻴﭽﻲ ،ﺑﺎﺭﻭﺕﺳﺎﺯﻱ،
11 ● ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﺑﺰﺭگ ﺷﺮﺡ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻭ ﻛﺸﻮﺭﮔﺸﺎﺋﻴﻬﺎ ،ﻭ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺭﺟﺎﻝ ﻭ ﻭﺯﺭﺍء ﻭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺩﻭﻝ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺍﺯ ﺟﺰﺋﻴﺎﺕ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﻭﻻﻳﺎﺕ ،ﺑﻲﺧﺒﺮﻧﺪ. ﺳﺮﺍﺟﻲ ،ﮔﻠﻮﻟﻪﺭﻳﺰﻱ ،ﻭ ﺯﻏﺎﻝﺳﺎﺯﻱ.... ِ ﺻﻔﺖ ﺣﺪﺍﺩﻱ ﺩﺭ ﺍﻭﺯ ﺷﻬﺮﺗﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﺎﻝ »ﻓﻲﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻭ ﺟﻮﺍﻧﺐ ،ﻣﺮﺩﻣﺎﻧﻲ ﻛﺜﻴﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻴﻊ ﻭ ﺷﺮﻱ ﺍﺳﻠﺤﻪ ﺭﺟﻮﻉ ﺑﻪ ﺍﻭﺯ ﻣﻲﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ،ﺗﺮﻙ ﻭ ﺗﺎﺟﻴﻚ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝ ﺍﺟﻨﺎﺱ ﻭ ﻣﺘﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻓﺮﻭﺵ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﺑﺎ ﻛﻤﺎﻝ ﺍﺷﺘﻴﺎﻕ ﺗﻔﻨﮓ ﻭ ﻟﻮﺍﺯﻡ ﺁﻫﻨﻲ ﻗﺒﻮﻝ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ« .ﺗﻔﻨﮕﻬﺎ ﺍﻗﺴﺎﻡ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺳﻴﻪﺗﺎﺏ ،ﺗﻪﻧﺸﺎﻥ ،ﺩﻭﻛﻞ ،ﺷﻤﻐﺎﻝ ،ﺳﺎﺩﻩ، ﻧﻘﺮﻩﻛﺎﺭ ،ﭘﻴﭻﺗﺎﺏ ،ﻛﻞ ،ﺟﻮﻫﺮﺩﺍﺭ... ﺗﻔﻨﮕﻬﺎﻱ ﺟﻮﻫﺮﻱ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﻣﻴﺮﺣﺎﺟﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻗﺸﻨﮓ ﻭ ﻣﻤﺘﺎﺯ ﻭ ﺍﺯ ﺳﺎﺧﺖ ﺭﻭﻣﻲ ﻣﺮﻏﻮﺏﺗﺮ ﺑﻮﺩ ...ﺍﻗﺴﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﻨﮕﻬﺎ ﺍﻛﺜﺮ ﺩﺭ ﻣﺴﻘﻂ ﻭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺑﻨﺎﺩﺭ ﺑﻔﺮﻭﺵ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ... ﺣﺘﻲ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﻛﺮﻳﻢﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﭼﻨﺪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﻔﻨﮓﺳﺎﺯﻱ ﺍﺯ ﺍﻭﺯ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺼﻴﺮﺧﺎﻥ ﻻﺭﻱ ،ﺑﻪ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﮔﺴﻴﻞ ﺩﺍﺷﺘﻪ. ﺗﻔﻨﮕﻬﺎﻱ ﻓﺘﻴﻠﻪﺩﺍﺭ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻧﺪﺍﺯﻱ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ 700ﺗﺎ 1000 ﻗﺪﻡ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮﺩ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻗﻴﻤﺖ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﻨﮕﻬﺎ ﺍﺯ ﺩﻩ ﻗﺮﺍﻥ ﺍﻟﻲ 20ﻗﺮﺍﻥ ،ﻭ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺟﻮﻫﺮﺩﺍﺭ ﺍﺯ 30ﻗﺮﺍﻥ ﺍﻟﻲ 40 ﻗﺮﺍﻥ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻴﺸﺪ ...ﺍﻳﻦ ﻭﺿﻊ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺩﻭﺍﻡ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ 1854/1270ﻡ .ﺍﻳﻦ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺑﺮﻫﻢ ﺧﻮﺭﺩ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻮﺍﺳﻄﻪ ﺩﺧﻮﻝ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮﻧﮓ ،ﺑﺴﺎﻁ ﻛﻬﻨﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺮﭼﻴﺪﻩ ﻭ 3 ﻃﺮﺡ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﺷﺪ«.. ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﮕﻮﻳﻢ :ﺩﺭ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﺑﺰﺭگ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺁﻧﺎﻥ ،ﺍﺯ ﻋﺮﻭﺳﻲ ﻭ ﻣﺮگ ،ﺍﺯ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻭ ﺍﺳﺎﺭﺕ ،ﺍﺯ ﺯﻳﺒﺎﺋﻲ ﻭ ﺟﻤﺎﻝ ،ﺍﺯ ﺛﺮﻭﺕ ﻭ ﻧﻔﻮﺫ ،ﻣﻴﺸﻮﺩ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩ؛ ﺍﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﺎﻫﻲِ ﻗﺮﺍﺧﺘﺎﺋﻴﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺯ ﻣﻮﻗﻮﻓﺎﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻗﺮﺍﺧﺘﺎﺋﻲ ﻧﺎﻡ ﻣﻴﺒﺮﺩ ،ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ »...ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﻣﻮﻗﻮﻓﺎﺕ ﺍﻭ ،ﺍﻧﺎﺭﺍﷲ ﺑﺮﻫﺎﻧﻬﺎ ،ﺁﻣﺶ ،ﻭ ﻧﻬﺮ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻲ ﻭ ﺻﻐﺒﻮﺟﻪـﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﻌﻈﻤﺎﺕ ﺩﻳﻬﺎء ﺭﻭﺩﺑﺎﺭ ﻭ ﺟﻴﺮﻓﺖﺍﻧﺪ ـ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﻭ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ ﺍﺳﻢ ﻭ ﻣﻜﺎﻥ ..ﻣﺴﺘﻐﻨﻲ ﺍﺯ ﺗﺤﺪﻳﺪ ﻭ ﺗﻮﺻﻴﻒ ،ﻭﻗﻔﻲ ﻣﻮﺑﺪ ﻣﺨﻠﺪ ﻣﺤﺘﻮﻡ ﻣﺴﺠﻞ، ﻭ ﺷﺮﻁ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺻﺪ ﻣﻦ ﻧﺎﻥ ،ﺑﻪ ﺻﺪ ﺯ ِﻥ ﺑﻴﻮﻩ ﺩﻫﻨﺪ ،ﻛﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺘﻌﻬﺪﻱ ﻭﻗﻴﻤﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ 4«...ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺣﻮﺍﻟﻲ 690ﻫـ 1290/ﻣﻴﻼﺩﻱ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ
12 ● ﺍﻫﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ ،ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﺎ ،ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺪﻭﻳﻦِ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ِ ﻛﺘﺐ ﻣﺤﻠﻲ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ،ﻭ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻲﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﺯ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﺪﺍﻥ ﺑﺎ ﺩﻳﺪﺓ ﺍﻋﺘﻨﺎ ﻧﮕﺮﻧﺪ. ﺍﺳﺖ ،ﺁﻧﻬﻢ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﻭﺭ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ،ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻬﺮﻱ ﻛﻪ ِ ﺧﺎﻙ ﺁﻥ ﺭﻭﺍﻥ. ﮔﻔﺘﻢ :ﺁﺏ ﺁﻥ ﺟﺎﺭﻱ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻛﺪﺍﻡ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺰﺭگ ﻣﺎ ،ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺯ ﺍﻧﺴﺎﻥﺩﻭﺳﺘﻲ ﺭﺍ ﺿﺒﻂ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟ ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﻴﻤﻪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺧﻮﺩ ،ﺁﻧﻬﻢ ﺑﻪﺻﻮﺭﺗﻲ ﺧﺎﺹ :ﭘﺨﺘﻦ ﺻﺪ ﻣﻦ ﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ،ﻭ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﺻﺪ ﺯﻥ ﺑﻴﻮﻩ ﻛﻪ ﻗﻴﻢ ﻧﺎﻥﺁﻭﺭ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ. ﻣﻦ ﺩﻟﻴﻠﻲ ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻧﻜﺎﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﻣﺤﻠﻲ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻡ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺻﺤﺒﺖ ﺧﺮﺑﺰﻩ ﺩﻩ ﻣﻨﻲ ﻭ ﻫﻨﺪﻭﺍﻧﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﻣﻨﻲ ﺭﻭﺿﺎﺕ ﺍﻟﺠﻨﺎﺕ ﻓﻲﺍﻭﺻﺎﻑ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻫﺮﺍﺕ ،ﮔﻔﺘﮕﻮﻱ ﻫﺮﻣﺰﺍﻥ ﻭ ﻋﻤﺮ ﺩﺭ ﺗﺬﻛﺮﻩ ﺷﻮﺷﺘﺮ ،ﺳﻮﺍﺭ ﺷﺪﻥ ﻗﺎﺿﻲﺍﻟﻘﻀﺎﺕ ﺑﺮ ﺧ ِﺮ ﻣﺼﺮﻱ ﺩﺭ ﻓﺎﺭﺳﻨﺎﻣﺔ ﺍﺑﻦﺑﻠﺨﻲ، ِ ِ ﺳﻨﮓ ﺁﺳﻴﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﺮﺍﺵ ﻭ ﻣﻌﻴﺸﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﻳﻚ ﺩﻫﻜﺪﻩ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺏ ،ﻣﺎﻟﻴﺎﺕﺑﻨﺪﻱﻫﺎ ﻭ ﺁﻣﺪﻥ ﻋﺮﺏ ﻭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﻢ ﻭ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺭﺍﻧﺪﻥ ﺩﻳﻠﻤﻴﻬﺎ ﺍﺯ ﻗﻢ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﻢ ﺣﺴﻦﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﻛﺎﺗﺐ، ﺳﻔﺮﻩ ﻳﻚ ﻓﺮﺳﺨﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﺍﺑﻦﺍﺳﻔﻨﺪﻳﺎﺭ ،ﺩﻗﻴﻘﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻭ ﺍﺣﻮﺍ ِﻝ ﻣﺮﺩﻡﺳﻮﺯِـ ﺍﻟﻤﻘﻨﻊ ـ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺨﺎﺭﺍﻱ ﻧﺮﺷﺨﻲ ،ﺁﻧﻬﻢ ﺍﺯ ﻗﻮﻝ ﻣﺎﺩﺭ ﺑﺰﺭگ ،ﻳﺎ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺑﺎﻧﻮﺍﻥ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻣﺆﻟﻒ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻗﻠﻌﻪ ﻫﻤﺎﻥﺍﻟﻤﻘﻨﻊـ ﻗﻠﻌﻪ ﻧﺨﺸﺐ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖـ ،ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻗﻴﺎﻓﻪ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺭﻭﺯﻱ ﺩﺭ ﺑﻴﻬﻖ )ﺳﺒﺰﻭﺍﺭ( ﺗﻮﻗﻒ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺩﺭﺧﺖ ﻛﻬﻨﻲ ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺯ ﻗﻮﻝ ﺯﻳﺪ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻖ ـ ﻭ ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻜﺎﺕ ﺭﻳﺰ ﻭ ﺩﺭﺷﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﻳﻦ ِ ﻛﺘﺐ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻲﻧﻴﺎﺯ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﻭ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﺗﻮﺻﻴﻪ ،ﻛﻪ ﺍﻫﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ ،ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﺎ ،ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺪﻭﻳﻦِ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺍﺯ ِ ﻛﺘﺐ ﻣﺤﻠﻲ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ،ﻭ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻲﺍﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﺪﺍﻥ ﺑﺎ ﺩﻳﺪﺓ ﺍﻋﺘﻨﺎ ﻧﮕﺮﻧﺪ. ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺗﻮﺳﻞ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﺣﻘﻴﺮ ﻧﺎﺗﻮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ،ﺑﻪ ﺫﻳﻞ ِ ﺑﺪﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻣﺎﺍﻟﺘﻮﻓﻴﻖ ﺍﻻﺑﺎﷲﺍﻟﻌﻈﻴﻢ.... ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎ * ﮔﻔﺘﺎﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﻣﺤﻠﻲ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﺷﺪﻩ ،ﻭ ﺍﺧﻴﺮﺍ ً ﺑﻪ ﺻﺪﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﺨﻠﺺ ،ﺩﺭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺍﻫﻞ ﻧﻈﺮ »ﺑﻲ.ﺑﻲ.ﺛﻲ« ﺩﺭ ﻓﻀﺎﻱ ﻻﻳﺘﻨﺎﻫﻲ ﭘﺮﺍﻛﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ .ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﻦ ﺣﺮﻓﻲ ﻧﻤﻲﺯﻧﻢ ﻭ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺷﻮﺧﻲ ﺭﺍ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻢ .ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ: ﻭﻗﺘﻲ ﺧﺎﻥ ﺑﻬﺎﺩﺭ ﻳﺰﺩﻱ ﻓﻮﺕ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﺣﻴﻢ ﺍﻭ، ﻭﺍﻋﻆ ،ﺿﻤﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒﻫﺎﻱ ﺯﻳﺎﺩ ﺍﺯ ﻣﺘﻮﻓﻲ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﭼﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺧﺎﻥ ﺑﻬﺎﺩﺭ ﻳﺰﺩﻱ؟ ﺍﻳﻦ ﺁﻗﺎ ،ﺁﺩﻣﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﻗﺪﺭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ! .1ﺯﻳﺮ ﺍﻳﻦ ﻫﻔﺖ ﺁﺳﻤﺎﻥ ،ﺹ .13 .2ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﻠﻚﺍﻟﺸﻌﺮﺍء ﺑﻬﺎﺭ ﺹ .32 .3ﺹ 49ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﻟﮕﺸﺎﻱ ﺍﻭﺯ. .4ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﺎﻫﻲ ﻗﺮﺍﺧﺘﺎﺋﻴﺎﻥ ،ﺹ .247
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
13
ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺁﺭﺯﻭﻫﺎ
ﻳﺎﺩ ﺍﻳﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﻍ ﺁﺭﺯﻭ، ﺑﺮ ﺑﺴﺎﻁ ﺍﺑﺮﻫﺎ ﭘﺮ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﺍﺯ ﻓﺮﺍﺯ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﺬﺷﺖ ﻻﻣﻜﺎﻥ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﺷﻬﭙﺮ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻦ ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺩﺭ ﻓﻠﻚ ﺍﺯ ﻧﻮﺭ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﺭﻭﺯ ﭼﻮﻥ ﭘﺮﻭﺍﻧﻪ ﺑﺎ ﮔﻞ ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ ﺷﺐ ﺳﺮﺍﻍ ﻣﺎﻩ ﻭ ﺍﺧﺘﺮ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﭼﻮﻥ ﺻﺒﺎ ﺍﺯ ﺭﻭﻱ ﮔﻠﻬﺎ ﺻﺒﺤﺪﻡ ﺑﻮﺳﻪ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺳﻮ ﻣﻜﺮﺭ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﺑﻲﺧﻴﺎﻟﻲ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﻭﻫﻢ ﻫﺮﭼﻪ ﺭﺍ ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺖ ﺩﺭﺑﺮﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﻃﻔﻠﻲ ،ﺁﻥ ﺩﻭﺭ ﻃﻼﺋﻲ ﻳﺎﺩ ﺑﺎﺩ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻛﺰ ﺧﺎﻙ ،ﺩﻝ ﺯﺭ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﻛﻮﺩﻛﻲ ﻋﻬﺪﻱ ﭼﻪ ﺯﻳﺒﺎ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺭﻓﺖ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺁﺭﺯﻭﻫﺎ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺭﻓﺖ!! *** ﺩﻭﺭﺓ ﻃﻔﻠﻲ ،ﺑﺸﻴﺮﻳﻨﻲ ﮔﺬﺷﺖ ﻋﻤﺮ ﺭﺍ ﭘﻴﻚ ﺟﻮﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﺭﺳﻴﺪ ﻧﻘﺶﻫﺎﻱ ﺁﺭﺯﻭ ،ﺩﺭ ﭘﻴﻜﺮﻱ ﺟﻤﻊ ﺷﺪ ،ﺁﻭﺍﺯﻩﺍﺵ ﺭﺍ ﺩﻝ ﺷﻨﻴﺪ ﻋﺎﻟﻢ ﺟﺎﻥ ،ﺑﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺖ ﻣﺮﻍ ﺩﻝ ﺩﺭ ﺳﻴﻨﻪ ﺍﺯ ﻋﺸﻘﻲ ﻃﭙﻴﺪ ﺍﺯ ﻓﻀﺎﻱ ﻻﻣﻜﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻓﺮﻭﺩ ﺩﺭ ﻣﻜﺎﻥ ﺟﺴﻢ ﻭ ﺗﻦ ﻣﻨﺰﻝ ﮔﺰﻳﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺷﺐ ﻣﻲﺟﺴﺖ ﺩﺭ ﭼﺸﻢ ﻧﺠﻮﻡ ﺩﺭ ﻓﺮﻭﻍ ﭼﺸﻤﻜﻲ ﺩﻟﺪﻭﺯ ﺩﻳﺪ ﺗﻴﺰﺑﺎﻝ ﺁﺭﺯﻭ ﺭﺍ ﺯ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻧﮕﻪ ﺑﮕﺮﻓﺖ ﻭ ﭘﺎﺋﻴﻦﺗﺮ ﻛﺸﻴﺪ ﺩﺭ ﻫﻮﺍﻱ ﻋﺎﺷﻘﻲ ﺩﻝ ﭼﻨﺪﮔﺎﻩ ﻣﻲﺗﭙﻴﺪ ﻭ ﻣﻴﺠﻬﻴﺪ ﻭ ﻣﻲﭘﺮﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺨﻮﺩ ﺁﻣﺪ ﺩﻝ ﻣﻦ ،ﺻﻴﺪ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻗﻔﺲ ﺩﺭ ﺩﺍﻡ ﺻﻴﺎﺩﻱ ﭘﺮﻳﺪ ﺷﺎﻡ ﻫﺠﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻨﺎﻛﺎﻣﻲ ﺳﭙﺮﺩ ﺗﺎ ﺑﺮﺁﻳﺪ ﺍﺯ ﺍﻓﻖ ﺻﺒﺢ ﺍﻣﻴﺪ ﺑﺎﻣﺪﺍﺩ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺏ ﺧﻮﺵ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﮔﺸﺖ ﺩﻳﺪ ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﻴﻢ ﻣﻮﻱ ﺳﭙﻴﺪ ﮔﻔﺖ :ﺩﻭﺭ ﺷﺎﺩﻣﺎﻧﻲ ﻳﺎﺩﺑﺎﺩ ﻳﺎﺩ ﺍﻳﺎﻡ ﺟﻮﺍﻧﻲ ﻳﺎﺩﺑﺎﺩ!! *** ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﮕﺬﺷﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻮﺩﻛﻲ ﺭﺍﻩ ﺩﺑﺴﺘﺎﻥﻫﺎ ﮔﺮﻓﺖ ﺩﺭ ﻛﻼﺱ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭﺯ ﺍﻭ ﺳﺘﺎﺩ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺁﻥ ﻣﻌﻨﻲ ﮔﺮﻓﺖ: »ﺁﺭﺯﻭﻱ ﺷﺎﻋﺮﻱ ﺍﺯ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺑﺮﺯﻣﻴﻦ ﺁﻣﺪ ،ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺟﺎ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﺸﺖ ﺷﺎﻋﺮ ﺭﺍ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﺟﺴﻢ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺩﻝ ﺧﺎﻙ ﺳﻴﻪ ﻣﺄﻭﻱ ﮔﺮﻓﺖ«
14
ﺭﻭﺡ ﺭﻭﺳﺘﺎ، ِ ﺑﺎﺯﺗﺎﺏ ِ * ﺗﺎﺭﻳﺦ
ﺍﻳﻦﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺣﺪّ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩِ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﺑﺴﻂ ﺳﺨﻦ ﺩﺍﺩﻡ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪﺧﺎﻃ ِﺮ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩ ِﻥ ﻗﺎﺋﻢ َﻣﻘﺎﻡ ﻧﺒﻮﺩ ،ﺑﻪ ُﻋﻘﺪﻩﮔﺸﺎﺋﻲ ﺧﻮﺩﻡ ﻫﻢ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪﺍﺷﺘﻢ ،ﺑ َ ْﻞ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ: ـ ﺍﻭﻻً ﺭﻭﺳﺘﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﺍﺻﻠﻲ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻣ ّﻠﻲ ﺍﺳﺖ. ـ ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ َﻣﻨﺒﻊ ﻭ َﻣﻨﺸﺄ َﻭ َﻣ ْﻮﻟ ِﺪ ﺻﺪﻱ ﻧﻮﺩ ﺑﺰﺭﮔﺎ ِﻥ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻫﻞِ ﺍﺩﺏ ﻭ ﺫﻭﻕ ﻭ ﻫﻨﺮ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺩﻳﻦ ﻭ ﻣﺬﻫﺐ ـ ﻭ ِ ﻌﺎﺭﻑ ﺍﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺍﺳﺖ. ﺧﻼﺻﻪ ﺭﻳﺸﺔ ﻧُﻤﻮﺩ ﻭ ﺑُﻮﺩِ َﻣ ـ ﺛﺎﻟﺜ ًﺎ ـ ﻛﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻛﻨﻢ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ُﻣﻬِﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻗﻮﺍﻡِ ﺳﻴﺎﺳﻲِ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻫﻢ ﻣﻮﻛﻮﻝ ﺑﻪ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﺭﻭﺳﺘﺎﺳﺖ ،ﻭ ﻫﻴﭻ ﻧﻈﺎﻣﻲ ـ ﺍﺯ ﺩﻣﻮﻛﺮﺍﺳﻲ ﺗﺎ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ،ﺍﺯ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺗﺎ ِ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ،ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺒﺪﺍﺩ ﺗﺎ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ـ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ِ ﻣﺎ ﻗﻮﺍﻡ ﻳﺎﺑَﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﻭ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻥ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷﻮﺩ. ِ ﺑﻌﺾ ﻧُﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻧﺎﻡ ﺑﺒﺮﻡ ﻣﻦ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﺍﺯ ِ ﺗﺎ ﺑﺪﺍﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲِ ﺧَ ﺸﻦ ﻭ ﺧﻄﺮﻧﺎﻙ ﮔﻮﺩِ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﭼﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﻭﺍﺭﺩِ ْ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﻳﺪ. ﺩﺭ ﻗﻀﺎﻭﺕﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ،ﻫﻤﻴﺸﻪ ،ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩﻥ ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻔﻲ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻓﺘﻪ ،ﻭ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻴﺎﻥ ﺑﻲﺍﻋﺘﻨﺎﺋﻲ ﻣﻲﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ؛ ﺣﺘﻲ ﻣﺮﺩﺍﻧﻲ ﭼﻮﻥ ﺍﺑﻮﺳﻌﻴ ِﺪ ﺍﺑﻲﺍﻟﺨﻴﺮ ـ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﺭﺑﻄﻲ ﺑﻪﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﺑﻮﻣﺴﻠﻢﻫﺎ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ـ ﻧﻴﺰ َﻣﻮﺭِﺩِ َﻃ ْﻌﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ،ﭼﻨﺎﻥﻛﻪ ﻓﻲﺍﻟ َﻤﺜَﻞ ﺩﺭ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺣﻤﺎﺳﺔ ﻛﻮﻳﺮ«
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 َﻣﺤﻀ ِﺮ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳﻢ َﺳﺮﺧْ ﺴﻲ...» ،ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺑﻨﺸﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺷﻴﺦ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ .ﻳﻜﻲ ﮔﻔﺖ :ﻣﺮﺩﻱ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﺖ ،ﺩﻳﮕﺮﻱ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ :ﺧﺎﻧﻪ ِ ﭘﺲ ﻛﻮﻩ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺲ ﻧﺒﺎﺷﺪ!«... ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻣﺮﺩﻡِ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋ ْﻲ َﻛ ْ
ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴ ِﻢ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ
ﻫﻴﭻ ﻟﺰﻭﻣﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﻛﻠﻤﺎﺕ ُﺩ َﺭ ْﺭ ﺑﺎﺭِ ﺷﻴﺦ ﺍﺑﻮﺳﻌﻴﺪ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻳﻦ ﺁﺩﻣﻲ ﻛﻪ ِ »ﭘﺲ ﻛﻮﻩ« ﻣﻲﺯﻳﺴﺖ ـ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻪﻣﻴﺎﻥ ﺍﺑﻮﺍﻟﺤ َﺴﻦ ﺧﺮﻗﺎﻧﻲ ﺁﻭﺭﻡَ .ﻫﻢﻭﻻﻳﺘﻲِ ﺩﻳﮕ ِﺮ ﺍﻭ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻴﺦ َ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺧﺎﻧﻪ ِ ﭘﺲ ﻛﻮﻩ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻫﻤﻪ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﻢ ،ﻣﺮﺩﻱ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺑﺮ َﺳﺮ َﺩﺭِ ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ﻫﺮ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﺳﺮﺍ ﺩﺭﺁﻳﺪ ،ﻧﺎﻧﺶ ﺩﻫﻴﺪ ،ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻤﺎﻧﺶ ﻣﭙُﺮﺳﻴﺪ ،ﭼﻪ ﺁﻥ ﻛﺲ ﻛﻪ ﺑﻮﺍﻟﺤ َﺴﻦ ﺑﻪ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﺑﺎﺭﻱ ﺗَﻌﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺟ ْﺎﻥ ﺍﺭﺯَﺩ ،ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮ ﺧﻮﺍ ِﻥ َ 1 ﺑﻪ ﻧ ْﺎﻥ ﺍ َ ْﺭﺯَﺩ!«. ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ،ﺩﻧﻴﺎﻱ ﺑﺸﺮﻳﺖ، ﺩِﻣﻮﻛﺮﺍﺕ ﻣﻨﺸﺄﻧﻪﺗﺮ ﺍﺯﻳﻦ ﻛﻼﻡ ،ﺗﻌﺒﻴﺮﻱ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭﻟﻲ ِ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﺩﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ،ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺭﺍ ،ﺍﺯ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻟ ِﻢ ﻏﺮﺏ ،ﻭ ﭘﺪﺭ ﻓﻠﺴﻔﺔ ﻳﻮﻧﺎﻥ ،ﻭ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﺎﻟﻲﺗﺮﻳﻦ ﺍﻓﻜﺎﺭ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭِ ﺩﻣﻮﻛﺮﺍﺕ ِ ﻣﺂﺏ ﺁﺗﻦ ـ َﻣ ْﻬ ِﺪ ﺩﻣﻮﻛﺮﺍﺳﻲِ ﻋﺎﻟﻢ ـ ﻳﻌﻨﻲ ْ ِ ﺍﻓﻼﻃﻮﻥ :ﻧﻴﺰ ﻧﻘﻞ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ َﺩﺭ ﺑﺎﻍ »ﺁﻛﺎﺩﻣﻲِ « ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ِ »ﻫﺮ ﻛﺲ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﺪ ﻭﺍﺭﺩ ﺑﺎﻍ ﻧﺸﻮﺩ«! ﺑﺒﻴﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺭﻩ... ِ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ،ﻣﺎ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮﺍﺕ ﺩﻣﻮﻛﺮﺍﺳﻲ ﻭ ِ ﮔﺌﻮﻣﺎﺕ ُﻣﻎ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺭﺍ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭﻭﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ،ﺍﺯ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ﻛﻪ »ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺪﺕ ﺳﻪ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﺩﺍﺩﻥ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻣﻌﺎﻑ ﺩﺍﺷﺖ« ﻭ »ﭼﺮﺍﮔﺎﻫﻬﺎ ﻭ ﮔﻠﻪﻫﺎ ﻭ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺷﺮﺍﻑ ﻭ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﮔﺮﻓﺖ« ﻭ ﻋﺠﻴﺐ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﻗﺮﻥ ﺑﻌﺪ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺳﺎﻝ 1307ﺵ )1928ﻡ( ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﻛﺎﺑُﻞ ﺷﺎﻫ ِﺪ ﺳﺨﻦﺭﺍﻧﻲِ ﺩﻟﭙﺬﻳ ِﺮ ﻳﻚ ﺩﻫﺎﺗﻲ ﺩﻳﮕﺮ ِ ﻓﺮﻁ ﺳﺎﺩﮔﻲ ،ﺁﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻨﺪﻩ ﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺯﺩ. ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻨﺮﺍﻥْ ﺁﺩﻣﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺣﺒﻴﺐﺍﷲ ﺧﺎﻥ ،ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﺑﭽﻪ َﺳ ّﻘﺎ )ﻭ ﺑﻪ ﺗﺨﻔﻴﻒ: ﭘﺪﺭﺵ ﺁﺏ ﻓﺮﻭﺵ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ّ َ ﺑﭽﻪ َﺳ ﱠﻘ ْﻮ( ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺁﺩﻣﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ َﻋﻠﻴﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻣﻴﺮ ّ ِ ِ ﺍﻣﺎﻥﺍﷲ ﺧﺎﻥ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﻗﻴﺎﻡ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﻣﺮﺩﻱ ﺁﺑﻠﻪﺭﻭ ﻭ ﺧَ ﺸﻦ ﺑﻮﺩ ،ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻃﭙﺎﻧﭽﺔ ﻟُﺨْ ﺖ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺖ .ﺍﻭ ﻣﻮﺯﻩ ِ ﻛﺎﺑُﻞ ﺭﺍ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍ ِﻥ ﺍﻳﻦﻛﻪ ﻧﺸﺎ ِﻥ ﺑُﺖﭘﺮﺳﺘﻲ ﺍﺳﺖ ﺧﺮﺍﺏ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﺷﻜﺴﺖ .ﻭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﺋﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ ّ ﻭ ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺒﺎﻥ ﺭﺍ ُﻣﺼﺎﺩﺭﻩ ﻛﺮﺩ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﭽﻪ َﺳ ّﻘ ْﻮ ّ
ﺍﻳﻦ ﺣﺒﻴﺐﺍﷲ ﺧﺎﻥ ،ﺍﻫﻞِ ﺭﻭﺳﺘﺎﻱ »ﻛﻠﻜﺎﻥ« ﺍﺯ ﺗﻮﺍﺑﻊ ِ ﺑﺨﺶ ﻛﻮﻫﺪﺍﻣﻦ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻛﻮﻫﺪﺍﻣﻦ »ﭼﺎﺭﻳﻜﺎﺭ« ِ ﻫﻤﺎﻥ ﻭﻻﻳﺖ »ﭘَ ْﺮﻭﺍﻥ« ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻭ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺩﻳﺪﺍﺭِ ﺟﻨﮕﻲِ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻩ ﻭ ﻣﻐﻮﻝ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ. »ﺑﭽﻪﺳﻘﻮ« ﺁﺩﻡ ﻣﺘﻌﺼﺒﻲ ﺑﻮﺩ .ﺍﻣﻴﺮ ﺍﻣﺎﻥﺍﷲﺧﺎﻥ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ّ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺩﻳﺪﺓ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﻫﻢ ،ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺯﻧﺎﻥْ ﺑ ُ ْﺮ َﻗﻊ ﺑﺮﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﺎ ُﺩﺭِ ﻧﺎﺯﻛﻲ ﺑﻪﺳﺮ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺻﻮﺭﺗﺸﺎﻥ ﭘﻴﺪﺍ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ َﻣﺮﺩﻫﺎ ﺭﻳﺶ ﻧﮕﺬﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺷﻠﻮﺍﺭِ ﺗﻨﮓ ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ ﻭ ﻛﻼﻩ ﭘﻮﺳﺘﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﻼﻩ ﺗﻤﺎﻡ ﻟﺒﻪ ﺷﻮﺩ. ِ ﻳﻚ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲِ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ،ﻳﻌﻨﻲ »ﺣﻀﺮﺕ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﻮﺭﺑﺎﺯﺍﺭﻱ« ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﺑﭽﻪ ﺳﻘﻮ ﺩﺭ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ 1307/1928ﺵ ﺍﺯ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻥ ﭘَ ْﺮﻭﺍﻥ ﻃﻐﻴﺎﻥ ﻛﺮﺩ، ﻛﺎﺥ ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﺟﻼﻝﺁﺑﺎﺩ ﺭﺍ ﺗﺎﺭﺍﺝ ﻭ ﺟﻼﻝﺁﺑﺎﺩ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ِ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻛﺎﺑُﻞ ﺗﺎﺧﺖ .ﺁﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡِ ﻋﻠﻲﺍﻛﺒ ِﺮ ﺑﻬﻤﻦ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ُﺳﻔﺮﺍﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻛﺎﺑُﻞ ـ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖِ :ﺳ ّ ِﺮ ِ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺍﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ »ﻫﺮ ﭼﻪ ﺍﺯ ﺍَﻏﻨﻴﺎ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ،ﺑﻴﻦِ ﻓﻘﺮﺍ ﻭ ُﻣﺴﺘﻤﻨﺪﺍﻥ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﻛﺮﺩ «...ﺍﻣﺎﻥﺍﷲ ﺑﻪ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ ﮔﺮﻳﺨﺖ، ﻭ ﺍﺯ ﻣﺮﺯ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﻤﺒﺌﻲ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺍﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﺭﻓﺖ. ِ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺳ ّﻘﻮ ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﻃﻮﻝ ﻧﻜﺸﻴﺪ ،ﭼﻪ ﻧﺎﺩﺭ ﺧﺎﻥ ـ ﺳﻔﻴ ِﺮ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻳﺲ ـ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻴﺎ ِﻥ َﻗﺒﺎﻳِﻞِ ﭘَ ْﺸﺘُﻮ ﺭﺳﺎﻧﺪ ،ﻭ ﺑﭽﻪ ﺳﻘﻮ ـ ﺷﻮﺭﺵ ﺭﺍﻩ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ُﻣ َﺠ ّﻬﺰ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﻋﻠﻴﻪ ّ ﻭ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺭﺍ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺧﺎﻧﺪﺍ ِﻥ ﺩ ّﺭﺍﻧﻲﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ.... ﺑﻴﭽﺎﺭﻩ َﺳ ّﻘ ْﻮ ،ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﻫﻢ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡِ ﺑَﻠﺦ ﻭ ﺟﻼﻝﺁﺑﺎﺩ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩﺵ ﮔﻤﺮﻙ ﻧﮕﺮﻓﺖ ،ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻛﺎﺥ ﻛﺎﺑﻞ ﻧﺸﺴﺖ ﻭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﻛﺮﺩ!
ﻓﺮﻳﺪﻭﻥ ﻭ ﻛﺎﻭﻩ
ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ َﻣﻠﻌﻮﻥ ِ ﻭ َﻣﻄﺮﻭﺩ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺣﻖ ﺑﺎ ﺍﻫﻞِ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺑﻪﻫﺮﺣﺎﻝ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ ﻧﺎﻡ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺻﻔﺤﺔ ﺗﺎﺭﻳﺦ ُﺳﺘﺮﺩ ﻭ ﺯَﺩ ُﻭﺩ ،ﻭ ﺧﻮﺏ ﻳﺎ ﺑَﺪ ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻳﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺯ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﻌﻠﺔ ﺧﺸ ِﻢ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺩﺍﻣﺎ ِﻥ ﺷﻬﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ: ﻣﺎ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻳﻢ ،ﻛﻪ ﻛﺎﻭﺓ ﺁﻫﻨﮕﺮ ،ﻭﻗﺘﻲ ِ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻧﺶ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺭﺍﻙ ﻣﺎﺭﻫﺎﻱ ﺷﺎﻧﺔ ﺿَ ّﺤﺎﻙ ﻣﻲﺑُﺮﺩﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺧﺸﻢ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ:
15 ﺍﺑﻮﺍﻟﺤ َﺴﻦ ﺧﺮﻗﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺧﺎﻧﻪ ِ ﭘﺲ ● ﺷﻴﺦ َ ﻛﻮﻩ ﺩﺍﺷﺖ ،ﮔﻮﻳﺎ ﺑﺮ َﺳﺮ َﺩﺭِ ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ﻫﺮ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﺳﺮﺍ ﺩﺭﺁﻳﺪ ،ﻧﺎﻧﺶ ﺩﻫﻴﺪ ،ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻤﺎﻧﺶ ﻣﭙُﺮﺳﻴﺪ ،ﭼﻪ ﺁﻥ ﻛﺲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﺑﺎﺭﻱ ﺗَﻌﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺑﻮﺍﻟﺤ َﺴﻦ ﺑﻪ ﻧ ْﺎﻥ ﺍَ ْﺭﺯَﺩ!«. ﺟ ْﺎﻥ ﺍﺭﺯَﺩ ،ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮ ﺧﻮﺍ ِﻥ َ ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ،ﺩﻧﻴﺎﻱ ﺑﺸﺮﻳﺖ، ﺩِﻣﻮﻛﺮﺍﺕ ﻣﻨﺸﺄﻧﻪﺗﺮ ﺍﺯﻳﻦ ﻛﻼﻡ ،ﺗﻌﺒﻴﺮﻱ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺩﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ،ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺭﺍ ،ﺍﺯ ِ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﻏﺮﺏ ،ﻭ ﭘﺪﺭ ﻓﻠﺴﻔﺔ ﻳﻮﻧﺎﻥ، ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻟ ِﻢ ِ ﺩﻣﻮﻛﺮﺍﺕﻣﺂﺏِ ﻭ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﺎﻟﻲﺗﺮﻳﻦ ﺍﻓﻜﺎﺭ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ْ ﺁﺗﻦ ـ َﻣ ْﻬ ِﺪ ﺩﻣﻮﻛﺮﺍﺳﻲِ ﻋﺎﻟﻢ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻓﻼﻃﻮﻥ ﻧﻴﺰ ﻧﻘﻞ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ َﺩﺭ ﺑﺎﻍ »ﺁﻛﺎﺩِﻣﻲِ « ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ» :ﻫﺮ ﻛﺲ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﺪ ﻭﺍﺭﺩِ ﺑﺎﻍ ﻧﺸﻮﺩ«! ﺑﺒﻴﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺭﻩ.... ﻳـﻜﻲ َﭼﺮﻡ ﭘـﺎﺭﻩ ﺳ ِﺮ ﭼﻮﺏ ﻛﺮﺩ ﺯﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﻭﻥ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺁﺷﻮﺏ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺧﻤﻴﺮﻣﺎﻳﺔ ﻫﻤﺎﻥ ﺩ َﺭﻓْ ِ ﺶ ﻛﺎﻭﻳﺎﻥ )ﻛﺎﺑﻴﺎﻥ( ﺍﺳﺖ، ﻭﻟﻲ ﺷﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﻭﺓ ﺁﻫﻨﮕﺮ ﻫﻢ ﻳﻚ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩ، ﻭ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﺁﻭﻱ »...ﺩﺭﻓْ ِ ﺶ ﻛﺎﺑﻴﺎﻥ ،ﻋﺎﻗِﺪ ﻭ ُﻣﺒ ِﺪ ِﻉ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻗﺪﻳﻢ ،ﻣﺮﺩﻱ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺩﻳﻪ »ﻛﻮﺍﻟﻴﻪ« ،ﻧﺎﻡ ﺍﻭ ﻛﺎﺑﻲ )ﻛﺎﻭﻩ( ،ﺑﺮ 2 ﺑﻴﻮ َﺭﺍ َ ْﺳ ْ )ﺿﺤﺎﻙ( ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺧﺮﻭﺝ ﻛﺮﺩ«... ﻒ ّ َ ﻭ ﺑﺎﺯ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺭﻫﺒﺮﻱ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺷﺪﻳﺪ ﺭﺍ ﻣﺮﺩﻱ ﺑﻪﻧﺎﻡ ﻓﺮﻳﺪﻭﻥ ﺑﻪﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺭﺳﻴﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ »ﻓﺮﻳﺪﻭﻥ ﺩﺭ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﻗﺮﻳﻪ »ﻭﺭ« 3 ﺩﺭ ﺩﺍﻣﻨﺔ ﻛﻮﻩ ﺩﻣﺎﻭﻧﺪ ﺑﻪﺩﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ«. ...ﻧﻜﺘﺔ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ :ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻦ ِ »ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭘﺎﻳﺎ« ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﻢ ،ﮔﻤﺎﻥ ﺍﺯ ﻳﻚ ِ ﻧﺮﻭﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻟﺘﻘﺎﻁ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ ُﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺩﺍﺭﻡ .ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺑ ْﺎﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲﻫﺎﺋﻲ ﻣﺜﻞ ﻓﺎﺭﺍﺑﻲ ﻭ ﺍﺑﻦﺳﻴﻨﺎ ﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪﻧﺼﻴﺮ ﻭ ﻣﻮﻟﻮﻱ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻭ ﻫﻨﺪﻱ ﻭ ﺗﺮﻙ ﻭ ِ ِ ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺁﻣﻴﺨﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺗﺎﺟﻴﻚ ﺭﺍ ﺑﺎ َﺩﻭﺍﻡ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺷﺪﻧﺪ .ﺍﮔﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺍﺯ ِ ﻣﺮگ ﺁﻥ َﺣﺘﻤﻲ ﺍﺳﺖ. ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﻮﺩ ﻭ ُﻣﻨﺰﻭﻱ ﺑﻤﺎﻧﺪ، ِ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻛﺎﺭ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ،ﺑﺎ ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎﻱ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻫﻞِ ﺷﻤﺸﻴﺮ ،ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﻲﺑُﺮﻧﺪ، ِ ﻧﺎﺯﻙ ﺍﺑﺮﻳﺸﻤﻲ ،ﺗﺎﺭﻭﭘﻮﺩِ ﭘﺮﻧﻴﺎ ِﻥ ﻭ ﺍﻫﻞ ﻗﻠﻢ ،ﺑﺎ ﺗﺎﺭﻫﺎﻱ ِ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻲﺑﺎﻓﻨﺪ .ﻛﺎﺭ ﺁﻥﻫﺎ ﭼﻮﻥ ﺑﺎ ﺑﺮﻕ ﺷﻤﺸﻴﺮ
16 ● ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲﻫﺎﺋﻲ ﻣﺜﻞ ﻓﺎﺭﺍﺑﻲ ﻭ ﺍﺑﻦﺳﻴﻨﺎ ﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪﻧﺼﻴﺮ ﻭ ﻣﻮﻟﻮﻱ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ِ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﻭ ﻫﻨﺪﻱ ﻭ ﺗﺮﻙ ﻭ ﺗﺎﺟﻴﻚ ﺭﺍ ﺑﺎ ِ ﺑﺎﻋﺚ َﺩﻭﺍﻡ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺁﻣﻴﺨﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺷﺪﻧﺪ .ﺍﮔﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺍﺯ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﻮﺩ ِ ﻣﺮگ ﺁﻥ َﺣﺘﻤﻲ ﺍﺳﺖ. ﻭ ُﻣﻨﺰﻭﻱ ﺑﻤﺎﻧﺪ، ﺗﻮﺃﻡ ﺍﺳﺖ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﺸﻢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺧﻴﺮﻩ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻭ ﻛﺎﺭ ﺍﻳﻦﻫﺎ ﭼﻮﻥ ﺳﺮﻭﺻﺪﺍﺋﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ ،ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺩﺭﺧﺸﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺑﺎﻃﻦ ،ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ ﻗﻮﻣﻴّ ِ ﺖ ﺧﻠﻖ ﺭﺍ ﺻﺎ ُﺭﻭﺝ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.
ِ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺗَﻀﺎﺩﻫﺎ ﻳﻚ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺣﺎﺩﺛﻪﺍﻱ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺗﻔﺎﻕ ِ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻼﻳِﻢ ﻣﻲﺍﻓﺘﺪ ،ﺩﺭﺳﺖ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻟﺤﻈﻪ ،ﻧﻄﻔﺔ ﻳﻚ ِ ﻧﻴﺰ ،ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ،ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻫﻤﺎﻥ ﺣﺎﺩﺛﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺗﻜﻮﻳﻦ ﺻﻮﺭﻱ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﺩ .ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﺔ ﻣﻮﺍﺭﺩِ ﻣﺎ ّﺩﻱ ﻭ ُ ﻧﻴﺰ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﻄﻌﻲ ﺩﺍﺭﺩ .ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ :ﻭﻗﺘﻲ ﺁﺩﻡ ﺑﻪﺩﻧﻴﺎ ﻣﻲﺁﻳﺪ، ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻟﺤﻈﺔ ﺗﻮﻟّﺪ ،ﺩﺭ ُﻛﻤﻮ ِﻥ ُﻭ ُﺟﻮﺩِ ﺁﺩﻣﻲ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ِ ﺿﺪّ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻭ »ﺁﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ« ﻭ ﺩﺭ ﺣﻜ ِﻢ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩِ ﻣﺮگ ﺍﺳﺖ :ﻧﻴﺮﻭﺋﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺩﺭ ﺗﻜﺎﭘﻮﻱ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ »ﭘﺪﻳﺪﺓ« ﺍ ّﻭﻟﻲ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺴﺘﻲ ،ﭘﻴﺮﻭﺯ ِ ﺩﺳﺖ ﻫﻤﺴﺮﻱ ﻣﻲﻧﻬﺪ ﺷﻮﺩ .ﺁﻥ ﺷﺐ ﻛﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺳﺖ ﺩﺭ ﻭ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻟﺤﻈﻪ ،ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ِ ﺣﺎﻟﺖ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ ﻛﻪ ﻃﻼﻕ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻧ َ ْﻔ ِ ﺲ »ﻃﻼﻕ« ﺩﺭ ﺑُﻄﻮ ِﻥ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﺗﻜﻮﻳﻦ ﻳﺎﻓﺘﻪ ،ﻭ ﺑﺎﻟ ُﻘ ّﻮﻩ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩُ ،ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻓﺮﺻﺖ ﻭ ﺍﻣﻜﺎ ِﻥ ُﻇﻬﻮﺭ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ـ ﻛﻪ ِ ﻃﺮﻓﻴْﻦ ﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺮگ َ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﻮﺩ .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﻳﻚ ﺗَﻨﺎﺯُﻉ ﻭ ﺯﺩﻭﺧﻮﺭﺩِ ﺩﺍﺋﻤﻲ ﻣﻴﺎ ِﻥ ﻫﺮ َﺷﻴْﺌﻲ ﻭ ِ ِ ﺍﺳﺎﺱ ﺑُﻨﻴﺎﺩ ﻋﺎﻟﻢ ﺿ ّ ِﺪ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ،ﺍﻫﻞِ ﺣﻜﻤﺖ ،ﻗ ّﻮﻩ ﺭﺍ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺑﻪ »ﺁﻣﺎﺩﮔﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻳﻚ َﺷﻴْﺌﻲ ﻭ ِ ﺿﺪّ ﺁﻥ« ﻭ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ، ﺑﻪﻗﻮﻝ ﺷﺎﺭِﺣﺎﻥ ﻓﻠﺴﻔﻪ» ،ﻗ ّﻮﻩ ،ﺍﻣﻜﺎ ِﻥ ﺫﺍﺗﻲ ﺍﺳﺖ«. ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺩﺭ ُﻣﺮﺩﻥ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺤﻨﺖ ﺍﺳﺖ ِ ﺁﺏ ﺣﻴـﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﺭﻭ ِﻥ ُﻇﻠﻤﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺻﻞِ »ﺍﻣﻜﺎ ِﻥ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ« 4 ﻧﺎﻡ ﻧﻬﺎﺩ ﻛﻪ ﻓﻼﺳﻔﺔ ﺍَﻗْﺪَ ﻡ ﺑﺪﺍﻥ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ،ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻞ ﺍﺯ ﻫﺮﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﻭﺷﻦﺗﺮ ﻭ ﻣﻨﻈﻢﺗﺮ ﺑﻪﭼﺸﻢ ﻣﻲﺭﺳﺪ .ﺣﺘّﻲ ﺧﻮﺩِ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺼﺪﺭِ ﻛﺎﺭﻧﺪ ،ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻫﻢ ﺧﻮﺏ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ِ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺯﻭﺍ ِﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻧ َ ْﻔ ِ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ، ﺲ ِ ﻭ ﺩﺍﺳﺘﺎ ِﻥ ﻧﻤﺮﻭﺩ ﻭ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﻗﺪﻳﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻤﺜﻴﻞِ ﺍﻳﻦ »ﺗ ْﺰ« ﻭ ﻣﺒﺤﺚ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻧﻤﺮﻭﺩ: ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻃﻔﻞِ ﺑﻲﺗﻠﻮﻳﻢ ﺭﺍ ُﻛﺸﺖ ﺍﻭ ،ﺗـﺎ ﻳﺎﺑﺪ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺭﺍ ﻭ ﻓﺮﻋﻮﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ: َﻣﻘ ِﺪﻡِ ُﻣﻮﺳﻲ ﻧُﻤﻮﺩﻧـﺪﺵ ﺑﻪﺧﻮﺍﺏ ﻛﻪ ُﻛﻨﺪ ﻓﺮﻋﻮﻥ ﻭ ُﻣﻠﻜﺶ ﺭﺍ ﺧﺮﺍﺏ ﻣﻮﺳﻲ ﻳﺎ ﻓﺮﻋﻮﻥ؟ ﺗﻮﻟ ِﺪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴ ِﺮ ُﻣﻨ َِﺠ ّﻤﺎﻥ ،ﻓﺮﻋﻮﻥ ﻫﻤﻪ ﻛﻮﺩﻛﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﺎﻝ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﻧﺪ ُﻛﺸﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﻫﺎ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺯﻧﺎﻥْ ﺟﻔﺖ ﻧﺸﻮﻧﺪ ،ﻏﺎﻓﻞ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ،ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺷﺐ، ﻋﻤﺮﺍﻥ ،ﭘﺪﺭ ﻣﻮﺳﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮﺵ: ُﺟـﻔـﺖ ﺷــﺪ ﺑـﺎ ﺍﻭ ،ﺍﻣـﺎﻧـﺖ ﺭﺍ ﺳـﭙُــﺮﺩ ﭘﺲ ﺑﮕﻔﺖ ﺍﻱ ﺯﻥ ﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﺧُ ﺮﺩ ﻣـﻦ ﭼـﻮ ﺍَﺑ ْ َﺮﻡ ،ﺗـﻮ ﺯﻣـﻴـﻦُ ،ﻣﻮﺳـﻲ ﻧﺒﺎﺕ ﺣﻖّ ﺷـ ِﻪ ﺷـﻄـﺮﻧـﺞ ﻭ ﻣـﺎ ﻣـﺎﺗـﻴـﻢ ﻣـﺎﺕ ﺁﻥ ﭼـﻪ ﺍﻳـﻦ ﻓـﺮﻋــﻮﻥ ﻣـﻲﺗـﺮﺳﻴـﺪ ﺍﺯﻭ ِ ﻫﺴـﺖ ﺷـﺪ ،ﺍﻳـﻦ ﺩﻡ ﻛـﻪ ﮔﺸﺘﻢ ُﺟﻔﺖ ﺗﻮ ﻓﺮﻋﻮﻥ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ،ﻧﻮﺯﺍﺩﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻪ ﻣﺎﻩ ﻭ ﻧﻪ ﺭﻭﺯ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺷﺐ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﻚ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪ، ﻭ ﻣﺎﺩﺭﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺟﺎﻳﺰﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮﺩﻧﺪ، ﺁﻥ ﺯﻣـﺎﻥ ﺑـﺎ ﻃﻔـﻠـﻜﺎﻥ ﺑـﻴـﺮﻭﻥ ﺷـﺪﻧﺪ ﺷـﺎﺩﻣـﺎﻥ ﺗـﺎ ﺧـﻴـﻤـﺔ ﺷـﺎﻩ ﺁﻣــﺪﻧــﺪ، ﭘﺲ ،ﻫﻤﺔ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺭﺍ ُﻛﺸﺘﻨﺪ ،ﺍﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺗﻦ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ ﮔﻮﺵ ﻧﻜﺮﺩ: ﺧﻮﺩ ﺯ ِﻥ ﻋﻤـﺮﺍﻥ ،ﻛـﻪ ﻣﻮﺳﻲﺯﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺩﺍﻣـﻦ ﺍﻧـﺪﺭ ﭼـﻴﺪ ﺯﺁﻥ ﺁﺷﻮﺏ ﺯﻭﺩ... ﻓﺮﻋﻮﻥ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﻧﻴﺎﻣﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻣﻮﻻﻧﺎ: ﺁﻥ ﺯﻧــﺎ ِﻥ ﻗــﺎﺑـــﻠــﻪ ﺩﺭ ﺧــﺎﻧــﻬـــﺎ ﺑَـﻬـﺮ ﺟـﺎﺳـﻮﺳـﻲ ﻓـﺮﺳـﺘـﺎﺩ ﺁﻥ ﺩﻏــﺎ َﻏﻤﺰ ﻛﺮﺩﻧﺪﺵ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﺎ ﻛﻮﺩﻛﻲ ﺍﺳﺖ ﻧـﺎ َﻣﺪ ﺍﻭﻣﻴـﺪﺍﻥ ،ﻛﻪ ﺩﺭ َﻭ ْﻫ ِﻢ َﺷـﻜﻲ ﺍﺳﺖ ﺍﻧـﺪﺭﻳـﻦ ﻛـﻮﭼـﻪ ﻳﻜـﻲ ﺯﻳـﺒﺎ ﺯﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻛـﻮﺩﻛـﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻟـﻴـﻜﻦ ﭘُـﺮﻓـﻨـﻲ ﺍﺳﺖ ﻣﺄﻣﻮﺭﺍﻥ ﺭﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ .ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺎﺩﺭِ ُﻣﻮﺳﻲ، ﻃﻔﻞ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻨﻮﺭِ ﺁﺗﺶ ﺑﻴﻨﺪﺍﺯﺩ: ِ ﺳــﻮﻱ ﺯﻥ ﺍﺯ ﺩﺍﺩﮔــﺮ ﺍﻣــﺮ ﺁﻣـﺪ ﻛﻪ ﺯ ﺍﺻﻞ ﺁﻥ ﺧَ ﻠﻴﻞ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﭘﺴﺮ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺩﺭ ﺗـﻨـﻮﺭِ ﺍﻧـﺪﺍ ْﺯ ﻣﻮﺳﻲ ﺭﺍ ﺗﻮ ﺯﻭﺩ ﺗﺎ ﻧـﮕﻬﺪﺍﺭﻳ َﻤﺶ ﺍﺯ ﻫـﺮ ﻧـﺎﺭ ﻭ ﺩﻭﺩ ﭼـﻮﻥ َﻋـﻮﺍﻧﺎﻥ ﺁﻣـﺪﻧﺪ ،ﺁﻥ ﻃﻔﻞ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗـﻨـﻮﺭ ﺍﻧـﺪﺍﺧـﺖ ﺍﺯ ﺍﻣـ ِﺮ ﺧـﺪﺍ ﺯﻥ ﺑﻪ َﻭﺣﻲ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺷﺮﺭ ﺑـﺮ ﺗـﻦِ ﻣـﻮﺳـﻲ ﻧـﻜـﺮﺩ ﺁﺗﺶ ﺍﺛﺮ ﭘـﺲ َﻋﻮﺍﻧﺎﻥ ﺧﺎﻧﻪ ﺭﺍ ُﺟﺴﺘـﻨﺪ ﺯﻭﺩ ﻫـﻴﭻ ﻃـﻔﻠﻲ ﺍﻧـﺪﺭ ﺁﻥ ﺧـﺎﻧﻪ ﻧﺒـﻮﺩ ﭘﺲ َﻋﻮﺍﻧﺎﻥ ﺑﻲﻣﺮﺍ ْﺩ ﺁﻥ ﺳﻮ ﺷـﺪﻧﺪ ﺑـﺎﺯ ،ﻏـ ّﻤﺎﺯﺍﻥ ﻛـﺰ ﺁﻥ ﻭﺍﻗﻒ ﺑُﺪﻧـﺪ ﻣـﺎﺟـﺮﺍ ﺑـﺮﺩﺍﺷـﺘـﻨﺪ ﺑـﺎ ﻋـﻮﺍﻧـﺎﻥ َ ِ ﭘﻴﺶ ﻓﺮﻋـﻮﻥ ،ﺍﺯ ِ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﺍﻧﮓ ﭼـﻨﺪ ﺑﺎﺯﮔـﺸﺘﻨـﺪ ﺁﻥ ﻋـﻮﺍﻧﺎﻥ ُﺟﻤـﻠـﮕﺎﻥ ﺗـﺎ ﺑـﺠﻮﻳـﻨـﺪ ﺁﻥ ﭘﺴـﺮ ﺭﺍ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺎﺯ َﻭ ْﺣﻲ ﺁﻣـﺪ ﻛـﻪ ﺩﺭ ﺁﺑـﺶ ﻓِـﻜﻦ ﺭﻭﻱ ﺩﺭ ﺍُﻣـﻴّــﺪ ﺩﺍﺭ ﻭ ُﻣـﻮ َ ﻣـﻜــﻦ ﺩﺭ ﻓﻜـﻦ ﺩﺭ ﻧـﻴـﻠﺶ ﻭ ﻛـﻦ ﺍِﻋﺘـﻤﻴﺪ * ﻣـﻦ ﺗـﺮﺍ ﺑـﺎ ﺍﻭ ﺭﺳـﺎﻧـﻢ ُﺭﻭ ﺳﻔﻴﺪ... ﻣﻮﺳﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻴﻞ ﻣـﺎﺩﺭِ ﻣـﻮﺳﻲ ﭼـﻮ ُ ﺩﺭ ﻓـﻜـﻨـﺪ ﺍﺯ ﮔﻔـﺘـﺔ ﺭﺏ ﺟـﻠـﻴـﻞ ﺧﻮﺩ ﺯ ﺳﺎﺣﻞ ﻛﺮﺩ ﺑﺎ ﺣﺴـﺮﺕ ﻧﮕﺎﻩ ِ ِ ﮔﻔـﺖ ﻛـﺎﻱ ﻓـﺮﺯﻧـﺪ ﺧُ ـﺮﺩ ﺑـﻲﮔﻨﺎﻩ ِ ﻟﻄﻒ ﺧﺪﺍﻱ ﮔـﺮ ﻓـﺮﺍﻣـﻮﺷـﺖ ﻛﻨـﺪ ﭼﻮﻥ ﺭﻫﻲ ﺯﻳﻦ ﻛﺸﺘﻲِ ﺑﻲ ﻧﺎﺧﺪﺍﻱ... َﻭﺣﻲ ﺁﻣﺪ ﻛﺎﻳﻦ ﭼﻪ ﻓﻜﺮ ﺑﺎ ِﻃﻞ ﺍﺳﺖ ﺭﻫـﺮ ِﻭ ﻣـﺎ ﺍﻳـﻨـﻚ ﺍﻧـﺪﺭ ﻣﻨﺰﻝ ﺍﺳﺖ ﻣـﺎ ﮔـﺮﻓـﺘـﻴـﻢ ﺁﻧـﭽـﻪ ﺭﺍ ﺍﻧـﺪﺍﺧـﺘﻲ ِ ﺩﺳﺖ ﺣـﻖ ﺭﺍ ﺩﻳـﺪﻱ ﻭ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻲ... ﻣﻴﻬﻤـﺎ ِﻥ ﻣـﺎﺳﺖ ﻫـﺮ ﻛﺲ ﺑﻴﻨﻮﺍﺳﺖ 5 ﺁﺷﻨﺎ ﺑﺎ ﻣﺎﺳﺖ ،ﭼﻮﻥ ﺑﻲﺁﺷﻨﺎﺳﺖ... ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺁﺳﻴﻪ ﺯ ِﻥ ﻓﺮﻋﻮﻥ ،ﮔﻬﻮﺍﺭﺓ ﺑﭽﻪ ،ﻳﻌﻨﻲ ُﻣﻮﺳﻲ ﺭﺍ ،ﺍﺯ ﻧﻴﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﭽﻪ ﺭﺍ ﺑﺰﺭگ ﻛﺮﺩ .ﺍﻳﻦ ﺗﻤﺜﻴﻞ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊُ ،ﺩﺭﺳﺖ ﻣﺜﺎﻝ ﻭ ﻣ ِ ِ ﺼﺪﺍﻕ ﺍﺻﻠﻲ ﻓﺮﺿﻴّﺔ ﻣﺎﺳﺖ: ﻫﺮ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ،ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺣﺎﻝ ﻛﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺿﺪّ ِ ﻣﺮگ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺑُﻄﻮ ِﻥ ﺧﻮﺩ ،ﻭ ﺩﺭ ﻗ ّﻮﻩ ،ﺑﻪ ﻭﻧﻘﻴﺾ ﻭ ِ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻣﺮگ ﻫﺮ ﻭﺍﻗﻌﺔ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ،ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻲِ ﻫﻤﺎﻥ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﻏﻔﻠﺖ ﺍﺯ ﻓﺮﻋﻮﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ: ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻃ ْﻔﻞِ ﻣﻲ ُﻛﺸﺖ ﺍﺯ ﺑﺮﻭﻥ ﻣـﻮﺳﻲ ﺍﻧـﺪﺭ ﺻﺪﺭِ ﺧﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺩﺭﻭﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺩﺭ ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﺑﺮ ﺍﺻﻞِ ﺍﻳﻦ » َﻫﻤﺰﺍﺩ« ،ﺩﺭ ِ
17 ﭘﺪﻳﺪﻩ ﭼﻴﺮﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻴﺎﻥ ،ﺩﺳﺖﺍﻧﺪﺭﻛﺎﺭ ﺳﺎﻣﺎﻥ ﺑﺨﺸﻴﺪ ِﻥ ﺁﻥ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ. ﺿﺤﺎﻙ ـ ﻳﺎ ﺧﺎﻧﺪﺍ ِﻥ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻛﻪ ﺿﺤﺎﻙ ـ ﺑﻪ ّ ّ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺭﺳﻴﺪ ،ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺟﻤﻌﻲ ﻛﺜﻴﺮ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﻭﮔﺮﻧﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺍﻭ ﺩﻭﺍﻡ ﻧﻤﻲﻛﺮﺩ ـ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻟﺤﻈﺔ ﺍﻭﻝ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻳﻚ ﻓﻜ ِﺮ ُﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻫﻢ ﻛﻢﻛﻢ ﺑﻪﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺿﺤﺎﻙ ،ﻗﻮﻱ ﺷﺪ ﻭ ﻛﻢﻛﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺍﺛ ِﺮ ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﻜﺎﺭﻱ ّ ﺟﺎﺋﻲ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺭﻭﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ،ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩُ ،ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺡ ﺩﺭ ﺁﺩﻣﻲ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻛﺎﻭﺓ ﺁﻫﻨﮕﺮ ُﻣﺘﺒَ ْﻠﻮِﺭ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ُﺟﻨﺒﺶ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺗﺎ ُﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﻪ ﺍﺳ ِﻢ ﻓﺮﻳﺪﻭ ِﻥ »ﻭﺭﻱ« ﮔﺮﺩﻳﺪ.
َﺟﺒﺮِ ﺗﺎﺭﻳﺦ
ﻣﺘﻔﻜﺮﻳﻦ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻲ ـ ﻭ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﮔﻮﻳﺎ »ﻛﺎﻧ ْْﺖ« ﻭ » ِﻫ ِﮕﻞ« ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎ ِﻥ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ـ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺯﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ »ﺗ ِ ْﺰ« »ﺳ ْﻦ ﺗ ِ ْﺰ« 6ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﻭ »ﺁﻧﺘﻲ ﺗ ِ ْﺰ« ﻭ َ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦَ ،ﻣ ْﻮﺭِﺩ ﻭ ﻣﺜﺎ ِﻝ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴ ِﺮ ﻓﺮﻧﮕﻲﻫﺎ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻛﻨﻴﻢ، ِ ﺿﺤﺎﻙ ﻳﻚ »ﺗ ِ ْﺰ« ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻓﻲﺍﻟ َﻤﺜَﻞ ﺣﻜﻮﻣﺖ ّ ِ ﺍﺳﺖ ،ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﺍ ً ﺑﻪ ﻗﻴﺎﻡ ﻛﺎﻭﻩ ﻛﺸﻴﺪ »ﺁﻧ ْﺘﻲ ﺗﺰِ« ﺁﻥ ﺑﻮﺩ، ِ »ﺳ ْﻦﺗِﺰِ« ﺁﻥ. ﻭ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﺮﻳﺪﻭﻥ َ ِ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦْ ﺗَﻨﺎ ُﺯ ِﻉ »ﺗ ْﺰ« ﻭ »ﺁﻧﺘﻲ ﺗﺰ« ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻭ »ﺳ ْﻦﺗ ِ ْﺰ« ﻛﻪ َﺠﺮ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ َ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺍﻳﻦ ﺗﻨﺎﺯﻉ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻲ ُﻣﻨ ّ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻫﺮ ﺩﻭ ،ﻭ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻭ ِ ﺣﺎﺻ ْﻞ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻴﻜﻨﻢ ،ﺍﻳﻦ َﺳﻴْ ِﺮ ﺗَﻜﺎﻣﻠﻲِ ﺗﺎﺭﻳﺦ »ﺑ َ ْﺮﺧﺎﺳﺖ« ﻭ ِ ِ ِ ﻧﻴﺴ ِﻢ« ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﻮﺭﺕ َ »ﺟﺒْﺮ« ﻭ »ﺩﺗ ْﺮ ﻣﻲ ْ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻪ ُﻭﺿﻮﺡ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﻳﺎﻓﺖ .ﻫﺮ ﻭﺍﻗﻌﻪﺍﻱ ﺩﺭﻳﻦ ﺩﺍﻳﺮﻩ ﺘﺤ ّﺼﻦ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺩﺍ ُﺭﺍﻟ ُﻔﻨﻮﻥ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ُﻣ َ ِ ُﮔﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ ﺣﺎﺻﻞ ﻭ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺗَﻨﺎﺯ ِﻉ ِ ِ ﺁﻧﺘﻲ ﺗ ِ ِﺰ َﺭ ِﻭ ِ ﻛﻼﺳﻴﻚ ﺵ ﻫﺸﺘﺼﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎﺕ ﻋﺎﻟﻴﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍ ِﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟ ُﻤﻠﻚ ،ﻭ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮﻗﺔ َﻭ ّﻫﺎﺑﻲ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ
ِ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻛﺎﺭ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ،ﺑﺎ ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎﻱ ● ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻫ ِ ﻞ ﺷﻤﺸﻴﺮ ،ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﻲﺑُﺮﻧﺪ ،ﻭ ﺍﻫﻞ ﻗﻠﻢ ،ﺑﺎ ﺗﺎﺭﻫﺎﻱ ﻧﺎﺯﻙِ ﺍﺑﺮﻳﺸﻤﻲ ،ﺗﺎﺭﻭﭘﻮﺩِ ﭘﺮﻧﻴﺎ ِﻥ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻲﺑﺎﻓﻨﺪ. ﻛﺎﺭ ﺁﻥﻫﺎ ﭼﻮﻥ ﺑﺎ ﺑﺮ ِ ﻕ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺗﻮﺃﻡ ﺍﺳﺖ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﺸﻢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺧﻴﺮﻩ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻭ ﻛﺎﺭ ﺍﻳﻦﻫﺎ ﭼﻮﻥ ﺳﺮﻭﺻﺪﺍﺋﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ ،ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺩﺭﺧﺸﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺑﺎﻃﻦ ،ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ ﻗﻮﻣﻴّ ِ ﺖ ﺧﻠﻖ ﺭﺍ ﺻﺎ ُﺭﻭﺝ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.
18 ﻛﻌﺒﻪ ﺟﺎﻥ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ،ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ،ﺗَﻨﺎﺯ ِﻉ ﺳﻮءﺍﺳﺘﻔﺎﺩﺓ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺗُﺮﺑ َ ِ ﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻭ ﺧﺎﻧﺪﺍ ِﻥ ﺍﻭﺳﺖ .ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ،ﺣﺘّﻲ ﻋﻘﻴﻢ ﻛﺮﺩ ِﻥ ﺯﻧﺎ ِﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﻢ »ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ« ﺗﺠﺪﻳﺪﻓﺮﺍﺵﻫﺎﻱ ﻛﺘﺎﺏ ﻭ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﺍﻓﻜﻨﺪ ِﻥَ ،ﻗﺮﻧﻬﺎ ،ﻧُﻄﻔﺔ ﺍِﻧ ّﺎ ﺑﻲﺣﺴﺎﺏ ﻭ ْ ِ ﺍﻟﺴﺎﻋﻪ ﺍَﻧ ْ َﺰﻟﻨﺎﺓ ﻓﻲ ﻟ َ ْﻴﻠﺔﺍﻟ َﻘﺪﺭِ ﺍﺳﺖ! ﻭ ﺳﺎﺩﻩﺗﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻜﻪّ ، ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻟُﻘﻤﻪ ﺑﻪ ﺩﻫﺎﻥ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﻳﺪ ،ﺁﻧﺘﻲ ﺗ ِ ِﺰ ﺁﻥ ﻧ َ ْﻔ ِﺦ ﺷﻜﻢ ِ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺧﺮﻭﺝ ﺷﻤﺎ ﺍﺯ ﻣﺮﺣﻠﺔ »ﺍِﻋﺘﺪﺍﻝ« ﺩﺭ ِ ﺑ َ ْﻄﻦِ ﺷﻤﺎ ﺻﻮﺭﺕ ﺗﻜﻮﻳﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ: ﺍﻱ ﺩﺭﻳﻎ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺣﻮﺍ ِﻝ ﺗﻮ ﻫﺴﺖ ﺗﻮ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻓﺮ َﻋ ْﻮﻥ ﺑَﺮﺧﻮﺍﻫﻴﺶ ﺑﺴﺖ ***
ﺧﺪﺍ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ
ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺳﺘﺎﺯﺍﺩﮔﺎﻥ ـ ﺧﻮﺏ ﻳﺎ ﺑﺪ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻳﺎ َﻣﻠﻌﻮﻥ ـ ﻛﻪ ﺟﺎﻱ ﭘﺎ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮔﺸﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻧﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞﻛﺮﺩﺓ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻛﻤﺒﺮﻳﺞ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﻪ ﻓﺎﺭﻍﺍﻟﺘﺤﺼﻴﻼﻥ ﺳﻮﺭﺑﻮﻥ ﻭ ﻳﺎ ﻻﺍﻗﻞ َﺳﻦﺳﻴﺮ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ،ﺍﻳﻨﻬﺎ ُﻣﻠﻬﻢ ﺍﺯ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ِ ِ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﺷﻨﺎﺧﺖ »ﺍﻣﻜﺎ ِﻥ ﺍِﺳﺘﻌﺪﺍﺩ« ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ،ﻭ ﻭ ﺁﻥ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞِ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻣﺸﻴّﺖ ﺍﻟﻬﻲ ﺷﺪﻧﺪ. ّ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﭘﻲﺟﻮﺋﻲ ﻋﻠﺖﻫﺎ ﻭ ﺳﺒﺐﻫﺎ ِ ﺷﻜﺴﺖ ﺭﺍ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ،ﻭ ﻛﻢﻭﺑﻴﺶ ﻣﺜﻼ ﻋﺎﻣﻞِ ﺑﺎﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﺎﺩﺳﻴّﻪ ﻭ ﻋﺎﻣﻞِ ﻃﻮﻓﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ُﺣﺪﻭﺙ ﺑَﻨﮕﻼﺩﺵ ،ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﻴﻢ ،ﺍﻣﺎ ﻏﺎﻓﻞ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﺑﻮﺳﻮﺋﻪ »ﺧﺪﺍ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﻫﻤﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ« ﻭ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ِﻫ ِﮕﻞ »ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﻧﺎﻣﺮﺋﻲ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻜﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﻭﺯ ﻛﻨﻨﺪ ـ
● ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻫِ ِﮕﻞ »ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﻧﺎﻣﺮﺋﻲ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻜﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﻭﺯ ﻛﻨﻨﺪ ـ ﺧﻮﺍﻩ ﺑﻪ ﺷﻜ ِ ﻞ ﺭﻗﺎﺑﺖﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺧﻮﺍﻩ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎﻱ ﻣﺬﻫﺒﻲ ،ﺧﻮﺍﻩ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻧَﻬﻀﺖﻫﺎﻱ ﻣ ّﻠﻲ ،ﻭ ﺧﻮﺍﻩ ﺑﻪ ﺍﺷﻜﺎﻝ ﺩﻳﮕﺮـ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ،ﻛﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ِ ِ ﻫﺪﻑ ﻋﺎﻟﻲ ﺧﻮﺩـ ﺟﻬﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒ ًﺎ ﺑﺮ ﺑﺎﺯﻳﮕﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﻴﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﺠﻬﻮﻝ ﺍﺳﺖ ـ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺭﻭﻧﺪ«. ﭘﺲ ﻣﺎ ﺍﻫ ِ ﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻳﻚ ﺑﺎﺩ ﻳﺎ ﺑﻮﺭﺍﻥ ﻳﺎ ﻃﻮﻓﺎ ِﻥ ﺩﺭﻳﺎ ﻭ ﺑﺮﻑ ﻳﺎ ﻋ ّﻠﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﻭ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺭﺍ ﻋﺎﻣ ِ ﻞ ﺍﺻﻠﻲِ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ، ِ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﺎﺩ ﻣﻲﭘﻴﻤﺎﺋﻴﻢ ﻭ ﺑﺮ ﺩﺭﻳﺎ ﺧﺸﺖ ﻣﻲﺯﻧﻴﻢ ﻭ ِ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺗَ ّﻤ ُﻮﺯ ﻣﻲﮔﺴﺘﺮﻳﻢ. ﺑﺮﻑ ﺩﺭ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺧﻮﺍﻩ ﺑﻪ ﺷﻜﻞِ ﺭﻗﺎﺑﺖﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺧﻮﺍﻩ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎﻱ ﻣﺬﻫﺒﻲ ،ﺧﻮﺍﻩ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻧ َﻬﻀﺖﻫﺎﻱ ﻣ ّﻠﻲ ،ﻭ ﺧﻮﺍﻩ ﺑﻪ ﺍﺷﻜﺎﻝ ﺩﻳﮕﺮـ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ،ﻛﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺭ ِ ِ ﻫﺪﻑ ﻋﺎﻟﻲ ﺧﻮﺩـ ﺟﻬﺖ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒ ًﺎ ﺑﺮ ﺑﺎﺯﻳﮕﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﻴﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﺠﻬﻮﻝ ﺍﺳﺖ ـ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺭﻭﻧﺪ« 7.ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻫﻤﺎﻥ ﺣﺮﻓﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻗﺪﻳﻢ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ »ﺍﺫﺍ ﺍَﺭﺍ َﺩﺍﷲُ ْﺷﻴﺌ ًﺎ َﻫﻴَﺄﻟ َ َﻪ ﺍَﺳﺒﺎﺑَﻪ« ﻭ ﻣﺎ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻋ ّﻠﺖﻫﺎ ﻭ َﺳﺒَﺐﻫﺎ ﺭﺍ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻭ » ِﻋ ﱠﻠﺖﺍﻟﻌِ َﻠﻞ« ﺭﺍ ﺐ ﺳﻮﺭﺍﺥ ُﻛﻦ... ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻴﻢ :ﺩﻳﺪﻩﺍﻱ ﺧﻮﺍﻫﻢ َﺳﺒَ ْ ﭘﺲ ﻣﺎ ﺍﻫﻞِ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻳﻚ ﺑﺎﺩ ﻳﺎ ﺑﻮﺭﺍﻥ ﻳﺎ ﻃﻮﻓﺎﻥِ ﺩﺭﻳﺎ ﻭ ﺑﺮﻑ ﻳﺎ ﻋ ّﻠﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﻭ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺭﺍ ﻋﺎﻣﻞِ ﺍﺻﻠﻲِ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﺎﺩ ﻣﻲﭘﻴﻤﺎﺋﻴﻢ ﻭ ﺑﺮ ِ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺗَ ّﻤ ُﻮﺯ ﻣﻲ ُﮔﺴﺘﺮﻳﻢ. ﺩﺭﻳﺎ ِﺧﺸﺖ ﻣﻲﺯﻧﻴﻢ ﻭ ﺑﺮﻑ ﺩﺭ ﭘﺮﻭﻳﻦ ﺍﻋﺘﺼﺎﻣﻲ ﭼﻪ ﺧﻮﺵ ﮔﻮﻳﺪ: ﺭﻭﺩﻫﺎ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻧـﻪ ُﻃﻐﻴﺎﻥ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺁﻧﭽـﻪ ﻣﻲﮔﻮﺋـﻴﻢ ﻣـﺎ ،ﺁﻥ ﻣﻲ ُﻛﻨﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺩﺭﻳﺎ ُﺣﻜ ِﻢ ﻃـﻮﻓﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻴﻞ ﻭ ﻣﻮﺝ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ ِ ﺣﺎﻟﺖ »ﺁﻧﺘﻲﺗﺰ« ﺟﺎﻣﻌﻪ ،ﻳﻌﻨﻲ »ﭘﺎﺩﺯَﻫﺮِ« ﺣﻮﺍﺩﺙ، ﺁﻥ ّ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻜﺎﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ،ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻬﺮﻩ ِ ﭼﺎﺭﭼﻮﺏ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﺍﺗﻲ ﻛﻪ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺩﺭ ﻣﻲ ُﺟﻮﻳَﺪ ،ﻭ ﺁﺩﻣﻲ ﺩﺭ َﻣﺴﻴ ِﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻋ ّﻠﺖﻫﺎ ﺩﺳﺖﻭﭘﺎ ﻣﻲﺯﻧﺪ ،ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮ ِﻝ ﺁﻥ ﺭﻧ ِﺪ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﮔﺮ» ،ﺁﺩﻣﻴﺰﺍ ْﺩَ ،ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ُﻣﺨﺘﺎﺭ ﺑﺎﺷﺪ«.
ﻋﺪ ِﻝ ﺧﺪﺍﺋﻲ
ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻧﺘﻲ ﺗ ِ ِﺰ َﺣﻮﺍﺩِﺙ ،ﺑﻪﻧﻈ ِﺮ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ َﻣﻈ َﻬ ِﺮ ﻋﺪﻝ ﺍﻟﻬﻲ ﻭ َﻋﻴْﻦِ »ﻋﺪﻝ« ﺍﺳﺖ .ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ،ﺍﻳﻦ » َﻫﻤﺰﺍﺩ« ﺭﺍ ﺑﺪﺍﻥ ِ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻫﺮ ﺳﺒﺐ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻭﺍﻗﻌﻪﺍﻱ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ ،ﻛﻪ ﺣﺎﺩﺛﻪﺍﻱ ﺗﺴ ّﻠ ِ ﻂ ﺍﺑﺪﻱ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻜﻨﺪ ،ﻭ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﺁﻥ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﻭ »ﻓِﻨﻮﻣ ِ ْﻦ« ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺟﺒّﺎﺭﻳّﺖ ﻭ »ﺗﻴﺮﺍﻧﻲ« ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﻓ ّﻌﺎ ِﻝ ﻣﺎﻳَﺸﺎء ُﺷﺪ ﻭ »ﺍَﻧ َﺎ َﻭ ﻻ َﻏﻴْﺮﻱ« ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗَﺮﺍﻭﻳﺪُ ،ﺣﻜ ِﻢ ﺍﻟﺤ ْﻮﻝ ﻭﺍ َﻻ ْﺣﻮﺍﻝ« ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ » ُﻣﺤ ّ ِﻮ ِﻝ َ ِ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻮﻝ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ،ﺍﺻﻞ ﺗَﻜﺎ ُﻣﻞ ،ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ،ﺟﺰء ﺍﺻﻮﻝ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻛﻪ »ﺁﺭﺍﻱ ﺍﻫﻞِ ﻋﺎﻟَﻢ ،ﺑﻮﺍﺳﻄﺔ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﻤﺎﻝ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ َﺳﺒَﺐ ،ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺩﺭ ﺍﻣﻮ ْﺭ ﺍﺯ َﻓﻀﺎﻳِﻞِ ﺑَﻨﻲ ﺁﺩﻡ ﺍﺳﺖ«....8 ِ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞِ ﺑﻴﻬﻘﻲ» ،ﻫﺮ ﻛﺲ ﺁﻥ ﺑﻪ ِ ﺻﺎﺣﺐ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻭ ﻓﺮﺩﺍ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺳﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ« ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻒ ُ َﻛ ْﺸ ُ ﺍﻟﻈﻨﻮﻥ» ،ﻓﺎﻳﺪﺓ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﻋﺒﺮﺕ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻭ ﭘﻨﺪ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺍﺯ ﺍﺣﻮﺍ ِﻝ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎﻥ ،ﻭ ﺗﺤ ّﻘﻖ ﻣﻠﻜﺔ ﺗ َْﺠ َﺮﺑﻪ ﺑﻪﻭﺳﻴﻠﺔ ﺍﻃﻼﻉ ﺑﺮ 9 ِ ﻭﺍﻗﻊ ُﻋﻤ ِﺮ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺍﺳﺖ«. ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﺯﻣﺎﻥ ،ﻭ ﺩﺭ ْ ِ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ،ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ُﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ،ﻭ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ ﺍﺯ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ،ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﺠﺎﺩِ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞ ،ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ، ﺁﻥ ﻫﻤﺰﺍﺩِ ﻗﺪﻳﻢ ،ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻭ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻧﺴﺎﺯﻧﺪ ،ﺑ َ ْﻞ ﺑﺎ ﻣﺸﻴّ ِ ﺖ ﺍﻟﻬﻲ ﻫﻢﮔﺎﻡ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ »ﺁﻧﺘﻲﺗﺰ« ،ﺩﺭ ُﺣﻜ ِﻢ ﺍژﺩﻫﺎﻱ ﺍﻓﺴﺮﺩﺓ ﻋﺮﺍﻕ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ: ِ ﺑــﺮﻑ ﻓــــﺮﺍﻕ ﺍژﺩﻫـــﺎ ﺭﺍ ﺩﺍﺭ ﺩﺭ ِ َ ﻫﻴـﻦ ﻣﻜﺶ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﻋﺮﺍﻕ ﺳـﺪ ﻫـﺮﺧَ ﺴـﻲ ﺭﺍ ﺍﻳـﻦ ﺗـﻤﻨّﺎ ﻛـﻲ َﺭ َ ُﻣـﻮﺳـﺌـﻲ ﺑـﺎﻳـﺪ ﻛـﻪ ﺍژﺩﺭﻫﺎ ُﻛــﺸﺪ »ﺭﻭﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ« ﺭﺍ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﻬﺎﻥ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻥ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ِ ِ َ ﺩﺭﻙ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧَ ﻠﺠﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﺭﺍﻩ ِ ﻧﻜﺎﺕ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺩﺭ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﻮﻓّﻖ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺑﺮﺧﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺯﻭﺩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻲﮔﺬﺭﻳﻢ ﻭ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺭﺍ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ ـ ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﺾ ﺟﺎﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺣﻖ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺖ ـ ﻭﻟﻲ ﺳﺮﺳﺮﻱ ﮔﺬﺷﺘﻦ ﺍﺯ ِ ﺑﻌﺾ َﻣﺴﺎﺋﻞ ُﺟﺰﺋﻲ ـ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺯﻳﺮﺳﺎﺯِ ِ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﻣﻬﻢ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ـ ﻳﻚ ﺗﻐﺎﻓﻞ ﺍﺳﺖ... ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺰﺋﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺷﻨﺎﺧﺖِ ﺍﻓﺮﺍﺩِ ﺑﺰﺭگ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺣﻮﺍ ِﻝ ﺟﺎﻣﻌﻪ ُﻣ َﺴ ﱠﺠﻞ ﻭ ُﻣ َﺴ ﱠﻠﻢ ﻣﻲﻛﺮﺩﻩ. ﺑﻨﺪﻩ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻗﺒﻮﻝ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺑﺰﺭگ ﺑﻪ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ،ﻭ ﻛﻴﻔﻴّﺖ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﺍﻭ ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭﺵ َﻗ َﺮﻩ ُﭼﻘﺎﻱﺧﺎﻥ ،ﻳﻚ ﻛﺎﺭِ »ﻧﺎﭘُﻠﺌِﻮﻧﻲ« ،ﻭ ﺩﺭ ُﺣﻜﻢ ﭘﻨﭻ ﺷﺶ ﻛﺎﺭِ ﻣﻌﺪﻭﺩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺳﺖـ ﻭﺍﻗﻌﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺷﺼﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺮﺑﺎﺯِ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ،ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑ ِﺮ ﺳﻴﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺮﺑﺎﺯِ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ،ﺗﻌﺒﻴﻪﻫﺎ ﺭﻳﺨﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ،ﭘﻴﺮﻭﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪﻧﺪ .ﻋﺎﻣﻞ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﻌﺒﻴﺔ َﻗ َﺮﻩ ُﭼﻘﺎﻱﺧﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍِﺳﺘﺮﺍﺗِﮋﻱ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺗﺨﻠﻴﺔ ﺍﺭﺩﺑﻴﻞ .ﺍﻣﺎ ﭘﺸﺘﻮﺍﻧﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺎﻩ ِ ﻧﺎﻣﺪﺍﺭ ﺻﻔﻮﻱ ﺩﺍﺷﺖ ﺍﺯ ﺭﻭﺡ ﻛﺠﺎ ﺑﻮﺩ؟ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ،ﺍﺯ ﺭﻭﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ،ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪﺍﻱ ﻛﻪ ِ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ ﻫﻴﭻ ﻭﻗﺖ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻧﺘﻲ ﺗﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﻤﻊ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲﺁﻣﺪ ﺟﺒﻬﻪ ﻧﮕﺮﻓﺖ ،ﻭ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﮔﻲ ﻧﻜﺮﺩ ،ﻭ ﺑﺎﻟﻨّﺘﻴﺠﻪ ﻣﺠﺎ ِﻝ ﺑﺎﻟﻴﺪﻥ ﻭ ﺟﺎﻥ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﻜ ِﻢ ﺍژﺩﻫﺎﻱ ﻓﺴﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﻧﺪﺍﺩ.
ِ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﺟﻤﻊ
ﺑﻨﺪﻩ ﺍﺻﻮﻻً ﺑﺮﺍﻱ ﻫﻤﺔ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺑﺰﺭگ ﺩﻭ ﺣﺴﺎﺏ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎﺯ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ :ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ ﻧُﻘﻄﺔ ﺿﻌﻒ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻭ ﻫﻢ
19 ● ﺍﺻﻞ ﺗَﻜﺎ ُﻣﻞ ،ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ،ﺟﺰء ﺍﺻﻮﻝ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ؛ ﻛﻪ »ﺁﺭﺍﻱ ﺍﻫ ِ ﻞ ﻋﺎﻟَﻢ، ﺑﻮﺍﺳﻄﺔ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﻤﺎﻝ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ َﺳﺒَﺐ، ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺩﺭ ﺍﻣﻮ ْﺭ ﺍﺯ َﻓﻀﺎﻳ ِ ِ ﻞ ﺑَﻨﻲ ﺁﺩﻡ ﺍﺳﺖ«. ﻒ ُ ﺻﺎﺣﺐ َﻛ ْﺸ ُ ِ ﺍﻟﻈﻨﻮﻥ» ،ﻓﺎﻳﺪﺓ ﺗﺎﺭﻳﺦ، ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ِ ﻋﺒﺮﺕ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻭ ﭘﻨﺪ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺍﺯ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎﻥ، ِ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻭ ﺗﺤ ّﻘﻖ ﻣﻠﻜﺔ ﺗ َْﺠ َﺮﺑﻪ ﺑﻪﻭﺳﻴﻠﺔ ﺍﻃﻼﻉ ﺑﺮ ﻭﺍﻗﻊ ُﻋﻤﺮِ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺍﺳﺖ«. ﺯﻣﺎﻥ ،ﻭ ﺩﺭ ْ ﻧِ ِ ﻘﺎﻁ ُﻣﺜﺒﺖ .ﻣﻦ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻳﺎ ﻛﻮﺭ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻳﺎ ُﻛﺸﺖ ،10ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﻴﻦ ﺻﻔﻮﻱ ،ﺁﻧﻘﺪﺭ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ﻭ ﺩﻝ ﺭﺣﻢ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺪّ ِ ِ ﻟﺒﺎﺱ ﺳﺮﺥ ﻧﭙﻮﺷﻴﺪ 11ﻭ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺕ ﺳﻠﻄﻨﺖ، ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮﺩ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭِ ﺍﻭ ُﻣﺮﻏﻲ ﺭﺍ ُ ﺑﻜﺸﻨﺪ ،ﭼﻪ ﺍﺯ ﺧﻮﻥ ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪ! ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺩﺭﺳﺖ ،ﻭ ﻫﺮ ﺩﻭﻱ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺩﺍﺭﺩ .ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﻌﺼ ِ ﺐ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺎﻩﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﻴﻦ ،ﺁﻧﻘﺪﺭ ّ ِ َ ِ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻡ ﻋﻴﺪ ﻧﻮﺭﻭﺯ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺍﺯ ﻋﻴﺪ ﺍﻋﺎﺟﻢ ﻭ ﺯﺭﺩﺷﺘﻲﻫﺎ ﻧﺸﻮﺩ » ...ﺗﺨﻢ ﻣﺮﻍﻫﺎﻱ ﺭﻧﮕﻴﻦ ﺩ ّﻛﺎﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺟﻤﻊ ِ ﺑﺰﺭﮔﺪﺍﺷﺖ ﻧﻮﺭﻭﺯـ ﻋﻴ ِﺪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﺮﺩ ْﻡ ﻟ َ ْﻬﻮ ﻭ ﻟَﻌِﺐ ﻧﻜﻨﻨﺪ ،ﻭ ﺍﻋﺎ ِﺟﻢ ـ ﻧﻜﻨﻨﺪ 12«.ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﺎﺯ ﺩﺭ ﺟﺎﺋﻲ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ »ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻡ ،ﺩﺭ ﺟﺸﻦﻫﺎ ،ﺗﺨﻢ ُﻣﺮﻍ ﺑﺎﺯﻱ ﻣﻲﻛﺮﺩ« ﻭ ﺩﺭ »ﺁﺋﻴﻦِ ﭼﺮﺍﻏﺎﻥ ،ﻣﻘﺮﺭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩ ّﻛﺎﻥ، ﻳﻚ ﺟﻮﺍ ِﻥ َﻣﻘﺒﻮﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﭼﻮﻥ َﻛ ْﻠ ِ ﺐ ﺁﺳﺘﺎ ِﻥ ﻋﻠﻲ 13 ﺗﺨﻢﺑﺎﺯﻱ ﺑﺎ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ«... ﻣﻲﺭﺳﻴﺪ ،ﺑﻪ ْ ﺷﺎﺭ َﺩﻥ ﻫﻢ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲﺩﻫﺪ »ﺭﻭﺯ ﻋﻴﺪ ﻧﻮﺭﻭﺯ ،ﺷﺎﻩ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺗﺨﻢﻣﺮﻍ ُﻣﻨ ﱠﻘﺶ ﻭ ُﻣ َﻄ ّ ﻼ ـ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻪ »ﺩﻭﻛﺎ« ﺳﻮﮔﻠﻲﻫﺎﻱ ﺍﺭﺯﺵ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺩﺭ ﺑﺸﻘﺎﺏﻫﺎﻱ ﻧﻔﻴﺲ ،ﺑﻴﻦِ ُ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺨﺸﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ ...ﭼﻨﺪﺗﺎﺋﻲ ﺍﺯﻳﻨﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﻦ ،ﻫﻨﮕﺎﻡِ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ،ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻳﺎﺩﮔﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻡ .ﺍﻳﻦ ﺗﺨﻢ ﻣﺮﻍﻫﺎ َﻣﺴﺘﻮﺭ ﺍﺯ ﻃ ّ ﻼ ﻭ ُﻣ َﺰ ﱠﻳﻦ ﺑﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﻳﺎ ﻣﻴﻨﻴﺎﺗﻮﺭِ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﻔﻴﺲ ﺍﺳﺖ .ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﺩﻭﺍﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﻳّﺎﻡِ ﻧﻮﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺨﻢﻣﺮﻏﻲ ﻫﺪﻳﻪ ﻣﻲﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﭼﻮﻥ ﺗﺨﻢ ْ ﻣﺮﻍ ﻧﺸﺎ ِﻥ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﺁﻏﺎﺯِ ِ ﺗﻜﻮﻳﻦِ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺗﻌﺪﺍﺩِ ﻣﺼﺮﻑ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻡِ ﻋﻴﺪ 14 ﺑﺎﻭﺭ ﻛﺮﺩﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ«. ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﺓ ﻣﻦ ،ﺁﻥ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﻴﻦ ﻛﻪ ﺗﺨﻢ ﻣﺮﻍﻫﺎ ﺭﻭﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺭﺍ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺘﻌﺼﺐ ﺟﻤﻊ ﻛﺮﺩِ ، ّ
20 »ﺭﻭﺡ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﻬﺎﻥ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻥ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ● ﺩﺭ ِ ِ ﺟﺎﻣﻌﻪ« ﺭﺍ ﺩﺭﻙ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ َﺧ َﻠﺠﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﺭﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺩﺭ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﻮ ّﻓﻖ ِ ﻧﻜﺎﺕ ﻛﻮﭼﻚ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ ﻫﺴﺖ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺑﺮﺧﻲ ﻛﻪ ﺯﻭﺩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻲﮔﺬﺭﻳﻢ ﻭ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺭﺍ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ ـ ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﺾ ﺟﺎﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺣﻖ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺖ ـ ﻭﻟﻲ ﺳﺮﺳﺮﻱ ﮔﺬﺷﺘﻦ ﺍﺯ ﭘﺎﺭﻩﺍﻱ َﻣﺴﺎﺋﻞ ُﺟﺰﺋﻲ ـ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺯﻳﺮﺳﺎﺯِ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﻱ ﻣﻬﻢ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ـ ﻳﻚ ﺗﻐﺎﻓﻞ ﺍﺳﺖ... ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺰﺋﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﻗﺪﺭﺕ ِ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺍﻓﺮﺍﺩِ ﺑﺰﺭگ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺣﻮﺍ ِﻝ ﺟﺎﻣﻌﻪ ُﻣ َﺴ ﱠﺠﻞ ﻭ ُﻣ َﺴ ﱠﻠﻢ ﻣﻲﻛﺮﺩﻩ.
ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺁﻥ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ »ﺷﺒﮕﺮﺩ« ﺁﺩﻡﺷﻨﺎﺱ ﻛﻪ ﺗُﺨﻢﻣﺮﻍ ﺑﺎﺯﻱ ﻣﻲﻛﺮﺩ ،ﻳﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺗﺨﻢﻣﺮﻍ ﻋﻴﺪﻱ ﻣﻲﺩﺍﺩ ،ﺭﻭﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﺧﻮﺵ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺭﺍﺯ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﻭ ﺷﻜﺴﺖ ﺁﻥ 15 ﺩﺭ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻜﺎﺕ ﻛﻮﭼﻚ ﺍﺳﺖ. ْ ِ ِ ِ »ﺭﻭﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ« ﺭﺍ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ » َﻣﻈ َﻬﺮ َﻋﺪﻝ ﺍﻟﻬﻲ« ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻦ ِ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻛﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﻮﺩ ،ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ،ﺍﻳﻦ ﺧﺎﺻﻪ ﺭﺍ ِ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻧﻪ ﻓﺮﺩ ،ﻭ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ »ﻋﺪﻝ« ﺭﻫﺒﺮﻱ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻭ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﻗﻮﺍﻧﻴﻨﻲ ﻭ ِ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ ﻳﺎ ﻋﺪ ِﻝ ﺍﻟﻬﻲ ﺑﺠﺎﻱ ﺑﮕﺬﺍﺭﻳﻢ ﻧﻈﺎﻣﺎﺗﻲ ﺑﺎ ﻭ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ: ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻨﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻋﺪﻝ ﺑﻮﺩ ﺑـﺠﺎ ﻣﺎﻧ ْﺪ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻨﺎﻳﺶ ﺑﻪ ُﻇﻠﻢ ﺑﻮﺩ ﻭﺭ ﺍﻓﺘﺎﺩ ِ ِ »ﺍﺻﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ« ﺑﻌﺾ ﺍﻫﻞِ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ »ﺑﺮﺗﺮﻱ ﺟﻤﻊ« ﺭﺍ ﺑﺮ ﻓﺮﺩ» ،ﻭ ﺣﻘﺎﻧﻴّﺖِ ِ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻧﻪ ﻓﺮﺩ ،ﻭ ِ ُﻣ ْﺠﺘَ َﻤﻊ« ﺭﺍ ﺍﺳﺎﺱ ﺗﻔﻜﺮﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺑﺮﺧﻲ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻧﺎﻡ ﻧﻬﺎﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺑﻪ ﮔﻤﺎ ِﻥ ﻣﻦ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ َﻣﺒﻨﺎﺳﺖ ﻭ ﻫﻤﻴﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻨﺎﺋﻲ ﻧﺸﺎ ِﻥ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ: ﻣﻦ ﺧـﺪﺍﻱ ﻋـﺎﻟ َ ْﻢ ،ﺁﺩﻡ ﻳـﺎﻓﺘﻢ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺁﺩﻡ ،ﻭﻟﻲ ﻛﻢ ﻳﺎﻓﺘﻢ ﻭ ﭼﻮﻥ ،ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺿﻤﻦِ ﺗَﻀﺎ ّﺩ ﺑﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ، ﺭﺍﻫﻲ ﻭ ﻧﺘﻴﺠﻪﺍﻱ ﻣﺘﻜﺎﻣﻞﺗﺮ ﺍﺯ ﻭﺿ ِﻊ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻣﻲﻃﻠﺒَﺪ، ﺁﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ،ﻭ ﺍﺻﻞِ ﺧﺎﺻﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ،ﻭ »ﻳَﺪُ ﺍﷲ ِ َﻣ َﻊ َ ﺍﻟﺠﻤﺎ َﻋ ِﺔ« ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ّ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻫﻞِ ﻓﻜﺮ ،ﺗﻀﺎﺩِ ﻣﻴﺎ ِﻥ »ﺁﻧﺘﻲﺗﺰ« ﻭ »ﺗﺰ« ﺭﺍ ﻧﺰﺍﻋﻲ ُﻣﻘﺪﱠ ﺱ ﻭ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺁﻥ ﺭﺍ ُﻣﺤﺘﺮﻡ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ:
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻋﺎﺷﻘﻢ ﺑﺮ ﻟﻄﻒ ﻭ ﺑﺮ ﻗﻬﺮﺵ ﺑﻪ ِﺟﺪّ ﺍﻱ ﻋﺠﺐ ﻣﻦ ﻋﺎ ِﺷ ِﻖ ﺍﻳﻦ ﻫﺮﺩﻭﺿﺪِّ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻣﻦ ...ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺿﻤﻦ ﻣﺮﻭﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﺮ »ﺗِﺰﻱ« ﻛﻪ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺣﺎﺩﺙ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻛﻢ ﻭ ﺑﻴﺶ »ﺁﻧﺘﻲ ﺗﺰ« ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﺮﺩﻣﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﺑﻪﺛﻤﺮ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﻭﻗﺘﻲ »ﺗِﺰِ« ِﻫﻠِﻨﻴﺴﻢ ﻭ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴّﺖ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺓ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﺿﺪّ ِ َﻫﺪَ ﻑ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺁﻧﺘﻲﺗ ِﺰ ﺁﻥ ﻳﻌﻨﻲ ِ ﻳﺖ ﺑﺎ ﻳﻮﻧﺎﻥ ،ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﻃﻮﻝ ﻣﻲﻛﺸﺪ ﺗﺎ ﺑﻪﻭﺳﻴﻠﺔ ﺟﻮﺍﻧﻲ ﺍﺯ ﺍﻫﺎﻟﻲ »ﻃﻴﺮﻭﺩﻩ« ﺍﺻﻄﺨﺮ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ـ ﭼﻮﭘﺎﻥﺯﺍﺩﻩ ﻓﺎﺭﺱ ـ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﺭﺳﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ » ...ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ِ ﺯﻣﻴﻦِ ﻋﺮﺍ َﻗﻴْﻦ ﻭ ﻣﺎﻫﺎﺕ... ِ ﻣﻠﻮﻙ َﻃﻮﺍﻳﻒ ،ﺑﺰﺭﮔﺘﺮ ﻭ ﻣﻄﺎﻉﺗﺮﻳﻦ، ﺍ َ ْﺭ َﺩﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩ ـ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ـ ﺍﺭﺩﺷﻴْﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ،ﺑﺎﻧ ََﻮﺩِ ﺩﻳﮕﺮ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﺑﻨﺎء ﻧﺸﺎﻧﺪﮔﺎ ِﻥ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﺑﮕﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﺲ ُ ﺑﻜﺸﺖ ...ﻭ ُﺟ ْﺸﻨ َْﺴﻒ ﺷﺎﻩ ِ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ،ﺑﻪ ُﺣﻜ ِﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ َﺣﺒْ ْ ِ ِ ﺁﻥ ﻛﻪ ﺍﺟﺪﺍﺩ ُﺟ ْﺸﻨ َْﺴﻒ ﺍﺯ ﻧﺎﻳﺒﺎﻥ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ،ﺑﻪ ﻗﻬﺮ ﻭ ﻏﻠﺒﻪ، ﺑﺎﺯﺳﺘَﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ...ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺑﺎ ﺍﻭ ُﻣﺪﺍﺭﺍ ﺯﻣﻴﻦِ »ﻓ ِﺪ ْ ِﺷﻮﺍ ْﺭ َﮔﺮ« َ 16 ِ ﻭﻻﻳﺖ ﺍﻭ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎﺩ.«... ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻭ ﻟﺸﻜﺮ ﺑﻪ
ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﺎﺭﮔﺮ ﻭ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯ
ِ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺭﺍﺯِ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺩﺭﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺻﻮﻝ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺭﺍ ﺷﻜﺴﺖ ،ﻭ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺗَﻨ َْﺴﺮ ـ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲ ﻣﻌﺮﻭﻓﻲ ﻛﻪ ِ ﺍﻳ ِﺪﺋﻮﻟﻮگ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺳﺎﺯِ ِ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩ ـ ِ ﺟﻮﺍﺏ ﻫﻤﺎﻥ ُﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﺭﺍ ﺟﻮﺍﺏ ﮔﻔﺖ .ﭼﻨﺎﻥﻛﻪ ﺩﺭ ُﺟ ْﺸﻨ َْﺴﻒ ﺷﺎﻩ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ،ﺑﺎ ﺑﺎﻻ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﻣﺮﺩﻡِ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻭ ﻛﺎﺭﮔﺮ ﻭ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯ ،ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ُﻣﺮﻳﺪ ﻭ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺖﻭﭘﺎ ﻛﻨﺪ» ،ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﻧﺒﺸﺘﻲ ﺷﻬﻨﺸﺎﻩ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﻜﺎﺳﺐ ﻣﺮﺩﻩ ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ 17«...ﺗﻨﺴﺮ ﺿﻤﻦ ِ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺩﻳﻦ ،ﻭ َﻣﻘﺎﺗﻞ ،ﻭ ُﻛﺘّﺎﺏ، ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﭼﻬﺎﺭﮔﺎﻧﻪ: ﻭ َﻣ َﻬﻨَﻪ ،ﻛﻪ »ﺑﺮﺯﻳﮕﺮﺍﻥ ﻭ ﺭﺍﻋﻴﺎﻥ ﻭ ﺗ ُّﺠﺎﺭ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ُﻣﺤﺘَﺮِﻓﻪﺍﻧﺪ«، ﻭ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﻗﻮﺍﻡِ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪﻱ ﺍﺳﺖ، ﻛﺎﺭ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺭﺍ ﻭ ﻣﻘﺪّ ﻣﺎﺕ ﻭ َﻣ ِ ﺮﺍﺗﺐ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻼﻳﻢ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ.... ﻻﺑﺪ ﺍﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﻪﻣﻴﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺁﻣﺪ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺻﻼﺣﺎﺗﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﭘﺲ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞ ﻣﺎﻧﻲ ﻭ ﻣﺰﺩﻙ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻫﺮ ﻭﺍﻗﻌﺔ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ،ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞ )ﺁﻧﺘﻲﺗﺰ( ﺁﻥ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻟﺤﻈﺔ ﻭﻗﻮﻉ ﺣﺎﺩﺛﻪ ُﻣﺘﻮﻟّﺪ ﻣﻲﺷﻮﺩُ ،ﻣﻨﺘﻬﻲ ،ﺗﺎ ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺑﭽ ْﺮﺑَﺪ ،ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺑﻪ ﺣﺎ ِﻝ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻗﻲ ﺍﺳﺖ، ﺗِﺰ ﺑﺮ ﺁﻧﺘﻲﺗﺰ َ ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺁﻧﺘﻲﺗﺰ ﭼﺮﺑﻴﺪ ﺁﻥﻭﻗﺖ ،ﻗﻀﻴّﻪ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ. ﻣﺎﻧﻲ ﺧﻮﺩ ﻳﻚ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩ .ﺍﻭ ﺩﺭ ﻗﺮﻳﺔ ﻣﺮﺩﻳﻨﻮ ـ ﺍﺯ ﺗﻮﺍﺑﻊ ﻧﻬﺮ ﻛﻮﺛﻲ ـ ﺣﺪﻭﺩ ﺑﺎﺑِﻞ ـ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ 18.ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﺪﺍ ِﻥ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩ ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﭼﻮﺑﻴﻦ ـ ﻛﻪ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩ ـ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺖ، ِ ﻫﻤﺰﺍﺩِ ﺗﺴﻠﻂ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞِ ﺍﺷﻜﺎﻧﻴﺎﻥ ﺭﺍ ـ ﺑﻪ َﻣﻨ ﱠَﺼﺔ ُﻇﻬﻮﺭ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻧﻴﺎﻓﺖ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺯﻭﺩ ِ ﺗﺴﻠﻂ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ،ﺑﺮ ﺷﺮﻭﻉ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﻧﻴﺮﻭﻱ »ﺗِﺰ« ﻳﻌﻨﻲ ﺁﻧﺘﻲﺗﺰ ﻣﻲﭼﺮﺑﻴﺪ ،ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺳﺮ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﺁﻥ ﻛﺎﺭ ﮔﺬﺍﺷﺖ »ﺟﻨﺪﻱﺷﺎﭘﻮﺭ« ﻭ ﭘﻮﺳﺘﺶ ﺭﺍ ﭘُﺮ ﺍﺯ ﻛﺎﻩ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺩﺭﻭﺍﺯﺓ ُ 19 ﺁﻭﻳﺨﺘﻨﺪ. ُﻣﺮ ِﻍ ﺑﻲﻫﻨﮕﺎﻡ ﺭﺍ ﺳﺮ ﻣﻲﺑ ُ َﺮﻧْﺪْ . ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻠﻜﺖ» ،ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭﻱ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ« ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻣﺎ ﺗﺎﺯﻩِ ، ﻧﻘﺶ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻛﺸﻒ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﻣﺎﻧﻲ ﺧﻴﻠﻲ ﺯﻭﺩ ﺑﻪ ﺑﻬﺮﻩﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﺍﺯ »ﻫﻤﺰﺍﺩ« ﺩﺳﺖ ﺯﺩ، ﺯﻳﺮﺍ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺳﻲ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭِ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ـ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺁﻧﺘﻲﺗﺰ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻭ ﺿﺪ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩ ـ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮﻱ ﻛﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻦ 12 ﻬﻨﺪﺱ ﺭﺍﻩ ﻭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ» ،ﺑﻪﻣﺪّ ِ ِ ﺕ ﭼﻬﺎﺭﺩﻩ ﺳﺎﻝ ،ﺑﻪ ﻫﺰﺍﺭ ُﻣ ﺣﻴﻠﺖ ﻭ ﻗ ّﻮﺕ ﻭ ﻛﻔﺎﻳﺖ ...ﺩﺭ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﺁﺑﻬﺎ ﺭﻭﺍﻥ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪ ،ﻭ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﻧﻬﺎﺩ ،ﻭ ُﺭﺳﺘﺎﻗﻬﺎ ﭘﺪﻳﺪ ﻛﺮﺩ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﻛﻪ ﺩﺭ ﭼﻬﺎﺭ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯﻭ ﻧﺒﻮﺩ ...ﻭ ﺭﺍﻫﻬﺎ ﭘﻴﺪﺍ 20 ﻓﺮﻣﻮﺩ ،ﻭ ﺳﻨّﺖﻫﺎ ﻓﺮﻭ ﻧﻬﺎﺩ«... ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ،ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ...،ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻦﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ »ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ« ﭘﺎﺭﻳﺲ ﻳﺎ ﻟﻨﺪﻥ ﻳﺎ ژِﻧ ِ ْﻮ ﺩﺭﺱ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺁﻣﺎﺭ ﻣﺆﺳﺴﺔ ﮔﺎﻟﻮپ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻛﻤﭙﻴﻮﺗﺮ ﻛﻤﻚ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﺩِ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﺧﻮﺏ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ، ﻃـﻔـﻞِ ﭼﻬـﻞ ﺭﻭﺯﻩ َﻛ ْﮋ َﻣ ْﮋ ﺯﺑـﺎﻥ ﭘﻴ ِﺮ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﻪ ﺑ َ َﺮﺵ ﺩﺭﺱﺧﻮﺍﻥ ﺍﻭ ﺿﻤﻦ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ ﺍﺯ ﻛﻴﻔﻴّ ِ ﺖ ﺗﻜﻮﻳﻦ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ: ِ » ...ﻣﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺻﻨْﻒ ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ ،ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍﺿﻲﺍﻳﻢ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ: ـ ِ ﺧﺎﺻﻪ ،ﻭ ﺻﻨﻔﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﺍﻧﺪﻙﺍﻧﺪ ـ ّ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻳﺸﺎﻥُ :ﻣﻮ ﱠﺩ ِ ِ ﺕ َﻣ ْﺤ ْ ﺾ. ﻧﻴﻜﻲﻛﺎﺭﺍﻥﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺻﻨ ِ ِ ـﻭ ِ ْﻒ ﺩ ّﻭﻡ ،ﺑﺪﻛﺎﺭ ﻭ ﺷﺮﻳﺮ ﻭ ﻓﺘّﺎﻥ ،ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻳﺸﺎﻥ: ِ ﺨﺎﻓﺖ ِ ﺻ ْﺮ ْ ﻑ َﻣ ِ ِ -ﻭﺻﻨْﻒ ﺳ ّﻮﻡ ـ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ َﻋﺪَ ﺩﻧﺪ ـ ﻋﺎ ّﻣﺔ ُﻣﺨﺘﻠﻂ،
21 ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻳﺸﺎﻥ :ﺟﻤ ِﻊ ﻣﻴﺎ ِﻥ َﺭﻏﺒﺖ ﻭ َﺭ ْﻫﺒَﺖ ،ﻧﻪ ﺍ ُ ْﻣﻨﻲ ﻛﻪ 21 ﺩﻟﻴﺮ ﺷﻮﻧﺪ ،ﻭ ﻧﻪ ُﺭ ْﻋﺒﻲ ﻛﻪ ﺁﻭﺍﺭﻩ ﮔﺮﺩﻧﺪ«... ِ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﻏﺬ ﺭﺳﻢ ﻛﻨﻴﻢ، ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ُ ﺲ« ﻛﻪ ﺷﻜﻞِ ﺯﻧﮓِ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻓﺮﻧﮕﻲﻫﺎ ،ﺩ ُﺭ ْ ﺳﺖ » ُﻣ َ ﻨﺤﻨﻲِ ﮔ ْ ِ ﺷﺘﺮ ،ﻳﺎ ﻃﺎﻕ ﺿﺮﺑﻲ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺑﻪﺩﺳﺖ ﻣﻲﺁﻳﺪ :ﻳﻚ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﻭ ﺑﺎﻫﻮﺵ ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﻧﺎﺑﻐﻪ ـ ِ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﺿﻌﻴﻒ ﻭ َﻛ ْﻮ َﺩﻥ ﻭ ﺣﺪﻭﺩ ﭼﻬﺎﺭ ﭘﻨﺞ ﺩﺭﺻﺪ ،ﻳﻚ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺪﻛﺎﺭ ﺍﻳﻀ ًﺎ ﺣﺪﻭﺩ ﭘﻨﺞ ﺷﺶ ﺩﺭﺻﺪ ،ﻭ ﻳﻚ ﺍﻛﺜﺮﻳﺖِ ﺑﺎﻫﻮﺵ ﻣﺘﻮ ّ ِﺳﻂ ،ﻭ ﻋﻘﻞ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻭ َﻣ ِ ِ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻌﺎﺵ ﺗﺎ ّﻡ، ّ ِ ِ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﻣﺘﻮ ّﺳﻂ ـ ﺣﺪﻭﺩ ﻧﻮﺩ ﺩﺭﺻﺪ .ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻛﺜﺮﻳﺘﻲ ﻛﻪ ﻏﺮﺏ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺁﺭﺍء ﺁﻥ ﻣﻲﭼﺮﺧﺪ. ﺗﻤﺪ ِﻥ ْ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ،ﻳﻚ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺳﺎﺯ ،ﻳﺎ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻓﺮﻧﮕﻲﻫﺎ ﺍﻳ ِﺪﺋﻮﻟﻮگ ﻫﻢ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺶ ﺗَﻨ َْﺴﺮ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻫﻢ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ِ ِ ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ« ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﻓﻜﺮﻱ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﺖ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻭ »ﺗﻨﻈﻴ ِﻢ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﭘﺎﻳﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﻳﻚ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﻳﻨﻲ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﺤﻜﻴﻢ ﻛﺮﺩ.... ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺻﻮﻻً ﺑﺤﺚ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻛﺸﺎﻧﺪﻳﻢ ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻣﺮ ُﻣﻠﻚ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻥ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﺍﻣﺮﺍﺋﻲ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ِ ﺟﻤﻊ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻫﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭﺻﻮﺭﺗﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻫﻢ ﻓِﻜ ِﺮ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻣﻨﺪ ﻭ ﻳﻚ ِﺧ ْﻀﺮ ﺭﺍﻩ ُﻣﺘﻔ ِﻜ ّﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﻡِ »ﻭﺯﻳﺮ« ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﻫﻤﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭﺯﻳﺮﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﻧ َﺒْ ِ ﺾ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﺍﻣﺮﻭﺯﻳﻬﺎ »ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺱ« ﻳﺎ »ﺳﻮﺳﻴﻮﻟﻮگ« ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ. ِ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺣﺮﻑ ﻣﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺯﻣﺎ ِﻥ ﺷﺎﭘﻮﺭ ﭘﺎ ﻧﮕﺮﻓﺖ ،ﺑﺪﺍﻥ ﻋ ّﻠﺖ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻧﻬﺎﻟﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﻭ ﺗﻨﺴﺮ ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ِ ﻗﺪﺭﺕ ﺗﺎﺯﻩ ـﺑﻪﻗﻮﻝ ﺩﻫﺎﺗﻴﻬﺎ ـ »ﺑ َ ْﺮﻧُﻤﺎ« ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﭘﻴﺸﺮﻭﻱ ﺩﺍﺷﺖ .ﺍ ّﻣﺎ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﻃﻮﻝ ﺑﻜﺸﺪ ﻭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲِ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﺧﻠﻖ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﻴﺪﺍ ﺑﻜﻨﺪ ﻭ ْ ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺖ ﻓﻲﺍﻟ َﻤﺜَﻞ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ـ ﻛﻪ » ...ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﺭﺍ
● ﺑﺮﺍﻱ ﻫﻤﺔ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺑﺰﺭگ ﺩﻭ ﺣﺴﺎﺏ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎﺯ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ :ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ ﻧُﻘﻄﺔ ﺿﻌﻒ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻭ ﻫﻢ ﻧ ِ ِ ﻘﺎﻁ ُﻣﺜﺒﺖ .ﻣﻦ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻳﺎ ﻛﻮﺭ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻳﺎ ُﻛﺸﺖ ،ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﻴﻦ ﺻﻔﻮﻱ ،ﺁﻧﻘﺪﺭ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ﻭ ﺩﻝ ﺭﺣﻢ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺪّ ِ ِ ﻟﺒﺎﺱ ﺳﺮﺥ ﺕ ﺳﻠﻄﻨﺖ، ﻧﭙﻮﺷﻴﺪ ﻭ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮﺩ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭِ ﺍﻭ ُﻣﺮﻏﻲ ﺭﺍ ُ ﺑﻜﺸﻨﺪ ،ﭼﻪ ﺍﺯ ﺧﻮﻥ ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪ!
22 ﺍﺯ ﺗﺒﺬﻳ ِﺮ ﻣﺎﻝ ﻭ ﺗﻬ ّﻮﺭ ...ﻭ ﺍﺯ ﺯﻧﺎﻥ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﻳﺶ ،ﺑﻪ ﻳﻜﻲ ـ 22 ﺍ ِ ّﻣﺎ ﺩﻭ ـ ﺍِﻗﺘﺼﺎﺭ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﺑﺴﻴﺎ ْﺭ ﻓﺮﺯﻧﺪْ ﺑﻮﺩﻥْ ﺭﺍ ُﻣﻨ ِﻜﺮ ﺑﻮﺩ«... ـ ﺗﺒﺪﻳﻞِ ﺑﻪ ﻃﺮﺯ ﻓﻜﺮﻱ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭِ ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﻳﺰ، ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻲ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ؟ ﺯﻥ ﺭﺍ ﺗﻮﺍﻥ ﻳﺎﻓﺖ ،ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻛﻨﻴﺰﻛﺎﻥ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻭ ﻣﻘﻴﺎﺱ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺍﻣﺮﻭﺯﻳﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﻚ »ﺑﺎﺭِ ْﻡ« ﺻﻮﺭﺕ ﮔﻴﺮﺩ ﺠﺴﻤﻪ ِﻭﻧﻮﺱ ﻫﻢﺁﻫﻨﮕﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﻫﺎﻱ ﺍﻧﺪﺍﻡِ ُﻣ ّ 23 ﺑﺎﺷﺪ. ِ ﭼﻨﻴﻦ ُﻣﺤﻴﻂ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﻓﻜ ِﺮ ﻣﺰﺩﻛﻲ ﻳﺎ ُﻣﮋﺩﮔﺎﻧﻲ 24ﺭﺍ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﺩﻫﺪ ﻭ ﺣﺮﻓﻬﺎﻱ ﺍﻭ ﺭﺍ ـ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺳﺨﺖ ﺗُﻨﺪ ﻭ ﺑﻲﺍﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ ـ ﭼﻨﺪ ﺻﺒﺎﺣﻲ ﺑﻪ ُﻛﺮﺳﻲ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ.
ِ ﻣﺰﺩﻙ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺧﺎﻥ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻦ ﻣﻨﻜﺮ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲِ ﺗﻨﺪ َﺭ ْﻭ ـ ِ ﻭﺍﺩﻱ ﺑﻲﻛﺮﺍﻥ ،ﺑﻮﻱ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺰﺩﻙ ـ ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﺶ ،ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﻧﻤﻲﺩﻫﺪ! َﻣ َﻌﺬﻟﻚ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺲﺍﻟ َﻌﻤﻞِ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺑﻬﺮﻩﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ....ﻭ ﻫﻢ ﺍﺯ َﻋ ْﻜ ُ ِ ﺍﺳﺎﺱ ﺍﻓﻜﺎﺭِ ﺍﺷﺘﺮﺍﻛﻲ ﺭﺍ ﻫﺰﺍﺭﻭﭘﺎﻧﺼﺪ ﺍﻳﻦ ﻣﺰﺩﻙ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣ ْﺎﺭ ْﻛﺲ ﺑﻪﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺩﻧﻴﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﺁﻥ ﺳﻮﺧﺖ .ﻫﻢ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ» :ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺰﺍﻉ ﻭ ﻗِﺘﺎ ِﻝ ِ ﺟﻬﺖ ﻣﺎﻝ ﻭ ﺯَﻥ ﺍﺳﺖ ،ﭘﺲ ﺯﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺧﻼﺹ ﻧﻤﻮﺩ، ﺧﻠﻖ، ﻭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺭﺍ ُﻣﺒﺎﺡ ﻓﺮﻣﻮﺩ. ﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧ ِﺪ ﻛﺮﻳﻢ ﺯﺭ ﻭ ﺳﻴﻢ ﺍﺯ ﺑﻬ ِﺮ ﺁﻥ ﺁﻓﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ُﻣﻨﺘﻔﻊ ﺷﻮﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺯﺭ ﻭ ﺳﻴﻢ ﺁﺳﻮﺩﻩ ﮔﺮﺩﻧﺪ. ﺁﻧﻜﻪ ﺯﺭ ﻭ ﺳﻴﻢ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺑﺎﻟﺴﻮﻳّﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺍﮔﺮ ﻛﺴﻲ َﻏﻨّﻲ ﻭ ﻣﺎﻝﺩﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ُﻣﺤﺘﺎﺟﺎﻥ ﻭ ﺑﻴﻨﻮﺍﻳﺎﻥ ﻣﻨﻊ ﻛﻨﺪ ﻭﻱ ﺍﻫﺮﻳﻤﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻭﻱ ﺑﻪ
ﺗﻌﺼ ِ ﺐ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺩﺍﺷﺖ ● ﺷﺎﻩﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﻴﻦ ،ﺁﻧﻘﺪﺭ ّ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻡ ﻋﻴﺪ ﻧﻮﺭﻭﺯ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺍﺯ ﻋﻴﺪِ ﺍَﻋﺎ ِﺟﻢ ﻭ ﺯﺭﺩﺷﺘﻲﻫﺎ ﻧﺸﻮﺩ » ...ﺗﺨﻢ ﻣﺮﻍﻫﺎﻱ ﺭﻧﮕﻴﻦ ﺩ ّﻛﺎﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺟﻤﻊ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﺮﺩ ْﻡ ﻟ َ ْﻬﻮ ﻭ ﻟَﻌِﺐ ﻧﻜﻨﻨﺪ ،ﻭ ِ ﺑﺰﺭﮔﺪﺍﺷﺖ ﻧﻮﺭﻭﺯـ ﻋﻴ ِﺪ ﺍﻋﺎ ِﺟﻢ ـ ﻧﻜﻨﻨﺪ «.ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﺎﺯ ﺩﺭ ﺟﺎﺋﻲ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ »ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻡ ،ﺩﺭ ﺟﺸﻦﻫﺎ ،ﺗﺨﻢ ُﻣﺮﻍ ﺑﺎﺯﻱ ﻣﻲﻛﺮﺩ« ﻭ »ﺩﺭ ﺁﺋﻴﻦِ ﭼﺮﺍﻏﺎﻥ ،ﻣﻘﺮﺭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩ ّﻛﺎﻥ ،ﻳﻚ ﺟﻮﺍ ِﻥ َﻣﻘﺒﻮﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﭼﻮﻥ َﻛ ْﻠ ِ ﺐ ﺁﺳﺘﺎ ِﻥ ﺗﺨﻢﺑﺎﺯﻱ ﺑﺎ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻋﻠﻲ ﻣﻲﺭﺳﻴﺪ ،ﺑﻪ ْ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ«...
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ِ ﻃﺮﻳﻖ ﻋﺪﻝ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻨﻨﺪ...، ُﻋﻨْﻒ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺮ ﻳﺰﺩﺍﻧﻴﺎﻥ ﺑﻪ ِ ﻣﺰﺩﻙ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺟﺎﻣﺔ ﭘﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪﻱ ﻭ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﻳﺰﺩﺍﻥ ﻭ ﭘﺮﺳﺘﺶ ُﺳﺒﺤﺎﻥ ﻛﻮﺷﻴﺪﻱ ...ﻭ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ُﻣﺸﻔﻖ ﻭ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ 25 ﺑﻮﺩﻱ«.... ِ ﺣﺪﺱ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻱ ...ﻳﻚ ﺁﻣﺎﺭِ َﺳ ْﺮ َﺩﺳﺘﻲ ﻭ ﻳﻚ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻣﻞِ ﺷﻜﺴﺖِ ِ ُ ِ ﺍﻳﻦ ﻃﻐﻴﺎﻧﮕﺮﺍﻥ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ،ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ،ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻋﺎﻟ ِﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖ ،ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑ ِﺮ ﺁﻧﺎﻥ ،ﻳﻚ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲِ ﺑﺎ ﻧُﻔﻮﺫِ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﺒﺰ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺳﺎﺯ ﻭ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮگ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ ﺍﻳﺪﻩ ِ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ِ ﺑﺮﻕ ﻳﻚ ﺷﻤﺸﻴ ِﺮ ﺗﺎﺑﻨﺎﻙ ﺗﻜﻴﻪ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﺭﺍﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﻳﻦ ﺍﻓﺮﺍﺩ ،ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ِ ﺩﻳﻮﺍﻧﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍ ِﻥ »ﻭﺯﺍﺭﺕ« ،ﺟﺎﻱ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ،ﻫﻤﻴﺸﻪ، ﻳﻚ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ ﻓﻜﺮ ،ﻭﻗﺘﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺭ َﻭﺩ ﻭ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺵ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮﻱ ﺗﺎﺑﻨﺎﻙﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﻤﺮﺍﻫﺶ ِ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ،ﻫﺮ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺍﻱ ﻭ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﺶ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ِ ﺗﺎﺑﻨﺎﻙ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖِ ـ َﻭﻟ َ ْﻮ ﺁﺋﻴﻦِ ﺷﻤﺸﻴﺮ ،ﺭﺍﻩ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﮔﺸﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺑﻴﺨﻮﺩ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮ ِﻝ ﭘﻠﻮﺗﺎﺭﻙ ،ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﺴﺨﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻠﻴﺎﺩِﻫﻮﻣِﺮ ـ ﻛﻪ ﺍ َ َﺭﺳﻄﻮ ﺁﻥﺭﺍ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ »ﻧﺴﺨﺔ ﺻﻨﺪﻭﻕ« ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ ـ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺷﺒﻬﺎ ﺑﺎ ﺧﻨﺠﺮﻱ ِ ﺑﺎﻟﺶ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﻧﻬﺎﺩ 26.ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﺪ :ﺍﻳﻠﻴﺎﺩ ﺑﻮﺩﻩ ،ﺍﻣﺎ ﺯﻳ ِﺮ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻫﻢ ﻛﻨﺎﺭﺵ ﺑﻮﺩﻩ.... ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎ .1ﭘﺪﺭﻡ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧ ْﺪ :ﻧﺎﻧﺶ ﺩﻫﻴﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻧﺎﻣﺶ ﻣﭙُﺮﺳﻴﺪ .ﺍﻳﻦ ﻳﻜﻲ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺮﺩﻣﻴﺘﺮ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺍﻟﺤﺴﻦ »ﺍ ُ ّﻣﻲ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺍَﻟ ْ َﺤ ْﻤﺪ ﺑﻨﻤﻲﺩﺍﻧﺴﺖ« )ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺧَ َﺮﻗﺎﻧﻲُ ،ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﻴﻨﻮﻱ ،ﺹ .(13 .2ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ،ﺹ .86 .3ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ،ﺍﺑﻦ ﺍﺳﻔﻨﺪﻳﺎﺭ ،ﺹ .15 .4ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ ،ﺣﺴﻴﻦ ﺧﻠﻴﻘﻲ ،ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺹ .189 .5ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﺪ ِ ﺑﻴﺖ ﺁﺧﺮ )ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻛﻠﻤﻪ ﺭﻭﺳﻔﻴﺪ*( ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺍﺯ ﭘﺮﻭﻳﻦ ﺍﻋﺘﺼﺎﻣﻲ ﺍﺳﺖ؟ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺩﺍﺳﺘﺎ ِﻥ ﺑﻪ ﺁﺏ ﺍﻓﻜﻨﺪ ِﻥ ﻣﻮﺳﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺧﺘﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﭘﺮﻭﻳﻦ ﺍﻋﺘﺼﺎﻣﻲ ،ﻫﺸﺘﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ،ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺑﻠﻮ ﺭﺍ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺯﻧﺪﻩ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﻮﻟﻮﻱ ﺍﺯ ﺧﺎﻙ ﺑﺮﻣﻲﺧﺎﺳﺖ، ﺩﺳﺘﺶ ﺭﺍ ﻣﻲﺑﻮﺳﻴﺪ ﻭ ﺍﺯﻭ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﻘﻴﺔ ﺷﻌﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺜﻨﻮﻱ ﺧﻮﺩ ﺑﮕﻨﺠﺎﻧﺪ .ﺑﻨﺪﻩ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﭘﺮﻭﻳﻦ ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ُﻣﻠ َﻬﻢ ﺑﻪ ِ ﺭﺃﻱ َﻏﻴﺒﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻣﻦ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺩﺭ ﻣﺘﻦ ،ﺷﻌﺮﻫﺎﻱ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭘﺮﻭﻳﻦ ﺟﺪﺍ ﻧﻜﺮﺩﻡ ﺗﺎ ﺧﻮﺩﺗﺎﻥ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﭼﻘﺪﺭ ﺷﻌ ِﺮ ﭘﺮﻭﻳﻦ ﺑﺎ ﺷﻌ ِﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ »ﮔﻮﺵ ﺑﻪ ﮔﻮﺵ« ﻭ »ﻋﻨﺎﻥﺑﺮﻋﻨﺎﻥ« ﻣﻲﺭ َﻭﺩ! ﭘﺮﻭﻳﻦ ﻫﻢ ﺍﺻﻼ ﺁﺷﺘﻴﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 .6ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻓﺮﻭﻏﻲ thèseﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﻀﻴّﻪ ﻭ »ﺑَﺮ ﻧﻬﺎﺩ« ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮﺩﻩ، ﻭ Antithèseﺭﺍ ﺑﻪ ﺗَﻀﺎ ّﺩ ﻭ ﺗَﻘﺎﺑﻞ ﻭ »ﺑَﺮﺍﺑْﺮ ﻧﻬﺎﺩ« ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻧﻬﺎﺩﻩ ،ﻭ ﺍﺯ Synthèseﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻭ »ﺑﺮ ﻫﻢ ﻧﻬﺎﺩ« ﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ )ﺳﻴﺮ ﺣﻜﻤﺖ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ( .ﻭﻟﻲ ﻣﻦ ،ﻛﻠﻤﺔ »ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ« ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ »ﺳﻦﺗِﺰ« ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ ،ﺑﺠﺎﻱ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﻭ ُﻣﻨﺘَ ّﺠﻪ ﻭ ﻧ َﺘﻴﺠﻪ .7ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺩﻛﺘﺮ ﺷﻴﺦﺍﻻﺳﻼﻣﻲ. ﺍﻟﺼﻔﺎ ﺹ .11 .8ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻣﻴﺮﺧﻮﺍﻧﺪ ﺑﺮ َﺭ ْﻭ َﺿﺔ َ .9ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺑِﺮﻧ ْﺎﺭﺩﺷﺎ ْﻭ :ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻳﺎﺩ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥﻫﺎ ﺍﺯ ﺗ َْﺠ َﺮﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ! .10ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻭﻝ ،ﻧﺼﺮﺍﷲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ،ﺝ ،2ﺹ ،178 ﺟﺎﻟﺐ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ،ﻓﺮﻣﺎ ِﻥ ﻗﺘﻞِ ﭘﺴﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ َﻗ َﺮﻩ ﭼﻘﺎﻱﺧﺎﻥ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭ ﺻﺎﺩﺭ ﻛﺮﺩ ،ﻭﻟﻲ ﻗﺮﻩﭼﻘﺎﻱ ،ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻛﻤﺮ ﮔﺸﻮﺩ ﻭ ﭘﻴﺶ ﺷﺎﻩ ﮔﺬﺍﺷﺖ ،ﻭ ﮔﻔﺖ» :ﺍﻳﻦ ﻏﻼﻡ ،ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺳﺖ ﺑﻪﺧﻮ ِﻥ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺷﺎﻫﻲ ﻧﻤﻲﺁﻻﻳﺪ« .ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺑﻴﮓ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺟﺴ ِﺪ ﺻﻔﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺎﻻﺏ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ، ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺧﻮﺩﺵ ﻫﻢ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪ ،ﺑﻪﺩﺳﺘﻮﺭ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ،ﺳﺮ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑُﺒَﺮﺩ! ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺩﺭﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ،ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺖ: »ﺍﻳﻨﻚ ،ﺣﺎ ِﻝ ﺗﻮ ﻭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻳﻜﻲ ﺍﺳﺖ«!. ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ،ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮﺵ ،ﻣﺎﺩﺭِ ﺻﻔﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ،ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ» :ﭼﻜﻨﻢ؟ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺻﻔﻲ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ﻣﺮﺍ ﺑﻜﺸﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﻣﻦ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ«) .ﺍﻳﻀ ًﺎ ﺹ.(181 ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ،ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﻧﺎﻡ ﻗﺮﻩﭼﻘﺎﻱ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺩﻡ ،ﺗﻌ ّﻤﺪ ﺩﺍﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﻮﺩ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ،ﭼﻪ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻧﻲ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮ ِﻥ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﻋﻨﻮﺍ ِﻥ ﺑﺰﺭگ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﻫﺪ، ﻭﮔﺮﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻳﻚ ﺍﻧﺪﻳﺸﻤﻨ ِﺪ ﻏﺮﺑﻲ...» :ﺑﺮﺗﺮﻱ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻧ ِ ْﺴﺒﻲ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻬﺖ ﺑﺰﺭگﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺮﺍﻫﺎ ِﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻛﻮﭼﻚﺍﻧﺪ!« )ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺭﺱ(. .11ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩِ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ ،ﺹ .331 .12ﻣﺠﻠﻪ ﻳﻐﻤﺎ ،ﺹ 678ﺳﺎﻝ28 .13ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻋﺒﺎﺳﻲُ ،ﻣﻨ َّﺠﻢﺑﺎﺷﻲ ،ﺑﻪ ﻧﻘﻞِ ﺍﺳﺘﺎﺩ »ﻏﻴ ِﺮ ﻣﻤﺘﺎﺯِ ﺳﺎﺑﻖ!« ﻧﺼﺮﺍﷲ ﻓﻠﺴﻔﻲ. .14ﺳﻴﺎﺣﺘﻨﺎﻣﻪ ﺷﺎﺭﺩﻥ ،ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺎﺳﻲ ،ﺝ 2ﺹ .366 .15ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺟﻤﻊ ﺑﻮﺩﻥ ﻭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺟﻤﻊ ﺑﻮﺩﻥ ﻫﻢ ﺧﻮﺩ ﻣﺴﺄﻟﻪﺍﻳﺴﺖ ،ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﻭ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﻴﻦ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺟﻤﻊ ﺑﺎ ﺗﺨﻢﻣﺮﻍ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﺍﻣﺎ ﻳﻚ ﻓﺮﻕ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻫﺴﺖ: ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺁﺩﻡ ﺩﺭ ﻛﺎﺥ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺭﻭﺣ ًﺎ ﺩﺭ ﻣﻴﺎ ِﻥ ﺧﻠﻖ ﻭ ﺟﻤﻊ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ ،ﻭ ﻣﻤﻜﻦ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎ ِﻥ ﺟﻤﻊ ﻭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ِ ﭼﺎﺭﭼﻮﺏ ﻛﺎﺥ ﻛﺎﺥ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺍﺵ ﺩﺭ ﭼﻬﺎﺭ ﺩﻳﻮﺍﺭﻱ ﻭ ﻣﺤﺼﻮﺭ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ .ﻧﻜﺘﺔ ﻇﺮﻳﻒ ﻫﻤﻴﻨﺠﺎﺳﺖ: ِ ﭘـﻴـﺶ ﻣﻨﻲ ﮔـﺮ ﺩﺭ ﻳَ َﻤﻨﻲ ،ﭼﻮ ﺑـﺎﻣﻨﻲ، ِ ﻭﺭﭘـﻴـﺶ ﻣـﻨـﻲ ،ﭼﻮ ﺑﻲﻣﻨﻲ ،ﺩﺭ ﻳﻤﻨﻲ ﻣـﻦ ﺑـﺎ ﺗـﻮ ﭼـﻨـﻴـﻨﻢ ﺍﻱ ﻧـﮕـﺎﺭِ ﻳﻤﻨﻲ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﻋﺠﺒﻢ ،ﻛﻪ ﻣﻦ ﺗﻮﺍﻡ ،ﻳﺎ ﺗﻮ ﻣﻨﻲ .16ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﺍﺑﻦ ﺍﺳﻔﻨﺪﻳﺎﺭ ﺹ .14
23 .17ﺩﺭ ﺍﺻﻞ :ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﻜﺎﺳﺐ ﻭ ﻣﺮﺩﻩ ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ ،ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻭﺍﻭ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺍﺳﺖ. ِ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑَﺪﻳﻊ .18ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻟﺒﺎﻗﻴﻪ ،ﺹ ،208ﻫﻢ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺧﻠﻖ ﺑﻜﺎﺭ ﺑﺮﺩ ﻭ ﻓﺮﻣﻮﺩ» :ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎﻥْ ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭِ ﺗﺎﺭﻳﻜﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﺎﺋﻲ ﺑﻴﺰﺍﺭ«! )ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﺮﻛﺎﺭﺍﺗﻲ، ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭِ ﻣﺎﻧﻮﻱ ،ﻣﺠﻠﻪ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺗﺒﺮﻳﺰ، ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ 1354ﺹ (217 ﻣﺎﻧﻲ ﻧ ّﻘﺎﺷﻲ ﺑﻲﺑَﺪﻳﻞ ﺑﻮﺩ .ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ »ﻣﺎﻧﻲ ،ﺻﻮﺭﺕ ُﺭﺑ ِﻊ َﻣﺴﻜﻮﻥ ﺭﺍ ﭼﻨﺎﻥ ﭼﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻭ ﺭﻭﺩﻫﺎ ﻭ ﺩﺭﻳﺎﻫﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻮﺩ ـ ﺑﺎ ﺳﻪ ُﺭﺑ ِﻊ َﻏﻴ ِﺮ َﻣﺴﻜﻮﻥ ،ﺩﺭﮔﻮﺋﻲ ـ ﺑﻪﻗﺪﺭ ﺑﻴﻀﻪ ـ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺟﻤﻠﻪ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﺁﺷﻜﺎﺭ« )ﺍﺯ َﻣﺂﺛﺮ ﺍﻟ ُﻤﺤ ّﻤﺪﻱ ،ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻗﺎﺟﺎﺭ( .ﺍﺯ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻛﻪ ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ ،ﺭﺍﺳﺘﻲ ،ﺩﺭﻳﻦ ﮔﻮﻱ ﮔﺮﺩﺍﻥ، ﻣﺎﻧﻲ ،ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺳﺎﺩﻩ ﺩﻝ ،ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ـ ﺁﻳﺎ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ُﻛ َﺮﻭ ﱠﻳ ِ ﺖ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟ ﺍﮔﺮ ﻧﻪ ﭘﺲ ﭼﺮﺍ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻟﻮﺡ ﻧﻜﺸﻴﺪ؟ ِ .19ﻣﺎﺩﺭ ﻣﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﺪﺍ ِﻥ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﻓﺎﺗَﻚ ﭘﺪﺭِ ﻣﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ. )ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ،ﻛﺮﻳﺴﺘِﻦ ِﺳﻦ ،ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻳﺎﺳﻤﻲ ﺹ.(118 .20ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﺍﺑﻦ ﺍﺳﻔﻨﺪﻳﺎﺭ ﺹ .39 .21ﺍﺯ ﻧﺎﻣﺔ ﺗﻨﺴﺮ ،ﺍﺑﻦ ﺍﺳﻔﻨﺪﻳﺎﺭ ﺹ .23 .22ﺍﺑﻦ ﺍﺳﻔﻨﺪﻳﺎﺭ ،ﺹ ،27ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻓﻜ ِﺮ »ﺗﻨﻈﻴ ِﻢ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ«. .23ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻌﻪ ،ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺯﻥ ﺩﺭ ﺷﻜﺴﺖ ﻗﺎﺩﺳﻴﻪ ،ﺹ 186-169ﻭ ﻣﺠﻠﻪ ﻳﻐﻤﺎ ،ﻓﺮﻭﺭﺩﻳﻦ ﺳﺎﻝ .1339 .24ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻧﺎﻡ َﻣ ْﺰﺩﻙ ﺑﺎﻣﺪﺍﺩﺍﻥ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﺳﺖ، ِ ﻣﺰﺩﻙ ﻗﺪﻳﻢ ،ﻭ ﻭﺍﻟﻔﻬﺮِﺳﺖ ﺍﺑﻦ ﻧﺪﻳﻢ ﺍﺯ ﺩﻭ ﻣﺰﺩﻙ ـ ﻳﻜﻲ ِ ﻣﺰﺩﻙ ﺟﺪﻳﺪ ـ ﻧﺎﻡ ﻣﻴﺒﺮﺩ )ﭼﺎپ ﺗﺠﺪﺩ ﺹ ،(406 ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻴﺮﻭﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ » ُﻣﮋﺩﻙ« ﺛﺒﺖ ﻛﺮﺩﻩ .ﺑﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﻨﺎﻱ ﺣﺮﻑ ﺍﻭ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ِ ﺗﻨﺎﺳﺐ ُﻣﮋﺩﻩ )ﺑَﺸﻴﺮ( ﺍﻳﻦ ﺧﻴﺎﻝ ﺗﺤ ّﻮﻝ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ،ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻭﺟﻪ ﺗﺴﻤﻴﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺼﺪﺍﻕ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ :ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺗﻌﺒﻴﺮﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ُﻣﮋﺩﻩ ﻣﻴﺪﺍﺩ ،ﺷﺎﻳﺪ ،ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﭘﺮ ﺍﺯ ﻋﺪﻝ ﻭ ﺩﺍﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ »ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﭘﺮ ﺍﺯ ﻇﻠﻢ ﻭ ﺟﻮﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ!« ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺍﺯ ﻧﻈ ِﺮ ﺑﻌﺾ ﺍﻫﻞِ ﺩﺟﺎ ِﻝ ﻳﻚ ﭼﺸﻢ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ. ﺗﺎﺭﻳﺦْ ﺍﻭ ﻳﻚ ّ .25ﺭِﻳﺎﺽﺍﻟﺴﻴﺎﺣﺔ ﺹ ،417ﻋﺠﺐ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺯﻳﻦﺍﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﺷﻴﺮﻭﺍﻧﻲ ﻣﺴﺘﻌﻠﻲ ﺷﺎﻩ ﮔﻮﻳﺪ» :ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺟﻤﻌﻲ ﺍﺯ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﻭ ﺑﺮﻳﻦ ِ ﻛﺴﻮﺕ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﭘﻨﻬﺎﻥ ،ﻭ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﺑُﻠﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻛﺜ ِﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ّ ِ ﺯﻱ ﺩﺭﻭﻳﺸﺎﻥ ﻭ ﺻﻮﻓﻴﺎﻥ ﺟﻠﻮﻩ ﺩﺍﺩﻩ ،ﻭ ﻧﺎﻡ ﻭﺍﺭﺳﺘﮕﻲ ﻭﻻ َﻗﻴْﺪﻱ ﺑﺮ ﺧﻮﺩ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺭﺍ ﺑﻬﺘ ِﺮ ﺍﻫﻞِ ﻣﻜﺮﺭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﺯُﺑﺪﺓ ﺍﻭﻻﺩِ ﺑَﻨﻲ ﺁﺩﻡ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﻨﺪ ...ﻓﻘﻴﺮ ﺭﺍ ّ ِ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ«. ﻃﺎﻳﻔﻪ .26ﭘﻠﻮﺗﺎ ْﺭﺥ ،ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻛﺴﺮﻭﻱ؛ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺹ 1221
24
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﺭﻭﺳﺘﺎ ،ﮔﻬﻮﺍﺭﺓ ﻓﺮﻫﻨﮓ
*
ِ ِ ﺩﻫﺎﺕ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺭﺯﺵ ﺍﺭﺯﺵ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﻭ ... ِ ﻣﺎ ّﺩﻱ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﻋﻈﻴﻢ ﻭ ﺍﻋﺠﺎﺏﺍﻧﮕﻴﺰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﺣﺴﺎﺏ ﻧﻤﻲﺁﻳﺪ .ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺍﻏﺮﺍﻕ ﭘﻨﺪﺍﺷﺖ، ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﻦ ﺩﻭ ﺑَﻴْ ِ ﺖ ﺷﻌﺮ ،ﻳﺎ ﻳﻚ ﻛﻼﻡ ﻓﻠﺴﻔﻲ، ِ ﺑﺰﺭگ ﺩﻫﺎﺗﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﺎ ﻳﻚ ﺍﺷﺎﺭﺓ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﻋﻠﻤﻲِ ﻳﻚ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻲﺁﻭﺭﻡ .ﺷﺎﻳﺪ ﺷﻤﺎ ﺣﻖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﭙﺮﺳﻴﺪ، ﻓﻲﺍﻟ َﻤﺜَﻞ ،ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ َﭼﻐْﻤﻴﻨﻲ )ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﻗﺮﻳﻪ ﭼ َﻐ ْﻤﻴﻦِ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ( ﺩﺭ ﻫﻴﺌَﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ » ُﻣ َﻠ ﱠﺨﺺ َﭼﻐﻤﻴﻨﻲ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﻗﺎﺿﻲﺯﺍﺩﺓ ﺭﻭﻣﻲ ﺩﺭ 814ﻫـ )1411ﻡ (.ﺁﻥ ﺭﺍ ِ ﻛﺸﻔﻴﺎﺕ ﺣﻴﺮﺕﺍﻧﮕﻴ ِﺰ ﺷﺮﺡ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑ ِﺮ ﺭﺳﺎﻟﻪﻫﺎ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍ ِﻥ ﻓﻠﻚﭘﻴﻤﺎ ﻭ ﺁﺳﻤﺎﻥﻧ َﻮ ْﺭﺩ ﻭ » َﻣﻪﻭﺍﺭﻩﻧﺸﻴﻦِ « »ﺳﺪْ ِ ﺱ َﻓﺨْ ﺮﻱ« ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻲ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﭼﻪ ﺍﺭﺯﺷﻲ ﺩﺍﺭﺩ؟ ﻭ ُ ـ ﺁﻟﺘﻲ ﻧﺠﻮﻣﻲ ﻛﻪ ﺣﺎﻣﺪﺑﻦ ِﺧﻀﺮ ﺧُ َﺠﻨﺪﻱ ﺑﻨﺎﻡ ﻓﺨﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺳﺎﺧﺖ ـ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑ ِﺮ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﻣﺆﺳﺴﺔ ﻧﺠﻮﻣﻲ »ﭘﺎﻟﻮﻣﺎﺭ« ﭼﻪ ﻋﺮﺽﺍﻧﺪﺍﻣﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ُﻗﻄ ِﺮ َﻋﺪَ ﺳﻲِ ﺩﻭﺭﺑﻴﻦ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﻣﺘﺮ ﻣﻲﺭﺳﺪ؟ ﻳﺎ »ﺗُﺤﻔﺔ ﺣﻜﻴﻢ ﻣﺆﻣﻦ« ﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪ ﺗﻨﻜﺎﺑﻨﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺻﻔﻮﻱ ﭘﻴﺶ ﻧﻈﺮﻳﺎﺕ ﭘﺮﻭﻓﺴﻮﺭ »ﺑ ِ ْﺮﻧﺎ ْﺭﺩ« ﭘﻴﻮﻧْﺪَ ﺩ ﻛﻪ ﻗﻠﺒﻬﺎﻱ ﭘﺮ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻣﺮﺩﻡ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻲ َ ﭼﻪ ﺣﺎﺻﻠﻲ ﺩﺍﺭﺩ؟ ﺑﺪﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺟﻤﻌﻲ ﺷﺎﻋﺮ ﻭ ﮔﻮﻳﻨﺪﺓ ﺧﻴﺎﻟﺒﺎﻑ ﺭﺍ ﺟﺰء ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎ ﺣﺴﺎﺏ ﻛﺮﺩﻩﺍﻱ ،ﻛﺪﺍﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ؟ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺍﮔﺮ ﺩﻭ ﻣﻦ ﺷﻠﻐﻢ ﻳﺎ ﺑﺮﻧﺞ ﻛﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺷﻌﺮ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﺧﻴﺎﻝ ﺑﺒﺎﻓﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﻣﺪﻋﻲ ﺍﮔﺮ ﺗَﺬ ْﻛﺮﺓ ِ ِ ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ُﻓ َﻀﻴْﻞِ ﻛﻮﻓْﻨﻲ ﺭﺍ ﺍﻻﻭﻟﻴﺎء ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ، ﺍﻣﺜﺎ ِﻝ ُﻣﺨﻠِﺺ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ: »ﺍﻳْﻨْﺖ ﺑﻴﻜﺎﺭ ﻣﺮﺩﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻴﺪ ،ﺧﺪﺍﻱ ﻛﺎﺭﺗﺎﻥ 1 ﺑﺪﻫﺎﺩ«! ﺑﻨﺪﻩ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺘﻢ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﻫﻢ ﻛﻪ ﺍﻭﻻً ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ، ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻳﻚ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺷﻌﺮ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺯﻳﺒﺎ ﺳﺮﻭﺩﻩ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﻋﻴﻨ ًﺎ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻘﻞ ﻛﻨﻢ: »...ﺷﻴﺦ ﺍﺑﻮﻧﺼﺮ ﺷﻴﺦﺍﻻﺳﻼﻡ ـ ﻛﻪ َﻣﺪﻓﻦ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻃﺒﺲ ﮔﻴﻠﻜﻲ ،ﻭ ﻭﻃﻦِ َﻣ ِ ِ ِ ﺄﻟﻮﻑ ﻭﻻﻳﺖ ﺩﺭ ﻗﺮﻳﻪ ﺍﻳﺮﺍ َﻭﻩ ،ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻭ ﺁﺑﺎء ﻭ ﺍﺟﺪﺍﺩِ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﻗﺮﻳﻪ ﺑﺎﺑﻚ ﺑﻪ ﻭﻻﻳﺖ ﺯﺍﻭﻩ ﻭ َﻣ ْﺤ َﻮﻻﺕ 2ﺍﺳﺖ ـ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ: ِ ﺑـﻴﺶ ﺯﺭﺍﻋﺖ ﺧﻮ ﮔﻴﺮ ﺍﻱ ﺩﻝ ﺑﻪ ﻛـﻢ ﻭ ﻣـﺪﺡ ﻛـﺒـﻴﺮ ﮔـﻮﻱ ،ﻧﻲ ﺫ ّﻡِ ﺻﻐﻴﺮ ﻧـﻲ ِ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺣﻤﺎﺳﺔ ﻛﻮﻳﺮ«
ِ ﺣﺎﺻﻞِ ﺁﻥ ﺷﻠﻐﻢ ﻭﺳﻴﺮ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﺯﻣﻴﻦ، ﺑـﻬـﺘﺮ ﻛـﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﻗﻄﻌـﻪ ﺩﺭ ﻣـﺪﺡ ﻭﺯﻳﺮ ِ ﺍﺭﺯﺵ ﻭﻻﻳﺖ ﺑﻪ ﭼﻐﻨﺪﺭ ﻗﻨﺪ ﻭ َﺷﻠﻐﻢ ﻭ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮﺁﻥ، ﻛﺘﻴﺮﺍ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﺍ ُﻫﻠﻮﻳﺶ ﻭ ﺍ ِ ْﺻ َﻄﻬﺒﺎﻧﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﺠﻴﺮﺵ ﻭ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺴﺘﻪﺍﺵ ﺷﻨﺎﺧﺖ .ﺍﺯ ﻗﺪﻳﻢ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ »ﺧَ ﺰﺍﺋ ِ ُﻦﺍ َﻻ ِ ﺭﺽ ﺭِﺟﺎﻟُﻬﺎ« ،ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺣﻜﻢ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺗﺎﺭﻭﭘﻮﺩ ﻳﻚ ﺑﺎﻓﺖ ﺭﻧﮕﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻩ ﻭ ﻗﺮﻳﻪﺍﻱ ﺑﻪ ﻫﻢ ِﮔﺮِﻩ ﻣﻲﺧﻮ َﺭﺩ ﻭ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺁﻥ ،ﻳﻚ ﻗﺎﻟﻲِ »ﺻﺪﻭﺑﻴﺴﺖ ﻫﻔﺖ ﺭﻧﮓ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ ﻛﻪ ﺑﺴﻲ ﺍﺯ ﻗﺎﻟﻴﻬﺎﻱ ْ ُﺟ ْﻔ ِ ﺖ« ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﻛﺎﺷﺎﻥ ﮔﺮﺍﻧﺒﻬﺎﺗﺮ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﮔﺮﻩﻫﺎ ِ ﺑﺰﺭگ ﻋﺎﻟﻤﺴﻮﺯ ،ﺗﺎﺭﻭﭘﻮﺩ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﮕﺬﺍﺷﺘﻨﺪ ﺩﺭ ﺣﻤﻼﺕ ﺍﻳﻦ ﻗﺎﻟﻲِ ﺩﻳﺮﭘﺎﻱ ـ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﻗﺎﻟﻲ »ﺍ َ ْﺭ َﺩﻫﺎﻝ« ﻫﺮﭼﻪ ُﺷﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻧ َْﻮ ﻧﻮﺍﺭﺗﺮ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻣﺜﻞ ﻗﺎﻟﻲِ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻫﺮﭼﻪ ﻟﮕﺪ ﻣﻲﺧﻮ َﺭﺩ ﻣﺮﻏﻮﺑﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮﺩ 4ـ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺑ ُ ْﮕ َﺴ َﻠﺪ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﺷﻮﺩ. ﻭ ﺑﺎﺯ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﮔﺮﻩﻫﺎﻱ ﻣﺤﻜﻢ ﻭ ﭘﺮ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺍﻳﻦ ِ ﻗﺎﻟﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﺩﻫﺎﺕ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﻭ ﺑﻪ ﻫ ّﻤ ِ ﺳﺮﺍﻧﮕﺸﺖ ﺖ ﺭﺟﺎﻝ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﺑﻪ ﻫﻢ ﮔﺮﻩ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﻭ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺎ ﻫﻴﭻ ﺳﺮﻣﺎﻳﺔ ﻣﺎﺩﻱ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺯﻳﺮﺍ ،ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﻲﺍﻟ َﻤﺜَﻞ ﻳﻜﺒﺎﺭﻩ ﺳﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻧﻬﺎﻝ ﻭ ﺑﻴﺠﻪ ﺩﺭﺧﺖ ﺁﻟﻮ ﻭ ﻫﻠﻮ ﻭ ﮔﻼﺑﻲ ﺍﺯ ﻗﻠﻤﺴﺘﺎﻧﻬﺎﻱ » ُژ ْﺭ ْژ ﺩﻟﺒﺎﺭ« ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ 4/5ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﻭﺍﺭﺩ ﻛﻨﻴﻢ 5،ﻭﻟﻲ ﺍﮔﺮ ﺻﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﻛﺎﺥ ﮔﻠﺴﺘﺎ ِﻥ ﻫﻢ ﺑﺪﻫﻴﻢ ،ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺗﺎﺑﻠﻮﻱ ﺳﻼﻡِ ِ ﻛﻤﺎﻝﺍﻟ ُﻤ ِ ﻠﻚ »ﻛ ّﻠﻪﺍﻱ« ﺭﺍ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻛﻨﺪ. ﻛﺎﻧﺪﺭﻳﻦ ﻃﻮﻓﺎﻥ ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﻫﻔﺖ ﺩﺭﻳﺎ ﺷﺒﻨﻤﻲ! ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﻣﺎ ّﺩﻱ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﺧﻄﺮ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺷﺎﻋﺮ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻗﺪﻳﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ﻏﺮﻩ ﻣﺒﺎﺵ ﺑﺮ ﻣﺎﻝ ﻭ ﺟﻤﺎ ِﻝ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ّ ﻛﺎﻧﺮﺍ ﺑﻪ ﺷـﺒﻲ ﺑـﺮﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺒﻲ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﻭﺿﻊ ﺳﺮﻣﺎﻳﺔ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﻏﻴﺮ ﺍﺯﻳﻦ ﺍﺳﺖ. 3
ﻃﻮﻣﺎﺭِ ﺷﻴﺦ ﺑﻬﺎﺋﻲ
ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﺑﻴﻤﻮﻗﻊ 210ﻫﺰﺍﺭ ﺗُﻦ ﻣﺤﺼﻮ ِﻝ ﭘﻨﺒﺔ ﻳﻚ ﺳﺎ ِﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺁﻓﺖ ﺑﺰﻧﺪ) ،ﻭ ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺣﺎﻛﻤﻲ ﻣِﺜْﻞِ ﺣﺎﻛ ِﻢ ﻣﺼﺮ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﺸﻢ ﺑﻜﺎﺭﻳﺪ! ـ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺳﻌﺪﻱ( ﻭ ﺧﻴﻠﻲ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﻣﺜ ً ﻼ ﺣﺪﻭﺩ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗُﻦ ﺭﻳﺸﺔ »ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺑﻴﺎﻥ« ﺭﺍ ﻧﺸﻮﺩ ﺩﺭ ﻳﻚ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺳﺎﻝ ﺻﺎﺩﺭ ﻛﺮﺩ ،ﻭ 5ﻫﺰﺍﺭ ﺗُﻦ ﻣﻐ ِﺰ ﺑﺎﺩﺍﻡِ ﺻﺎﺩﺭﺍﺗﻲ ﺩﺭ ﺍﻧﺒﺎﺭ ﺑﻤﺎﻧﺪ ،ﻭ 12ﻫﺰﺍﺭ ﺗُﻦ ﭘﺴﺘﺔ ﺻﺎﺩﺭﺍﺗﻲ ﺑﻪ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗُﻦ ﻭ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺮﺳﺪ ،ﻭ ﭘﻨﺒﻪ ﺩﺍﻧﻪ ﺗُﻨﻲ ﻫﺸﺘﺼﺪ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﻧﺸﻮﺩ ،ﻭ 113ﻫﺰﺍﺭ ﺗُﻦ ﮔﻨﺪﻡ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﻋﻮﺍﻣﻞ ِ ﮔﺎﻭﻣﻴﺶ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﺟ ّﻮﻱ ﻧ ََﻮﺳﺎﻥ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﻨﺪ ،ﻭ 32ﻫﺰﺍﺭ ِ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﮔﻮﺳﻔﻨ ِﺪ »ﺯﺍﻍ َﻣ ْﺮﺯ« ﺑﺎﺩ ﻫﻮﺍ ﺷﻮﺩ ،ﻭ 1138 ﺗُﻦ ﻛﺘﻴﺮﺍﻱ ﺧﺮﻣﻨﻲ ﺑﻪ 945ﺗُﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﭘﺬﻳﺮﺩ ،ﻭ ﭼﻬﻞ ﻫﺰﺍﺭ ﺗُﻦ ﺧﺮﻣﺎﻱ ﺻﺎﺩﺭﺍﺗﻲ ﺑﻪ ﺻﺪﻭﺭ ﻧﺮﺳﺪ ،ﻭ 130ﻫﺰﺍﺭ ﺗُﻦ ﺧﺮﻣﺎﻱ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﺑﺘُ َ ﺑﺮﻧﺞ ﻳﻚ ﺩﺭﺓ ﺮﺷﺪ ،ﻳﺎ 1800ﻫﻜﺘﺎﺭ ِ 6 ِ ﮔﻴﻼﻥ ﺩﺭ ﺍﺛ ِﺮ ﺩﻳﺮ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺁﺏ ،ﻳﻜﺒﺎﺭﻩ ﺩﻭﺩ ﺷﻮﺩ. ﺍﻣﺎ ﭼﻴﺰﻱ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﺎﺩ ﻭ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﮔﺰﻧﺪ ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﺪ ،ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺜﻨﻮﻱ ﻭ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺑﻬﺎﺭﺳﺘﺎﻥ؛ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻭ ﻏﻨﻴﻤﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻛﻤﻲ ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮﺩ ﺑ َ ْﻞ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺑﺪﺍﻥ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ. ﺑﻨﺪﻩ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﻛﺎﺭِ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﺭﺯﺵ ﻣﺎ ّﺩ ِ ﻱ ﺁﻥ ﺣﺴﺎﺏ ﻛﻨﻢ ،ﻭﻟﻲ ﺍﮔﺮ ﻫﻤﺔ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺭﻭﺳﺘﺎﻱ »ﺟﺒَ ْﻊ« ﺭﺍ ﺩﺭ َﺟﺒَﻞِ ﻟُﺒﻨﺎﻥ ،ﻃﻲ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺣﺴﺎﺏ ﻛﻨﻴﻢ ،ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﺓ ﻳﻜﻬﺰﺍﺭﻡ ﻋﺎﻳﺪﺍﺗﻲ ﻛﻪ ﺷﻴﺦ ﺑﻬﺎﺋﻲ ،ﺩﺭ ﺗﻘﺴﻴ ِﻢ ﺯﺍﻳﻨﺪﻩﺭﻭﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻃﻲ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﻋﺎﻳﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ 7.ﺩﺭ ﻫﺮ ِ ﺟﻬﺎﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ،ﻫﻤﻴﻦ ﻋﺎﻳﺪﺍﺕ ﺭﺷﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺟﻬﺘﻲ ﺍﺯ 8 ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺴﺎﺏ ﻛﺮﺩ. ﺍِﺷﻜﺎ ِﻝ ﻛﺎﺭِ ﻣﺎ ﺍﺻ ً ﻼ ﺩﺭ ﺍﻧﻘﻄﺎ ِﻉ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺎﺳﺖ .ﺍﮔﺮ ِ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺭﻭﺯِ ﺍﻭﻝ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﻧﺒﻮﺩﻳﻢ »ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﻛﺎﺭﻱ« ﻛﻨﻴﻢ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺍﮔﺮ ﻫﺮ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﻱ ﺍﺯ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎ ِﻝ ﭘﻴﺶ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺍﻗ ً ﻼ ﺩﻩ »ﻓﻴﺶ« ﺑﺮ ﻓﻴﺸﻬﺎﻱ ﺍﻣﻴﺮ ﻏﻴﺎﺙﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﺩﺷﺘﻜﻲ 9ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ »ﻋﻘﻞِ ﻫﺎﺩﻱ َﻋ َﺸﺮ« ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺎ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻗﺪﻡ ﻣﻲﮔﺬﺍﺷﺘﻴﻢ .ﺍﻣﺎ ﭼﻪ ﺗﻮﺍﻥ ِ ﻃﻬﻤﺎﺳ ِ ﺐ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺎﻟﻤﻲ ،ﺷﺎﻩ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ْ ِ ِ ﺟﺎﻧﺐ ﻳﻚ ﺁﺧﻮﻧﺪ ﻣﻬﺎﺟ ِﺮ ﻋﺎﻣﻠﻲ ـ ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻲ ﺻﻔﻮﻱ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﺎﻟﻲ ـ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ ـ ﻛﻪ ﺍﻣﻴﺮ ﻏﻴﺎﺙﺍﻟﺪﻳﻦ »ﻋﺪﻡِ ﺗَ َﻘﻴﱡﺪ ﺑﻪ ﺍﺣﻜﺎﻡِ ﺷﺮ ِﻉ ﺍَﻗْﺪَ ﺱ« ﺩﺍﺭﺩ ـ ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ »ﺭﻭﺯﻱ ِ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻬﺸﺖ ﺁﺋﻴﻦُ ،ﻣﺒﺎﺣﺜﺔ ﻋﻠﻤﻲ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻣﺪﻩ ،ﻭ ﺩﺭ ﺑﺤﺚ ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻭ ﻧﺰﺍﻉ ﻛﺸﻴﺪ ،ﻭ ﺷﺎﻩ ِ »ﺩﻳﻦﭘﻨﺎﻩ« ،ﺣﻤﺎﻳﺖِ ْ ُﻣﺠﺘﻬِﺪﺍﻟ َﺰﻣﺎﻧﻲ )ﻳﻌﻨﻲ ﺁﺧﻮﻧﺪ ﻋﺎﻣﻠﻲ( ﺭﺍ ﻧﻤﻮﺩ .ﺣﻀﺮﺕِ ِ ﻣﻨﺼﺐ ﺻﺪﺍﺭﺕ »ﻣﻴﺮ« ﺭﻧﺠﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻱ ﭼﻨﺪ ،ﺍﺯ 10 ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺭﻭﺍﻥ ﺷﺪﻧﺪ«. ﺍﻭ ﭼﺮﺍﻍ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺭﺍ ﻧﺨﻮﺍﺳﺖ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﺷﻮﺩ؛ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮ َﻭﺯﺍﺭﺕ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ،ﻭ ﻫﻢ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺷﺎﮔﺮﺩﻱ ﭼﻮﻥ ُﻣﺼﻠﺢﺍﻟﺪﻳﻦ ﻻﺭﻱ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﺮﺩ :ﻣﺮﺩﻱ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻋﺎﺯﻡِ ﺣﺞ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺩﺭﻳﺎ ،ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ُﻣﺠ ّﻠﺪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺶ ﺩﺭ ﺁﺏ ﻏﺮﻕ ﺷﺪ .ﺗﺼﻮﺭ ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﻛﻪ ﺁﺩﻡ ﻋﺎﺯﻡ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﺠﺎﻱ
25 ● ﭼﻴﺰﻱ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﺎﺩ ﻭ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﮔﺰﻧﺪ ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﺪ ،ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺜﻨﻮﻱ ﻭ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺑﻬﺎﺭﺳﺘﺎﻥ؛ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻭ ﻏﻨﻴﻤﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻛﻤﻲ ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮﺩ ﺑ َ ْﻞ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺑﺪﺍﻥ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ. ﻗﺎﻟﻲ ﻭ ﭘﺘﻮ ﻭ ﭘﺴﺘﻪ ﻭ ﺗﺮﻳﺎﻙ ﻭ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻛﺎﻻﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭِ »ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺑﻦ ُﺯﺑَﻴﺮ« ﺧﺮﻳﺪﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻛﺘﺎﺏ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺒﺮﺩ! ُﻗﻬﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻗﺎﻳِﻦ ﺍﻟﺒﺘّﻪ ﺯﻋﻔﺮﺍﻧﺶ ِ ﺑﺎﺏ ﺩﻧﺪﺍﻥ ﺁﺩﻣﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭﻟﻲ ﻣﺮﺩﻡِ ﻋﺎﻟﻢ ،ﺑﻴﺮﺟﻨﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺑﺎﻗﻲ ﻗﺎﻳﻨﻲ ﺭﻳﺎﺿﻴﺪﺍﻥ ﻭ ﺯﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺱ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ ،ﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﻳﺎﻙ ﻭ 11 ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ. ﺷﺎ َﻫﻨْﺠﺮﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺁﺏ ﻭ ﻫﻮﺍﻱ ﺧﻮﺵ ﻭ ﭼﺸﻤﻪﻫﺎﻱ ﻧﻮﺑﺘﻲ )ﺁﺑﻔﺸﺎ ِﻥ( ﺧﻮﺩ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺍﻭ ﺁﺩﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﺷﻴﺦﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳﻢ ﺷﺎﻫﻨﺠﺮﻳﻨﻲ ﻫﻢ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﭼﺸﻤﺔ ﺟﻮﺷﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻭ ﺗﺎﻟﻲِ ﺁﺧﻮﻧﺪ ﻣﻼﻋﻠﻲ َﺩﺭﺟﺰﻳﻨﻲ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻋﺼﺎﺭ ﻭ ﺣﺒﻴﺐﺍﷲ ﺳﻴﺪﺷﻬﺎﺏﺍﻟﺪﻳﻦ ﻧ َْﻲﺭﻳﺰﻱ ﺍﺳﺘﺎﺩِ ّ ﺫﻭﺍﻟﻘﺪﺭ ﺗﺎﺑﻨﺎﻙ ﺷﺎﻋﺮ ﺍﺻﻄﻬﺒﺎﻧﺎﺗﻲ. ﺍﻳﻦ »ﭘﻴ ِﻪ ﺟﻴﻚ« ،ﻗﺮﻳﻪ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺩﺭ ﺧﻮﻱ ،ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻗﺘﻞ ﻋﺎﻡِ ﺍَﺭﺍﻣﻨﻪ ،ﻳﻚ ﻃﻔﻞِ ﺧُ ﺮﺩﺳﺎﻝ ﺍﺭﻣﻨﻲ ﺑﻨﺎﻡ »ﺭﺍﻓﻲ« ﺑﻪ ﺍﺭﻣﻨﺴﺘﺎﻥ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ،ﺩﻧﻴﺎ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﺍﺭﻣﻨﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭﺵ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻛﻮﺩﻛﻲ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ »ﭘﻴﻪﺟﻴﻚ« ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﺩ. ّ »ﺣﻜﺎﻥ« ﺑﻪ ﺩﻫﺎﺕ ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺎﻟﻲ »ﻫﺮﻳﺲ« ﻭ ﺗﻨﺒﺎﻛﻮﻱ َ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻧﻤﻲﺩﻫﻨﺪ» .ﺑﻮﺷﻜﺎﻥ« ،ﺷﺮﻑﺍﻟﺪﻳﻦ ﺯﻛﻲ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻣﻼﻗﻄﺐ ﻛﺎﺯﺭﻭﻧﻲ ،ﻭ »ﺧﻮﻧ ْﺞ« ﻓﻀﻞﺍﻟﺪﻳﻦ ِ ﺷﺮﺡ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺩﺭ »ﺯﺍﻭﻳﻪ« ﺍﺭﺍﻙ ﺷﻴﺦ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺤﻤﺪ ِ 12 ِ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻛﺮﺟﻲ ﺧﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻧﻲﺭﻳﺰ ،ﺳﻴّﺪ ﻗﻄﺐ ﺭﺍ ِ ِ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺼﻴﺪﺓ ﻋﺸﻘﻴﻪ ﻗﻄﺐ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﺫﻫﺒﻴﻪ ﻭ ﭘَﺮ ْﻭﺭﺩ ﻛﻪ ﺑﻮﺩ: ِ ِ ِ ﺍﻟﺤﻤﺪُ ﷲ ﺍ ﱠﻥ ﺍﻟﻌ ْﺸﻖَ ﻗﺪ َﺷﺮﻗﺎ... َ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﻛﺮﺩﺳﺘﺎﻥ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺁﺩﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﺑَﻬﻠﻮﻝ ِ ِ ﻛﺘﺐ ﺍﻫﻞِ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻧﺎﻣﺔ »ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ« ﺍﺯ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ ،ﺷﺎﮔﺮﺩِ ﺍﻣﺎﻡ ﺟﻌﻔ ِﺮ ﺻﺎﺩﻕ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻫﻢ ﺍﻭﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺮﻭﻥﺍﻟﺮﺷﻴﺪ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯﻭ ﺗﺮﺍﻧﻪﻫﺎﻱ ُﻛﺮﺩﻱ ﻫﻢ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ 13.ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﻢ ﺁﺩﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﺁﻳﺔﺍﷲ َﻣ ْﺮ ُﺩﻭﺥ ﻣﻲﭘﺮ َﻭ َﺭﺩ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻣﺮﮔﺶ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﺁﺩﻡ ﺟﻨﺎﺯﺓ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺗﺸﻴﻴﻊ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺩﻭﺵ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻴﺴﺖ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺭﺍﻩ ،ﺟﻨﺎﺯﻩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺩﻭﺵ ،ﺍﺯ ﺳﻨﻨﺪﺝ ﺗﺎ َﻣ ْﻮﻟِﺪ ﺍﻭ ﻗﺮﻳﻪ »ﻧﻮﺭﻩ« ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﻙ ﺳﭙﺮﺩﻧﺪ.
26 ● ﺍِﺷﻜﺎ ِﻝ ﻛﺎﺭِ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﻧﻘﻄﺎ ِﻉ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺎﺳﺖ .ﺍﮔﺮ ِ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺭﻭﺯِ ﺍﻭﻝ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﻧﺒﻮﺩﻳﻢ »ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﻛﺎﺭﻱ« ﻛﻨﻴﻢ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺍﮔﺮ ﻫﺮ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﻱ ﺍﺯ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎ ِﻝ ﭘﻴﺶ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺍﻗ ً ﻼ ﺩﻩ »ﻓﻴﺶ« ﺑﺮ ﻓﻴﺸﻬﺎﻱ ﺍﻣﻴﺮ ﻏﻴﺎﺙﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﺩﺷﺘﻜﻲ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ »ﻋﻘ ِ ﻞ ﻫﺎﺩﻱ َﻋ َﺸﺮ« ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺑﻮﺩ، ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺎ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻗﺪﻡ ﻣﻲﮔﺬﺍﺷﺘﻴﻢ .ﺍﻣﺎ ﭼﻪ ﺗﻮﺍﻥ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ِ ﻃﻬﻤﺎﺳ ِ ﺐ ﺻﻔﻮﻱ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺎﻟﻤﻲ ،ﺷﺎﻩ ْ ِ ﺟﺎﻧﺐ ﻳﻚ ﺁﺧﻮﻧ ِﺪ ﻣﻬﺎﺟﺮِ ﻋﺎﻣﻠﻲ ـ ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﺎﻟﻲ ـ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺍﻣﻴﺮ ﻏﻴﺎﺙﺍﻟﺪﻳﻦ »ﻋﺪﻡِ ﺗَ َﻘﻴﱡﺪ ﺑﻪ ﺍﺣﻜﺎﻡِ ﺷﺮ ِﻉ ﺍَ ْﻗﺪَ ﺱ« ﺩﺍﺭﺩ. ﭘﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻮﮔﺎﻧﻲ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪ ﺷﻮﮔﺎﻥ 14ﺍﺯ ﺗﻮﺍﺑﻊ ﻭﺁﺑﻴﻮ ْﺭﺩ ،ﻧﺎﻣﺶ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﺳﺮﺍﺭﺍﻟﺘﻮﺣﻴﺪ ﺳﺮﺧْ ﺲ َ ﺧﺎﻭﺭﺍﻥ َ ّ ﻓﻲ ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ .ﺳﻴﺪﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳﻢ ﻣﻜﻲ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ َﻭ ّ ﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﺍﺯ ﻋﺮﻓﺎﻱ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﻮﺩ ،ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻋﻠﻲ ﺳﻴﺮﺟﺎﻧﻲ ُﻣﺮﻳ ِﺪ ﺷﺎﻩﺑﻦ ﺷﺠﺎﻉ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﻭﻻﻳﺖ ﺑﻮﺩ 15ﻭ ﮔﻤﺎﻧﻢ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﺮ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻧﺼﺮﺁﺑﺎﺩ ﺳﻴﺮﺟﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻨﺪﻩ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮﺩﻡ ﺑﺮﻭﺟﺮﺩ ﺷﻬﺮﻱ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻣﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻡ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻡ ﻛﻪ ﻳﻚ »ﺩﻩ ﺑﺰﺭگ« ﻳﺎ ﻳﻚ »ﺷﻬﺮ ﻛﻮﭼﻚ« ﺍﺳﺖ! ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ،ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﻳﻢ ﺍﻟﺮﺃﺱ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻧﻲ ﭼﻮﻥ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﻴﺪ ﺟﻌﻔﺮ ﺷﻬﻴﺪﻱ َﻣﺴ َﻘﻂ َ ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ﺯ ّﺭﻳﻦﻛﻮﺏ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺁﻳﺖﺍﷲ ﺑﺮﻭﺟﺮﺩﻱ ﻭ ﺣﻜﻴﻢﺍﻟﻤﻠﻚ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺟﺪّ ﺵ ﺑﺮﻭﺟﺮﺩﻱ ﺑﻮﺩ ـ ﺍﺯﻳﻦ ﻧ َ َﻤﻂ ﺑﻪﺣﺴﺎﺏ ﺁﻭﺭﻳﺪ ﻛﻪ ﺩﻫﺎﺗﻲِ ﺷﻬﺮﻱﻧُﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺷﻬﺮﻱ ﻧﻤﺎﻫﺎ ﻫﻢ ﺍﺻ ً ﻼ ﺩﻫﺎﺗﻲ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺷﻬﺮﻱ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻧﺪ: ﭘﺮﻳﺸﺎﻥ ﻧﻴﺴﺘﻲ ،ﻣﻴﮕﻮ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ ﺍﺯﻳﺸـﺎﻥ ﻧﻴﺴﺘﻲ ،ﻣﻴﮕﻮ ﺍﺯﻳﺸﺎﻧﻲ ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺠﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﻐﺪﺍﺩﻱ ،ﻣﻨﺴﻮﺏ ،ﺑﻪ ِ ﺑﻐﺪﺍﺩﻙ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﺑﻮﺩ ﻧﻪ ﺑﻐﺪﺍﺩِ ﺑﺰﺭگ ،ﻭ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﺑﻦ ّﻋﺒﺎﺩ ﺍﻫﻞ »ﻃﺎﻟﻘﻮﻧﭽﻪ« ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻧﻪ ﻃﺎﻟﻘﺎ ِﻥ ﻣﺎ َﻭﺭﺍءﺍﻟﻨﻬﺮ ﻭ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻲ ﺍﻫﻞ )ﺷﺎﻣﻴﻨﻪ( ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﺔ ﻧﺴﺎﻱ ﺍﺑﻴﻮﺭﺩ ،ﻭ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ »ﺷﻬﺮﻱ« ﺷﺎﻋﺮ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮔﻮﻳﻨﺪﺓ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺩﻟﭙﺬﻳﺮ: ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻛﺎﺭﺵ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺷﺘﻦ ﺍﺳﺖ ﺣﺎﺻﻠﺶ ﺭﻓﺘﻦ ﻭ ﮔﺬﺍﺷﺘﻦ ﺍﺳﺖ ﺧﺎﻃﺮ ﺁﺳـﻮﺩﻩ ،ﻣﻦ ،ﻛﻪ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻫﻤﻪ ﺩﺍﺭﺍﺋﻲﺍﻡ »ﻧـﺪﺍﺷﺘﻦ« ﺍﺳﺖ!
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻭﻟﻲ ُﻣﺨﻠﺺ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻚ )ﺑﻴﻦ ﺭﺍﻩ ﭼﺎﻟﻮﺱ( ﺭﻓﺘﻢ ،ﺍﺯ ﺩﻭﺭ ﺑﺎﻏﭽﻪﺍﻱ ﺭﺍ ﻏﺮﻕ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ ﻧﺸﺎﻧﻢ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻧﺔ ﺷﻬﺮﻱ ﺍﺳﺖ .ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻛﻪ ِ ﺟﻨﺎﺏ ﺷﻬﺮﻱ ُﻣﻘﻴﻢ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻚ ﺑﺪﻭ ِﻥ ﺁﺏ ﻭ ﺑﺮﻕ، ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ـ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﺪﺍﺷﺘﻦ ،ﻳﻚ ﺧﺎﻧﺔ ﻛﻮﭼﻚ ﭘﺸﺖ »ﻗﻠﻪّ ﺗﻮﭼﺎﻝ« ﻭ »ﻳﻮﻧﺠﻪﺯﺍﺭ« ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻫﻨﺮﺵ ﻧﺪﺍﺷﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ! ﻭ ْ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻥ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ »ﺩﻳﻬﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﻛﻨﺎﺭ ﺯﺍﻳﻨﺪﻩ ﺭﻭﺩ« َﻣﻮﻟ ِ ِﺪ ﻣﻴﺮﺯﺍﻣﺤﻤﺪ ﻣﻬﺪﻱ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻲ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺷﻴﺦ ﺍﺣﻤﺪ ﺍﺣﺴﺎﺋﻲ ﻭ ﺣﺎﺝ ﻣﻼ ﺍﺣﻤﺪ ﻧﺮﺍﻗﻲ ،ﻭ ﺟﺪّ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻲِ ﻋﺮﺍﻕ ـ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺪ ِﻫﺒَ ُﺔﺍﻟﺪّ ﻳﻦ.
ﺳﺠﺎﺩﻩ ﺑﺮ ﺁﺏ ّ
ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﮔﭽﻮﺋﻲ ﻻﺭﺳﺘﺎﻧﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻧﻮﺍﺭﺍﻟ ُﻤﺸﻌﺸﻌﻴﻦ ،ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺩﺷﺘﻲ ﻣﺘﺨﻠﺺ ﺑﻪ ﻓﺎﻳﺰ ﺧﻮﺭ ُﻣﻮﺟﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﺘﺎﻱ »ﺑﺮﺧﻮﻥ« ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻛﺮﺩﻭﺍﻥ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮﺩ .ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺩﺷﺘﻲ ﻛﻪ ﺍﻫﻞ ﺧﻮﺭ ُﻣﻮﺝ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺑﻪ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺭﻓﺖ )1295ﻫـ= 1878ﻡ (.ﻭ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻧ َﺼﻴﺮﺍﻟﻤﻠﻚ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ 9ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺟﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻫﻢ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻲﭘﻴﺮﺍﻳﻪﺗﺮﻳﻦ ﺍﻋﺘﺮﺍﻓﻬﺎ ﺭﺍ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮔﻔﺘﻪ: ﻫـﺰﺍﺭﺍﻥ ﺧـﺎﻧـﻤـﺎﻥ ﺑـﺮ ﺑــﺎﺩ ﺩﺍﺩﻡ ﻛـﻪ ﺗـﺎ ﺑُـﻨـﻴﺎﺩِ ﻳـﻚ ﺧـﺎﻧـﻪ ﻧﻬـﺎﺩﻡ ﺍﺯﻳﻦ ﺩﺳﺖ ِﺍﺳﺘَﺪَ ﻡ ،ﺯﺍﻥ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻡ 16 ﺳﺘـﻢ ﻛـﺮﺩﻡَ ،ﻛ َﺮﻡ ﻧـﺎﻣـﺶ ﻧﻬﺎﺩﻡ ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪﺍﻟﻘﺎﺩﺭ ﮔﭽﻮﺋﻲ ،ﻭ ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ ﺍ ِ َﻭﺯﻱ ﺍﻫﻞ ﺍ ِ َﻭﺯِ ﻻﺭ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ » ...ﺑﻪ ﺗﻮﺍُﺗﺮ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻭ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ ﺁﺏ ﺑﺮﻛﻪﺍﻱ ـ ﻛﻪ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻣﻜﺮﺭ ﺩﻳﺪﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ِ ّ ـ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺳﺠﺎﺩﻩ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻧﻤﺎﺯ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩﺍﻧﺪ ....ﺍﺯ ّ ﺁﺛﺎﺭ ﺟﺎﺭﻳﺔ ﺍﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﺁﺏﺍﻧﺒﺎﺭ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ 17«.ﺧﻮﺍﻫﺸﻤﻨﺪﻡ ﺍﻳﻦ ﻛﺮﺍﻣﺖ ﺟﺪّ ﺧﺎﻧﺪﺍ ِﻥ ﻛﺮﺍﻣﺘﻲ ﺍ ِ َﻭﺯ ﺭﺍ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﻧﻜﺎﺭ ﻧﻜﻨﻴﺪ، ﺯﻳﺮﺍ ُﻣﺨﻠﺺ َﺣﺘﻢ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﺁﺩﻣﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﺧﺸﻚ ﺳﺠﺎﺩﻩ ﺑﺮ ﺁﺏ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ، ﺍ ِ َﻭ ْﺯ ﭼﻬﺎﺭ ﺁﺏﺍﻧﺒﺎﺭ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ ،ﻣﻄﻤﺌﻨ ًﺎ ّ ﺑﺮ ﻗﺎﻟﻴﭽﺔ ﺣﻀﺮﺕﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻫﻢ ﺳﻔﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ِ ﺣﺮﻑ ُﻣﻔﺖ ﺧﻴﻠﻴﻬﺎ ﺣﺮﻑ ﻣﻲﺯﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﻌﺮ ﺩﻳﮕﺮ ّ ﺍﺳﺖ .ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻋﻼءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺟﻬﺎﻧﺴﻮﺯ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻏﺰﻧﻪ ،ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﺁﺗﺶ ﺯﺩ ،ﻭ »ﻗﺒﻮﺭِ ﺁ ِﻝ ﺳﺒُﻜﺘﻜﻴﻦ ﺭﺍ ـ ﺳﻮﺍﻱ ﻗﺒ ِﺮ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ـ ﺷﻜﺎﻓﺘﻪ ،ﺁﺗﺶ ﺩﺭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺯﺩﻧﺪ« 18ﺍﻣﺎ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪ ﭼﺮﺍ ﻗﺒ ِﺮ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻭ ﺟﺴﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺴﻮﺧﺖ؟ ﻋ ّﻠﺖ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻋﻼءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﺷﻌ ِﺮ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﻋﻼﻗﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﺩﺭ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ: ﭼﻮ ﻛﻮﺩﻙ ﻟﺐ ﺍﺯ ﺷﻴ ِﺮ ﻣﺎﺩﺭ ُ ﺑﺸﺴﺖ ﺑـﻪ ﮔـﻬﻮﺍﺭﻩ ﻣـﺤﻤﻮﺩ ﮔﻮﻳﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﻣﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﻢ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻧﺎﺩﺭ ﺩﺭ ﺩﻫﻠﻲ ﺍﺳﺒﺶ ﺗﻴﺮ ﺧﻮﺭﺩ ﻓﺮﻣﺎ ِﻥ ﻗﺘﻞ ﻋﺎﻡ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ »ﺗﺎ ﻋﻴﺪﮔﺎﻩ ﻗﺪﻳﻢ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺷﺮﻭﻉ ُ ﺑﻜﺸﺘﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ« ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺣﺪﻭﺩ ﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺁﺩﻡ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻧﻈﺎﻡﺍﻟ ُﻤﻠﻚ ﻧﺎﻳﺐﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ،ﺭﻳﺶ ﺷﺎﻧﻪ ﻛﺮﺩ ﻭ ﭘﻴﺶ ﻧﺎﺩﺭ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺩﺍﻣﺔ ﻗﺘﻞِ ﻋﺎﻡ ﺑﺎﺯﺩﺍﺭﺩ ،ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﮔﻔﺖ :ﭼﮕﻮﻧﻪ؟ ﺍﻭ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺎﺩﺭ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ: ُ ﺩﮔـﺮ ﻧﻤـﺎﻧﺪﻩ ﻛﺴﻲ ﺗـﺎ ﺑﻪ ﺗﻴ ِﻎ ﻧﺎﺯﻛﺸﻲ 19 ﻣﮕﺮ ﻛﻪ ﺯﻧﺪﻩ ﻛﻨﻲ ﻣﺮﺩﻩ ﺭﺍ ﻭ ﺑﺎﺯﻛﺸﻲ ﺍﮔﺮ ﺷﻌﺮ ﻫﻴﭻ ﻛﺎﺭ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻗﺘﻞِ ﻋﺎﻡِ َﻣﻬﻴﺐ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﻪ ﮔﻤﺎ ِﻥ ﻣﻦ ِ ﺭﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﭘﺲ ﺍﻱ ﺷﺎﻋﺮﺍ ِﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ! ﻛﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﻧﺎ ِﻥ ُﻣﻔﺖ ﺧﻮﺭﺩﻩﺍﻳﺪ ﻭ ﻣﺪﺡ ﮔﻔﺘﻪﺍﻳﺪ ،ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ،ﺁﻥ ﻟﻘﻤﻪﻫﺎ ﺣﻼﻟﺘﺎﻥ ﺑﺎﺩ! ِ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﻏﻔﻠﺖ ﺭﺍ ﺗﻮﺍﻥ ﻫﺸﻴﺎﺭ ﻛﺮﺩ ﺍﺯ ﺳﺮﺯﻧﺶ، ِ ﻛـﻪ ِ ِ ﺧﻮﺍﺏ ﭘﺎ ،ﺧﺎ َﺭﻧﺪ ﭘﺸﺖ ﻧﺎﺧﻦِ ﭘﺎ ﺭﺍ ﻭﻗﺖ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎ
.1ﻭﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ،ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻗﻮﻳﻢ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ،ﺍﮔﺮ ﻫﻴﭻ ﻛﺎﺭ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﺯﻣﻴﻨﺔ ﺭﻭﺣﻲِ ﺩﺯﺩِ ﺭﺍﻫﺰﻧﻲ ،ﻣﺜﻞِ ﻫﻤﻴﻦ ُﻓ َﻀﻴﻞ ﺭﺍ ﺁﻧﻄﻮﺭ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ژﺍﻥﻭﺍﻟﮋﺍﻥ ﻭﻳﻜﺘﻮﺭﻫﻮﮔﻮ ﻭ ﻣﻮﺳﻴﻮﻣﻴﺮﻳﻞ ﻛﺸﻴﺶُ ،ﻓ َﻀﻴﻞِ ﺭﺍﻫﺰﻥ ﺭﺍ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ُﻣﺘﻌﺒّﺪﺗﺮﻳﻦ ﺻﻮﻓﻴﺎ ِﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻛﺮﺩ ،ﺑﻪ ﮔﻤﺎ ِﻥ ﻣﻦ ،ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﻭ ﺭﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺑﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ُﻓ َﻀﻴﻞ )ﺑﺎﺿﻢ ﻓﺎء(ﺍﺯ ﻗﺮﻳﻪ »ﻛﻮﻓْﻦ ﺍﺯ ﺩﻫﺎﺕ ﺑﺎ َﻭ ْﺭﺩ )ﺩﺭﻩ َﺟﺰ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ( ّ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺯﺩ ﻭ ﺭﺍﻫﺰﻥ« )ﺧﺎﻭﺭﺍﻥ ،ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﻗﺎﺳﻤﻲ ،ﺹ ،(236 ﻳﺎ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﺷﻴﺦ ﻋﻄﺎﺭ» :ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺮﻭ ﻭ ﺑﺎ َﻭ ْﺭﺩ ،ﺧﻴﻤﻪ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﭘﻼﺳﻲ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ،ﻭ ﻛﻼﻫﻲ ﭘﺸﻤﻴﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻬﺎﺩﻩ )ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻛﻼﻩ ﺳﻔﻴﺪ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﻛﻼﻩ ﻗﺸﻘﺎﺋﻲ ﻭ ﺑﻬﺎﺭﻟﻮﺳﺖ ،ﻧﻪ ﭘﺸﻤﻴﻦ ﻛﻼﻩ ﺗﺼﻮﻑ( ،ﻭ ﺗﺴﺒﻴﺤﻲ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﻥ ﺍﻓﻜﻨﺪﻩ ،ﻭ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻲ، ﻫﻤﻪ ﺩﺯﺩﺍﻥ ﻭ ﺭﺍﻫﺰﻧﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺭﺍﻩ ﺯﺩﻧﺪﻱ ﻭ ﻛﺎﻻ ﺑﻪ ﻧﺰﺩ ُﻓ َﻀﻴﻞ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪﻱ ـ ﻛﻪ ﻣﻬﺘ ِﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻮﺩ ...ﻳﻚ ﺷﺐ، ﻛﺎﺭﻭﺍﻧﻲ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ .ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻛﺎﺭﻭﺍﻥ ﻳﻜﻲ ﻗﺮﺁﻥ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪ؛ ﻟﻠﺬﻳﻦ ﺁﻣﻨﻮﺍ ﺍﻥ ﺗﺨﺸﻊ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﺵ ﻓﻀﻴﻞ ﺭﺳﻴﺪ :ﺍَﻟ َ ْﻢ ﻳﺎ ِﻥ َ ﻛﺮﺍﷲ؟ ﺁﻳﺎ ﻭﻗﺖ ﺁﻥ ﻧﻴﺎﻣﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻝ ﺧﻔﺘﺔ ﺷﻤﺎ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ ﻟ ِﺬ ْ ﮔﺮﺩﺩ؟ ...ﺗﻴﺮﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺟﺎﻥ ﺍﻭ ﺁﻣﺪُ ...ﻓﻀﻴﻞ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮﺩ ،ﭘﺲ ﻫﻤﻪ ﺭﻭﺯ ﻣﻲﺭﻓﺖ ،ﻭ ﻣﻲﮔﺮﻳﺴﺖ ،ﻭ ﺧﺼﻢ ﺧﺸﻨﻮﺩ ﻣﻲﻛﺮﺩ... ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﻭﻟﻴﺎء ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ،ﻭ ﺑﺎ ﺍﻣﺎﻡ ﺍﺑﻮﺧَ ﻨﻴﻔﻪ ﻣﺪﺗﻲ ﻫﻢﺻﺤﺒﺖ ﺑﻮﺩ) «...ﺗﺬﻛﺮﺓﺍﻻﻭﻟﻴﺎء ،ﺹ (81 ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻳﻚ ﻛﻼﻡ ﺍﺯﻳﻦ ﺩﺯﺩ ﺍﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ ﻛﻪ » ...ﺩﺭ ﺁﺧ ِﺮ ﻛﺎﺭ ﮔﻔﺖ :ﺍﺯ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﺍﻧﻢ َﺭ ْﺷﻚ ﻧﻴﺴﺖ ـ ﻛﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻟ َ َﺤﺪ، ﻫﻢ ﺻﺮﺍﻁ ،ﻫﻢ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺟﻤﻠﻪ ،ﺑﺎ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﺩﺳﺘﻲ، ﻧ َ ْﻔﺴﻲ ﻧ َ ْﻔﺴﻲ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮔﻔﺖ؛ ﻭ ﺍﺯ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻥ َﺭ ْﺷﻚ ﻧﻴﺴﺖ ـ ﻛﻪ ِ ِ ﺧﻮﻑ ﺑﻨﻲ ﺁﺩﻡ ﺍﺳﺖ ،ﻭﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﺩِ ﺧﻮﻑ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺯﻳﺎﺩﺕ ﺍﺯ ﺑﻨﻲ ﺁﺩﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻫﺮﻛﺮﺍ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺩ ﻧﺒﻮﺩ ﻣﻦ ﺁﻥ ﻧﺨﻮﺍﻫﻢ؛ ﻟﻜﻦ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﺲ َﺭ ْﺷﻚ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﺭ ﻧﺰﺍﺩ ،ﻭ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺯﺍﺩ«! ﺣﺎﻝ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺁﻥ ﻣﺪﻋﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ:
27 ْﺖ ﺑﻴﻜﺎﺭ ﻣﺮﺩﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻴﺪ ،ﺧﺪﺍﻱ ﻛﺎﺭﺗﺎﻥ ﺑﺪﻫﺎﺩ«! »ﺍﻳﻨ ْ .2ﮔﺎﻫﻲ ﻫﻢ َﻣﻬﻮِﻻﺕ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻨﺪ. .3ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺍﺭﺷﺎﺩﺍﻟﺰﺭﺍﻋﻪ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺸﻴﺮﻱ ،ﺹ .28 .4ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ َﻣﺜَﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ :ﺯﻥ ،ﻣِﺜْﻞِ ﻗﺎﻟﻲِ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﺳﺖ، ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻟﮕﺪ ﺑﺨﻮ َﺭﺩ ،ﻣﺮﻏﻮﺑﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮﺩ! .5ﻣﺠﻠﻪ ﻧﻴﻮﺯﻭﻳﻚ. .6ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﻗﺎﻡ ﺍﺯ ﺁﻣﺎﺭ ﺭﺳﻤﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﻨﺪﻳّﺖ ﺩﺍﺭﺩ. .7ﻫﺮﭼﻨﺪ ،ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺷﻴﺦ ﺑﻬﺎﺋﻲ ،ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺩﺷﻴ ِﺮ ﺑﺎﺑﻜﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻣﻮﺭﺧﺎﻥ » ...ﺁﺏ ﺍﺻﻔﺎﻫﺎﻥ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻔﺮﻣﻮﺩ ﻛﺮﺩﻥ ،ﻭ ﺁﺏ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ،ﻭ ﺟﻮﻳﻬﺎ ﻣﺸﺮﻕ )ﻣﺴﺮﻗﺎﻥ؟( ﺍﻭ ﺑﻔﺮﻣﻮﺩ ﻛﺮﺩﻥُ ) «...ﻣﺠﻤﻞﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﻭﺍﻟﻘﺼﺺ ،ﺹ .(62 .8ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ ﺍﺯ ﺷﻮﺧﻲ ﺩﻛﺘﺮ ﺻﻮﺭﺗﮕﺮ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ﺍﻱ ﻛﺎﺵ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﺳﻨﮓ ﻧﺒﺸﺘﻪ ﻭ ﻛﺎﻏﺬ ﭘﺎﺭﻩ ﻫﻢ ﺑﺪﺳﺖ ﻭﻳﺮﺍﻧﻜﺎﺭﺍ ِﻥ ﻳﻮﻧﺎﻥ ﻭ ﻗﺎﺭچ ﺯﺑﺎﻥﺷﻨﺎﺱ ﺗﺎﺯﻱ ﻭ ﻣﻐﻮﻝ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻃﺮﻑ ِ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺱ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺳﺒﺰ ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻛﺮﺩﻥ ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺮ ﺍﺯﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻛﺘﺎﺏ ،ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﻟﻴﺮﻩ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﺎ ﺭﺍ ِ ﺗﻮﺣﺶ« ﻫﻢ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ. ﺑﺒﺮﻧﺪ ﻭ »ﺣﻖ ّ .9ﻣﺮگ 948ﻫـ؛ 1541ﻡ. َ .10ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺍﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻗﺎﺿﻲ ﻧﻮﺭﺍﷲ ،ﺝ،2ﺹ.230 .11ﻣﺮگ ﺍﻳﻦ ﺭﻳﺎﺿﻴﺪﺍﻥ ﻧﺎﻣﻲ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻋﺠﺎﻳﺐ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺳﺖ. ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ: ﻣﺤﺮﻡ »...ﺩﺭﻳﻦ ﺳﺎﻝ ]956ﻫـ1549/ﻡ[ ﺩﺭ ﺷﺐ ﭼﻬﺎﺭﺷﻨﺒﻪ ﻣﺎﻩ ّ ﺩﺭ ﻭﻻﻳﺖ ﻗﺎﻳﻦ ،ﺩﺭ ﭘﻨﺞ ﻗﺮﻳﻪ ﺯﻟﺰﻟﻪ ﺷﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ُﻗ ِ ﺮﺏ ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭﻛﺲ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻭ ﺯﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ .ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻛﻪ ﻗﺎﺿﻲِ ﺁﻥ ﻭﻻﻳﺖ ،ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎﻗﻲ ،ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ]ﭘﻨﺞ[ ﻗﺮﻳﻪ ﺳﺎﻛﻦ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﻫﻴﺄﺕ ﻣﺎﻫﺮ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﺷﺐ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺍﻳﻦ ﺑﻼ ﻧﺎﺯﻝ ﻣﻲﺷﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﻩ ﺭﺍ ﺍﻋﻼﻡ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﺷﺐ ﺑﻪ َﺣ َﺴﺐ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﺍﻓﻼﻙ ﻭ ﺍﻗﻄﺎﺭِ ﻛﻮﺍﻛﺐ ﺯﻟﺰﻟﺔ ﻋﻈﻴﻢ ﻣﺴﻄﻮﺭ ﺍﺳﺖ ،ﺻﻼﺡ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻃﻔﺎﻝ ﻭ ﻋﻴﺎﻝ ﺑﻪ ﺻﺤﺮﺍ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﻛﻨﻴﻢ .ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻥ ﺩﻳﻪ ﺳﺨﻦ ﻭﻱ ﺭﺍ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻜﺮﺩﻩ ،ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻴﺎﻝ ﻭ ِ ﻧﺼﻒ ﺷﺐ ﺗﻮﻗﻒ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺯ ﺳﺮﺩﻱ ﺍﻃﻔﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺻﺤﺮﺍ ﺑﺮﺩ .ﺗﺎ ِ ﻫﻮﺍ ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﻣﺘﻌ ّﻠﻘﺎﻥ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﻣﻨﺰﻝ ﺧﻮﻳﺶ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮﺩ. ﭼﻮﻥ ﻗﺪﻡ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻬﺎﺩ ﻓﻲﺍﻟﺤﺎﻝ ﺯﻟﺰﻟﻪ ﺷﺪ ،ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ ﻋﻴﺎﻝ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﺯﻳ ِﺮ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﻫﻼﻙ ﺷﺪ) «.ﺍ َ ْﺣ َﺴﻦﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺣﺴﻦﺑﻴﮓ ﺭﻭﻣﻠﻮ ،ﺹ .(342 .12ﻣﺪﻓﻮﻥ ﺩﺭ ﻧﺠﻒ. .13ﻣﺠﻠﻪ ﻫﻮﺧْ ﺖ/6/26 ،ﺹ .35 ﺻﻮﺭﺕ ﭼﻮﮔﺎﻥ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﻓﺎﺭﺱ ﻧﻴﺰ ِ ِ ﺗﻨﮓ .14ﺷﻮﮔﺎﻥ ﻫﻤﺎﻥ َﭼ ْﻮﮔﺎﻥ ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ ،ﻭ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺁﺑﺎﺩﻱ َﺻ ْﻮﻏﺎﻥ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻛﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻛﻨﻢ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻮﮔﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ »چ« ﻭ »ﺵ«ﻫﺎﻱ ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ »ﺹ« ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ُ .15ﻣﺠﻤﻞ ﻓﺼﻴﺤﻲ ،ﺝ ،1ﺹ .387 .16ﺁﺳﻴﺎﻱ ﻫﻔﺖ ﺳﻨﮓ ،ﺹ .327 .17ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﻟﮕﺸﺎﻱ ﺍ ِ َﻭﺯ ،ﺹ .31 .18ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴَﺮ ،ﺝ ،2ﺹ .603 .19ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻌﻪ ،ﺹ 6ﻭ ﻧﺎﺩﺭﻧﺎﻣﻪ ،ﺹ .156
28
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﺍﺯ ﻛﻮﻩ ﺗﺎ ﺭﻳﮕﺰﺍﺭ
*
ﺐ ﺯﻭﺍﻻ ﺍﺫﺍ َ ﻗﻴﻞ ﺗ َّﻢ... ﺍﺫﺍ ﺗَّﻢ ﺍ َ ْﻣﺮ ﺑﺪﺍ ﻧ َ ْﻘ ُﺼ ُﻪ ﺗﺮﻗّ ْ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻛﻪ ﺭﺳﻲ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ﺣ ّ ِﺪ ﻛﻤﺎﻝ ﭼﻮ ﻧـﻴﻚ ﺩﺭﻧـﮕﺮﻱ ﺩﺭ ﻛـﻤـﺎ ِﻝ ﻧـﻘﺼﺎﻧﻲ ﺳﻌﺪﻱ
ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪﻥ ﺳﻠﺴﻠﻪﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻛﺮﺩ .ﺩﻭﺭﺍﻥ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺳﺮﺳﻠﺴﻠﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻭ ﺑﻲﺍﻣﺎﻧﻲ ﺗﻮﺃﻡ ﺍﺳﺖ ،ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺳﻴﻼﺑﻲ ﺍﺳﺖ :ﺭﻭﺩ ُﻏ ّﺮﺍﻥ ﻣﻲﺧﺮﻭﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻥ ﺳﺮﺍﺯﻳﺮ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺑﻘﺎء ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ، ﺳﻨﮓ ﻭ ﺧﺎﻙ ﻭ ﺧﺎﺷﺎﻙ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺩﺭﺧﺘﻬﺎﻱ ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ ،ﻫﻤﻪ ﺷﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﻣﻲﺷﻜﻨﻨﺪ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺭﺍﻩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻋﺒﻮﺭ ﺳﻴﻞ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ...ﻛﻮﺭﺵﻫﺎ ﻭ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺑﺎﺑﻜﺎﻥﻫﺎ ﻭ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚﻫﺎ ﻭ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞﻫﺎ ﻭ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩﻫﺎ ﻭ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥﻫﺎ ﻭ ...ﺍﻳﻦ ﺳﻴﻼﺑﻬﺎﻱ ﺗﻨﺪ ﺧﻴﺰ ﻭ ﺑﻲﺍﻣﺎ ِﻥ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺭﻧﮓ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ »ﺷﻬﺮﻳّﺖ« ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. ِ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﻼﺏ ﺗﻨﺪ ﻭﻇﻴﻔﻪﺍﻱ ﻫﻢ ﺩﺍﺭﺩ :ﺗﭙّﻪﻫﺎ ﻭ ﺩﺍﻣﻨﻪﻫﺎﻳﻲ ﻣﻴﺸﻮﻳَﺪ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﻠﻨﺪﻱ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺷﻜﻢ ﭘﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﭘﻴﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ُ ﻭ ﻣﻲﺷﻮﺭﺍﻧ َﺪ ﻭ ﻻﻏﺮ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻭ ﺧﺎﻙ ﺁﻥﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺷﺘﻬﺎ ﻭ ﻧﻘﺎﻁ ﻛﻢ ﻗﻮﻩ ﻣﺜﻞ ﺩﺭﻩ ﻧﻴﻞ ﺗﻪﻧﺸﻴﻦ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻙ ِ ﺩﺷﺖ ﻧﺎﺗﻮﺍﻥ ﻭ ﻣﻔﻠﻮﻙ ﺑﺎﻋﺚ ﻗﻮﺕ ﻭ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰﻱ ﺁﻥ ﻣﻲﺷﻮﺩ .ﮔﻮﺋﻲ ﻭﻇﻴﻔﺔ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﻼﺏ ﻳﻚ ﺭﻓﻮﺭﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺛﺮﻭﺕ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮔﺮﻭﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻭ ﺑﺮﺗﺮ ﻭ ُﻣﺘﻨ ّﻌﻢﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﺑﻲﺍﻣﺎﻥ ،ﺑﮕﻴﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﮔﺮﻭﻫﻲ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺯﻳﺮ ﺩﺳﺖ ﻭ ﻧﺎﺗﻮﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺑﺴﭙﺎﺭﺩ. ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﺁﺏ ﻭﺍﺭﺩ ﺩﺷﺖ ﻣﻲﺷﻮﺩ .ﮔﻞﻭﻻﻱ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ«
ﻓﺮﻭ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ .ﺁﺏ ﺻﺎﻑ ﻭ ﮔﻮﺍﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﻼﻳﻤﺖ ﺩﺭ ﺩﺷﺖﻫﺎ ﻣﻲﭼﺮﺧﺪ ﻭ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ .ﻛﺸﺘﺰﺍﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﺳﻴﺮﺍﺏ ﻣﻴﻜﻨﺪ ،ﺧﺎﻙ ﺗﻴﺮﻩ ﺭﺍ ﺑﺎﺭﻭﺭ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ .ﭼﻤﻦ ﻭ ﺑﺎﻍ ﻭ ﺩﺷﺖ ﻣﻲﺧﻨﺪﺩ. ﺗﺨﻢ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺗﺨﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺮﻣﻴﺨﻴﺰﺩ .ﻭﺍﺩﻱﻫﺎ ﭘﺮ ﺍﺯ ﻫﺮ ْ ﺁﺏ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻭ ﻧﻬﺮﻫﺎ ﺭﻳﺸﻪﻫﺎﻱ ﺩﺭﺧﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻝ ﺧﻮﺩ ﺟﺎﻱ ﻣﻴﺪﻫﺪ .ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺑﺎﺭﻭﺭﻱ ﻭ ﺷﻜﻔﺘﮕﻲ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺩﻭﻟﺖﻫﺎﺳﺖ ...ﺩﺍﺭﻳﻮﺵﻫﺎ ﻭ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥﻫﺎ ﻭ ﻣﻠﻜﺸﺎﻩﻫﺎ ﻭ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱﻫﺎ ﺛﻤﺮﭼﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎﻱ ﭘﺮ ﺑﺮ ﻭ ﺗﻪﻧﺸﻴﻦﻫﺎﻱ ﭘﺮ ﺑﺮﻛﺖ ﺁﻥ ﺭﻭﺩ ﺧﺮﻭﺷﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ. ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺩﺷﺘﻬﺎﻱ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰ ﺳﻴﺮﺁﺏ ﺷﺪ ،ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺁﻥ ﺭﻭﺩ ﺧﺮﻭﺷﺎﻥ ،ﺩﺭ ﺭﻳﮕﺰﺍﺭﻫﺎ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﻭ ﺷﻮﺭ ﻭ ﺑﺪﺑﻮ ﻭ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻭ ﺗﻴﺮﻩ ﻭ ﺑﻲﺣﺮﻛﺖ ﺍﺳﺖ ،ﺟﺰﻳﺮﻩﻫﺎﻱ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺗﻪ ﻧﺸﺴﺖ ﺁﻥ ﺭﻭﺩ ﭘﺪﻳﺪ ﺗﺤﺮ ِ ﻙ ﺭﻭﺩ ﺭﺍ ﻣﻲﺑﻨﺪﻧﺪ ﻭ ﻧﻴﺰﺍﺭﻫﺎ ﻭ ﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ ﻛﻢﻛﻢ ﺭﺍﻩ ّ ُﻟﻮﺥﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ِﮔﺮﺩِ ﺁﻥ ﺟﺰﻳﺮﻩﻫﺎ ﻣﻴﺮﻭﻳَﺪ ﮔﻨﺪﺍﺑﻬﺎﻱ ﺗﺎﺯﻩ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲﺁﻭ َﺭﺩ .ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﺩﺷﺖ ﺁﻥ ﺳﺮﺍﺯﻳﺮﻱ ﻭ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰﻱ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺁﺏ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩ ،ﻭ ﻧﻪ ﺁﺏ ﺭﺍ ﺁﻥ ﺻﻔﺎ ﻭ ﭘﺎﻛﻲ ﻭ ﻧﻴﺮﻭ ﻭ ﺗﻮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺩﺷﺖ ﺳﻮﺍﺭ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺳﻴﺮﺁﺏ ﺳﺎﺯﺩ .ﺯﻣﻴﻦ ﺷﻮﺭﻩ ﻣﻲﺯﻧﺪ .ﺑﺎﺗﻼﻕ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲﺁﻳﺪ .ﺁﺏ ﺩﺭ ﮔﺎﻭﺧﻮﻧﻲ ﻭ ﺣﻮﺽ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻭ ﺯﺭﻩ ﻣﻮﺭﻳﺎﻥ ﻓﺮﻭ ﻣﻴﺮﻭﺩ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﻜﻪ ﺩﺍﻧﻪﺍﻱ ﮔﻴﺎﻩ ﺩﺭ ﺣﻮﻝ ﻭ ﺣﻮﺵ ﺁﻥ ﺳﺒﺰ ﺷﻮﺩ ﻳﺎ ﺭﻫﮕﺬﺍﺭﻱ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻟﺒﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﺮ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺁﺏ ﺑﺪﺑﻮ ﻭ ﺣﺪﻭﺩ ﺑﮕﺬﺭﺩ، ْ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﺎﺗﻼﻕ ﻭ ﺷﻮﺭﻩﺯﺍﺭ ،ﻭ ْ ﮔﻨﺪ ﻭ ﻛﺜﻴﻒ ...ﻫﻴﭻ ﺭﺍﻫﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻓﻊ ﺍﻳﻦ ﺗﺒﺎﻫﻲ ﻭ ﭘﻠﻴﺪﻱ ِ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺳ ّﻮﻡ ﻭ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩِ ﺳ ّﻮﻡﻫﺎ ﻭ ﻣﺤﻤ ِﺪ ﻧﻴﺴﺖ .ﺩﻭﺭﺍ ِﻥ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻩﻫﺎ ﻭ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﻴﻦﻫﺎ ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺍﻳﻦ ّ ﺗﻄﻮﺭ ﻭ ﺍﺳﺘﺤﺎﻟﺔ ﺁﻥ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫﺎﻱ ﺯﺍﻳﻨﺪﻩ ﻭ ﺁﻥ ﺭﻭﺩﻫﺎﻱ ﺧﺮﻭﺷﺎﻥ ِ ﺑﺎﺗﻼﻕ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﺑُﺨﻞ ﻭ ﺍﺳﺖ ،ﺩﻭﺭﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺩﺭ ﺗﻌﻴّﺶ ﻭ ﺩﺯﺩﻱ ﻭ ﺭﺷﻮﻩﺧﻮﺍﺭﻱ ﻭ ﺁﺳﺎﻳﺶﻃﻠﺒﻲ ﻭ ﺩﺭﻭﻍ ﻭ ﻧﺎﺑﻜﺎﺭﻱ ﻓﺮﻭ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ.
ﭼﻨﺎﺭ ﺁﺗﺶ ﮔﺮﻓﺖ
ﺩﺭ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﻣﺤ ّﻠﻲِ ﻣﺎ ،ﻣﺜﻠﻲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ »ﺩﺭﺧﺖ ﭼﻨﺎﺭ ﻛﻪ ﻋﻤﺮﺵ ﺑﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺭﺳﻴﺪ ،ﺧﻮﺩ ﺑﺨﻮﺩ ﺍﺯ ﺩﺍﺧﻞ ﺧﻮﺩﺵ ﺁﺗﺶ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ« .ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻫﻢ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻪ ﺭﺳﻴﺪ ﻋﻮﺍﺭﺽ ﻭ ﻋﻮﺍﻣﻞِ ﺳﻘﻮﻁ ﻭ ﺍﻧﺤﻄﺎﻃﺶ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ .ﺍﺯ ﺯﻣﺎ ِﻥ ﺷﺎﻩ ﺻﻔﻲ ﺑﺒﻌﺪ ﻭﻗﺖ ﺁﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻛﻢﻛﻢ ﭼﻨﺎﺭ ﻋﻈﻴﻢ ﻭ ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ ﺻﻔﻮﻱ ﺍﺯ ﺩﺍﺧﻞ ﺁﺗﺶ ﺑﮕﻴﺮﺩ .ﺍﻳﻦ ﺁﺗﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﺗﻔﺎﻗﻲ ﻧﻴﺴﺖ، ْ ﺩﺍﺧﻞ ﻣﺜﻞ »ﺗُﻮﺗُﻢ« ﻛﺮﺩ ِﻥ ﻗﻨﺎﺗﻬﺎﻱ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﺳﺖ :ﻗﻨﺎﺕ ﺍﺯ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻛﻢﻛﻢ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩ ﻭ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻴﻜﻨﺪ ،ﺍﻳﻦ ﺗَﺄ ﱡﻛﻞ ﻭ ﺧﺎﻟﻲ ﺷﺪﻥ ﺑﺠﺎﺋﻲ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﻛﻢﻛﻢ ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻲ ﺟﺎﻫﺎ ﻣﺤﻮﻃﻪﺍﻱ ﻭﺳﻴﻊ ﻭ ﻓﻀﺎﺋﻲ ﺑﺲ ﺑﺰﺭگ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺗﺎ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻛﺴﻲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻄﺮ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺍﻣﺎ ﻳﻚ ﻟﺮﺯﺵ ﻛﻮﭼﻚ، ﻳﻚ ﺯﻣﻴﻦ ﻟﺮﺯﺓ ﺧﻔﻴﻒ ،ﻳﻚ ﺿﺮﺑﻪ ﺍﺯ ﻓﺮﺍﺯ ﻗﻨﺎﺕ ﻛﺎﻓﻲ ْ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻘﻒ ﺍﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﺔ ﺗﻮﺧﺎﻟﻲ ﺭﺍ ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺁﺭﺩ ﻭ ﺩﺭﻳﺎﺋﻲ ﺧﺎﻙ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﺏ ﻗﻨﺎﺕ ﻓﺮﻭﺭﻳﺰﺩ ،ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻃﻮﻝ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻛﻬﺎ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﺷﻮﺩ ،ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺧﺮﺍﺑﻲ ﺍﺯ ﺑﺎﻻ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻃﻮﻟﻲ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﻛﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﻗﻨﺎﺕ ﺑﺎﺋﺮ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ِ ﺁﺏ ﺁﻥ ﺑﻴﻔﺘﺪ. ِ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺻﻔﻮﻱ ﻧﻴﺰ »ﺗُﻮﺗُﻢ« ﻛﺮﺩ. ﺳﺮﭼﺸﻤﺔ ﺟﻮﺷﺎ ِﻥ ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻌﺔ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻳﻚ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﻴﻢ» :ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﺍء ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺭﺍﻩ ﺳﺎﺯﺵ ﻭ ﭘﻴﻐﺎﻡ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﺪﻙ ﺯﺩ ﻭﺧﻮﺭﺩﻱ 1 ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﻴﻪ ﻣﻐﻠﻮﺏ ﮔﺸﺘﻨﺪ«. ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﺩﺍﺭﺩ .ﭼﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﻭ ﻛﻨﻴﺰﺍﻥ ﻭ ﻏﻼﻣﺎﻥ ﺯﻳﺒﺎﺭﻭﻱ َﭼ ْﺮﻛﺴﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﻴﺪﺭ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ )888ﻫـ= 1843ﻡ( ﻭ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻠﻴﺔ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﺁﻣﺪﻩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﺗﻬﻴﺔ ﺍﺳﻠﺤﻪ ﻭ ﺁﻻﺕ ﻭ ﺍﺩﻭﺍﺕ ﺟﻨﮕﻲ ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪ 2،ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﺍﻣﺮﺍﺋﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺳﺎﺯﺵ ﻭ ﭘﻴﻐﺎﻡ ﻭ ﭘﺴﻐﺎﻡ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ؟ ﻋﻠﺖ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺁﻥ ﭘﻴﺸﻮﺍﻳﺎﻥْ ﺩﻳﮕﺮ ﭘﻴﺸﻮﺍﻳﺎ ِﻥ ﺍﺳﻴﺮ ﺁﺯﺍﺩﻛﻨﻲ ﭼﻮﻥ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻋﻠﻲ ﺳﻴﺎﻩﭘﻮﺵ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺍﺳﻴﺮ ﺧَ ْﺮ ﻭ ﺍﺳﻴﺮ ﮔﻴﺮ ،ﺁﻧﻬﻢ ﺑﺮﺍﻱ ّ ﺗﻠﺬﺫ ﻭ ﺗﻨ ّﻌﻢ ،ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﻳﻚ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻜﻨﻴﺪ :ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ،ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺭﺷﻴﺪ ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﻭ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺍﺯ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﻭ ﺗﺮﺳﻮ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺳﻬﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲﺷﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻳﺨﺘﮕﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺟﻨﮕﻬﺎﻱ ﻭﺣﺸﺘﻨﺎﻙ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﻡ ﺍﺯ ﻓﺪﺍﻛﺎﺭﻳﻬﺎ ﻣﻲﺯﻧﻨﺪ ـ ﻓﺪﺍﻛﺎﺭﻳﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﻧﺠﺎﺕ ﻳﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ـ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻴﺰ ﺣ ّﻘﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ، ِ ﺑﺎﺭﻭﺕ ﺟﻨﮓ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺍ ﺯﻳﺮﺍ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺗﻦ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻮﻱ ﻣﻲﺩﻫﺪ!
ﭼﻬﺮﻩﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ
ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﮔﺬﺷﺖ ﻣﺪﺗﻲ ﺍﺯ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ »ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺳﻮﺧﺘﻪ« ﺳﻠﺴﻠﻪﺍﻱ ،ﻛﻢﻛﻢ ﭼﻬﺮﻩﻫﺎﻱ ﺧﺸﻦ ﻭ ْ ِ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺗﻬﺎﻱ ﺳﺮﺥ ﻭ ﺳﻔﻴ ِﺪ ﻧﺎﺯﻙ ﺯﻭﺩ ﺳﺮﻣﺎﺧﻮﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ! ﺳﺤﺮﺧﻴﺰﻱ ﻭ ﺷﺒﮕﻴﺮﻱ ﻭ ﺷﺒﻴﺨﻮﻥ ﺯﺩﻥ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ َﻏﺒﻮﻕ ﻭ َﺻﺒﻮﺡ ﻭ ﺯﻭﺩ ﺧﻔﺘﻦ ﻭ ﺩﻳﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ... ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﻢﻛﻢ ﺍﺯ ﺧﺸﻮﻧﺘﺸﺎﻥ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻭ ﺑﺮ ﺯﻳﺒﺎﺋﻴﺸﺎﻥ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ .ﻋﻠﺖ ﻫﻢ ﺩﺍﺭﺩ :ﺳﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﻧﺴﻞ ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺖ،
29 ● ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﻭﺍﻗﻌﺔ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻳﻚ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﻴﻢ» :ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﺍء ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺭﺍﻩ ﺳﺎﺯﺵ ﻭ ﭘﻴﻐﺎﻡ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ، ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﺪﻙ ﺯﺩ ﻭﺧﻮﺭﺩﻱ ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﻴﻪ ﻣﻐﻠﻮﺏ ﮔﺸﺘﻨﺪ«. ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻌﻨﺎ ﺩﺍﺭﺩ .ﭼﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﻭ ﻛﻨﻴﺰﺍﻥ ﻭ ﻏﻼﻣﺎﻥ ﺯﻳﺒﺎﺭﻭﻱ َﭼ ْﺮﻛﺴﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﻴﺪﺭ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ )888ﻫـ= 1843ﻡ( ﻭ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻠﻴﺔ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﺁﻣﺪﻩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﺗﻬﻴﺔ ﺍﺳﻠﺤﻪ ﻭ ﺁﻻﺕ ﻭ ﺍﺩﻭﺍﺕ ﺟﻨﮕﻲ ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﺍﻣﺮﺍﺋﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺳﺎﺯﺵ ﻭ ﭘﻴﻐﺎﻡ ﻭ ﭘﺴﻐﺎﻡ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ؟ ﺍﻣﺘﺰﺍﺝ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﺯﻳﺒﺎﺭﻭﻱ ﻭ ﻛﻨﻴﺰﻛﺎﻥ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﺍﺧﺘﻼﻁ ﻭ ِ ﻧﺎﺯﻙ ﺑَﺪَ ﻥ ،ﺍﻭﻻﺩِ ﺯﻳﺒﺎ ﻭ ﺧﻮﺵ ﭼﻬﺮﻩ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ،ﻭ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺧﺎﻧﻤﻬﺎﻱ ﺯﻳﺒﺎ ﺭﻭﻱ» ،ﻧﮋﺍﺩ ﺍَﻗْﻮﻱ« ﺭﺍ ﺑﻪ »ﻧﮋﺍﺩِ ﺍ َ ْﺟ َﻤﻞ« ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻛﻢﻛﻢ ﺧﻮﻱ ﺯﻥ ـ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻣﻮﻟﻮﻱ ـ ﺍﻧﺪﺭ ﻣﺮﺩ ﻣﻲﻧﻬﺪ ،3ﻭ ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺁﺭﺍﻳﺸﮕﺎﻩ ﻭ ﺍﻣﻴﺮ »ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﺮﺍﺏ ﻛﻦ« ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻋﺎﺭﻑ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ »ﺩﻝ ﺧﺮﺍﺏﻛﻦ« ﻣﻲﺷﻮﺩ.
ِ ﺣﻖ ﺧﻨﺪﻳﺪﻥ
ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺻﺪﺭِ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﻪ »ﺩﻳﺎﺍﻭﻛﻮ« ،ﺳﺮﺳﻠﺴﻠﺔ ﻣﺎﺩ، ﺍﻋﻼﻣﻴﺔ ﺧﺸﻮﻧﺖﺁﻣﻴﺰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺎﺩﺭ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ: »ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺷﺎﻩ ﺑﺎﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﻧﺸﻮﺩ ،ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﺔ ﻭﺳﻴﻠﻪﻫﺎ ﻭ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻧﻲ ،ﻣﺮﺩﻡ ،ﻣﻄﻠﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻌﺮﺽ ﺍﻭ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﺴﻲ ﺣﻖ ﺧﻨﺪﻳﺪﻥ ﻳﺎ ﺁﺏ ﺩﻫﺎﻥ ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻦ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑ ِﺮ ﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ 4«...ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ِ ﺟﺎﻱ ﺷﻮﺧﻲ ﻭ ﺳﺴﺘﻲ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻭ ﺟﺪّ ﻱ ﺑﻮﺩﻥ ﻫﻮﻭﺧْ َﺸﺘّﺮ ﻧﻮﺓ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺣﻴﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ َ ﺍﻭ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺩﻳﻮﺍﺭﻫﺎﻱ ﻫﻔﺖﮔﺎﻧﺔ ﻧﻴﻨﻮﺍ ﺭﺍ ﺑﺸﻜﺎﻓﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍ ّﺭﺍﺑﻪﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻭ ﺟﺎﻧﻮﺭﺍﻥ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﺧﻮﺩ ﺧُ ﺮﺩ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﻛﺎﺥ ﺗﺎﺯﻩ ﺳﺎﺯ ﺁﺷﻮﺭﺑﺎﻧﻲ ﭘﺎﻝ ﺭﺍ ﻭﻳﺮﺍﻥ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﺍﺷﻮﺭﺍَﺯﻳﺮﭘﺎﻝ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻴﻨﻮﺍ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ َ ﺁﺷﻮﺭ ـ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺧﺎﻧﺪﺍﻧﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﺻﺮﺓ ﻣﺎﺩﻳﻬﺎ ﺳﻮﺧﺖ ـ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺮﺩﻡِ ﻋﻬ ِﺪ ﺁﺷﻮﺭﺑﺎﻧﻲ ﭘﺎﻝ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ .ﺑﻠﻜﻪ »ﻟﺒﺎﺱ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺎ ﺳﺠﺎﻑ ﻭ ﻗ ّ ﻼﺑﺪﻭﺯﻳﻬﺎﻱ ُﻣﻤﺘﺎﺯ ُﻣﺰ ﱠﻳﻦ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻭ ﺍﻋﻴﺎ ِﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﮔﻮﺷﻮﺍﺭﻩﻫﺎ ﻭ ﺩﺳﺖﺑﻨﺪﻫﺎ ﻭ ِ ﻏﻼﻑ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻭ ﺧﻨﺠ ِﺮ ﻛﻤﺮﺑﻨﺪﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﺩﺍﺷﺘﻨﺪ،
30 ● ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ،ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺭﺷﻴﺪ ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ، ﺍﻣﺎ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﻭ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺍﺯ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﻭ ﺗﺮﺳﻮ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺳﻬﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲﺷﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻳﺨﺘﮕﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺟﻨﮕﻬﺎﻱ ﻭﺣﺸﺘﻨﺎﻙ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﻡ ﺍﺯ ﻓﺪﺍﻛﺎﺭﻳﻬﺎ ﻣﻲﺯﻧﻨﺪ ـ ﻓﺪﺍﻛﺎﺭﻳﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﻧﺠﺎﺕ ﻳﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ـ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻴﺰ ﺣ ّﻘﻲ ﺑﻪ ِ ﺑﺎﺭﻭﺕ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺗﻦ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻮﻱ ﺟﻨﮓ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺍ ﻣﻲﺩﻫﺪ!
ﺍﻳﺸﺎﻥ ُﻣﻨَﺒّﺖ ﺑﻮﺩ ...ﻛﺮﺳﻴﻬﺎﻱ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﭼﻮﺑﻲ ﻭ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻣﻌﺪﻧﻴّﺎﺕ )ﻃﻼ؟( ﺑﻮﺩ ﻭ ﻏﺎﻟﺒ ًﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻋﺎﺝُ ،ﻣ َﺮ ﱠﺻﻊ 5 ﻣﻲﻧﻤﻮﺩﻧﺪ«... ﺍﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻃﺮﺍﻓﻴﺎﻥ ﺩﻳﺎﺍﻭﻛﻮ ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻓﺘﻮﺣﺎﺕ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻭ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﻲﺷﻤﺎﺭ ،ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ » َﻣﺮﺩﺍﻧﺸﺎﻥ ﺷﻠﻮﺍﺭﻫﺎﻱ ﻗ ّ ﻼﺏﺩﻭﺯﻱ ﺷﺪﻩ ﻣﻲﭘﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺯﻧﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻏﺎﺯﻩ ﻭ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻣﻲﺁﺭﺍﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺯﻳﻦ ﻭ ﺑﺮگ ﺍﺳﺒﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻃﻼ ﺯﻳﻨﺖ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ ،ﻗﻮﻡ ﺳﺎﺩﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﭼﻮﭘﺎﻧﻲ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﺍﺭ ﺷﺪﻥ ﺑﺮ ﺍ ّﺭﺍﺑﻪﻫﺎﻱ ﺧﺸﻨﻲ ـ ﻛﻪ ﭼﺮﺧﻬﺎﻳﺸﺎﻥ ﺟﺰ ِﮔﺮﺩﻩﻫﺎﻱ ﻧﺎﻫﻤﻮﺍﺭِ ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﺗﻨﺔ ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩ ـ ّ ﻟﺬﺕ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ ،ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻛﺎﺭﺷﺎﻥ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺍ ّﺭﺍﺑﻪﻫﺎﻱ ﮔﺮﺍﻧﺒﻬﺎ ﺳﻮﺍﺭ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﻭ 6 ِ ِ ﻣﺠﻠﺲ ﺟﺸﻨﻲ ﺑﻪ ﺍﺯ ﻣﺠﻠﺲ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻣﻲﺭﻓﺘﻨﺪ«.
ﺷﻠﻮﺍﺭ ﮔﻠﺪﻭﺯﻱ
»ﺩﺭﺑﺎﺭِ ﺯﻣﺎﻥ ﺍژﻳﺪﻫﺎگ )ﺍﺳﺘﻴﺎﮔﺲ ،ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻫﻮ َﻭﺧْ َﺸﺘْﺮِ( ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻗﺼﻮﺭ ﻋﺎﻟﻴﻪ ،ﺑﺎﻏﻬﺎ 7ﻭ ﺷﻜﺎﺭﮔﺎﻫﻬﺎﻱ ﻋﺮﻳﺾ ﻭ ﻃﻮﻳﻞ ـ ﻛﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﻜﺎﺭ ﻣﻬﻴّﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭﻱ ﻭ ﭘﻴﺸﺨﺪﻣﺖ ﻭ ﺧﺎﺩﻡ ﺑﺎ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻱ ﻓﺎﺧﺮ ﺳﺮﺥ ﻭ ﺍﺭﻏﻮﺍﻧﻲَ ،ﻃﻮﻕﻫﺎ ﻭ ﻳﺎﺭﻩﻫﺎﻱ ﺯ ّﺭﻳﻦ ﻭ ﻧﻴﺰ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺑﺎﺯﻳﻬﺎ، ﺗﻔﺮﻳﺤﺎﺕ ،ﻫﻤﻪ ﻗﺴﻢ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﻋﻴﺶ ﻭ ﻋﺸﺮﺕ ﻭ ﻟﻬﻮ ﻭ 8 ﻟﻌﺐ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺑﻮﺩ«. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺍﻳﻦ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ »ﻭﺍﻛﺲ ﺯﺩﻩ« ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺑﻮﺩ، ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﻮﺍﻟﻲ 550ﻕ.ﻡ ) 2500ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ( ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻳﻚ ﻣﺮﺩ ﭘﺎﺭﺳﻲ ﺑﻨﺎﻡ ﻛﻮﺭﻭﺵ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ،ﻧﻬﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺷﻜﻢ ﺩﺧﺘﺮ ﺧﻮﺩ ﺁﺳﻴﺘﺎﮔﺲ ﺭﻭﺋﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،9ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭﻱ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻛِﺰِﻧ ْﻔﻮﻥ »ﺑﺮﺍﻱ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﻴﺮﺓ ﺳﺮﺑﺎﺯﻱ ،ﺩﺭ ﺻﻒ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﻣﻲﺍﻳﺴﺘﺎﺩ ﻭ ﻫﺮ ﺳﭙﺎﻫﻲ ﺩﺭﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺣﻖ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﻲ ﺑﻪ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻛﻮﺭﻭﺵ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ« 10ﻳﺎ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻧﻲ ِ ﺻﻔﺖ« ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻛِﺮِﺯﻭﺱ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ »ﻃﻼ ﺍﻧﺪﻭﺯ« ﻭ »ﻗﺎﺭﻭﻥ ﻟﻴﺪﻱ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖُ ،ﻣﺸﺎﻭﺭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻟﻴﺪﻱ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺎﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ» :ﺗﻮ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻱ ﺳﺘﻴﺰﻩ ﻣﻲﻛﻨﻲ ِ ﭘﻮﺳﺖ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﻭ ﻏﺬﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻟﺒﺎﺳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺯﻣﻴﻦﻫﺎﻱ ﻛﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲﺩﻫﺪ ،ﻭ ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﻱ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻧﺨﻮﺭﻧﺪ ،ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﻋﻤﺮﺷﺎﻥ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺸﺮﻭﺑﻲ ﺟﺰ ﺁﺏ ﻧﻴﺎﺷﺎﻣﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺍﻧﺠﻴﺮ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ 11 ِ ﻣﺄﻛﻮﻻﺕ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻧﺪﺍﻧﻨﺪ ﭼﻴﺴﺖ؟« ﺍﻣﺎ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻣﺎﺩﻱ ﻭ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻟﻴﺪﻱ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻛﻮﺭﻭﺵ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ،ﻏﻴﺮ ﺍﺯﻳﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺁﻥ ،ﺷﻠﻮﺍﺭﻫﺎﻱ ﮔﻠﺪﻭﺯﻱ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻣﺎﺩ ﺑﻮﺩ، ﻭ ﺑﺰﻭﺩﻱ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ ﻛﻪ »ﻗﻮﻣﻲ ﻛﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺁﻥ ﺷﻠﻮﺍﺭﻫﺎﻱ ﮔﻠﺪﻭﺯﻱ ﻇﺮﻳﻒ ﺩﺭ ﺑﺮﻛﻨﻨﺪ ،ﺩﺭ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺟﻨﮓ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺩﻓﺎﻉ 12 ﺍﺯ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ«. ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻟﻴﺪﻱ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺑﻮﺩ :ﺷﻬﺮ ﺳﺎﺭ ْﺩ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖِ ﻟﻴﺪﻱ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﻏﺮﻕ ﺗﺠﻤﻼﺕ ﻭ ﺗﻌﻴﺸﺎﺕ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ُﻣﺴﻜﺮﻱ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻭ ﻫﻴﭻ ُﻣﻨﻜﺮﻱ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ 13 ﻛﺮﺩﻩ ﻧﻤﻲﺷﺪ.... ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﻓﺘﻮﺣﺎﺕ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻭ ﻏﻨﺎﺋﻤﻲ ﺑﻴﺸﻤﺎﺭ ﻛﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪ ،ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ،ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ »ﺑﻪ ﺯﻳﺒﺎﺋﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﺧﻮﺩ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺟﻬﺖ ﺁﺭﺍﺳﺘﻦ ﺻﻮﺭﺕ ،ﻏﺎﺯﻩ ﻭ ﺭﻭﻏﻦ ﺑﻜﺎﺭ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﻜﻪ ﺩﺭﺷﺘﻲ ﭼﺸﻢ ﻭ ﺩﺭﺧﺸﻨﺪﮔﻲ ﺁﻧﺮﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﻨﺪ ﺳﺮﻣﻪﻫﺎﻱ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ،ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺩﺭ 14 ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻧﺎﻥ ﻃﺒﻘﺔ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻨﺎﻡ ﺁﺭﺍﻳﺸﮕﺮﺍﻥ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪ«.... ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻢﻛﻢ »ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ﺩﺭ ﺍﻧﺤﻄﺎﻁ ﻛﺎﻣﻞ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﻘﺮﺍﺽ ﻣﻲﺭﻓﺖ... ِ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺯﻧﻬﺎ ﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪﺳﺮﺍﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﺯ ﺧﺼﺎﺋﺺ ﺁﻥ ﻳﻜﻲ ﺍﻣﻮﺭ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺍﺳﺖ ...ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻋﺪﻡ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﻟﺸﻜﺮﻱ ﻭ ﺧﺮﺍﺏ ﺷﺪﻥ ﺳﭙﺎﻩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺩﺭﺑﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﺟﻪﺳﺮﺍﻳﺎﻥ ﻭ ﺯﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ...ﺩﺭﺧﺸﻨﺪﮔﻲ ﻭ ﺍﺳﺘﺤﻜﺎﻡ 15 ﻭ ﺍﺑ ّﻬﺖ ﺳﺎﺑﻖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ«. ﺗﺠﻤﻞ ﺳﭙﺎﻩ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ،ﺭﻭﺡ ﺳﻠﺤﺸﻮﺭﻱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺯﺩﻭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺍﺯﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻭﻗﺘﻲ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 333ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﻴﻼﺩ ﺳﭙﺎﻩ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻣﻘﺪﻭﻧﻲ ﻭ ﻓﺎﻻﻧ ْﮋﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺑﺎ ﻧﻴﺰﻩﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻠﻨﺪﻱ ﺁﻥ ﺑﻪ 16ﭘﺎ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺳﭙﺎﻩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺳﻴﺪ ،ﺑﺎ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻧﻲ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻃﻼﻛﻮﺏ ﻭ ُﻣﻜ ّﻠﻞ ﻭ ﱠ ﻣﺬﻫﺐ ْﺖ ﻛﻮ ْﺭ ْ ﺙ» :ﺍﺯ ﭘﺲ ﮔﺮﺩﻭﻧﺔ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪﻃﻮﺭﻳﻜﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ َﻛﻨ ْ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ )ﺳﻮﻡ( ﺳﭙﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻋﺪﺓ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻴﻜﺮﺩ ،ﻧﻴﺰﻩﻫﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﺮﻩ ﻣﺰﻳّﻦ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﻮﻛﻲ ﺍﺯ ﺯﺭ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﮔﺮﺩﻭﻧﺔ ﻣﺎﺩﺭ ﻭ ﻫﻤﺴﺮ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ15 ، ﮔﺮﺩﻭﻧﻪ ﺍﻃﻔﺎﻝ ﺷﺎﻩ ﻭ ﻣﺮﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪﺳﺮﺍﻳﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺣﻤﻞ ﻣﻴﻜﺮﺩ ،ﺑﻌﺪ 360ﺯﻥ ﺍﻭ ﻭ ﺳﭙﺲ ﮔﻨﺞ ﺷﺎﻩ ﻛﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﺷﺸﺼﺪ ﻗﺎﻃﺮ ﻭ ﺳﻴﺼﺪ ﺷﺘﺮ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ....16«.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﺍﺯ ﺩﻭﺭ ِ ﺑﺮﻕ ﻧﻴﺰﻩﻫﺎﻱ ﻧﻘﺮﻩﺍﻱ ﻭ ﺯﻳﻦﻫﺎﻱ ﻃﻼﻛﻮﺏ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻭ ﭼﺎﺩﺭِ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﺣﺮﻣﺴﺮﺍﻱ ﺩﺷﻤﻦ ﺭﺍ ﻣﻲﺩﻳﺪ ﺁﻳﺎ ﺣﻖ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﻭ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺑﮕﻮﻳﺪ :ﺍﻱ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺩﻟﻴﺮ ،ﺑﺮﻭﻳﺪ ﻭ ﻃﻼﻫﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﺯﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ 17 ﺩﺳﺖ ﺁﻧﺎﻥ ُﺑﺮﺑﺎﺋﻴﺪ.
ﺍﺯ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﻓﺪﺍﻛﺎﺭ ﺗﺎ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺧﻴﺎﻧﺘﻜﺎﺭ
ﻣﺴﻠﻢ ﺍﺳﺖ ،ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺰﺓ ﺯﺭﻛﻮﺏ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻥ ﺳﺮﺑﺎﺯﻱ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺟﻨﮓ ﻟﻴﺪﻱ ،ﺍﺳﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺮﺩﺍﺭِ ﺧﻮﺩ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻮﺭﻭﺵ ﻣﻲﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﻱ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻣﺼﺮﻱ ﻭ ﻟﻴﺪﻱ ﺟﺎﻥ ﺑﺪﺭ ﺑﺮﺩ ﻭﺧﻮﺩ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮﺩ....18 ﺁﻥ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍ ِﻥ ﺭﺯﻡ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺑﺰﻣﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﻗﺒﻴﻞ ﺑﺴﻮﺱ ﻭ ﻧﺒﺮﺯﻥ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺩﻝ ﺩﻭ ﺩﻟﺒﺮ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ، ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ﺭﺳ ِﻢ ﻳـﺎﺭﻱ ﻧـﻴﺴﺖ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺩﻝ ﺩﻭ ﺩﻟﺒﺮ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﻳـﺎ ﺯﺩﻟﺒـﺮ ﻳـﺎ ﺯﺩﻝ ﺑـﺎﻳـﺴـﺖ ﺩﻝ ﺑـﺮﺩﺍﺷـﺘـﻦ ﻧﺎﺟﻮﺍﻧﻤﺮﺩﻱ ﺍﺳـﺖ ﭼـﻮﻥ ﺟﺎﻧﻮﺳﻴﺎﺭ ﻭ ﻣﺎﻫﻴﺎﺭ ﻳـﺎﺭِ ﺩﺍﺭﺍ ﺑـﻮﺩﻥ ﻭ ﺩﻝ ﺑـﺎ ﺳـﻜـﻨـﺪﺭ ﺩﺍﺷـﺘــﻦ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻫﻢ ﻣﺨﺪﻭﻡ ﺧﻮﺩ ،ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺳﻮﻡ ﺭﺍ »ﺩﺭ ﺯﻧﺠﻴﺮﻫﺎﻱ ﻃﻼ ﻣﻘﻴﺪ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ« ...19ﻫﻢ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺯﺧﻢ ﺯﺩﻧﺪ ﻭ ﮔﺮﺩﻭﻧﻪﺍﺵ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺭﻫﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ.... ﻫﻤﻴﻦ ﻃﻼﻫﺎ ﻭ ﻧﻘﺮﻩﻫﺎ ﻛﻢﻛﻢ ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺳﺒُﻚ ﺍﺳﻠﺤﺔ ﻣﻘﺪﻭﻧﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺳﺮﻳﻦِ ﺗﻦﭘﺮﻭﺭ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺳﻠﻮﻛﻲ ،ﻋﻴﺶ ﻭ ﺗﺠ ّﻤﻞ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺁﻥﻗﺪﺭ ﺩﺭ ﻓﺴﺎﺩ ﺍﺧﻼﻕ ﻏﻮﻃﻪﻭﺭ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻓﺴﺎﺩِ ﺍﺧﻼﻕ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻛﺎﺭ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ »ﺍ َ ْﺷﻚ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪ ﺍﺯ ﻛﻮﻫﭙﺎﻳﻪ ،ﻭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲِ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﮕﺮﻓﺖ، ﻭ ﻗﻮﻡِ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﻧﺎﻡ ﻛﺮﺩﻧﺪ....20«.
ِ ﺧﻮﺍﺏ ﺯ ّﺭﻳﻦ ﺗﺨﺖ
ﺑﻨﺪﻩ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻭ ﺯﺭ ﺭﺍ ﺩﻗﻴﻘ ًﺎ ﺩﺭ ﺳﻘﻮﻁ ﺍﺷﻜﺎﻧﻴﺎﻥ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﻨﻢ ،ﭼﻪ ﻣﺪﺍﺭﻙ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻛﻢ ﺍﺳﺖ .ﺍﻣﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻡ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻬﺎ 200ﺍ ّﺭﺍﺑﻪ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﺭﺍﻣﺸﮕﺮﺍ ِﻥ ﺳﻮﺭﻧﺎ ﺭﺍ ﺣﻤﻞ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺔ ﻓﻼﻭﻳﻮﺱ ،ﻛﻢﻛﻢ ﻛﺎﺭ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﺠﺎﺋﻲ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺧﻮﺍﺏ ﺯﺭﻳﻦ ﻣﻲﺧﻮﺍﺑﻴﺪﻧﺪ 21ﻭ ﺷﻚ ﻧﻴﺴﺖ ﻭﻗﺘﻲ ِ ﺧﻮﺍﺏ ﺍﻳﻦ ﺗﺨﺘﺨﻮﺍﺏ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﺭﺩﻭﺍﻥ ﭘﻨﺠﻢ ﺍﺯ ﻛﻪ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺑﺎﺑﻜﺎﻥ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩﻫﺎﻱ ﻫﺮﻣﺰﺩﻗﺎﻥ )ﺍﺣﺘﻤﺎﻻ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﺍﻫﻮﺍﺯ ﻓﻌﻠﻲ ،ﻳﺎ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻥ( ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ِ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻧﺎﺻﺮﻱ ﺑﻪ ﻓﺴﺎﺩِ ﺩﺭﺑﺎﺭِ ﺍﺭﺩﻭﺍﻥ ﺍﺷﺎﺭﻩﺍﻱ ﺩﺭ ِ ﺷﺪﻩ ﻭ ﮔﻮﻳﺪ »ﺍﺭﺩﻭﺍﻥ ﺍﻻﺻﻐﺮ ﻣﺮﺩﻱ ﻓﻀﻮﻝ ﻭ ﻣﻜﺜﺎﺭ ﻭ ُﻣﻌﺎﺷﺮ ﺑﻮﺩ ،ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﺸﺮﺕ ﻭ ﻟﻬﻮ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻱ ﻭ
31 ﻧﺸﺎﻁ ﻛﺮﺩﻱ ،ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻡ ﺍﻭ ﻛﺎﺭﻱ ﻧﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺫﻛﺮ ﺁﻥ ﺗﻮﺍﻥ ﻛﺮﺩ، ﻣﺪﺕ ُﻣ ِ ِ ِ ﻠﻚ ﺍﻭ ﺳﻴﺰﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﻣﻠﻮﻙ ﻃﻮﺍﻳﻒ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﻭ ﺍﻭ ﺁﺧ ِﺮ ﺑﻮﺩ 22«.ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﻪ ﻋﺪﺩ 13 ﺻﺎﺣﺐ ﺁﻧﺮﺍ ﺯﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺷﺪﺕ ﺳﻴﻼﺏ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻛﻢﻛﻢ ﺑﻪ ﺑﺎﺗﻼﻕ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﺗﺒﺎﻫﻲ ﮔﺮﺍﺋﻴﺪ.... ﺗﻴ ِﻎ ﺁﻥ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺑﺎﺑﻜﺎﻥ ﺑﻪ َﻣ ْﺮ ْﻭ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻣﻌﺒﺪ ﺍﺻﻄﺨﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﮔﻨﺞ ﺑﺎﺩ ﺁﻭﺭﺩ ﺑﻪ ﺧﺰﺍﻧﺔ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺭﺍﻩ ﺁﻥﺭﻭﺯ ُﻛﻨﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ِ ﻳﺎﻓﺖ ،ﻭ ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﻳﺰ ،ﺁﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﭘﺮ ﺷﻜﻮﻩ ﺭﺍ ﺑﻪﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺯﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎﻱ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺍﺳﺐ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﻲ ﺳﺮ ﻃﻮﻳﻠﻪ ﺑﺴﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﺒﺪﻳﺰ ﺑﻮﺩ.... ﺗﻬﻴﻴﺞ ﺳﭙﺎﻩ ﻋﺮﺏ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻣﻞ ِ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻣﺪﺍﺋﻦ ،ﻫﻤﻴﻦ ﮔﻨﺠﻬﺎ ﻭ ﻃﻼﻫﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺳﭙﺎﻩ ﻋﺮﺏ ﺑﻪ ﻣﺪﺍﺋﻦ ﺭﺳﻴﺪَ ،ﺳ ْﻌ ِﺪ َﻭﻗّﺎﺹ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺩﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻋﺠﻴﺐ ،ﺍﺯ ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ: »ﺍﺳﺒﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﺧﺰﻳﻨﻪ ﺍﻧﺪﺭ ﺯ ّﺭﻳﻦ ،ﻭ ﺑَﺮﻭﻱ ﻟﮕﺎﻡ ﻭ ﭘﺎﺭ ُﺩﻡ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﺳﻴﻢ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺑﮕﻮﻫﺮﻫﺎﻱ ﺍﻟﻮﺍﻥ ﻭ ﻳﺎﻗﻮﺕ ﻭ ﻣﺮﻭﺍﺭﻳﺪ، ﻭ ﺳﻮﺍﺭﻱ ﺑﺮﻭﻱ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺗﻦ ﺁﻥ ﺳﻮﺍﺭ ﺍﺯ ﺳﻴﻢ ﺍﺯ ﺳﺮ ﺗﺎ ﭘﺎﻱ ﺑﮕﻮﻫﺮﻫﺎ ﺍﻧﺪﺭ ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ ،ﻭ ﻳﻚ ﺍﺷﺘُﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺍﺯ ﺳﻴﻢ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻳﻚ ﺑﭽﻪ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺍﺯ ﺯﺭ ،ﮔﻮﻫﺮﻫﺎ ﺍﻧﺪﺭﻭ ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ ﺍﺯ ﻳﺎﻗﻮﺕ ﻭ ﻣﺮﻭﺍﺭﻳﺪ ﻭ ﺯﺑ َ ْﺮ َﺟﺪ .ﺩﻳﮕﺮ ﻋﻄﺮﻫﺎ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺍﻧﺪﺭ ﺧﺰﻳﻨﻪ ﺍﺯ ﻣﺸﻚ ﻭ ﻛﺎﻓﻮﺭ ﻭ ﻋﻨﺒﺮ ﻭ َﻋﺒْﻬﺮ .ﻛﺎﻓﻮﺭ ﺭﺍ ﭘﻨﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻲ )ﻛﻪ( ﻧﻤﻚ ﺍﺳﺖ ،ﺗﺎ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ ﻛﻲ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﻓﻮﺭ ﺍﺳﺖ. ﺑﺎﻗﻲ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﻗﺴﻤﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ...ﺷﺼﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺮﺩ ﺑﻮﺩ ،ﻫﺮ ﻣﺮﺩﻱ ﺭﺍ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺭﺳﻴﺪ 23«.ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﻧﺼﻴﺐ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻧﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺳﺘ ِﻢ ﻓﺮﺧﺰﺍﺩ:
● ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﮔﺬﺷﺖ ﻣﺪﺗﻲ ﺍﺯ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺳﻠﺴﻠﻪﺍﻱ، »ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺳﻮﺧﺘﻪ« ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻢﻛﻢ ﭼﻬﺮﻩﻫﺎﻱ ﺧﺸﻦ ﻭ ْ ِ ِ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺗﻬﺎﻱ ﺳﺮﺥ ﻭ ﺳﻔﻴﺪ ﻧﺎﺯﻙ ﺯﻭﺩ ﺳﺮﻣﺎﺧﻮﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ! ﺳﺤﺮﺧﻴﺰﻱ ﻭ ﺷﺒﮕﻴﺮﻱ ﻭ ﺷﺒﻴﺨﻮﻥ ﺯﺩﻥ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ َﻏﺒﻮﻕ ﻭ َﺻﺒﻮﺡ ﻭ ﺯﻭﺩ ﺧﻔﺘﻦ ﻭ ﺩﻳﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ ...ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﻢﻛﻢ ﺍﺯ ﺧﺸﻮﻧﺘﺸﺎﻥ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﻭ ﺑﺮ ﺯﻳﺒﺎﺋﻴﺸﺎﻥ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ.... ﻭ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻛﻢﻛﻢ ﺧﻮﻱ ﺯﻥ ـ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻣﻮﻟﻮﻱ ـ ﺍﻧﺪﺭ ﻣﺮﺩ ﻣﻲﻧﻬﺪ ،ﻭ ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺁﺭﺍﻳﺸﮕﺎﻩ ﻭ ﺍﻣﻴﺮ »ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﺮﺍﺏ ﻛﻦ« ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻋﺎﺭﻑ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ »ﺩﻝ ﺧﺮﺍﺏﻛﻦ« ﻣﻲﺷﻮﺩ.
32 ﺯﺑـﻴــﺸﻲ ﻭ ﭘـﻴـﺸﻲ ﻧـﺪﺍﺭﻧـﺪ ﻫـﻮﺵ ﺧﻮﺭﺵ ﻧﺎ ِﻥ ﻛﺸﻜﻴﻦ ﻭ ﭘﺸﻤﻴﻨﻪ ﭘﻮﺵ.... ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺗُﺮﻛﺎﻥ ﻣﺎﻭﺭﺍءﺍﻟﻨﻬﺮ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺗﺠﻤﻞ ﺧﻮﺩ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩﻧﺪ ،ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ »ﻭﻗﺘﻲ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﻋﺮﺏ ﺑﻬﻤﺮﺍﻩ ُﻋﺒَﻴﺪﺍﷲﺑﻦ ﺯﻳﺎﺩ )54ﻫـ=673ﻡ( ﺑﻪ ﻣﺎﻭﺭﺍءﺍﻟﻨﻬﺮ ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ ،ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺗﺮﻛﺎ ِﻥ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮﺵ ﻗﺒﺞ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﻓﺮﺍﺭ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ﺟﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﺯﻥ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﺑﺪﺳﺖ ﻋﺮﺏ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ 24 ﺩﺭﻫﻢ ﻗﻴﻤﺖ ﺯﺩﻧﺪ!«
ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮِ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ
ِ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﺑﺮ ﺭﺗﺒﻴﻞ ـ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺗﺨﺘﻲ ﺁﻧﺮﻭﺯ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻃﻼ ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺩﻭﺵ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ ـ ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ﻳﺎﻓﺖ، ﺍﻃﺮﺍﻓﺶ ُﻣﺸﺘﻲ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍ ِﻥ ﭘﺮ ﺷﻮﺭ ﻭ ﭘﺎﺑﺮﻫﻨﻪ ﻭ ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮﺍﻥ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺩﺭ ﺩﺷﻤﻦ ﻧﻬﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﺷﺶ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺮﺩ ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﺍﺳﻴﺮ ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ »ﺳﺮﻫﺎﻱ ﻛﺸﺘﻪﺷﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺸﺘﻲ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﻫﻴﺮﻣﻨﺪ ﺑﻪ َﺯ َﺭﻧ ْﺞ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻭ ﭼﻨﺪ ﻛﺸﺘﻲ ﺑﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ ﺑﺎﺭِ ِ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﺁﻥ ﺳ ِﺮ ُﻛﺸﺘﮕﺎ ِﻥ ﺩﺷﻤﻦ ﺑﻮﺩ« 25ﻭ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻛﻪ ﻛﺎﺥ ﺷﺎﺩﻳﺎﺥ ،ﻣﺤﻤﺪ ﺍﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺍﻓﻜﻨﺪ ،ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ِ ِ ﺍﺧﻼﻑ ﺁﻥ ﻃﺎﻫ ِﺮ ﺫﻭﺍﻟﻴَﻤﻴﻨَﻴﻦـ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺩﻭ ﺩﺳﺖ ﻃﺎﻫﺮﻳﺎﻥ، ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﻲﺯﺩ ـ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﻋﺸﺮﺕ ﺩﻭﺳﺖ ﻭ ِ ﺗﻤﺎﻳﻼﺕ ﺗﺠﻤﻞﻃﻠﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺗﻤﻨﻴّﺎﺕ ﻭ ﺧﻮﺩ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ.... ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻫﻢ ،ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﻓﺘﻮﺣﺎﺕ ﺑﻴﺸﻤﺎﺭ ﻭﺍﺭﺙ ﺧﺰﺍﻧﻪﻫﺎﻱ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭِ ﻃﺎﻫﺮﻱ ﻭ ﻛﺎﺑﻞِ َﺭﺗْﺒﻴﻞ ﻭ ﺑﺘﺨﺎﻧﺔ ﺑﻠﺦ ﻭ ﻗﻠﻌﺔ ﺧﺮﻣﺔ ﻓﺎﺭﺱ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﻠﻌﻪ ﺧﺮﻣﻪ» ...ﺳﻲ ﺭﻭﺯ،ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺍﺳﺘﺮ ﻭ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺍﺷﺘﺮ ﺍﺯ ﺑﺎﻣﺪﺍﺩ ﺗﺎ ﺷﺎﻣﮕﺎﻩ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﻫﻤﻲ ﺩﺭﻫﻢ ﻭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﻭ ﻓﺮﺵ ﻭ ﺩﻳﺒﺎ ﻭ ﺳﻼﺡ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﻭ ﺍﻭﺍﻧﻲ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻭ ﺯ ّﺭﻳﻦ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻨﺪ«....26. َﻋ ْﻤﺮﻭﻟَﻴْﺚ ﺍﻳﻦ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﭘﻮﻝ ﭼﺸﻴﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ
● ﺗﻴ ِﻎ ﺁﻥ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺑﺎﺑﻜﺎﻥ ﺑﻪ َﻣ ْﺮ ْﻭ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻣﻌﺒﺪ ﺍﺻﻄﺨﺮ ﮔﻨﺞ ﺑﺎﺩ ﺁﻭﺭﺩ ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﺁﻥﺭﻭﺯ ُﻛﻨﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ِ ﺧﺰﺍﻧﺔ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺭﺍﻩ ﻳﺎﻓﺖ ،ﻭ ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﻳﺰ ،ﺁﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﭘﺮ ﺷﻜﻮﻩ ﺭﺍ ﺑﻪﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺯﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎﻱ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺍﺳﺐ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﻲ ﺳﺮ ﻃﻮﻳﻠﻪ ﺑﺴﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﺒﺪﻳﺰ ﺑﻮﺩ....
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﻣﻴﺮﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺳﺎﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮﺩ» .ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻮﺍﺭ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮﺩ، ﻫﻤﻪ ﺑ َ ْﺮ ُﮔﺴﺘﻮﺍﻥ ﺩﺍﺭ ﺑﺎﺳﻼﺡ ﻭ ُﻋﺪّ ﺗﻲ ﺗﻤﺎﻡ ....ﻭ ﻣﻄﺒﺦ ﺍﻭ ﺭﺍ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺍﺷﺘﺮ ﻫﻤﻲ ﻛﺸﻴﺪ ....27«.ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺩﺷﻤﻦ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻣﻴﺮ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ،ﻛﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ :ﺍﻣﻴﺮ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ »ﺑﻪ ﺳﺮ ﺗﺎﺯﻳﺎﻧﻪ ﺑﺸﻤﺮﺩ ،ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻮﺍﺭ ﺑﺮﺁﻣﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﻟﺸﻜ ِﺮ ﺍﻭ ﺭﻛﺎﺑﻬﺎﻱ ﭼﻮﺑﻴﻦ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ، ﻭ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺩﻩ ﺗﻦ ﻳﻜﻲ ﺳﭙﺮ ﺩﺍﺷﺖ! ﻭ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺑﻴﺴﺖ ﻣﺮﺩ ﻳﻜﻲ ﺟﻮﺷﻦ ﺩﺍﺷﺖ! ﻭ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻣﺮﺩ ﻳﻜﻲ ﻧﻴﺰﻩ ﺩﺍﺷﺖ! ﻭ 28 ﻣﺮﺩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﻲﺳﺘﻮﺭﻱ ،ﺟﻮﺷﻦ ﺑﺮﻓﺘﺮﺍﻙ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ« ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺁﻥ ﺳﭙﺎﻩ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮﻱ ﻭ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻋﻤﺮﻭﻟﻴﺚ ﻭ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻳﻢ ﻭ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﻢ. ﺗﻌﺠﺐ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ 2ﻫﺰﺍﺭ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﺮ 70 ﻫﺰﺍﺭ ﭘﻴﺮﻭﺯ ﺷﺪ ،ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺠﺐ ﻭﻗﺘﻲ ﻭﺍﺭﺩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺍﺯ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻋﺪﻝ ﻭ ﻣﻌﺠﺰﺓ ﺭﻓ ِﻊ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻭ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﻏﺎﻓﻞ ﺑﺎﺷﻴﻢ.... ﻋﻤﺮﻭﻟﻴﺚ ﻭ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ،ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑ ِﺮ ﺍﻣﻴﺮﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺳﺎﻣﺎﻧﻲ ِ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﻤﻠﻚ، ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ :ﺳﺮﺩﺍﺭﻱ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻘﻮﻝ ﺩﺭﺑ ُ َﺤﻴﺮﻩ» ،ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﻛﻮﭼﻪ ﺑﺎ ِﻍ ﺑُﺨﺎﺭﺍ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ ﺷﺎﺥ ﻣﻴﻮﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩ ...،ﺩﺭ ﺩ ِﻝ ﺍﻣﻴﺮ ﻧﻈﺮﺵ ﺍﺯ ﺩﻳﻮﺍﺭِ ﺑﺎﻍ ﺑﺮ ِ ِ ﮔﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺳﭙﺎﻩ ،ﻋﺪﺍﻟﺖ ﻣﺮﺍ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺎﺥ ﺭﺍ ﻧﺸﻜﻨﻨﺪ ـ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻤﺮﻭﺑﻦ ﻟﻴﺚ ﻇﻔﺮ ﻣﻲﻳﺎﺑﻢ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺷﻜﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮﻣﻴﮕﺮﺩﻡ ﻭ ﻧﻤﻴﺮﻭﻡ .ﭘﺲ ﺷﺨﺼﻲ ﺍﺯ ﻣﻌﺘﻤﺪﺍ ِﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ُﻣﻮ ّﻛﻞ ﻛﺮﺩ .ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻛﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻮﺿﻊ ِ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺍﻣﻴﺮ ،ﻧﮕﺎﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺷﺎﺥ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﻫﻴﭽﻴﻚ،ﺍﺯ ﺑﻴ ِﻢ ﻧﻜﺮﺩﻧﺪ .ﺁﻥ ﺷﺨﺺ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻪ ﻋﺮﺽ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪ ﻗﺼﻪ ﺭﺍ ،ﺳﺮ ﺑﺮﺯﻣﻴﻦ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺳﺠﺪﺓ ﺷﻜﺮ ﻛﺮﺩ ،ﭘﺲ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺍﻳﻦ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯِ ﺟﻨﮓ ﻛﻪ ﻋﻤﺮﻭ ﺑﺎ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﻛﺲ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻭ ﺁﻣﺪِ ، ﺍﺳﺐ ﻋﻤﺮﻭ ﺗﻨﺪﻱ ﻛﺮﺩﻩ ﻋﻤﺮﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﺑﻮﺩﻩ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ 29 ﺍﻣﻴﺮ ﺁﻭﺭﺩ«! ﺍﺯ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻣﻴﺮﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﻪ ﺯﻧﺠﺎﻥ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﮔﺬﺷﺖ »ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﻭﺍﻥ ﺑﺎﻏﺎﺕ ﭘﺮ ﺍﺯ ﻓﻮﺍﻛﻪ ﻭ ﺍﻧﮕﻮﺭ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻣﻴﺮ ُﺣﻜﻢ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮ ِﻥ ﺑﺎﻏﻬﺎ ﻧﮕﺮﺩﺩ ﻭ ﻳﻚ ﻣﻦ ﺟﻮ ﻭ ﻳﻚ ﺗﻮﺑﺮﻩ ﻛﺎﻩ ﻫﻴﭻ ﺍﺣﺪﻱ ﺑﻲﺑﻬﺎ ﻭ ﺭﺿﺎﻱ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ 30 ﻧﺴﺘﺎﻧ َﺪ«. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻛﺎﺭ ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﻧ ََﺴﻖ ﻭ ﻧﻈﻢ ﻧﻤﺎﻧﺪ. ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻣﻴﺎﻥ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﻭ ﺍﻣﺮﺍء ﻛﻢ ﻭ ﺑﻴﺶ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ، ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺷﻴﺮﺩﻝ ﺍﻣﻴﺮ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻛﻢﻛﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭﺍ ِﻥ ﻋﺸﺮﺕ ﺩﻭﺳﺖ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻧﻲ ﭼﻮﻥ ﺍﺣﻤﺪﺑﻦ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺠﺎﻱ ﺁﻥ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺷﻴﺮﺩﻝ ،ﺑﺮﺍﻱ ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﻲ ،ﺍﺯ ﺷﻴ ِﺮ ﺑﻴﺸﻪ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﻨﻨﺪ »ﻭ ﺷﻴﺮﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺷﺐ ﺑﺮﺩﺭِ ﺍﺣﻤﺪﺑﻦ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﻮﺩﻱ ،ﺗﺎ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﮔﺮﺩ ﺍﻭ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻧﻴﺎﺭﺳﺘﻲ ﮔﺸﺘﻦ ،ﺷﺒﻲ ﺁﻥ ﺷﻴﺮ ﺭﺍ ﻧﻴﺎﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﺴﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺑﺮ ﺩﺭ ﻧﻴﺰ ﻧﺨﻔﺘﻨﺪ ،ﭘﺲ ﺍﻧﺪﺭ ﺷﺐ ،ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺍﺯ 31 ﻏﻼﻣﺎﻥ ﺍﻭ ﺍﻧﺪﺭ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﮔﻠﻮﻱ ﺍﻭ ﺑﺒﺮﻳﺪﻧﺪ«. ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﻣﺎﻧﻲ ﻋﺸﺮﺕﻃﻠﺐ ﻭ ﺷﺎﺩﻱ ﺩﻭﺳﺖ ﺷﺪﻧﺪ.... ﻫﻤﻴﻦﮔﻮﻧﻪ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺳﺎﻣﺎﻧﻲ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻮﺍﺭﺱ ﻋﺒﺪﺍﻟﻤﻠﻚ ﺑﻦ ﻧﻮﺡ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪ ﺑﺎ ﭼﺎﺩﺭِ ﺯﻧﺎﻧﻪ ﻓﺮﺍﺭ ﻛﻨﺪ ،ﻭ 32 ﺍﻳﻠﻚ ﺧﺎﻥ ﺑﺮ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﭘﻴﺮﻭﺯ ﺷﻮﺩ....
ﺑﻨ ِﺪ ﺷﻠﻮﺍﺭ
ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ َﻣﺮﺩﺍﻭﻳﺞ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﺍﻫﻮﺍﺯ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ »ﺍﻳﻮﺍﻥ ﻣﺪﺍﺋﻦ ﻭ ﻃﺎﻕ ﺯﻱ ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮﻱ ﻛﺴﺮﻱ ﺭﺍ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻛﻨﺪ« 33ﻫﻨﻮﺯ ﺩﻳﻠﻤﻴﺎﻥ ﺍﺯ ّ ﺧﺎﺭﺝ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺳ ّ ِﺮ ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺗﺠﻤﻞ ﺑﻲﺣ ّ ِﺪ ﻣﺮﺩﻡِ ﺁﻥ ﺩﻳﺎﺭ ،ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻓﺎﻉ ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ .ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺩﺭ ﻗﺘﻞ ﻋﺎﻡِ ﻫﻤﺪﺍﻥ، ﻣﺮﺩﺍﻭﻳﺞ »ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪﺍﻱ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻛﻪ ...ﻗﺎﺗﻼﻥ ،ﺩﻭ ﺧﺮﻭﺍﺭ ِ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺑﻨ ِﺪ ﺍﺑﺮﻳﺸﻤﻴﻦ ﺍﺯ ﻣﻘﺘﻮﻻﻥ ﺟﺪﺍ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ« 34ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﻼﻳﻢﺗﺮ ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ »ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺑﻨ ِﺪ ﺍﺑﺮﻳﺸﻤﻴﻦ ﺍﺯ ﺷﻠﻮﺍﺭ ﻣﻘﺘﻮﻻﻥ ﺟﺪﺍ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ 35«.ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﺳﺮﺑﺎﺯﻱ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻨﺪ ﺷﻠﻮﺍﺭ ﺍﺑﺮﻳﺸﻤﻲ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺮﻭﺩ ،ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷﻠﻮﺍﺭ ﺍﺯ ﭘﺎﻳﺶ ﺧﺎﺭﺝ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ.... ﺍﻳﻦ َﻣﺮﺩﺍﻭﻳﺞ ﺣﺘﻲ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻡ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﻭ ﻟﺨﺖ ﺑﻮﺩ، ﺑﺎﺯ ﺷﻤﺸﻴﺮﻱ ﺍﺣﺘﻴﺎﻃ ًﺎ ﺑﻪ ﻛﻤﺮ ﻣﻲﺑﺴﺖ ،ﺍﻣﺎ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎ ِﻥ ﺁﻝ ﺯﻳﺎﺭ ﻭ ﺁﻝﺑﻮﻳﻪ ﻛﻢﻛﻢ ﻋﺸﺮﺕﻃﻠﺐ ﺷﺪﻧﺪ....
ﺑﺮﺯﮔﺮﻱ ﻳﺎ ﺟﻨﮓ
ﺍﮔﺮ ﺳﺒُﻜﺘﻜﻴﻦ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺍَﻟْﺒﺘﻜﻴﻦ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪ )ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ـ ﻧﻪ ﻣﻮﺭﻭﺛﻲ ـ ﺑﻌﺪ ﺭﻓﺮﻡِ ﺑﺰﺭگ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻴﺰﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ( ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ُ ﻣﻬﺎﺭ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﻤﻲﻛﺸﻴﺪ ،ﺩﻭﻟﺖ ﻏﺰﻧﻮﻱ ﺩﺭ ﻧﻄﻔﻪ ﺧﻔﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﺍﻣﺎ ﺳﺒﻜﺘﻜﻴﻦ ـ ﭘﺪﺭ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻛﻪ ُﻣﻠﻚ ﻏﺰﻧﻮﻱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺍﺭﺙ ﺳﭙﺮﺩـ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻛﺎﺭ ،ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻠﻜﺪﺍﺭﻱ ﻭ ﺣﺸﻢﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﺛﺮﻭﺕﺍﻧﺪﻭﺯﻱ ﺑﺮﻛﻨﺎﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣ ّﻠﻲ ﻛﺮﺩ.... ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺑﺎ ﻫﻨﺪﻳﺎﻥ ) 8ﻣﺤﺮﻡ 393ﻫـ= ﻧﻮﺍﻣﺒﺮ 1007ﻡ( ﻫﻤﻪ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺑﺎ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺮﺩِ ﻏﺎﺯﻱ ،ﺑﺎﺟﻴﭙﺎﻝ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﻛﻪ 12 ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻮﺍﺭ ﻭ 30ﻫﺰﺍﺭ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻭ 300ﻓﻴﻞ ﺟﻨﮕﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﭘﻴﺮﻭﺯ ﺷﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﮔﺮﺩﻳﺰﻱ ،ﻋﻠﺖ ﺭﻭﺷﻦ ﻣﻴﺸﻮﺩ» :ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺍﻧﺪﺭﺍﻥ ﻣﻌﺮﻛﻪ 5ﻫﺰﺍﺭ ﻛﺎﻓﺮ ﺭﺍ ﻛﺸﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭﺟﻴﭙﺎﻝ ﺭﺍ ﺍﺳﻴﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ 15ﺗﻦ ﺍﺯ ﭘﺴﺮ ﻭ
33 ِ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﺑﺮ ﺭﺗﺒﻴﻞ ـ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺮ ● ﺁﻧﺮﻭﺯ ﻛﻪ ﺗﺨﺘﻲ ﺍﺯ ﻃﻼ ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺩﻭﺵ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ ـ ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ﻳﺎﻓﺖ ،ﺍﻃﺮﺍﻓﺶ ُﻣﺸﺘﻲ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍ ِﻥ ﭘﺮ ﺷﻮﺭ ﻭ ﭘﺎﺑﺮﻫﻨﻪ ﻭ ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮﺍﻥ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺩﺭ ﺩﺷﻤﻦ ﻧﻬﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﺷﺶ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺮﺩ ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﺍﺳﻴﺮ ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﺮﻫﺎﻱ ﻛﺸﺘﻪﺷﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺸﺘﻲ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﻫﻴﺮﻣﻨﺪ ﺑﻪ َﺯ َﺭﻧ ْﺞ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﺎﻋﺘﻲ ِ ﻛﺎﺥ ﺷﺎﺩﻳﺎﺥ ،ﻣﺤﻤﺪ ﺍﺑﻦ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﺩﺭ ﻛﻪ ِ ِ ﻃﺎﻫﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺍﻓﻜﻨﺪ ،ﺩﻳﮕﺮ ﻃﺎﻫﺮﻳﺎﻥ ،ﺍﺧﻼﻑ ﺁﻥ ﻃﺎﻫﺮِ ﺫﻭﺍﻟﻴَﻤﻴﻨَﻴﻦـ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺩﻭ ﺩﺳﺖ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﻲﺯﺩ ـ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﻋﺸﺮﺕ ﺩﻭﺳﺖ ﻭ ﺗﺠﻤﻞﻃﻠﺐ ِ ﺗﻤﺎﻳﻼﺕ ﺧﻮﺩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺗﻤﻨﻴّﺎﺕ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ. ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺍﻭ .ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻏﻨﺎﻳﻢ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺍﺯ ﻣﺎﻝ ﻭ ﺑ َ ْﺮﺩﻩ ﻭ ﺳﺘﻮﺭ ،ﻭ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻧﺪﺭ ﮔﺮﺩ ِﻥ ﺟﻴﭙﺎﻝ ﻗ ّ ﺮﺻﻊ ﻼﺩﻩﺍﻱ ﺑﻮﺩ ُﻣ ﱠ ﺑﻪ ﺟﻮﺍﻫﺮ ،ﺍﻫﻞ ﺑ َ َﺼﺮ ﺁﻧﺮﺍ 180ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﻗﻴﻤﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ، ﻭﺍﻧﺪﺭ ﮔﺮﺩﻧﻬﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﺮﻫﻨﮕﺎﻥ ﻫﻨﺪ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﻠﻴﺪﻫﺎ 36 ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻗﻴﻤﺘﻲ. ِ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﺳﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﺮﺩﻥ ﺑﻨﺪ ﻃﻼﺋﻲ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺮﻭﺩ ،ﻫﻤﺎﻥ ﮔﺮﺩﻥﺑﻨﺪ ﻗﻼﺩﺓ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺍﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ.
ِ ﺗﺨﺖ ﺯﺭﻳﻦ
ﻃﻐﻴﺎﻥ ﺗﺮﻛﻤﺎﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 428ﻫـ )=1036ﻡ( ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪ ﻭ ُﻃﻐ ْ ّﺮﻝ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺩﺭ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﻧﺪ، ﻭﻟﻲ ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻌﺠﺐ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﺴﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺁﻥ ،ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﭼﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺑﻮﺩ ،ﮔﺮﺩﻳﺰﻱ ﮔﻮﻳﺪ» :ﻫﻢ ِ ﻛﻮﺷﻚ ﻧﻮ ﺍﻧﺪﺭﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺒﻊ ﻭ ﻋﺸﺮﻳﻦ ﻭﺍﺭ ﺑﻌﻤﺎﺋﻪ ِ ﺗﺨﺖ ﺯﺭﻳﻦ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﻬﺮ ﺍﻳﻦ ﻛﻮﺷﻚ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻏﺰﻧﻴﻦ ،ﺑﺎ ﻣﺮﺻﻊ ﺑﻪ ﺟﻮﺍﻫﺮ ،ﭘﺲ ﺍﻣﻴﺮ ...ﺑﻔﺮﻣﻮﺩ ﺗﺎ ﺁﻥ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ّ ﺗﺨﺖ ﺯﺭﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﻨﻬﺎﺩﻧﺪ ﺍﻧﺪﺭ ﻛﻮﺷﻚ ،ﻭ ﺗﺎﺝ ﺯﺭﻳﻦ ﺑﻪ ﻭﺯﻥ 70ﻣﻦ ﺍﺯ ﺯﺭ ﻭ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺍﺯ ﺑﺎﻻﻱ ﺗﺨﺖ ﺑﻴﺎﻭﻳﺨﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺯﻧﺠﻴﺮﻫﺎﻱ ﺯ ّﺭﻳﻦ .ﻭ ﺍﻣﻴﺮﻣﺴﻌﻮﺩ ...ﺑﺮ ﺁﻥ ﺗﺨﺖ ﺑﻨﺸﺴﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺗﺎﺝ ﺁﻭﻳﺨﺘﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻬﺎﺩ ،ﻭ ﺣﺸﻢ ﻭ 37 ﺭﻋﻴﺖ ﺭﺍ ﺑﺎﺭ ﺩﺍﺩ«. ﺍﻣﺎ ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ،ﺩﺭ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ،ﺗﺨﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ﭘﺎﻳﺶ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ،ﺁﻧﻬﻢ ﭼﻨﺪ ﺳﻮﺍﺭ ﺗﺮﻛﻤﺎﻥ.... ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺳﭙﺎﻫﻲ ﺑﺎ ﺁﻣﺎﺩﮔﻲ ﻭ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﺮﻛﻤﺎﻧﺎﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ .ﻫﻴﭽﻜﺲ ﮔﻤﺎﻥ ﻧﻤﻴﻜﺮﺩ ﻛﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﻋﻈﻴﻢ ﻏﺰﻧﻮﻱ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﺗﺎ ﻣﺎﻭﺭﺍء ﺳﻮﻣﻨﺎﺕ ﺗﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ، ﻛﺎﺭﺵ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ُﻣﺸﺘﻲ ﺗﺮﻛﻤﺎ ِﻥ ﭼﺎﺩﺭﻧﺸﻴﻦ
34 ● ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ َﻣﺮﺩﺍﻭﻳﺞ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﺍﻫﻮﺍﺯ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ »ﺍﻳﻮﺍﻥ ﻣﺪﺍﺋﻦ ﻭ ﻃﺎﻕ ﻛﺴﺮﻱ ﺭﺍ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻛﻨﺪ« ﻫﻨﻮﺯ ﺩﻳﻠﻤﻴﺎﻥ ﺯﻱ ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮﻱ ﺧﺎﺭﺝ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺳ ّﺮِ ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ﺍﺯ ّ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺗﺠﻤﻞ ﺑﻲﺣ ّ ِﺪ ﻣﺮﺩﻡِ ﺁﻥ ﺩﻳﺎﺭ ،ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻓﺎﻉ ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ. ﺷﻜﺴﺖ ﺑﺨﻮﺭﺩ .ﺍﻣﺎ ﺑﻪﻫﺮﺣﺎﻝ: » ...ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺗﺮﻛﻤﺎﻧﺎﻥ ،ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺑﺎ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻭ ﻫﺸﺘﺎﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻮﺍﺭ ﻭ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﻓﻴﻞ ﺑﺎ ﭼﻐﺮﺑﻴﻚ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﻃﻐﺮﻝ ﻭ ﻋﻤﺶﺑﻴﻐﻮ ﺍﺭﺳﻼﻥ ﻛﻪ ﺯﻳﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻫﺸﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﺮﻛﻤﺎﻥ ﺑﻲﺳﺮ ﻭﭘﺎ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺧﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ،ﭼﻨﺎﻥ ﺑﺠﻨﮓ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﺣﺮﻳﻒ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﻤﻪ ﻋﺴﺎﻛﺮ ﺷﻜﺴﺖ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﺧﻮﺭﺩ ﻭ ﻣﻠﻚ ﻭ ﻣﺎﻝ ﻭ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺍ ﺳﻪ 38 ﻃﻼﻗﻪ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻄﺮﻑ ﻏﺰﻧﻴﻦ ﻓﺮﺍﺭ ﻛﺮﺩ«. ﻻﺑّﺪّ ،ﺭﻭﺯ ﺟﻨﮓ ﺁﺧﺮﻳﻦ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺻﻔﺮ 431ﻫـ )ﺍﻛﺘﺒﺮ 1039ﻡ( ﺭﺍ ﻫﻢ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﺑﺪﺍﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪ» ...،ﺍﺯ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻋﺠﺎﻳﺐ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻃﻐﺮﻝ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﺁﻳﺪ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺍﻧﺪﻙ ﺗﺮﻳﺎﻛﻲ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﺍﺏ ﺗﻤﺎﻡ ﻧﺎﻳﺎﻓﺘﻪ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﺯ ﺧﻔﺘﻦ ﺑﺮ ﭘﻴﻞ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﺏ ﺷﺪ ،ﻭ ﭘﻴﻠﺒﺎﻧﺎﻥ ﭼﻮﻥ ﺑﺪﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺯﻫﺮﻩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﭘﻴﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺘﺎﺏ ﺭﺍﻧﺪﻥ ،ﻭ ﺑﻪ ﮔﺎﻡ ﺧﻮﺵﺧﻮﺵ ﻣﻲﺭﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺧﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺳﺤﺮ ،ﻭ ﺁﻥ ﻓﺮﺻﺖ ﺿﺎﻳﻊ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺁﻥ ﺧﻮﺍﺏ ﻧﺒﻮﺩﻱ ،ﺳﺤﺮﮔﺎﻩ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻃﻐﺮﻝ ﺑﻮﺩﻱ....39«.
ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻃﻐﺮﻝ ﺗﺎ ﺁﻥ ﻃﻐﺮﻝ
ُﻃﻐﺮِﻝ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ،ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﺑﻲﺑﺎﻛﻲ ﻭ ﺑﺪﻭﻳﺖ ﻭ ﺑﺮﺑﺮﻳﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺍﺻﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪﻫﺮﺣﺎﻝ ﻇﻠﻢ ِ ﺑﺪﺍﻳﺖ ﺍﻣﺮ، ﺑﻪ ﺭﻋﻴﺖ ﻧﻜﻨﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﻧﺠﺎﻧﺪ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﭘﻮﻝ، ﻧﻈﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺯﺣﻤﺖ ﻧﻴﻔﺘﻨﺪ.... ِ ﻏﺎﺭﺕ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻃﻐﺮﻝﺑﻚ ﮔﻮﻳﻨﺪ »ﺭﻭﺯ ﻋﻴﺪ ﻗﺼ ِﺪ ﮔﻔﺖ :ﺭﻭﺯ ﻋﻴﺪ ﺍﺳﺖ ،ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻳﺪ ﺭﻧﺠﺎﻧﻴﺪﻥ، ﭼﻐﺮﺑﻴﻚ ﺗﻴﺮﮔﻲ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻛﺎﺭﺩ ﺑﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﻧﮕﺬﺍﺭﻱ ﻛﻪ ﺑﻐﺎﺭﺗﻴﻢ ،ﻛﺎﺭﺩ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺯﻧﻢ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺑﻜﺸﻢ! ﻃﻐﺮﻝﺑﻚ ﺗﻮﺍﺿﻊ ﻭ ﻣﻮﺍﺳﺎﺕ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﭼﻬﻞ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ْ ﻗﺴﻂ ﺍﻭ ﺭﺍ 40 ﺭﺍﺿﻲ ﻛﺮﺩ«. ﻛﻢﻛﻢ ﻃﻐﺮﻝﺑﻚﻫﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﻨﺠﺮﻫﺎ ﺷﺪﻧﺪ... ﻭ ﺿﻌﻒ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ﺑﺂﻧﺠﺎ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻤﻠﻜﺖ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﺪ ،ﻭ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ُﻃﻐ ِﺮ ِﻝ ﺳﻮﻡ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﺣﻔﺎﺩِ ﻃﻐﺮﻝ ﺍﻭﻝ ﺑﻮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮﻱ ﺍﺯ ﺁﺗﺶ ـ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ِ ﺗﻜﺶ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻫﻲ ﺷﻜﺴﺖ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻳﺎﻓﺖ» ....ﻫﺮﭼﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻃﻐﺮﻝ ﺭﺍ ﻣﻨﻊ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺷﺮﺍﺏ ﻣﺨﻮﺭ ﻭ ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻭﺑﺎﺭ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺑﺎﺵ ،ﮔﻮﺵ ﺑﺮ ﺳﺨﻦ ﻫﻴﭻ ﻧﺎﺻﺢ ﻧﻜﺮﺩﻩ ،ﺷﺮﺍﺏ ﺧﻮﺭﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻏﺮﻭﺭِ ﻏﻔﻠﺘﻲ ﻛﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﺩﺭ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺗﺎﺧﺖُ ،ﮔﺮﺯ ﺑﺮ َﻛﺘَﻒ ،ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﻏﺮﻭﺭ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺲ ﻧﺸﻤﺮﺩﻱ ،ﺍﻭﻝ ﻛﻪ ﺗﺎﺧﺖ ،ﮔﺮﺯ ﺭﺍ ﺑﺮ ِ ِ ﺍﺳﺐ ﺧﻮﺩ ﺯﺩﻩ ،ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻣﺎﻧﺪُ ،ﻗﺘْ ُﻠﻎ ﺍﻳﻨﺎﻧﺞ ﺩﺭ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺩﺳﺖ 41 ﺳ ِﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﺪﻥ ﺟﺪﺍ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻧﺰﺩِ ﺗﻜﺶ ﺁﻭﺭﺩ«...
ﺑﻲﮔﻮﺭ ﻭ ﺑﻲﻛﻔﻦ
ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻩ ﻭ ﺗ ْ ِﺮﻛﺎﻥ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﻐﻮﻻﻥ ﻣﻲﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ ،ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﺫﺧﺎﻳﺮ ﺍﺯ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻭ ﻧﻔﺎﻳﺲ ﺭﺍ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻗﻼﻉ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﻣﻐﻮﻝ ﻓﺘﺢ ﺷﺪ »...ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻐﻮﻻﻥ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻲﻗﻴﺎﺱ ﺍﻓﺘﺎﺩ ،ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺯﺭِ ﺳﺮﺥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺧﺮﻭﺍﺭ ﺃﻗ ِﻤﺸﺔ ﺍﺑﺮﻳﺸﻤﻴﻦ ﻭ ﺟﺰ 42 ﺁﻥ ﺟﻮﺍﻫﺮﺍﺕ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻮﺩ«. ﻭﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﺍﻧﻴﺪ ﻛﻪ »ﺩﻩ ﺻﻨﺪﻭﻕ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﻪ ِ ﺧﺪﻣﺖ ﻗﻠﻌﺔ ﺍﺭﺩ ِﻫﻦ ﺑﺮﺩﻧﺪ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﻓﺘﺢ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺑﻪ ُﻣﻬﺮ ﭼﻨﮕﻴﺰﺧﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ« 43.ﺍﻳﻦ ﺫﺧﺎﻳﺮ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎﻱ ﺑﻴﺠﺎ ﻭ ﭘﻴﺶﭘﻴﺶ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺩﻭ ﺳﺎﻟﻪ 615ﻭ 616ﺭﺍ ﻗﺒﻼ ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 614ﺑﻪﻋﻨﻮﺍ ِﻥ ﺗﻌﻤﻴ ِﺮ ﺑﺎﺭﻭﻱ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ،44ﻭ ﻳﺎ ﺍﺯ ﻣﺼﺎﺩﺭﺓ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺆﻳّﺪﺍﻟ ُﻤﻠﻚ ﺣﺎﻛﻢ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ُﻣﺮﺩ ،ﺍﻣﻮﺍ ِﻝ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ُﻣﺼﺎﺩﺭﻩ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﺑﺮﺩﻧﺪ »ﺍﺯ ﺗ ََﺮﻛﻪﺍﺵ ﻫﻔﺘﺎﺩ ِﺣ ْﻤﻞِ ﺯﺭ ﺳﺮﺥ ﺑﻪ ﺧﺰﺍﻧﺔ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ، ﻭ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺯ ﻛﻨﺎﺭ َﺟﻴﺤﻮﻥ ﺍﺯ ﺗﺎﺗﺎﺭ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺍﺳﺘﺼﺤﺎﺏ ﻧﺒﻮﺩ ،ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ِ ﺭﻭﺯﻱ ُﻛ ّﻔﺎﺭ ﻧﺸﻮﺩ!« 45ﻭ ﺑﻪ ُﻣﻬﺮ ﺩﺭ ﺟﻴﺤﻮﻥ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡِ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﺑﺎ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﻃﻼﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺯﻳﺮﺯﻣﻴﻦﻫﺎ ﺩﻓﻦ ﺷﺪﻧﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺧﺮﺍﺑﻲ ،ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻌﺪ ،ﺍﻳﻦ ﺧﺮﺍﺑﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺟﺎﺭﻩ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﻛﺎ ِﻭﺵ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺳﺎﻟﻲ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﺑﺎﻭ ﺑﺪﻫﻨﺪ ،ﻭ ﮔﺎﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ 46 ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺑﻠﻜﻪ ﺯﻳﺎﺩﻩ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﺪ.
ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﻭ ﺟﻬﺎﻧﺪﺍﺭ
ﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﻧﻪ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻤﻲﺭﺳﻴﺪﻧﺪ .ﺷﻬﺎﺏﺍﻟﺪﻳﻦ ﻭﺯﻳ ِﺮ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ،ﺁﺧﻮﻧﺪﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﺑﻮﺩ »ﻭ ﺩﺭ ﭘﻨﺞ ﻣﺪﺭﺳﺔ ِ ﺤﻮﻝ ﺑﻮﺩﻱ ...ﭼﻮﻥ ﻋﺮﺻﺔ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﺍﻣﺎﻣﺎﻥ ﺑﺪﻭ ُﻣ ﱠ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻓﺮﺍﺥ ﻭ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻬﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺪﻳﻦ ْ ِ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺎﺟﺖ ﻳﻚ ﺳﺎﻟﻲ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺒﺐ ﺍﻱ ﺑﺴﺎ ﻛﻪ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﺍﻭ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﺑﻲﺁﻧﻜﻪ ﻧﻴﺎﺯﺵ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻩ ﺷﻮﺩ 47«.ﻓﻜﺮ ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲ ﺑﻲﺁﻻﻳﺸﻲ ﺑﻮﺩﻩ ،ﺑﻠﻜﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺩﺭ ﻧﺴﺎ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻃﻼﻫﺎﻳﺶ ﺭﺍ ﺿَ ﺒﻂ »ﺻﻨﺪﻭﻗﻬﺎﻱ ﺧﺰﺍﻳﻦ ﺍﻭ ﺑﺮﺧﺎﻙ ﺧﺎﻟﻲ ﻫﻤﻲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﭘُﺸﺘﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺯﺭ ﻓﻴﻤﺎﺑﻴﻦ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻭ ﺗﻘﺎﺟﺎﺭ ﻧﻮﻳﺎﻥ )ﺩﺍﻣﺎﺩِ ﭼﻨﮕﻴﺰ( ﺣﺎﻳﻞ ﮔﺮﺩﻳﺪ« 48.ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺁﻣﺪ» ،ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﺍﻭ ﺑﺮ ﺭﻋﺎﻳﺎ ﺗﻄﺎﻭﻝ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ،ﺁﻥ ﺣﺎﻝ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻓﺮﻣﻮﺩ :ﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮﻳﻢ ﻧﻪ ﺟﻬﺎﻧﺪﺍﺭ ،ﻭ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮﻱ ﻣﺮﺍﻋﺎﺕ ﺭﻋﻴّﺖ ﺷﺮﻁ ﻧﻴﺴﺖ! 49 ﭼﻮﻥ ﺟﻬﺎﻧﺪﺍﺭ ﺷﻮﻳﻢ ،ﻓﺮﻳﺎﺩﺧﻮﺍﻩ ﺭﺍ ﺩﺍﺩ ﺩﻫﻴﻢ«. ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻓﺮﺍﺭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ،ﺣﺎﻛﻢ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﻳﻌﻨﻲ ﺭﻛﻦﺍﻟﺪﻳﻦ ﻛﺒﻮﺩ ﺟﺎﻣﻪ ،ﻣﻐﻮﻻﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺍﻭ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﺋﻲ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺩﺭ ﻛﺸﺘﻲ ﻧﺸﺴﺖ ﻭ ﻓﺮﺍﺭ ﻛﺮﺩ ...،ﻭ ﺩﺭ ﺁﺭﺯﻭﻱ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻗﻄﻌﻪﺍﻱ ﺧﺎﻙ ﺩﺭ ﺩﺭﻳﺎ ﺑﻴﺎﺑﺪ ﻭ ﻓﺮﻭ ﺁﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﺑ ِ ْﺴﻜﻮﻥ ﺭﺳﻴﺪ »ﻫﻤﻲ ﮔﺮﻳﺴﺖ ﻭ ﻣﻲﮔﻔﺖ :ﺍﺯ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻬﺎﻱ ﺍﻗﺎﻟﻴﻢ ﻛﻪ ِ ﻣﻠﻚ ﺧﻮﺩ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ ،ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﻭﮔﺰ ﺯﻣﻴﻦ ﻳﺎﻓﺖ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﮔﻮﺭﻱ ﺑﻜﺎﻭﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﺪﻥ ﺑﻼﺩﻳﺪﻩ ﺭﺍ ﺩﻓﻦ ﻛﻨﻨﺪ... ِ ﺍﻟﺤ َﺸﻢ ﭼﻮﻥ ﺍﻧﻔﺎﺱ ﻣﻌﺪﻭﺩ ﺑﺮ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺁﺧﺮ ﺁﻣﺪ ،ﺳﻬﻢ َ ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮﺩ ...ﻭ ﻣﻘ ّ ِﺮﺏﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻬﺘﺮ ﻣﻬﺘﺮﺍﻥ ِ ﻣﺒﺎﺷﺮﺕ ُﻏ ْﺴﻞِ ﺍﻭ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﭼﺎﺩﺭﻱ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻪ ِ ﮔﻮﺭ ﻧﻬﻨﺪ ﺩﺳﺖ ﻧﺪﺍﺩ ،ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﻛﻔﻦِ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺍﺯ ﭘﻴﺮﺍﻫﻦ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺩﻓﻦ 50 ﻛﺮﺩﻧﺪ«. ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺗِﺮﻛﺎﻥ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻣﺎﺩﺭِ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻏﻢﺍﻧﮕﻴﺰﺗﺮ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﻏﺮﻭﺭ ِ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺩﺷﻤﻦ ﺯﻧﺎﻧﺔ ﺍﻭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻭﺍﻣﻲﺩﺍﺭﺩ .ﺍﻭ ِ ﺯﻳﺮﺩﺳﺖ ﻋﺮﻭﺱ ﺭﺍ ﻧﺨﻮﺭﺩ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻧﺎ ِﻥ ﺑﺎﺭﺯﺗﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻋﺮﻭﺱ ﻭ ﻣﺎﺩﺭﺷﻮﻫﺮ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﺖ :ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻗﻠﻌﻪ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺷﺪ، ﺑﺪﺭﺍﻟﺪﻳﻦ ﻫﻼﻝ ﺍﺯ ﻫﻤﺮﺍﻫﺎﻥ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺖ: »ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﻧﺒﻴﺮﺓ ﺗﺴﺖ ...ﺑﻴﺎ ﺗﺎ ﺗﺮﺍ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺍﻭ ﺭﺳﺎﻧﻢ. ﺍِﺑﺎ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺍِﻧﻜﺎﺭﻱ ﻋﻈﻴﻢ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﻫﻼﻙ ﺑﺎﺩﻡ ﺍﮔﺮ ِ ﻧﻌﻤﺖ ﭘﺴ ِﺮ ﺁﻱﭼﻴﭽﺎﻙ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺎﺩﺭ ﺭﺍﺿﻲ ﺷﻮﻡ ﻛﻪ ﺩﺭ ً ِ ِ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ )ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﺩﺧﺘﺮ ﭘﺴﺮ ﺁﻱﭼﻴﭽﺎﻙ ﺑﻮﺩ( ،ﻭ ﺩﺭ ﺯﻳ ِﺮ ﺳﺎﻳﺔ ﺍﻭ ﺑﺎﺷﻢ 51«...ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻳﻦ ﺯﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻴﺒﺮﻱ ﺑﺮﺩﻧﺪ ،ﺁﻧﺠﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﺭﺩﻭﻱ ﻣﻐﻮﻝ ﺑﻪ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺑﺰﻳﺴﺖ ،ﻭ ﺑﺴﺎ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺭﻳﺰﻩﺧﻮﺭِ ﺧﻮﺍ ِﻥ ﻣﻐﻮﻻﻥ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺯﻧﻲ ِ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺴﺘﻘﻼ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻴﻜﺮﺩ، ﻛﻪ ﺑﺮ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ
35 ِ ﺳﻤﺎﻁ ﭼﻨﮕﻴﺰﺧﺎﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﺷﺪ، ﭼﻨﺎﻥﺷﺪ ﻛﻪ »ﮔﺎﻩﮔﺎﻩ ﺑﻪ ِ ِ ُ ﻟﻘﺎﻃﺎﺕ ﻣﻮﺍﺋﺪ ﭼﻴﺰﻱ ﻛﻪ ﺩﻭ ﺳﻪ ﺭﻭﺯ ﻗﻮﺕ ﺍﻭ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ 52 ﺑﺮﻣﻲﮔﺮﻓﺖ« .ﻭ ﺑﺎﺯ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﻃﺒﻠﻬﺎﻱ ﻃﻼﺋﻲ ﻭ ﻧﻪ ﺻﻨﺪﻭﻗﻬﺎﻱ ﺯﺭ ،ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﺑﻼ ﭼﺎﺭﻩﮔ ِﺮ ﻛﺴﻲ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ.
ُﺧﺮﺩﻩﮔﻴﺮ
ﺍﻳﻨﺎﻥ ،ﺁﻥ ﭘﻮﻝ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﺭﺍ ﺑﺠﺎﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﻭ ﻟﺸﻜﺮ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺩﺷﻤﻦ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻪ »ﺣﺎﺝ ﺍﺑﻮﺗﺮﺍﺏ« 53ﻣﻲﺳﭙُﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺧﺮﺝ ﻛﺮﺩﻥ ﭘﻮﻝ ﺳﻔﻴﺪ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺳﭙﺎﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻭﺯ ﺳﻴﺎﻩ ،ﺍﻛﺮﺍﻩ ﻭ ﻏﻔﻠﺖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺧﺎﻙ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﺯﺟﺮ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ﻭ 54 ﺑﻪ ﺩﺷﻤﻦ ﻣﻴﺪﺍﺩﻧﺪ .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ،ﺍﻳﻨﺎﻥ »ﺧُ ﺮﺩﻩﮔﻴ ِﺮ ﻟ ُ ْﻜﭽﻪ ﺑﺎﺯ« ِ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺼﺪﺍﻕ ﻗﻮﻝ ﺁﻥ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺓ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ» :ﺑﻪ ﺧﺎﻃ ِﺮ ﻳﻚ ﻣﻴﺦ ،ﻧ َﻌﻠﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻡ ﻭ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻧﻌﻠﻲ، ﺍﺳﺒﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭘﺎﻱ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻢ ،ﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﺳﺒﻲ ،ﺳﻮﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﻃ ِﺮ ﺳﻮﺍﺭﻱ ،ﺳﭙﺎﻫﻲ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩ« ﻭ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﺍﻥ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﻜﺴﺖ ﺳﭙﺎﻫﻲ، ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺖ. ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻫﻮﻻﮔﻮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪ )ﺟﻤﻌﻪ ﻧﻬﻢ ﺻﻔﺮ 656ﻫـ= ﻓﻮﺭﻳﻪ 1248ﻡ( ،ﻫﻮﻻﮔﻮﻛﺲ ﭘﻴﺶ ُﻣﺴﺘَ ِ ﻌﺼﻢﺑﺎﷲ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ ﻣﺎ ﻣﻬﻤﺎ ِﻥ ﺗﻮ ﻫﺴﺘﻴﻢ »ﺁﻧﭽﻪ ِ ﺩﺳﺖ ﻣﻜﻨﺖ ﺗﻮ ﺑﺪﺍﻥ ﺭﺳﺪ ﻭ ﺩﺭﺧﻮﺭِ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻴﺎﻭﺭ! ُﻣﺴﺘﻌﺼﻢ ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺭﺍ ﺣﻤﻞِ ﺑﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﺮﺩﻩ ،ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺟﺎﻣﺔ ﻧﻔﻴﺲ ﻭ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﺯﺭِ ﺳﺮﺥ ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﺮﺻﻊ ﻇﺮﻭﻑ ﻭ ﺍَﻭﺍﻧﻲِ ﻃﻼ ﻭ ﻧﻘﺮﻩ ـ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻮﺍﻫ ِﺮ ﺯَﻭﺍ ِﻫﺮ ُﻣ ﱠ
● ﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﻧﻪ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻤﻲﺭﺳﻴﺪﻧﺪ .ﺷﻬﺎﺏﺍﻟﺪﻳﻦ ﻭﺯﻳﺮِ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ،ﺁﺧﻮﻧﺪﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﻪ ِ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﺍﻣﺎﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ »ﻭ ﺩﺭ ﭘﻨﺞ ﻣﺪﺭﺳﺔ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻓﺮﺍﺥ ﻭ ﺤﻮﻝ ﺑﻮﺩﻱ ...ﭼﻮﻥ ﻋﺮﺻﺔ ْ ﺑﺪﻭ ُﻣ ﱠ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻬﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ ِ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺎﺟﺖ ﻳﻚ ﺳﺎﻟﻲ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﺍﻱ ﺑﺴﺎ ﻛﻪ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﺍﻭ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﺑﻲﺁﻧﻜﻪ ﻧﻴﺎﺯﺵ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻩ ﺷﻮﺩ«. ﻓﻜﺮ ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲ ﺑﻲﺁﻻﻳﺸﻲ ﺑﻮﺩﻩ ،ﺑﻠﻜﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺩﺭ ﻧﺴﺎ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻃﻼﻫﺎﻳﺶ ﺭﺍ َﺿﺒﻂ »ﺻﻨﺪﻭﻗﻬﺎﻱ ﺧﺰﺍﻳﻦ ﺍﻭ ﺑﺮﺧﺎﻙ ﺧﺎﻟﻲ ﻫﻤﻲ ﻛﺮﺩﻧﺪ، ﭘُﺸﺘﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺯﺭ ﻓﻴﻤﺎﺑﻴﻦ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻭ ﺗﻘﺎﺟﺎﺭ ﻧﻮﻳﺎﻥ )ﺩﺍﻣﺎﺩِ ﭼﻨﮕﻴﺰ( ﺣﺎﻳﻞ ﮔﺮﺩﻳﺪ«.
36 ﺑﻮﺩ ـ ﺍﺯ ﺧﺰﺍﻧﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻋﺮﺽ ﻧﻬﺎﺩ. ﺍﻳﻠﺨﺎﻥ ﺑﻪ ﭼﺸ ِﻢ ﺍﻟﺘﻔﺎﺕ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﺷﻴﺎء ﻧﻈﺮ ﻧﻴﻨﺪﺍﺧﺖ ﻭ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺎﺿﺮﺍﻥ ﺍﻧﻌﺎﻡ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﺯ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺭﺍ ﮔﻔﺖ ِ ﺗﺼﺮﻑ ﺑﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﺎﺳﺖ، ﻛﻪ ﺍﻣﻮﺍ ِﻝ ﻇﺎﻫ ِﺮ ﺗﻮ ﻭ ﺑﻐﺪﺍﺩﻳﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﺯ ﻣﺨﻔﻴّﺎﺕ ﻭ ﺩﻓﺎﻳﻦ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﮕﻮﺋﻲُ .ﻣﺴﺘﻌﺼﻢ ﺍﺷﺎﺭﺕ ﺑﻪ ﺻﺤﻦ ﺩﺍﺭﺍﻟﺨﻼﻓﻪ ﻛﺮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺁﻥ ﺯﻣﻴﻦ ﺭﺍ ﺣﻔﺮ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ،ﺣﻮﺿﻲ َﻣ ْﻤﻠ ّﻮ ﺍﺯ ِ ُﻨﻜﺠﺎﺕ ﻃﻼ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺻﺪ ﻣﺜﻘﺎﻝ ﻭﺯﻥ ﺩﺍﺷﺖ. ﺗ ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﻳﺎﻡ ﻛﻪ ِ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﺍﻣﺎﻡ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻣﻐﻮﻻ ِﻥ ﺑﻲﺍﺳﻼﻡ ﺍﺳﻴﺮ ﺑﻮﺩ ،ﺭﻭﺯﻱ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎ ِﻥ ﺍﻳﻠﺨﺎﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻃﻌﺎﻡ ﻧﺪﺍﺩﻧﺪ ،ﻭ ُﻣﺴﺘﻌﺼﻢ ﺍﺯ ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﺑﻲﺗﺤ ّﻤﻞ ﺷﺪﻩ ،ﺍﺯ ﻣﻮﻛﻼﻥ ،ﺧﻮﺭﺩﻧﻲ ﻃﻠﺒﻴﺪ. ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﻟﺘﻤﺎﺱ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻮﻻﮔﻮ ﻋﺮﺽ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﺣﻜﻢ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻃﺒﻘﻲ ﺍﺯ ﺯﺭِ ﺍﺣﻤﺮ ﻭ ﺟﻮﺍﻫ ِﺮ ﺯَﻭﺍ ِﻫﺮ ﭘﻴﺶ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑ َ َﺮﻧﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻭﻝ ﺁﻥ ﺍﺷﻴﺎء ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ! ﭼﻮﻥ ﺁﻥ َﻃﺒَﻖ ﺑﻪ ﻧﻈ ِﺮ ُﻣﺴﺘﻌﺼﻢ ﺭﺳﻴﺪ ،ﮔﻔﺖ :ﺯﺭ ﻭ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺍﻥ ﺧﻮﺭﺩ؟ ﺗﺮﺟﻤﺎﻥ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻳﻠﺨﺎﻥ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﭼﻴﺰﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻧﺘﻮﺍﻥ ﺧﻮﺭﺩ ﭼﺮﺍ ﻓﺪﺍﻱ ﺟﺎ ِﻥ ﺧﻮﺩ ﻭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻧﻜﺮﺩﻱ ﻭ ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﻧﺪﺍﺩﻱ ﺗﺎ ُﻣ ِ ِ ﺗﻌﺮﺽ ﻠﻚ ﻣﻮﺭﻭﺙ ﺗﺮﺍ ﺍﺯ ّ 55 ﻟﺸﻜ ِﺮ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻣﺤﻔﻆ ﺩﺍﺭﻧﺪ؟« ِ ﺟﺒﺮﻭﺕ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﺰﺍﺭﻣﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﻣﺴ ّﻠﻢ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺷﻜﻮﻩ ﻭ ﻓﺮﻋﻮﻧﻲ ﺧﻼﻓﺖ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺗﻨﺪﻱ ﻭ ﭼﺎﻻﻛﻲ ﻣﻐﻮﻻﻥ ﻫﻴﭻ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺳﭙﺎﻩ ﻋﻈﻴﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ُﺣﻜﻢ ﺷﻴ ِﺮ ﺗﻌﺰﻳﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯِ ﻧﺒﺮﺩ ﺑﻜﺎﺭ ﻧﻴﺎﻣﺪﻧﺪ .ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺳﭙﺎﻩ ﻭ ﺷﻜﻮﻩ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻣﺴﺘﻌﺼﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ: »ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺍﻟ ُﻤﺴﺘﻌﺼﻢﺑﺎﷲ ﺭﺍ ...ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺧﺎﺩﻡ ﺑﻪ ﺧﻠﻮﺕ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻧﺪ ...ﻗ ِ ِ ﺒﺎﺏ ﻣﺠﺪ ﻭ ﻣﻌﺎﻟﻲ ﺭﺍ ﺳﻨﮕﻲ ﺑﻪ
● ﺩﺭ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻳﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻋﺼﺮ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ،ﺟﻴﺮﺓ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺩﺭﺳﺖ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻧﻤﻲﺷﺪ. ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ »ﺑﻪﺳﺒﺐ ﻋﺪﻡ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺑﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﺟﻨﮕﻲ، ﺩﺳﺘﻪﻫﺎﻱ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺩﺭ ﻗﺮﻳﻪﻫﺎﻱ ﻣﺠﺎﻭﺭ ﭘﺎﺩﮔﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﻙﺑﺎﻧﻲ ﻭ ﻣﺮﻍﭼﺮﺍﻧﻲ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻧﺪ«. ﺩﺭﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺁﺧﺮ ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﻮﭼﻪﻫﺎ ﻣﻲﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺁﺏ ﺣﻮﺽﻛﺸﻲ ﻭ ﻫﻴﺰﻡﺷﻜﻨﻲ ﻭ ﺑﺮﻑﺭﻭﺑﻲ ﭘﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩﻧﺪ، ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﻧﺒﺮﺩ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻣﺮﺩ ﻣﻴﺪﺍﻥﺍﻧﺪ؟ ﺩﻣـﺎﻍ ﺳـﭙـﻴـﺪﻩ ﺩﻣـﺎﻥ ﺑـﺎﻳــﺪﻱ ﻛﻪ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﺍﺯ ﻋﻄﺴﻪﺍﺵ ﺯﺍﻳﺪﻱ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ِ ﺍﻃﻠﺲ ﺳﻴﺎﻩ ﺍﺯ ﻣﺨﺮﺟﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ َﺣ َﺤﺮﺍﻻﺳﻮﺩ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ،ﻭ ﻃﺎﻗﻲ ِ ِ ﺻﻔﺖ ﺁﺳﺘﻴﻨﻲ ﻓﺮﻭ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ،ﺍﺯ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﻭ ﻣﻠﻮﻙ ﺍﻃﺮﺍﻑ، ﺑﺮ ﻃﺎﻕ ﻋ ّﺰ ِ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ُﺳﺪّ ﻩ ِﺳﺪﺭﺓ ِ ﺕ ﺧﻼﻓْﺖ ﺗﺸ ﱡﺮﻑ ُﺟﺴﺘﻲ، ِ ﺁﻥ ﺁﺳﺘﻴﻦ ﺭﺍ ﭼﻮﻥ ﺩﺍﻣﻦِ ﻛﺴﻮﺕ ﺣﺮﻡِ ﻣﻌﻈﻢ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﻛﺮﺩﻱ ﻭ ﺁﻥ ﺣﺠﺮ ﺭﺍ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﺎﺟﺮ ﺑُﺘﺎﻥ ﺑﻮﺳﻪ ﺩﺍﺩﻱ ﻭ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﻧﻤﻮﺩﻱ ....ﺩﺭ ﺁﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﺼﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻮﺍﺭ ﻧﺎﻥ ﭘﺎﺭﻩ ﻭ 56 ﺭﺳﻮﻡ ﺍﺯ ﺩﻳﻮﺍ ِﻥ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﻮ ّﻇﻒ ﻭ ﻣﺮﺗّﺐ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ«. ﺑﺪﺳﺖ ُ ِ »ﮔﺮﺑﻪ ﭼﺸﻤﺎﻥ« ﺍﻓﺘﺎﺩ »ﻣﻐﻮﻻﻥ، ﺍﻣﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﮔﻨﺠﻬﺎ ِ ﺍﻟﺸﺮﺍﺏ ﺍﺛﺎﺙ ﻭ ﺍﻭﺍﻧﻲ ﺯ ّﺭﻳﻦ ﻭ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﻄﺒﺦ ﻭ ﺑﻴﺖ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺷﺒَﻪ ﻭ ﺭﺻﺎﺹ ﺑﻔﺮﻭﺧﺘﻨﺪ ...ﻭ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﻫﺰﺍﺭ ﭼﺎﺭﻭﺍ ﺍﺛﻘﺎ ِﻝ 57 ﻏﻨﺎﻳﻢ ﻭ ﺍﻧﻔﺎﻝ ﺑﻪ ُﻣﺨ ﱠﻴﻢ ﺭﺍﻧﺪﻧﺪ«...
ﺗﻴﻮ ِﻝ ﻟﺒﺎﺱ
ﺍﺗﺎﺑﻚ ُﺳﻠﻐُﺮ ﺍﺯ ﻏﻼﻣﺎﻥ ﺳﻨﺠﺮ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﺎﺭﺱ ﻳﺎﻓﺖ ،ﺍﻣﺎ ﺍﺣﻔﺎﺩﺵ ﻛﻢﻛﻢ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺳﻌﺪﺑﻦ ﺯﻧﮕﻲ ،ﻣﻤﺪﻭﺡ ﺳﻌﺪﻱ ،ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺷﻴﻚﭘﻮﺵ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﺳﻌﺪﻱ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺩﻳﺒﺎﭼﺔ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻨﺎﻡ ﺍﻭ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ »ﻳﻚ ﻭﻻﻳﺖ ﺍﺯ ﺑﻼﺩِ ﭘﺎﺭﺱ ﺑﻪ ﺟﻬﺖِ ِ ﻣﻘﺮﺭ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺧﺮﺍﺝ ﺁﻥ ﻭﻻﻳﺖ ﻫﺮ ﺳﺎﻝ ﻛﺴﻮﺕ ﺧﺎﺻﺔ ﺍﻭ ّ ﺳﻴﺼﺪﻭﺷﺼﺖﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﺯﺭِ ُﺳﺮﺥ ﺑﻮﺩ ،ﻫﺮ ﺭﻭﺯﻱ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﺩﺭ ﻛﺴﻮﺕ ﺻﺮﻑ ﺷﺪﻱ :ﺍﺯ ﻛﻼﻩ ﻭ ﻗﺒﺎ ﻭ ﺷﻘﻪ ﻭ ﻛ َﻤﺮ ِ ِ ِ ﺧﺎﺹ ﻛﺴﻮﺕ ﻣﺮﺻﻊ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺯ ﻣﺎﻳﺤﺘﺎﺝ ﻭ ﺍﻃﻮﺍﻕ ّ ﻓﺎﺿﻞ ﺁﻣﺪﻱ ،ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﻮﺍﻫ ِﺮ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﺑﺪﺍﺩﻧﺪﻱ ﻭ ﺩﺭ ﻛﻼﻩ ﺍﻭ ﻭﻗﺒﺎ ﻭ ﻛﻤﺮ ﺍﻭ ﺩﺭﺝ ﻭ ﺗﻌﺒﻴﻪ ﻛﺮﺩﻧﺪﻱ ،ﻭ ﻫﺮ ﻛﺴﻮﺗﻲ ﺭﺍ ﻳﻜﺮﻭﺯ ﺑﻴﺶ ﻧﭙﻮﺷﻴﺪﻱ ،ﺭﻭﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻥ ﻛﺴﻮﺕ ﺭﺍ ﺗﺸﺮﻳﻒ 58 ﻓﺮﻣﻮﺩﻱ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺍ َ َﻣﺮﺍ ﻭ ﻣﻠﻮﻙ ﺭﺍ«. ﻃﻮﻟﻲ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﻛﺎﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻓﻀﻴﺤﺖ ﻭ ﻓﺴﺎﺩ ﻛﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻠﺠﻮﻗﺸﺎﻩ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮﺩ »ﺗﺮﻛﺎﻥ ﺧﺎﺗﻮﻥ« ﺑﺪﮔﻤﺎﻥ ﺷﺪ ﻭ »ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 662ﻫـ )=1263ﻡ( ﺷﺒﻲ ﺩﺭ ﻣﺴﺘﻲ ،ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻝ ﺗﻌﻠﻖ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺑﻪ ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺎﻕ ﺍﻓﺘﺎﺩ ،ﻏﻼﻡ ﺳﻴﺎﻫﻲ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺳﺮ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺭﺍ ﺍﺯﻭ ﺑﺨﻮﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻏﻼﻡ ﺳﻴﺎﻩ ﺑﻲﺩﺭﻧﮓ ﺩﺍﺧﻞِ ﺣﺮﻣﺴﺮﺍﻱ ﺷﺎﻫﻲ ﺷﺪﻩ ،ﺗﺮﻛﺎﻥ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﺖ ﻭ ﺳﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺟﺪﺍ ِ ﺧﺪﻣﺖ ﺳﻠﺠﻮﻗﺸﺎﻩ ﺁﻭﺭﺩ ...ﺩﻭ ﻛﺮﺩﻩ ﺩﺭ ﻃﺸﺘﻲ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺑﻪ ِ ﮔﻮﺵ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﺑﻮﺩ ـ ﺳﻠﺠﻮﻗﺸﺎﻩ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﻪ ُﺩ ّﺭِ ﺷﺎﻫﻮﺍﺭ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺧﻮﺩ ﻛﻨﺪﻩ ﭘﻴﺶ ُﻣﻄﺮﺏ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ...ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺎﻕ ِ ِ ﺗﻬﻤﺖ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺑﻮﺩ ـ ﺍﺯ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﻛﻪ ﺍﺭﺩﻭﻱ ﻫﻼﮔﻮ ﺭﻓﺘﻪ ،ﻣﺎﺟﺮﺍ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﺷﺖﺗﺮﻳﻦ ﺭﻭﺋﻲ ﻋﺮﺿﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻫﻼﮔﻮﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻏﻀﺐ ﺁﻭﺭﺩﻩ ،ﺍﻟﺘﺎﺟﻮ ﻭ ﺗﻤﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻟﺸﻜﺮ ﻣﻐﻮﻝ ﺑﺮﺍﻱ ﻗﺘﻞ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﻭ ﺧﺮﺍﺑﻲ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﻭ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﻧﻬﺪﺍﻡِ ﺑﻨﻴﺎ ِﻥ ﺳﻠﺠﻮﻗﺸﺎﻩ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩ ...ﺳﻠﺠﻮﻗﺸﺎﻩ ﺭﻭﻱ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﭼﻮﻥ ﺳﻴﺎﻩ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺩﻳﺪ ...ﻧﺎﭼﺎﺭ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﻪ ﺑﺎﺭﮔﺎﻩ ﺷﻴﺦ ُﻣﺮ ِﺷﺪ ﺍﺑﻮﺍﺳﺤﻖ )ﺩﺭ ﻛﺎﺯﺭﻭﻥ( ﺑﺮﺩﻩ ﺳﻠﻄﺎ ِﻥ ﺍﻭﻟﻴﺎء ِ ﺩﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺴﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺍﺯ ﺩﺭﻭﻥ ﻭ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺗﻴﺮ ﭼﻮﻥ ﺗﮕﺮگﺭﻳﺰﺍﻥ ﺷﺪ ..ﺗﺎ ﺣﺼﺎﺭِ ﺷﻴﺦ ﺍﺑﻮﺍﺳﺤﻖ ﺭﺍ ﮔﺸﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺟﻤﺎﻋﺘﻲ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﻛﺎﺯﺭﻭﻥ ﺭﺍ ُﻛﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﻠﺠﻮﻗﺸﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻧﻮﺑَﻨﺪﮔﺎﻥ ﺑﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻗﻠﻌﺔ ﺳﻔﻴﺪ ﺭﻭﺯﺵ ﺭﺍ ﺳﻴﺎﻩ ﻭ ﻋﻤﺮﺵ ﺭﺍ ﺗﺒﺎﻩ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ...ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻛﺸﺘﻦِ ﺳﻠﺠﻮﻗﺸﺎﻩ ﻭﺍﺭﺙ ﻣﺮﺩﺍﻧﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺩﻭﺩﻣﺎ ِﻥ ﺳﻠﻐﺮﻱ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ ،ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﺯﻧﺎﻥ ﻛﺸﻴﺪ ،ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﺎﺭﺱ ﺑﻪ ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺍَﺑِﺶ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺩﺧﺘ ِﺮ ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺳﻌﺪﺑﻦ ﺍﺑﻮﺑﻜﺮ ﻛﻪ ﻣﺎﺩﺭﺵ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺑﻮﺩ ﺭﺳﻴﺪ« 59ﻭ ﺍﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦِ ﺍﻣﺮﺍﻱ ﺍﺗﺎﺑﻜﺎﻥ ﻓﺎﺭﺱ ﺑﻮﺩ ﻭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻝ ﻭﺿﻊ ﻓﺎﺭﺱ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺩ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺷﺎﻩ ﻣﺤﻤﻮﺩ ِ ﺍﺑﻮﺍﺳﺤﻖ ﺍﻳﻨﺠﻮ ﻫﻤﻪ ﻛﺎﺭﻩ ﺷﺪ. ﺍﻳﻨﺠﻮ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺍﻣﻴﺮ ﺷﻴﺦ
ﺍﻳﻮﺍﻥ ﻛﺴﺮﻱ
ﻭﻗﺘﻲ ﺟﻨﺎﺏ ﺷﻴﺦ ﺍﺑﻮﺍﺳﺤﻖ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ،ﻣﻤﺪﻭﺡ ﺣﺎﻓﻆ، ﺑﺮ ﻓﺎﺭﺱ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻛﺎﺭ ﺑﻔﻜﺮ ﺁﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻮﺍﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺍﻳﻮﺍﻥ ﻃﺎﻕ ﻛﺴﺮﻱ ﺑﺴﺎﺯﺩ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺭﺍ ﺑﺪﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﻛﺮﺩ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺮﺩﻡ ُﻣﺘ ّﻌﻴﻦِ ﺷﻴﺮﺍﺯ »ﺯﻧﺒﻴﻞﻫﺎﻱ ﭼﺮﻣﻴﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺎﻙﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭﺳﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺳﺒﺪﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﭘﺎﺭﭼﻪﻫﺎﻱ ﺍﺑﺮﻳﺸﻤﻲ ﺯﺭﺑﻔﺖ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻴﺪﻧﺪ، ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺣﺘﻲ ﭘﺎﻻﻥ ﻭ ﺧُ ﺮﺟﻴﻦﻫﺎﻱ ﺩﻭﺍﺏ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻃﺮﺯ ﻣﻲﺁﺭﺍﺳﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺑﺮﺧﻲ ﻛﻠﻨﮓ ﺍﺯ ﻧﻘﺮﻩ ﺩﺭﺳﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺤﻞ ﻛﺎﺭ ﻭ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ِﮔﻞ ﻛﺎﺭﻱ ﺷﻤﻊﻫﺎﻱ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺍﻓﺮﻭﺧﺘﻨﺪ ،ﺑﺎ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻟﺒﺎﺱ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﺎﻙﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﺣﻔﺎﺭﻱ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﻓﻮﻃﻪﻫﺎﻱ ﺣﺮﻳﺮ ﺑﻪ ﻛﻤﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﺷﺎﻩ ﺍﺑﻮﺍﺳﺤﻖ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻴﻜﺮﺩ )754ﻫـ= 1353ﻡ( ﺍﺑﻦ ﺑ َ َﻄ ْﻮ َﻃﻪ ﮔﻮﻳﺪ »ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺎ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻡ ،ﻭ ﺣﺪﻭﺩ ﺳﻪ ﺫﺭﺍﻉ ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﺎﻻ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺗﻦ ﺩﺭﻳﻦ ﺑﻨﺎ ﺑﻜﺎﺭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻦ ﺍﺯ ﻭﺍﻟﻲ ﺷﻬﺮ ﺷﻨﻴﺪﻡ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ ﻗﺴﻤﺖ ﺍﻋﻈﻢ ﺩﺭﺁﻣ ِﺪ 60 ِ ﺻﺮﻑ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺎ ﻣﻲﺷﻮﺩ«. ﺷﻬﺮ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺷﻴﺮﺍﺯﻳﺎﻥ ﺣﻖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﺔ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﻪ ﻣﺘﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﭽﺸﻢ ﻧﺪﻳﺪﻧﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ِ ﭘﺸﺖ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩﻫﺎﻱ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺗﻨﺪﺧﻴﺰ ﻭ ﺑﻲﺍﻣﺎ ِﻥ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ُﻣﻈ ْﻔﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ....
ﺳﻴّﺪ ﭼﻬﻞ ﮔﻬﻮﺍﺭﻩ
ﺭﻭﺯﻱ ﻣﺮﺩﻡ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﻇﻠﻢ ﻣﺤ ّﻤ ِﺪ ﺍ َ ْﻭﺱ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﺁﻣﺪﻧﺪ )ﻭ ﭘﺴﺮ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺍﻭﺱ ﺳﺎﻟﻲ ﺳﻪ ﺧﺮﺍﺝ ﺩﺭ ﺭﻭﻳﺎﻥ ﻣﻲﺳﺘﺎﻧﺪﻱ؛ ﻳﻜﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺍﻭﺱ ،ﻭ ﻳﻜﻲ ﺑﺮﺍﻱ 61 ﭘﺴﺮﺵ ،ﻭ ﻳﻜﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺠﻮﺳﻲ ﻭﺯﻳﺮﺵ(.
37 ﻣﻠﻴﺠ ْ ﻚ، ● »ﻫﻤﺔ ﺣﻮﺍﺱ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻣﺘﻮﺟﻪ َ ﻃﻔﻞ ﺧﺮﺩﺳﺎﻝ ﺳﻮﮔﻠﻲﺍﺵ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺜ ً ﻼ ﺁﻓﺘﺎﺏﮔﺮﺩﺍ ِﻥ ﺍﻭ ﺣﺘﻤ ًﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻓﺘﺎﺏﮔﺮﺩﺍﻥ ﺷﺎﻩ ﺯﺩﻩ ﺷﻮﺩ. ِ ﺛﺮﻭﺕ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﺼﺎﺩﺭﺓ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﺭﻭﺯ ﺑﺮﻭﺯ ﻣﻐﺮﻭﺭﺗﺮ ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ. ِ »ﻗﻴﻤﺖ ﺟﻮﺍﻫﺮﺍﺗﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺗﻨﻬﺎ ﺭﻭﺯﻫﺎﻱ ﺳﻼﻡ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺗﺎ ﺻﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ )ﻓﺮﺍﻧﻚ( ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺯﺩﻩﺍﻧﺪ«. ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﻛﺠﻮﺭ ﻧﺰﺩ ﺳﻴّﺪ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢﺑﻦَ ...ﺯﻳْﺪ ﺭﻓﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺍﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺮﺩِ ﺯﺍﻫﺪ ﻭ ﻣﺘﻮ ّﺭﻉ ﻭ ﺑﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻮﺩ... ِ ِ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺤﻤﺪﺍﻭﺱ ﺩﺳﺖ ﻇﻠﻢ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﺁﻣﺪﻳﻢ ...ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺳﻴّﺪﻱ ﻋﺎﻟﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻝ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮﺧﻮﺩ ﺣﺎﻛﻢ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﻢ ...ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻴﻢ ...ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺮﺍ ﺍﻫﻠﻴّ ِ ﺖ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻧﻴﺴﺖ، ﻧﻜﺎﺡ ﺍﻣﺎ ﻣﺮﺍ ﺩﺍﻣﺎﺩﻱ ﻫﺴﺖ ﺩﺭ ﺭﻱ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻫﺮﻡ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻟﺔ ِ ﺍﻭﺳﺖ ،ﻣﺮﺩِ ﺷﺠﺎﻉ ﻭ ﻛﺎﻓﻲ ،ﻭ ﺣﺮﺑﻬﺎ ﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﭘﺸﺖ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺍﮔﺮ ﺭﺍﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﺋﻴﺪ ،ﻛﺲ ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﺍﻭ ﺑﻴﺎﻳﺪ ...ﻣﺮﺩﻡ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ...ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻛﻴﺎ ﺩﺑﻴﺮ، ﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﺑﻪ ﻧﺰﺩِ ﺩﺍﻋﻲ ﺍﻟﻜﺒﻴﺮ ﺍﻟﺤﺴﻦﺑﻦ ﺯﻳﺪ ...ﺑﻨﻮﺷﺖ... ﭼﻮﻥ ﻧﻮﺷﺘﺔ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻛﻴﺎ ﺩﺑﻴﺮ ﺑﻪ ﺭﻱ ﺑﺪﻭ ﺭﺳﻴﺪ ...،ﺩﺭ 62 ﺣﺎﻝ ﺟﻮﺍﺏ ﺑﻨﻮﺷﺖ«. ِ ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻨﺎﻱ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺳﺎﺩﺍﺕ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺳﻮﻡ ﻫﺠﺮﻱ ﺩﺭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺍﺳﺘﺤﻜﺎﻡ ﻳﺎﻓﺖ .ﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺩﺭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﮔﻴﻼﻥ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﺑﺘﺼﺮﻑ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﻣﺎ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﻛﺎﺭﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﻇﻠﻢ ﻭ ﻧﺎﺑﻜﺎﺭﻱ ﻛﺸﻴﺪ ﻭ ﺍﻣﺜﺎ ِﻝ »ﺳﻴّ ِﺪ ﺭﻛﺎﺑﺰﻥ« 63ﻭ »ﺳﻴّ ِﺪ ﭼﻬﻞ ﮔﻬﻮﺍﺭﻩ« 64ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺳﻴﺪ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺁﻣﻠﻲ »ﺭﻭﺯ ﻭ ﺷﺐ ﺑﻪ ﻟﻬﻮ ﻭ ﻟﻌﺐ ﻭ ﺗﻨﺎﻭ ِﻝ ُﻣﻨﻜﺮﺍﺕ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺩﺍﺷﺘﻲ ﺗﺎ ﺑﺎﺑﻞﮔﺎﻧﻲ ،ﻋﻠﻲ ﺭﻭﺯﺍﻓﺰﻭﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﺮ ﺍﺯ ﺗﻦ ﺟﺪﺍ ﻛﺮﺩﻩ ﺩﺭ ﺷﻜﻢ ﺍﻭ ﻧﻬﺎﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺍﺯ ﻣﻮﺿ ِﻊ ﻗﺘﻞ ﺍﻭ ﻛﻪ ﻧﻴﻢ ﻓﺮﺳﺨﻲ ﺷﻬﺮ ﺳﺎﺭﻱ ﺍﺳﺖ ،ﺭﻳﺴﻤﺎﻥ ﺩﺭ ﭘﺎ ﻛﺮﺩﻩ ﺗﺎ ﺷﻬﺮ ﺑﻜﺸﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺍﺭِ ﻋﺒﺮﺕ ﺑﺮ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻓﺘﻨﺔ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﺎﻳﻢ ﻣﻲﺷﺪ ...،ﺗﺎ ﺳﻴّﺪ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻋﻢ ﺯﺍﺩﺓ ﺧﻮﺩ ﺳﻴﺪ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻧﺎﻡ ﺭﺍ ﺑﮕﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻋﻢ ﺧﻮﺩ ﺳﻴﺪ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﻞ ﺁﺗﺸﻴﻦ ﺩﺭ ﭼﺸﻢ ﺍﻭ ﻛﺸﻴﺪ ﻭ ّ ﻛﻤﺎﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﺍ ...ﺑﮕﺮﻓﺖ ﻭ ﺣﺒﺲ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺑﻴﻤﺎﺭ 65 ﺷﺪ ﻭ ﺑﻤﺮﺩ«. ﭘﺲ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ ،ﻳﺎ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺁﻥ ،ﺗﻴﻤﻮﺭ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﺮ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺩﺳﺖ
38 ● ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦﺷﺎﻩ ﺑﻪﺟﺎﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻓﻲﺍﻟ َﻤﺜَﻞ ﺧﻮﺍﻫﺎ ِﻥ ﻛﺴﺐ ﺍﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺍﺯ ﻭﺿﻊ ﻫﺮﺍﺕ ﻭ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﺗﺎ ﺭﺳﺎﻟﻪﺍﻱ ﺩﺭ ِ ﺑﺎﺏ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﺍ ِﻥ ﻓﺎﺳﺪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﻭﺍﻟﻲﺧﺎﻥ ﭘﺴﺮ ﺳﻬﺮﺍﺏ ﺧﺎﻥ ﮔﺮﺟﻲ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺭﺳﺎﻟﺔ ﻓﺠﻮﺭﻳﻪ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻛﺮﺩ.... ِ ﺑﺴﺎﻁ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻳﺎﺑﺪ ﻭ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍ ِﻥ ﺭﻓ ِﻊ ﻇﻠﻢ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡِ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺳﺎﺩﺍﺕ ﺭﺍ ﺩﺭﻧ ََﻮ ْﺭ َﺩﺩ ﻭ ﺍﻣﻮﺍ ِﻝ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ُﻣﺼﺎﺩﺭﻩ ﻛﻨﺪ .ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﺪﺍﻧﻴﺪ ﺍﺣﻔﺎﺩ ﺁﻥ ﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺩﺳﺖ ﺧﺎﻟﻲ ﺍﺯ ﺭﻱ ﺑﻪ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺁﻣﺪ ﻛﺎﺭﺷﺎﻥ ﺗﺎ ﻛﺠﺎ ﻛﺸﻴﺪ ،ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺍ ِﻝ ﻣﺼﺎﺩﺭﻩ ﺷﺪﺓ ﺍﺯﻳﻦ ﺳﺎﺩﺍﺕ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﻦﺟﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ .ﻣﺆﻟﻒ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: »ﭘﺪﺭِ ﺣﻘﻴﺮ ،ﺳﻴﺪ ﻧﺼﻴﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ،ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﺧﺎﺻﺔ ﺳﻴّﺪ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻭ ﺟﻬﺖ ﻣﺆﻟﻒ ﺣﻘﻴﺮ ﺗﻘﺮﻳﺮ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻛﻪ ّ ﻛﻤﺎﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻗﻠﻢ ﺁﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﺨﺰﺍﻧﺔ ﺻﺎﺣﺒﻘﺮﺍﻧﻲ ﻭﺍﺻﻞ ﺷﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻮﺩ :ﺗﻨﻜﻪ ﺳﻔﻴﺪ ﺷﺸﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻋﺪﺩ، ﺗﻨﻜﻪ ﺳﺮﺥ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻋﺪﺩ ،ﻃﻼ ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﺍﺯ ﺳﺒﻴﻜﻪ ﺻﺪﻭﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺜﻘﺎﻝ ،ﻧﻘﺮﻩ ﺳﻴﺼﺪ ﺧﺮﻭﺍﺭ ﺷﺘﺮﻱ، ﺍﻗﻤﺸﻪ ﻭﺍﻣﺘﻌﻪ ﻭ ﻛﺎﺳﻪﻫﺎﻱ ﭼﻴﻨﻲ ﻭ ﺣﻠﺒﻲ ﻭ ﻻﺟﻮﺭﺩﻱ ﻭ ﺧﻮﺕ ﻭ ﺍﺟﻨﺎﺱ ﺭﺍ ﻋﺪﺩ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﺸﺪ!«....66 ﺳﺎﻳﺮ ُﺭ ُ
ﻳﺴﺎﻭﻻ ِﻥ ﺻﺤﺒﺖ
ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺍﻭﻟﻴﺔ ﺻﻔﻮﻱ ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻳﺴﺎﻭﻝ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻡ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ »ﺣ َﻀﺮ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﻲﻭﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ َ ﻛﺸﻴﻚ ﺣﺎﺿﺮ ﻭ ﺩﺭ ﺳﻔﺮ ﻫﻤﮕﻲ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺩﺭ ﺭﻛﺎﺏ، ﻭ ﻫﻤﻪ ﺷﺐ ﺩﺭ ﻛﺸﻴﻚ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ...ﻭ ﺍﻛﺜﺮ ﻣﺒﻠﻎ ﺳﻲ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻣﻮﺍﺟﺐ ﻭ ﺗﻴﻮﻝ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﻛﻤﺘﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺩ، ﻭ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻬﺸﺖ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﺎﺝ ﻃﻮﻣﺎﺭ ﻣﻲﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻧﺪ... ﺍﻛﺜ ِﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍ ُ َﻣﺮﺍﺯﺍﺩﻩ ﻭ ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﻴﻚ ﺁﻗﺎﺳﻴﺎﻥ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺍﻋﻠﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ« .ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻮﻧﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻓﺎﻉ ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻲ ﻭ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻣ ّﻠﻲ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﻻﺍﻗﻞ ِ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﻨﺪ ،ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﺔ ﭼﻬﺎﺭ ﺑﺎﻍ ﮔﺮﺩ ﺁﻣﺪﻩ ،ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻣﺠﻠﺴﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﺳﺖ ِ ﺠﺎﻣﻌﺖ ﺍﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ ﻃﻮﻝ ﻣﻲﻛﺸﺪ! ﺩﺭ ﻛﻪ » ُﻣ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻴﺎﻝ ﺩﺳﺘﺮﺳﻲ ِ ﺑﻬﺸﺖ ﺭﻭﻱ ﺯﻣﻴﻦ، ﺑﻪ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ّﺣﻲِ ﺣﺎﺿ ِﺮ ﺍﺭﻣﻦ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﻠﻔﺎﻱ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ،ﺩﺭ ﺳﺮ ﻣﻲﭘُﺨﺘﻨﺪ!
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﮔﻮﻳﻨﺪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻓﺎﻏﻨﻪ ،ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﺩﺭ ﺑﺮ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﭘﻴﺮﻭﺯ ﺷﺪ» ،ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﻃ ّ ﻼﺏ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ )ﺯﻣﺎﻥ ﺻﻔﻮﻱ( ﻣﻮﺍﺟﺐ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ،ﻣﻮﺍﺟﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻗﻄﻊ ﻛﺮﺩ .ﺭﺅﺳﺎﻱ ﻃ ّ ﻼﺏ ﻧﺰﺩ ﺍﻭ ﺑﻨﺎﻟﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻟﺸﻜ ِﺮ ﺩﻋﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﭼﺮﺍ ﺑﺎﻳﺪ ِ ﻣﻮﻗﻮﻓﺎﺕ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺿﺒﻂ؟ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻧﺎ ِﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻗﻄﻊ ﻛﻨﺪ ﻭ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩ ﮔﻔﺖ :ﻭﻗﺘﻲ ﺷﺶ ﻫﺰﺍﺭ ﺍﻓﻐﺎ ِﻥ ﺑﻲﺳﺮﻭﭘﺎ ﺑﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﭘﺎﻱ ِ ﺗﺨﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪﻧﺪ ،ﺩﻭ ﻛﺮﻭﺭ ﻣﺨﻠﻮﻕ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻭ ﺻﺪﻫﺰﺍﺭ ﺭﺃﺱ ﻃ ّ ﻼ ِ ﺏ ﻋﻠﻮﻡ ﭼﺮﺍ ﺟﻮﺍﺏ 6ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ 67 ﺍﻓﻐﺎﻥ ...ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻭ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﮔﺒ ِﺮ ﺑﻲﺳﺮﻭﭘﺎ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺩﻧﺪ«؟
ﺳﺮﺑﺎﺯِ ﻧﺎﺩﺭﻱ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻧﺎﺩﺭ ﻭ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﻴﻦ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻳﻜﻲ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﺣﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﺧﺎﺭﺝ ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻭ »ﻣﻜﺮﺭ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﺴﺖ ﺳﭙﺎﻩ ﺩﺭ ﭼﻪ ﺣﺎﻝ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻣﺎ ﻧﺎﺩﺭ ّ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻛﻪ ﻏﻔﻠ ًﺔ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺎﺯﺩﻳﺪ ﭘﺎﺳﮕﺎﻫﻬﺎ ﺍﺯ ﻣﺤﻞِ ﺧﻮﺩ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﻲﺷﺪ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﻣﻲﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﻛﺸﻴﻚﭼﻴﺎﻥ ﺩﺭﺧﻮﺍﺏ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﻣﻲﻛﺸﺖ ...ﻛﻠﻴﺔ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺳﻮﺍﺭﻩ ﻧﻈﺎﻡ ِ ﺍﺳﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﺎﺩﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﺳﺒﻲ َﺳ َﻘﻂ ﺷﻮﺩ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎﻭ ﺍﺳﺐ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ،ﺣﺘّﻲ ﺍﮔﺮ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﻳﻚ ﺍﺳﺐ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮﺩ ﺍﺳﺐ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺩﺭ ﺳﻮﺍﺭﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺧﺸﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻴﺴﺖ ﺍﻟﻲ 25ﺳﺎﻋﺖ ﻳﻜﺴﺮﻩ ﻣﻲﺗﺎﺯﻧﺪ ،ﻓﺮﺍ ﺩﺍﺩﻥ ﻓﻦ ﺳﻮﺍﺭﻱ ﺑﺪﻭﻥ ﻭﻗﻔﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩِ ﻟﺸﻜﺮ ﺯﺭﻩ ﺑﺮ ﺗﻦ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﺑﻌﻀﻲ ﺯﺭﻩﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪﺍﻳﺴﺖ ،ﻭ ﺑﺮﺧﻲ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺯ ﺩﻭ ﻗﻄﻌﻪ ﭼﻮﺏ ﻛﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﻭ ﭘﺸﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﻣﻴﺪﺍﺭﺩ ...ﻫﺮ ﻧﻔﺮ ﺩﻭ ﺑﺎﺭﻭﻁ ﺩﺍﻥ ﭘﺸﺖ ﻛﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﺁﻭﻳﺰﻧﺪ ،ﻭ ﻛﻮﻫﺴﺎﺭ ﻭ ﺳﻨﮕﻼﺥ ﻭ ﺳﺮﺍﺷﻴﺒﻲ ﺭﺍ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺒﻚ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻲ ﻣﻲﭘﻴﻤﺎﻳﻨﺪ ...ﺍﺯ ﺑﺮﻑ ﺑﻲﺑﺎﻛﺎﻧﻪ ﻣﻲﮔﺬﺭﻧﺪ ،ﻛﺎﺭِ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﺴﺘﮕﻲﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺍﺳﺖ .ﻋﺪﺓ 68 ﺁﻧﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ 6ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺍﺳﺖ«.
ﺍﻟﻤ ُ ﻠﻚ ﻋﻘﻴﻢ ُ
ِ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﻏﺮﺑﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺁﺳﺎﻥ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﻛﺮﻳﻢﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﻧﻴﻔﺘﺎﺩ ،ﺍﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎ ﺁﺯﺍﺩﺧﺎﻥ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﻭ ﻋﻠﻴﻤﺮﺩﺍﻥ ﺧﺎﻥ ﻭ ﻓﺘﺤﻌﻠﻲﺧﺎﻥ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺟﻨﮕﻴﺪ ﻭ ﻛﻮﺷﻴﺪ ﺗﺎ ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ُﻣﺮﺍﺩ ﺑﺮﺩ .ﺍﻭ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻓﺘﺤﻌﻠﻲﺧﺎﻥ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭ ﭼﻤﻦِ ﮔﻨْﺪﻣﺎﻥ ،ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺯﻧﺎﻧﺶ ـ ﻛﻪ ﺑﻜﻤﻚ ﺍﻭ ﻣﻲﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ ـ ﺩﺭﺳﺖ ﺗَﺤ ﱡﺮﻙ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﻣﻌﻨﻲِ »ﺍﻟ ُﻤ ُ ﻠﻚ َﻋﻘﻴﻢ« ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻴﺸﻮﺩ» :ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﻫﻞِ ﺣﺮﻡ ﻛﺮﻳﻢﺧﺎﻥ ،ﻃﻔﻞ ﺷﻴﺮﺧﻮﺍﺭﺓ ُﻗﻨﺪﺍﻕ ﺑﺴﺘﻪﺍﻱ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻲ ﻋﻨﺎﻥ ِ ﺩﺳﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻥ ﻃﻔﻞِ ﺷﻴﺮﺧﻮﺍﺭ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ، ُﻛ َﻤﻴْﺖ ،ﻭ ﺩﺭ ِ ﺧﻮﻑ ﺍﻓﺘﺎﺩﻥ ﺁﻥ ﻃﻔﻞ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﻬﺮ ،ﺑﻪ ﺗﺄﻣﻞ ﻣﻴﺮﻓﺖ. ﺍﺯ ﻛﺮﻳﻢ ﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ،ﺁﻥ ﻃﻔﻞِ ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻛﻨﺎﺭ ﺁﻥ ﺿﻌﻴﻔﻪ ،ﺑﻪ ِ ﻧﻮﻙ ﺳﻨﺎﻥ ،ﺭﺑﻮﺩﻩ ﺩﺭ ﺁﺏ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ!« 69ﻭ ﺍﻳﻦ ﻃﻔﻞ ﻓﺮﺯﻧ ِﺪ ﺧﻮﺩِ ﻛﺮﻳﻢ ﺧﺎﻥ ﺑﻮﺩ. ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻧﺶ ﻧﻴﺰ ﻟﺮﻫﺎﻱ ﺧﺸﻦ ﻭ ﺗﻨﺪﻱ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻫﻤﮕﻲ ِ ﺷﻨﺎﺱ ﺣﻖ ﻧﺸﻨﺎﺱ!.... ﻧﺎﻥ ﺍﻣﺎ ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﻛﺮﻳﻢﺧﺎ ِﻥ ﺯﻧﺪ ﻣﺮﺩ )ﻣﺤﺮﻡ ﻳﺎ ﺻﻔﺮ 1193ﻫـ= 1779ﻡ( ﺑﻮﺍﺳﻄﺔ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺍﻣﺮﺍﻱ ﺯﻧﺪﻳﻪ ،ﺳﻪ ﺭﻭﺯ ِ ﻧﻌﺶ ﻭﻱ ﺑﺮﺟﺎﻱ ﺑﻮﺩ 70،ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻪ ﺭﻭﺯ ،ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎﻳﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ )ﻳﻌﻨﻲ 80ﻓﺮﺳﺦ ﺭﺍﻩ ﺭﺍ ﻃﻲ ﻛﻨﺪ( ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺘﻲ 4 71 ﺭﻭﺯﻩ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﺮﺳﺪ. »ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺍﻏﻠﺐ ﺩﺭ ﻟﺸﻜﺮﮔﺎﻩ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﻴﻜﺮﺩ، ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﻤﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ ﮔﺬﺭﺍﻧﻴﺪ .ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﺭﻭﺯﻱ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺧﻮﺭﺩ ِﻥ ﻧﺎ ِﻥ ﺩﻭﻍ ﺑﻮﺩ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻭﺯﺭﺍء ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ .ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺍﻳﻦ ﻏﺬﺍﻱ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﻣﺜﻞِ ﺗﻮ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻠﻮ ﻭ َﺣﻠﻮﻳّﺎﺕ 72 ﺑﺨﻮﺭﺩ!« ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻭ ﺑﺎ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻧﻲ ﭼﻮﻥ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﻪ ﻋﺰﻡ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﮔﺮﺟﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺗﻔﻠﻴﺲ ﺭﻓﺖ ،ﻭ 15 ﻫﺰﺍﺭ ﺍﺳﻴﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﻛﺸﻴﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﺏ ﺍﻓﻜﻨﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ...؟
ﺳﭙﺎﻩ ﻗﻠﻴﺎﻥﭼﺎﻕ ُﻛﻦ
ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺭﻭﺱ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﻭ ﮔﺮﺟﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ ،ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻧﻲ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ »ﻛﻮﺗ ِ ْﺰﺑﻮ« ﻭﻗﺘﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻭﺿ ِﻊ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﺳﺘﺨﺪﺍﻡ ﺷﺪ ،ﻧﺎﭼﺎﺭ » َﻗﺪَ ﻏﻦ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﻋﺪّ ﻩﺍﻱ ﺭﺍ ﻣﻌﻄﻞ ﻧﻜﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺒﺎﻥ ﻗﻠﻴﺎﻥ ﭼﺎﻕ ﻛﻨﻨﺪ! ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﺔ ﺍﺷﺨﺎﺹ ُﻣﻀﺮ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺍﻏﻠﺐ ﺑﻮﺍﺳﻄﺔ ِ ِ ِ ﺣﺮﻳﻖ ﻣﻮﺟﺐ ﺁﺗﺶ ﺩﺍﺋﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ 73 ﺍﺭﺩﻭ ﻣﻲﺷﺪ« .... ﻭﻗﺘﻲ ﻛﺎﺭ ﺑﺪﺳﺖ ﻣ ّ ﻼﻱ ﺻﻮﻓﺌﻲ ﺑﻪﻧﺎﻡ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻲ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﺳﭙﺎﻫﻲ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﺮﺍﺕ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﭘﺲ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ،ﺍﻣﺎ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﻮﺷﻮ ِﻥ ﺣﺎﺟﻲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﺰﺭگ ﺭﺍ ﻗﺒﻀﻪ ﻛﺮﺩ .ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺣﺎﺟﻲ ﺭﺍ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ: » ...ﻭﻗﺘﻲ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺎﺭﻛﺸﻲِ ﺍﺭﺩﻭﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻗﺎﻃﺮ ﻭ ﻳﺎﺑﻮ ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺘﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺯﻳﺮ ﺑﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩ ﻛﻪ ﺣﻤﻞِ ﺳﻴﻮﺭﺳﺎﺕ ﻭ ﺁﺫﻭﻗﻪ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻭ ﭼﻮﻥ ﭘﺎﻱ ﺷﺘﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﻨﮕﻼﺥ ﻭ ﺩﻣﺎﻏﻪﻫﺎﻱ ﻛﻮﻩ ﻣﻴﻠﻐﺰﺩ ﻭ ﺑﻮﺍﺳﻄﺔ ﻧﺪﺍﺷﺘﻦ ُﺳﻢ ﻣﺠﺮﻭﺡ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﻧﻤﻴﺮﺳﺎﻧﻨﺪ، ﻟﻬﺬﺍ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﺎﻱ ﺷﺘﺮﺍﻥ ﻣﺜﻞ ُﺳ ِﻢ ﻗﺎﻃﺮﺍﻥ ،ﺍﺯ ﺁﻫﻦ ،ﻛﻔﺸﻲ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﺩﺭ ﭘﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﭻﻭ ﻣﻬﺮﻩ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﻛﺮﺩ! ﺗﺎ ﺩﺭ ﺳﻨﮕﺰﺍﺭﻫﺎ ﻧﻠﻐﺰﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ.
39 ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻮء ﺧﻴﺎﻝ ﺍﻣﺮ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻗﻮﺭﺧﺎﻧﻪ ﻛﻔﺸﻬﺎﻱ ﺁﻫﻨﻴﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﺎﻱ ﺷﺘﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻗﺪﺭ ﭼﻬﻞ ﻫﺰﺍﺭ ﭘﺎ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﻔﺸﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡِ ﺍﻣﺘﺤﺎﻥ ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﺷﺘﺮﺍﻥ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻥﻫﺎ ﺭﺍ ﺭﺍﻩ ﺑﺮﺩﻧﺪ ،ﺁﻫﻦ ،ﻓﺸﺎﺭ ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﺷﺘﺮﺍﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ،ﻭ ﺟﺮﺍﺣﺖ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ .ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻲ ﺧﻄﻴﺮ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺿﺮﺭ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﻭ ﺣﺎﺻﻠﻲ ﻧﺒُﺮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺭﺍ ﺁﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﻏﺮﻳﺐ ﻣﻲﺷﻤﺎﺭﻧﺪ ﻟﻴﻜﻦ ﺍﻻﻥ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﻗﻮﺭﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﺍﻧﺒﺎﺭ ﺫﺧﻴﺮﺓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﻔﺸﻬﺎﻱ ﺁﻫﻦ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ 74ﻛﻪ ﺗﻠﻲ ﺍﻧﺒﺎﺷﺘﻪ 75 ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ«. ِ ﻛﻔﺶ ﺁﻫﻨﻲ، ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺷﺘﺮﺍﻧﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﭘﻨﺠﻬﺰﺍﺭ ﺭﺃﺱ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺭﺍ ﺗﺎ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻫﻢ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﺗﺎ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ 11ﺭﻭﺯﻩ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ،ﭘﺲ ﺗﻘﺼﻴﺮ ﺍﺯ ﺷﺘﺮﺍﻥ ﻧﺒﻮﺩ ،ﻗﺼﻮﺭ ﺍﺯ ﻛﻔﺶ ﺁﻫﻨﻲ ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻮﺩ .ﻛﺎﺵ ﺑﻮﺩﻳﻢ ﻭ ﺗَ َﻠﻖ ﻭ ﺗ ِ ُﻠﻮﻕ ﺭژﻩ ﺷﺘﺮﺍﻥ ﻛ ْﻔ ْ ﺶ ﺁﻫﻨﻲِ ﺣﺎﺟﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻣﻲﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ﻭ ﻣﻲﺧﻨﺪﻳﺪﻳﻢ! ِ ِ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﭘﺎﺳﻜﻮﻳﭻ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﻘﻮﻁ ﻗﺎﺟﺎﺭﻳﻪ ﻛﻤﻲ ﺯﻭﺩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎﻡ ﻭ ﺍﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ ﺑﺎ ﺗﺮﺗﻴﺒﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﭙﺎﻫﻲ ﺩﺍﺩﻧﺪ ،ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻘﻮﻁ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ ﻋﻘﺐ ﺍﻓﺘﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺁﻥ ﺗﺠ ّﻤﻞ ﻭ ﺗﻌﻴّﺶ ﻭ ﺭﺷﻮﻩ ﻭ ﺍﺭﺗﺸﺎء ﻭ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﺗﺒﺎﻫﻲ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﺩﺍﻣﻦ ﻗﺎﺟﺎﺭﻳﻪ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﺠﺎﺋﻲ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ِ ِ ﺍﻣﺎﻣﺖ ﺟﻤﻌﺔ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦﺷﺎﻩ ﻣﻨﺼﺐ ﻳﻌﻨﻲ 76 ﺑﻪ 15ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻓﺮﻭﺧﺖ .ﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﻠﻌﺔ ﻃﺒﺮﻙ ﺭﺍ ﻛﻪ ُﻣﺪﺍﻓﻊ ﺷﻬﺮ ﻭ ﻣﺮﻛﺰ ﺧﺰﺍﺋﻦ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﻮﺩ ،ﭘﺴﺮﺵ ِ »ﺟﻨﺎﺏ ﺷﻴﺦ ﺣﺴﻦ ﻋﺮﺏ ﻧﻮﻩ ﺷﻴﺦ ﺟﻌﻔﺮ ﻇﻞﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺑﻪ
● ﻫﺰﺍﺭﻭﺳﻴﺼﺪ ﻭﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻛﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﻋﺮﺏ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﺮ ﺧﺰﺍﺋﻦ ﻓﺎﺭﺱ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩُ ،ﻋﺜﻤﺎ ِﻥ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﭘﻴﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﻜﻢ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻧﺶ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﻭ ﺧﺰﺭﺍﻥ ﻣﻲﺭﻓﺖ ـ ﻭ ﺳﻠﻤﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻫﻢ ﺩﺭﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺍﺷﺖ ـ ﻧﻮﺷﺖ :ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺩﭼﺎﺭ ﺷﻜﻢﺑﺎﺭﮔﻲ ﻭ ﻏﺮﻭﺭِ ﺳﻴﺮﻱ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ .ﺩﻳﮕﺮ ﭘﻴﺸﺮﻭﻱ ﻣﻜﻦ ،ﭼﻪ ﻣﻴﺘﺮﺳﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﻭﻧﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ ﻋﺜﻤﺎﻥ 220ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻱ ﺯﺩﻩ ﺍﻟﻤﻌﺘ ّﺰﺑﺎﷲ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﻳﻌﻨﻲ ُ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺑﺮ ﺯﻳﻦِ ُﻣ َﺬﻫﱠﺐ ﻧﺸﺴﺖ.
40 ﺣﺠﺔﺍﻻﺳﻼﻡ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﺷﻴﺦﺍﻟﻌﺮﺍﻗﻴﻦ ـ ﻛﻪ ﺍﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ﺁﺩﻡ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻮﺩ ـ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﻛﺮﺩ« ﻭ ﻃﻮﻟﻲ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻇﻞﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺩﺭ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ» :ﭼﻨﺎﻥ ﺭﺷﺘﺔ ﻛﺎﺭ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺍﻧﺪﺭﻭﻥ ﻭ َﺣ َﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﻭ ﻗﺸﻮﻥ ﺷﻬﺮ ﻭ ﺑ َ َﻠﺪ ﺍﺯ ﻫﻢ ﮔﺴﻴﺨﺘﻪ ﻭ ﺑﺮﻫﻢ ﺭﻳﺨﺘﻪ ﻛﻪ ﻭﺍﷲ ﺍﮔﺮ ﺷﻴﺮﺓ ﻫﺰﺍﺭ ﺍﻓﻼﻃﻮﻥ ﻭ ﺍﺭﺳﻄﺎﻃﺎﻟﻴﺲ ﺭﺍ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻋﺪ ِﻝ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻭ ﻗﻬ ِﺮ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩ ﻭ ﭼﻨﮕﻴﺰﺧﺎﻥ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﺍﺻﻼﺡ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﻮﺩ ...ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻧﻤﻴﺮﺳﻴﺪ ،ﻻﻋﻼﺝ ﺍﺯ ﺭﺍﻫﻬﺎﻱ ﺑﺪ ﺑﻨﺎﻱ ﭘﻮﻝ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩﻥ ﺭﺍ ﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ :ﻟﻘﺐ ﻓﺮﻭﺷﻲ ﻭ ﻣﻨﺼﺐﻓﺮﻭﺷﻲ، ﺩﻳﮕﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﻲ ﻛﺮﻭﺭ ﻣﺨﻠﻮﻕ ﻛﻪ ﻓﻼﻥﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﺑﻬﻤﺎﻥﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻭ ﻓﻼﻥﺍﻟ ُﻤﻠﻚ ﻧﺸﺪ ،ﺍﺯ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ، ﻣﻜﺮﺭﺍﺕ ﻧﻪ ﺩﺭ ﺩﻋﺎﻱ ُﻣﺠﻴﺮ ﻭ ﻧﻪ ﺩﺭ ﻛﻼﻡ ﻣﺠﻴﺪ ،ﺁﻧﻮﻗﺖ ّ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﺑﻴﺴﺖ ُﻫﮋﺑﺮﺍﻟﻤﻠﻚ ﺩﺍﺷﺘﻴﻢ ،ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻣﺆﻳﺪﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﻤﻠﻚ .ﺑﻌﺪ ﺁﻥ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺯﻳﺎﺩ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻡ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ،ﺍﻣﻴﻦ ﻧﻈﺎﻡ ،ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ،ﻗﻮﺍﻡ ﻟﺸﻜﺮ ...ﻣﻨﺼﺐ ﻓﺮﻭﺷﻲِ ﻧﻈﺎﻡ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﺭﺟﻪ ﺑﺪﺗﺮ ﺍﺯ ﺍﻟﻘﺎﺏ ﺷﺪ ،ﺷﺎﻳﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺍﻣﻴﺮ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻭ ﺍﻣﻴﺮ ﻧﻮﻳﺎﻥ ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭ ُﻣﻜﺮﻡ ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭ ُﻣ ﱠ ﻔﺨﻢ ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭ ُﻣ ّ ﻌﻈﻢ ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺍﺳﻌﺪ ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭِ ﻛﻞ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ، ﺩﻳﮕﺮ ﻋﺪﺩِ ﻣﻴﺮﭘﻨﺞ ﻭ ﺳﺮﺗﻴﭗ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺩﻭﻳّﻢ ﺑﻪ ﺩﺭﺟﻪﺍﻱ ﻛﺜﻴﻒ ﻭ ﺯﻳﺎﺩ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣِﻬﺘﺮﻫﺎ ﻭ ﻗﺎﻃﺮﭼﻲﻫﺎ ﻫﻢ ﺍﮔﺮ ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻳﺎ ﻣﻴﺮﭘﻨﺞ ﺻﺪﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻜﻨﻨﺪ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺧﺠﻠﺖ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ 77 ﺁﻧﻬﺎ«. ﺩﺭ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻳﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻋﺼﺮ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ، ﺟﻴﺮﺓ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺩﺭﺳﺖ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻧﻤﻲﺷﺪ .ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ »ﺑﻪﺳﺒﺐ ﻋﺪﻡ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺑﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﺟﻨﮕﻲ ،ﺩﺳﺘﻪﻫﺎﻱ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺩﺭ ﻗﺮﻳﻪﻫﺎﻱ ﻣﺠﺎﻭﺭ ﭘﺎﺩﮔﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﻙﺑﺎﻧﻲ ﻭ 78 ﻣﺮﻍﭼﺮﺍﻧﻲ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻧﺪ«. ﺩﺭﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺁﺧﺮ ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎﺭﻳﻪ ﻛﻪ ﺩﺭ
● ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻋﻠﻞ ﺳﻘﻮﻁ ﺻﻔﻮﻱ ،ﻣﻘﺪﻡ ﺑﺮ ﻫﻤﺔ ِ ﺛﺮﻭﺕ ﻋﻠﺖﻫﺎ ،ﻋﻠﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﻣﺎ ّﺩﻱ ،ﻭ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺎ ُﻣﺘﻌﺎﺩﻝ ﻭ ﺗﺠ ّﻤﻞ ﻭ ﺗﻌﻴّﻦ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻱ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ »ﺟﻮﺷﻦﻫﺎ ﻭ ﺯﺭﻩﻫﺎ ﻭ ﻛﻼﻩﻫﺎﻱ ﺟﻠ ِﺪ ﮔﺎﻭﻣﻴﺶ ،ﺯﺭﺩﻭﺯﻱ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺁﺭﺍﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺨﻬﺎﻱ ﺯ ّﺭﻳﻦ ﻳﺎ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺍﺯ ﻃﻼ ﺷﺪﻩ ِ ﻏﻼﻑ ُﻣ َﺮ ّﺻﻊ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ« ﻭ ﺑﺎ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺷﻤﺸﻴﺮﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺣﻖ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ »ﺗﺠﻤﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﭙﺎﻩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻴﻜﻨﺪ ،ﺁﻧﺮﺍ ﺗﺒﺎﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ«.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻛﻮﭼﻪﻫﺎ ﻣﻲﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺁﺏ ﺣﻮﺽﻛﺸﻲ ﻭ ﻫﻴﺰﻡﺷﻜﻨﻲ ﻭ ﺑﺮﻑﺭﻭﺑﻲ ﭘﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩﻧﺪ 79،ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﻧﺒﺮﺩ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻣﺮﺩ ﻣﻴﺪﺍﻥﺍﻧﺪ؟ ﺩﻣـﺎﻍ ﺳـﭙـﻴـﺪﻩ ﺩﻣـﺎﻥ ﺑـﺎﻳــﺪﻱ ﻛﻪ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﺍﺯ ﻋﻄﺴﻪﺍﺵ ﺯﺍﻳﺪﻱ
ﻗﻮﺭﻕ ﺷﻜﺎﺭ
ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻇﻞﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﺍﺗﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻛﺮﺩﻩ ،ﻋﻠﺖ ﺁﻧﺮﺍ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﻴﺎﻥ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺳﻲ ﺳﺎﻝ ﺑﺮ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﮔﻴﻼﻥ ﻭ ﻓﺎﺭﺱ ﻭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺗﻠﻮﻳﺤ ًﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﺫﻛﺮ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ »ﻣﺪّ ﺕ ﺳﻲﻭﺳﻪ ﺳﺎﻝ ِ ﺗﻮﻗﻒ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺮﻭﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻠﻮﻙ َﻛ ْﺮ َﻭﻥ ﺭﺍ ﻛﻪ 57ﭘﺎﺭﭼﻪ ِ ﻃﺮﻑ ﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻣﻦ ﺧﺮﻳﺪﻡ ،ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﻠﻚ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺩﻭﻟﺖ ﺗﻴﻮ ِﻝ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻋﻮﺽ ﻣﻮﺍﺟﺐ ،ﻗﺼﺒﺔ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﺗﻴﺮﺍﻥ 15 ،ﻫﺰﺍﺭ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺩﺍﺭﺩ «..ﻭ ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ »ﺷﺎﻳﺪ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺍﻟﻲ ﺳﻴﺼﺪ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﺯﻣﻴﻦ ﻣﺮﺑﻊ ﺩﺭ ﺯﻳ ِﺮ ﻗﻮﺭﻕﻫﺎﻱ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﺭﻕﻫﺎ ﺩﺭ ﻛﻤﺎﻝ ﻧﻈﻢ ﺣﻔﻆ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﺒﻠﻐﻲ ﺍﺯ َﻋ َﻠ ْﻔ َﭽ ِﺮ ﺍﻭ ﻭ ﺍﺟﺎﺭﺓ ﺍﻭ ﺻﺮﻑﻧﻈﺮ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺟﺮﮔﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﺨﻮﺍﺑﺎﻧﻨﺪ ،ﺍﻗﻼ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻧﻔﺮ ﺯﺣﻤﺖ ﺑﻜﺸﻨﺪ ،ﻳﻜﻨﻔﺮ ﻇﻞﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺷﻜﺎﺭ ﺑﺰﻧﺪ!« ....80ﻭ ﺗﻌﺠﺐ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﻛﺮﺩ ﺍﺯ ﺍﺻﻮﻝ ﺍﺷﺮﺍﻓﻲ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ، ﺍﺯ ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻇﻞﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ،ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ، ﺣﺘّﻲ )ﺟﺴﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ( ﺍﺩﺭﺍﺭ ﻛﺮﺩﻥ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺗﻤﺎﺷﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩ. ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﮔﻮﻳﺪ» :ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ّ )ﻇﻞﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ( ﺟﻮﺭ ﻏﺮﻳﺒﻲ ﺍﺩﺭﺍﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ :ﭘﻴﺸﺨﺪﻣﺘﻲ ُﮔﻠﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺩﻛﻤﺔ ﺷﻠﻮﺍﺭ ﺭﺍ ﺩﺭﺣﻀﻮﺭِ ﻣﻦ ﺑﺎﺯ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﭘﻴﺸﺨﺪﻣﺖﺑﺎﺷﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺧﻠﻴﻞﺧﺎﻥ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺍﺳﺖ ،ﺇﺣﻠﻴﻞِ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺩﺭ ﮔﻠﺪﺍﻥ ﻧﻬﺪ .ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺍﺩﺭﺍﺭ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻫﻤﺎﻥ ﭘﻴﺸﺨﺪﻣﺖﺑﺎﺷﻲ ﺁﺏ ﺭﻳﺨﺖ ،ﻃﻬﺎﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ .ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻦ ﺗﻌﺠﺐ ﻛﺮﺩﻡ) 81«.ﻻﺣﻴﺎءﻓﻲﺍﻟﺘﺎﺭﻳﺦ(!.... ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﻇﻞﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﺳﭙﺲ ﻓﺎﺭﺱ ﻭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ؟ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺧﺮﺩﺳﺎﻟﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺷﺪ ،ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻳﺪﻥ ﺷﺎﻩ ﺑﺎﺑﺎ ،ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪ ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩﺵ ِ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ﻓﺮﻣﻮﺩ :ﻓﻼﻧﻲ ،ﺣﺎﻻ ﺧﻴﻠﻲ »ﺭﻭﺯﻱ ﺧﻮﺏ ﺑﺰﺭگ ﺷﺪﻱ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮﺍ ﺣﺎﻛﻢ ﻓﺎﺭﺱ ﺑﻜﻨﻴﻢ« .ﻫﻤﻴﻦ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ،ﭼﻮﻥ ﺧﻮﺏ ﺑﺰﺭگ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺎﻛ ِﻢ ﻓﺎﺭﺱ ﺷﻮﺩ! ﻣﻠﻴﺠ ْ ﻚ ،ﻃﻔﻞ ﻫﻤﺔ ﺣﻮﺍﺱ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻣﺘﻮﺟﻪ َ ِ ﺧﺮﺩﺳﺎﻝ ﺳﻮﮔﻠﻲﺍﺵ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺜ ً ﻼ ﺁﻓﺘﺎﺏﮔﺮﺩﺍﻥ ﺍﻭ ﺣﺘﻤ ًﺎ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻓﺘﺎﺏﮔﺮﺩﺍﻥ ﺷﺎﻩ ﺯﺩﻩ ﺷﻮﺩ. ِ ﺛﺮﻭﺕ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﺼﺎﺩﺭﺓ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ِ »ﻗﻴﻤﺖ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﺭﻭﺯ ﺑﺮﻭﺯ ﻣﻐﺮﻭﺭﺗﺮ ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻮﺍﻫﺮﺍﺗﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻫﺎﻱ ﺳﻼﻡ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ 82 ﺩﺍﺷﺖ ،ﺗﺎ ﺻﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ )ﻓﺮﺍﻧﻚ( ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺯﺩﻩﺍﻧﺪ«. ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦﺷﺎﻩ ﺑﻪﺟﺎﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻓﻲﺍﻟ َﻤﺜَﻞ ﺧﻮﺍﻫﺎ ِﻥ ﻛﺴﺐ ﺍﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺍﺯ ﻭﺿﻊ ﻫﺮﺍﺕ ﻭ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﺗﺎ ﺭﺳﺎﻟﻪﺍﻱ ﺩﺭ ِ ﺑﺎﺏ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﺍ ِﻥ ﻓﺎﺳﺪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﻭﺍﻟﻲﺧﺎﻥ ﭘﺴﺮ ﺳﻬﺮﺍﺏ ﺧﺎﻥ ﮔﺮﺟﻲ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺭﺳﺎﻟﺔ ﻓﺠﻮﺭﻳﻪ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻛﺮﺩ.... ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ،ﺩﺭ ﻭﻻﻳﺎﺕُ ،ﻋ ّﻤﺎ ِﻝ ﺍﻭ ﭼﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﻛﻪ ﻧﻤﻴﻜﺮﺩﻧﺪ! ﻣﺜﻼ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺳﻴﻒﺍﷲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﻪ ﺍﺷﺎﺭﺓ ﭘﻴﺸﻜﺎﺭﺵ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺭﺿﺎﻗﻠﻲ ﺩﺭ ﺗﻮﻳﺴﺮﻛﺎﻥ »ﺑﻨﺎﻱ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﻭﻻﻳﺖ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ،ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﺳﺎﺩﺍﺕ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺳﮓ ﺩﺭ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺑﺴﺘﻪ ﭼﻮﺏﻛﺎﺭﻱ ﻧﻤﻮﺩ ،ﻭ ﺯﻥ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻓﻘﺮﺍء ﺭﺍ 83 ِ ﻓﺮﺍﺵ ﻭ ﺩﺍﺭﻭﻏﻪ ﺩﺍﺩ« ﺟﺮﻳﻤﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪﺍﻱ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ّ ﻭ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺑﻬﺎءﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﭘﺴ ِﺮ ﻓﺘﺤﻌﻠﻲ ﺷﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﻫﻨﺮﻱ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺮﺝ ﺩﺍﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺭﺳﺎﻟﺔ »ﺑﺨﻴﻪ« ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻗﻮﻩ ﺑﺎﻩ ﻧﻮﺷﺖ. ﺑﺪﻳﻨﻄﺮﻳﻘﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻻﻏﺮ ﻣﻴﺎ ِﻥ ﺗﺮﻛﻤﺎﻥ ﻭ ﺍﻃﺮﺍﻓﻴﺎﻥ ﺳﻮﺍﺭﻛﺎﺭ ﻭ ﻭﺭﺯﻳﺪﺓ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ، ﻛﻢﻛﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺭﺟﺎﻝ ﻗﻮﻱ ﻫﻴﻜﻞ ﺷﻜﻤﺒﺎﺭﺓ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻫﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ... ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﻭﻗﺎﻳﻊ ُﻣﻬﻢ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﺣﺘﻲ ﮔﻠﻮﻟﺔ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺭﺿﺎ ﻫﻢ ﻛﺴﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺏ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﻧﻜﺮﺩ.... ﺍﻳﻦﻫﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻭ ﺩﻳﺮﻭﺯ ﻭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻭ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻴﺴﺖ.... ﻫﺰﺍﺭﻭﺳﻴﺼﺪ ﻭﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﻋﺮﺏ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﺮ ﺧﺰﺍﺋﻦ ﻓﺎﺭﺱ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩُ ،ﻋﺜﻤﺎ ِﻥ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﭘﻴﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﻜﻢ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻧﺶ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﻭ ﺧﺰﺭﺍﻥ ﻣﻲﺭﻓﺖ ـ ﻭ ﺳﻠﻤﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻫﻢ ﺩﺭﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺍﺷﺖ ـ ﺍﻳﻦﻃﻮﺭ ﻧﻮﺷﺖ: ﺍﻟﺮﻋﻴﺔ ﻗﺪ ﺍ ُ َ ﺑﻄ َﺮ َﻛﺜﻴﺮﺍ ً ﻣﻨﻬﻢ ﺍﻟﺒِ ْﻄﻨﺔَ ،ﻓ ّﻘﺼﺮ ﻭ ﻻﺗﻘﺘﺤﻢ »ﺍِﻥّ ْ ﺑﺎﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ،ﻓﺎﻧﻲ ﺧﺎﺵ ﺃﻥ ﻳﺒﺘﻠﻮﺍ« ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺩﭼﺎﺭ ﺷﻜﻢﺑﺎﺭﮔﻲ ﻭ ﻏﺮﻭﺭِ ﺳﻴﺮﻱ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ .ﺩﻳﮕﺮ ﭘﻴﺸﺮﻭﻱ ﻣﻜﻦ، ﭼﻪ ﻣﻴﺘﺮﺳﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﻭﻧﺪ 84.ﻭ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ ﻋﺜﻤﺎﻥ 220ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻱ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻟ ُﻤﻌﺘ ّﺰﺑﺎﷲ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺑﺮ ﺯﻳﻦِ ُﻣ َﺬ ﱠﻫﺐ ﻧﺸﺴﺖ.
ﺟﻮﺷﻦ ﺯﺭﺩﻭﺯ ﻭ ﻟﺤﺎﻑ ﺯﺭﺑﺎﻓﺖ
ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻋﻠﻞ ﺳﻘﻮﻁ ﺻﻔﻮﻱ ،ﻣﻘﺪﻡ ﺑﺮ ﻫﻤﺔ ﻋﻠﺖﻫﺎ،
41 ● ﻧﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺘﺠﻤﻞ ﻗ ِ ِﺰﻟﺒﺎﺵ ﻭ ﻧﻪ ﭘﻮﻟﺪﺍﺭﺍﻥ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ، ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺑﺎ ﭘﻮﻝ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﺧﻮﺩ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺭﺍﻩ ﺑﺮ ﻣﺸﺘﻲ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺳﺪ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩ »ﺍﻓﻐﺎﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻋﻤﺎﺭﺗﻲ ﻛﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ،ﺟﻤﻌﻲ ﺍﺯ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎﻣﻮﺳﺎﻥ ،ﻟﺤﺎﻑﻫﺎﻱ ﺯﺭﺑﻔﺖ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﺟﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﺁﻓﺮﻳﻦ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ«. ِ ﺛﺮﻭﺕ ﻧﺎ ُﻣﺘﻌﺎﺩﻝ ﻭ ﺗﺠ ّﻤﻞ ﻋﻠﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﻣﺎ ّﺩﻱ ،ﻭ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻭ ﺗﻌﻴّﻦ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻱ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ »ﺟﻮﺷﻦﻫﺎ ﻭ ﺯﺭﻩﻫﺎ ﻭ ﻛﻼﻩﻫﺎﻱ ﺟﻠ ِﺪ ﮔﺎﻭﻣﻴﺶ، ﺯﺭﺩﻭﺯﻱ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺁﺭﺍﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺨﻬﺎﻱ ﺯ ّﺭﻳﻦ ﻳﺎ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺍﺯ ِ ﻏﻼﻑ ُﻣ َﺮ ّﺻﻊ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ« 85ﻭ ﻃﻼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺷﻤﺸﻴﺮﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺣﻖ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ »ﺗﺠﻤﻠﻲ ﻛﻪ 86 ﺑﺮ ﺳﭙﺎﻩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻴﻜﻨﺪ ،ﺁﻧﺮﺍ ﺗﺒﺎﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ« ﭼﻪ ﺑﺰﻭﺩﻱ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺘﺠﻤﻞ ﻗِﺰِﻟﺒﺎﺵ ﻭ ﻧﻪ ﭘﻮﻟﺪﺍﺭﺍﻥ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ،ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺑﺎ ﭘﻮﻝ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﺧﻮﺩ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺭﺍﻩ ﺑﺮ ﻣﺸﺘﻲ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺳﺪ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩ »ﺍﻓﻐﺎﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻋﻤﺎﺭﺗﻲ ﻛﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ،ﺟﻤﻌﻲ ﺍﺯ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎﻣﻮﺳﺎﻥ ،ﻟﺤﺎﻑﻫﺎﻱ ﺯﺭﺑﻔﺖ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﺟﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﺁﻓﺮﻳﻦ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ« 87ﻭ ﺭﻭﺯ ﺍﻭﻟﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪ» ،ﺳﻪ ﺭﻭﺯ ﻭ ﺳﻪ ﺷﺐ ﺍﻓﺎﻏﻨﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﻭ ﺍﺛﺎﺛﻴﺔ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎ ِﻥ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﻳﻜﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻋﺎﻳ ِﺪ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺷﺪ ﻭ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺩﺭ ﺣﻴﺮﺕ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺭﺍ ﭼﺮﺍ ﺑﻬﻤﺮﺍﻩ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ، ﺩﻭﺍﺝ ﮔﺮﻡ ﻭ ﺳﺎﻣﺎ ِﻥ ﺑﺰﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻴﺪﺍ ِﻥ ﺭﺯﻡ ﭼﻪ ﺑﺎﻟﺶ ﻧﺮﻡ ﻭ ِ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ« 88ﻭ ﺑﺎﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻓﻐﺎﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻴﺪﺍ ِﻥ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﺔ ﺗﺎﺟﺮﻱ ﻧﻘﺸﻴﻨﻪﻓﺮﻭﺵ )ﻅ :ﺳﻤﺴﺎﺭﻱ ،ﺁﻧﻜﻪ ﺍﺷﻴﺎء ﮔﺮﺍﻧﺒﻬﺎ ﺧﺮﺩ ﻭ ﻓﺮﻭﺷﺪ( ﭼﻬﺎﺭﺩﻩ ﻛﻴﺴﻪ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺻﺪ ﻣﻦِ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭﺯﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻛﻪ ُﻣﺤﺘﻮﻱ ﻛﻴﺴﻪﻫﺎ ﺯﺭِ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﺗﺎﺯﻩ ﺳﻜﻪ ﺍﺳﺖ 89.ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﻟﻴﻜﻮﺭﮔﻮﺱ ﻗﺎﻧﻮﻥﮔﺬﺍﺭِ ﺍﺳﭙﺎﺭﺕ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺻﺤﻴﺢ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﮕﻔﺖ» :ﺍﺯ ﻣﻦ ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ ،ﻣﺮﺩﻣﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺑﻪ ﺧﻮﺷﮕﺬﺭﺍﻧﻲ ﻧﻴﻨﺪﻳﺸﻨﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ«....90
ﻳﻚ ُﻓﺮﻣﻮﻝ ﻗﻄﻌﻲ
ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻭ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻭﺿﻊ ﺳﭙﺎﻩ ﻭ ﻗِﺰِﻟﺒﺎﺷﺎﻥ ﻭ ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ ،ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲﺁﻣﺪ ِ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺰﻡ ﻭ ﻋﺮﻭﺳﻲ ﻣﻴﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﮔﻮﺋﻲ ﺑﻪ ﻧﻪ ﺟﻨﮓ ﺍﻓﻐﺎﻧﺎﻥ .ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺩﺳﺘﺔ ﺳﭙﺎﻩ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﺩﺍﺭﻱ
42 ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺧﺎﻥ ﻭﺍﻟﻲ )ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ( ﭘﻴﺸﻮﺍﺯ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺭﻓﺖ »ﺗﻤﺎﻣﺖ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﺎ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻱ ﻓﺎﺧﺮ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﻥ ﻓﺮﺑﻪ ﻭ ﺯﻳﻦ ﻭ ﻟﮕﺎﻡ ﺯ ّﺭﻳﻦ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺭﺩﻭﻱ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺳﺮﺍ ﭘﺮﺩﻩﻫﺎ ﻭ ﭼﺎﺩﺭﻫﺎﻱ ﭘﻮﺵ ﺭﻧﮕﻴﻦ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ« 91ﻭ ﺩﺭ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮﺭ ْﺩ ،ﺷﻜﺴﺖ ِ ﻧﺼﻴﺐ ﺍﻳﻦ ﺳﭙﺎﻩ ﺯﺭﺍﻧﺪﻭﺩ ﺷﺪ ﻭ »ﺍﻓﺎﻏﻨﻪ 25ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺯﺭِ ﻣﺴﻜﻮﻙ ﺍﺯ ﻟﺸﻜ ِﺮ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺍﺭﺩﻭﻱ ﺧﻮﺩ ﻧﻘﻞ ﻛﺮﺩﻧﺪ« 92ﻭ ﺍﻳﻦ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺑﺎ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻧﻲ ﻣﻲﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ ،ﻛﻪ »ﺍﻛﺜﺮ ﺑﺎ ﮔﻨﺪﻡ ﺑﺮﺷﺘﻪ ﻏﺬﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﻜﺎﻓﻮ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ...ﻛﺮﺑﺎﺳﻬﺎﻱ ﺭﻧﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺩﺭ ِﮔﻞ ﻭ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﻛﻔﺸﻬﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭﻣﻲﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺿﺎﻳﻊ ﻧﺸﻮﺩ!« ﻭ ﺩﺭ ﺩﻟﻴﺮﻱ ﻭ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ »ﻣﺮﺩﻱ ﺍﻓﻐﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺩﺳﺘﺶ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻭﺍﺩﺍﺭﺵ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺩﺳﺖ ﺩﻳﮕﺮ 93 ﺑﺠﻨﮕﺪ«. ﺩﺭ ﻓﺎﺭﺳﻨﺎﻣﺔ ﻧﺎﺻﺮﻱ ﻫﻢ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ »ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺑﺎ ﻟﺒﺎﺱﻫﺎﻱ ﭼﺮﻙ ﭘﺎﺭﻩ ﭘﺎﺭﻩ ﻭ ﺍﺳﺒﻬﺎﻱ ﻻﻏﺮ ﻭ ﺯﻳﻨﻬﺎﻱ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻭ ﻟﮕﺎﻡﻫﺎﻱ ﮔﺴﺴﺘﻪ ،ﺑﻲﺳﺎﻳﺒﺎﻥ ،ﺑﺎ ﭼﻬﺮﻩﻫﺎﻱ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﻮﺩﻧﺪ«. ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﺮﺩ ﺍﻳﻦ ﺳﭙﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﻴﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻣﺮﻋﺸﻲ »ﺍﻣﺮﺍء ﺩﺭﻳﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻦﭘﺮﻭﺭﻱ ﻭ ﺭﺍﺣﺖﻃﻠﺒﻲ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ....94«. ﺍﺯ ﺁﻥ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ،ﻳﻚ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻛ ّﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻛﺮﺩ .ﺍﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺯ ﺗﻮﺍﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﺑﺪﻳﻬﻴﺎﺕ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﻭ ُﻣﻨﺤﻨﻲِ ﺁﻥ ﻣﺜﻞ ﻃﺎﻕ ﺿﺮﺑﻲِ ﻋﻬﺪ ﺻﻔﻮﻱ ﺍﺳﺖ: ـ ُﻗﺪﺭﺕ ،ﻓﺘﻮﺣﺎﺕ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ، ـ ﻓﺘﻮﺣﺎﺕ ،ﺛﺮﻭﺕ ﻭ ﻣﺎﻝ ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﺗﺨﺖ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪ، ـ ﺛﺮﻭﺕ ﻭ ﻣﺎﻝ ﺑﺪﺳﺖ ﺭﺟﺎﻝ ﻭ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﻣﻲﺍﻓﺘﺎﺩ، ِ ـ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪ ،ﺗﻦﭘﺮﻭﺭ ﻭ ﺣﺮﻳﺺ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ، ـ ﺣﺮﺹ ﻭ ﺷﻬﻮﺕﭘﺮﺳﺘﻲ ﻭ ﺧﻮﺩﺧﻮﺍﻫﻲ ،ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻭ ﺿﻌﻒ ﺳﭙﺎﻫﻲ ﻭ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ، ـ ﺿﻌﻒ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻭ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻘﻮﻁ ﺳﻠﺴﻠﻪﺍﻱ ﻣﻲﺷﺪ، ْ ﺳﻘﻮﻁ ،ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﻭ َﻫ ْﺮﺝ ﻭ ﻣﺮﺝ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ، ـ ـ َﻫ ْﺮﺝ ﻭ َﻣ ْﺮﺝ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻳﻚ ﻣﺮﺩ ﺑﺎﻗﺪﺭﺕ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻴﻜﺮﺩ، ـ ﻗﺪﺭﺕ ،ﻓﺘﻮﺣﺎﺕ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ ...ﻭ َﻫ ُﻠ ﱠﻢ َﺟ ّﺮﺍ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺍﺯﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ،ﻓﺮﻣﻮ ِﻝ ﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺣﻜﻮﻣﺘﻬﺎ ﺭﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺖ: ﻗﺪﺭﺕ ← ﻫﺮﺝﻭﻣﺮﺝ← ﺿﻌﻒ ← ﺗﺠ ّﻤﻞ ← ﺛﺮﻭﺕ ← ﻗﺪﺭﺕ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎ .1ﻣﺠﻤﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺹ 56
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 .2ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻠﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺹ 99 .3ﺣﻖ ﭼﻮ ﺍﻧﺪﺭ ﻣﺮﺩ ﺧﻮﻱ ﺯﻥ ﻧﻬﺪ... .4ﻭﻳﻞ ﺩﻭﺭﺍﻧﺖ ﺝ 1ﺹ 515 .5ﻗﺎﻣﻮﺱ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﺱ ﺹ 76 .6ﻭﻳﻞ ﺩﻭﺭﺍﻧﺖ ﺝ 1ﺹ 518 .7ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺑﺎﻏﻬﺎﻱ ﭘﺎﺭﺍﺩﺍﺋﻴﺰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ُﺣﻜﻢ ﭘﺎﺭﻛﻬﺎﻱ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﻣﺜﻞ ﭘﺎﺭﻛﻬﺎﻱ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ﻭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻛﻠﻤﺔ ﻓﺮﺩﻭﺱ ﻋﺮﺑﻲ ﻭ ﭘﺎﺭﺍﺩﻳﺲ ﻓﺮﻧﮕﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﺸﺘﻖ ﺍﺳﺖ، ﺍﮔـﺮ ﻓـﺮﺩﻭﺱ ﺑــﺮ ﺭﻭﻱ ﺯﻣـﻴــﻦ ﺍﺳـﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺖ .8ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ 205 .9ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﺪﺍﻧﺎ ﺩﺧﺘﺮ ﺁﺳﺘﻴﺎﮔﺲ ﺑﺎ ﻛﻤﺒﻮﺟﻴﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﭘﺎﺭﺱ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻛﺮﺩ» ،ﺷﺎﻩ ﻣﺎﺩ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﺏ ﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺷﻜﻢ ﺩﺧﺘﺮﺵ ﺗﺎﻛﻲ ﺭﻭﺋﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﺥ ﻭ ﺑﺮﮔﻬﺎﻱ ﺁﻥ ﺗﻤﺎﻡ ﺁﺳﻴﺎ ﺭﺍ ﭘﻮﺷﻴﺪ، ﺗﻌﺒﻴﺮﻱ ﻛﻪ ُﻣﻐﻬﺎ ﺍﺯﻳﻦ ﺧﻮﺍﺏ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺷﻜ ِﻢ ﺩﺧﺘﺮ، ﭘﺴﺮﻱ ﺯﺍﺋﻴﺪﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ«) .ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻫﺮﻭﺩﻭﺕ( ﻋﺠﻴﺐ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮﺍﺑﻲ ﺩﺭ ﺍﻭﻝ ﻛﺎﺭ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﺩﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﺷﻴﺦ ﺻﻔﻲ »ﺩﺭﺧﻮﺍﺏ ﺩﻳﺪ ﺷﺒﻲ ،ﻛﻪ ﺷﺎﺧﻬﺎﻱ ﺩﺭﺧﺖ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﺪ ،ﻫﺮ ﺷﺎﺧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﺪﻱ ﻳﺎ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﺶ ﺍﻓﺘﺎﺩﻱ ﺩﺭﺧﺘﻲ ُﻣﺤﻜﻢ ﺷﺪﻱ ﻭ ﺷﺎﺥ ﺑﺮﺍﻓﺰﻭﺩﻱ ﻭ ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ ،ﺻﻮﺭﺕ ﺣﺎﻝ ﺑﺎ ﻭﺍﻟﺪﻩ ﮔﻔﺖ ،ﻭﺍﻟﺪﻩﺍﺵ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻛﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺷﻮﺩ«) .ﺻﻔﻮﺓﺍﻟﺼﻔﺎ( .10ﻛﻮﺭﻭﺷﻨﺎﻣﻪ ﺹ 43 .11ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ 272 .12ﻛﻮﺭﻭﺵ ﻛﺒﻴﺮ ،ﺹ 15 .13ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ 284 .14ﻭﻳﻞﺩﻭﺭﺍﻧﺖ .ﺝ 1ﺹ 525 .15ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ 989 .16ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ 1298 .17ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ 1309 .18ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ ،360ﻭ ﺁﺳﻴﺎﻱ ﻫﻔﺖ ﺳﻨﮓ ﺹ ،27ﻭ ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺹ ،14ﻭ ﺫﻭﺍﻟﻘﺮﻧﻴﻦ ﻳﺎ ﻛﻮﺭﻭﺵ ﻛﺒﻴﺮ ﺹ .11 .19ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ 1440 .20ﺯﻳﻦﺍﻻﺧﺒﺎﺭ ﺹ 282 .21ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ 2659 .22ﺯﻳﻦﺍﻻﺧﺒﺎﺭ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻲ ﺣﺒﻴﺒﻲ ﺹ 153 .23ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻃﺒﺮﻱ ﺑﻠﻌﻤﻲ ،ﻧﺴﺨﻪ ﻋﻜﺴﻲ ،ﺹ 17 .24ﻃﺒﺮﻱ ﺝ 3ﺹ ،221ﺯﻳﺮﺟﺎﻣﻪ ،ﻳﺎ ﺟﻮﺭﺍﺏ ﺍﻭ .25ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ .26ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺹ 220 .27ﺳﻴﺎﺳﺘﻨﺎﻣﻪ ﺹ 15 .28ﺳﻴﺎﺳﺘﻨﺎﻣﻪ ﺹ 17 .29ﺑﺤﻴﺮﻩ ﺹ 20 .30ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ ﺝ 4ﺹ 35 .31ﺯﻳﻦﺍﻻﺧﺒﺎﺭ ﺹ 150 .32ﺯﻳﻦﺍﻻﺧﺒﺎﺭ ﺹ 170 .33ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﻋﻀﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﺑﻨﻘﻞ ﺍﺯ ﺗﺠﺎﺭﺏ ﺍﻻﻣﻢ ﺹ 19
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 .34ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ﺝ 2ﺹ 423 .35ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ ﺝ 4ﺹ ....124 .36ﺯﻳﻦﺍﻻﺧﺒﺎﺭ ﺹ 177 .37ﺯﻳﻦﺍﻻﺧﺒﺎﺭ ﺹ 200 .38ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﺴﻌﻮﺩﻱ ﺹ 68 .39ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺹ ...604 .40ﺳﻠﺠﻮﻗﻨﺎﻣﻪ ﻇﻬﻴﺮﻱ ﺹ 18 .41ﺑﺤﻴﺮﻩ ﺹ 48 .42ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ ﺝ 2ﺹ 411 ﺳﻴﺮﺕ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ُ ِ ﻣﻨﻜﺒِﺮ ﻧﻲ ﺹ 67 .43 .44ﺳﻴﺮﺕ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺹ 53 .45ﺍﻳﻀ ًﺎ ﺹ 42 .46ﺍﻳﻀ ًﺎ ﺹ 82 .47ﺍﻳﻀ ًﺎ ﺹ 72 .48ﺍﻳﻀ ًﺎ ﺹ 77 .49ﺟﺎﻣﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺭﺷﻴﺪﻱ ﺝ 2ﺹ ،717 ﺗﻄﺎﻭﻝ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ،ﺩﺭ ﺣﻜﻢ ﻧﻘﻄﺔ ﺳﻴﺎﻫﻲ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﻭﺳﺖ، ﺍﻭ ﺩﺭ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﮔﺮﺟﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﺁﻧﺠﺎ ﭼﻨﺎﻥ ﺍﻓﺮﺍﻁ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻧﺰﺩﻳﻜﺎﻧﺶ ـ ﺣﺴﺎﻡﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﻀﺮ ـ ﮔﻮﻳﺪ» :ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻏﺎﺭﺍﺕ ﻭ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻋﻤﺎﺭﺍﺕ ﻭ ...ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻳﻢ ﻭ ﻏﻼﻡ ﻭ ﺑﺮﺩﺓ ﮔﺮﺟﻲ ﭼﻨﺎﻥ ﺍﺭﺯﺍﻥ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻏﻼﻡ ﮔﺮﺟﻲ ﺑﻪ ﺩﻭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ) «.ﺳﻴﺮﺕ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺹ .(146ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺁﻳﺎ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﺣﻖ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺧﺪﺍﻳﻲ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻡِ ﻗﺘﻞﻋﺎﻡِ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺜﻞ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﻨﺘﻲ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺑﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﺑﮕﻮﻳﺪ: ﺩﺭ ﺍﻧـﺪﻳـﺸﻪ ﺭﻓـﺘﻢ ﺯ ﺑـﻬـﺮ ﺷﻤـﺎ ﺩﻟـﻢ ﺧﺴـﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻬ ِﺮ ﺷـﻬﺮ ﺷﻤـﺎ ﺟـﻬﺎﻥﺁﻓـﺮﻳﻦ ﮔـﻔﺖ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺑﺮﻳﺪ ﺑﻬﺮ ﺩﻭ ﺟﻬﺎﻥ ،ﺗﺎ ﺯﻣﻦ ﺟﺎﻥ ﺑﺮﻳﺪ ﻧﺒُﺮﺩﻳـﺪ ﻓـﺮﻣـﺎﻥ ﻭ ﻣـﻦ ﺁﻣـــﺪﻡ ﭼـﻮ ﺑـﺎﺩِ ﺧـﺰﺍﻥ ﺩﺭ ﭼﻤﻦ ﺁﻣﺪﻡ )ﻧﺴﺨﺔ ﺧﻄﻲ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﺳﺮﻭﺩﻩ ﺷﺪﻩ ،ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﺑﺮﻳﺘﻴﺶ ﻣﻴﻮﺯﻳﻮﻡ( ﻭ ﺑﻌﻴﺪ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﺮﻑ ﺩﻭﻟﺘﺸﺎﻩ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪﻱ ﺭﺍﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﺘﻞ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﺍ ﺍﻧﻜﺎﺭ ﻛﺮﺩ ﻭ ﮔﻮﻳﺪ ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺩﺭ ﺣﻠﻘﺔ ﺩﺭﻭﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺮﻓﺔ ﭘﻴﻨﻪﺩﻭﺯﻱ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺗﺎ 60ﺳﺎﻟﻲ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﻣﻐﻮﻝ ﺯﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ. .50ﺳﻴﺮﺕ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺹ 68ﻭ 70 .51ﺳﻴﺮﺕ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺹ 59 .52ﺍﻳﻀ ًﺎ ﺹ 60 .53ﺩﺭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻣﺮﺩﻱ ﺑﻨﺎﻡ ﺣﺎﺟﻲ ﺳﻴﺪ ﻫﺎﺷﻢ ـ ﻛﻪ ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻴﻬﺎ ﺍﻭ ﺭﺍ »ﺣﺴﻲ ﻫﺎﺷﻢ« )ﺑﻪ ﺗﺨﻔﻴﻒ( ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ـ ﺗﺎ ﺩﻡ ﻣﺮگ ﭘﻮﻝ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻚ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ .ﺍﺯﻭ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﭼﺮﺍ ﭘﻮﻟﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻚ ﻧﻤﻴﺪﻫﻲ؛ ﻣﻴﮕﻔﺖ :ﻣﻦ ﭘﻮﻟﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ »ﺣﺎﺟﻲ ﺍﺑﻮﺗﺮﺍﺏ« ﺳﭙﺮﺩﻩﺍﻡ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦﺗﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩﺵ ﺧﺎﻙ ﺑﻮﺩ )ﺗﺮﺍﺏ = ﺧﺎﻙ( ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ،ﺧﺎﻙ ﻫﻢ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﭘﺲ ﻧﺪﺍﺩ .ﻳﻌﻨﻲ ﭘﻮﻟﻬﺎ ﮔﻢ ﺷﺪ. .54ﻟﻜﭽﻪ ﻳﺎ ﺿﻢ ﻻﻡ ،ﺩﺭ ﻟﻬﺠﺔ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺯﻳﺎﺩ ﻭ ﺍﻧﺒﻮﻩ ﻭ ﺩﺳﺘﻪ ﺍﺳﺖ.
43 .55ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ﺝ 3ﺹ 96 .56ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭﺻﺎﻑ ﺹ 27 .57ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭﺻﺎﻑ ﺹ 39 .58ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻧﺎﺻﺮﻱ ﺹ 272 .59ﻓﺎﺭﺳﻨﺎﻣﻪ ﻧﺎﺻﺮﻱ ،ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺍﻭﻝ ،ﺹ 39 .60ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺍﺑﻦﺑﻄﻮﻃﻪ ﺹ 202 .61ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﺭﻭﻳﺎﻥ ﻭ ..ﺹ 67 .62ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﻭ ..ﺹ 130 .63ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﺹ 45 .64ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﺹ 327 .65ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﺹ 309 .66ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﺭﻭﻳﺎﻥ ﺹ 234 .67ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﺴﻌﻮﺩﻱ ﺹ 124 .68ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﻱ ﺍﺑﺮﺍﻫﺎﻡ ﮔﺎﺗﻮﻏﻲ ﻛﻮﺱ ﺹ .106ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﺣﻴﻒ ﺍﺯﻳﻦ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻛﻪ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻛﺎﺭ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺸﺎﻥ ﺩﻳﻮﺍﻧﻪ ﺷﺪ! ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻧﺎﺩﺭ، ﺍﻓﻐﺎﻧﻬﺎﻱ ﺯﻳﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺍﺣﻤﺪﺧﺎﻥ ﺍﺑﺪﺍﻟﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻌﻪ ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ،ﻧﺎﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ .69ﻣﺠﻤﻞﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﻪ ﺹ 390 .70ﻣﺠﻤﻞﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺹ 458 .71ﺁﮔﻬﻲ ﺷﻬﺎﻥ ﺹ 3 .72ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻠﻜﻢ ﺹ 117 .73ﺍﺯ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎﻱ ﻛﻮﺗﺰﺑﻮ )ﻣﻮﺭﻳﺲ( .74ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﻓﻀﻞﺍﻟﻤﻠﻚ )1314ـ1317ﻕ( ﺍﺳﺖ. .75ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻈﺎﻡ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎﻣﻲ ﺹ 66 ﺑﻨﻘﻞ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻓﻀﻞﺍﻟﻤﻠﻚ .76ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﺴﻌﻮﺩﻱ ﺹ 150 .77ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﺴﻌﻮﺩﻱ ﺹ 325ﻭ 322 .78ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺩﻛﺘﺮ ﺯﺭﻳﻦﻛﻮﺏ ،ﻣﻌﺎﺭﻑ ﺍﺳﻼﻣﻲ ،39/7ﺧﻮﻙﺑﺎﻧﻲ؟ ﻻﺑﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ! ﺳﺮﺑﺎﺯ ﺯﺭﺩﺷﺘﻲ ،ﺧﻮﻙﺑﺎﻥ ﻣﺴﻴﺤﻲ؟ ﭘﺪﺭ ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﺑﺴﻮﺯﺩ. .79ﺭﺟﻮﻉ ﺑﻪ ﻛﻮﭼﻪ ﻫﻔﺖ ﭘﻨﺞ ،ﺹ 80 .80ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﺴﻌﻮﺩﻱ ﺹ 253ﻭ 245 .81ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﺔ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ. .82ﺳﻪ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺹ 119 .83ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻧﻮ ،ﺹ 335 .84ﻃﺒﺮﻱ ﺝ 3ﺹ 351ﻭ ﺍﺑﻦﺍﺛﻴﺮ ﺝ 3ﺹ 65 .85ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 7ﺹ 280 .86ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 8ﺹ 225 .87ﻋﺎﻟﻢ ﺁﺭﺍﻱ ﻧﺎﺩﺭﻱ ﺝ 1ﺹ 52 .88ﺭﻭﺿﺔ ﺍﻟﺼﻔﺎ ﺝ 8ﺹ 502 .89ﻣﻴﻨﻮﺭﺳﻜﻲ ،ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺑﻨﻘﻞ ﺍﺯ ُﺯﺑﺪﺓﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ، ﺹ230 .90ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺮﺩﺳﺎﻻﻥ ﺹ 106 .91ﻓﺎﺭﺳﻨﺎﻣﺔ ﻧﺎﺻﺮﻱ ﺹ 159ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺍﻭﻝ .92ﻣﻨﺘﻈﻢ ﻧﺎﺻﺮﻱ ﺝ 2ﺹ 255 .93ﻣﻨﺘﻈﻢ ﻧﺎﺻﺮﻱ ﺝ 2ﺹ 243 َ .94ﻣﺠﻤﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺹ 37
44
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﺭﻭﻏﻦ ﺩﺭ ﺭﻳﮓ!
*
ﺑﺴﻢ ﺭﺏﺍﻟﺴﻤﻮﺍﺕ ﺍﻟﺴﺒﻊ ﻭ ﺭﺏﺍﻻﺭﺿﻴﻦ ﺍﻟﺴﺒﻊ
ﺧﺎﻟﻖ ﺩﺭﻳﺎ ﻭ ﻛﻮﻩ ﻭ ﺩﺷﺖ ﻭ ﺗﻴﻪ ﻣﻠـﻜﺖ ﺍﻭ ﺑـﻲ ﺣـﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺑـﻲﺷﺒﻴﻪ )ﻣﻮﻟﻮﻱ(
ﺩﻧﻴﺎﻱ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺗﺎﺯﻩ ﺩﺭ ﺩﻫﻪﻫﺎﻱ ﺁﺧﺮ ﻗﺮﻥ ،ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻄﺮ ﻛﻮﻳﺮﻫﺎ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﮔﺮﻣﺴﻴﺮ ﻭ ﺳﺮﺩﺳﻴﺮ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻬﺎﺭ ﻛﻮﻳﺮﻫﺎ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩﺍﻧﺪ .ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺎ ﭘﺎﺷﻴﺪﻥ ﺑﺬﺭ ﮔﻴﺎﻩﻫﺎﻱ ﻛﻮﻳﺮﻱ ﻳﻚ ﺑﺪﺳﺖ ﺍﺯﻳﻦ ﺩﺭﻳﺎﻱ ﭘﻬﻨﺎﻭﺭ ﺧﺎﻙ ﺭﺍ ﻣﻬﺎﺭ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ،ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﺪﻥ ﺗﻚ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ ﺩﺭ ﻛﻴﺴﻪﻫﺎﻱ ﻧﺎﻳﻠﻮﻧﻲ ﻭ ﺁﺏﭘﺎﺷﻲ ﺑﺎ ﻛﺎﻣﻴﻮﻥ ،ﺑﻮﺗﺔ ﻧﻬﺎﻟﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﻳﮕﺰﺍﺭ ﺟﺎﻥ ﻣﻲﺑﺨﺸﻨﺪ .ﺟﺎﺋﻲ ﺑﺎ ﺭﻳﺨﺘﻦ ﻗﻴﺮ ﻭ ﻣﺎﺯﻭﺕ ﭼﻨﺪ ﻗﻄﺮﻩ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﻛﻮﻳﺮﻱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﺑﻮﺗﻪﻫﺎ »ﻫﻮﻝ« ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﺑﻮﺗﺔ ﮔﻴﺎﻩ ،ﻧﺎﻡ ﺟﻨﮕﻞ ﻛﻮﻳﺮﻱ ﺑﺪﺍﻥ ﻣﻲﻧﻬﻨﺪ .ﺍﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﺗﺎ ﻣﻬﺎﺭ ﻛﺮﺩﻥ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﻳﺎﻱ ﺑﻲﻛﺮﺍﻥ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻓﺮﺳﻨﮕﻬﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺍﺳﺖ. ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻭ ﺭﻳﮓ ﺭﻭﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺲ 1 ﻧﻪ ﭘﺮﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﻭﻱ ،ﻧﻪ ﺟﻨﺒﺪﻩ ﻛﺲ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﻜﺮ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﻛﻮﻳﺮ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻳﺎ ﺍﺯ ﺍﺑﺪﺍﻋﺎﺕ ﻗﺮﻥ ﺍﺗﻢ ﻭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ ﻭ ﺑﺮﺗﺮﻱ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﺼﺮ ﻛﻤﭙﻴﻮﺗﺮ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺁﻳﺪ .ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻮﺩﺟﻪﺑﻨﺪﻱ ﺳﺎﻻﻧﺔ ﻭﻻﻳﺖ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪﻳﻢ ﺩﺭ ﺟﺰء ﺗﻤﺎﻡ ﺍﺭﻗﺎﻡ ﺑﻮﺩﺟﻪ ﻛﻪ ﺍﺭﻗﺎﻡ »ﺣﻘﻮﻕ ﻭﺍﻟﻲ ،ﻭ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﺎﺭﻭ ،ﻭ ﻗﻠﻌﻪ ،ﻭ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺯﻧﺪﺍﻧﻴﺎﻥ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﻗﺮﺁﻥ ﺧﻮﺍﻧﺎﻥ، ﻭ ﺣﺮﺳﻴﺎﻥ ،ﻭ ﻋﺮﻳﻔﺎﻥ ،ﻭ ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﺎﻥ ،ﻭ ﻣﻌﺮﻓﺎﻥ ،ﻭ ﻋﻮﺍﻧﺎﻥ ﻭ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎﻱ ﻋﺎﻟﻢ«
ﻣﺆﺫﻧﺎﻥ ،ﻭ ﺧﺮﻳﺪ ﺻﺪ ﺑﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻨﺪﻩ ،ﻭ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ، ِ ﻭ ﺑﺴﺘﻦ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﻨﺪﺍﺭ ﻭ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻈﺎﻟﻢ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ« ﺩﺭ ﺁﻥ ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻫﺮ ﺳﺎﻝ» :ﺭﻳﮓ ﺑﺴﺘﻦﻫﺎ ﺭﺍ ﺛﻠﺜﻴﻦ ﺍﻟﻒ ﺩﺭﻫﻢ 2«...ﺳﺘﻮﻥ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺩﺍﺷﺖ .ﻳﻌﻨﻲ ﻻﺍﻗﻞ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻜﺔ ﻧﻘﺮﻩ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻳﻮﺍﺭﺳﺎﺯﻱ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺭﻳﮓ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﻭ ﺷﻬﺮ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺯ ﻛﻞ ﺳﻪ ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﻭ ﻧﻴﻢ ﺩﺭﻫﻢ ﺑﻮﺩﺟﺔ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺭﻗﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪﺍﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺭﺍ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﻼﺏ ﺳﻮﺯﺍﻥ ﺑﺎﺩﭘﺎ ﭘﻲ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺭﻧﻈﺮ ﮔﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﺩﺭﺧﺘﻬﺎﻱ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺑﻲﺟﻬﺖ ﻛﺴﻲ ﺩﺭﺧﺘﻲ ﻗﻄﻊ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ 3ﺑﺎﺯ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺩﺭﺧﺘﻜﺎﺭﻱ ﻭ ﺩﺭﺧﺖﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﻛﻮﻳﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﺩﺭﻧﻈﺮ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ـ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺩﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩﺓ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺎﺋﻲ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ.... ﺍﻣﺎ ،ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ،ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺍﻓﺮﺍﺷﺘﻦ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﻭ ﺑﺎﺭﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺭﻳﮓ ﻭ ﺑﺴﺘﻦ ﺳﺪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻥ 4ﻭ ﻛﺎﺷﺘﻦ ﻭ ﻧﮕﻬﺪﺍﺷﺘﻦ ﺩﺭﺧﺖ ،ﺭﺍﻫﻲ ﻭﺍﻓﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻧﺒﻮﺩ ،ﻗﺪﺭﺕ ﺭﻳﮕﺰﺍﺭ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺍﺯ ﭘﺎﻱ ﺩﺭﺍﻓﺘﺪ .ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺗﻨﺪ ﺷﻦ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻟﻬﺎﻱ ﺑﺎﺩ ﺳﻮﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻋﺒﻮﺭ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻳﻢ ،ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﻓﺮﻭ ﺑﺮﺩ 5.ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﺸﺮ ﺩﻭ ﭘﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﮔﻲ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﻳﻦ ﺩﺷﻤﻦ ﺑﺎﺩﭘﺎ ،ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﭘﺎ ﻧﺎﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻳﺎﻡ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻳﻚ ﺟﻮﺍﻥ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﺭﻫﻢ ،ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺎﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ 18 ﻓﺮﺳﻨﮕﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﻫﺪ .ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺭﺍ ﻳﻚ ﺳﻴﺎﺡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺭﺍﻩ ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ﺍﺑﻦ ﺣﻮﻗﻞ ﺑﺎﺯﮔﻮ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ: » ...ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺗﺠﺎﺭﺏ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔ ﺩﺍﻧﺶ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ـ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻄﺮ ﺭﻳﮓ ﺭﻭﺍﻥ ﻧﮕﻪ ﻣﻲﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﻗﺒﺖ ﻧﻤﻲﺑﻮﺩ ،ﺭﻳﮓ ،ﺷﻬﺮ ﻭ ﺩﻳﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻣﻲﻛﺮﺩ .ﻣﻦ ﺷﻨﻴﺪﻡ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻥﺟﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺭﻳﮓ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﻪﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ـ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﻓﺮﺍ ﻧﮕﻴﺮﺩ ـ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﻨﻨﺪ ،ﺩﺭ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺭﻳﮓ ،ﺗﭙﻪ ﻭ ﺩﻳﻮﺍﺭﻫﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﭼﻮﺏ ﻭ ﺧﺎﺭ ﻭ ﺟﺰ ﺁﻥ ﺗﻌﺒﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ،ﻭ ﺩﺭ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺎﺩ ،ﺩﺭﻱ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ،ﺑﺎﺩ ﺍﺯ ﺁﻥﺟﺎ ﺩﺍﺧﻞ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺁﻥﺭﺍ ﻣﻲﭘﺮﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﻻﻱ ﺁﻥ ﭼﻮﻥ ﮔﺮﺩﺑﺎﺩﻱ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ ﻭ ﺭﻳﮓ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ 6 ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ«.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺰﺭگ ﺑﺸﺮﻱ ﺑﻪﻋﻠﺖ ﻋﺪﻡ ﺍﻣﻜﺎﻧﺎﺕ ﻓﻨﻲ ﻭ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻛﻤﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻭ ﻗﺎﻧﻊ ﺑﻮﺩﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ ﭼﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻭﺩﻳﻌﻪ ﻧﻬﺎﺩﻩ ،ﺗﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻛﻮﻳﺮﻫﺎ ﭘﻲﻧﺒﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ .ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﺍﻃﺮﺍﻑ »ﭘﻴﺎﻟﻪﻫﺎﻱ ﻛﻮﻳﺮ« ﺑﻮﺩﻧﺪ 7ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺍﻳﻦ »ﺩﺷﻤﻦ ﻧﺮﻡ« ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﺳﺒﻚﺑﺎﻻﻥ ﺳﺎﺣﻠﻬﺎ ﻭ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﻛﻨﺎﺭﻩﻫﺎﻱ ﻣﺪﻳﺘﺮﺍﻧﻪ ﻭ ﺑﺎﻟﺘﻴﻚ ﻭ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪﺩﺍﺭﺍﻥ ﺑﺰﺭگ ﻛﺠﺎ ﺍﺯ ﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻙﻧﺸﻴﻨﺎﻥ ﺧﺒﺮ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮﻭ: ﺻﺤﺮﺍﺳﺖ ﻳﻜﻲ ﻭ ﺑﻲﻛﺮﺍﻥ ﺻﺤﺮﺍ.ﺍﻣﺮﻭﺯ ،ﺩﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺣﻴﺚ ﻛﻞ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺸﺮﻱ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻄﺮ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ﻭ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻭ ﻓﻘﻴﺮ ﻭ ﻛﻢ ﺁﺏ ﻭ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻧﻔﺘﻲ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪ ،ﻫﻤﻪ ﻳﻚ ﺩﺳﺖ ﻭ ﻳﻚ ﺻﺪﺍ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﭼﺎﺭﺓ ﺁﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺣﺘﻲ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﺋﻲ ﻣﺜﻞ ﺳﻮﺋﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻜﺎﻧﺪﻳﻨﺎﻭﻱ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﺫﺭﻩ ﻏﺒﺎﺭ ﻛﻮﻳﺮ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﻨﺸﺴﺘﻪ... ﻫﻢ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻛﻮﻳﺮﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﺜﻞ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﻭ ﻣﺼﺮ ﺩﺭﮔﻴﺮﻭﺩﺍﺭ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺗﺎﺯﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ ﺭﻳﮓ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﻣﺘﻤﺪﻥ ﺗﻮﺳﻌﺔ ﻛﻮﻳﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﺰء ﻣﺼﻴﺒﺖﻫﺎﻱ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺜﻞ »ﺑﻤﺐ ﺍﺗﻤﻲ« ﻳﺎ ﺩﺭﺩﻫﺎﻱ ﺑﻲﺍﻣﺎﻥ ﻫﻤﻪﮔﻴﺮﻱ ﻣﺜﻞ ﻭﺑﺎ ﻭ ﻃﺎﻋﻮﻥ ﻭ ﺳﺮﻃﺎﻥ ﻭ ﺁﺑﻠﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ،ﺩﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩﺍﻧﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻮﻳﺮﻫﺎ ﺍﮔﺮ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ ﺭﻭﺯﻱ ﺍﺯ ﺩﺍﻣﻨﻪﻫﺎﻱ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﻢ ﺳﺮﺑﺪﺭ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺁﻭﺭﺩ.... ﺍﻣﺎ ﺭﺍﻩ ﺍﺻﻠﻲ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﻛﻮﻳﺮ ،ﻣﺒﺎﺭﺯﻩﺍﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﺭﻭﻥ ﻛﻮﻳﺮ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪ ـ ﻧﻪ ﺁﻥﭼﻪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻣﻲﺷﺪ. ﺍﻳﻦ ﺍﺑﺘﻜﺎﺭ ﻳﺎ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﻭ ﺍﻛﺘﺸﺎﻑ ﻛﻪ ﺟﺰء ﺍﻓﺘﺨﺎﺭﺍﺕ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﻛﻮﻳﺮﻧﺸﻴﻦ ﺍﺳﺖ ،ﭼﻴﺰ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ .ﻣﺮﺩﻡ ﻛﻮﻳﺮ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻮﻳﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺭﻭﻥ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻛﻨﻨﺪ .ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﻛﻮﻳﺮ ﻭﺍﻛﺴﻦ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻋﻮﻥ ﻗﻬﻮﻩﺍﻱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺭﻭﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ .ﻓﻜﺮ ﺩﻭﺭﺍﻧﺪﻳﺶ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﻭﺍﻱ ﺍﺻﻠﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﻛﻮﻳﺮ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ .ﺩﻭﺍﺋﻚ ﻓﻴﻚ... ـ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻗﻨﺎﺕ ﻭ ﺍﺣﺪﺍﺙ ﻛﺎﺭﻳﺰ. ﻣﻮﻻﻧﺎ ﮔﻮﺋﻲ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﺭﻭﻥﮔﺮﺍﺋﻲ ﻛﻮﻳﺮ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ: ﻛـﺎﺭﻳـﺰ ﺩﺭﻭ ِﻥ ﺟـﺎ ِﻥ ﺗـﻮ ﻣـﻲﺑﺎﻳﺪ ﻛـﺰ ﻋـﺎﺭﻳﻪﻫﺎ ﺗﻮ ﺭﺍ ﺩﺭﻱ ﻧﮕﺸﺎﻳﺪ ﺁﻥ ﭼﺸﻤﻪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﺔ ﺗﻮ ﻣﻲﺯﺍﻳﺪ ﺑـﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﺩﻱ ﻛـﻪ ﺍﺯ ﺑـﺮﻭﻥ ﻣﻲﺁﻳﺪ
45 ● ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﻗﻨﺎﺕ ﻭ ﻛﺎﺭﻳﺰ ،ﺩﺭ ﻛﻮﻳﺮ ،ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺍﻛﺘﺸﺎﻑ ﺁﺗﺶ ،ﻳﺎ ﻻﺍﻗﻞ ﺍﺯ ﺟﻨﺲ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪ »ﭘﺮﻭﻣﺘﻪ« ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ» :ﺁﺗﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻳﺎﻥ ﺩﺯﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥﻫﺎ ﻫﺪﻳﻪ ﻛﺮﺩﻩ«... ﻳﺎ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺍﺧﺘﺮﺍﻋﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ »ﻋﻼﺝ ﻛﮋﺩﻡﺯﺩﻩ ﻛﺸﺘﺔ ﻛﮋﺩﻡ ﺑﻮﺩ« ﻳﺎ ﻻﺍﻗﻞ ﻛﺸﻒ ﻭﺍﻛﺴﻦ ﻛﻪ ﺯﺍﻳﻴﺪﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﻜﺮﺏ ﻭ ﻭﻳﺮﻭﺱ ﺍﺳﺖ؛ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﻝ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻳﮓ ﺑﻲﺍﻣﺎﻥ ،ﭼﺸﻤﻪ ﺁﺏ ﺣﻴﺎﺕ ﺟﻮﺷﺎﻥ ﺷﻮﺩ. ﮔﻮﺋﻲ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﺏ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻮﻝ ﻧﻔﺖ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﺎ ﻟﻮﻟﻪﻛﺸﻲ ،ﺁﺏ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺗﺸﻨﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ،ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺷﺎﻋﺮ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺯﺑﺲ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺍﺯ ﻫﻮﺍ ﻳﺎﻓﺖ ﺗﺎﺏ ﺩ ِﻝ ﺁﺏ ﻣﻲﺳﻮﺧﺖ ﺑﺮ ﺁﻓﺘﺎﺏ! ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﻗﻨﺎﺕ ﻭ ﻛﺎﺭﻳﺰ ،ﺩﺭ ﻛﻮﻳﺮ ،ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺍﻛﺘﺸﺎﻑ ﺁﺗﺶ ،ﻳﺎ ﻻﺍﻗﻞ ﺍﺯ ﺟﻨﺲ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪ »ﭘﺮﻭﻣﺘﻪ« ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ» :ﺁﺗﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻳﺎﻥ ﺩﺯﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥﻫﺎ 8 ﻫﺪﻳﻪ ﻛﺮﺩﻩ«... ﻳﺎ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺍﺧﺘﺮﺍﻋﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ »ﻋﻼﺝ ﻛﮋﺩﻡﺯﺩﻩ ﻛﺸﺘﺔ ﻛﮋﺩﻡ ﺑﻮﺩ« ﻳﺎ ﻻﺍﻗﻞ ﻛﺸﻒ ﻭﺍﻛﺴﻦ ﻛﻪ ﺯﺍﻳﻴﺪﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﻜﺮﺏ ﻭ ﻭﻳﺮﻭﺱ ﺍﺳﺖ؛ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﻝ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻳﮓ ﺑﻲﺍﻣﺎﻥ ،ﭼﺸﻤﻪ ﺁﺏ ﺣﻴﺎﺕ ﺟﻮﺷﺎﻥ 9 ﺷﻮﺩ: ﺑﻪ ﺭﻳﮓ ﺍﻱ ﭘﺴﺮ ﺍﻧﺪﺭﻭﻥ ﺗﺸﻨﻪﺍﻧﺪ ﻫﻤـﻪ ﺧﻠﻖ ﻭ ﻣـﺎ ﺑﺮ ِ ﻟﺐ ﻛﻮﺛﺮﻳﻢ ﻣﻬﻢﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻛﺘﺸﺎﻑ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻭ ﺩﻳﺮﻭﺯ ،ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﻭ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻭ ﺣﺘﻲ »ﻋﺼﺮ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻣﺎﺭ« ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻤﺪﻥ ﺑﺸﺮﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ـ ﺷﺎﻳﺪ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻜﺘﻮﺏ ﻭ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﺧﻂ ـ ﻋﻘﺐ ﻣﻲﺑﺮﺩ .ﺍﮔﺮ ﻫﻴﭻ ﺩﻟﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻧﺘﻮﺍﻧﻢ ﺍﻗﺎﻣﻪ ﻛﻨﻢ ،ﻛﺎﻓﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺍﺳﺎﻣﻲ ﺁﺑﺎﺩﻳﻬﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﻭ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺣﻮﻝﻭﺣﻮﺵ ﻛﻮﻳﺮﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﻨﻢ، ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻣﻬﺎﻱ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﻏﻠﺐ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﻣﺴﻠﻤ ًﺎ ﺍﺯ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ،ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺍﺣﺪﺍﺙ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﻏﻠﺐ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻬﺎﻱ ﻋﺼﺮ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻭ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺍﺯ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻭ ﺑﺮﺧﻲ ﺣﺘﻲ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪﻥ ﺯﺭﺗﺸﺘﻲ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﻣﻲﮔﺬﺭﺩ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻋﺼﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ
46 ● ﻭﻗﺘﻲ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺁﺑﺎﺩﺍﻧﻲ ﺑﺪﺧﺖ )ﺑﻴﺪﺧﺖ ﮔﻨﺎﺑﺎﺩ( ﺩﺭ ﺩﻝ ﻛﻮﻳﺮ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ،ﻭ ﺁﺑﺎﺩﻱ »ﻧﺎﻱﺑﻨﺪ« ﺩﺭ ﻣﺮﺯ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﻭ »ﺟﻨﺪﻕ« ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﻧﺎﺋﻴﻦ ،ﻧﻘﻄﺔ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺩﻭﺭﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻫﻴﺘﺎﺳﺖ ـ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻗﺪﻣﺖ ﺗﻤﺪﻥ ﻛﺎﺭﻳﺰﻱ ﻛﻮﻳﺮ ﭘﻲ ﺑﺒﺮﻳﻢ. ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺍﺳﺎﻣﻲ ﺁﺑﺎﺩﻳﻬﺎﻱ ﻛﻮﻳﺮﻱ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻋﺼﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭﻙ ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﺍﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻓﻘﻪﺍﻟﻠﻐﺔ ﻋﺼﺮ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﻭ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ﻫﻢ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ. ﻫﻨﻮﺯ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻭ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ »ﺁﻧﺎﻫﻴﺘﺎ« ﺭﻭﺍﺝ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﺻﻮﻝ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺯﺭﺗﺸﺘﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺗﺜﻠﻴﺚ »ﻣﻴﺘﺮﺍ« ﻭ »ﺁﻧﺎﻫﻴﺘﺎ« ﻭ ِ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺍﻫﻮﺭﺍﻣﺰﺩﺍ ﻭ ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺑﻮﺩ. »ﺗﻴﺸﺘﺮ« ﺑﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺁﺑﺎﺩﺍﻧﻲ ﺑﺪﺧﺖ )ﺑﻴﺪﺧﺖ ﮔﻨﺎﺑﺎﺩ( ﺩﺭ ﺩﻝ ﻛﻮﻳﺮ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ،ﻭ ﺁﺑﺎﺩﻱ »ﻧﺎﻱﺑﻨﺪ« ﺩﺭ ﻣﺮﺯ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﻭ »ﺟﻨﺪﻕ« ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﻧﺎﺋﻴﻦ ،ﻧﻘﻄﺔ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺩﻭﺭﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻫﻴﺘﺎﺳﺖ -10ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻗﺪﻣﺖ ﺗﻤﺪﻥ ﻛﺎﺭﻳﺰﻱ ﻛﻮﻳﺮ ﭘﻲ ﺑﺒﺮﻳﻢ. ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺍﺳﺎﻣﻲ ﺁﺑﺎﺩﻳﻬﺎﻱ ﻛﻮﻳﺮﻱ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻋﺼﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭﻙ ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﺍﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻓﻘﻪﺍﻟﻠﻐﺔ ﻋﺼﺮ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﻭ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ﻫﻢ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ. ﭼﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﺩﺭ ﻣﻔﺎﺩ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ ﻣﺜﻞ ﻃﺒﺲ، ﺑﺎﻓﻖ ،ﺳﺎﻗﻨﺪ ،ﺭﺍﻭﺭ ،ﺧﻮﺳﻒ ،ﺷﻮﺳﻒ ﻭ ﺑﻢ! ﺗﺎﺯﻩﺗﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﺭﺩﻛﺎﻥ ﻭ ﺍﻧﺎﺭﻙ ﻭ ﻧﺮﻣﺎﺷﻴﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺯﺑﺎﻥﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻣﻴﺎﻥ ﻛﺎﺷﻤﺮ ﺑﺎ ﻋﺒﺎﺱﺁﺑﺎﺩ ،ﻭ ﻧﻮﻕ ﺑﺎ ﺭﺑﺎﻃﺨﺎﻥ ،ﻭ ﻭﺭﺍﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻥﺷﻮﺭ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻧﻴﺴﺖ! *** ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻛﺎﺭﻳﺰ ﺩﺭﻳﻦ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥﻫﺎ ﺩﻭ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻣﺴﻠﻢ ﺩﺍﺷﺖ: -1ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﻣﺎﺩﻱ. -2ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﻣﻌﻨﻮﻱ. ﭼﻄﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻭﻝ ﺑﻘﻮﻝ ﺷﻤﺎﻟﻴﻬﺎ ﺍﺯ ﺩﻭﻡ ﺷﺮﻭﻉ ﻛﻨﻴﻢ! ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ،ﺍﻳﻦ ﺭﻳﮓ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ،ﻻﺍﻗﻞ ﺩﻭﺑﺎﺭ ﺗﻤﺪﻥ ﺁﺳﻴﺎﺋﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻄﺮ ﺣﺘﻤﻲ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﭘﺲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻓﻘﻂ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ »ﻗﻬﺮ ﺧﺪﺍﺋﻲ« ﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﻬﺮ ﺧﺪﺍﺋﻲ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻳﮓ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺣﺪﻭﺩ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﻣﻘﺪﻭﻧﻲ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻫﺎﻥ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ 330ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻣﻴﻼﺩ ﻳﻜﺠﺎ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻛﻔﻦ ﮔﺮﻡ ﺧﻮﺩ ﻣﺪﻓﻮﻥ ﺳﺎﺧﺖ 11ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺑﺰﺭگ ﻭ ﺍﺻﻠﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺁﺭﺯﻭﻱ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺷﺪﻥ ﺗﻤﺪﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ،ﻭ »ﻫﻠﻨﻴﺰﻩ« ﺷﺪﻥ ﺷﺮﻕ ﺑﻪﻭﺳﻴﻠﺔ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻭ ﻗﺸﻮﻥ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ـ ﻛﻪ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺷﺐ ﺑﺎ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻛﺮﺩﻧﺪ ـ ﺑﻪ ﮔﻮﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺗﻤﺪﻥ ﻏﺮﺏ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺷﺮﻕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺁﺏ ﻛﻨﺪ ،ﻭ ﺑﺎﻋﺚ ﺁﻥ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ،ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﺭﺍﻩ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺍﺯ ﻫﻨﺪ ،ﻗﺸﻮﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺑﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺳﻜﺘﻪ ﻛﺮﺩ ﻳﺎ ﺑﻪﻗﻮﻟﻲ ﺩﻕﻣﺮگ ﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺯ ﻓﺮﻁ ﻧﺎﺭﺍﺣﺘﻲ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﻋﺮﻕ ﺧﻮﺭﺩ ﻛﻪ ﻣﺮﺩ! ﺑﺎﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻳﮓ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺍﻧﻪﻫﺎﻱ ﺭﻳﺰ ﺁﻥ ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﺳﺠﻴﻞ ﺑﺮ ﭼﺸﻢ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺍﺑﺮﻫﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻭ »...ﮔﺮﻭﻩ ﮔﺮﻭﻩ ﻣﺮﻏﺎﻥ ﺍﺑﺎﺑﻴﻞ ،ﺳﻨﮓﺭﻳﺰﻩﻫﺎ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﺮﺩ ﻭ ﻣﺮﻛﺐ ﺩﺭﻣﻲﮔﺬﺷﺖ ﺑﺮ ﻗﻮﻡ ﺍﺑﺮﻫﻪ ﺑﺎﺭﻳﺪﻩ ﺟﻤﻠﻪ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ« ﻭ ﺁﻳﺔ ﺍﻭﻝ ﺳﻮﺭﺓ ﻓﻴﻞ ﻧﺎﺯﻝ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ :ﺍﻟﻢ ﺗﺮ ﻛﻴﻒ ﻓﻌﻞ 12 ﺭﺑﻚ ﺑﺎﺻﺤﺎﺏ ﺍﻟﻔﻴﻞ. ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻳﻦ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﭼﻬﻞ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﺎ ﺷﺼﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ 13.ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺭﺍ ﻛﺎﺭ ﺳﺎﺩﻩﺍﻱ ﻧﮕﻴﺮﻳﺪ ،ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﺭﻳﮕﻬﺎﻱ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ،ﺗﻤﺪﻥ ﺳﺎﻣﻲ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺁﺳﻴﺎﺋﻲ ﺭﺍ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺯﺍﻭﻳﻪ ﻭ ﻛﻮﺭﻩ ﺭﺍﻩ ﺑﺎﺏﺍﻟﻤﻨﺪﺏ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻗﺎﺭﻩ ﺳﻴﺎﻩ ﺑﻪ ﺁﺳﻴﺎ ﺭﺍﻩ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺗﻌﺪﺍﺩﻱ ﻓﻴﻞ ﻧﻴﺰ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﻜﻢ ﺗﺎﻧﻜﻬﺎﻱ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱ ﺑﻮﺩ ـ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﻳﻤﻦ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺳﻴﺎﻩﭘﻮﺳﺘﺎﻥ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﻗﺎﺭﻩ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎ ﻭ ﺳﭙﺎﻫﺎﻧﺶ ﺑﺰﻭﺩﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﺩﺍﺧﻠﺔ ﺁﺳﻴﺎ ﺭﺍﻩ ﻣﻲﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ،ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﺎ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ـ ﻧﻪ ﺁﻧﭽﻨﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﺑﺮﺩﻩ ﺁﻣﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺑﺴﺎ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﺩﺍﻧﻪ ﺭﻳﮓ ﻧﺒﻮﺩ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺗﻤﺪﻥ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎ ﻭ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﻋﻈﻴﻢ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎ ،ﺁﺳﻴﺎ ﻭ ﻻﺍﻗﻞ ﺑﺨﺶ ﻏﺮﺑﻲ ﺁﺳﻴﺎ ـ ﻛﻪ ﻣﻜﻤﻦ ﻭ ﻣﻨﺒﺖ ﺗﻤﺪﻥ ﻋﻈﻴﻢ ﺳﺎﻣﻲ )ﻋﺒﺮﻱ ﻭ ﻋﺮﺑﻲ ﻭ ﺁﺳﻮﺭﻱ ﻭ ﻛﻠﺪﺍﻧﻲ( ،ﻭ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺗﻤﺪﻥ ﺁﺭﻳﺎﺋﻲ ﻫﻨﺪﻱ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺗﺮﻛﻲ ﺍﺳﺖ ـ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺯﻳﺮ ﺳﻴﻄﺮﺓ ﺳﻴﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ، »ﺗﻤﺪﻥ ﺫﺭﺕ« ﺑﺮ »ﺗﻤﺪﻥ ﺑﺮﻧﺞ« ﻭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺑﺮ »ﺗﻤﺪﻥ ﮔﻨﺪﻡ«، ﭘﻴﺸﻲ ﻭ ﺑﻴﺸﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ 14.ﺑﻪﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺩﻩﻫﺎ ﻭ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻴﺎﻫﺎﻥ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎﺋﻲ ﺩﺭ ﻛﺎﺭﻳﺰﻫﺎﻱ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﺑﻄﺎﻳﺢ ﻭ ﺳﻮﺳﻨﮕﺮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺣﻔﺮ ﻛﺎﻧﺎﻝ ﻭ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻛﺮﺩﻥ ﺑﺎﺗﻼﻕ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ ،ﺷﺎﻳﺪ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﺎ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ ﺩﺭ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﺫﺭﺕ ﻭ ﻗﻬﻮﻩ ﻭ ﻣﻮﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﮕﺎﺭﻱ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﺎﺷﻴﻢ.... ﺍﮔﺮ ﺭﻳﮕﻬﺎﻱ ﻗﺎﺩﺳﻴﻪ ﻧﺒﻮﺩ ،ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻤﺪﻥ ﺁﺭﻳﺎﺋﻲ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻟﺸﻜﺮ ﺭﺳﺘﻢ ﻓﺮﺧﺰﺍﺩ ﺑﻪ ﺑﺎﺏﺍﻟﻤﻨﺪﺏ ﻣﻲﺭﺳﻴﺪ. ﺑﺎﺯ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﺧﺸﺎﻳﺎﺭﺷﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺻﺤﺮﺍﻱ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎ ،ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻳﮓ ﺍﺯ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺁﻥ ﻃﻮﺭ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻳﻢ ،ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﻪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪﺍﺵ ﺍﺯ ﺣﺮﻛﺖ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻏﺰﻩ ﺑﺎﺯﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ 15،ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ »ﻳﻚ ﺩﺍﻧﻪ ﺭﻳﮓ ،ﻣﺮﺍ ﺍﺯ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺖ« .ﺭﻭﻣﻞ ،ﺭﻭﺑﺎﻩ ﺻﺤﺮﺍ ﻧﻴﺰ ،ﺧﺮﺵ ﺩﺭ ﺭﻳﮕﺰﺍﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎ ﺩﺭ ﮔﻞ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﺎﻫﺮﻩ ﻧﺮﺳﻴﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻨﻚ ﻛﺪﺍﻡ ﺭﻳﮓ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﺪ ﺳﻜﻨﺪﺭ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺳﭙﺎﻩ ﺯﺭﺩ ﭼﻴﻦ ﻭ ﺩﻭ ﺳﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺳﭙﺎﻩ ﺳﺮﺥ ﺭﻭﺱ ﻭ ﺳﻔﻴﺪ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ﮔﺮﺩﺩ ،ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﻧﮋﺍﺩ ﺑﺮﺗﺮ ﻭ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩﺗﺮ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ: ﮔﻴﺘﻲ ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ،ﻭﻳﺸﺎﻥ ﺭﻭﻧـﺪﻩ ﺭﻭﺩ 16 ﻣﺮﺩﻡ ﻫﻤﻪ ﻣﻐﻴﻼﻥ ،ﻭﻳﺸﺎﻥ ﺻﻨﻮﺑﺮﻧﺪ ...ﻧﻪ ﺭﻭﻣﻞ ،ﺭﻭﺑﺎﻩ ﭘﻴﺸﺘﺎﺯ ﺻﺤﺮﺍ ،ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺭﻳﮓ ﺭﺍ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻧﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻥ ﺍﺳﺐ ﺳﻔﻴﺪ ﺳﻮﺍﺭ ،ﻭ ﻧﻪ ﺧﺸﺎﻳﺎﺭﺷﺎﻱ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥﻧﻮﺭﺩ ﻃﻼﺟﻮﻱ ،ﻭ ﻧﻪ ﺍﺑﺮﻫﻪ ﻭ ﻧﻪ ﻧﺎﺩﺭ ﻛﻪ ﺗﻮپ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺭﻳﮕﻬﺎﻱ ﻃﺒﺲ ﺑﺴﺖ ،ﻭ ﻧﻪ ﻛﺎﺭﺗﺮ ﻛﻪ ﭘﺮﻩ ﻫﻠﻴﻜﻮﭘﺘﺮﺵ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺷﻜﺴﺖ ،ﻭ ﻧﻪ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﻋﺎﻣﺮ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺑﺰﺭگ ﺍﺯ ﺳﭙﺎﻫﺶ ﺟﺰء ﺷﻬﺪﺍﻱ ﻓﻬﺮﺝ ـ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﻬﺪﺍﻱ ﻛﻮﻳﺮﻧﺪـ 17ﻭ ﻧﻪ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ،ﻭ ﻧﻪ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﻭ ﻧﻪ ﭼﻨﮕﻴﺰ. ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺗﻦ ﻛﻮﻳﺮ ﺭﺍ ﺧﻮﺏ ﺷﻨﺎﺧﺖ ،ﻭ ﺁﻥ ﺣﺠﺎﺝﺑﻦ ﻳﻮﺳﻒ ﺛﻘﻔﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺧﺒﺮ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺄﻣﻮﺭﻱ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻓﻊ ﺧﻮﺍﺭﺝ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﭘﺮﺳﻴﺪ ،ﻣﺄﻣﻮﺭﺵ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﻭ ﭘﺮ ﻣﻌﻨﻲ ﺭﺍ ﻧﻮﺷﺖ» :ﻣﺎﺅﻫﺎﻭﺷﻞ، ﻭ ﺗﻤﺮﻫﺎﺩﻗﻞ ،ﻭﻟﺼﻬﺎﺑﻄﻞ ،ﺍﻥ ﻗّﻞﺍﻟﺠﻴﻮﺵ ﺑﻬﺎﺿﺎﻋﻮﺍ ﻭ ﺍﻥ ﻛﺜﺮﻭﺍ ﺟﺎﻋﻮﺍ« 18.ﺍﻭ ﺩﺭﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺁﻧﺠﺎ ﺟﺎﺋﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﺑﺶ ﺭﺍﻛﺪ ﺍﺳﺖ) ،ﻗﻄﺮﻩ ﻗﻄﺮﻩ ﻣﻲﺁﻳﺪ( ﻭ ﺧﺮﻣﺎﻱ ﺁﻥ ﺧﺸﻚ ﺍﺳﺖ )ﻅ :ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺑﻴﺰﻭ( ،ﺍﻣﺎ ﺩﺯﺩﻫﺎﻱ ﮔﺮﺩﻥ ﻛﻠﻔﺘﻲ ﺩﺍﺭﺩ ،...ﺍﮔﺮ ﺳﭙﺎﻩ ﻛﻢ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺁﻳﺪ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻣﻴﺸﻮﺩ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺯﻳﺎﺩ ﺁﻳﺪ ﺍﺯ ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﻣﻲﻣﻴﺮﺩ. ﺍﻭ ﺩﺭﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺩﺭﺳﺖﺗﺮ ﺍﺯﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﻭ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞ ﺣﺠﺎﺝﺑﻦ ﻳﻮﺳﻒ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻳﻦ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺓ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻧﺪ ،ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ
47 ﺳﭙﺎﻩ ﺭﺍ ﺩﺍﺩ ،ﻭ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ: ـ ﺗﺮﻛﺖ ﻻ ِﻫﻠﻬﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ـ ﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩﺵ ﻟِﺺﻫﺎﻱ ﺑﻄﻞ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺯﺩﺍﻥ ﻗﻬﺮﻣﺎﻥ ﺩﺷﺖ ﺑﻮﺩـ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﻛﺮﺩﻡ! ﺗﺎ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺎﺯﺩﺍﺭﻧﺪﮔﻲ ﺭﻳﮓ ﺑﻮﺩ ،ﺣﺎﻻ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺎﺭﺁﻭﺭ ﺷﺪﻥ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ،ﺭﺍﻩ ﭼﺎﺭﻩ ﭼﻪ ﺑﻮﺩ؟ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭﻝ ،ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻮﻳﺮ ،ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ ،ﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ،ﺁﺩﻣﻴﺰﺍﺩ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺳﺎﻛﻨﺎﻥ ﻛﻮﻳﺮﻫﺎﻱ ﺁﺳﻴﺎ ﻭ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺺ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﻳﺰﺩ ،ﺑﺎ ﺍﺣﺪﺍﺙ ﻛﺎﺭﻳﺰ ﻭ ﻛﻨﺪﻥ ﻗﻨﺎﺕ ﺩﺭ ﻛﻮﻳﺮ ،ﺑﻪ ﺁﻥﺻﻮﺭﺕ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩﺍﻧﺪ .ﺩﺭﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﻛﺮﻩ ﻣﺎﻩ ﮔﺮﺩﺁﻟﻮﺩ ﻳﻚ ﭼﺸﻤﻪ ﺟﻮﺷﺎﻥ ﺁﺏ، ﻭﻟﻮ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﭼﺸﻤﻪ ﻧﺼﺮﺕﺁﺑﺎﺩ ﻭ ﺷﻮﺭﻩ ﮔﺰ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﻧﺮﻣﺎﺷﻴﺮ ﻭ ﺯﺍﻫﺪﺍﻥ ﻭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﻛﺸﻒ ﻭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻛﻨﺪ ،ﺁﻳﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﺪ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻣﻲﺷﺪ ،ﺩﻧﻴﺎﻱ ﻣﺘﻤﺪﻥ ،ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻩ ﺭﺳﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ،ﭼﻪ ﺍﻫﻤﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ؟ ﻛﺎﺭﻳﺰ ﻛﻮﻳﺮ، ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻭ ﻳﺰﺩ ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻓﺮﺳﻨﮓ )ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ( ﺍﺯ ﺭﻱ ﺗﺎ ﺳﺮﺍﻭﺍﻥ ﻭ ﭼﺎﺑﻬﺎﺭ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺮﻣﻴﮕﻴﺮﺩ ـ ﻳﻚ ﺷﺎﻫﻜﺎﺭ ﺗﻤﺪﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻣﻮﻻﻧﺎ :ﺩﺭ ﻣﻔﺎﺯﻩ ﻫﻴﭻ ﺑﻬﺘﺮ ﺯﺁﺏ ﻧﻴﺴﺖ .ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺗﻤﺪﻥ ﻫﻨﺪ ﺭﺍ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺗﻤﺪﻧﻲ ﺑﻴﻦﺍﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺭﺍ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻤﺪﻥ ﻋﻈﻴﻢ ﻛﻨﺎﺭ ﻣﺪﻳﺘﺮﺍﻧﻪ ﻭ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺁﺷﻨﺎﺋﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﺧﻮﺏ ﻫﻢ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ
● ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ،ﺍﻳﻦ ﺭﻳﮓ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ،ﻻﺍﻗﻞ ﺩﻭﺑﺎﺭ ﺗﻤﺪﻥ ﺁﺳﻴﺎﺋﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻄﺮ ﺣﺘﻤﻲ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﭘﺲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻓﻘﻂ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ »ﻗﻬﺮ ﺧﺪﺍﺋﻲ« ﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﻬﺮ ﺧﺪﺍﺋﻲ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻳﮓ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺣﺪﻭﺩ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﻣﻘﺪﻭﻧﻲ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻫﺎﻥ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ 330ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻣﻴﻼﺩ ﻳﻜﺠﺎ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻛﻔﻦ ﮔﺮﻡ ﺧﻮﺩ ﻣﺪﻓﻮﻥ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺑﺰﺭگ ﻭ ﺍﺻﻠﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺁﺭﺯﻭﻱ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺷﺪﻥ ﺗﻤﺪﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ،ﻭ »ﻫﻠﻨﻴﺰﻩ« ﺷﺪﻥ ﺷﺮﻕ ﺑﻪﻭﺳﻴﻠﺔ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻭ ﻗﺸﻮﻥ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ـ ﻛﻪ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺷﺐ ﺑﺎ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻛﺮﺩﻧﺪ ـ ﺑﻪ ﮔﻮﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺗﻤﺪﻥ ﻏﺮﺏ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺷﺮﻕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺁﺏ ﻛﻨﺪ.
48 ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎ ﺟﺰ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻋﺠﻴﺐ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﻫﺴﺖ ﻭﻟﻲ ﻣﺸﻜﻞ ﺍﺳﺖ .ﺩﻧﻴﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺭﺍﻩﻫﺎﻱ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﺳﺨﺖ ﻣﺤﺪﻭﺩ ،ﻭﻟﻲ ﻛﻮﻳﺮ ﺳﺨﺖ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻲﺭﺍﻩ! ﻟﻜﻦ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﻛﻮﺗﺎﻩﺗﺮﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﻋﺒﻮﺭ ﺗﻤﺪﻥﻫﺎ ﺍﺯ ﻭﺳﻂ ﻛﻮﻳﺮﻫﺎﻱ ﺁﺳﻴﺎﻱ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻭ ﺧﺎﻭﺭ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻣﻲﮔﺬﺭﺩ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﻋﺎﻟﻢ ﻛﻢ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻣﻐﺮﺏ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﻓﺮﺳﺦ ﻃﻮﻝ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻣﺼﺮ ،ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺣﺠﺎﺯ ،ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ،ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺣﻀﺮ ﻣﻮﺕ ،ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻧﻮﺑﻪ ـ ﺑﻪ ﻃﻮﻝ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻓﺮﺳﻨﮓ ـ ﻭ ﺩﻫﻬﺎ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﺴﺖ 19ﻭﻟﻲ 20 ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺍﻳﻦﻫﺎ ،ﻛﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻛﻮﻳﺮ ،ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻟﻮﺕ ﺩﺭ ﺍﺗﺼﺎﻝ ﺗﻤﺪﻥ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ ،ﻫﻨﺪ ﻭ ﺑﻴﻦﺍﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ،ﭼﻴﻦ ﻭ ﺭﻭﻡ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻧﻜﺮﺩﻩﺍﻧﺪ. ﺻﺤـﺮﺍﻱ ﺩﻟـﻢ ﻫـﺰﺍﺭ ﻓـﺮﺳﻨـﮓ 21 ﺁﺗـﺸـﮕـﻪ ﻛــﺎﺭﻭﺍﻥ ﻧـﺒـﻴـﻨـﻢ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﻳﻚ ﻣﺜﻘﺎﻝ ﻫﻞ ﻭ ﺯﺭﺩﭼﻮﺑﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻨﮕﺔ ﺧﻴﺒﺮ ﻭ ﻛﺎﺑﻞ ﻭ ﻫﺮﺍﺕ ﻭ ﺭﻱ ﻭ ﻃﺮﺍﺑﻮﺯﺍﻥ ﺑﻪ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﻪ ﺭﺳﺎﻧﺪ ،ﻳﺎ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻨﺎﺭﻩﻫﺎﻱ ﻋﻤﺎﻥ ﻭ ﺑﺤﺮ ﺍﺣﻤﺮ ﻭ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭﻳﻪ ،ﻣﺮﺩﻡ ﺳﺎﺣﻞ ﻣﺪﻳﺘﺮﺍﻧﻪ ﺭﺍ ﺑﺎ ﭼﺎﺷﻨﻲ ﺩﺍﺭﭼﻴﻦ ﻭ ﻓﻠﻔﻞ ﺁﺷﻨﺎ ﻛﺮﺩ ،ﺍﻣﺎ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻜﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﻭﻻً، ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺸﺤﻮﻥ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻛﻮﻩﻫﺎﻱ ﺑﻠﻨﺪ ﺳﺮﻛﺶ ﻭ ﺟﻨﮕﻠﻬﺎﻱ ﺻﻌﺐﺍﻟﻌﺒﻮﺭ ﻛﺎﺭﻭﺍﻥ ﻛﻮﺏ ﻭ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺩﺭﻳﺎﻧﻤﺎﻱ ﻣﺴﺎﻓﺮﻓﺮﻳﺐ ﻭ ﮔﺮﺩﻧﻪﻫﺎﻱ »ﻧﻌﻞ ﺍﺷﻜﻦ« ﻭ »ﮔﺎﻭﻛﺶ« ﻭ ﺗﻨﮕﻬﺎﻱ »ﺩﺭﻛﺶ ﻭﺭﻛﺶ« »ﻛﻼﻍ ﭘﺮ«! ﻭ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﻃﻮﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭ ﺗﺼﺮﻑ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﻣﺎﻭﺭﺍءﺍﻟﻨﻬﺮ ﻭ ﺍﻋﺮﺍﺏ ﺑﺪﻭﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﻛﺎﺭﻭﺍﻧﻲ ﻛﻼﻫﺶ ﻫﻢ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻲﺍﻓﺘﺎﺩ ،ﺑﺰﺣﻤﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻦ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﺪﻭﺩ ﻗﺪﻡ ﻣﻴﮕﺬﺍﺷﺖ! ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ،ﻃﻮﻝ ﺭﺍﻩﻫﺎﻱ ﻏﻴﺮ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ،ﺩﺭﺳﺖ ﺳﻪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺭﺍﻩ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻛﻮﻳﺮﻱ ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ؛ ﻭ ﺳﻮﻡ ﺁﻧﻜﻪ :ﺭﺍﻩ ﻣﻨﺤﺼﺮ
● ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﺧﺸﺎﻳﺎﺭﺷﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺻﺤﺮﺍﻱ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎ، ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻳﮓ ﺍﺯ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺁﻥ ﻃﻮﺭ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻳﻢ ،ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﻪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪﺍﺵ ﺍﺯ ﺣﺮﻛﺖ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻏﺰﻩ ﺑﺎﺯﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ،ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ »ﻳﻚ ﺩﺍﻧﻪ ﺭﻳﮓ، ﻣﺮﺍ ﺍﺯ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺖ« .ﺭﻭﻣﻞ ،ﺭﻭﺑﺎﻩ ﺻﺤﺮﺍ ﻧﻴﺰ ،ﺧﺮﺵ ﺩﺭ ﺭﻳﮕﺰﺍﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎ ﺩﺭ ﮔﻞ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﺎﻫﺮﻩ ﻧﺮﺳﻴﺪ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﻭ ﺑﺪﺍ ﺑﻪ ﺗﻤﺪﻧﻲ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ ﻭ ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ ﻛﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺁﻥ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺭﺍﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺷﻮﺩ .ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺭﺩﻱ ﻳﻚ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺳﺎﺩﺓ ﻛﻮﭼﻚ ،ﻳﻚ ﺭﺍﻩﺑﻨﺪﺍﻥ ﻳﻚ ﺷﻜﺴﺖ ﭘﻞ ،ﻳﻚ ﻧﺎﺍﻣﻨﻲ ﻣﺤﻠﻲ ،ﻳﻚ ﻏﺮﻕ ﻛﺸﺘﻲ ،ﻛﺎﻓﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺭﺍ ﺑﺒﻨﺪﺩ ،ﻭﻟﻮ ﺁﻥﻛﻪ ﻧﺎﻡ ﺁﻥ ﺍﻳﺴﺘﮕﺎﻩ »ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻥ« ﺑﺎﺷﺪ ،ﻳﺎ ﭼﺎﺑﻬﺎﺭﺵ ﺑﻮﻱ ﺑﻬﺎﺭ ﺩﻫﺪ ،ﻭ ﻳﺎ ﻣﺎﺩﺭ ﺷﻬﺮﺵ ﺑﻪ ﺧﺮﻡﺷﻬﺮ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﮔﺮﺩﺩ! ﺑﺪﻳﻦﻃﺮﻳﻖ ﺭﺍﻩ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﺳﺎﺩﻩﺗﺮﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﻣﻴﺎﻥ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﻛﻮﻳﺮﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻴﮕﺬﺭﺩ ـ ﻛﻮﻳﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺷﺒﻬﺎﻱ ﺧﻨﻚ ﺧﻮﺩ ﺍﺛﺮ ﭘﺎﻱ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻫﺰﺍﺭ ﺷﺘﺮ ﺻﻔﺎﺭﻱ ﻭ ﺑﺨﺘﻲ ﺑﺨﺖﺍﻟﻨﺼﺮﻱ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩﺍﻧﺪ ـ ﻛﻪ ﺭﺍﻩ ﻋﺒﻮﺭ ﻛﻮﻳﺮ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎﻁ ﻋﺎﻟﻢ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﺯ ﺷﺐ ﻣﻲﮔﺬﺭﺩ! ﺷﺒﺮﻭﺍﻥ ﭼﻮﻥ ﻛﺮﻡ ﺷﺐ ﺗﺎﺑﻨﺪ ﺻﺤﺮﺍﺋﻲ ﻫﻤﻪ!ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻜﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻗﺪﻳﻢﺗﺮﻳﻦ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﻱ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﺓ ﻋﺎﻟﻢ ،ﺩﺭ ﺷﺮﻕ ﻛﻮﻳﺮ 22ﺗﻤﺪﻥ ﭼﻴﻦ ﻭ ﺗﻤﺪﻥ ﻫﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺟﻤﻌﻴﺖ ،ﻭ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﻛﻮﻳﺮ ،ﺗﻤﺪﻥ ﺑﻴﻦﺍﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﻤﺪﻥ ﻣﺼﺮ ﻭ ﻳﻮﻧﺎﻥ .ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺍﻳﻦ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎ ،ﺑﻪﻃﻮﺭ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻮﻳﺮ ﻣﻲﮔﺬﺭﺩ ﻭ ﺍﺛﺮ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﻱ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺩﻫﺎﺕ ﻛﻮﭼﻚ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻮﻳﺮﻫﺎ ﻣﺜﻞ »ﺁﻗﻮﺱ« ـ ﺷﻬﺪﺍﺩ ـ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﻳﺪ ﻭ ﺳﺎﻳﺔ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﻱ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺍ ﻫﻢ: ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺖ ﺍﺯ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﺠﻨﻮﻥ 23 ﻫﻨﻮﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﭼـﺎﺩﺭﻧﺸﻴﻦ ﺳﻴﻪ ﭘﻮﺷﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﺧﻮﺩ ﻣﺘﺼﻮﺭ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﺎﺭﻭﺍﻥ ﺷﺘﺮﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻫﻨﺪ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﻓﺎﺭﺱ ﻣﻲﮔﺬﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺑﻴﻦﺍﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻣﻲﺭﺳﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥﺟﺎ ﺿﻤﻦ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺎﺭﻫﺎﻱ ﭼﻴﻨﻲ ﻭ ﺩﺍﺭﭼﻴﻦ ﺭﺍ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ، ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺏ ﭘﻨﺠﺎﺗﻨﺘﺮﻩ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺧﻮﺭﺟﻴﻦ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﻓﺮﻳﻦ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺭﻭﺯﺑﺔ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﻭ ﺩﻣﻨﻪ ﻣﺸﻬﻮﺭ ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﺑﻦ ﻣﻘﻔﻊ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺳﻂ ﺭﻭﺩﻛﻲ ﺑﻪ ﺷﻌﺮ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪ .ﺭﻭﺩﻛﻲ ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﻭ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺩﻳﺪ؟ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﭼﻘﺪﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺳﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻐﺪ ﺭﺳﻴﺪﻩ ،ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ» ،ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺧﺮﮔﻮﺷﻲ ﻛﻪ ﺷﻴﺮ ﺭﺍ ﻣﻲﻓﺮﻳﺒﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻫﺎﻧﻪ ﭼﺎﻫﻲ ﻣﻴﺒﺮﺩ ﻭ ﻋﻜﺲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﺏ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﻌﺮ ﭼﺎﻩ ﻣﻲﺟﻬﺪ« ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺗﺼﺎﻭﻳﺮﻱ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺩﻫﻬﺎ ﻗﺮﻥ ،ﻫﻢ ﺍﻣﺮﻭﺯ »ﺑﻠﻴﻨﻴﺘﺴﻜﻲ« ،ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﻫﻨﺮ ﺳﻐﺪﻳﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺗﺎ ﻓﺘﺢ ﺍﻋﺮﺍﺏ ﺑﻪ ﺭﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393
49
ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﺼﺎﻭﻳﺮ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ. ﺑﺎﺯ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﻣﺠﺴﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﺎﺭﻭﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺯﺑﻮﺭ ﻧﺴﻄﻮﺭﻱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺳﺮﻳﺎﻧﻲ ﺩﻩﻫﺎ ﻗﺮﻥ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺳﻮﺍﺣﻞ ﻣﺪﻳﺘﺮﺍﻧﻪ ﻭ ﻳﺎ ﻛﻨﺎﺭﻩﻫﺎﻱ ﺩﺟﻠﻪ ﺍﺯ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻃﺒﺲ ﻭ ﺑﻴﻬﻖ ﻋﺒﻮﺭ ﺩﺍﺩﻩ ،ﺍﺯ ﺟﻴﺤﻮﻥ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ »ﺗﻮﺭﻓﺎﻥ« ﺳﻴﺒﺮﻱ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ 25.ﻳﺎ ﻗﻄﻌﺎﺕ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺎﻧﻮﻱ ،ﻛﻪ ﺑﺎﺯ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻮﺭﻓﺎﻥ ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻳﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺑﻪ ﺭﺍﺳﺘﻲ ﺍﻳﻦ ﺣﻠﻘﺔ ﺍﺗﺼﺎﻝ ﻣﻴﺎﻥ ﻛﻮﻳﺮ ﺑﻴﻬﻖ ﻭ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﻭ ﻃﺒﺲ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻗﻨﺎﺕﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻛﺎﺭﻭﺍﻥﻫﺎﻱ ﻋﺎﺑﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻲﻧﻮﺷﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺭﺣﻤﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻲ ﺁﻥ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩﺍﻧﺪ، ﺍﮔﺮ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ،ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﻭﺍﻥ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﺗﻤﺪﻥ ﻭ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻏﺮﺏ ﻓﺮﺍﺕ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﺔ ﺗﻤﺪﻥ ﺳﺎﻣﻲ ﻭ ﻳﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ ،ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺍﺯ ﺷﻤﺎﻝ ﭼﻴﻦ ﺳﺮ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩ؟ ﻛﺘﺎﺏ »ﺷﺎﻧﺎﻕ« ﭘﺰﺷﻚ ﻭ ﻣﻨﺠﻢ ﻫﻨﺪﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻣﻴﻼﺩ ﻣﻲﺯﻳﺴﺘﻪ ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﻦﺍﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ؟ »ﻣﻨﻜﻪ« ﻫﻨﺪﻱ ﻛﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﻫﺎﺭﻭﻥﺍﻟﺮﺷﻴﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﻳﺤﻴﻲﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮﻣﻜﻲ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﻨﺪﻱ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮﺩ ،ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﻤﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﺷﻬﺮﺕ ﻳﺎﻓﺖ ،ﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺩﺭﻳﺎ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻻﻣﺤﺎﻟﻪ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﻛﻮﻳﺮ ﻋﺒﻮﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ،ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﻫﺎﺕ ﻛﻮﻳﺮ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﻃﺐ ﻫﻨﺪﻱ ﻣﻌﺎﻟﺠﺎﺕ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﺰﺍﺭ ﺧﻮﻥ ﺩﻝ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺭﺳﻴﺪﻩﺍﻧﺪ: ﻛـﺠـﺎ ﺍﻓـﺘـﺎﺩﻱ ﺍﻱ ﺩﺭﺩﺍﻧـﺔ ﻣـﻘـﺼـﻮﺩ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ ﺧﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻛﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﺭﻳﮓﺷﻮ ﻛﺮﺩﻡ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩﻱ ﻣﺜﻞ ﺍﺑﻮﺭﻳﺤﺎﻥ ﺑﻴﺮﻭﻧﻲ ﺩﺭ ﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻲ ﻭﺳﺎﻧﺴﻜﺮﻳﺖ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺁﺛﺎﺭ ﺭﻳﺎﺿﻲ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻭ ﻫﻨﺪﻱ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﺪ ﻭ ﻛﺘﺎﺏ »ﺭﺍﺷﻴﻜﺎﺕ ﺍﻟﻬﻨﺪ« ﺭﺍ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ﻭ »ﺍﻟﺠﻮﺍﺑﺎﺕ ﻋﻦﺍﻟﻤﺴﺎﺋﻞ ﺍﻟﻮﺍﺭﺩﻩ ﻣﻦ ﻣﻨﺠﻤﻲ ﺍﻟﻬﻨﺪ« 26ﻭ ﺷﻤﺎﺭ ﺍﻋﺸﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺧﺎﺹ ﻫﻨﺪﻳﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﺮﺩﻥ »ﺟﻴﺐ« ﺑﻪﺟﺎﻱ »ﻭﺗﺮ« ﻭ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﺶ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻲ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻳﺎ ﺍﺯ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻳﺎﻧﻲ ﻭ ﺳﭙﺲ ﻫﻨﺪﻱ ﻭ ﻳﺎ ﺍﺯ ﻫﻨﺪﻱ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﻭ ﺳﺮﻳﺎﻧﻲ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻭ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺟﺰ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺭﺍﻩ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺭﺍ ﻗﻨﺎﺗﻬﺎﻱ ﻛﻮﻳﺮ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ِﮔﺮﺩ ﺑﺎﺩِ ِ ﺧﺎﻙ ﻣﺠﻨﻮﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﺸ ِﻢ ﻛﻢ ﻣﺒﻴﻦ ﺩﺷﺖ ﺩﺭ ﺩﺍﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﭘﺮﻭﺭﺩﻩ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺩﺍﻧﻪ ﺭﺍ 24
● ...ﻧﻪ ﺭﻭﻣﻞ ،ﺭﻭﺑﺎﻩ ﭘﻴﺸﺘﺎﺯ ﺻﺤﺮﺍ ،ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺭﻳﮓ ﺭﺍ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻧﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻥ ﺍﺳﺐ ﺳﻔﻴﺪ ﺳﻮﺍﺭ ،ﻭ ﻧﻪ ﺧﺸﺎﻳﺎﺭﺷﺎﻱ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥﻧﻮﺭﺩ ﻃﻼﺟﻮﻱ ،ﻭ ﻧﻪ ﺍﺑﺮﻫﻪ ﻭ ﻧﻪ ﻧﺎﺩﺭ ﻛﻪ ﺗﻮپ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺭﻳﮕﻬﺎﻱ ﻃﺒﺲ ﺑﺴﺖ ،ﻭ ﻧﻪ ﻛﺎﺭﺗﺮ ﻛﻪ ﭘﺮﻩ ﻫﻠﻴﻜﻮﭘﺘﺮﺵ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺷﻜﺴﺖ، ﻭ ﻧﻪ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﻋﺎﻣﺮ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺑﺰﺭگ ﺍﺯ ﺳﭙﺎﻫﺶ ﺟﺰء ﺷﻬﺪﺍﻱ ﻓﻬﺮﺝ ـ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﻬﺪﺍﻱ ﻛﻮﻳﺮﻧﺪـ ﻭ ﻧﻪ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ،ﻭ ﻧﻪ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﻭ ﻧﻪ ﭼﻨﮕﻴﺰ. ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺗﻦ ﻛﻮﻳﺮ ﺭﺍ ﺧﻮﺏ ﺷﻨﺎﺧﺖ ،ﻭ ﺁﻥ ﺣﺠﺎﺝﺑﻦ ﻳﻮﺳﻒ ﺛﻘﻔﻲ ﺑﻮﺩ. ﺟﻮﻳﺎ ﻛﺸﻤﻴﺮﻱ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺍﺭﺯﺵ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﻳﺰﻫﺎﻱ ﻛﻮﻳﺮﻱ ،ﻛﺎﻓﻲ ﺍﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﻨﻢ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺣﺮﻑ ﺍﺯ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺩﺭﺍﺯﺍ ﻣﻲﻛﺸﺪ. ﺑﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻜﻲ ﺍﺯﻳﻦ ﺁﺑﺎﺩﻳﻬﺎﻱ ﻛﻮﻳﺮﻱ ﻳﻚ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ،ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺳﺮﺍﻧﮕﺸﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﻛﻤﭙﻴﻮﺗﺮﻱ ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻦ ﺗﺎ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻭﻟﻲ ﭼﻮﻥ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻡ ﮔﻤﺎﻥ ﻛﻨﻢ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻭﺍﻗﻊ ﻧﺸﻮﻡ .ﺍﮔﺮ ﻗﺒﻮﻝ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻛﻠﻤﺔ ﺑﻴﺪﺧﺖ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺁﻧﺎﻫﻴﺘﺎ ﻭ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻧﺎﻫﻴﺪﭘﺮﺳﺘﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﻳﺎﻻﺍﻗﻞ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻫﻢ ﮔﻤﺎﻥ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻗﻨﺎﺕ ﺑﻴﺪﺧﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺁﺏ ﻭ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺎﻡ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ـ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﺩﻭ ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﻋﻤﺮ ﺁﻥ ﻣﻲﮔﺬﺭﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺣﺴﺎﺏ ﺳﺮﺍﻧﮕﺸﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﺁﺑﻴﺎﺭﻱ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺍﻳﻦ ﻗﻨﺎﺕ ﺑﻴﺪﺧﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺣﺪﻭﺩ ﻳﻚ »ﺳﻨﮓ ﻭ ﻧﻴﻢ« ﺁﺏ ﺩﺍﺭﺩ ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﻟﻴﺘﺮ27ـ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻳﻚ ﭘﻴﺖ ﻧﻔﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ، ﺁﺏ ﺟﺎﺭﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺴﺎﺏ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻭ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻭ ﻧﻮﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﺘﺮ ﺁﺏ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺣﺪﻭﺩ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻟﻴﺘﺮ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻗﻨﺎﺕ ﺁﺏ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻋﺪﺩﻱ ﺑﺎ ﺭﻗﻢ 15ﻛﻪ ﻳﺎﺯﺩﻩ ﺻﻔﺮ ﺩﺭ ﺟﻠﻮ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺮﻳﺐ ﻳﻚﻭﻧﻴﻢ ﺗﺮﻟﻴﻮﻥ ﻟﻴﺘﺮ ﺁﺏ ﺩﺭ ﺩﺷﺖﻫﺎﻱ 28 ﮔﻨﺎﺑﺎﺩ ﭘﺮﺍﻛﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻗﻨﻮﺍﺕ ﺩﺭ ﮔﻨﺎﺑﺎﺩ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻗﻨﺎﺗﻬﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮﻭ )ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ( ﻫﻔﺘﺼﺪ »ﮔﺰ« 29 ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺪﻭﺩ ﺳﻴﺼﺪ ﻣﺘﺮ ﺍﻣﺮﻭﺯ ـ ﻋﻤﻖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﭼﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻣﻦ ،ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﻣﻨﺎﺭ »ﺍﻳﻔﻞ« ﺭﺍ ﺩﺯﺩﻳﺪ 30 ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻛﺮﺩ.
50 ● ﻛﺎﺭﻳﺰ ﻛﻮﻳﺮ ،ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻭ ﻳﺰﺩ ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻓﺮﺳﻨﮓ )ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ( ﺍﺯ ﺭﻱ ﺗﺎ ﺳﺮﺍﻭﺍﻥ ﻭ ﭼﺎﺑﻬﺎﺭ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺮﻣﻴﮕﻴﺮﺩ، ﻳﻚ ﺷﺎﻫﻜﺎﺭ ﺗﻤﺪﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻣﻮﻻﻧﺎ :ﺩﺭ ﻣﻔﺎﺯﻩ ﻫﻴﭻ ﺑﻬﺘﺮ ﺯﺁﺏ ﻧﻴﺴﺖ .ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺗﻤﺪﻥ ﻫﻨﺪ ﺭﺍ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺗﻤﺪﻧﻲ ﺑﻴﻦﺍﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺭﺍ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻤﺪﻥ ﻋﻈﻴﻢ ﻛﻨﺎﺭ ﻣﺪﻳﺘﺮﺍﻧﻪ ﻭ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺁﺷﻨﺎﺋﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﺧﻮﺏ ﻫﻢ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎ ﺟﺰ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻋﺠﻴﺐ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ، ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﻫﺴﺖ ﻭﻟﻲ ﻣﺸﻜﻞ ﺍﺳﺖ. ﺍﻣﺎ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ :ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﺼﻒ ﻋﻤﺮ ﺁﺩﻣﻴﺰﺍﺩ ﺩﺭ ﺭﺍﻩﻫﺎ ﻣﻲﮔﺬﺭﺩ .ﻳﻚ ﺿﺮﻳﺐ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ـ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺟﻨﺲ ،ﻭ ﻓﺮﻭﺷﻨﺪﻩ ،ﻭ ﺑﺎﺯﻭﻱ ﻛﺎﺭ ،ﻭ ﻣﻮﺍﺩ ﺧﺎﻡ ﺍﻭﻟﻴﻪ ،ﻭ ﻏﻴﺮﻩـﻳﻜﻲ ﻫﻢ ﺿﺮﻳﺐ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺭﺍﻩ ﻭﺯﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﺮﺥ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻻ ﻭ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻲﺭﻭﺩ.... ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻜﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺭﺍﻩ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻓﺮﺳﻨﮕﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻴﺎﻥ »ﻗﺼﺪﺍﺭ« ﻭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎﻝ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻮﻳﺮ ﻳﻚ ﻣﺎﻩ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ،ﺍﮔﺮ ﻣﺜﻼ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﻛﻮﭼﻚ ﻛﻢ ﺁﺏ ﺷﻮﺭﻩ ﮔﺰ ﺩﺭ ﻛﻮﻳﺮ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩ ـ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻂ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﻨﺪﻭﻛﺶ ﻭ ﺑﻴﻨﺎﻟﻮﺩ ﻭ ﺍﻟﺒﺮﺯ ﻭ ﺯﺍﮔﺮﺱ ﺑﻪ ﻃﻮﻝ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻓﺮﺳﻨﮓ ،ﻭ ﻳﻚ ﺳﺎﻝ ﺗﻤﺎﻡ )365 ﺭﻭﺯﻩ( ﻃﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺗﺎﺯﻩ ﻋﺒﻮﺭ ﺷﺘﺮ ﻳﻌﻨﻲ »ﻛﺸﺘﻲ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ« ـ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺳﻌﺪﻱ »ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻧﻮﺭﺩﻱ ﭼﻮ ﻛﺸﺘﻲ ﺑﺮ ﺁﺏ« ﺍﺳﺖ ـ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺍﻩ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﻮﺩ ﻣﮕﺮ ﺁﻥﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﺮﺣﻮﻡ 31 ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺘﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﻧﻌﻞ ﻛﻨﻨﺪ. ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﻳﻌﻨﻲ ﺭﺍﻩ ﻛﻮﻳﺮ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﻗﻨﺎﺗﻬﺎ ﺩﺭ ﻣﻨﺎﺯﻝ ﺁﺑﺎﺩﺍﻥ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺸﺮ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﻣﻲﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻛﺎﻻﻫﺎﻱ ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪﻧﻲ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ. ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﻭﻗﺘﻲ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺑﺨﺎﺭﺍ ،ﺁﻥ ﺯﻥ ﺯﻳﺒﺎﺭﻭﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻧﺮﺷﺨﻲ »ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻭ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻝ« ،ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﺍﺭﺯﺵ ﻃﺒﻲ ﻭ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺩﻭﺩﺍﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎﻱ ﻛﻬﻨﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ )ﺩﺭﺧﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺭ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﻧﻤﻲﺭﻭﻳﺪ( ،ﺳﻌﻴﺪﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎﻥ...» ،ﻛﺴﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﺷﺘﺮ ﺧﺮﻣﺎء ﺗﺎﺯﻩ ﺑﺎﺭ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺑﺮﺩﻧﺪ .ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺟﻮﺍﻟﻬﺎ ﺑﮕﺸﺎﺩ ﻭ ﺧﺮﻣﺎء ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﻳﺪ، 32 ﺩﺭ ﻋﺬﺭ ﺁﻣﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﺒﺎﺷﺪ«. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺎﺩﻩ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ، ﻭﻟﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﻭﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻮﺗﺎﻩﺗﺮﻳﻦ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺭﺍﻩ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍﻫﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺧﺮﻣﺎﻱ ﺑﻴﻦﺍﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻳﺎ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﻳﺎ ﺑﻢ ،ﻳﺎ ﺧﺒﻴﺺ ،ﻭ ﻳﺎﻻﺍﻗﻞ ﻃﺒﺲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺪﺕ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﺁﺏ »ﻛﺎﺭﻳﺰ« ﺁﻥ ﺭﺍ ﺁﺑﺎﺩﺍﻥ ﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﻋﺒﻮﺭ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ـ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺳﻮﻱ ﺟﻴﺤﻮﻥ ﻳﻌﻨﻲ »ﺭﻳﮓﺁﻣﻮﻱ« ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ـ ﺟﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺭﻳﮕﻬﺎﻱ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﺶ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﭘﺎﻱ ﺭﻭﺩﻛﻲ ﺣﻜﻢ ﭘﺮﻧﻴﺎﻥ ﻭ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ ﺩﺍﺷﺖ. ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﺪ ﺗﺎﺟﺮﻱ ﺩﺭ ﺟﺰﻳﺮﺓ ﻛﻴﺶ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ »ﺻﺪﻭﭘﻨﺠﺎﻩ ﺷﺘﺮ ﺑﺎﺭ ﻭ ﭼﻬﻞ ﺑﻨﺪﺓ ﺧﺪﻣﺘﻜﺎﺭ« ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺟﺮ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﺎ ﺳﻌﺪﻱ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺎﺩﻩ ﻣﻲﮔﻔﺖ: »...ﺳﻌﺪﻳﺎ ﺳﻔﺮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﭘﻴﺸﺴﺖ .ﮔﻔﺘﻢ ﺁﻥ ﻛﺪﺍﻡ ﺳﻔﺮﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ :ﮔﻮﮔﺮﺩ ﭘﺎﺭﺳﻲ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﺑﺮﺩﻥ ﺑﻪ ﭼﻴﻦ، ﻛﻪ ﺷﻨﻴﺪﻡ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﺎ ﻛﺎﺳﺔ ﭼﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺭﻭﻡ ﺁﺭﻡ ،ﻭ ﺩﻳﺒﺎﻱ ﺭﻭﻣﻲ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﻭ ﻓﻮﻻﺩ ﻫﻨﺪﻱ ﺑﻪ ﺣﻠﺐ ﻭ ﺁﺑﮕﻴﻨﺔ ﺣﻠﺒﻲ ﺑﻪ ﻳﻤﻦ ،ﻭ ﺑﺮﺩ ﻳﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﺱ ،ﻭﺯﺁﻥ ﭘﺲ 33 ﺗﺮﻙ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﻛﻨﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻛﺎﻧﻲ ﺑﻨﺸﻴﻨﻢ«... ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﻻﻫﺎ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﮕﺬﺭﺩ ،ﭼﻪ ﻛﺎﺳﺔ ﭼﻴﻨﻲ ﺍﺯ ﭼﻴﻦ ﺑﻪ ﺭﻭﻡ ﻭ ﭼﻪ ﺩﻳﺒﺎﻱ ﺭﻭﻣﻲ ﺍﺯ ﺭﻭﻡ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﻭ ﻓﻮﻻﺩ ﻫﻨﺪﻱ ﺑﻪ ﺣﻠﺐ ﻭ ﭼﻪ ﺁﺑﮕﻴﻨﺔ ﺣﻠﺒﻲ ﺑﻪ ﻳﻤﻦ 34ﻭ ﻣﻬﻢﺗﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﮔﻮﮔﺮﺩ ﭘﺎﺭﺳﻲ ﺑﻪ ﭼﻴﻦ ﻛﻪ ﺣﺘﻤ ًﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻮﺑﻨﺎﻥ ﻭ ﻃﺒﺲ ﺑﮕﺬﺭﺩ؛ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺍﻫﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﺭﻛﻮﭘﻮﻟﻮ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻮﺩ »ﺗﻮﺗﻴﺎﻱ ﻛﻮﺑﻨﺎﻧﻲ« ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻥﺟﺎ ﻋﺒﻮﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺧﺎﻧﻢ ﭼﻴﻨﻲ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﺸﻤﺶ ﺭﺍ ﺑﺪﺍﻥ ﺳﻮﺭﻣﻪ ﻛﺸﺪ ﻳﺎ ﻭﺳﻤﻪ ﺑﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻳﺰﺩ ﺑﻪ ﭼﻴﻦ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﺸﻢ ﭼﻴﻨﻲ ﺩﺭ ﺍﺑﺮﻭﻱ ﺗﻴﺮﻩ ﮔﻴﺮﺍﺗﺮ ﺷﻮﺩ. ﺩﻧﻴﺎﻱ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﺪﻳﻮﻥ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﺑﺎﺭﻭﺕ ﺍﺳﺖ ،ﺯﻳﺮﺍ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﺗﻔﻨﮓ ،ﺩﻳﮕﺮ ﺗﻤﺪﻥ ﺩﻧﻴﺎ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻪ ﺷﺪﻩ .ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻻﺑﺪ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﺑﺎﺭﻭﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﻴﻨﻴﺎﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺷﻮﺧﻲ ﻫﻢ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻧﮋﺍﺩ ﺯﺭﺩ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺳﺎﻝ ﺑﺎﺭﻭﺕ ﺭﺍ ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺁﺗﺸﺒﺎﺯﻱ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﺍﻣﺎ ﻧﮋﺍﺩ ﺳﻔﻴﺪ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺑﺪﺍﻥ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺩﻧﻴﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺁﺗﺶ ﺯﺩ! ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭﻭﺕ ﺍﺯ ﮔﻮﮔﺮﺩ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲﺁﻳﺪ. ﮔﻮﮔﺮﺩ ﺭﺍ ﭼﻴﻨﻲﻫﺎ ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩﻧﺪ؟ ﺳﻌﺪﻱ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺩﺍﺩﻩ» :ﮔﻮﮔﺮﺩ ﭘﺎﺭﺳﻲ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﺑﺮﺩﻥ ﺑﻪ ﭼﻴﻦ ﻛﻪ ﺷﻨﻴﺪﻡ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﺩﺍﺭﺩ« ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﭼﺮﺍ ﻗﻴﻤﺖ ﮔﻮﮔﺮﺩ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺯﻳﺎﺩ ﺍﺳﺖ .ﺁﺧﺮ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺑﺎﺭﻭﺕ ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺭﺯﺵ ﻳﻚ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﻛﻮﻳﺮﻱ ﻣﺜﻞ ﺧﻮﺭ ﻭ ﺳﺎﻗﻨﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺻﺪ ﻣﻦ ﺟﻮ ﻳﺎ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻣﻦ ﺷﻠﻐﻢ ﻳﺎ ﺩﻭ ﺑﺎﺭ ﭼﻐﻨﺪﺭ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺳﻨﺠﻴﺪ. ﺍﺭﺯﺵ ﺁﺏ ﺩﺭ ﻛﻮﻳﺮ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻪ ﺿﺮﻳﺐ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻲﺭﺳﺪ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ »ﻧﻬﺒﻨﺪﺍﻥ« ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ »ﺳﺪ ﺍﺳﻮﺍﻥ« ﺍﺯ ﻋﻬﺪﻩ ﺑﺮ ﻧﻴﺎﻳﺪ. ﺑﻨﺪﻩ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺎﻛﻨﺎﻥ ﻛﻮﻳﺮ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺳﺎﺯﻡ ﻭ ﺍﺩﻋﺎ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺳﺎﻛﻨﺎﻥ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ »ﭼﻬﻞ ﮔﺰﻱ« ﻫﺎ 35 ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﺮ ﻗﺪﻡ ﻛﻪ ﺑﺮﻣﻴﺪﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﭼﻬﻞ ﮔﺰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﺻﺒﺢ ﺍﺯ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﺒﻴﺺ ﻣﻲﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ )ﺣﺪﻭﺩ ﭼﻬﻞ ﻓﺮﺳﻨﮓ( ﻭ ﻋﺼﺮ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﺎﺯ ﻣﻲﮔﺸﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﺸﺘﻬﺎﻱ ﻗﻠﻌﺔ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺧﺒﻴﺺ )ﺷﻬﺪﺍﺩ( ﻭ ﺍﻧﺪﻭﻫﺠﺮﺩ ﺭﺍ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﻭ ﺁﻥ 36 ﺭﺍ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ. ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻓﺮﻕ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﻣﺜ ً ﻼ ﻛﺘﺎﺏ ﭘﻨﺠﺎﺗﻨﺘﺮﻩ ﻳﺎ ﺗﺨﺘﺔ ﺷﻄﺮﻧﺞ ﻳﺎ ﺑﺎﺭ ﻗﺮﻧﻔﻞ ﺭﺍ ﺻﺪ ﺭﻭﺯﻩ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻮﻳﺮﺍﺕ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﺎﺑﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻳﺎ ﺳﻴﺼﺪ ﺭﻭﺯﻩ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻴﺒﺮ ﻭ ﻫﺮﺍﺕ ﻭ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﺭﻱ ﻭ ﻫﻤﺪﺍﻥ ،ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﺎﺭ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﻣﻲﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ! ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﻫﺴﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻭﺳﻴﻠﻪﺍﻱ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﻻﺋﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺳﻴﺼﺪ ﺭﻭﺯﻩ ﺩﺭ ﻇﺮﻑ ﺻﺪ ﺭﻭﺯ ﺍﺯ ﺟﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﻭ ﺍﻛﺘﺸﺎﻑ ﺍﻭ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺩﺭ ﺣﻜﻢ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﻫﻤﺎﻥ ﻛﺴﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻣﻴﺎﻥ ﻟﻨﺪﻥ ﻭ ﻧﻴﻮﻳﻮﺭﻙ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺍﺗﻢ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺷﺶ ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺑﺎ ﺟﺖ ﺑﻮﺋﻴﻨﮓ ،ﻇﺮﻑ ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎ ﻛﻨﻜﻮﺭﺩ ﻃﻲ ﻛﻨﺪ، ﺍﺧﺘﺮﺍﻋﻲ ﻛﻪ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ ﺭﺍ ﺗﻜﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻳﻜﻲ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺍﺗﻢ ﻭ ﻛﻤﭙﻴﻮﺗﺮ ﻣﺪﺕ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ،ﻭ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﺛﻠﺚ ،ﻭ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺍﻭ ﺑﻴﺴﺖ ﺩﺭﺻﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﺭﺻﺪ! ﺍﻳﻦ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎﺩﻩﺍﻱ ﺍﺳﺖ :ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﻳﻚ ﻟﻮﻟﻪ ﺁﻓﺘﺎﺑﻪ ﺁﺏ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﺮﻣﺎﺷﻴﺮ ﻭ ﺍﺳﭙﻬﻜﻪ ،ﻭ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﺎﺭﻭﺍﻥ ﻋﻈﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻳﻚ »ﺷﺎﺵ ﻣﻮﺵ« ﺁﺏ! ﺷﻴﺮ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻓﺮﺳﻨﮕﻬﺎ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﻫﺪ 37.ﺑﻨﺪﻩ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺁﻣﺎﺭﻱ ﺍﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﻤﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎﻱ ﺭﻳﺎﺿﻲﺩﺍﻧﺎﻥ ﻋﺼﺮ ﻭ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﺩﺍﻥ ﻣﻲﺳﭙﺎﺭﻡ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺍﮔﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﺎﺭﻭﺍﻧﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﻛﺐ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺷﺘﺮ ﻛﻪ ﺳﻲ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺭﺍﻩ ﺟﺎﺩﻩ ﺭﺍ ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ 38ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻭ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﺎﺭﻭﺍﻥ ﺳﻴﺼﺪ ﺷﺘﺮﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ
51 ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺒﺰﻭﺍﺭ ﺑﻪ ﻃﺒﺲ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻭ ﺑﺎﺭ ﺁﻥ ﻧﻔﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻻﺑﺪ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﻭﺍﻥ 39 ﺭﺍ ﺷﺨﺺ »ﺳﻮﻥﻫﺪﻳﻦ« ﺑﻪﭼﺸﻢ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻣﻦ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺍﺯ ﺭﻳﮓ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻭ ﻭﺣﺸﺖ ﺁﻥ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻟﻬﺎﻱ ﺑﺎﺩ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ ،ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮﺩﻡ .ﺍﻣﺎ ﺁﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻳﮕﻬﺎﻱ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻨﺪﺓ ﺗﻤﺪﻥ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺸﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟ ﺍﻭﻝ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺬﻛﺮ ﺩﻫﻢ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻗﺪﻳﻢ ،ﻣﺮﺩﻡ ،ﺍﻳﻦ ﻭﺣﺸﺘﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺭﻳﮓ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﻣﻬﺎﺭﺗﻬﺎ ﻭ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎ ﻭ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﺑﻪ ﻧﻔﺴﻬﺎ ﭼﻨﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺑﺎﺩ ﻭ ﻫﻢ ﺭﻳﮓ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺣﺪ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﻣﻦ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﭼﻨﺪ ﻛﻠﻤﻪﺍﻱ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﺋﻞ ﺭﻳﮓ ﻭ ﺷﻦ ﺑﺮﺍﻳﺘﺎﻥ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﻨﻢ ﺗﺎ ﺑﺪﺍﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﻬﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺎ ﺭﻳﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ .ﻫﺮ ﻛﺲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺪﺭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺪﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺭﻳﮓ ﻭ ﻛﻮﻳﺮ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ،ﻭ ﺍﻣﻴﺪﺍﺭﻡ ﻣﺜﻞ ﺁﻥ ﺷﺎﻋﺮ ﺭﻳﮓ ﺁﺷﻨﺎ ،ﻧﺰﺍﺭﻱ ﻗﻬﺴﺘﺎﻧﻲ ﻧﻔﺮﻣﺎﻳﻴﺪ ﻛﻪ: ﺍﺯﻳـﻦ ﻧـﺼـﻴﺤﺖ ﺑـﻴـﻬـﻮﺩﻩ ،ﺍﻱ ﻓـﻘـﻴـﻪ ﺗـﻮ ﺭﺍ ﭼﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺍﺳﺖ؟ ﻛﻪ ﺭﻭﻏﻦ ﺑﻪ ﺭﻳﮓ ﻣﻲﺭﻳﺰﻱ! ﻣﺆﻟﻒ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﺨﺼﺼﻬﺎﻱ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﮔﻮﻳﺪ: » ...ﻭ ﻛﺎﺭﻫﺎء ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﻭﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺴﺖ ]ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺴﻲ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻃﻼﻉ ﻧﺪﺍﺭﺩ[ ﭼﻮﻥ ﺭﺍﻧﺪﻥ ﺭﻳﮓ ﺍﺯ ﺟﺎﻱ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ،ﻭ ﺟﻤﻊ ﻛﺮﺩﻥ ﺁﻥ ،ﻭ ﺑﺪﺍﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﺎﻱ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ،ﻭ ﺁﻥ ﺭﻳﮓ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺧﺰﻳﻨﻪ ﺍﻱ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰﻱ ﻛﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﺭﻳﮓ ﺍﻧﺪﺭ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻥ ﺑﺮ ﺁﻳﺪ ﻧﮕﺎﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﺪﺍﻥ ﺍﻧﺪﺭ ﻫﻴﭻ ﻧﻘﺼﺎﻥ ﻧﻴﺎﻳﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﻛﺴﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﻧﻴﺴﺖ .ﻭ ﻓﺎﻳﺪﺓ ﺁﻥ ﺭﻳﮓ ﻧﻴﺰ ،ﺩﻭﻥ ﺍﻳﻦ ،ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻧﺪﻙ
● ﻛﻮﺗﺎﻩﺗﺮﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﻋﺒﻮﺭ ﺗﻤﺪﻥﻫﺎ ﺍﺯ ﻭﺳﻂ ﻛﻮﻳﺮﻫﺎﻱ ﺁﺳﻴﺎﻱ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻭ ﺧﺎﻭﺭ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻣﻲﮔﺬﺭﺩ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﻋﺎﻟﻢ ﻛﻢ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻣﻐﺮﺏ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﻓﺮﺳﺦ ﻃﻮﻝ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻣﺼﺮ ،ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺣﺠﺎﺯ ،ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ،ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺣﻀﺮ ﻣﻮﺕ ،ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻧﻮﺑﻪ ـ ﺑﻪ ﻃﻮﻝ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻓﺮﺳﻨﮓ ـ ﻭ ﺩﻫﻬﺎ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﺴﺖ ﻭﻟﻲ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺍﻳﻦﻫﺎ ،ﻛﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻛﻮﻳﺮ ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻟﻮﺕ ﺩﺭ ﺍﺗﺼﺎﻝ ﺗﻤﺪﻥ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ ،ﻫﻨﺪ ﻭ ﺑﻴﻦﺍﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ،ﭼﻴﻦ ﻭ ﺭﻭﻡ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻧﻜﺮﺩﻩﺍﻧﺪ.
52 ﺑﺪﺍﺭﻧﺪ ﻧﺒﺎﺕ ﺑﻬﺘﺮ ﺭﻭﻳﺪ ﻭ ﺁﺏ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺮﻭﺩ ﺑﻲﻋﻠﺖ ﮔﺮﺩﺩ« .ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ. ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺯ ﺭﻳﮓ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺼﻔﻴﺔ ﺁﺏ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻛﻪ ﺁﺑﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﺧﺎﺹ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺁﺏ ﺭﺍ ﻋﻘﻴﻢ ﻭ ﺳﺘﺮﻭﻥ ﻣﻲﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻳﮓ ﻭ ﺫﻏﺎﻝ ﺁﺏ ﺭﺍ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﺑﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺍﺛﺮ ﻃﺒﻲ ﺭﻳﮓ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺣﺮﻑ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﻢ ﺑﺰﻧﻢ ﻭﻟﻲ ﻳﻚ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻛﻪ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﺑﺰﻫﻜﺎﺭ ﭼﻮﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺧﺮﺩﺳﺎﻟﻲ ﻣﻲﻣﺮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﺔ ﭘﺰﺷﻜﺎﻥ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﻛﺎﺧﻲ ﺩﺭ ﺳﺮﺯﻣﻴﻨﻬﺎﻱ ﺧﺸﻚ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﺴﺎﺯﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻥﺟﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ .ﺍﻭ ﭘﺴﺮﺵ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﻴﺮﻩ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺎﻥﺑﻦ ﻣﻨﺬﺭ ﺳﭙﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﻛﺎﺥ ﺧﻮﺭﻧﻖ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ. ﺳﺎﺯﻧﺪﻩ ﻗﺼﺮ ﺧﻮﺭﻧﻖ ﺳﻨﻤﺎﺭ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺷﺖ ـ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﻪ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪ ﭘﺪﺭﺵ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺮﺏ ﺳﭙﺮﺩ 40 ﻛﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻭ ﭘﺮﺳﺘﺎﺭﻱ ﻛﻨﻨﺪ. ﺑﺎﺯ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﭼﺮﺍ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺭﻳﮓ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ: »...ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺁﻥﺟﺎ )ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮﺭﻳﮓ( ﻧﺸﻴﻨﺪ ﻭ ﺧﺴﺒﺪ ﺗﻦﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﺍﺯ ﻓﻀﻞ ﺭﻳﮓ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺁﺩﻡ ﺭﺍ ﭼﻮﻥ ﺧﺮﺩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﺁﻥﺟﺎ ﺑﺪﺍﺭﻧﺪ ﺗﺎ ﻗﻮﻱ ﮔﺮﺩﺩ ،ﻭ ﺍﻋﻀﺎء ﻭﻱ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ]ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺍﻃﺒﺎء ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ[ .ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺁﺳﻴﺎء ﭼﺮﺥ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﺩ ﺑﮕﺮﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺁﺭﺩ ﻛﻨﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺳﺘﻮﺭ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎ ﺁﺳﻴﺎء ﺁﺏ ،ﻳﺎ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﺁﺳﻴﺎ ﻛﻨﻨﺪ] ،ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﺋﻲﻫﺎﻱ ﺳﻮﺧﺖ ﻭ ﺍﻧﺮژﻱ[ ﻭ ﻫﻢ ﺍﺯﻳﻦ ﭼﺮﺧﻬﺎ ﺑﺴﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﺏ ﻛﺸﺪ ﺍﺯ ﭼﺎﻩ ﺑﻪ ﺑﺎﻏﻬﺎ
● ﺭﺍﻩ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻓﺮﺳﻨﮕﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻴﺎﻥ »ﻗﺼﺪﺍﺭ« ﻭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎﻝ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻮﻳﺮ ﻳﻚ ﻣﺎﻩ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ،ﺍﮔﺮ ﻣﺜﻼ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﻛﻮﭼﻚ ﻛﻢ ﺁﺏ ﺷﻮﺭﻩ ﮔﺰ ﺩﺭ ﻛﻮﻳﺮ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩ ـ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻂ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﻨﺪﻭﻛﺶ ﻭ ﺑﻴﻨﺎﻟﻮﺩ ﻭ ﺍﻟﺒﺮﺯ ﻭ ﺯﺍﮔﺮﺱ ﺑﻪ ﻃﻮﻝ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻓﺮﺳﻨﮓ ،ﻭ ﻳﻚ ﺳﺎﻝ ﺗﻤﺎﻡ )365ﺭﻭﺯﻩ( ﻃﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺗﺎﺯﻩ ﻋﺒﻮﺭ ﺷﺘﺮ ﻳﻌﻨﻲ »ﻛﺸﺘﻲ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ« ـ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺳﻌﺪﻱ »ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻧﻮﺭﺩﻱ ﭼﻮ ﻛﺸﺘﻲ ﺑﺮ ﺁﺏ« ﺍﺳﺖ ـ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺍﻩ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﻮﺩ ﻣﮕﺮ ﺁﻥﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺘﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﻧﻌﻞ ﻛﻨﻨﺪ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻭ ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﺸﺖ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺁﺏ ﺗُﻨُﻚ ﺑﺎﺷﺪ... ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺍﺯ ﺑﺎﺩ ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪ. ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﻪ ]ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ[ ﺷﻬﺮﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﺫﺍﺕ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺎﺋﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﺷﻬﺮﻱ ﻣﺤﺘﺎﺝ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﻛﺎﺭﻭﺍﻥ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﮔﺮﺩﺩ ،ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺍﺯ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎﻱ ﺍﻟﻮﺍﻥ ﻭ ﺟﺎﻣﻬﺎء ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻠﻮﻙ ﺭﺍ ﻭ ﺍﻫﻞ ﺛﺮﻭﺕ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪ ﺍﻧﺪﺭ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺣﺎﺟﺖ ﻧﻴﺎﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﺩﺕ 41 ﺑﺎﺷﺪ.«... ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ ﺁﻥ ﭼﻴﺰﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺧﻮﺩﻛﻔﺎ« ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺁﻥ ﺳﻤﻴﻨﺎﺭ ﻭ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻛﺘﺎﺏ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻳﻢ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺷﻬﺮﻱ ﺑﻪ ﺫﺍﺕ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺎﺋﻢ« ﺩﺭ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻋﺠﺐ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﺔ ﺍﺻﻠﻲ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺩﻛﻔﺎﺋﻲ ﻫﻢ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ ﺑﺎﺩ ﻭ ﺧﺎﻙ! ﺍﺭﺯﺍﻥﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰ ﻭ ﭘﺮﻳﺎﺏﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎ! ﺍﻱ ﺁﺑﻬﺎﻱ ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺩﻝ ﻛﻮﻳﺮ ﻛﺠﺎﺋﻴﺪ ﻛﻪ ﺁﺑﺮﻭﻱ ﺁﺗﺶ ﻧﻔﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﺁﺩﻡ ﺧﺎﻛﻲ ﺑﺮ ﺑﺎﺩ ﺩﻫﻴﺪ! ﻛﻲ ﺑﻪ ﻣﺠﻨﻮﻥ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﺎﺩﺵ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻣـﺎ ﻣﮕﺮ ﺩﻳﻮﺍﻧﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺯﺻﺤﺮﺍ ﺟﺴﺘﻪﺍﻳﻢ؟ ﻣﻦ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺭﻳﮓ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺣﺮﻓﻲ ﻧﺪﺍﺭﻡ .ﻓﻘﻂ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﻫﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺪﺍﻓﻊ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻳﮕﻬﺎﻱ ﺑﻲﺍﻧﺘﻬﺎﻱ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺑﻲﺍﻣﺎﻥ ﺟﻬﺎﻥ »ﻭﻳﺮﺍﻥ ﻛﻦ« ﺍﺗﻢ ﻭ ﺑﻤﺒﻬﺎﻱ ﺁﻥ .ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻛﻮﻫﻪ ﺭﻳﮓ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺿﺮﺭ ﺍﻧﻔﺠﺎﺭ ﻳﻚ ﺑﻤﺐ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﻀﺎﻧﻮﺭﺩﺍﻥ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺸﺖ ﺧﺎﻙ ﺻﺤﺮﺍﻫﺎﻱ ﺳﻴﺒﺮﻱ ﺍﺯ ﻓﺸﺎﺭ ﺍﺗﻤﺴﻔﺮ ﻧﺠﺎﺕ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ؟ ﻭ ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺭﻭﺯﻱ ﻣﺪﻓﻦ ﺯﺑﺎﻟﻪﻫﺎﻱ ﺍﺗﻤﻲ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻳﮕﻬﺎﻱ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺟﺎﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺷﻬﺮ ﺍﺯ ﺁﺳﻴﺐ ﺁﻥ ﻧﺠﺎﺕ ﻳﺎﺑﺪ؟ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﺁﺑﺎﺩ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﺎﻗﺎﻧﻲ ﻋﻔﻦ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ: ﺍﻳـﻦ ﻋـﺎﻟـﻢ ﺍﺳـﺖ ﺟـﺎﻓﻲ ﻭ ﺍﺯﺟﻴﻔﻪ ﻣﻮﺝﺯﻥ ﺻﺤﺮﺍﻱ ﺟﺎﻥ ﻃﻠﺐ ،ﻛﻪ ﻋﻔﻦ ﺷﺪ ﻫﻮﺍﻱ ﺧﺎﻙ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ »ﺳﻮﻥﻫﺪﻳﻦ« :ﺩﺭ ﺍﻳﻦﺟﺎ »ﺑﺎﺩ ﻭ ﺁﺏ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻲﺟﻨﮕﻨﺪ ﻭ ﻛﺎﺭ ﻳﻚ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺧﻨﺜﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ« ﻭﻟﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻭ ﺳﺎﻛﻨﺎﻥ ﻛﻮﻳﺮ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﺭﺍﺿﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻱ ﺩﺍﺩﻩ ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪﺍﻱ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ. ﻣﺮﺩﻡ ﻛﻮﻳﺮ ،ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻳﮕﺰﺍﺭﻫﺎﻱ ﺑﻲﭘﺎﻳﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ،ﺁﻧﺮﺍ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﻭﺣﺸﺖ ﺧﺪﺍﺋﻲ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻳﺎﺕ ﺭﺣﻤﺖ ﺍﻭ ﺑﻪﺣﺴﺎﺏ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺑﺎ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻭ ﻛﺎﺭ ،ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪﺗﺮ ،ﺍﺯ ﺭﻳﮓ ﺭﻭﺍﻥ ،ﺍﻳﻦ ﺩﺷﻤﻦ ﮔﺮﻡ» ،ﻃﻼﻱ ﻧﺮﻡ« 42 ﻳﺎ »ﻃﻼﻱ ﺭﻭﺍﻥ« ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ. ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ،ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻣﻴﺪ ﺑﺸﺮ ،ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﻭ ﻛﻮﻳﺮﻫﺎ ﻭ ﺷﻦﺯﺍﺭﻫﺎﻱ ﺩﺭﺍﻧﺪﺭﺩﺷﺖ ﺑﻲﺍﻧﺘﻬﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ـ ﻧﻪ ﺟﻨﮕﻠﻬﺎﻱ ﺁﻣﺎﺯﻭﻥ ﻭ ﻧﻪ ﺳﻮﺍﺣﻞ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﻧﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺧﺮﺍﺷﻬﺎﻱ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ،ﻭ ﻧﻪ ﻳﺨﭽﺎﻟﻬﺎﻱ ﺭﻭﺳﻴﻪ ،ﻛﻪ ﺁﻥ ﺍﻭﻟﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﻮﺧﺖ ﺩﺭ ﺑﺨﺎﺭﻱ ،ﻳﺎ ﺳﺎﺧﺖ ﻛﺎﻏﺬ ﺗﻮﺍﻟﺖ ﺑﻪ ﺩﺭﺩ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩ! ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﻣﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﻨﺴﺮﻭ ﻛﺮﺩﻥ ﺟﺎﻥ ﺁﺩﻣﻴﺰﺍﺩ! ﻛﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺩﻳﻮﺍﻧﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺩﻳﻮﺍﻧﻪ ﺩﻳﻮﺍﻧﻪ! ﺑﻬﺮ ﻣﺠﻨﻮﻥ ﺗﻮ ﺍﻳﻦ ﻛﻮﻩ ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺗﻨﮓ ﺍﺳﺖ ﺑﻬﺮ ﻣـﺎ ﻛـﻮﻩ ﺩﮔﺮ ﺑﺎﻳـﺪ ﻭ ﺻـﺤﺮﺍﻱ ﺩﮔﺮ! ﺍﻳﻦ ﺭﻳﮕﻬﺎﻱ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﻳﻚ ﺩﺍﻧﻪ ﺗﺨﻢ ﻟﻴﻤﻮﻱ ﺗﺮﺵ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻏﺮﺱ ﻛﻨﻲ ،ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ﻣﻴﻨﺎﺏ ،ﻫﻤﺎﻥ ﻳﻚ ﺩﺍﻧﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﺍﻧﻪ ﻟﻴﻤﻮ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺎﺭ ﻣﻲﺩﻫﺪ ،ﻳﺎ ﻳﻚ ﺑﻮﺗﻪ ﭘﺴﺘﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﻭﺭ ﻳﺎ ﺭﻓﺴﻨﺠﺎﻥ ﻳﺎ ﺩﺍﻣﻐﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻜﺎﺭﻱ ﻭ ﺳﺎﻟﻲ ﻓﻘﻂ ﺩﻭﺑﺎﺭ )ﻳﻜﻲ ﺑﻬﺎﺭ ﻭ ﻳﻜﻲ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ( ﺑﻪ ﺁﻥ ﺁﺏ ﺩﻫﻲ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻛﻴﻠﻮ ﭘﺴﺘﻪ ﻛﻴﻠﻮﺋﻲ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﻡ »ﺁﮔﺎﻩ« ﺑﺎﺯ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺩ ،ﻭ ﺩﺭ » ِﮔﻪ« ﻭ »ﺍﺳﭙﻬﻜﻪ« ﺩﺭﺧﺖ ﺧﺮﺑﺰﻩ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻤﺎﻝ ﺗﻌﺠﺐ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺑﻔﺮﺳﺘﻲ ﻭ ﺑﮕﻮﺋﻲ: ﺩﺭﺧﺖ ﮔﺮﺩﻛﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﺩﺭﺧـﺖ ﺧـﺮﺑـﺰﻩ ﺍﷲ ﺍﻛـﺒـﺮ! ﻭ ﻫﻨﺪﻭﺍﻧﻪ ﺟﻴﺮﻓﺖ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺍﺳﻔﻨﺪﻣﺎﻩ ﺑﺮ ﺧﻮﺍﻥ ﻋﻴﺪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻛﺎﻡ ﺗﺒﺮﻳﻚﮔﻮﻳﺎﻥ ﺭﺍ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﺩﺭﺳﺖ ﻣﺼﺪﺍﻕ ﻗﻮﻝ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪﻱ ﻛﻪ »ﻓﺎﻧﺒﺘﻨﺎ ﻓﻴﻬﺎ ﺣﺒ ًﺎ ﻭ ﻋﻨﺒ ًﺎ ﻭ ﻗﻀﺒ ًﺎ ﻭ ﺯﻳﺘﻮﻧ ًﺎ ﻭ ﻧﺨ ً ﻼ ﻭ ﺣﺪﺍﺋﻖ ﻏﻠﺒﺎء ﻭﻓﺎ ﻛﻬﺔ ﻭ ﺍﺑّﺎ« 43ﺁﺭﻱ ﺍﻳﻦ ﻛﻮﻳﺮ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻭ ﺁﻥ ﺣﺮﺍﺭﺕ ﻭ ﺁﻥ ﮔﺮﻣﺎ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺁﻥ ﺑﺎﺩ ﺳﻤﻮﻡ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻦﻫﺎ ﺁﻳﺎﺕ ﺭﺣﻤﺖ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪﻱ ﺍﺳﺖ .ﺑﻠﻲ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﺭﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﺧﻮﺭ ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻚ ﻭ ﺩﺭ ﭼﻬﺎﺭ ﺭﺍﻩ ﻛﻮﻳﺮﻫﺎﻱ ﭼﻬﺎﺭ ﺍﺳﺘﺎﻥ ،ﺁﻳﺖ ﺭﺣﻤﺖ ﺧﺪﺍﺋﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺣﻜﻢ ﻃﻼﻱ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﻃﻼﭘﺮﺳﺖ؛ ﺩﺭﺧﺘﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺩﺍﻧﻪﺍﺵ ﺩﺭ ﺑﺮﻓﻬﺎﻱ ﺳﻮﺋﺪ ﻧﻤﻲﺭﻭﻳﺪ. ﺑﻨﺪﻩ ﻧﻤﻴﮕﻮﻳﻢ ﻫﺮ ﺩﺍﻧﻪ ﺭﻳﮓ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻟﺆﻟﺆ ﻭ ﻣﺮﺟﺎﻥ ﻛﺮﺩ ،ﺗﻮﻗﻊ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺪﺳﺘﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺻﺤﺮﺍﻱ ﺭﻳﮓ ﺑﻲﻛﺮﺍﻥ ،ﺩﺭﺧﺖ ﻟﻴﻤﻮ ﻭ ﻧﺎﺭﻧﺞ ﺳﺒﺰ ﻛﻨﻴﻢ ﻭ ﭼﻐﻨﺪﺭ ﻭ ﺷﻠﻐﻢ ﺑﻜﺎﺭﻳﻢ ،ﻭﻟﻲ ﻣﻴﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪﺻﻮﺭﺗﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﻨﺪ ،ﺁﻧﻜﻪ ﻗﻠﻪ ﻛﻮﻩ ﻭ ﺑﺮﻑ ﺩﺍﺭﺩ ﺩﺭ ﺍﺭﺗﻔﺎﻋﺎﺕ ﺳﻔﻴﺪ ﻛﻮﻩ ـ »ﻣﻮﻥﺑﻼﻥ«ـ، ﺑﺮﻑﺑﺎﺯﻱ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻭ ﭘﻮﻝ ﺩﺭﻣﻲﺁﻭﺭﺩ ،ﺗﻠﻪ ﺍﺳﻜﻲ ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﺪ
53 ● ﺍﺭﺯﺵ ﻳﻚ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﻛﻮﻳﺮﻱ ﻣﺜﻞ ﺧﻮﺭ ﻭ ﺳﺎﻗﻨﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺻﺪ ﻣﻦ ﺟﻮ ﻳﺎ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻣﻦ ﺷﻠﻐﻢ ﻳﺎ ﺩﻭ ﺑﺎﺭ ﭼﻐﻨﺪﺭ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺳﻨﺠﻴﺪ .ﺍﺭﺯﺵ ﺁﺏ ﺩﺭ ﻛﻮﻳﺮ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻪ ﺿﺮﻳﺐ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻲﺭﺳﺪ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ »ﻧﻬﺒﻨﺪﺍﻥ« ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ »ﺳﺪ ﺍﺳﻮﺍﻥ« ﺍﺯ ﻋﻬﺪﻩ ﺑﺮ ﻧﻴﺎﻳﺪ. ﻭ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﭘﻮﻟﺪﺍﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻠﻪ ﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺯﺩ ،ﺁﻧﻜﻪ ﺩﺭﻳﺎ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺎ ﻛﺸﺘﻲ ﻭ ﻗﺎﻳﻖ ﻭ ﺗﻔﺮﻳﺤﮕﺎﻩ ﺁﺑﻲ ﻭ ﻏﺎﺭ ﺯﻳﺮﺩﺭﻳﺎﺋﻲ )ﻣﺜﻞ ﻛﺎﭘﺮﻱ( ﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﻃﻮﺭ ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮﻱ ،ﺧﻠﻘﻲ ﺭﺍ ﻣﺜﻞ ﭘﺮﻳﺎﻥ ﺩﺭﻳﺎ ﺑﻪﻃﻮﺭ ﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺯﺩ ،ﺁﻧﻜﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﺷﻨﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﺯ ﺍﻛﻨﺎﻑ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﺳﻮﺍﺣﻞ ﺳﻨﮕﺴﺘﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻏﻮﺵ ﺳﻨﮕﺮﻳﺰﻩﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﭼﺴﺒﺎﻧﺪ ،ﻳﺎ ﺭﻳﮕﻬﺎﻱ ﺳﻔﻴﺪ ﺳﺎﺣﻞ ﺷﺮﻗﻲ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎ ﺭﺍ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﭘﺮ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﻴﺎﻩﭘﻮﺳﺘﺎﻥ ﻣﻴﻜﻨﺪ. ﺣﺘﻲ ﻗﻄﺐ ﺷﻤﺎﻝ ﻭ ﺍﺳﻜﻴﻤﻮ ﻫﻢ ـ ﻫﻴﭻ ﻛﻪ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﺑﻪ ﻫﻮﺍﻱ ﮔﻠﻪ ﮔﻮﺯﻥ ،ﺧﻠﻖ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺩ ﻣﻴﻜﺸﺪ ،ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﺍﻭ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﮔﻠﻪ ـ ﻳﺎ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺁﻫﻮﻱ ﺳﺒﺰ ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻮﺍﻱ ﺁﻫﻮﻱ ﺳﺒﺰ ﺑﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻳﺎ ﺑﻪ ﻛﻮﺭﺳﻮﻱ ﭼﺮﺍﻍ ﺷﻔﻖ ﻗﻄﺒﻲ ـ ﻛﻪ ﺧﻄﻲ ﺳﺮﺥ ﺑﺮ ﻛﺮﺍﻧﻪ ﺩﻭﺭﺩﺳﺖ ﺍﺳﺖ ـ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﻗﻄﺐ ﻭ ﻣﺪﺍﺭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ .ﺁﺑﺸﺎﺭ ﻭ ﻛﻮﻩ ﻭ ﮔﻞ ﻭ ﮔﻴﺎﻩ ﻭ ﺗﭙﻪ ﻭ ﻣﺎﻫﻮﺭ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ، ﻫﻤﻪ ﺭﻫﺰﻥ ﺧﻠﻖﺍﻧﺪ .ﺣﺘﻲ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻥ )ﻛﺎﺗﺎﻛﻮﻣﺐ( ،ﻭ ﺣﺘﻲ ﻓﺎﺿﻼﺏ )ﺍِﮔﻮﻱ ﭘﺎﺭﻳﺲ( ﻣﻨﺸﺄ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺗﻮﺭﻳﺴﺘﻲ ﺍﺳﺖ. ِ ﻣﻴﻤﺎﻧﻴﻢ ﻣﺎ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﺖ ﺭﻳﮓ ﺭﻭﺍ ِﻥ ﺑﻲﺣﺎﺻﻞ ﻛﻪ ﺩﻭﺗﺎﺋﻲ ،ﺑﻘﻮﻝ ﻛﻠﻴﻢ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ ،ﺷﺎﻋﺮ ﻫﻢ ﺭﻳﮓ ﻫﻢ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ: ﭼﻨﺪﺍﻧﻜﻪ ﻣﻲﺭﻭﻳﻢ ﺑﺠﺎﺋﻲ ﻧﻤﻲﺭﺳﻴﻢ ﺭﻳﮓ ﺍﺭ ﺭﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﺯ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻧﻤﻲﺭﻭﺩ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ِ ﺭﻳﮓ ﺧﺪﺍﺩﺍﺩ ﭼﻪ ﻛﻨﻴﻢ؟ ﻣﻦ ﻳﻚ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺩﺍﺭﻡ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻢ ﺁﺧﺮ ﻛﺎﺭ ﻧﻴﺶ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺰﻧﻢ ،ﻭ ﺑﮕﻮﻳﻢ :ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﻴﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺸﻴﺪ ،ﻻﺍﻗﻞ ﺑﻴﺎﺋﻴﺪ ،ﻭﺩﺭﻳﻦ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺩﻭﺭ ﻭ ﺩﺭﺍﺯ ﻣﺎﺭ ﺑﻜﺎﺭﻳﺪ! ﺁﺭﻱ ﻣﺎﺭ! ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﮔﻔﺖ ،ﻓﻼﻧﻲ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﻲ ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﺋﻞ ﺭﻳﮓ ﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﺣﺎﻻ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻢ ـ ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ ،ﺍﮔﺮﻧﻪ ﻧﻴﺶ ﻣﺎﺭ ،ﺑﻞ ﻛﻢ ﺍﺯ ﻧﻴﺶ ﻋﻘﺮﺏ ﻧﻴﺴﺖ، ﻭ ﺍﻗﺘﻀﺎﻱ ﻃﺒﻊ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻣﻄﺮﺡ ﻣﻴﻜﻨﺪ. ﻣﻦ ﺍﻭﻝ ﻳﻚ ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﺑﺪﻫﻢ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﻡ ﺭﺍ ﭘﺮ ﺩﺳﺖ
54 ● ﻳﻚ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻛﻪ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﺑﺰﻫﻜﺎﺭ ﭼﻮﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺧﺮﺩﺳﺎﻟﻲ ﻣﻲﻣﺮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﺔ ﭘﺰﺷﻜﺎﻥ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﻛﺎﺧﻲ ﺩﺭ ﺳﺮﺯﻣﻴﻨﻬﺎﻱ ﺧﺸﻚ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﺴﺎﺯﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻥﺟﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ .ﺍﻭ ﭘﺴﺮﺵ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﻴﺮﻩ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺎﻥﺑﻦ ﻣﻨﺬﺭ ﺳﭙﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﻛﺎﺥ ﺧﻮﺭﻧﻖ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ. ﺳﺎﺯﻧﺪﻩ ﻗﺼﺮ ﺧﻮﺭﻧﻖ ﺳﻨﻤﺎﺭ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺷﺖ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﻪ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪ ﭘﺪﺭﺵ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺮﺏ ﺳﭙﺮﺩ ﻛﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻭ ﭘﺮﺳﺘﺎﺭﻱ ﻛﻨﻨﺪ. ﺑﺎﺯ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﭼﺮﺍ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺭﻳﮓ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ: »...ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺁﻥﺟﺎ )ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮﺭﻳﮓ( ﻧﺸﻴﻨﺪ ﻭ ﺧﺴﺒﺪ ﺗﻦﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﺍﺯ ﻓﻀﻞ ﺭﻳﮓ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺁﺩﻡ ﺭﺍ ﭼﻮﻥ ﺧﺮﺩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﺁﻥﺟﺎ ﺑﺪﺍﺭﻧﺪ ﺗﺎ ﻗﻮﻱ ﮔﺮﺩﺩ ،ﻭ ﺍﻋﻀﺎء ﻭﻱ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ«.... ﻛﻢ ﻧﮕﻴﺮﻳﺪ ،ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺭﻳﮓ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﺣﺎﻻ ﺣﺎﻻﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻫﺴﺖ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ،ﻗﺮﻧﻬﺎ ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻣﺎﺭ ،ﺷﻮﺧﻲ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺍﻳﻨﻜﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﻣﻦ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ .ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻛﻪ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺑﻮﺩﻡ ،ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺷﻤﺎﺭﻩﻫﺎﻱ ﻓﻴﮕﺎﺭﻭ ﻣﻄﻠﺒﻲ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻗﺮﻗﻴﺰﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎﻱ ﺑﻠﻨﺪ ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺭﻳﮕﺰﺍﺭ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺁﻥ ﺧﻮﺍﻧﺪﻡ، ﻭ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻡ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻧﺠﺎ ﺍﺯ ﺩﻭ ﭼﻴﺰ ﺧﻮﺏ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ: ـ ﺍﻭﻝ ،ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺷﺼﺖ ﻣﺘﺮﻱ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ﺗﺎ 12ﺭﺩﻳﻒ ﺩﺭﺧﺖ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻛﺎﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺑﺮگ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﭘﺎﺋﻴﺰ ﻣﻴﺮﻳﺰﺩ ﻭ ﻏﺬﺍﻱ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪﻫﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ. ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺮﮔﻲ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﭼﻨﺎﺭﻫﺎﻱ ﺑﻲﺣﺎﺻﻞ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﺁﺏ ﺗﻠﻒﻛﻦ ﺟﻤﻊﺁﻭﺭﻱ ﻣﻴﺸﺪ ،ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻴﻢ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺩﻫﻬﺎ ﮔﻠﻪ ﻫﺰﺍﺭﺗﺎﺋﻲ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﻛﻨﻴﻢ ﻭ ﺑﺠﺎﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻳﻨﻬﻤﻪ ﺁﺏ ﻗﻨﺎﺕ ﺭﺍ ﻫﺮﺯ ﺑﮕﺬﺍﺭﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﻮﻱ ﺟﻮﻫﺎﻱ ﺳﻴﻤﺎﻧﻲ ﺑﺪﻭﺩ ﻭ ﻗﻮﻃﻲﻫﺎﻱ ﺧﺎﻟﻲ ﻛﻨﺴﺮﻭ ﻭ ﺭﻭﻏﻦ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺭﺍ ﺗﻠﻖ ﻭ ﺗﻮﻟﻮﻕ ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﺪ ،ﮔﻮﺷﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺑﺴﺎﻁ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺑﻲﺳﺎﻣﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻲﺩﺭ ﻭ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺭﺍ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻘﻮﻁ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﻫﻴﻢ ،ﺍﻗ ً ﻼ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﺭﺧﺖ ﭼﻨﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﻲﺧﻮﺩ ﺁﺏ ﻣﻴﺪﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺑﻪﺟﺎﻱ ﺁﻥ ﮔﺮﺩﻭ ﻛﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻳﻢ ،ﻻﺍﻗﻞ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺳﺎﻟﻲ ﺩﻩﺗﺎ ﺳﻨﮓ ﻣﻴﺰﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﻩ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺗﺎ ﮔﺮﺩﻭ ﺑﻪ ﺩﺍﻣﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺩﻋﺎﻱ ﺧﻴﺮ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ! ـ ﺩﻭﻡ ،ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻓﻴﮕﺎﺭﻭ ﺧﻮﺍﻧﺪﻡ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﻗﻴﺰﺳﺘﺎﻥ ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺰﺭگ ﻣﺎﺭ ﻭ ﺯﻫﺮﻣﺎﺭ ﺩﺍﺋﺮ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﺪﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﻫﻬﺎ ﻭ ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻮﻉ ﻣﺎﺭﻫﺎﻱ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺩﺭ ﺭﻳﮕﺰﺍﺭﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﻭﻻﻳﺖ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﻭ ﺍﺻ ً ﻼ ﺑﻌﻀﻲﻫﺎ ﺭﺍ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺩﻭﺍﻱ ﺿﺪ ﺳﻢ )ﭘﺎﺩﺯﻫﺮ( ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺴﺎﺯﻧﺪ ،ﻫﻢ ﻣﺮﺩﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﻫﻢ ﺑﺨﺎﺭﺝ ﺻﺎﺩﺭ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺩﺍﺭﻭﺋﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﻧﺪ. ﻓﻴﮕﺎﺭﻭ ،ﻣﻮﺭﺥ 22ﺩﺳﺎﻣﺒﺮ 1970ـ ﺍﻭﻝ ﺩﻱ 1349ﺵ. ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ ﺩﺭ ﻗﺮﻗﻴﺰﺳﺘﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﭘﺎﻱﺗﺨﺖ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺗﺎﺷﻜﻨﺪ ﺍﺳﺖ ـ ﺣﺪﻭﺩ ﺷﺎﻧﺰﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻮﻉ ﻣﺎﺭ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ ﻣﻴﺸﻮﺩ ) 16ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻮﻉ!( ﺍﻳﻦ ﻣﺎﺭﻫﺎ ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺑﻴﻦ ﺻﺪ ﺗﺎ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﮔﺮﻡ ﺳﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ .ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺯﻫﺮﻫﺎ ﻧﻮﻋﻲ ﭘﺎﺩﺯﻫﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻥ ﻣﻴﺴﺎﺯﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﮔﺮﻡ ﺁﻥ 1400ﺭﻭﺑﻞ ،ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺷﺼﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺍﺭﺯﺵ ﺩﺍﺭﺩ! ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣﺎﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﻫﻔﺘﻪﺍﻱ ﻳﻚ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ،ﺑﺎ ﺷﻮﻙ ﺍﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻗﻠﻘﻠﻚ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ )ﺑﺎ ﻗﺪﺭﺕ ﺣﺪﻭﺩ 1/2ﻭﻟﺖ( ﻭ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﺭ ﺯﻫﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﻮﻙ ﺩﻧﺪﺍﻥ ﺑﺮﻳﺰﺩ. ﺍﻳﻦ ﻣﺎﺭﻫﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻢ ﺧﺮﺟﻨﺪ ،ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ،ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻮﻉ ﺍﺷﺘﻬﺎﻳﺸﺎﻥ ،ﻫﺮ ﻣﺎﻩ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩ 10ﺩﺍﻧﻪ ﺟﻮﺟﻪ ﻛﻮﭼﻚ ،ﻳﺎ ﮔﻨﺠﺸﻚ ،ﺟﻴﺮﻩ ﻏﺬﺍﺋﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻣﻬﻤﺎ ِﻥ ﮔﻨﺠﺸﻚ ﺭﻭﺯﻱ ﺍﺯﻳﻦ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺻﻼﺡﺗﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩﻳﺪ؟ ﻣﻬﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﺰﺍﺭﻫﺎ ﺩﻻﺭ ﺍﺭﺯ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻪ ﻛﺸﻮﺭ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻴﻜﻨﺪ! ﺣﺎﻻ ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﺮﺍ ،ﺳﻌﺪﻱ ﺣﻜﻴﻢ ،ﻫﺸﺘﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻴﮕﻔﺖ: ﺯﻧـﺎ ِﻥ ﺑـﺎﺭﺩﺍﺭ ،ﺍﺭ ﻣــﺎﺭ ﺯﺍﻳـﻨـﺪ ﺑـﻪ ﺍﺭ ،ﻓـﺮﺯﻧـﺪ ﻧـﺎﻫﻨﺠﺎﺭ ﺯﺍﻳﻨﺪ ﻛﻮﻳﺮ ﻣﺎ ﻫﻢ ،ﺍﮔﺮ ﻣﺎﺭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ ،ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﻋﻘﻴﻢ ﻭ ﺳﺘﺮﻭﻥ ﺑﻤﺎﻧﺪ! ﺧﻨﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻛﺴﻲ ﺭﺍ ﺑﺪ ﺍﺧﻢ ﻭ ﺗﺨﻢ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻣﻴﮕﻮﺋﻴﻢ ﻣﺜﻞ ﺯﻫﺮﻣﺎﺭ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ ،ﻏﺎﻓﻞ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﭼﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺮﺍﻧﺒﻬﺎﺋﻲ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻓﺴﻮﺱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﺯﻫﺮﻣﺎﺭﺧﺎﻥ ،ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﮔﺮﻡ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺯﻫﺮ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺟﻮﺍﺏ ﺷﺎﻩ 44 ﻋﺒﺎﺱ ﺻﻔﻮﻱ ﺭﺍ ﺑﺪﻫﺪ. ﮔﻴـﺮﻡ ﻛـﻪ ﻣـﺎﺭﭼـﻮﺑﻪ ﻛﻨﺪ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺎﺭ ﻛﻮ ﺯﻫﺮ ﺑﻬﺮ ﺩﺷﻤﻦ ﻭ ﻛﻮ ﻣﻬﺮﻩ ﺑﻬﺮ ﺩﻭﺳﺖ ﻳﻚ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﻗﻠﻲ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻳﻢ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ، ﻛﻪ ﺑﻪﻋﻠﺖ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺑﺎ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻗﻠﻲ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻗﻮﺭﭼﻲ ،ﺑﺎﻋﺚ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﺷﺪ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻗﻠﻲ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻭ ﺟﺒﺎﺭﺑﻴﮓ ﺑﺮﺍﺩﺭﺯﺍﺩﻩﺍﺵ ﺍﺯ ﺍﺭﺩﻭ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ» ،ﺭﻭﻣﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻣﺪﻥ ﺧﻮﺩ ﺧﺒﺮﺩﺍﺭ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻩ ،ﺩﻓﻌﺔ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﺣﺼﺎﺭ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ،ﺭﻭﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﻻ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﺩﺭﻭﻥ ﺣﺼﺎﺭ ﺑﺮﺩﻧﺪ .ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﻗﻠﻲﺳﻠﻄﺎﻥ ﻭ ...ﺑﺨﺎﻧﻪ ﻗﻮﺭﭼﻲﺑﺎﺷﻲ ﺭﻳﺨﺘﻨﺪ ﻭ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﻭ ﺟﻬﺎﺕ ﺧﺎﻧﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺗﺎﺭﺍﺝ ﻛﺮﺩﻩ ،ﺧﺎﻧﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﺎﻙ ﻳﻜﺴﺎﻥ ﻛﺮﺩﻩ ،ﻋﻮﺭﺍﺕ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻋﺮﻳﺎﻥ ﻛﺮﺩﻩ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺎﻧﻴﺪﻧﺪ «...ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﻗﻠﻲﺳﻠﻄﺎﻥ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺗﺮﻓﻴﻊ ﻣﻘﺎﻡ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺣﺎﻛﻢ ﻛﻮﻩﻛﻴﻠﻮﻳﻪ ﺷﺪ .ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻛﻪ ﺷﺎﻩﻋﺒﺎﺱ ﺑﺰﺭگ ﻗﺪﺭﺕ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻃﻐﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻛﻢ ﮔﺮﺩﻳﺪ ،ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺱ ﻟﺸﻜﺮ ﻛﺸﻴﺪ ،ﻭ »...ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﻗﻠﻲﺳﻠﻄﺎﻥ ...ﻛﻪ ﺳﺮ ﺍﺯ ﺭﺑﻘﻪ ﻋﺒﻮﺩﻳﺖ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﺷﺪﻩ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ، ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ،ﺩﺭ ﺳﺮ ﺍﺭﺩﻭﺑﺎﺯﺍﺭ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻘﺘﻞ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ )ﻭﻗﺎﻳﻊ 999ﻫـ 1590 /ﻡ( ﻭ ﻛﺲ ﺑﻪ ﺍﻟﻜﺎﻱ ﻛﻮﻩﻛﻴﻠﻮﻳﻪ ﺍﺯ ِ ﻋﻘﺐ ﺯﻫﺮﻣﺎﺭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ،ﻭﻟ ِﺪ ﺍﻭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ،ﺯﻫﺮﻣﺎﺭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ،ﺑﻪﺟﺎﻧﺐ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺩﺍﻣﻐﺎﻥ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﺷﺪ، ﺁﺧﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺍﺭﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﺁﻭﺭﺩﻩ ،ﺣﺴﺐﺍﻻﻣﺮ ﻣﻄﺎﻉ، ﺩﺭ ﺩﻳﻚ ﻋﺬﺍﺏ ﺟﻮﺷﻴﺪ 45«...ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺩﻳﮕﺮ ،ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺟﻮﺷﻴﺪﻩﻫﺎ ،ﺍﻧﺪﻛﻲ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﮔﻮﻳﺪ ...» :ﺯﻫﺮﻣﺎﺭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺭﺍ ،ﺑﺎ ﻳﻚ ﺩﻭ ﺗﻦ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺑﻪ ﻧﻮﻳﺪ ﻋﺎﻃﻔﺖ ﻭ ﺍﺣﺴﺎﻥ ﻭ ﺍﻋﻄﺎﻱ ﺍﻗﻄﺎﻋﺎﺕ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﻛﺸﻴﺪ ،ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﺩﺭ ﻣﺎﻩ ﺭﺑﻴﻊﺍﻻﻭﻝ ﺁﻥ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﺩﺭ 46 ﺩﻳﮕﻬﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺟﻮﺷﺎﻧﺪﻧﺪ«... *** ﻣـﺮﺍ ﻭ ﺧـﺎﺭ ﻣـﻐﻴﻼﻥ ﺑﺤﺎ ِﻝ ﺧﻮﺩ ﺑﮕﺬﺍﺭ 47 ﻛﻪ ﺩﻝ ﻧﻤﻴﺮﻭﺩ ﺍﻱ ﺳﺎﺭﺑﺎﻥ ﺍﺯﻳﻦ ﻣﻨﺰﻝ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺻﻞ ﭼﻬﺎﺭ ﻋﻨﺼﺮ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺁﺏ ﻭ ﺑﺎﺩ ﻭ ﺁﺗﺶ ﻭ ﺧﺎﻙ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻛﻮﻳﺮ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺁﺷﺘﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ـ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﻣﺪﺍﻭﻡ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲﺭﺳﻨﺪ ـ ﺍﻳﻦ ﻛﻼﻡ ﻣﺨﻠﺺ ﺭﺍ ﺷﻮﺧﻲ ﻧﭙﻨﺪﺍﺭﻳﺪ .ﻫﻢ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺭﺋﻴﺲ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺍﺭﺑﺎﺭ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺍﻋﻼﻡ ﻣﻲﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻫﻦ ﺑﺎﺯ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﻭ ﻓﻘﺮ ﻏﺬﺍﺋﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﻟﺐ ﺑﻪ ﺷﻜﻮﻩ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮔﺸﻮﺩ. ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺁﻭﺭﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻴﻞﻫﺎ ﻭ ﻛﻠﻨﮓﻫﺎ ﻭ ﺷﺨﻢﻫﺎ ﻭ ﮔﺎﻭﺁﻫﻦﻫﺎ ﻭ ﺍﺧﻴﺮﺍ ً ﺗﺮﺍﻛﺘﻮﺭﻫﺎ ﺑﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺯﻣﻴﻦﻫﺎ ﻭ ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻛﺸﺖ ﻭ ﺯﺭﻉ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻪ ،ﻭ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺳﺎﻝ ﺣﺪﺍﻛﺜﺮ ﺭﻣﻖ ﺧﺎﻙ ﺭﺍ ﻛﺸﻴﺪﻩ ،ﻭ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻛﻮﺩ ﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ ﻭ ِ ﺧﺎﻙ ﺗﻴﺮﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﺯ ﺳﻴﺎﻩ ﺑﻲﺭﻣﻘﻲ ﻭ ﻻﻏﺮﻱ ﺣﻴﻮﺍﻧﻲ ﺁﻥ
55 ﻧﺸﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ،ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺠﺎﺕ ﺍﺯ ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﺭﺍﻩ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩ .ﺍﮔﺮ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﻛﻮﺷﺶﻫﺎﻱ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﺎﻟﻢ ﺩﺭ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﺋﻲ ﺑﺨﺎﺭ ﺁﺏ ﻭ ﺑﺎﺭﻭﺭ ﻛﺮﺩﻥ ﺍﺑﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﺑﺮﺳﺪ ـ ﻛﻪ ﺣﺘﻤ ًﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ ـ ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻮﻳﺮ ﺑﺎ ﺁﻏﻮﺵ ﺑﺎﺯ ﺑﻪ ﮔﺮﺳﻨﮕﺎﻥ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻲﺯﺑﺎﻧﻲ ﻭ ِ ﻣﻨﺎﺟﺎﺕ ﻟﻄﻴﻒ ﺧﻮﻳﺶ ،ﺻﻼﻱ ﺧﻴﺮ ﻣﻘﺪﻡ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺯﺩ. ﻧﺎﻟﻪﻫﺎﻱ ﺧﺎﻧﮕﻲ ،ﺩﻝ ﺭﺍ ﺗﺴﻠﻲﺑﺨﺶ ﻧﻴﺴﺖ 48 ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ،ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ،ﻓﺮﻳﺎﺩِ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮﺍﻩ ﺯﺩ ﺳﻮﻥ ﻫﺪﻳﻦ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻧﺠﻮﺍﻱ ﺷﺒﺎﻧﺔ ﻛﻮﻳﺮ ﺍﺷﺎﺭﻩﺍﻱ ﺩﻟﭙﺬﻳﺮ ﺩﺍﺭﺩ .ﺍﻭ ﮔﻮﻳﺪ» :ﺩﺭ ﻛﻮﻳﺮ ،ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﻏﺮﻭﺏ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﺣﺮﺍﺭﺕ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲﺁﻳﺪ ،ﺻﺪﺍﻱ ﺧﻔﻴﻒ ﺯﻭﺯﻩ ﻣﺎﻧﻨﺪﻱ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺗﭙﻪﻫﺎﻱ ﺷﻦ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ. ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺻﺪﺍ ﺍﺯ ﺳﺮﺩ ﺷﺪﻥ ﺷﻨﻬﺎ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺎﻟﻴﺪﻩ ﺷﺪﻧﺸﺎﻥ ﺑﻪﻭﺟﻮﺩ ﻣﻲﺁﻳﺪ .ﺍﻳﻦ ﺻﺪﺍ ﺁﻭﺍﺯ ﺷﺒﺎﻧﺔ ﻛﻮﻳﺮ ﺍﺳﺖ ،ﺻﺪﺍﻱ ﺟﺸﻦ ﻳﻚ ﺷﺐ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺳﺖ ،ﺻﺪﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﺗﭙﻪﻫﺎﻱ ﺷﻨﻲ ﻛﻪ ﺣﺎﻻ ﺁﺭﺍﻣﻨﺪ ﻭ ﺍﻣﺎ ﺍﺯ ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﻑ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻦﻛﻪ 49 ﻗﺮﺍﺭﻱ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﺵﺍﻧﺪ«... ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺭﻳﮓ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻭ »ﺗﻴﻪ« ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺭﻭﺯﻱ ﻣﻮﺳﻲﻭﺍﺭ ،ﻧﺠﺎﺕﺑﺨﺶ ﺳﺮﮔﺸﺘﮕﺎﻥ ﺗﻴﻪ ﻭﺍﺩﻱ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺸﺮﻱ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ،ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻳﻜﻲ ﺧﻼﻑ ﺁﻥ ﭘﻨﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﻣﺮﺍ ﺑﺎ ﺷﻌﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﺮﺯﻧﺶ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ: ﻋﻜﺲ ﻣﻲﮔﻮﺋﻲ ﻭ ﻣﻘﻠﻮﺏ ،ﺍﻱ ﺳﻔﻴﻪ ﺍﻱ ﺭﻫـﺎ ﻛـﺮﺩﻩ ﺭﻩ ﻭ ﺑـﮕـﺮﻓـﺘـﻪ ﺗـﻴﻪ ﻭﻟﻲ ﻣﻦ ﮔﻤﺎﻥ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻧﺠﻮﺍﻱ ﺷﺒﺎﻧﮕﺎﻫﻲ ﻛﻮﻳﺮ، ﺍﻳﻦ ﺭﻣﺰ ﻭ ﺭﺍﺯ ﺭﺍ ﺗﻮﺍﻥ ﺷﻨﻴﺪ: ﺍﻱ ﺁﺩﻣﻴﺰﺍﺩ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﻣﻲﮔﺬﺭﻱ ،ﺍﻱ ﺭﻫﺎ ﻛﺮﺩﻩ ﺭﻩ ﻭ
● ﻣﺮﺩﻡ ﻛﻮﻳﺮ ،ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻳﮕﺰﺍﺭﻫﺎﻱ ﺑﻲﭘﺎﻳﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻧﺮﺍ ﻭﺣﺸﺖ ﺧﺪﺍﺋﻲ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻳﺎﺕ ﺭﺣﻤﺖ ﺍﻭ ﺑﻪﺣﺴﺎﺏ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺑﺎ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻭ ﻛﺎﺭ ،ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪﺗﺮ ،ﺍﺯ ﺭﻳﮓ ﺭﻭﺍﻥ، ﺍﻳﻦ ﺩﺷﻤﻦ ﮔﺮﻡ» ،ﻃﻼﻱ ﻧﺮﻡ« ﻳﺎ »ﻃﻼﻱ ﺭﻭﺍﻥ« ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ. ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ،ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻣﻴﺪ ﺑﺸﺮ ،ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﻭ ﻛﻮﻳﺮﻫﺎ ﻭ ﺷﻦﺯﺍﺭﻫﺎﻱ ﺩﺭﺍﻧﺪﺭﺩﺷﺖ ﺑﻲﺍﻧﺘﻬﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﻧﻪ ﺟﻨﮕﻠﻬﺎﻱ ﺁﻣﺎﺯﻭﻥ ﻭ ﻧﻪ ﺳﻮﺍﺣﻞ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﻧﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺧﺮﺍﺷﻬﺎﻱ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ،ﻭ ﻧﻪ ﻳﺨﭽﺎﻟﻬﺎﻱ ﺭﻭﺳﻴﻪ.
56 ﺑﮕﺮﻓﺘﻪ ﺗﻴﻪ ،ﺁﮔﺎﻩ ﺑﺎﺵ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﺩﺭﺍﻳﻦ »ﻭﺍﺩﻏﻴﺮ ﺫﻱﺯﺭﻉ« ﺩﺭ ﺳﺎﻳﺔ ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ ﮔﺬﺭ ﺧﻮﺍﻫﻲ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮ ِﻝ ﺍﺳﻴﺮ ﻻﻫﻴﺠﻲ ـ ﺷﺎﻋﺮﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺳﺎﺕ ﻭ ﻋﺮﺻﺎﺕ ﻫﻨﺪ ،ﻭ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﺧﺰﺭ ،ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺸﻨﮕﻲﻫﺎﻱ ﻛﻮﻳﺮ ﺭﺍ ﻧﭽﺸﻴﺪﻩ ـ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺍﻭ: ﺯﺗﻨـﻬﺎﺋـﻲ ﺩﻝ ﺳـﻮﺩﺍﭘـﺮﺳـﺘﺎﻥ ﻛﺎﻡ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ ﺟﻨﻮﻥ ﺍﺯ ﺭﻳﮓ ﺻﺤﺮﺍ ﺭﻭﻏﻦ ﺑﺎﺩﺍﻡ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ * ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻗﺮﺍﺋﺖ ﺩﺭ ﺳﻤﻴﻨﺎﺭ »ﺣﻔﻆ ﻗﻨﻮﺍﺕ« ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎﻱ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ،ﺩﺭ ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ 1361ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺍﺭﺳﺎﻝ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﻪ ﭼﻴﺴﺘﺎ ،ﺳﺎﻝ ﺍﻭﻝ ﺹ 1113 ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. .1ﺷﻌﺮ ﺍﺯ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺍﺳﺖ. .2ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺑﻬﺎﺭ ،ﺹ .33 .3ﺍﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺭﺍ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺧﻮﺩﺵ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻃﺒﺲ ﻭ ﻛﻮﻳﺮﺍﺕ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺸﻬﺪ ﻣﺸﺮﻑ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﺭﺧﺖﻫﺎﻱ ﻛﻮﻳﺮﻱ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺁﻥ ﺩﺭﺧﺖﻫﺎ ﺑﻮﺩ )ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ ،ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ﺹ .(80 .4ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ »ﺑﻨ ِﺪ ﺭﻳﮓ« ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ )ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺹ .(21 .5ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ،ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ،ﺹ 82ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﻛﺘﺐ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﺋﻲ. .6ﺻﻮﺭﺓﺍﻻﺭﺽ ﺍﺑﻦ ﺣﻮﻗﻞ .ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺩﻛﺘﺮ ﺟﻌﻔﺮ ﺷﻌﺎﺭ ،ﺹ .153 .7ﺍﺻﻄﻼﺡ ﭘﻴﺎﻟﻪ ﻭ ﻛﺎﺳﻪ ﺭﺍ ﻣﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﻮﻳﺮ ﺑﻜﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩﺍﻡ ،ﻭ ﺍﺯ ﻫﻔﺖ ﻛﻮﻳﺮ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻛﻮﻳﺮ ﻫﻔﺖ ﭘﻴﺎﻟﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ )ﻣﻘﺪﻣﻪ ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ﺣﻤﺎﺳﺔ ﻛﻮﻳﺮ(. .8ﭘﺮﻭﻣﺘﻪ ،ﺑﺮﻃﺒﻖ ﺍﺳﺎﻃﻴﺮ ﻳﻮﻧﺎﻥ ﻣﻘﺪﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﺑﺬﺭ ﺁﺗﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭼﺮﺥ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ،ﻳﺎ ﻛﻮﺭﻩ ﻫﻔﺎﺋﻴﺴﺘﻮﺱ ﺭﺑﻮﺩﻩ ،ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺎﻗﺔ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﺁﻭﺭﺩ .ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺸﻢ ﺯﺋﻮﺱ ﺷﺪ ﻭ ﭘﺮﻭﻣﺘﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻧﺠﻴﺮﻫﺎﻱ ﻓﻮﻻﺩﻳﻦ ﺩﺭ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺯﻧﺪﺍﻧﻲ ﺳﺎﺧﺖ )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﺳﺎﻃﻴﺮ ﻳﻮﻧﺎﻥ ،ﺑﻬﻤﻨﺶ ،ﺹ .(781
● ﺁﺑﺎﺩﻱ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﺑﺼﺮﻩ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﻛﺎﺭﻳﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺩﻭ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ) .ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﻳﻚ ﺻﺤﺎﺑﻲ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ( .ﺗﻤﺪﻥ ﺍﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺍﻫﻬﺎ ﺑﮕﺬﺭﺩ ،ﻭﻟﻲ ﺍﺯ ﻛﻮﻳﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﺑﮕﺬﺭﺩ ،ﻭ ﻓﺮﻕ ﺍﺳﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻭ ﺍﺟﺒﺎﺭ!
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 .9ﻣﻦ ﺩﺭ ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻱ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ) .ﻭﺍﺩﻱ ﻫﻔﺘﻮﺍﺩ ،ﺹ ،(219ﻭ ﻛﺘﺎﺏ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻛﻪ ﺯﻳﺮ ﭼﺎپ ﺩﺍﺭﻡ. .10ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻌﻪ ،ﺹ 216ﻭ 270ﻭ .288 .11ﻗﺸﻮﻥ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﺎﺑﻞ ﻣﻲﺁﻣﺪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﮔﺬﺷﺖ ﻭ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺁﻥ ﺣﺪﻭﺩ ﻳﻜﺼﺪ ﻭ ﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻭ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻮﺍﺭﻩ ﺑﻮﺩﻩ )ﭘﻠﻮﺗﺎﺭﻙ( .ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺭﺑﻊ ﻗﺸﻮﻥ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﺑﻪﻋﻠﺖ ﮔﺮﻣﺎ ﻭ ﻋﻮﺍﺭﺽ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻼﻙ ﺷﺪﻧﺪ )ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ،ﺹ (1860ﺍﻳﻦﻫﺎ ﺩﺭ ﺗﭙﻪﻫﺎﻱ ﺩﺍﻍ ﺭﻳﮓ ﺭﻭﺍﻥ ﺩﺭﻣﻴﻤﺎﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻓﺮﻭ ﻣﻲﺭﻓﺘﻨﺪ) .ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ،ﺹ ،196ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺁﺭﻳﺎﻥ(. ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻴﺠﺮﺳﺎﻳﻜﺲ ﺍﻓﺴﺮ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ، ﺿﻤﻦ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺧﻂ ﺳﻴﺮ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ :ﻳﻚ ﻇﺮﻑ ﻣﺮﻣﺮ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺩﺭﺓ ﻫﻠﻴﻞ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ )ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺟﻐﺮﺍﻓﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﮔﺎﺑﺮﻳﻞ، ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻓﺘﺤﻌﻠﻲ ﺧﻮﺍﺟﻪﻧﻮﺭﻱ ﺹ .(227ﻭ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ: ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺩﻭﺭ ﻛﻪ ﮔﻢ ﺷﺪ ﺩﺭﻭ ﻟﺸﻜﺮ ﺳﻠﻢ ﻭ ﺗﻮﺭ .12ﺍﺑﺮﻫﻪ ﻏﻼﻡ ﻣﺮﺩﻱ ﺭﻭﻣﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﺮ ﺍﺻﺤﻤﻪ ﻣﻠﻚ ﺣﺒﺸﻪ ﺷﻮﺭﻳﺪ ﻭ ﺳﻤﻴﻔﻊ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺍﺭ ﻳﻤﻦ ﺭﺍ ﺑﻨﺪ ﻛﺮﺩ ) 531ﻣﻴﻼﺩﻱ، ﭘﺮﻭﻛﭙﻴﻮﺱ( .ﺷﻜﺴﺖ ﺍﻭ ﻛﻪ ﻓﻴﻠﻬﺎﻳﺶ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺭﻓﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻝ 570ﻣﻴﻼﺩﻱ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺳﺎﻝ ﺗﻮﻟﺪ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻛﺮﻡ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻋﺎﻡﺍﻟﻔﻴﻞ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩﺍﻧﺪ. .13ﺗﺎﺭﻳﺦﺍﻻﺳﻼﻡ ﺍﻟﺴﻴﺎﺳﻲ ،ﺣﺴﻦ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺣﺴﻦ ،ﺝ ،1ﺹ .54 .14ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻣﻮﺭﺧﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻛﻞ ﺗﻤﺪﻥ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﻪ ﻧﻮﻉ ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺪﻥ ﺯﺭﺩﭘﻮﺳﺘﺎﻥ )ﭼﻴﻦ ﻭ ﻫﻨﺪ ﻭ ﻫﻨﺪﻭﭼﻴﻦ( ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﺗﻤﺪﻥ ﺳﻴﺎﻩﭘﻮﺳﺘﺎﻥ )ﻛﻪ ﺗﻤﺪﻥ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎﺳﺖ(، ﻭ ﺗﻤﺪﻥ ﺳﻔﻴﺪﭘﻮﺳﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﺗﻤﺪﻥ ﺁﺭﻳﺎﺋﻲﻫﺎ ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﻧﮋﺍﺩ ﺳﺎﻣﻲ ﺍﺳﺖ .ﭼﻮﻥ ﺍﻏﻠﺐ ﺯﺭﺩﭘﻮﺳﺘﺎﻥ ﺑﺮﻧﺞﺧﻮﺍﺭﻧﺪ ﺗﻤﺪﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺗﻤﺪﻥ ﺑﺮﻧﺞ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺁﺭﻳﺎﺋﻲﻫﺎﻱ ﮔﻨﺪﻡﺧﻮﺍﺭ ﺭﺍ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻤﺪﻥ ﮔﻨﺪﻡ، ﻭ ﺳﻴﺎﻫﺎﻥ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎ ﺭﺍ ﺍﻭﻟﻴﺎﻱ ﺗﻤﺪﻥ ﺫﺭﺕ ـ ﻛﻪ ﺧﻮﺭﺍﻙ ﺍﺻﻠﻲ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ ـ ﻧﺎﻡ ﻧﻬﺎﺩﻩﺍﻧﺪ )ﻧﻮﻥ ﺟﻮ ،ﺹ 328ﺑﺒﻌﺪ( .15ﻭ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻫﺠﻮﻡ ﺗﻤﺪﻥ ﻏﺮﺏ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺍﻓﺘﺎﺩ. .16ﺷﻌﺮ ﺍﺯ ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺴﺮﻭ ﺍﺳﺖ. .17ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﺭﻳﺎﺽ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻡ. ِ ﻟﻠﻤﻮﻗﻒ ﺍﻻﻋﻠﻲ .ﺍﻓﻀﻞ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺮﺣﻮﻡ ِ .18ﻋﻘﺪﺍﻟﻌﻠﻲ ﻋﺎﻣﺮﻱ ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ،ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ،ﺹ .121 .19ﺷﺮﺣﻲ ﺩﺭﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ ﺝ 7ﺹ 340ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. .20ﺩﺭ ﺭﻭﺿﺔ ﺍﻟﺼﻔﺎ ﺝ 7ﺹ 429ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﻛﺘﺐ ﺩﻳﮕﺮ ﻟﻮﻁ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ )ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎﻥ ﻭ ﻏﺰ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺹ .(197 .21ﺷﻌﺮ ﺍﺯ ﺧﺎﻗﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ. .22ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻮﻳﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ »ﻛﺒﻴﺮ« ﮔﻮﻳﻨﺪ ،ﻭ ﺧﻴﺎﺭﻛﺒﻴﺮﻱ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﻫﺎﺕ ﺷﻤﺎﻝ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﻛﻮﻳﺮﺍﺕ ﻧﺎﻣﻨﺪ .ﻧﺎﻡ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺍﺳﺖ .ﮔﻮﻳﺎ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﻫﻢ ﺁﻧﺮﺍ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ: ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﻭﻱ ﺭﻣﺎﻥ ﺩﻳﻮ ﻭ ﺷﻴﺮ ﻫـﻤﻪ ﺧـﺎﻙ ﺷﺦ ﻭ ،ﻫﻤﻪ ﻛﻪ ﻛﻮﻳﺮ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻣﻘﺼﻮﺩ ،ﻧﻮﻉ ﺧﺎﺻﻲ ﺍﺯ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺭﻧﮓ ﺁﻥ ﻭ ﺟﻨﺲ ﺁﻥ ،ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﺑﺎ ﺭﻧﮓ »ﻛﺒﻮﺩ« ﻭ »ﻛﻮ« ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺩﺍﺭﺩ .ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻮ ،ﺑﺮ ﻭﺯﻥ ﺟﻮﻭﻧﻮ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺎﻛﻲ ﺍﻃﻼﻕ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺁﺑﻲ ﻛﻢﺭﻧﮓ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﺏ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﻔﻮﺫ ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ .ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻭﻧﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﭼﺸﻢ ﺁﺑﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﭼﺶ ﻛﻮ )= ﭼﺸﻢ ﺁﺑﻲ(. ﺍﺣﺘﻤﺎﻻً ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﻛﻮﻳﺮ ﺳﺮﺍﺏ ﺑﻪ ﺁﺏ ﻭ ﺩﺭ ﭘﺎﻱ ﺁﺑﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﻭﺟﻪ ﺗﺴﻤﻴﻪ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭼﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎﻱ ﻛﻮﻳﺮ ،ﺳﺮﺍﺏ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ) .ﺍﻧﻨﺪﺭﺍﺝ( .ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺟﻨﺲ ﺭﻳﮓ ﻭ ﺧﺎﻙ ،ﻓﺮﻕ ﺍﺳﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﻟﻮﺕ ،ﻭ ﻣﻴﺎﻥ ﻛﻮﻳﺮ .ﻛﻮﻳﺮ ﻟﻮﺕ ،ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺍﺯﻳﻦ ﺩﻭﮔﻮﻧﻪ ﺧﺎﻙ ﻭ ﺭﻧﮓ ﺍﺳﺖ .ﻛﻠﻤﻪ ﻣﻔﺎﺯﻩ ﻭ ﺗﻴﻪ ﻋﺮﺑﻲ ،ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ، ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻛﻼﻡ ﮔﻮﻳﺎﻱ ﺑﻲﺁﺑﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻮﻳﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺏﻫﺎ ﻛﻨﺎﺭ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ: ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﻡ ﺭﻓﺖ ﺯﻳﻦ ﮔﻮﻥ ﺣﺎﻟﻬﺎ ﻫﻢ ﭼﻮ ﺗﻴﻪ ﻭ ﻗﻮﻡ ﻣﻮﺳﻲ ﺳﺎﻟﻬﺎ .23ﺷﻌﺮ ﺍﺯ ﺑﺎﺑﺎ ﻓﻐﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ. .24ﻣﻘﺎﻟﺔ ﺑﺰﺭگ ﻋﻠﻮﻱ ،ﻣﺠﻠﺔ ﺁﻳﻨﺪﻩ ،ﺳﺎﻝ ﻫﻔﺘﻢ ،ﺹ 227 .25ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻗﺪﻳﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺍﺳﺖ ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺩﻛﺘﺮ ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ ﺻﺪﻳﻘﻲ ،ﻣﺠﻠﺔ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺳﺎﻝ ،13ﺷﻤﺎﺭﻩ ،4ﺹ .60 .26ﺑﻴﺮﻭﻧﻲ ﻧﺎﻣﻪ ،ﻧﮕﺎﺭﺵ ﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳﻢ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ :ﺹ .513 .27ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻱ ﮔﻨﺎﺑﺎﺩ ،ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﻴﻦ ﺗﺎﺑﻨﺪﻩ ﮔﻨﺎﺑﺎﺩﻱ، ﺹ.20 .28ﺣﻤﺎﺳﺔ ﻛﻮﻳﺮ ﺹ .235 .29ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺔ ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺴﺮﻭ ﺹ :141ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﮔﺰ ،ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ،ﻳﻚ ﺍﺭﺵ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻃﻮﻝ ﻳﻚ ﺑﺎﺯﻭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. .30ﺣﻤﺎﺳﻪ ﻛﻮﻳﺮ ﺹ .236 .31ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ ،ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ،ﺹ .459 .32ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺨﺎﺭﺍ ،ﺹ .48 .33ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ ﺳﻌﺪﻱ ،ﺑﺎﺏ ﺳﻮﻡ. .34ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﺁﺑﮕﻴﻨﺔ ﺣﻠﺒﻲ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺯ ﻛﻮﻳﺮ ﻣﻴﮕﺬﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻴﺮﺳﺪ ،ﺷﺎﻋﺮ ﺍﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﻋﺠﻴﺐ ﺭﺍ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻛﻠﻤﻪ ،ﻭ ﻛﻞ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁﻫﺎ ﻭ ﺍﻟﺘﻘﺎﻁﻫﺎﻱ ﺗﻤﺪﻱ ﻭ ﺫﻭﻗﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻴﺂﻭﺭﺩ: ﻋﻜـﺲ ﺍﺑـﺮﻭﻱ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺁﻳﻨـﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺴﺠـﺪﻱ ﺩﺭ ﺣﻠﺐ ﺑﻨﺎ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .35ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺣﻀﺮﺕ ﺁﺩﻡ ﺍﺑﻮﺍﻟﺒﺸﺮ ﺧﻮﺩﺵ ﭼﻬﻞ ﮔﺰ ﻗﺪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. .36ﺣﻤﺎﺳﻪ ﻛﻮﻳﺮ ﺹ 591
57 .37ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥﻫﺎﻱ ﻋﺎﻟﻢ ﺟﺎﻫﺎﺋﻲ ﻣﺜﻞ ﺭﻳﮓ ﻫﺒﻴﺮ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ »ﭘﻬﻨﺎﻱ ﺍﻭ ﺟﺎﻳﻲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﻭ ﻣﻨﺰﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺟﺎﺋﻲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﻨﺰﻝ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺩﺭﺍﺯﺍﻱ ﺍﻭ ﺑﻴﺴﺖ ﻣﻨﺰﻝ ﻭ ﺭﻳﮓ ﺍﻭ ﺳﺮﺥ ﺍﺳﺖ« )ﺣﺪﻭﺩﺍﻟﻌﺎﻟﻢ( ﻭ ﺑﺎﺯ ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﺑﺼﺮﻩ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﻛﺎﺭﻳﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺩﻭ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ) .ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﻳﻚ ﺻﺤﺎﺑﻲ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ( .ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﺭﻳﺎﺽ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺪﺍءﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ! ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺪﻥ ﺍﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺍﻫﻬﺎ ﺑﮕﺬﺭﺩ ،ﻭﻟﻲ ﺍﺯ ﻛﻮﻳﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﺑﮕﺬﺭﺩ ،ﻭ ﻓﺮﻕ ﺍﺳﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻭ ﺍﺟﺒﺎﺭ! .38ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎﺭﻭﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺋﻞ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﺯ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﻳﻚ ﻣﺎﻩ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻣﻬﻤﺎﻥ ﺣﺎﻛﻢ ﺷﻬﺮ ﺑﻮﺩﻩ )ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ ،ﺹ 11ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺍﺣﻴﺎءﺍﻟﻤﻠﻮﻙ(. .39ﻛﻮﻳﺮﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺗﺮﺟﻤﻪ ﭘﺮﻭﻳﺰ ﺭﺟﺒﻲ ﺹ .464 .40ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺍﺑﻦ ﺍﺛﻴﺮ ،ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺹ .51ﺍﺷﺎﺭﻩﺍﻱ ﺑﻪ ﺟﺰﺍﻱ ﺳﻨﻤﺎﺭ ﻫﻢ ﺑﻜﻨﻢ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺑﻨﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺣﻴﺮﺕ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺷﺎﻩ ﻫﺪﻳﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺩﺍﺩ .ﺳﻨﻤﺎﺭ ﮔﻔﺖ ﺍﮔﺮ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺟﺮ ﻭ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺍﻱ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﺎﺧﻲ ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﮔﺮﺩﺵ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ )ﺷﺒﻴﻪ ﺩﻭﻧﻮ ﺗﻮﺭﻡ ﻳﺎ ﺑﺮﺝ ﺩﺍﻧﻮﺏ ﻛﻪ ﺭﺳﺘﻮﺭﺍﻧﺶ ﺩﻭﺭ ﺑﺮﺝ ﻣﻲﭼﺮﺧﺪ ﻭ ﻣﻦ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩﺍﻡ( .ﻧﻌﻤﺎﻥ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺗﻮ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﺴﺎﺯﻱ ﻭ ﻧﺴﺎﺧﺘﻲ ،ﭘﺲ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻓﺮﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻛﺎﺥ ﺧﻮﺭﻧﻖ ﺑﻪ ﺯﻳﺮ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﺮﺩ ﻭ ﺟﺰﺍءﺍﻟﺴﻨﻤﺎﺭ ﺩﺭ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﺜﻞ ﺳﺎﻳﺮ ﺷﺪ. .41ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺑﻬﺎﺭ ،ﺹ .12 .42ﻣﺎ ﭼﻨﺪ ﺟﻮﺭ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻃﻼ ،ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ ﺍﺳﺖ: ﻃﻼﻱ ﺳﻴﺎﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺑَﺮﺩﻩ )ﺍﻓﺮﻳﻘﺎ( ﻭ ﻧﻔﺖ )ﻋﺮﺑﺴﺘﺎﻥ( ،ﻃﻼﻱ ﺳﺒﺰ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﺴﺘﺔ )ﺍﻳﺮﺍﻥ( ﻭ ﺟﻨﮕﻞ )ﻫﻨﺪ( ،ﻃﻼﻱ ﺳﻔﻴﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﺑﺸﺎﺭ )ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ( ﻭ ﭘﻨﺒﻪ )ﻣﺼﺮ( ،ﻃﻼﻱ ﻧﺮﻡ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﻮﺳﺖ )ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻭ ﭘﻮﺳﺘﻴﻦ ﻛﺎﺑﻞ( ﻭ ﺑﺮﺩﮔﺎﻥ ﺳﻔﻴﺪ )ﻳﻮﻧﺎﻥ( ،ﻃﻼﻱ ﺯﺭﺩ )ﺑﺮﺍﻱ ﻃﻼ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ( ،ﻭ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ )ﭼﻴﻦ( ،ﻃﻼﻱ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺮﻣﺎﻱ ﺧﻮﺭ ﻭ ﺧﺒﻴﺺ ،ﻣﻦ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ. .43ﺳﻮﺭﻩ ﻋﻴﺴﻲ ،ﺁﻳﻪ .30 .44ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﺳﻢﻫﺎﻱ ﻋﺠﻴﺐ ﺣﻜﺎﻡ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ ،ﺟﻨﺎﺏ ﺯﻫﺮﻣﺎﺭﺧﺎﻥ ﺍﺳﺖ. .45ﺧﻼﺻﺔﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ،ﺹ 912 .46ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻭﻝ ،ﻧﺼﺮﺍﷲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ،ﺹ 168ﺝ ،2 ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﻮﻳﻪ. .47ﺷﻌﺮ ﺍﺯ ﺳﻌﺪﻱ ﺍﺳﺖ. .48ﺷﻌﺮ ﺍﺯ ﺍﻭﺭﻧﮓ ﺯﻳﺐ ﺍﺳﺖ )ﮔﻮﻳﺎ؟(. .49ﻛﻮﻳﺮﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺹ .27
58
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ِ ﻳﺎﺩ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﻴﻬﻘﻲ
*
ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﻛﻨﮕﺮﺓ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺰﺭﮔﺪﺍﺷﺖ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﺑﻴﻬﻘﻲ )ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ (1349
ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﺸﺼﺪ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺻﻔﺤﻪﺍﻱ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺩﻭ ﺳﻪ ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻴﺰ ﺳﻬﻢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍ ِﻥ »ﺫﻛﺮ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺁﻥ ﻟﺸﻜﺮ ﻛﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺮﺗﺐ ﺑﻮﺩ«. ﻋﺠ ِﺰ ﺑﻨﺪﻩ ﺍﺯ ﻏﻮﻃﻪﻭﺭﻱ ﻭ ﺷﻨﺎﮔﺮﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﻳﺎﻱ ِ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻬﻢ ﻭ ژﺭﻑ ،ﻣﻮﺟﺐ ﺁﻣﺪ ﻛﻪ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﻤﻪ ﺟﺎﻟﺐ ﻭ ﺩﻟﭙﺬﻳﺮ ﻭ ﻋﺠﻴﺐ ﺑﺸﻮﻳﻢ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻴﺎﺩ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻡ. ﻻﺑﺪ ﻫﻤﺔ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭﻱ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻋﻈﻴﻢ ﺩﺳﺖﻭﮔﺮﻳﺒﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ »ﻓﻼﻧﻲ ﺍﺯ ﻣﻴﺎ ِﻥ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﺟﺮﺟﻴﺲ ﺭﺍ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻛﺮﺩﻩ« ـ ﻳﺎ َﻣﺜَﻞ ﻣﻮﻻﻱ ﺭﻭﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣ ّﻘﻢ ﺻﺎﺩﻕ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺳﺨﻦ ﺍﺯ »ﺗﺎﺯﻩﻭﺍﺭﺩ« ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻭ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ: ...ﺩﺭ ﺑـﻐـﺪﺍﺩ ﺁﻳـﺪ ﻧــﺎﮔـﻬـﺎﻥ ﺑﮕـﺬﺭﺩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻛﺮﺍﻥ ﺗﺎ ﺁﻥ ﻛﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻋﻴـﺶ ﻭ ﺧﻮﺷﻴﻬﺎ ﻭ ﻣﺰﻩ 1 ﻣـﻲ ﻧـﺒـﻴﻨـﺪ ﻏﻴـﺮ ﻗﺸ ِﺮ ﺧﺮﺑﺰﻩ ِ ِ ﺩﺭﺧﺼﻮﺹ ﻋﺸﻖ ﺑﻨﺪﻩ ﺷﺎﻳﺪ ﺁﻧﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺍﺷﺘﻴﺎﻕ ﻭ ِ ﻫﻤﺸﻬﺮﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﻦ ﻭﻻﻳﺖ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺁﮔﺎﻫﻨﺪ ﺍﺯ ﺩﺍﺳﺘﺎ ِﻥ ﺩﻟﭙﺬﻳﺮ ِ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﻭﺣﺸﻲ ﺑﺎﻓﻘﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﺳﺘﻌﺎﻧﺖ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺍﻭ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ: ﻳـﻜﻲ ﻓـﺮﻫـﺎﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﻴﺴﺘﻮﻥ ﺩﻳـﺪ ﺯ ﻭﺿـﻊ ﺑـﻴﺴﺘـﻮﻧﺶ ﺑـﺎﺯ ﭘﺮﺳﻴـﺪ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﻳﺎﺩﻧﺎﻣﺔ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﺑﻴﻬﻘﻲ«
ﺯﺷﻴﺮﻳﻦ ﮔﻔﺖ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺳﻮ ﻧـﺸﺎﻧـﻲ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻨﮕﻲ ﺯ ﺷـﻴﺮﻳﻦ ﺩﺍﺳـﺘﺎﻧـﻲ ﻓﻼﻥ ﺭﻭﺯ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﻑ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺁﻫﻨﮓ ﻓﺮﻭﺩ ﺁﻣﺪ ﺯ ﮔﻠﮕﻮﻥ ﺑﺮ ﻓﻼﻥ ﺳﻨﮓ ﻓﻼﻧﺠﺎ ﺍﻳـﺴـﺘﺎﺩ ﻭ ﺳـﻮﻱ ﻣﻦ ﺩﻳﺪ ِ ﻧﻘـﺶ ﻓـﻼﻥ ﺳﻨـﮕﻢ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪ ﻓﻼﻥ ﻓﻼﻥ ﺟﺎﻣﺎﻧﺪ ﮔﻠﮕﻮﻥ ﺍﺯ ﺗﻚﻭﭘـﻮﻱ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻥ ﺑﺮﺩﻡ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺗﺎ ﻓﻼﻥ ﺳـﻮﻱ ﻏﺮﺽ ﻛﺰ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻮﺩﺵ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎﻡ ﻛـﻪ ﺷـﻴﺮﻳـﻦ ﺭﺍ ﺑـﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺑﺮﺩ ﻧﺎﻡ ِ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻳﺎﺩ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺍﺯ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺷﺎﻫ ِﺪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﺎﺕِ ﻓﺮ ﻭ ﺷﻜﻮﻩ ِ ﺩﻭﻟﺖ ﻏﺰﻧﻮﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻋﺠﺎﻳﺒﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺻﺪﻕ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ،ﭼﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩﻫﺎﻱ ﺍﺳﺘﻘﺒﺎ ِﻝ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﻱ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﺳﻮﻡ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻭ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻫﻲ ﻭ ﺷﺎﻩ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﻭ ﺳﻴﺪ ﺍﺣﻤﺪ ﺻﻔﻮﻱ ﻭ ﻟﻄﻔﻌﻠﻲﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎ ِﻥ ﺩﺭﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻫﻢ ﮔﺸﻮﺩﻩ ﻭ ﻳﺎ ِ ِ ﺻﺒﺢ ﺻﺎﺩﻗﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺰﺭگ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﻬﺘﺮ ﺩﻭﻟﺘﻬﺎﻱ ﺑﻪ ِ ِ ﺁﻓﺎﻕ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻛﺮﻣﺎ ِﻥ ﺑﻴﻨﻮﺍ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺩﺭ ِ »ﺁﻓﺘﺎﺏ ﻟﺐﺑﺎﻡ« ﺣﻜﻮﻣﺘﻬﺎ ﺗﻦِ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮔﺮﻡ ﻛﻨﺪ! ﺑﺎ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﻣﻌﺬﺭﺕ ﺍﺯ ﻣﺤﻀ ِﺮ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﻋﺰﻳﺰ ـ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺭﻭﻳﻢ .ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺍﺯ ﺳﺎﻟﻬﺎﻳﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﻌﻮﺩ ِ ﻗﺪﺭﺕ ﻣﺤﻤﻮﺩﻱ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥﻭﺍﺭ ﺗﻜﻴﻪ ﺯﺩﻩ ﻏﺰﻧﻮﻱ ﺑﺮ ﻋﺼﺎﻱ ِ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻭﻻﻳﺎﺕ ﺑﻪ ﻭ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﻮﺭﻳﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﺩﺭ ﺧﻮﺭﺩ ِﻥ ﭘﺎﻳﺔ ﺍﻳﻦ ﻋﺼﺎ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ ـ ﺍﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﺄﺱ ﻣﺤﻤﻮﺩﻱ ِ ﻧﻬﻴﺐ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻭﻱ ﺧﺎﻙ ﺍﺯ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺟﺮﺑﺎﺫﻗﺎﻧﻲ »ﺍﺯ ﻗﻌﺮ ﺩﺭﻳﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻲ« ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺮﭘﺎﻱ ﺩﺍﺷﺘﻲ ﭼﻨﺪﺍﻧﻜﻪ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﻴﺎ ِﻝ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮﺩﻥ ﺑﺮ ﺣﻮﺯﺓ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﮔﻮﻳﺪ » ....ﻭ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺍﺯ ﺣﺪﻳﺚ ﺷﻜﺎﻓﺪ ﻭ ﺑﺎﺯ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﺎﺭِ ﻛﺮﻣﺎﻥ ِ ﺳﺒﺐ ﻫﺰﻳﻤﺖ ـ ﺗﺎ ﻣﻘﺮﺭ ﮔﺮﺩﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﻦ ﺑﺒﺎﻳﺪ. ﻭ ﺑﺪﺍﻥ ﻭﻗﺖ ﻛﻪ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺍﺯ ﻫﺮﺍﺕ ﺑﻪ ﺑﻠﺦ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻟﺸﻜﺮﻱ ﺑﺎ ﺣﺎﺟﺐ ﺟﺎﻣﻪﺩﺍﺭ 2ﺑﻪ ﻣﻜﺮﺍﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻛﺎﺭﻱ ﺑﺂﻥ ﻧﻴﻜﻮﻳﻲ ﺑﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻮﺍﻟﻌﺴﻜﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺁﻥ ﻭﻻﻳﺖ ِ ﻭﻻﻳﺖ ﻣﻀﺒﻮﻁ ﺷﺪ ﻭ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺑﻴﺎﺭﺍﻣﻴﺪﻧﺪُ ،ﻣﻨﻬﻴﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﻣﻴﺮ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﻛ ِﻢ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺍﻣﻴ ِﺮ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻔﺴﺪﺍﻥ ﻓﺴﺎﺩ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﺪﺍﺩ ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺁﻧﻜﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭﻣﺎﻧﺪﻩ«. ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﻣﻜﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﺴﺄﻟﺔ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﻩ ﺷﺪﻥِ ﺍﺑﻮﺍﻟﻌﺴﻜﺮ ﭘﺴ ِﺮ ﻣﻌﺪﺍﻥ ﺑﻪ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ِ ﻛﻤﻚ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ﺑﺮ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ِ ﻣﺮﺗﺎﺵ ﻓﺮﺍﺵ ﻋﻴﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﮔﺮﺩﻳﺰﻱ »ﺍﻣﻴﺮ ﻧﺎﺻﺮﻟﺪﻳﻦﺍﷲ ﺭﺍ ﻣﺜﺎﻝ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻜﺮﺍﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺑﺴﺘﺪ.«3 ﺑﺮﮔﺮﺩﻳﻢ ﺑﻪ ﻛﺎﺭِ ﻛﺮﻣﺎﻥ: ﺍﺑﻮﻛﺎﻟﻴﺠﺎﺭ ﻣﺮﺯﺑﺎﻥ ﭘﺴﺮ ﺳﻠﻄﺎﻥﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻱ ﻣﺘﻬﻮﺭ ِ ِ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺮگ ﭘﺪﺭ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ِ ﭼﻨﮓ ﻋﻤﻮﻱ ﺧﻮﺩ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻮﺍﺭﺱ ﺍﻧﺘﺰﺍﻉ ﻛﻨﺪ .ﺍﻭ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺑﺎ ﺍﺯ ﻋﻢ ﺧﻮﺩ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ »ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭﻣﺎﻧﺪﻩ« ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎﻱ ﺧﺎﻧﮕﻲ ﺍﺳﺖ .ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻮﺍﺭﺱ ﻣﺮﺩﻱ ﻓﺎﺳﺪ ﻭ ﺷﺮﺍﺑﺨﻮﺍﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﺧﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ،ﭼﻨﺪﺍﻧﻜﻪ »ﭼﻮﻥ ﺷﺮﺍﺏﺧﻮﺍﺭﻱ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻭ ﻧﺪﻣﺎءِ ِ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺿﺮﺏ ﺗﺄﺩﻳﺐ ﻧﻤﻮﺩﻱ؛ ﻧﻮﺑﺘﻲ ﺩﺭ ﺳﺮﻣﺴﺘﻲ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﻭﺯﻳﺮ ﺭﺍ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺗﺎﺯﻳﺎﻧﻪ ﺯﺩﻧﺪ! ﻭ ﭼﻮﻥ ﻫﺸﻴﺎﺭ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻼﻕ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺑﺎﻛﺲ ﻧﮕﻮﻳﺪ.«4 ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺣﺎﻛ ِﻢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻣﻴﺮ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻓﻴﺎﺽ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺍﺩﻳﺐ ﭘﻴﺸﺎﻭﺭﻱ »ﭼﻮﻥ ﺍﻏﻠﺐ ﺩﺭ ِ ﺑﺪﺳﺖ ﺩﻳﺎﻟﻤﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺪﻳﻦﺳﺒﺐ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺁﻥ ﺍﻳﺎﻡ ﺍﻣﺎﺭﺕ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎﻛﺎﻟﻴﺠﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﻣﻴﺮ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ«. ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻓﺘﺢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ 1030=) 422ﻡ( ﺑﺎﺷﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﻝ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻌﺪﺍﻥ ﺩﺭﮔﺬﺷﺘﻪ 5ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺑﻴﻦ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻭﻗﺖ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪﻩ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺍﺑﻦﺍﺛﻴﺮ ﻭﻗﺎﻳ ِﻊ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺫﻳﻞِ ﺳﺎﻝ 422ﻫـ ﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﻼﺣﻈﺔ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺳﺎﻝ 422ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﻭ ﺷﺮﻭﻉ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻱﻫﺎﻱ ﺍﻭ ﻣﺜﻞ ﻳﻜﺴﺮﻩ ﻛﺮﺩﻥ ﻛﺎﺭِ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﻭ ﻗﺘﻞ ﺣﺴﻨﻚ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻥ ﻗﺒﻮﻝ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ ﺩﺳﺖ ﺯﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ. ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺳﻤﻂﺍﻟﻌﻠﻲ )ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻛﺮﻣﺎﻥ( ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻣﺠﻤ ِﻞ ﻓﺼﻴﺤﻲ ﺧﻮﺍﻓﻲ ،ﺳﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ 424ﻫـ )=1032ﻡ( ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﺤﺖ ﺍﻗﺮﺏ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ. ﻓﺼﻴﺤﻲِ ﺧﻮﺍﻓﻲ ﺫﻳﻞ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺍﺭﺑﻊ ﻭ ﻋﺸﺮﻳﻦﻭ ﺍﺭ ﺑﻌﻤﺎﺋﻪ ﺁﺭﺩ» :ﺳﺘﺎﻧﺪ ِﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺴﻌﻮﺩﺑﻦ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﻟﻤﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﻮﺩﺑﻦ ِ ﺗﺼﺮﻑ ﺍﻣﻴﺮ ﺳﺒﻜﺘﻜﻴﻦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻝ ﺑﻮﻳﻪ ﻭ ﺑﺎ ﺣﻮﺯﺓ ﺧﻮﺩ ﮔﺮﻓﺘﻦ .ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ِﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺴﻌﻮﺩﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮﺩ ،ﺍﺣﻤﺪﺑﻦ ِ ﺍﻳﺎﻟﺖ ﻛﺮﻣﺎﻥ«6... ﻋﻠﻲﺑﻦ ﻧﻮﺷﺘﻜﻴﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ
59 ِ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻳﺎﺩ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯﻳﻦ ﺳﺒﺐ ● ﻟﺤﻈﺎﺕ ﻓﺮ ﻭﺷﻜﻮﻩ ِ ِ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺷﺎﻫ ِﺪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺩﻭﻟﺖ ﻏﺰﻧﻮﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻋﺠﺎﻳﺒﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺻﺪﻕ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﭼﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩﻫﺎﻱ ﺍﺳﺘﻘﺒﺎ ِﻝ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﻱ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﺳﻮﻡ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻭ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻫﻲ ﻭ ﺷﺎﻩ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﻭ ﺳﻴﺪ ﺍﺣﻤﺪ ﺻﻔﻮﻱ ﻭ ﻟﻄﻔﻌﻠﻲﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎ ِﻥ ﺩﺭﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻫﻢ ﮔﺸﻮﺩﻩ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ِ ِ ﺻﺒﺢ ﺻﺎﺩﻗﺸﺎﻥ ﺑﺰﺭگ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﻬﺘﺮ ﺩﻭﻟﺘﻬﺎﻱ ِ ﺩﺭ ﺁﻓﺎ ِ ﻕ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻛﺮﻣﺎ ِﻥ ﺑﻴﻨﻮﺍ ﻫﻤﻴﺸﻪ ِ »ﺁﻓﺘﺎﺏ ﻟﺐﺑﺎﻡ« ﺣﻜﻮﻣﺘﻬﺎ ﺗﻦِ ﺧﻮﺩ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺩﺭ ﺭﺍ ﮔﺮﻡ ﻛﻨﺪ!
ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺩﺭ ﺩﻧﺒﺎﻟﺔ ﻣﻄﻠﺐ ﮔﻮﻳﺪ »ﺍﻣﻴﺮ ﺭﺍ ﻫﻤﺖ ﺑﺰﺭگ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺁﻥ ﻭﻻﻳﺖ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺁﻳﺪ .ﭼﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎ ِﻥ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﻭﻱ ﺭﻱ ﻭ ﺳﭙﺎﻫﺎﻥ ِ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮﻱ ﺣﺸ ِﻢ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ .ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﺎ ﻫﻤﺪﺍﻥ ِ ﺑﻪ ﺑﻠﺦ ﺭﺍﻱ ﺯﺩﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﺟﺔ ﺑﺰﺭگ ﺍﺣﻤﺪ ﺣﺴﻦ ،ﻭ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺍﺣﻤ ِﺪ ﻋﻠﻲِ ﻧﻮﺷﺘﻜﻴﻦ ﺭﺍ ﻧﺎﻣﺰﺩ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻭﺍﻟﻲ ﻭ ﺳﭙﺎﻩﺳﺎﻻﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﻮﺍﻟﻔﺮﺝ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻛﺪﺧﺪﺍﻱ ﻟﺸﻜﺮ ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺍﻣﻮﺍﻝ ،ﻭ ﻣﻨﺸﻮﺭ ﺁﻥ ﻧﺒﺸﺘﻪ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻮﻗﻴﻊ ﺁﺭﺍﺳﺘﻪ ﮔﺸﺖ ،ﻭ ﺳﺨﺖ ﻧﻴﻜﻮ ﺧﻠﻌﺘﻲ ﺭﺍﺳﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭﺍﻟﻲ ﺭﺍ ﻛﻤﺮ ﻭ ﻛﻼﻩ ِ ﺩﻭ ﺷﺎﺥ ﻭ ﻛﻮﺱ ﻭ ﻋﻼﻣﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﭘﻴﻞ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﻓﺮﺍﺧﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﺯ ِ ِ ﺳﺎﺧﺖ ﺯﺭ ﻭ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺁﻟﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺘﻤﺎﻣﻲ ،ﻭ ﻛﺪﺧﺪﺍﻱ ﺭﺍ ﺣﻤﺎﻳﻞ ﻭ ﺧﻠﻌﺖ ﺑﭙﻮﺷﻴﺪ ﻭ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺭﺍﺳﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺗﺠﻤﻠﻲ ﻧﻴﻜﻮ ﺑﺴﺎﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻣﻴﺮ ﺟﺮﻳﺪﺓ ﻋﺮﺽ ﺑﺨﻮﺍﺳﺖ ﻭ ﻋﺎﺭﺽ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻮﺍﺭ ﺑﺎ ﻭﻱ ﻧﺎﻣﺰﺩ ﻛﺮﺩﻧﺪ :ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﻫﻨﺪﻭ ﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﺮﻙ ﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻋﺮﺏ ﻭ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺩﺳﺘﻲ«. ﺟﺮﻳﺎ ِﻥ ﺍﻳﻦ ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ ﺩﺭ ﺳﻤﻂﺍﻟﻌﻠﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺧﺘﺼﺎﺻﻲِ ﻛﺮﻣﺎﻧﺴﺖ ﻭ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻋﻬ ِﺪ ﻗﺮﺍﺧﺘﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﺪﻳﻦﺻﻮﺭﺕ ﺿﺒﻂ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ» :ﺩﺭ ﺷﻬﻮﺭِ ﺍﺭﺑﻊ ﻭ ﻋﺸﺮﻳﻦ ِ ﻫﻤﺖ ﻣﺤﻤﻮﺩ ]ﺻﺤﻴﺢ= ﻣﺴﻌﻮﺩﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮﺩ[ ﻭ ﺍﺭﺑﻊ ﻣﺎﺋﻪ ِ ﺍﻗﺘﻀﺎ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﺑﻼﺩ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪﺣﻜ ِﻢ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ. ﺣﺠﺎﺏ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﺩﻩ ﺍﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﻧﻮﺷﺘﻜﻴﻦ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻋﻴﺎﻥ ّ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻮﺍﺭ ﻭ ﭘﻨﺞ ﻫﺰﺍﺭ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ«.
60 ِ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﺔ ﻏﺰﻧﻪ ● ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺍﺯ ِ ﻭ ﺩﻳﻠﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻛﻠﻲِ ﺍﻭﻟﻴﺔ ﺩﺭﺑﺎﺭِ ﻏﺰﻧﻮﻱ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﺍﻣﺮﺍﻱ ﺩﻳﻠﻤﻲ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻄﻮﺭ ﻛﻠﻲ ﺳﻠﻄﺎﻥﻣﺤﻤﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺮﺯﻫﺎﻱ ﻏﺮﺑﻲِ ﺧﻮﺩ ﺍِﻋﻤﺎﻝ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻤﺎﺷﺎﺓ ﺑﺎ ﺍﻣﺮﺍﻱ ﺁﻝﺑﻮﻳﻪ ﺩﺭ ﻣﺮﺯﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﻋﺪﺓ ﺭﻭﺍﻓﺾ ﻭ ﻋﻠﻮﻳﺎﻥ ﻭ ﺷﻴﻌﻴﺎﻥ ﺑﺮ ﺍﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻣﻲﭼﺮﺑﻴﺪ. ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺍﺭﻗﺎﻡ ﺩﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺷﺪﻩ ،ﺑﻴﻬﻘﻲ ﭼﻬﺎﺭ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻮﺍﺭ ﻭ ﻓﻘﻂ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ،ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺗﺼﻮﺭ ﻛﻨﻴﻢ ﺳﻮﺍﺭﺍﻥ ِ ﻋﺮﺽ ﺭﺍﻩ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺩﻭ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﺩﺭ ﻭ ﭘﻴﺎﺩﮔﺎﻧﻲ ﺩﺭ ً ﻣﻮﺭﺩِ ﭘﻴﺎﺩﮔﺎﻥ ﺍﺻﻮﻻ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺑﻌﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺍﺯ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺑﺪﺍﻥ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪﺍﻧﺪ .ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﮔﻮﻳﺪ »...ﻭ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞِ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻧﺒﺸﺘﻪ ﺁﻣﺪ ﺗﺎ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺳﻜﺰﻱ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻛﻨﺪ .ﻭ ﺑﻴﺴﺘﮕﺎﻧﻲِ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻭ ﺍﺯ ﺁ ِﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺎﻝ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺍﻟﻔﺮﺝ ﻣﻴﺪﻫﺪ«. ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﻫﻢ ﻛﻪ ﺣﺎﻛ ِﻢ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ِ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﻋﺰﻳﺰ ﻓﻮﺷﻨﺠﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ِ ﺩﺳﺖ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺑﻪ ﻋﻤﻞِ ﺳﺠﺴﺘﺎﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ »ﺍﻭ ﺍﻧﺪﺭ ﺁﻣﺪ ِ ﺷﺐ ﭼﻬﺎﺭﺷﻨﺒﻪ ﻧﻴﻤﺔ ﻣﺤﺮﻡ ﺳﻨﺔ ﺍﺛﻨﻲ ﻭ ﻋﺸﺮﻳﻦ ﻭ ﺍﺭﺑﻌﻤﺎﺋﻪ )422ﻫـ= 1030ﻡ( ﻭ ﺍﻣﺎﺭﺕ ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻜﺘﻐﺪﻱ ﺣﺎﺟﺐ ﺭﺍ ﺩﺍﺩﻧﺪ«7. ﺑﺮﮔﺮﺩﻳﻢ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺑﻴﻬﻘﻲ: »ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻨﻜﺎﺭﻫﺎ ﺭﺍﺳﺖ ﺷﺪ ،ﺍﻣﻴﺮ ﺑﺮ ﻧﺸﺴﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺻﺤﺮﺍ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﻟﺸﻜﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣﺎﻥ ﺯﺭﻳﻦ ﻛﻤﺮ ﺑﺮ ﻭﻱ ﺑﺮﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﺁﺭﺍﺳﺘﻪ ﻭ ﺑﺎ ﺳﺎﺯِ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻓﻬﻪ ﻣﺜﺎﻟﻬﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺍﺩ ﻭﺍﻟﻲ ﻭ ﻛﺪﺧﺪﺍﻱ ﻭ ﻣﻘﺪﻣﺎﻥ ﺭﺍ ،ﻭ ﺭﺳﻢ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺠﺎﻱ ِ ﺍﻭﺑﺎﺵ ﺩﻳﻠﻢ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ ،ﻭ ﻣﺸﺘﻲ ﻛﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﮕﺮﻳﺨﺘﻨﺪ ،8ﻭ ﻛﺎﺭِ ﻭﺍﻟﻲ ﻭ ﻛﺪﺧﺪﺍﻱ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺷﺪ ،ﻭ ﺭﻋﻴﺖ ﺑﻴﺎﺭﺍﻣﻴﺪﻩ ،ﻭ ﻣﺎﻝ ﺩﺍﺩﻥ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ .ﺍﻣﻴﺮ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺎﺿﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻣﻜﺎﺗﺒﺖ ﻭ ﻣﺮﺍﺳﻠﺖ، ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﻴﺎﺯﺭﺩ ﻭ ﺭﺳﻮﻟﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﺑﻪﻋﺘﺎﺏ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ ،ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﺭﻓﺖ ﻛﻪ ﺁﻥ ﻭﻻﻳﺖ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺟﺎﻧﺐ ﺑﻪ ِ ﻭﻻﻳﺖ ﻣﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻬﻤﻞ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺭﻋﺎﻳﺎ ﺍﺯ ﻣﻔﺴﺪﺍﻥ ﻓﺮﺝ ﺩﺍﺩﻥ؛ ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻓﺮﻳﻀﻪ ﺑﻮﺩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺭﺍ َ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺍﻣﻴﺮﺍﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻣﻨﺸﻮﺭﻱ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻭﻻﻳﺖ ﻛﻪ ﺑﻲﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻭ ﺗﻴﻤﺎﺭﻛﺶ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ«. ِ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﺔ ﻏﺰﻧﻪ ﻭ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺍﺯ ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻛﻠﻲِ ﺍﻭﻟﻴﺔ ﺩﺭﺑﺎﺭِ ﻏﺰﻧﻮﻱ ﺩﻳﻠﻢ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﺍﻣﺮﺍﻱ ﺩﻳﻠﻤﻲ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻄﻮﺭ ﻛﻠﻲ ﺳﻠﻄﺎﻥﻣﺤﻤﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺮﺯﻫﺎﻱ ﻏﺮﺑﻲِ ﺧﻮﺩ ﺍِﻋﻤﺎﻝ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻤﺎﺷﺎﺓ ﺑﺎ ﺍﻣﺮﺍﻱ ﺁﻝﺑﻮﻳﻪ ﺩﺭ ﻣﺮﺯﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﻋﺪﺓ ﺭﻭﺍﻓﺾ ﻭ ﻋﻠﻮﻳﺎﻥ ﻭ ﺷﻴﻌﻴﺎﻥ ﺑﺮ ﺍﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻣﻲﭼﺮﺑﻴﺪ .ﺧﻄﻲ ﻛﻪ ِ ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺬﻫﺒﻲِ ﻏﺮﺏ ﺟﺪﺍ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺬﻫﺒﻲِ ﺷﺮﻕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﺍﺯ ﮔﺮﮔﺎﻥ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﻴﺸﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺭﻱ ﻭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻭ ﻳﺰﺩ ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻴﮕﺬﺷﺖ ﻭ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺧﻂ ﻣﺮﺯﻱ ﺭﺍ ِ »ﺣﻲ ﺧﻂ ّ ِ ﻃﺮﻑ ﻏﺮﺏ ﻋﻠﻲﺧﻴﺮﺍﻟﻌﻤﻞ« ﻧﺎﻡ ﻧﻬﺎﺩﻩﺍﻡ ،ﭼﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺯ ﺑﻪ ﺣﻲ ﻋﻠﻲ ﺧﻴﺮﺍﻟﻌﻤﻞ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻴﺸﺪ .ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺩﺭ ﺍﺫﺍﻥ ّ ِ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺫﺍﻥ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﻛﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺁﻧﻬﺎ ِ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺟﻨﮕﻬﺎﻱ ﺣﻲﻋﻠﻲ ﺧﻴﺮﺍﻟﻌﻤﻞ« ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪﻱ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺟﺎﻱ ﺑﺤﺚ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺴﺖ. ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻭﺷﻤﮕﻴﺮﻳﺎﻥ ﻭ ﮔﺮﮔﺎﻥ ﻭ ﺑﺴﺘﮕﻲِ ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻭ ﺑﺎ ﺳﻴﺪﻩ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﻲ ﺑﺎ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﭘﺴ ِﺮ ﻗﺎﺑﻮﺱ ﻭ ﻣﺎﺩﺭِ ﻣﺠﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺭﻱ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ِ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﺯﻥ ﻭ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻭ ﺑﺎ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻮﺍﺭﺱ ﺣﺎﻛﻢ 9 ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﺯﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺍﻧﺴﺖ. ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﮕﺎﻩ ﺍِﺟﻤﺎﻟﻲ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ 10 ِ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﻳﻚ ﻧﻮﻉ »ﻣﺪﻭﺱ ﻭﻳﻮﻧﺪﻱ« Modus ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻛﻪ Vivendiﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺧﻴﺎ ِﻝ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻴﻬﺎﻱ ﺷﻤﺎﻝ ﻭ ﺷﺮﻕ ﻭ ﺟﻨﻮﺏ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍﺣﺖ ﻣﻴﮕﺬﺍﺷﺖ ،ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺍﻳﻦ ﺣﻜﺎﻡِ ﺩﺳﺖﻧﺸﺎﻧﺪﻩ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩِ ﺿﻌﻴﻒ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ ﺍﺯ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺮﺩﻱ ﺷﺮﺍﺑﺨﻮﺍﺭﻩ ﭼﻮﻥ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻮﺍﺭﺱ ﻳﺎ ﭘﻴﺮﺯﻧﻲ ﻧﺠﻴﺒﻪ ﭼﻮﻥ ﺳﻴﺪﻩ ﺣﺎﻛ ِﻢ ﺭﻱ ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ ﺍﻣﺮﺍء ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻊ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ »ﺁﻥ ﻭﻻﻳﺖ ﺭﺍ ﺧﻄﺮﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻭﺍﻟﻲِ ﺁﻥ ﺯﻧﻲ ﺍﺳﺖ.«11 ِ ﻣﺮگ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺑﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻛﺮﺩﻥ ﺧﻂ ﺩﻓﺎﻋﻲ »ﺣﻲ ﻋﻠﻲﺧﻴﺮﺍﻟﻌﻤﻞ« ﺩﺳﺖ ﺯﺩ ﻭ ﺑﻘﻮ ِﻝ ﻣﻌﺮﻭﻑ ،ﻛﺸﺘﻴﺒﺎﻥ ﺭﺍ ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺩﮔﺮ ﺁﻣﺪ؛ ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻏﺮﻭﺭ ﻭ ﻳﻜﺪﻧﺪﮔﻲ ﻭ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺤﺎﺳﺒﺔ ﺩﻗﻴﻖ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻤﻪﺟﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻲﺷﺪ. ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺩﺭ ﺩﻧﺒﺎﻟﺔ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﮔﻮﻳﺪ »ﺍﻣﻴ ِﺮ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺩﺭﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﺑﺎ ﺧﻠﻴﻔﺖ ﻋﺘﺎﺏ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻧﻮﻣﻴﺪﻱ ﻧﻤﻮﺩ .ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮﺩ :ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻭ ﻛﻮﻓﻪ ﻭ ﺳﻮﺍﺩ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻟﻴﻦِ ِ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺎﺳﺖ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﺰﺍ ﺿﺒﻂ ﻛﺮﺩﻩ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻴﺒﺎﻳﺪ ﻛﺮﺩ! ﻭ ﺁﻥ ﺣﺪﻳﺚ ﻓﺮﺍﺑﺮﻳﺪ ،ﻭ ﺁﺯﺍﺭ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﻤﺎﻧﺪ ،ﻭ ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﺎﺯﺳﺘﺪﻧﺪﻱ ﻛﻪ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﻣﺎ ﺑﺮ ِ ﺟﺎﻧﺐ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﻧﻴﺮﻭ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺑﻴ ِﻢ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺁﻥ ِ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺸﻮﺩ ﻭ ﻣﺪﺗﻲ ﺑﺮﺁﻣﺪ ،ﻭ ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻭ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﻭ ﻫﺮﺟﺎﻱ ﻓﺘﺮﺍﺕ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﻓﺘﻮﺭ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪ ،ﻭ ﺗﺮﻛﻤﺎﻧﺎﻥ ﻣﺴﺘﻮﻟﻲ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺳﺖ ﺑﺮﮔﺸﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻲﺭﺳﻤﻲ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺭﻋﻴﺖ ﺑﺴﺘﻮﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﺁﻣﺪﻧﺪ«. ﺍﻳﻦ ﻣﺪﺕ ﻓﺘﻮﺭ ﺭﺍ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻨﺸﻲِ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﺣﺪﻭﺩ ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﮔﻮﻳﺪ »ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﺎﻩ ﺑﺮﺩﺳﻴﺮ ﻭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﮔﺮﻣﺴﻴﺮ ﻭ ﺳﺮﺩﺳﻴﺮ ﺭﺍ ﻣﺼﻔﻲ ﻭ ﻣﺴﻠﻢ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ِ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺩﻳﻠﻤﺎﻥ ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﺪ ﻭ ﻳﻜﺴﺎﻝﻭﻧﻴﻢ ﻣﺎﺩﺓ ﺩﺭ ﻗﺒﻀﺔ ﺗﺼﺮﻑ ﻧﻮﺍﺏ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ِ ِ ﺳﺒﺐ ﺭﺳﻮﻡِ ﺫﻣﻴﻤﻪ ﻭ ﻣﻌﺎﻣﻼﺕ ﻗﺒﻴﺤﻪ ﻛﻪ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺭﻋﺎﻳﺎ ﻣﺘﺸﻜﻲ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﺩﺍﺭﺍﻟﺨﻼﻓﻪ ﺍﺳﺘﻌﺎﻧﺖ ﺑﺮﺩﻧﺪ. ﻟﺸﻜﺮﻱ ﺑﻪ ﺍﻏﺎﺛﺖ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻃﺮﺩِ ﺳﻠﻄﺎﻧﻴﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺍﻩ ِ ﻃﺒﺲ ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﻧﺮﻣﺎﺷﻴﺮ ﺑﻪﺗﺨﻮﻡ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﻁ ﻋﻀﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﻣﺎﺭﺕ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﺳﺘﻴﻨﺎﻑ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ.«12 ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺩﺭ ﺗﻔﺼﻴﻞِ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﮔﻮﻳﺪ »ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺗﻨﻲ ﭼﻨﺪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻭﺯﻳﺮ ﺍﻣﻴﺮ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺁﻣﺪﻧﺪ ـ ﭘﺴ ِﺮ ﻣﺎﻗﻴﻪ ـ ﻭ ﻧﺎﻣﻬﺎﻱ ﺍﻋﻴﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﻟﺸﻜ ِﺮ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻏﺎﻓﻠﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻓﺴﺎﺩ ﻣﺸﻐﻮﻝ ،ﻓﻮﺟﻲ ﺳﻮﺍﺭ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﺑﺎ ﺳﺎﻻﺭﻱ ﻣﺤﺘﺸﻢ ﺗﺎ ﺭﻋﻴﺖ ﺩﺳﺖ ﺑﺮﺁﺭﺩ ﻭ ﺑﺎﺯ ﺭﻫﻴﻢ ﺍﺯ ﺳﺘ ِﻢ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﻭﺍﺭﻩ ﻛﻨﻴﻢ .ﭘﺴﺮ ﻣﺎﻗﻴﻪ ﻭ ﺣﺎﺟﺐ ﺍﻣﻴﺮ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺑﺮ ﻣﻐﺎﻓﺼﻪ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﻮﺍﺭﻱ ﭘﻨﺞ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻝﺍﻧﮕﻴﺰ ﺑﺎ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﭘﻴﻮﺳﺖ ،ﻭ ﻧﺎﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺟﺎﻧﺐ ﺩﺭﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺮﻣﺎﺷﻴﺮ ﺟﻨﮕﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﺒﻮﺩ ﻭ ﺭﻋﺎﻳﺎ ﻫﻤﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﺳﺖ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﺑﺮ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ،ﻭ ﺍﺣﻤ ِﺪ ﻋﻠﻲِ ﻧﻮﺷﺘﻜﻴﻦ ﻧﻴﻚ ﺑﻜﻮﺷﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﻣﺎ ﻫﻨﺪﻭﺍﻥ ﺳﺴﺘﻲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺩﺍﺩﻧﺪ .ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﻝ ﺑﺸﻜﺴﺖ ﻭ ﺍﺣﻤﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺑﺒﺎﻳﺴﺖ ﺭﻓﺖ .ﻭﻱ ﺑﺎ ﻓﻮﺟﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺹ ﺧﻮﻳﺶ ﻭ ﻟﺸﻜﺮ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﻗﺎﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﺁﻣﺪﻧﺪ ،ﻭ ﻓﻮﺟﻲ ﺑﻪ ﻣﻜﺮﺍﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ ،ﻭ ﻫﻨﺪﻭﺍﻥ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻏﺰﻧﻴﻦ«. ِ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺑﻦﺍﺛﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﺍﺑﻮﻛﺎﻟﻴﺠﺎﺭ ﺩﺭﻳﻦ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺷﻬ ِﺮ ﺑﺮﺩﺳﻴﺮ ﺭﺍ )ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﮔﻮﺍﺷﻴ ِﺮ ﻗﺪﻳﻢ ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱ ﺑﺎﺷﺪ( ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺭﺍﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﺍﺑﻮﻣﻨﺼﻮﺭ ﺑﻬﺮﺍﻡﺑﻦ ﻣﺎﻓﻨﻪ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﻋﺎﺩﻝ ﻛﻪ ﺍﻣﻴﺮ ﻭ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻً ﺍﻣﻴﺮ ﺣﺮﺱ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺎﺭﺓ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻲ ﻋﺎﺯﻡِ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﻧﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺩﺭ ﻣﺘﻦِ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﻣﺎﻓﻴﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺑﻦ ﺍﺛﻴﺮ ﻣﺎﻓﻨﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻓﻴﺎﺽ ﺩﺭ ِ ِ ﻛﻤﻚ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺎﻓﻨﺪ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ ]ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺎﻩﻭﻧﺪ[. ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺑﻪ
61 ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﺍﺑﻮﻛﺎﻟﻴﺠﺎﺭ ﺑﺎﻋﺚ ﻋﻘﺐ ﺭﺍﻧﺪ ِﻥ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﻢ ﻭ ﺳﭙﺲ ﻧﺮﻣﺎﺷﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎ ِﻥ ﻧﺮﻣﺎﺷﻴﺮ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﻨﻮﺏ ﺷﺮﻗﻲِ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﺷﺮﻕ ﺑﻢ ﺍﺳﺖ )ﺣﺪﻭﺩ 300ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻱ ﺷﻬﺮ ﻓﻌﻠﻲ ﻛﺮﻣﺎﻥ( ﺟﻨﮓ ﺩﺭﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺍﻣﻴﺮ ﻋﺎﺩﻝ ﺟﻴﺮﻓﺖ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻭﺟﻮﺩ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﺧﺎﻟﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺯ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﺧﺒﻴﺺ )ﺷﻬﺪﺍﺩِ ﻓﻌﻠﻲ( ﺑﻪ ﻟﻮﺕ ﺯﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﻧﻬﺒﻨﺪﺍﻥ ﺑﻪ ﻗﺎﻳﻦ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻛﺜﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ِ ﻋﻠﺖ ﺳﺨﺘﻲﺭﺍﻩ ﻭ ﻋﺪﻡ ﺁﺏ ﻭ ﺁﺫﻭﻗﻪ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﺯﻳﺮﺍ ﺳﺨﺖﺗﺮﻳﻦ ﺭﺍﻩ ِ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻮﻳﺮ ﺧﺒﻴﺺ ﺭﺍ ﻃﻲ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ. ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺩﻧﺒﺎﻟﺔ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺎﻳﻊ ،ﺑﻴﻬﻘﻲ ﮔﻮﻳﺪ »ﻣﻦ ﻛﻪ ﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻠﻢ ﺑﺎ ﺍﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻡ ﺑﻪ ﺑﺎ ِﻍ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ،ﻣﻘﺪﻣﺎ ِﻥ ﺍﻳﻦ ﻫﻨﺪﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻡ ﻛﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻮﺳﻌﻴﺪ ﻣﺸﺮﻑ ﭘﻴﻐﺎﻣﻬﺎﻱ ﺩﺭﺷﺖ ﻣﻴﺂﻭﺭﺩ ﺳﻮﻱ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﻣﻴﺮ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺑﺪﺍﻧﺠﺎ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻐﺎﻣﻲ ﺁﻣﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺟﻮﺍﺏ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺁﻳﺪ .ﺷﺶ ﺗﻦ ﻣﻘﺪﻣﺘ ِﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺭﻩ 13ﺯﺩ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮﻥ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺧﺎﻧﻪ ﺭﻭﺍﻥ ﺷﺪ ﻭ ﻣﻦ ﻭ ﺑﻮﺳﻌﻴﺪ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﻓﺘﻴﻢ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺍﻣﻴﺮ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪﻧﺪ ،ﮔﻔﺖ :ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺯﺩ! ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻤﺎﻟﻴﺪﺷﺎﻥ ﻭ ﺁﺧﺮ ﻋﻔﻮ ﻛﺮﺩ .ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﮔﺸﺖ ﻭ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺸﺪ ﺩﻳﮕﺮ ]ﻟﺸﻜﺮ[ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻥ .ﻭ ﺍﺣﻤ ِﺪ ﻋﻠﻲِ ﻧﻮﺷﺘﻜﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎﻣﺪ ،ﻭ ﭼﻮﻥ ﺧﺠﻠﻲ ﻭ ﻣﻨﺬﻭﺭﻱ 14ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺲ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺑﺮﻧﻴﺎﻣﺪ ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺪ.«15 ﺩﻧﺒﺎﻟﺔ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺍﺑﻦ ﺍﺛﻴﺮ ﺫﻳﻞ ﺳﺎﻝ ﺗﺼﺮﻳﺢ 422ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﻲ ﻗﺎﻋﺪ ًﺓ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ِ ﺳﻤﻂﺍﻟﻌﻠﻲ ﻟﺸﻜﺮ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻳﻜﺴﺎﻝ ﻭ ﻧﻴﻢ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭﺣﻮﺍﻟﻲ 426ﻳﺎ 427ﻫـ )=1035ﻡ( ﻭ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻼﻓﺖ ﺍﻟﺜﺎﺋﻢ ﺑﺎﻣﺮﺍﷲ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﺭﺥ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ.
ِ ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺬﻫﺒﻲِ ﺷﺮﻕ ﺭﺍ ﺍﺯ ● ﺧﻄﻲ ﻛﻪ ﻣﺬﻫﺒﻲِ ﻏﺮﺏ ﺟﺪﺍ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﺍﺯ ﮔﺮﮔﺎﻥ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺭﻱ ﻭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻭ ﻳﺰﺩ ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ ﻭ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺧﻂ ﻣﺮﺯﻱ ﺭﺍ ِ »ﺣﻲ ﻋﻠﻲﺧﻴﺮﺍﻟﻌﻤﻞ« ﻧﺎﻡ ﺧﻂ ّ ِ ﻧﻬﺎﺩﻩﺍﻡ ،ﭼﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺯ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﻏﺮﺏ ﻣﻌﻤﻮ ً ﻻ ﺩﺭ ﺣﻲ ﻋﻠﻲ ﺧﻴﺮﺍﻟﻌﻤﻞ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﺪ .ﺑﺮ ﺳﺮِ ﺍﻳﻦ ﺍﺫﺍﻥ ّ ِ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺫﺍﻥ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍ ِﻥ »ﺟﻨﮕﻬﺎﻱ ﺣﻲﻋﻠﻲ ﺧﻴﺮﺍﻟﻌﻤﻞ« ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪﻱ ﻛﺮﺩ.
62 ِ ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﭘﺴ ِﺮ ﻣﺎﻓﻨﻪ ﻛﻪ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺷﻜﺴﺖ ﺳﭙﺎﻩ ِ ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻛﻴﺴﺖ؟ ﺍﻭ ﺑﻬﺮﺍﻡﺑﻦ ﻟﺸﻜﺮ ﺳﺘﺎﻥ ﺩﻛﻲ ﺍﺯ ﺍﺑﻨﺎﻱ ﺩﻳﺎﻟﻢ ﻭ ]ﭘﺪﺭﺵ[ ﻟﺸﻜﺮﺳﺘﺎﻥ ﻣﺘﻤﻮﻝ ﻭ ﻣﺤﺘﺸﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .16ﺍﻭ ِ ﻧﺎﻳﺐ ﺍﺑﻮﻛﺎﻟﻴﺠﺎﺭ ﻣﺮﺯﺑﺎﻥﺑﻦ ﺳﻠﻄﺎﻥﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﻳﻠﻤﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ً ِ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﭘﺪﺭﺵ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ: ﻫﻤﺎﻥ ﻛﺴﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﺩﺍﺩﺍﺭِ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﮔﺮ ﺩﻭﺑﻮﺩﻱ ﻧﻪ ﻳﻜﻲ 17 ﺩﺍﺩﺍﺭ ﺑُﺪﻱ ﻭ ﻟﺸﻜﺮﺳﺘﺎﻥ ﺩﻛﻲ ﻭﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺍﺑﻦﺍﺛﻴﺮ ﻟﻘﺐ ﺍﻟﻌﺎﺩﻝ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ.18 ﺍﺑﻦ ﺍﺛﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﻣﻴﺮ ﻋﺎﺩﻝ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﻛﺎﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺍ ﻧﻈﺎﻡ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺱ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ .19ﺍﻣﺎ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺣﺎﻛﻲ ﺍﺳﺖ 20ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺗﺎ ﺳﺎﻝ ﺣﻤﻠﺔ »ﮔﺮگ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ« ﺗﺮﻛﻤﺎﻧﺎﻥ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺎﻭﺭﺩ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ )433ﻫـ= 1041ﻡ( 21ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﮔﻮﻳﺪ ...» :ﻭ ﺑﺎ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﻗﻮﻣﻲ ﺩﻳﻠﻢ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻭ ﺑﻴﭽﺎﺭﻩ ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﻟﺸﻜ ِﺮ ﺗﺮﻙ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﻭ ﺁﻭﺍﺯِ ﻛﻤﺎﻥ ﻭ ﮔﺸﺎﺩﺑﺎﺯﻭﻱ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ،ﻭ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻠﻚ ﻗﺎﻭﺭﺩ ﺍﺯ ﺣﺸﻢ ﺧﺪﻡ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﭘﻨﺞ ﺷﺶ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻮﺍﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﻧﺔ ﺯﻳﻦ ﺯﺍﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﺔ ﺯﺭ ﭘﺮﻭﺭﺩﻩ ﺷﻐﻞ ﻫﻤﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﻛﻴﻦ ﺍﻋﻼء ﻟﻮﺍﻱ ﻣﻠﻚ ﻭ ﺩﻳﻦ ﻭ ﻓﺮﺍﺵ ﺷﺐ ﻧﻤﺪ ﺯﻳﻦ ...ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺣﻮﻣﺔ ﺷﻬﺮ ﻧﺰﻭﻝ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺭﻓﺘﻪ ﺩﺭﻭﺏ ﭼﻬﺎﺭﮔﺎﻧﺔ ﺷﻬﺮ ﻓﺮﻭﺑﺴﺖ ،22ﭼﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﺭﺑﺾ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﺩﺳﻴﺮ ﻫﻴﭻ ﻋﻤﺎﺭﺕ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻡِ ﺩﻭﻟﺖ ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎﻥ ﺍﻧﺎﺭﺍﷲ ﺑﺮﺍﻫﻴﻨﻬﻢ ﺭﺑﺾ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﺩﺳﻴﺮ ﻋﻤﺎﺭﺕ ﻳﺎﻓﺖ .ﺩﻳﻠﻤﺎﻥ ژﻭﺑﻴﻨﻲ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺁﻟﺖ ﻣﺤﺎﺭﺑﻪ ﻭ ﺳﻼﺡ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﺑﻴﻔﻜﻨﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺗﻴ ِﺮ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﺟﻤﻌﻲ ﻛﺜﻴﺮ ﻫﻼﻙ ﺷﺪﻧﺪ .ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺻﻮﺭﺕ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺍِﻧﻬﺎءِ ﺑﺎﺭﮔﺎﻩ ﻣﻠﻚ ﺑﺎﻛﺎﻟﻨﺠﺎﺭ 23ﻛﺮﺩ ،ﻣﺪﺕ ﺍﻋﺎﻧﺖ ﻭ ﺍﻏﺎﺛﺖ ﺍﻭ ﻣﺘﻤﺎﺩﻱ ﺷﺪ ﻭ ﺷﺪﺕ ﺑﺄﺱ ﻗﺎﻭﺭﺩ ﺷﺎﻩ ﻣﻬﻠﺖ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﻧﻤﻴﺪﺍﺩ. ﺑﻬﺮﺍﻡ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺭﻋﻴﺖ ﺩﺭ ﻣﺼﺎﻓﺤﺖ ﻭ ﻣﺼﺎﻟﺤﺖ ﻗﺎﻭﺭﺩ ﺩﻳﺪ ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺗﺮﺩﺩ ُﺭﺳﻞ ﻭ ﺍﺳﻞ ﺍﺳﺘﺸﻔﺎﻉ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺪﺍﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻛﻪ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﻭﻻﻳﺖ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛﻨﺪ ﻭ ﻗﺎﻭﺭﺩﺷﺎﻩ
● ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻗﺪﺭﺕ ﺣﻜﻮﻣﺘﻬﺎ ،ﻣﻤﻠﻜﺘﻬﺎ »ﻭﺟﺐ ﺑﻪ ﻭﺟﺐ« ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺿﻌﻒ، »ﻭﻻﻳﺖ ﺑﻪ ﻭﻻﻳﺖ« ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻣﻲﺭﻭﻧﺪ .ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺑﻴﻬﻘﻲ: »ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﻳﺰﺩ ﻋﺰﺫﻛﺮﻩ ﺩﺭ ﺍﺯﻝ ﺍﻻﺯﺍﻝ ﻛﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ...ﺭﺍﻳﮕﺎﻥ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺑﺮﻭﺩ ﻭ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﻭ ﺭﻱ ﻭ ﺟﺒﺎﻝ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ.«...
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺩﺧﺘﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﻠﻚ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﺧﻮﺩ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩ .ﺩﺭ ﺍﺛﻨﺎﻱ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻌﺎﻗﺪ ﻭﻓﺎﻕ ﻭ ﺗﻤﻬﻴ ِﺪ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﺗﻔﺎﻕ ،ﻣﻠﻚ ﺑﺎﻛﺎﻟﻨﺠﺎﺭ ﺑﺎ ﻟﺸﻜﺮﻱ ﺑﻴﺸﻤﺎﺭ ﺍﺯ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺑﻪ ﻋﺰﻡ ﺭﺯﻡ ﻗﺎﻭﺭﺩ ﻧﻬﻀﺖ ِ ﻭﻻﻳﺖ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭﺁﻣﺪ. ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺑﻪ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﭼﻮﻥ ﺭﻭﻱ ﺑﻪ ﻛﻌﺒﺔ ﻣﺤﺒﺖ ﻭ ﻫﻮﺍﻱ ﺗُﺮﻙ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﭘﺸﺖ ﺑﺮ ﺑﺎﺩﻳﺔ ﺻﺤﺒﺖ ﻭ ﻭﻻﻱ ﺩﻳﻠﻢ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻛﺲ ﭘﻴﺶﺑﺎﺯﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﻛﻨﻴﺰﻛﻲ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺹ ﺣﺠﺮﺓ ﺑﺎﻛﺎﻟﻨﺠﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻋﻄﺎﻱ ﻣﺎﻝ ﻭ ﻣﻮﺍﻋﻴﺪ ﺍﻓﻀﺎﻝ ﺑﻔﺮﻳﻔﺖ ﺗﺎ ﺑﺎﻛﺎﻟﻨﺠﺎﺭ ﺭﺍ 24 ِ ِ ِ ﻣﺮگ ﻋﻠﺖ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺯﻫﺮ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺧﻨﺎﺏ ﻓﺮﻭ ﺷﺪ.... ﺍﺑﻮﻛﺎﻟﻴﺠﺎﺭ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ﻭ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺭﺍ ﺍﺑﻦ ﺍﺛﻴﺮ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 440ﻫـ )=1048ﻡ( ﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺑﺪﻳﻨﻄﺮﻳﻖ ﻗﻠﻌﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ 320ﻫـ )=932ﻡ( ﺍﺑﻮﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺍﻟﻴﺎﺱ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺤﻜﻴﻢ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ِ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﭘﺴﺮﺵ ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﭘﻲ ﺍﻓﻜﻨﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﻌﺰﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﻋﻀﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺍﺑﻮﻋﻠﻲ ﺑﻪ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﻓﺮﺍﺭ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻓﺮﻁ ﺍﻧﺪﻭﻩ ﺩﻳﻮﺍﻧﻪ ﺷﺪ »ﻭ ﭘﺸﻢ ﻭ ﺩﻭﻙ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﻭ ﺗﺎﺏ ﻣﻴﺪﺍﺩ ﻭ ﻣﻴﮕﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺷﻬﺮﻱ ﺑﻨﺎ ﻛﺮﺩﻡ ﻭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻗﻼﻉ ﺳﺎﺧﺘﻢ ،ﻭ ﻛﻮﺩﻛﺎﻥ ﺑﺎ ﻭﻱ ﺳﺨﺮﻳﻪ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ«.25 ﺍﺑﻮﻋﻠﻲ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ 356ﻫـ = )966ﻡ( ﻭ ﻛﺎﺭِ ﺁﻝﺑﻮﻳﻪ ﻣﺠﺪﺩﺍ ً ﺭﺍﺳﺖ ﺷﺪ .ﺍﻣﺎ ﻃﻮﻟﻲ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ِ ﺩﺳﺖ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﻏﺰﻧﻮﻱ ﺍﻓﺘﺎﺩ )424ﻫـ = 1037ﻡ( ﻗﻼﻉ ﺩﺭ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺩﺭ ﺣﻮﺍﻟﻲ 1048=) 440ﻡ( ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﻣﺄﻣﻦ ﻭ ﻣﻜﻤﻦ ﻗﺎﻭﺭﺩ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ﮔﺸﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻗﻼﻉ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﻭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺪﺳﺖ ﻃﻐﺮﻝ ﻭ ﺍﺣﻔﺎﺩﺵ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﺗﺮﻛﻤﺎﻧﺎﻥ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪﻧﺪ ،ﭼﻪ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻗﺪﺭﺕ ﺣﻜﻮﻣﺘﻬﺎ ،ﻣﻤﻠﻜﺘﻬﺎ »ﻭﺟﺐ ﺑﻪ ﻭﺟﺐ« ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺿﻌﻒ» ،ﻭﻻﻳﺖ ﺑﻪ ﻭﻻﻳﺖ« ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻣﻴﺮﻭﻧﺪ .ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺑﻴﻬﻘﻲ» :ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﻳﺰﺩ ﻋﺰﺫﻛﺮﻩ ﺩﺭ ﺍﺯﻝ ﺍﻻﺯﺍﻝ ﻛﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ...ﺭﺍﻳﮕﺎﻥ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺑﺮﻭﺩ ﻭ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﻭ ﺭﻱ ﻭ ﺟﺒﺎﻝ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ.«... ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ .1ﺑﻨﺪﻩ ﺍﻭﻻ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﺔ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺧﻮﺩﻡ ﻭ ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ﺑﻪ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺣﻀﺎﺭ ﮔﺮﺍﻣﻲ ﻣﺠﻠﺲ ﻭ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻣﻴﺰﺑﺎﻧﺎﻥ ﭘﺮ ﻓﺘﻮﺕ ﺧﻮﺩ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺸﻬﺮﻳﺎﻥ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻃﻮﺳﻲ ﻛﻠﻤﺔ ﺍﻭﻝ ﺑﻴﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺭﺍ ﺣﺬﻑ ﻣﻴﻜﻨﻢ. .2ﻧﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﺟﺐ ﺩﺭ ﺳﻤﻂﺍﻟﻌﻠﻲ )ﻳﺎﺭﻕ ﺗﻮﻏﻤﻴﺶ( ﻭ ﻓﺘﺢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻗﺼﺪﺍﺭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ »ﺹ ،16ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺍﻳﻀﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺹ 244ﻳﺎﺭﻕ ﺗﻐﻤﻴﺶ«. .3ﺯﻳﻦﺍﻻﺧﺒﺎﺭ ـ ﺹ ،197ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺩﺭ ﺯﻳﻦﺍﻻﺧﺒﺎﺭ ﻧﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻛﻢ ﺣﺴﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﻋﻴﺴﻲ ـ ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺣﻮﺍﺷﻲ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻲ ﺣﺒﻴﺒﻲ ﺑﺮ ﺯﻳﻦﺍﻻﺧﺒﺎﺭ .ﺩﺭ ﺳﻤﻂﺍﻟﻌﻠﻲ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﻣﻜﺮﺍﻥ ﺩﺭ 423ﻫـ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻧﺎﻡ ﺣﺎﻛﻢ ﺭﺍ ﻋﻴﺴﻲﺑﻦ ﻋﺪﻧﺎﻥ ﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩﻩ )ﺹ (16ﻭ ﺍﻳﻦ ﺻﺤﻴﺢﺗﺮ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲﺁﻳﺪ. .4ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ ـ ﺟﻠﺪ ،4ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﻩ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﺸﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ِ ﮔﻮﺵ ﻣﻴﺮﺧﻮﺍﻧﺪ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﻭﺯﻳﺮ ﺑﻌﺪ ﺧﺒﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺷﺎﻩ ﺑﺎﺯﮔﻮ ﻛﺮﺩﻩ؟ ﺁﻳﺎ ﻭﺯﻳﺮ ،ﺯﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻃﻼﻕ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻫﻨﻬﺎ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ؟ ﻳﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺍﺯ ﺍﻃﺮﺍﻓﻴﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺷﺎﻩ ﺩﺭﺯ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. .5ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺑﻦ ﺍﺛﻴﺮ. .6ﻣﺠﻤﻞ ﻓﺼﻴﺤﻲ ـ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻓﺮﺥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻲ ﺹ .146 .7ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ـ ﺹ 363ـ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﺰﻳﺰ ﻫﻤﺎﻥ ﻛﺴﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ »ﺳﺮﻫﻨﮕﺎﻥ ﺑﺎﺯﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺎﺯﻳﺎﻧﻪ ﺑﺰﺩ ﻭ ﻧﻘﻴﺒﺎﻥ ﺭﺍ ﮔﺮﺩﻥ ﺑﺰﺩ ﻭ ﺩﻭ ﻧﻴﻤﻪ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻛﺎﺭﻱ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻓﺮﻭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﻣﺼﺎﺩﺭﻩﻫﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺯ ﺳﺮﻫﻨﮕﺎﻥ ﻗﺼﺒﻪ ﻭ ﻣﻬﺘﺮﺍﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ «.ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺗﺎ ﺳﺎﻝ 425ﻫـ = )1033ﻡ( ﺣﺎﻛﻢ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. .8ﺍﺻﻮﻻ ﻧﻈﺮ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺩﻳﻠﻢ ﻭ ﺩﻳﻠﻤﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺨﺶ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻃﻌﻨﻪﺁﻣﻴﺰ ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ﺗﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ﭼﻨﺎﻥ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺍﺯ ﺑﻴﻨﻈﺮﻱ ﻭ ﺑﻲﻏﺮﺿﻲ ﺧﺎﺹ ﻭﻱ ﻻﺍﻗﻞ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺪﻭﺭ ﺑﺎﺷﺪ .ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﺩﻳﻠﻤﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻏﺰﻧﻮﻳﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻗﻤﺎﺵ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﻳﻠﻤﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻏﺰﻧﻮﻳﺎﻥ ،ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺩﻳ ِﺪ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻧﻘﻞ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺩﻳﻠﻤﺎﻥ ،ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻫﻢ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﺍﻇﻬﺎﺭﻧﻈﺮﻫﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﺑﺘﺪﺍ ًء ﻭﺑﻌﺪﺍ ً ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺿﻌﻒ ﻭ ﻛﻢ ﻗﺪﺭﺗﻲ ﺩﻳﻠﻤﺎﻥ ﻭ ﺑﻲﺍﻋﺘﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﻛﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻱ ﺟﻨﺒﺔ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ :ﺑﻴﻬﻘﻲ ﻳﻚﺟﺎ ﺍﺯ ﻗﻮﻝ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺩﻳﻠﻤﺎﻥ ﮔﻮﻳﺪ» :ﻣﺎ ﻭﻻﻳﺘﻲ ﺩﻭﺭ ﺳﺨﺖ ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ﺑﮕﺸﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻳﻢ ﻭ ﻗﺼﺪ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﻭ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺩﺍﺷﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﺒﻮﺩ ﺁﻥ ﺩﻳﻠﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺲ ﺧﻄﺮﻱ )ﺹ(8؛ ﻭ ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻓﺘﺢ ﺭﻱ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﮔﻔﺘﮕﻮﻱ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺑﺎ ﻣﺘﻌﻴﻨﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺭﻳﺸﻬﺎ ﺭﺍ ﺷﺎﻧﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺤﻀﻮﺭ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮔﻮﻳﺪ» :ﭘﺲ ﺍﻋﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﮔﻔﺖ :ﺳﻴﺮﺕ ﻣﺎ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﻏﺎﻳﺖ ﺑﺮ ﭼﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺳﺖ ﺷﺮﻡ ﻣﺪﺍﺭﻳﺪ ﻭ ﺭﺍﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻭ ﻣﺤﺎﺑﺎ ﻣﻜﻨﻴﺪ .ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺩﺭﺍﺯ ﺑﺎﺩ ـ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺑﻼ ﻭ ﺳﺘﻢ ﺩﻳﻠﻤﺎﻥ ﺭﺳﺘﻪﺍﻳﻢ ﻭ ﻧﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﺰﺭگ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﺩ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ـ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﺏ ﺍﻣﻦ ﻏﻨﻮﺩﻩﺍﻳﻢ ﻭ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺩﻋﺎ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺍﻳﺰﺩ ﻋﺰﺫﻛﺮﻩ ﺳﺎﻳﺔ ﺭﺣﻤﺖ ﻭ ﻋﺪﻝ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺩﻭﺭ ﻧﻜﻨﺪ ﭼﻪ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺧﻮﺵ ﻣﻴﺨﻮﺭﻳﻢ ﻭ ﺧﻮﺵ ﻣﻴﺨﺴﺒﻴﻢ ﻭ ﺑﺮﺟﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﻝ ﻭ ﺣﺮﻡ ﻭ ﺿﻴﺎﻉ ﻭ ﺍﻣﻼﻙ ﺍﻳﻤﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺩﻳﻠﻤﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩﻳﻢ )ﺹ (20؛ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻧﻈﺮ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻄﻮﺭ ﻛﻠﻲ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺩﻳﻠﻤﻴﺎﻥ ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻮﻳﺪ »ﺍﮔﺮ ﺑﻮﺩﻱ ﻛﻪ ﺑﺪﺍﻥ ﺩﻳﺎﺭ ]ﺭﻱ[ ﻣﻦ ﻳﻚ ﭼﻨﺪﻱ ﺑﻤﺎﻧﺪﻣﻲ ـ ﺗﺎ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺁﻣﺪﺳﺘﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﻋﺮﺍﻕ ﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺘﻦ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻱ ﻟﺸﻜﺮﻱ ﻛﻪ ﺑﻜﺎﺭ ﺁﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮔﺮﻭﻫﻲ ﻛﻴﺎﻱ »ﻓﺮﺍﺥ ﺷﻠﻮﺍﺭ!« ﻭ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻱ ﺳﺎﻻﺭﻱ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺨﺖ ﻫﺸﻴﺎﺭ ﻭ ﺑﻴﺪﺍﺭ) ...ﺹ .(263 ﺍﻣﺎ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺘﻦ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﺔ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻛﻪ »ﺣﺴﺎﺏ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺟﺪﺍﺳﺖ« ﻭ ﻧﻘﻞ ﻗﻮﻝ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻫﻢ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ
63 ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺘﻪ ﺑﻨﻮﻋﻲ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ ﻭ ﻧﺎﻥ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺑﺨﻮﺭﺩ ﻭ »ﭘﻮﺳﺘﻴﻦ ﺣﻮﺍﺻﻞ« ﻭ »ﻗﺒﺎﻱ ﺭﻭﺑﺎﻩ ﺳﺮﺥ« ﺑﭙﻮﺷﺪ ﻛﻢ ﻭ ﺑﻴﺶ ﻣﻐﺘﻔﺮ ﺍﺳﺖ. .9ﺑﻘﻮﻝ ﮔﺮﺩﻳﺰﻱ ﺫﻳﻞ ﻭﻗﺎﻳﻊ 404ﻫـ )=1013ﻡ( »ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻮﺍﺭﺱﺑﻦ ﺑﻬﺎءﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﺯﻳﻨﻬﺎﺭ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺧﻮﻳﺶ ]ﺍﺑﻮﺷﺠﺎﻉ ﺳﻠﻄﺎﻥﺍﻟﺪﻭﻟﻪ[ ﻭ ﺳﻪ ﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﻏﺰﻧﻴﻦ ﺑﺒﻮﺩ ﻭ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﺗﺎ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺻﻠﺢ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﭘﺲ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻮﺍﺭﺱ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺮﻭﻻﻳﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻨﺸﺴﺖ ﺍﻧﺪﺭ ﺍﻳﻤﻨﻲ ﻭ ﺭﺍﺣﺖ« )ﮔﺮﺩﻳﺰﻱ ﺹ (181ﺑﺪﻳﻨﻄﺮﻳﻖ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ »ﺧﻮﻑ ﻭ ﺭﺟﺎء« ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺑﻪ ﻣﺼﺪﺍﻕ ﺷﻌﺮ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ: ﺑﻪ ﻳﻜﺪﺳﺖ ﺁﺗﺶ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﺳﺖ ﺁﺏ ﭼـﻨـﻴﻦ ﺍﺳـﺖ ﺁﺋـﻴـﻦ ﺍﻓـﺮﺍﺳﻴـﺎﺏ .10ﻣﻌﻨﺎﻱ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﺗﻮﺍﻓﻘﻬﺎﻱ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ »ﻳﻚ ﻧﻮﻉ ﺍﺩﺍﻣﺔ ﺣﻴﺎﺕ« ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ »ﺑﮕﺬﺍﺭ ﻳﻜﺠﻮﺭﻱ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻴﻢ«. .11ﻧﻘﻞ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺩﺭ ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ. .12ﺳﻤﻂﺍﻟﻌﻠﻲ ـ ﺹ .16 .13ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺪﺍﺭﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻥ ﻛﺎﺭﺩ ﻫﻨﺪﻱ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺻﻞ ﻛﻠﻤﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﺪﻱ ﺑﺎﺷﺪ. .14ﻛﺬﺍ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻨﺰﻭﻱ )ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻓﻴﺎﺽ(. .15ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻘﻲ ـ ﺹ .432 .16ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎﻥ ﻭ ﻏﺰ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺹ 2ـ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺣﺴﻨﻲ. .17ﻟﺸﻜﺮﺳﺘﺎﻥ ﻧﺎﻡ ﭘﺪﺭ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺩﻳﻠﻤﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﻗﺎﻭﺭﺩ ﻭﺩﻛﻲ ﻧﺎﻡ ﭘﺪﺭ ﻟﺸﻜﺮﺳﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩ )ﺍﺯ ﻭﺻﺎﻑ ﺍﻟﺤﻀﺮﻩ ﺹ .(285 .18ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﻪ ﺳﺎﻛﻦ ﺩﺭ ﺍﻭﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﻣﺪﺡ ﺑﻬﺮﺍﻡ ،ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺳﻴﺎﻕ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﻝ ﺑﺮ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﻟﺸﻜﺮﺳﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ؛ ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺯ ﺍﻃﻼﻕ ﻧﺎﻡ ﭘﺪﺭ ﺑﺮ ﭘﺴﺮ ﺷﻌﺮ ﺭﺍ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ. .19ﺝ 9ﺹ .155 .20ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻧﻘﻞ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻟﻔﻆ ﺍﺯ ﺑﺪﺍﻳﻊﺍﻻﺯﻣﺎﻥ ﺍﺑﻮﺣﺎﻣﺪ ﺍﻓﻀﻞ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ،ﭼﻪ ﺳﻴﺎﻕ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﺤﻜﺎﻡ ﺍﻧﺸﺎء ﺍﻭ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺍﻭ ﺭﺍ »ﺑﻴﻬﻘﻲ ﻛﺮﻣﺎﻥ« ﻟﻘﺐ ﺩﺍﺩﻩﺍﻡ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺍﺳﺘﺤﻜﺎﻡ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺻﺤﺖ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﻭ ﺗﻬﻮﺭ ﻭ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺩﺭ ﻟﻔﻆ. .21ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻜﺴﺖ ﺩﻧﺪﺍﻧﻘﺎﻥ »ﻭﻻﻳﺖ ﻗﺴﻤﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻘﺪﻣﺎﻥ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻃﺮﻓﻲ ﻧﺎﻣﺰﺩ ﺷﺪﻧﺪ :ﺑﺮﺍﺩﺭ ﻣﻬﺘﺮ ﭼﻐﺮﺑﻴﻚ ﺩﺍﻭﻭﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﺍ ﻃﻤﻊ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻣﺮﻭ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺍﻟﻤﻠﻚ ﺳﺎﺧﺖ ،ﻭ ﻣﻮﺳﻲ ﻳﺒﻐﻮ ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﺧﺎﻭﺭ ﻭ ﻭﻻﻳﺖ ﺑُﺴﺖ ﻭ ﻫﺮﺍﺕ ﻭ ﺍﺳﻔﺰﺍﺭ ﻭ ﺳﺠﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻛﺎﺑﻠﺴﺘﺎﻥ ـ ﭼﻨﺪﺍﻧﻜﻪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺩﺍﺷﺖ ـ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﺷﺪ ،ﻭ ﻗﺎﻭﺭﺩ ﭘﺴﺮ ﻣﻬﻴﻦ ﺟﻐﺮﺑﻴﻚ ﺭﺍ ﻭﻻﻳﺖ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﻃﺒﺲ ﻭ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﻗﻬﺴﺘﺎﻥ ﻣﻘﺮﺭ ﺷﺪ ،ﻭ ﻃﻐﺮﻝﺑﻴﻚ ﺑﻠﻨﺪ ﻫﻤﺖ ﺑﻮﺩ ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻋﺮﺍﻕ ﻛﺮﺩ) .ﺳﻠﺠﻮﻗﻨﺎﻣﻪ ﺹ .(18 .22ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩﻫﺎﻱ ﺧﺒﻴﺺ ﻭ ﺯﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﻢ ﻭ ﺳﻴﺮﺟﺎﻥ ﺍﺳﺖ. .23ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺎﻛﺎﻟﻴﺠﺎﺭ ﻭ ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺣﻮﺍﺷﻲ ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎﻥ ﻭ ﻏﺰ ﺹ.2 .24ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎﻥ ﻭ ﻏﺰ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺹ .2 .25ﻋﻘﺪﺍﻟﻌﻠﻲ ﺹ .68
64
ﻳﻌﻘﻮﺏ * ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻗﺪﺭﺕ
ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﻫﺎﺕ ﻛﻮﭼﻚ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺯﺭﻧﺞ ﺗﻮﻟﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﻗﺮﻳﻪ )ﻗﺮﻧﻴﻦ( ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺷﺖ 1ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻛﻮﻳﺮ، ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﺑﺎﺧﺘﺮﻱ ﺧﺎﺵ ﻭ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻱ ﻧﻴﺸﻚ 2ﻭ ﻳﻚ ﻣﻨﺰﻟﻲ ﺁﻥ ﻭ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺭﺍﻩ ﻓﺮﺍﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ 3.ﺍﻳﻦ ﻗﺮﻳﺔ ﻛﻮﭼﻚ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺛﺮﻭﺗﻲ ﻧﺪﺍﺷﺖ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﺩﻫﺎﻱ ﺩﺍﻍ ﻛﻮﻳﺮ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎﻁ ﺑﺪﺁﺏ ﻭ ﻫﻮﺍﺗﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺧﺎﻙ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻛﺸﺖ ﻭ ﺯﺭﻉ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﻭﺳﻌﺖ، 4 ﺷﻬﺮﻱ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻧﻬﺮ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻥ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ. ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺭﻭﻳﮕﺮﻱ ،ﺩﺭﻳﻦ ﻗﺮﻳﻪ ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪ. ﭘﺪﺭﺵ ﻟﻴﺚ ،ﺭﻭﻳﮕﺮﻱ ﺳﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﺓ ﺁﻧﺎﻥ ﻳﻚ ﺳﻨﺖ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺟﻨﺒﺔ ﺗﻔﺎﺧﺮﻱ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻲﺑﺨﺸﻴﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺁﺑﺎء ﻭ ﺍﺟﺪﺍﺩ ،ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻧﺴﺐ ﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﭘﺴﺮ ﻟﻴﺚ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴﺮ »ﻣﻌﺪﻝ« ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴﺮ ﺣﺎﺗﻢ ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴﺮ ﻛﻴﺨﺴﺮﻭ ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴﺮ ﻗﺒﺎﺩ ﻭ ﭘﺴﺮ ﺧﺴﺮﻭ ﭘﺮﻭﻳﺰ ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴﺮ ﻫﺮﻣﺰ ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴﺮ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﺴﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻃﻬﻤﻮﺭﺙ ﺩﻳﻮﺑﻨﺪ ﺍﺯ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﭘﻴﺸﺪﺍﺩﻱ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ. ﺍﻳﻦ ﺳﻨﺖ ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻡ ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻲ ﻟﻴﺚ ﻭ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺳﺘﺎﻭﻳﺰﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻛﻪ ﻛﺎﺭ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻧﻘﺎﻁ ﺿﻌﻒ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ .ﺯﻳﺮﺍ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﻭ ﭘﺎ ﺑﺮ ﺍﺭﻳﻜﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﮔﺬﺍﺷﺘﻦ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺁﻥ ﻧﺴﺐ ﺷﺮﻳﻒ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﻭ ﺍﻧﺘﺴﺎﺏ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﺓ ﻧﺠﺒﺎ ﺑﻮﺩ .ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﻳﻌﻘﻮﺏ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﺍ ً ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﮔﺮﭼﻪ ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﻫﻢ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﺴﺐ ﺷﺮﻳﻒ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ .ﺍﺯ ﺁﻥﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺸﺖ ﭘﺸﺖ ،ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﭼﻮﺑﻴﻨﻪ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺧﺴﺮﻭ ﭘﺮﻭﻳﺰ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪﻧﺪ؛ ﺑﻴﺮﻭﻧﻲ ،ﻧﺴﺐ ﺍﺑﻮﻣﻨﺼﻮﺭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺯﺍﻕ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ«
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺣﺎﻛﻢ ﻃﻮﺱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻛﺸﺎﻧﺪ؛ ﺁﻝ ﺑﻮﻳﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ ،ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺻﻔﻮﻱ ﺟﻨﺒﺔ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩ ﻣﻮﺳﻲ ﻛﺎﻇﻢ )ﻉ( ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ؛ ﻗﺎﺟﺎﺭﻳﻪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺭﺍﻫﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﺴﺪﻭﺩ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﻛﺮﺩﻧﺪ؛ ﺍﻣﺮﺍء ﻛﻮﭼﻚ ﻭ ﺧﺮﺩ ﻭ ﺭﻳﺰ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺍﻝ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ :ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺍﻣﻴﺮ ﻗﺎﺋﻦ ﻫﻢ ﻧﺴﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻃﺎﻫﺮﺫﻭﺍﻟﻴﻤﻴﻨﻴﻦ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪ. ﺍﻳﻦ ﺗﻔﺎﺧﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻻﺯﻡ ﺑﻮﺩ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻛﻪ ﺷﺮﺡ ﺣﺎﻝ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﻴﻢ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺟﻬﺎﺕ ـ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺍﺧﻼﻗﻲ ﻭ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﻣﻮﺍﺯﻳﻦ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﺖـ ﺑﺮ ﺍﺟﺪﺍﺩﻱ ﻛﻪ ﺑﺪﺍﻧﺎﻥ ﺗﻔﺎﺧﺮ ﻣﻲﻧﻤﻮﺩ ﺑﺮﺗﺮﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ،ﻭﻟﻲ ﭼﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻳﻐﻤﺎ ﺟﻨﺪﻗﻲ: ﺑـﺠﺰ ﺍﺯ ﺗـﺎﻙ ﻛﻪ ﺷﺪ ﻣﺤﺘﺮﻡ ﺍﺯ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﻲ ﺯﺍﺩﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﻤﻪ ﻓﺨﺮ ﻭ ﺷﺮﻑ ﺍﺯ ﺍﺟﺪﺍﺩ ﺍﺳﺖ ﻳﻚ ﺍﻣﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺮﻙ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻔﺎﺧﺮ ﻭ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺗﻔﻮﻕ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺳﻨﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺧﺘﺼﺎﺻ ًﺎ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺮﻧﻴﻦ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺮﺍء ﻭ ﺁﺑﺎﺩﻱﻫﺎ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﻴﺪﺍﺩ ،ﭼﻪ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﻧﻴﻦ ﺁﺛﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﺧﻮﺭ »ﺭﺧﺶ« ـﺍﺳﺐ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺭﺳﺘﻢ ـ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ 5.ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺍﻳﻦ ﺳﻨﺖ ،ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻗﺮﻧﻴﻦ ـ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ »ﺷﻬﺮﻱ ﻛﻮﭼﻚ« ﺑﻮﺩ6ـ ﺑﻪﭼﺸﻢ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻲﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺍﻫﻞ ﻗﺮﻧﻴﻦ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮﺩ ﻣﺎﻳﻪﺍﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻔﺎﺧﺮﻩ ﺩﺍﺷﺖ ،ﭼﻪ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺭﻭﺯﻱ ﺍﺳﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺁﺧﻮﺭ ﺭﺧﺶ ـ ﺍﺳﺐ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪﺍﻱ ﺭﺳﺘﻢ ـ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺁﺑﺸﺨﻮﺭ ﺁﻥ ﺁﺏ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ! ﻟﻴﺚ ﭘﺪﺭ ﻳﻌﻘﻮﺏ »ﻣﺮﺩﻱ ﻣﺠﻬﻮﻝ )ﮔﻤﻨﺎﻡ( ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﺘﺎﻱ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺍﺯ ﺩﻩ ﻗﺮﻧﻴﻦ« 7.ﺍﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺩﺍﺷﺖ: ﻳﻌﻘﻮﺏ ،ﻋﻤﺮﻭ ،ﻃﺎﻫﺮ ﻭ ﻋﻠﻲ ،ﻭ ﺑﺎ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺍﺯ ﻗﺮﻧﻴﻦ ﺑﻪ ﺯﺭﻧﺞ ﭘﺎﻱﺗﺨﺖ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ. ﻟﻴﺚ ﺑﻪ ﺭﻭﻳﮕﺮﻱ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺩﻛﺎﻥ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ، ﻣﺮﻛﺰ ﻋﻴﺎﺭﺍﻥ ﻭ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺑﺮﻭﻣﻨﺪ ﻭ ﭼﺎﺑﻚ ﻗﺮﻳﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﭼﻮﻥ ﻃﺒﻌﻲ ﺑﺨﺸﻨﺪﻩ ﺩﺍﺷﺖ »ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻱ ﺑﺎ ﻋﻴﺎﺭﺍﻥ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺧﻮﺭﺩﻱ« .ﭘﺴﺮ ﺍﻭ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻧﻴﺰ »ﺩﺭ ﻣﺒﺎﺩﻱ ﺍﻳﺎﻡ ﺟﻮﺍﻧﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻛﺎﺭ )ﺭﻭﻳﮕﺮﻱ( ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻫﺮﭼﻪ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﺑﻪ ﺿﻴﺎﻓﺖ )ﻣﻬﻤﺎﻧﺪﺍﺭﻱ( ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ 8 ﺻﺒﻴﺎﻥ )ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ( ﺧﺮﺝ ﻣﻴﻨﻤﻮﺩ«. ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ »ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﺯ ﺭﻭﻳﮕﺮﻱ ﺑﻪ ﻋﻴﺎﺭﻱ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺩﺯﺩﻱ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺭﺍﻫﺪﺍﺭﻱ ،ﻭ ﺳﭙﺲ ﺳﺮﻫﻨﮕﻲ ﻳﺎﻓﺖ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻭﺧﻴﻞ )ﮔﻠﻪ ﺍﺳﺐ ﻭ ﺳﻮﺍﺭﺍﻥ( ﻳﺎﻓﺖ« 9.ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺧﻴﺎﻻﺕ ﺑﻠﻨﺪﻱ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭ ﺳﺮ ﻣﻲﭘﺮﻭﺭﺍﻧﺪ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺑﻪ ﭘﻮﻝ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﺩﺭﻡ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺎﻫﺎﻧﺔ ﺭﻭﻳﮕﺮﻱ 10ﺗﻜﺎﻓﻮﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺭﺍ ﻧﻤﻴﻜﺮﺩ ﻭ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻋﻴﺎﺭﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺍﻫﺪﺍﺭﻱ ﻭ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻛﺎﺭﻭﺍﻧﻬﺎ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﺧﺬ ﺑﺎﺝ ﺭﺍﻩ ﺑﻪ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ .ﺍﻭ ﺑﺎ ﻋﻴﺎﺭﺍﻥ ﭘﺎﻱﺗﺨﺖ )ﺯﺭﻧﺞ( ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪﺍﻥ ﻫﺮ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﻋﻴﺎﺭﺍﻥ ﺑﺎﺝ ﻭ ﺧﺮﺍﺝ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ .ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﺯﻳﻦ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﺍﻭ ﻛﻪ ﺑﻲﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﻪ ﻛﺎﻧﮕﺴﺘﺮ ﺑﺎﺯﻳﻬﺎﻱ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺍﻳﻨﺴﺖ: »ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺧﻮﺍﺟﻪﺍﻱ ﺑﻮﺩ ﭘﻮﻟﺪﺍﺭ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﻭﺳﺖ ،ﺍﻭ ﺭﺍ »ﭘﺴﺮ ﻓﺮﻗﺪ« ﻣﻴﺨﻮﺍﻧﺪﻧﺪ .ﺭﻭﺯﻱ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻪ ﻋﻴﺎﺭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺍﺯ ﭘﺴﺮ ﻓﺮﻗﺪ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﺍﻧﮕﻲ ﭼﻴﺰﻱ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺑﺎ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻨﺖ ﺑﺪﻫﺪ. ﻋﻴﺎﺭﺍﻥ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺍﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮﺩﻱ ﺳﺮﻫﻨﮕﻲ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻧﻴﻚ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺁﺷﻜﺎﺭ ﮔﺮﺩﺩ. ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﻓﺮﻗﺪ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﺻﻨﺪﻭﻗﺨﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﻧﻴﻚ ﺩﺭﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ،ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﻓﺮﻗﺪ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺍﺯ ﻛﺎﺭﮔﺰﺍﺭ 11ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺭﻧﺠﻴﺪﻩﺍﻡ ،ﺍﻭ ﺁﺩﻣﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺷﺮﻭﺭ ﻭ ﺧﺒﺮﭼﻴﻦ ﻭ ﺑﺪﻛﺎﺭ ﺍﺳﺖ .ﻣﻦ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻢ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺭﻡ ﻟﻴﻜﻦ ﻣﺮﺍ ﭘﺸﺖﻭﭘﻨﺎﻫﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﻓﺎﺭﻍ ﺷﺪﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻩ ﺍﻭ ﺭﺳﺎﻧﻢ ﻳﺎ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻮﺷﺔ ﺳﻔﺮﻱ ﺩﻫﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﮕﺮﻳﺰﻡ. ﭘﺴﺮ ﻓﺮﻗﺪ ﭼﻮﻥ ﻛﻴﻨﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﻛﺎﺭﮔﺰﺍﺭ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺩﺭ ﺩﻝ ﻣﻴﺪﺍﺷﺖ ﮔﻔﺘﺔ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺭﺍ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻥ ﺍﻭ ﻭ ﺧﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻩ ﺍﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ. ﻳﻌﻘﻮﺏ ﭼﻮﻥ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﭘﺴﺮ ﻓﺮﻗﺪ ﺭﻓﺖ ﺻﻨﺪﻭﻗﺨﺎﻧﺔ ﺍﻭ ﺭﺍ ﮔﺸﻮﺩ ﻭ ﻛﻴﺴﻪﻫﺎﻱ ﺯﺭ ﺭﺍ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﭘﺮﺍﻛﻨﺪﻩ ﺳﺎﺧﺖ ﻭﻟﻲ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﺒﺮﺩ .ﺳﭙﺲ ﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻛﻪ» :ﻣﻦ ﺑﻪ ﺻﻨﺪﻭﻗﺨﺎﻧﺔ ﺗﻮ ﺩﺭﺁﻣﺪﻡ ﻭ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻢ ﺍﺯ ﺳﻴﻢ ﻭ ﺯﺭ ﺗﻮ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺨﻮﺍﻫﻢ ﺑﺮﺩﺍﺭﻡ ،ﻟﻴﻜﻦ ﺗﻮ ﭼﻮﻥ ﻣﺮﺩ ﺑﺎﻣﺮﻭﺗﻲ ﻫﺴﺘﻲ ﺍﺯ ﻣﺎﻝ ﺗﻮ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﺒﺮﺩﻡ .ﺍﻣﺎ ﭘﻨﺠﻬﺰﺍﺭ ﺩﺭﻫﻢ ﻣﺮﺍ ﻧﻴﺎﺯ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻛﻴﺴﻪﺍﻱ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺰﺩﻳﻜﻲ »ﺭﻳﮓﺍﻟﺠﻨﺎﻥ« )ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺤﻼﺕ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ( ﺯﻳﺮ ﺭﻳﮓ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻛﻨﻲ ،ﺍﮔﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻜﻨﻲ ﻫﺮ ﺯﻳﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺭﺳﺪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺗﻮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﺭﻭﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﭘﺴﺮ ﻓﺮﻗﺪ ﺍﺯ ﻛﺎﺭ ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺘﺔ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﻃﻼﻉ ﻳﺎﻓﺖ ،ﻭ ﺑﻪ ﺻﻨﺪﻭﻗﺨﺎﻧﻪ ﺭﻓﺘﻪ ﭘﻮﻟﻬﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺷﻤﺮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻛﻢﻭ ﻛﺴﺮﻱ ﻧﻴﺎﻓﺖ ﻭ ﺳﺨﻦ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺭﺍ ﺭﺍﺳﺖ ﺩﻳﺪ ﭘﻨﺠﻬﺰﺍﺭ ﺩﺭﻫﻢ ﺑﺪﺍﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ 12 ﺭﻳﮓﺍﻟﺠﻨﺎﻥ ﺑﺮﺩ«. ﭘﻮﻟﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺍﺯﻳﻦ ﺭﺍﻫﻬﺎ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﻣﻲﺁﻣﺪ ﺻﺮﻑ ﻋﻴﺎﺭﺍﻥ
65 ● ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺭﻭﻳﮕﺮﻱ ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪ. ﭘﺪﺭﺵ ﻟﻴﺚ ،ﺭﻭﻳﮕﺮﻱ ﺳﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﺓ ﺁﻧﺎﻥ ﻳﻚ ﺳﻨﺖ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺟﻨﺒﺔ ﺗﻔﺎﺧﺮﻱ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻲﺑﺨﺸﻴﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺁﺑﺎء ﻭ ﺍﺟﺪﺍﺩ ،ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻧﺴﺐ ﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﭘﺴﺮ ﻟﻴﺚ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴﺮ »ﻣﻌﺪﻝ« ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴﺮ ﺣﺎﺗﻢ ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴﺮ ﻛﻴﺨﺴﺮﻭ ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴﺮ ﻗﺒﺎﺩ ﻭ ﭘﺴﺮ ﺧﺴﺮﻭ ﭘﺮﻭﻳﺰ ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴﺮ ﻫﺮﻣﺰ ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴﺮ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﺴﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻃﻬﻤﻮﺭﺙ ﺩﻳﻮﺑﻨﺪ ﺍﺯ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﭘﻴﺸﺪﺍﺩﻱ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ. ﻣﻴﺸﺪ» .ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺁﻧﭽﻪ ﻳﺎﻓﺘﻲ ﻭ ﺩﺍﺷﺘﻲ ،ﺟﻮﺍﻧﻤﺮﺩ ﺑﻮﺩﻱ ﻭ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺧﻮﺭﺩﻱ ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﻮﺷﻴﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﺮﺩﺍﻧﻪ ،ﻭ ﻫﻤﺔ ﻗﺮﻳﺒﺎﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺣﺮﻣﺖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪﻱ ﻭ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻐﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻔﺘﺎﺩﻱ ـ ﻣﻴﺎﻥ ﻫﻢ ﺷﻐﻼﻥ ـ ﭘﻴﺸﺮﻭ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻱ 13«.ﺑﺪﻳﻦ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻭ ﻫﻤﻜﺎﺭﺍﻧﺶ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﭘﻴﺸﺮﻭﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ .ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻬﺮ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﻋﻴﺎﺭﻱ ﺭﻏﺒﺖ ﺟﺴﺘﻨﺪ ،ﻭ ﻃﻮﻟﻲ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻭ ﺍﻛﻨﺎﻑ، ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﻋﻴﺎﺭﻱ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻳﻚ ﻗﺮﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﺿﺎﻉ ،ﻓﺮﺧﻲ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺍﻣﻴﺮ ﭼﻐﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻟﻘﺐ ﻋﻴﺎﺭ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻗﺼﻴﺪﺓ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺩﺍﻏﮕﺎﻩ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪ: ﺗﺎ ﭘﺮﻧﺪ ﻧﻴﻠﮕﻮﻥ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﭘـﻮﺷﺪ ﻣﺮﻏﺰﺍﺭ ﭘﺮﻧﻴﺎﻥ ﻫﻔﺖ ﺭﻧﮓ ﺍﻧﺪﺭﺳﺮ ﺁﺭﺩ ﻛﻮﻫﺴﺎﺭ ﺍﻣﻴﺮ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺻﻠﻪ ﺩﻫﺪ ،ﺳﻨﺠﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻋﻴﺎﺭﻱ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﺯﻣﺎﻳﺪ ﭘﺲ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ» :ﻫﺰﺍﺭﺳﺮ ﻛﺮﻩ ]ﺍﺳﺐ[ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﺭﻭﻱ ﺳﭙﻴﺪ ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﻱ ﺳﭙﻴﺪ ﺧﺘﻠﻲ ،ﭘﺲ ﮔﻔﺖ :ﺭﺍﻩ ﺗﺮﺍﺳﺖ ،ﺗﻮ ﻣﺮﺩﻱ ﺳﻜﺰﻱ ﻭ ﻋﻴﺎﺭﻱ ،ﭼﻨﺪﺍﻧﻜﻪ ﺗﻮﺍﻧﻲ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﮕﻴﺮ ،ﺗﺮﺍ ﺑﺎﺷﺪ. ﻓﺮﺧﻲ ﺭﺍ ﺷﺮﺍﺏ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﺭﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺛﺮ ﻛﺮﺩﻩ ،ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪ ،ﻭ ﺩﺳﺘﺎﺭ ﺍﺯ ﺳﺮ ﻓﺮﻭ ﮔﺮﻓﺖ ،ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻓﺴﻴﻠﻪ )ﮔﻠﺔ ﺍﺳﺒﺎﻥ( ﺍﻓﻜﻨﺪ ﻭ ﻳﻚ ﮔﻠﻪ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﺪﺍﻥ ﺭﻭﻱ ﺩﺷﺖ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺑﺮﺩ« 14...ﻭ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻳﻢ ﺍﻳﻦ ﻋﻴﺎﺭ ﺗﻨﺪﺭﻭ ﺗﻴﺰﺗﻚ ﺍﺳﺒﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻃﻮﻳﻠﻪﺍﻱ ﻣﺤﺼﻮﺭ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻭ ﺷﺪﻧﺪ. ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺩﻛﺎﻥ ﻟﻴﺚ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩﻳﻢ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻣﺮﻛﺰ ﻋﻴﺎﺭﺍﻥ ﻭ ُﺻﻌﻠﻮﻛﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺳﺮﺍﻥ ﻋﻴﺎﺭ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﻫﻨﺮﻧﻤﺎﺋﻴﻬﺎ ﻭ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻭ ﻋﻴﺎﺭﻳﻬﺎﻱ ﺧﻮﻳﺶ ،ﻛﻢﻛﻢ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﺔ
66 ● ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﻭ ﭘﺎ ﺑﺮ ﺍﺭﻳﻜﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﮔﺬﺍﺷﺘﻦ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺁﻥ ﻧﺴﺐ ﺷﺮﻳﻒ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﻭ ﺍﻧﺘﺴﺎﺏ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﺓ ﻧﺠﺒﺎ ﺑﻮﺩ .ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﻳﻌﻘﻮﺏ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﺍ ً ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﮔﺮﭼﻪ ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﻫﻢ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﺴﺐ ﺷﺮﻳﻒ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ .ﺍﺯ ﺁﻥﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺸﺖ ﭘﺸﺖ ،ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﭼﻮﺑﻴﻨﻪ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺧﺴﺮﻭ ﭘﺮﻭﻳﺰ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪﻧﺪ؛ ﺑﻴﺮﻭﻧﻲ ،ﻧﺴﺐ ﺍﺑﻮﻣﻨﺼﻮﺭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺯﺍﻕ ﺣﺎﻛﻢ ﻃﻮﺱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻛﺸﺎﻧﺪ؛ ﺁﻝ ﺑﻮﻳﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ؛ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺻﻔﻮﻱ ﺟﻨﺒﺔ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩ ﻣﻮﺳﻲ ﻛﺎﻇﻢ )ﻉ( ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ؛ ﻗﺎﺟﺎﺭﻳﻪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺭﺍﻫﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﺴﺪﻭﺩ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﺳﺮﻫﻨﮕﻲ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﺮ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﺩﺍﺭﻭ ﺩﺳﺘﻪﺍﻱ ﻣﺆﺛﺮ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ،ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﭘﻴﺸﻮﺍﻱ ﺍﻧﻘﻼﺏ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺻﺎﻟﺢ ﺍﺑﻦﻧﺼﺮ ـ ﻣﻘﺎﻡ ﻣﻬﻤﻲ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﻭ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻛﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ُﺩ َﺭﻳﻢ )ﺩﺭﻫﻢ( ﻭ ﺻﺎﻟﺢ ﻳﺎﻓﺖ ﺯﻳﺮ ﭘﺎﻱ ﻫﺮ ﺩﻭﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺟﺎﺭﻭﺏ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺯﻣﺎﻡ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ. ﺩﺭ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻛﻤﻚ ﺳﻪ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﻭ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺩﻳﮕﺮﺵ ﺑﻲﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭﺩﺭﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ »ﺍﺯﻫﺮ« )ﺑﻨﻲﻋﻢﺍﻭ( ﻭ ﻛﺜﻴﺮﺑﻦ ﺭﻓﺎﻕ 15ﺩﺍﺋﻲ ﺍﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻭﺟﻮﻩ ﺧﻮﺍﺭﺝ ﺑﺮﺍﻭ ﮔﺮﺩ ﺁﻣﺪﻧﺪ .ﺍﺯﻫﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﺭﺝ ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ ﻭ ﻣﺮﺍﻭﺩﻩ 16 ﺳﺮﻱ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﺭﺳﻴﺪ ،ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺩﺍﺷﺖ .ﺧﺒﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ّ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩ .ﻣﺘﻤﺮﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﻠﻌﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺑﺪﺍﻥ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻛﺮﺩ .ﺍﻳﻦ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﺪﺕ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺣﺼﺎﺭﻳﺎﻥ ﻓﺎﺗﺢ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺣﺎﻛﻢ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﻛﺸﺘﻨﺪ .ﺁﻧﮕﺎﻩ ،ﺑﻪ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺑﺴﺖ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺷﻬﺮﺕ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻭ ﻋﻴﺎﺭﺍﻥ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﭘﻴﭽﻴﺪ. ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺩﺭ ﺑﺴﺖ ﺑﺎ ﺩﺭﻳﻢ )ﺩﺭﻫﻢ( ﺑﻦﻧﺼﺮ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪﻧﺪ ،ﺍﻳﻦ ﺩﺭﻳﻢ ﺳﺨﺖ ﺯﺍﻫﺪ ﻭ ﻣﺆﻣﻦ ﻭ ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺴﺒﺖ ﻭ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻭ ﻧﻬﻲ ﺍﺯ ﻣﻨﻜﺮ ﺳﺨﺘﮕﻴﺮﻱ ﻣﻲﻛﺮﺩ ،ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺍﻭ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﺮﻛﺸﺎﻥ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﺍﺑﺘﺪﺍﺋﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﺔ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻭ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﺔ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺩﻳﻦ ،ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺳﺮﻛﺸﺎﻥ ﻭ ﺳﺮﺟﻨﺒﺎﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺳﺮﻛﻮﺏ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺟﻤﻌﻲ ﻛﺜﻴﺮ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ 17 ﮔﺮﺩ ﺁﻣﺪ. ﻳﺎﺭﺍﻥ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻳﻜﺎﻳﻚ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺳﺮ ﺳﭙﺮﺩﻧﺪ .ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻋﻴﺎﺭﺍﻥ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻛﻤﻚ ﻛﺮﺩ .ﻭ ﺍﻭ »ﺣﺎﻣﺪ ﺳﺮﻧﺎﻭﻙ« ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﻭ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺷﻬﺮ ﺯﺭﻧﺞ ﺑﻪ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﺋﻴﻬﺎﻱ ﺍﻭ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ. ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻛﺎﺭ ﻧﻴﺰ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻋﻴﺎﺭﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮﺩ ﻫﻤﺎﻥ ﺣﺎﻣﺪ ﺳﺮﻧﺎﻭﻙ ﺑﻮﺩ .ﺍﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﻴﻌﺖ ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎﺋﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﺎ ﺁﻥﻫﺎ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﻧﻜﺮﺩ ﻭ ﺷﺮﻁ ﺍﺣﺘﻴﺎﻁ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ »ﺍﻣﻴﺮﻱ ُﺷﺮﻁ« ﺭﺍ )ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺭﺋﻴﺲ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﺁﻧﺮﻭﺯ ﺑﻮﺩ( ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻳﻌﻨﻲ »ﺣﻔﺺﺑﻦ ﺍﺳﻤﻌﻴﻞ« ﺩﺍﺩ .ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻴﻞ ﺣﺎﻣﺪ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻟﻬﺎﺋﻲ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺭﻧﺠﻴﺪﻩ ﺑﻪ »ﻛﻼﺷﻴﺮ« ﺭﻓﺖ. ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﺯ ﺧﻴﺎﻻﺕ ﺍﻭ ﺍﻃﻼﻉ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﺎ »ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺭﺍﻣﺶ« ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ »ﻛﻼﺷﻴﺮ«ـ ﺩﻫﻲ ﻛﻪ ﺣﺎﻣﺪ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮﺩ ـ ﺭﻭﻱ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﻃﻲ ﻧﺒﺮﺩﻱ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺣﺎﻣﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺁﻭﺭﺩ ﻭﻳﺎﺭﺍﻥ ﺣﺎﻣﺪ ﻧﻴﺰ ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ» :ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﻣﺎﻧﺪ ﺍﺳﻴﺮ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﻼﺡ ﻭ ﭼﺎﺭﭘﺎﻳﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﻛﺎﺭﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺭﺍﺳﺖ ﺷﺪ« 18.ﺍﺣﺘﻤﺎﻻً ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺗﻤﺎﻡ ﺑﻨﺎ ،ﭼﻮﺏ ﺑﺴﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺭﺩ! ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﺗﺤﺒﻴﺐ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﺮﺩ ،ﻭ »ﻫﻤﺔ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻨﻮﺍﺧﺖ ،ﻭ ﺍﺳﻴﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﮔﺬﺍﺷﺖ )ﺁﺯﺍﺩ ﻛﺮﺩ( ،ﻭﺧﻠﻌﺖ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﻮﮔﻨﺪﻫﺎ ﻭ ﻋﻬﺪ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ ،ﻭ ﺑﺎﺯ ﻫﻤﻪ ﺩﻝ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻳﻜﻲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺳﭙﺎﻩ 19 ﺭﺍ ﺭﻭﺯﻱ ﺩﺍﺩ«. ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺎﻳﻊ ،ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺣﻞ ﻣﺴﺄﻟﺔ ﺧﻮﺍﺭﺝ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺻﻼﺡ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ َﻋ ّﻤﺎﺭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﺬﺍﻛﺮﻩ ﻛﻨﺪ. ﺩﺭﺑﺎﺏ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﺭﺝ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﺪﻩ ـ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ـ ﺩﺳﺘﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻗﻮﻱ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ ﻭ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺑﻮﺩ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺟﻠﺐ ﻭ ﻳﺎ ﻻﺍﻗﻞ ﺭﺍﻡ ﻭ ﺁﺭﺍﻡ ﻛﻨﺪ. ﺩﺭﻳﻦ ﻣﺬﺍﻛﺮﺍﺕ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﺧﻴﻠﻲ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭ ﻭ ﺩﻟﻴﺮ ﺍﻭ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺯﻫﺮﺑﻦ ﻳﺤﻴﻲ ـ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﻭ ﺭﺍ ﭘﺴﺮ ﻋﻢ ﺧﻮﺩ ﺧﻄﺎﺏ ﻣﻴﻜﺮﺩ ـ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﺍﺷﺖ) .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻭ ﺍﺯﻫﺮ ﭘﺴﺮ ﭘﺴﺮ ﻋﻢ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺣﺎﺗﻢ ﻭ ﺟﺪ ﺍﺯﻫﺮ ،ﺳﻠﻴﻢ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺳﻠﻴﻢ ﻭ ﺣﺎﺗﻢ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ(. ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﺍﺯﻫﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺭﺯﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﭼﻪ ﺍﺯ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻗﺒﻞ »ﺍﺯﻫﺮ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺧﻮﺍﺭﺝ ﺩﻭﺳﺘﻲ ﺑﻮﺩ ...ﭘﺲ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻛﺮﺩ ﺳﻮﻱ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺧﻮﺍﺭﺝ ،ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻧﺮﺍ ﺑﻪ ﻧﻮﺍﺧﺘﻦ ﻭ ﻧﻴﻜﻮﺋﻲ ﮔﻔﺘﻦ ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻛﺮﺩ ،ﺗﺎ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺮﺩ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺭﺍﻩ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻣﻬﺘﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺧﻠﻌﺖ ﺩﺍﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ :ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﻫﺮ ﻛﻪ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺍﺳﺖ ﺍﻣﻴﺮ ﻛﻨﻢ ،ﻭ ﻫﺮ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻛﻨﻢ ،ﻭ ﻫﺮﭼﻪ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺳﻮﺍﺭ ﻛﻨﻢ ﻭ ﻫﺮ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﭼﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻫﻨﺮ ﺑﻴﻨﻢ ﻗﺪﺭ ﻭ ﺟﺎﻩ ﺑﻴﻔﺰﺍﻳﻢ .ﭘﺲ ﺁﻥ ﻣﺮﺩﻡ 20 ﺑﺎ ﺍﻭ ﺁﺭﺍﻡ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ«. ﺍﺯﻫﺮ ،ﻣﺮﺩﻱ ﺷﻮﺥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻏﻠﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻗﺖ 21 ﻣﻴﺰﺩ ﻭ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ »ﺍﻳﻦ ﺍﺯﻫﺮ ﺭﺍ ﺍﺯﻫﺮ ﺧﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪﻱ«. ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺍﻳﻦ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﻚ ﻟﻘﺐ ﺧﺎﺹ ﻋﻴﺎﺭﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﻳﻌﻨﻲ ﺭﻓﻘﺎﻱ ﻋﻴﺎﺭﺵ ﺑﻪ ﺷﻮﺧﻲ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻡ ﺭﺍ ﺭﻭﻱ ﺍﻭ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﻋﻠﺖ ﺁﻥ ﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻭﻱ ﻣﺮﺩﻱ ﺷﻮﺥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻋﺎﻣﻲ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﺍﺩ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺩﺭ ﺑﺎﻃﻦ ﺍﻣﺮ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﺎ ﻫﻮﺵ ﻭ »ﻣﺮﺩﻱ ﮔﺮﺩ ﻭ ﺷﺠﺎﻉ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺑﺎ ﻛﻤﺎﻝ ﻭ ﺧﺮﺩ ﺗﻤﺎﻡ ،ﻭ ﻣﺮﺩﻱ ﺩﺑﻴﺮ ﻭ ﺍﺩﻳﺐ ﺑﻮﺩ ،ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﮔﺸﺎﺩﻩ ﺷﺪ ،ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻛﺎﻧﺎ )ﺍﺣﻤﻖ ﻭ ﻧﺎﺩﺍﻥ( ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ! ﭼﻴﺰﻫﺎﺋﻲ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺨﻨﺪﻳﺪﻧﺪﻱ .ﺍﺯ ﺣﻜﺎﻳﺘﻬﺎﻱ ﻭﻱ ﻳﻜﻲ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ ﺍﻧﺪﺭ ﻗﺼﺮ ﻳﻌﻘﻮﺑﻲ )= ﻛﺎﺥ ﻳﻌﻘﻮﺏ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺯﻣﺎﻣﺪﺍﺭﻱ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻭ ﺍﺯﻫﺮ ﺍﺳﺖ( ،ﺍﻭ ﺍﻧﮕﺸﺖ ﺑﻪ ﺯﻓﺮﻳﻦ ﺍﻧﺪﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ )ﺯﻓﺮﻳﻦ ﻭ ﺯﺭﻓﻴﻦ ﻭ ﺯﻭﻟﻔﻴﻦ ﻭ ﺯﻟﻔﻴﻦ ﺑﺎﺿﻢ ﺯﺍء ﻫﻤﻪ ﻳﻚ ﻟﻐﺖ ﺍﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﺁﻫﻨﻲ ﺣﻠﻘﻪ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭼﻬﺎﺭ ﭼﻮﺏ ﺩﺭﻫﺎ ﻓﺮﻭ ﺑﺮﻧﺪ ﻭ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻧﺪ( ﻭ ﺍﻧﮕﺸﺖ ﺍﻭ ﺳﺨﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺁﻣﺎﺱ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﻤﺎﻧﺪﻩ ،ﭼﻮﻥ ﺍﻭ ﺑﺮﻧﻤﻲﺧﺎﺳﺖ ﻧﮕﺎﻩ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺑﺪﻳﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺁﻫﻨﮕﺮﻱ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺍﻧﮕﺸﺖ ﺍﻭ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻛﺮﺩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻭ ﺑﺮﻓﺖ .ﺩﻳﮕﺮ ﺭﻭﺯ ﻫﻢ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻨﺸﺴﺖ ،ﺑﺎﺯ ﺍﻧﮕﺸﺖ ﺳﺨﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺯﻓﺮﻳﻦ ﺍﻧﺪﺭ!! ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭼﺮﺍ ﻛﺮﺩﻱ؟ ﮔﻔﺖ :ﻧﮕﺎﻩ ﻛﺮﺩﻡ ﺗﺎ ﻓﺮﺍﺥ ﺷﺪ؟«) 22ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻣﺘﺤﺎﻥ ﻛﺮﺩﻡ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﺍﺯ ﺭﻭﺯ ﭘﻴﺶ ﮔﺸﺎﺩﺗﺮ ﻭ ﻓﺮﺍﺧﺘﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟( ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﺍﺯﻫﺮ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺿﺮﺏﺍﻟﻤﺜﻞ ﺷﺪ ﺑﻪﻃﻮﺭﻱ ﻛﻪ ﺩﻗﻴﻘﻲ ﮔﻔﺖ: ﺑﺮ ﺁﺏ ﮔـﺮﻡ ﺩﺭﻣﺎﻧﺪﻩﺍﺳﺖ ﭘﺎﻳﻢ ﭼﻮ ﺩﺭ ﺯﻓﺮﻳﻦ ﺩﺭ ﺍﻧﮕﺸﺖ ﺍﺯﻫﺮ ﻭ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮﻱ ﮔﻮﻳﺪ :ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﺍﻧﮕﺸﺖ ﺧﻮﺩ ﻳﻚ ﺭﻩ ﻛﻨﺪ ﺩﺭ ﺯﻭﺭﻓﻴﻦ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺿﺮﺏﺍﻟﻤﺜﻞ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺿﺮﺏﺍﻟﻤﺜﻞ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻜﺎﺭ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻻﻳﻠﺪﻍ ﺍﻟﻤﺆﻣﻦ ﻣﻦ ﺟﻬﺮ ﻣﺮﺗﻴﻦ )=ﺁﺩﻡ ﻣﺆﻣﻦ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺳﻮﺭﺍﺥ ،ﺩﻭﺑﺎﺭ ﮔﺰﻳﺪﻩ ﻧﻤﻴﺸﻮﺩ( ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﻫﻤﻴﻦ ﺿﺮﺏﺍﻟﻤﺜﻞ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ» :ﺧﺮ ﻳﻚ ﺑﺎﺭ ﭘﺎﻳﺶ ﺗﻮﻱ ﺳﻮﺭﺍﺥ ﻣﻮﺵ ﻣﻴﺮﻭﺩ«! ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﺍﺯﻫﺮ ﻭ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪﻥ ﺧﻮﺍﺭﺝ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﻛﺎﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﻳﻜﺴﺮﻩ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﺎ ﺧﻴﺎﻝ ﺭﺍﺣﺖ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻫﺪﻑﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻛﻨﺪ .ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﺭﺝ، ﭘﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻋﻤﺎﺭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﭘﻴﻐﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺩﺍﺩ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﻐﺎﻡ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﺎ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺯ ﺣﻤﺰﺓﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺳﺮﺩﺍﺭ
67 ﺑﺰﺭگ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻩ ﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ» :ﺣﻤﺰﺓﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﻣﺮﺩﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺼﺪ ﺍﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﻧﻜﺮﺩ ،ﻭ ﻫﻴﭻ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﮕﺰﻱ )ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ( ﺭﺍ ﻧﻴﺎﺯﺭﺩ ،ﺍﻭ ﺑﺮ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺳﻠﻄﺎﻥ )ﺧﻠﻴﻔﻪ( ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺭﻋﻴﺖﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺯﻭ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺑﻮﺩﻧﺪ« 23.ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺗﺬﻛﺮ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺳﻠﻄﺎﻥ )ﺧﻠﻴﻔﻪ( ﺑﻴﺪﺍﺩ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭﺣﻤﺰﻩ ﺣﻖ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺭﺍﻓﺘﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻭﺿﻊ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺳﺖ» :ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺣﺎﻝ ﺑﺮﺩﻳﮕﺮﮔﻮﻥ ﺷﺪ ،ﺍﮔﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺳﻼﻣﺖﻳﺎﺑﻲ ،ﺍﻣﻴﺮﺍﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻨﻲ )ﺧﻴﺎﻝ ﺳﻠﻄﻨﺖ( ﺍﺯ ﺳﺮ ﺩﻭﺭ ﻛﻦ ،ﻭ ﺑﺮﺧﻴﺰ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻮﻳﺶ ﺩﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻳﻜﻲ ﺑﻜﻦ ،ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻧﻴﻜﻮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﻓﺮﺍﻛﺲ ﻧﺪﻫﻴﻢ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺧﺪﺍﻱ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻧﺼﺮﺕ 24 ﻛﻨﺪ ،ﺑﻪ ﻭﻻﻳﺖ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺍﻧﺪﺭ ﻓﺰﺍﺋﻴﻢ ﺁﻧﭽﻪ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ«. ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﺯ ﺗﻤﺎﻡ ﺯﻭﺍﻳﺎﻱ ﺭﻭﺣﻴﺔ ﻣﻠﻴﺖﺧﻮﺍﻫﻲ ﻋﻤﺎﺭ ﻭ ﻳﺎﺭﺍﻧﺶ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻪﻃﻮﺭﻱ ﻛﻪ ﻋﻤﺎﺭ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺭﺩ ﻛﻨﺪ ﻭ ﻣﻬﻠﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺍﻭ ﺧﻮﺍﺳﺖ. ﺑﺪﻧﻴﺴﺖ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺍﺭﺝ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺣﻤﺰﺓ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﺯﻭ ﺑﻪ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ؟ .... ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ .1ﺩﺭ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺳﺮﺯﻣﻴﻨﻬﺎﻱ ﺧﻼﻓﺖ ﺷﺮﻗﻲ ﻟﺴﺘﺮﺍﻧﺞ ،ﻛﺎﺭﻧﻴﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺹ 376 .2ﻣﻌﺠﻢﺍﻟﺒﻠﺪﺍﻥ ﺫﻳﻞ ﻗﺮﻧﻴﻦ 3ﻭ 4ـ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦﻫﺎﻱ ﺧﻼﻓﺖ ﺷﺮﻗﻲ ،ﺹ376 .5ﻣﺴﺎﻟﻚﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺍﺑﻦ ﺧﺮﺩﺍﺩﺑﻪ .6ﻟﺴﺘﺮﺍﻧﺞ ﺑﻨﻘﻞ ﻣﻘﺪﺳﻲ .7ﺯﻳﻦ ﺍﻻﺧﺒﺎﺭ ،ﺹ 6 .8ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ،ﺝ ،2ﺹ 346 .9ﺯﻳﻦﺍﻻﺧﺒﺎﺭ ،ﺹ 6 .10ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻭ ﺍﺩﺑﻲ ،ﺹ 145 .11ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﮔﺰﺍﺭ ﻋﺜﻤﺎﻥ ﻃﺎﺭﺍﺑﻲ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺷﺖ. .12ﺍﺯ ﺭﻭﻳﮕﺮﻱ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻨﻘﻞ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﻗﺒﺎﻝ، ﻣﻨﻘﻮﻝ ﺍﺯ ﺑﺤﻴﺮﺓ ﻓﺰﻭﻧﻲ ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩﻱ .ﺍﻳﻦ ﺭﻳﮓﺍﻟﺠﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻧﺎﺻﺮﻱ »ﺭﻳﮓ ﮔﻨﺠﺎﻥ« ﻭ ﺩﺭ ﻧﺴﺨﻪ ﺑﺪﻝ »ﺭﻳﻚ ﻛﻨﺠﻜﺎﻥ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺻﺤﻴﺤﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻟﻬﺠﺔ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﻣﻌﻨﻲ »ﺭﻳﮓ ﺩﺧﺘﺮ ،ﺭﻳﻚ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ« ﻣﻴﺪﻫﺪ. .13ﺯﻳﻦﺍﻻﺧﺒﺎﺭ ،ﺹ 5 .14ﭼﻬﺎﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻋﺮﻭﺿﻲ .15ﻣﻌﺠﻢﺍﻟﺒﻠﺪﺍﻥ ﺫﻳﻞ ﻗﺮﻧﻴﻦ ،ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﺷﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯﻭ ﺑﻪ ﻛﺜﻴﺮﺑﻦ ﺭﻗﺎﺩ ﺍﺯ ﺳﺮﺍﻥ ﺧﻮﺍﺭﺝ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻩ. .16ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ 204 .17ﻣﻌﺠﻢﺍﻟﺒﻠﺪﺍﻥ ﺫﻳﻞ ﻗﺮﻧﻴﻦ 18ﻭ 19ﻭ . 20ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺹ.205-202-200 ، .21ﻗﺎﺑﻮﺳﻨﺎﻣﻪ ﭼﺎپ ﻧﻔﻴﺴﻲ ،ﺹ 68 .22ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ 270 .24-23ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ203 ،
68
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺍﺧﻼﻗﻲ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﻣﺮﺩﻱ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺧﺎﻙ ﺑﺮﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻛﺎﺥ ﻧﺸﺴﺖ
*
»ﺍﺯ ﺣﺮﻓﺔ ﺭﻭﻳﮕﺮﻱ ﻗﺼﺪ ﺟﺎﻱ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻋﺠﻢ ﻛﺮﺩﻡ ﻭ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺭﺳﻴﺪﻡ« )ﺍﺯ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻪﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺍﺣﻴﺎءﺍﻟﻤﻠﻮﻙ(
ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻧﻜﺘﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﺭﻭﺣﻴﺔ ﺳﭙﺎﻫﻴﮕﺮﻱ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﺳﺖ :ﺍﻭ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﺑﻮﺩ .ﺳﺮﺑﺎﺯﻱ ﭘﺮﻛﺎﺭ ،ﻭﻗﺖﺷﻨﺎﺱ ،ﺧﺸﻦ ،ﻧﺎﻓﺬ ﻭ ﭘﺮﻫﻴﻤﻨﻪ .ﺭﺍﺯ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ »ﭼﻨﺎﻥ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺍﻭ 1 ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺰﻳﺪﻱ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﺘﺼﻮﺭ ﻧﺒﻮﺩ«.
ﺗﻦ ﺁﺳﺎﻧﻲ ﻣﻤﻨﻮﻉ
ﻳﻌﻘﻮﺏ ـ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﺟﻨﮕﺠﻮﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ـ ﻫﺮﮔﺰ ﻓﺮﺻﺖ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺩ ﻛﻪ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻭ ﺗﻦﺁﺳﺎﻧﻲ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ ـ ﻳﺎ ﻻﺍﻗﻞ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺭﺍ ﻧﻴﺎﻓﺖ ـ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺩﻱ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ »ﺑﺮﺧﺎﻧﺔ ﺯﻳﻦ ﺯﺍﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﺔ ﺯﺭﻩ ﭘﺮﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻓِﺮﺍﺵ ﺷﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﺪﺯﻳﻦ ﺑﻮﺩ«. ﺍﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺭ ﻓﻜﺮ ﺗﻦﺁﺳﺎﻧﻲ ﻭ ﻫﻮﺱﺟﻮﺋﻲ ﻧﻴﻔﺘﺎﺩ .ﮔﻮﻳﻨﺪ »ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺭﺍﺩﺓ ﺳﻔﺮﻱ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﻳﺎﻡ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩ ،ﺭﺧﺖ ﻭ ﺳﻼﺡ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺑﺮﺑﺎﻣﻲ ﺩﺭ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﻤﺎﻥ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻧﺪﻣﺎء ﻣﻌﺮﻭﺽ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻮﺍ ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﮔﺮﻡ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺍﮔﺮ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﻪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻭﻗﺖ ﻣﻘﺮﺭ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺻﻮﺍﺏ ﻧﺰﺩﻳﻜﺘﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ .ﻳﻌﻘﻮﺏ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻣﺮﺍ ﺗﺎﺏ ﮔﺮﻣﻲ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻋﺎﺩﺕ ﻓﺮﻣﺎﻳﻢ ،ﻓﺮﺩﺍ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﻛﺔ ﺟﻨﮓ ﺗﺎﺏ ﺗﻨﺪﻱ ﻧﻴﺰﻩ ﻭ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻭ ﺗﻴﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺩﺍﺭﻡ؟ ﻭ ﺑﻪ ﻛﺪﺍﻡ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﺑﺮ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺣﻤﻠﻪ 2 ﺁﺭﻡ؟« * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ«
ﻋﺠﻴﺐ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﻪ ﻓﺎﺗﺤﺎﻥ ﺭﻭﺯ ﻧﺒﺮﺩ ﻭﻟﻲ ﻣﻘﻬﻮﺭ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻏﻼﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺍﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻳﺎﺿﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﻨﺎﻉ ﻭ ﺗﺰﻫﺪ ﻋﺠﻴﺒﻲ ﻋﺎﺩﺕ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ »ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺷﻮﺩ ﺭﻭﺯﻱ ﺑﺎ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺩﺭ ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﭘﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﺍﻗﺮﺑﺎﻱ ﻭﻱ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺍﻱ ﻳﻌﻘﻮﺏ ،ﺟﻮﺍﻧﻲ ﺧﻮﺑﺮﻭﻱ ﻭ ﺭﺷﻴﺪ ﻭ ﺭﺳﻴﺪﻩﺍﻱ ،ﺩﺳﺖﭘﻴﻤﺎﻧﻲ* ﻻﻳﻖ ﺳﺎﻣﺎﻥ ﻛﻦ ﺗﺎ ﻋﺮﻭﺳﻲ ﺟﻤﻴﻠﻪ ﺍﺯ ﺍﻋﻴﺎﻥ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻮ ﺧﻮﺍﺳﺘﮕﺎﺭﻱ ﻛﻨﻢ. ﻳﻌﻘﻮﺏ ﮔﻔﺖ :ﺍﻱ ﭘﺪﺭ ،ﺁﻥ ﻋﺮﻭﺱ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻢ ﺩﺳﺖ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﺍﻭ ﻣﻬﻴﺎ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ. ﮔﻔﺖ :ﺁﻥ ﻛﺪﺍﻣﺴﺖ؟ ﻳﻌﻘﻮﺏ ،ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺍﺯ ﻧﻴﺎﻡ ﺑﺮﻛﺸﻴﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻋﺮﻭﺱ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺳﺘﮕﺎﺭﻱ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ﻭ ﺩﺳﺖ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﺍﻭ ﺍﻳﻦ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺁﺑﺪﺍﺭ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﻴﻎ ﺟﻮﺷﻦﮔﺪﺍﺯ 3 ﺍﺳﺖ«. ﺑﺎﺯ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﺻﺔ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻓﺮﺍﺭ ﺍﺯ ﺯﻥ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ: »ﻭﻗﺘﻲ ﺟﻤﻌﻲ ﺍﺯ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻇﺮﺍﻳﻒ ﻭ ﻟﻄﺎﻳﻒ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ،ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﻪ ﻃﻠﺐ ُﻣﻠﻚ ﻧﭙﺮﺩﺍﺧﺘﻪ .ﻳﻜﻲ ﮔﻔﺖ :ﻟﻄﻴﻒﺗﺮﻳﻦ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎ ﺍﻃﻠﺲ ﺧﺘﺎﺋﻴﺴﺖ ،ﺩﻳﮕﺮﻱ ﮔﻔﺖ ﻟﻄﻴﻔﺘﺮﻳﻦ ﺗﺎﺟﻬﺎ ﻃﺎﻗﻴﺔ ﺭﻭﻣﻲ ﺍﺳﺖ .ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺩﺍ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺯﻝ ﺑﻮﺳﺘﺎﻥ ﭘﺮﮔﻞ ﻭ ﺭﻳﺤﺎﻥ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ،ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺗﻘﺮﻳﺮ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻭﺑﺎﺕ ﺧﻤﺮ )ﺷﺮﺍﺏ( ﺻﺎﻓﻲ ﻣﻮﺍﻓﻘﺘﺮ ﺍﺳﺖ ،ﺩﻳﮕﺮﻱ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺳﺎﻳﺔ ﺑﻴﺪ ﺳﺎﺯﮔﺎﺭﺗﺮ ،ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺍﺯ ﺳﺎﺯﻫﺎ ﻭ ﻧﻐﻤﺎﺕ ،ﺳﺎﺯ ﻭ ﺁﻭﺍﺯ ﻋﻮﺩ ﻣﻼﻳﻤﺘﺮ ،ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﻴﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺪﻳﻤﻲ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺧﻮﺏ ـ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﻴﻜﻮ ﺳﻴﺮﺕ ﻻﻳﻘﺘﺮ. ﭼﻮﻥ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺭﺳﻴﺪ ،ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺗﻮ ﻫﻢ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﮕﻮﻱ. ﮔﻔﺖ :ﺧﻮﺑﺘﺮﻳﻦ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎ ﺯﺭﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﺎﺟﻬﺎ ﺧﻮﺩ ،ﻭ ﺧﻮﺷﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺰﻟﻬﺎ ﻣﻌﺮﻛﺔ ﻗﺘﺎﻝ ،ﻭ ﺯﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮﺍﺏ ﺧﻮﻥ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ،ﻭ ﻟﻄﻴﻔﺘﺮﻳﻦ ﺳﺎﻳﻪ ﺳﺎﻳﺔ ﻧﻴﺰﻩ ،ﻭ ﮔﺮﺍﻣﻲﺗﺮﻳﻦ 4 ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻛﺎﺭﻱ ﻭ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﻥ ﻛﺎﺭﺯﺍﺭﻱ«.
ﺍﺣﺘﺮﺍﺯ ﺍﺯ ﺯﻥ
ﻇﺎﻫﺮ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻫﺮﮔﺰ ﺯﻥ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﺑﺪﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﻭ ﻧﺎﻣﻲ ﺍﺯ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻳﺎ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻛﻠﻴﺔ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﺍﺻﻼ ﺍﺷﺎﺭﻩﺍﻱ ﺩﺭﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﻧﻜﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﻳﻌﻘﻮﺏ ،ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﻋﻤﺮﻭ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺍﻭ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮﺩ ﻳﻌﻘﻮﺏ .ﻫﻴﭻ ﺟﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﻓﺮﺯﻧﺪﻱ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻧﻴﺴﺖ. ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻳﻚ ﻧﺴﺨﻪ ﺗﺬﻛﺮﻩﺍﻱ ،ﭘﺴﺮﻱ ﺑﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻧﺴﺒﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺁﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ .ﺩﺭ ﺗﺬﻛﺮﺓﺍﻟﺸﻌﺮﺍﻱ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪﻱ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ :ﺩﺭ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﻋﻴﺪ ،ﻛﻮﺩﻙ ﺯﻳﺒﺎﻱ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻃﺮﻑ ﺗﻮﺟﻪ ﭘﺪﺭ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﻛﻮﺩﻛﺎﻥ ﮔﺮﺩﻭﺑﺎﺯﻱ ﻣﻴﻜﺮﺩ ،ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻛﻮﭼﻪ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﻱ ﺑﺎﺯﻱ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ .ﻛﻮﺩﻙ ﭼﻨﺪ ﮔﺮﺩﻭ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﻔﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﺩ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭﻟﻲ ﻳﻜﻲ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺟﺴﺖ ،ﻛﻮﺩﻙ ﻧﺎﺍﻣﻴﺪ ﺷﺪ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﻟﺤﻈﻪﺍﻱ ﮔﺮﺩﻭﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺟﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺁﻫﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺸﺖ .ﻛﻮﺩﻙ ﻛﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎﻝ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻣﺼﺮﺍﻉ ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻧﺶ ﺟﺎﺭﻱ ﺷﺪ: ﻏﻠﻄﺎﻥ ﻏﻠﻄﺎﻥ ﻫﻤﻲ ﺭﻭﺩ ﺗﺎ ﻟﺐ ﮔﻮﺩ ،ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﻢ ﺑﻴﺖ ﺧﻮﺷﺶ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻫﺎﻧﺶ ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮔﻔﺖ 5 »ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺧﻮﺑﺴﺖ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺟﻨﺲ ﺷﻌﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ«. ﺍﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺗﺬﻛﺮﻩﻧﻮﻳﺲ ﺑﻜﻠﻲ ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﺍﺳﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ »ﺍﻟﻤﻌﺠﻢ« ﺑﺼﻮﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﻭ ﺍﺻﻮﻻ ﻃﺮﺯ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪ ﺭﻭﺩﻛﻲ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﺼﺮﺍﻉ ﻫﻢ ﺑﺪﻳﻨﺼﻮﺭﺕ ﺍﺳﺖ: ﻏﻠﻄﺎﻥ ﻏﻠﻄﺎﻥ ﻫﻤﻲ ﺭﻭﺩ ﺗﺎ ﺑﻦ ﻛﻮ ،6ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺍﺷﺖ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭ ﺍﻟﻤﻌﺠﻢ ﻣﻲﺁﻣﺪ .ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺬﻛﺮﻩ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻣﻮﺭﺩﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﺷﻌﺮ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺑﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﺴﺎﺯﺩ .ﺍﻳﻨﻜﻪ ُﻛﻨﻴﺔ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ )ﺍﺑﻮﻳﻮﺳﻒ( ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ 7ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺩﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺯﻳﺮﺍ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻨﻴﻪﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺑﺮ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﻭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﻨﻴﻪ ﻧﻬﺎﺩﻥ ﺩﺭ ﻋﺮﺑﻲ ﻣِﻦﺑﺎﺏ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻭ ﺗﺒﺠﻴﻞ ﻣﺨﺎﻃﺐ ** ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﺑﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻭ ﺗﺴﺠﻴﻞ ﻧﺎﻡ ﻓﺮﺯﻧﺪ. ﺩﻟﻴﻞ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻋﻼﻗﻪ ﻭ ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻛﻮﺩﻛﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ» :ﺍﻏﻠﺐ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﻭ ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻪ ﻛﻮﺩﻛﺎﻥ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻴﻨﻤﻮﺩ 8«.ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺭﻭﺍﻥﺷﻨﺎﺳﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ،ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺪﺍﻥ ﺳﺮﮔﺮﻡ ﻣﻴﺪﺍﺭﻧﺪ. ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﺑﻲﻓﺮﺯﻧﺪﻱ ﺍﻭ ﺁﻧﻜﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﺪﻭﻥ ﻫﻴﭻ ﭘﻴﺶﺁﻣﺪﻱ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﻋﻤﺮﻭ ﭘﺲ ﺍﺯﻭ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺭﺳﻴﺪ.
ﺗﻌﺼﺐ ﻭ ﭘﺎﻛﺪﺍﻣﻨﻲ
ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭ ﺣﻔﻆ ﻧﺎﻣﻮﺱ ﻋﻮﺭﺍﺕ ﻭ ﺯﻧﺎﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺳﺨﺘﮕﻴﺮ ﺑﻮﺩ ﻭ »ﺑﻪ ﻭﺟﻪ ﻧﺎﺣﻔﺎﻇﻲ ﺑﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻧﻨﮕﺮﻳﺪ :ﻧﻪ
69 ● ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﺑﻮﺩ .ﺳﺮﺑﺎﺯﻱ ﭘﺮﻛﺎﺭ ،ﻭﻗﺖﺷﻨﺎﺱ ،ﺧﺸﻦ ،ﻧﺎﻓﺬ ﻭ ﭘﺮﻫﻴﻤﻨﻪ .ﺭﺍﺯ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ »ﭼﻨﺎﻥ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺍﻭ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺰﻳﺪﻱ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﺘﺼﻮﺭ ﻧﺒﻮﺩ«. ﻳﻌﻘﻮﺏ ـ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﺟﻨﮕﺠﻮﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ـ ﻫﺮﮔﺰ ﻓﺮﺻﺖ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺩ ﻛﻪ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻭ ﺗﻦﺁﺳﺎﻧﻲ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺩﻱ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ »ﺑﺮﺧﺎﻧﺔ ﺯﻳﻦ ﺯﺍﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﺔ ﺯﺭﻩ ﭘﺮﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻓِﺮﺍﺵ ﺷﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﺪﺯﻳﻦ ﺑﻮﺩ«. ﺯﻱ ﺯﻥ ﻭ ﻧﻪ ﺯﻱﻏﻼﻡ ...ﻳﻜﺸﺐ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﺘﺎﺏ ،ﻏﻼﻣﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁ ِﻥ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﮕﺎﻩ ﻛﺮﺩ ،ﺷﻬﻮﺕ ﺑﺮﻭ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪ ...ﮔﻔﺘﺎ :ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﻢ ﻭ ﻏﻼﻣﺎﻥ ﺁﺯﺍﺩ ﻛﻨﻢ ...ﺑﻪ ﺁﻭﺍﻱ ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺖ: ﻻﺣ ْﻮ َﻝ ﻭﻻ ﻗﻮﺓ ﺍﻻّﺑﺎﷲ ،ﺗﺎ ﻫﻤﺔ ﻏﻼﻡ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﺷﺪﻧﺪ. َ ﺍﻭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ،ﺑﺎﻣﺪﺍﺩﺍﻥ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﺍﻱ ﻏﻤﮕﻴﻦ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﻛﺲ ﻧﺪﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺑﻮﺩﺳﺖ .ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺁﻥ ﻏﻼﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺨّ ﺎﺱ )ﺑﺮﺩﻩﻓﺮﻭﺵ( ﺑﺮﻧﺪ) .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻏﻼﻡ ﻧﺎﻣﺶ ُﺳﺒْﻜﺮﻱ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺭﺧﺪ ﺑﺎ ﭘﺴﺮ ﺭﺗﺒﻴﻞ ،ﺑﻪﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺯﻳﺒﺎﺭﻭﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ(. ﺧﺎﺩﻡ ،ﺳﺒﻜﺮﻱ ﺭﺍ ﮔﻔﺖ :ﺯﻱ ﻧﺨﺎﺱ ﺑﺎﻳﺪ ﺭﻓﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻣﻠﻚ. ﮔﻔﺖ :ـ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺍﻭﺭﺍﺳﺖ ،ﺍﻣﺎ ﺟﺮﻡ ﻣﻦ ﭘﻴﺪﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺧﺎﺩﻡ ﭘﻴﺶ ﺭﻓﺖ ﻭ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﺎﺯﮔﻔﺖ. ﻳﻌﻘﻮﺏ ﮔﻔﺖ :ﻧﻪ ﺑﺲ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺮﻡ ﺍﻭ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺍﻧﺪﺭﻭ ﻧﻴﺎﺭﻣﻲ ﺩﻳﺪﻥ ﺍﺯﺧﻮﺑﻲ ﻭﻱ؟ ﺳﺒﻜﺮﻱ ﮔﻔﺖ :ﺍﻧﺪﺭﻳﻦ ﻧﻪ ﺧﺮﺩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻧﻪ ﺣﻤﻴﺖ، ﻛﻪ ﻣﺮﺍ ﭼﻨﺎﻥ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪﻱ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﻛﺴﻲ ﻓﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻱ ﻧﺸﻨﺎﺳﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺎﺣﻔﺎﻇﻲ ﻛﻨﺪ... ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﻮﺵ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ، ﮔﻔﺖ :ﺑﮕﺬﺍﺭﻳﺪ )ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺒﺮﻳﺪ( ،ﺍﻣﺎ ُﻃ ّﺮﺓ ﺍﻭ ﺑﺎﺯ ﻛﻨﻴﺪ )=ﺳﺮﺵ ﺭﺍ ﺑﺘﺮﺍﺷﻴﺪ( ﻭ ﻣﻬﺘﺮ ﺳﺮﺍﻱ ﻛﻨﻴﺪ ،ﻭ ﻧﺨﻮﺍﻫﻢ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ ﺁﻳﺪ. ﻭ ﺳﺒﻜﺮﻱ ﭘﻴﺶ ﺍﻭ ﻧﻴﺎﻣﺪ ﺗﺎ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻛﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻓﺎﺭﺱ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺟﺴﺘﺠﻮﻱ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﻛﻤﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻓﺎﺭﺱ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻣﺸﻮﺭﺕ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﮔﻔﺘﻨﺪ: ـ ﺳﺒﻜﺮﻱ ﻛﻪ ﻣﺮﺩ ﺑﺎ ﺧﺮﺩ ﺍﺳﺖ ...ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﺩﺍﺭﺩ. ﻋﻬﺪ ﻧﺒﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺧﻠﻌﺖ ﺩﺍﺩﻧﺪ 9...ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﺎﻟﻬﺎ ،ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺳﺒﻜﺮﻱ ﺑﻪ ﺩﻳﺪﺍﺭ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻧﺎﻳﻞ ﺷﺪ.
70 ● ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﻪ ﻓﺎﺗﺤﺎﻥ ﺭﻭﺯ ﻧﺒﺮﺩ ﻭﻟﻲ ﻣﻘﻬﻮﺭ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻏﻼﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﺍﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻳﺎﺿﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﻨﺎﻉ ﻭ ﺗﺰﻫﺪ ﻋﺠﻴﺒﻲ ﻋﺎﺩﺕ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺧﻮﺑﺘﺮﻳﻦ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎ ﺯﺭﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﺎﺟﻬﺎ ﺧﻮﺩ ،ﻭ ﺧﻮﺷﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺰﻟﻬﺎ ﻣﻌﺮﻛﺔ ﻗﺘﺎﻝ ،ﻭ ﺯﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮﺍﺏ ﺧﻮﻥ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ،ﻭ ﻟﻄﻴﻔﺘﺮﻳﻦ ﺳﺎﻳﻪ ﺳﺎﻳﺔ ﻧﻴﺰﻩ ،ﻭ ﮔﺮﺍﻣﻲﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻛﺎﺭﻱ ﻭ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﻥ ﻛﺎﺭﺯﺍﺭﻱ.
ﺳﺰﺍﻱ ﻧﺎﺣﻔﺎﻇﺎﻥ
ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻧﻤﻴﺪﺍﺩ ﻛﻪ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻧﺶ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﭘﺮﺍﻛﻨﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺗﻲ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﺻﻮﻻ ﻓﺮﺻﺖ ﺁﺳﻮﺩﮔﻲ ﻭ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻭ ﻋﻴﺶﻭﻧﻮﺵ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﻧﻤﻲﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﻫﻤﺔ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺎﺩﺕ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺧﻼﻑ ﻣﻴﻜﺮﺩ ،ﺑﺴﺨﺘﻲ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﻣﻴﺪﺍﺩ. ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﺑﻪ ﺧﻀﺮﺍء ﻛﻮﺷﻚ )ﻣﺤﻠﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﺩﺭ ﻗﺼﺮ ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ،ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺳﺒﺰﻣﻴﺪﺍﻥ ﻛﺎﺥ( ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻣﺮﺩﻱ ﺑﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻛﻮﻱ »ﺳﻴﻨْﻚ« )ﻣﺤﻠﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻛﺎﺥ ﻳﻌﻘﻮﺑﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ(*** ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻭ ﺳﺮ ﺑﺮ ﺯﺍﻧﻮ ﻧﻬﺎﺩﻩ. ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﺭﺍ ﻏﻤﻲ ﺍﺳﺖ. ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺩﺭﺑﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﻔﺮﺳﺘﺎﺩ ﺗﺎ ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﺍﻭ ﺁﺭﺩ. ﺣﺎﺟﺐ ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ. ﻣﺮﺩ ﮔﻔﺖ :ﺍﻱ ﻣﻠﻚ ،ﺣﺎﻝ ﻣﻦ ﺻﻌﺐﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺗﻮﺍﻧﻢ ﮔﻔﺖ .ﺳﺮﻫﻨﮕﻲ ﺍﺯ ﺁ ِﻥ َﻣﻠِﻚ ﻫﺮ ﺷﺐ ﻳﺎ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺷﺐ )ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻜﺸﺐ ﺩﺭﻣﻴﺎﻥ( ﺑﺮ ﺩﺧﺘﺮ ﻣﻦ ﻓﺮﻭﺩ ﺁﻳﺪ ﺍﺯ ﺑﺎﻡ ـ ﺑﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﻣﻦ ـ ﻭ ﻧﺎﺟﻮﺍﻧﻤﺮﺩﻱ ﻫﻤﻲ ﻛﻨﺪ ،ﻭ ﻣﺮﺍ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻃﺎﻗﺖ ﻧﻴﺴﺖ )ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﻢ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺩﺭﺍﻓﺘﻢ(. ﮔﻔﺖ :ﻻﺣﻮﻝ ﻭﻻ ﻗﻮﺓﺍﻻﺑﺎﷲ ،ﭼﺮﺍ ﻣﺮﺍ ﻧﮕﻔﺘﻲ؟ ﺑﺮﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﺷﻮ .ﺍﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﻴﺎﻳﺪ ،ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺁﻱ ،ﺳﭙﺲ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮﺩ» :ﺩﺭ ﭘﺎﻱ ﻛﻮﺷﻚ ﺧﻀﺮﺍ ،ﺩﺭ ﺁﻥ ﻟﺤﻈﻪ ،ﻣﺮﺩﻱ ﺧﻮﺍﻫﻲ ﺩﻳﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺮ ﻭ ﺷﻤﺸﻴﺮ ،ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺗﻮ ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ ،ﭼﻨﺪﺍﻧﻜﻪ ﺧﺪﺍﻱ ﻓﺮﻣﻮﺩﺳﺖ ﻧﺎﺣﻔﺎﻇﺎﻥ ﺭﺍ«. ﻣﺮﺩ ﺑﺮﻓﺖ ،ﺁﻥ ﺷﺐ ﻧﻴﺎﻣﺪ ،ﺩﻳﮕﺮ ﺷﺐ ﺁﻣﺪ ،ﻣﺮﺩﻱ ﺑﺎ ﺳﭙﺮ ﻭ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺎ ﺍﻭ ﺑﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﺷﺪ ،ﻭ ﺁﻥ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺍﻧﺪﺭ ﺳﺮﺍﻱ ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﺑﻮﺩ ،ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺭﺍ ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﺮ ﻓﺮﻕ ﺍﻭ ﻛﻮﻓﺖ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻧﻴﻢ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﮔﻔﺖ »ﭼﺮﺍﻏﻲ ﺑﻔﺮﻭﺯ«... ﭼﻮﻥ ﭼﺮﺍﻍ ﺭﻭﺷﻦ ﺷﺪ ،ﮔﻔﺖ :ﺁﺑﻢ ﺩﻩ ...ﺁﺏ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺨﻮﺭﺩ ،ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ ﻧﺎﻥ ﺁﻭﺭ ...ﻧﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺨﻮﺭﺩ .ﭘﺪﺭ ﺩﺧﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﺩ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ ،ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺑﻬﻤﺮﺍﻩ ﺍﻭ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﭘﺲ )ﻳﻌﻘﻮﺏ( ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﺭﺍ ﮔﻔﺖ» :ﺑﺎﷲ ﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻟﺤﻈﻪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻔﺘﻲ ،ﻣﻦ ﻧﺎﻥ ﻭ ﺁﺏ ﻧﺨﻮﺭﺩﻡ ﻭ ﺑﺎ ﺧﺪﺍﻱ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻧﺬﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﺨﻮﺭﻡ ﺗﺎ ﺧﻴﺎﻝ ﺗﻮ ﺭﺍ ﺍﺯﻳﻦ ﻧﺎﺭﺍﺣﺘﻲ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﺩﻫﻢ. ﻣﺮﺩ ﮔﻔﺖ :ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﭼﻪ ﻛﻨﻢ؟ )ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺟﺴﺪ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻛﺮﺩ(. ﮔﻔﺖ :ـ ﺑﺮﮔﻴﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﺮﺩ ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩ .ﻳﻌﻘﻮﺏ ﮔﻔﺖ: ﺑﺒﺮ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻟﺐ ﭘﺎﺭﮔﻴﻦ )ﺧﻨﺪﻕ( ﺑﻴﻨﺪﺍﺯ. ﻣﺮﺩ ،ﺟﺴﺪ ﺭﺍ ﻫﻤﺎﻥ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺩﻭﺵ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺎ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺧﻨﺪﻕ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ. ﻳﻌﻘﻮﺏ ﮔﻔﺖ :ﺗﻮ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩ. ﺑﺎﻣﺪﺍﺩ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺩﻱ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ »ﻫﺮﻛﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﻪ ﺳﺰﺍﻱ ﻧﺎﺣﻔﺎﻇﺎﻥ ﺑﻴﻨﺪ ﺑﻪ ﻟﺐ ﭘﺎﺭﮔﻴﻦ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﺭﺍ 10 ﻧﮕﺎﻩ ﻛﻨﺪ«. ﺍﻭ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺷﻬﻮﺕ ﻭ ﻫﻮﺍﻱ ﻧﻔﺲ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻳﺎﺿﺖ ﻭ ﻧﻔﺲﻛﺸﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﺧﻼﻕ ﺍﻭ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﺑﺪﺍﻧﺠﺎ ﻛﻪ »ﻛﻢ ﻣﻲﺧﻨﺪﻳﺪ ،ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻧﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﭼﻬﻞ ﺭﻭﺯ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﻮﻥ 11 ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﻭ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﻨﻨﺪ«. ﺩﺭ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﻣﻮﺭ ﻟﺸﻜﺮﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻛﻮﺷﺎ ﺑﻮﺩ .ﺧﻮﺩ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﺻﻮﺭﺕ ﻳﻚ ﺳﭙﺎﻫﻲ ﺳﺎﺩﻩ ﺧﺎﺭﺝ ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻭ ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲﻫﺎ »ﺧﻮﺩ ﺭﻓﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﻭ ﺑﻪ َﺣ َﺮﺱ 12 ﺩﺍﺷﺘﻦ )ﻛﺸﻴﻚ ﺩﺍﺩﻥ( ﺍﻧﺪﺭ ﺳﻔﺮﻫﺎ«.
ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻭ ﺳﺎﺩﮔﻲ
ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻣﻮﺭ ﻟﺸﻜﺮﻱ ،ﺩﻓﺎﺗﺮ ﻭ ﺩﻭﺍﻭﻳﻦ ﻭ ﺣﺴﺎﺏ ﺧﺎﺹ ﺑﺎﺯ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺻﻨﺪﻭﻕ ﺧﺎﺹ ﻣﻴﺪﺍﺩ .ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮ ﺑﻮﺩ .ﺍﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﻗﻄﻌﺔ ﺣﺼﻴﺮﻱ ﻣﻲﺧﻔﺖ ﻛﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﻫﻔﺖ ﻭﺟﺐ ﻃﻮﻝ ﻭ ﺩﻭ ﺫﺭﺍﻉ )ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻳﻚ ﻣﺘﺮ( ﻋﺮﺽ ﺩﺍﺷﺖ .ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺳﭙﺮﺵ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭﺵ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲﺩﺍﺩ ﻭ ﻫﺮ ﻭﻗﺖ ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺖ ﺑﺨﻮﺍﺑﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﭙﺮ ﺭﺍ ﺑﺎﻟﺶ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﺪﺍﺩ ،ﮔﺎﻫﻲ ﺍﺯ ﺑﻴﺮﻕ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻭﭘﻮﺵ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﻜﺮﺩ .ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺧﻔﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺩﺍﺷﺖ. ﺍﻳﻦ ﺳﺎﺩﮔﻲ ﺍﻭ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻱ »ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻠﭽﻴﺎﻥ ﺑﺎﻭ ﮔﻔﺖ :ﺗﻮ ﺭﺍ ﺩﺍﻋﻴﺔ ﭘﻴﺸﻮﺍﺋﻲ ﻫﺴﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺧﻴﻤﺔ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﻼﺱ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻧﺸﺴﺘﻪﺍﻱ ﻭ ﺳﻼﺣﻲ ﻛﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩﺍﻱ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﻴﺴﺖ! ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩ :ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﻛﻪ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻣﻌﺎﺵ ﻛﻨﺪ ،ﻧﻮﻛﺮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺪﺍﻥ ﻧ َ ْﻬﺞ 13 ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ«.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 »ﺗﻤﺎﻡ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﺍﺯ ﻟﺒﺎﺱ ﻭ ﺳﻼﺡ ﻭ ﺧﻮﺭﺍﻙ ﻭ ﺷﺮﺍﺏ ﻭ ﺧﺮﺝ ﺩﻭﺍﺏ ﻭ ﭼﺎﺭﭘﺎﻳﺎﻥ ﺭﺍ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺻﻨﺪﻭﻕ ﻟﺸﻜﺮ ﻣﻴﺪﺍﺩ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺳﺮﺑﺎﺯﻱ ﺧﻼﻓﻲ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﻧﺎﺳﺰﺍ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺻﺎﺩﺭ ﻣﻴﺸﺪ ﻣﻮﺭﺩ ﺧﺸﻢ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺕ ﺍﻭ ﻟﻐﻮ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺍﺯ ﺯﻣﺮﺓ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺍﺧﺮﺍﺝ ﻭ ﻃﺮﺩ 14 ﻣﻴﺸﺪ«. »ﻫﺮ ﺍﺳﺐ ﻛﻪ ﻟﺸﻜﺮﻱ ﺩﺍﺷﺖ ﻣ ِ ْﻠﻚ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻋﻠﻴﻖ ﺍﺯ ﺧﺎﺻﺔ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺪﺍﺩ ...ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﭼﻮﺑﻴﻦ ﻭ ﺑﻠﻨﺪﻱ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﺔ ﻟﺸﻜﺮ ُﻣ ْﺸﺮﻑ ﺑﻮﺩﻱ ﻧﺸﺴﺘﻲ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻟﺸﻜﺮ ﺩﺭ ﻧﻈﺮﺵ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺑﻮﺩﻱ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻱ. ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺮﺩ َﺟ ْﻠﺪ ،ﺑﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﭼﻤﺎﻗﻲ ﺯﺭﻳﻦ ﻭ ﺑﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﭼﻤﺎﻗﻲ ﻧﻘﺮﻩﺍﻱ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻤﺎﻕ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺜﻘﺎﻝ ﻭﺯﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﭼﻤﺎﻕ ﻧﻘﺮﻩﻫﺎ ﻭ ﭼﻤﺎﻕ ُﻣﻄﻼﻫﺎ، »ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻡ ﻋﻴﺪ ﻧﻮﺭﻭﺯ ﻭ ﺭﻭﺯﻫﺎﻱ ﺟﺸﻦ ﻭ ُﻃﻮﻱ ﻭ ﺁﻣﺪﻥ ﺍﻋﻴﺎﻥ ،ﺍﺯ ﺩﻭ ﺟﺎﻧﺐ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﺻﻒ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﮔﺮﺯﻫﺎ ﻭ ﭼﻤﺎﻕﻫﺎ ﺑﺮ ﺩﻭﺵ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ 15«.ﻭ ﺍﻳﻦ ﭼﻤﺎﻗﻬﺎ ﺧﺎﻃﺮﺓ ﮔﺮﺯﺩﺍﺭﺍﻥ ﭘﻴﺰﻳﺴﺘﺮﺍﺕ ﺣﺎﻛﻢ ﻳﻮﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﺎﺩ ﻣﻴﺂﻭﺭﺩ ﻛﻪ 16 ﺍﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ﺍﺯ ﺧﻴﻠﻲ ﺟﻬﺎﺕ ﺑﺎ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮﺩ. ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺭﺍ ﻭﻗﻮﻑ ﺑﺮ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﻭ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻛﺲ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﻧﻤﻲﻛﺮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺩﺷﻤﻦ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﺍﺯ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﺍﻭ ﻛﺲ ﺯﻫﺮﻩ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﻏﺎﺭﺕ 17 ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ«. ﺍﻳﻦ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮﻱ ﻭ ﺷﺪﺕ ،ﭼﻨﺎﻥ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻨﻈﻢ ﻭ ﻣﺮﺗﺐ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺣﻤﻼﺕ ﺑﺮﻕﺁﺳﺎﻱ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻴﺸﺪ .ﻫﻤﺔ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ،ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺟﻨﮓ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﻣﺒﺮﺍ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﭼﺎﺩﺭ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺭﺍ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﻟﺸﻜﺮﮔﺎﻩ ﻣﻴﺰﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﺎﺩﺭ ﻏﻼﻣﺎﻥ ﺧﺎﺹ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺁﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻫﺮ ﻭﻗﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﻛﺎﺭﻱ ﺩﺍﺷﺖ ﺁﻧﺎﻧﺮﺍ ﺻﺪﺍ ﻣﻴﻜﺮﺩ ،ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻏﻼﻡ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﭼﺎﺩﺭ ﺍﻭ ﺑﻴﺘﻮﺗﻪ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺑﻴﺴﺖ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺩﺭ ﻣﻄﺒﺦ ﺧﺎﺻﺔ ﺍﻭ ﭘﺨﺖ ﻣﻴﺸﺪ ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺻﺮﻑ ﻏﺬﺍ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺳﻬﻢ ﻏﻼﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻴﺪﺍﺩ.
ﺧﺮﺍﻥ ﺻﻔﺎﺭﻱ
ﺩﺭ ﻟﺸﻜﺮ ﺍﻭ ﭘﻨﺠﻬﺰﺍﺭ َﺟ َﻤﻞ ﺑُﺨﺘﻲ )ﺷﺘﺮﺍﻥ ﺗُﻨﺪﺭﻭ( ﻭ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻥ ﺧﺮ ﻭ ﻗﺎﻃﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺧﺮﻫﺎﻱ ﺍﺷﻬﺐ )ﺩﻭﺭﻧﮓ( ﺩﺭ ﺳﭙﺎﻩ ﺍﻭ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺭﻧﮓ ﻭ ﺭﺍﻫﻮﺍﺭﻱ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺣﻤﻞ ،ﺷﻬﺮﺕ ﺧﺎﺹ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ »ﺧﺮﺍﻥ ﺻﻔﺎﺭﻱ« ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺍﺯﻳﻦ ﭼﺎﺭﭘﺎﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﻗﺎﻃﺮ ﺩﺭ ﺣﻤﻞ ﺑﺎﺭ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﺸﺪ 18ﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺧﺮﺍﻥ ﺻﻔﺎﺭﻱ« ﻫﻢ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺟﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺎﺯ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ )ﺍﺯ ﻧﻤﻮﻧﺔ ﻋﻨﻮﺍﻥﻫﺎﻱ ﺧﺎﺹ
71 »ﻗﺎﻭﻭﺕ ﻏﺰﻱ« ﻳﺎ »ﭘﺎﻻﻥ ﻗﺠﺮﻱ« ﻭ »ﺗﻨﮓ ﻗﺠﺮﻱ« ﻭ »ﻗﻬﻮﺓ ﻗﺠﺮﻱ» ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺷﻬﺮﺕ ﻋﺎﻡ ﻳﺎﻓﺖ(. ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺻﺪﻣﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺩﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ 5ﻫﺰﺍﺭ ﺷﺘﺮ ﺟﻨﮕﻲ ﺍﻭ ﻏﺮﻕ ﺷﺪ ﻳﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺳﭙﺎﻩ ﺍﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﺠﻬﻴﺰﺍﺕ ﻣﺎﻧﺪ.
ﻳﺎﺭ ﺩﺭﻭﻳﺶ ﻭ ﺧﺼﻢ ﺗﻮﺍﻧﮕﺮ
ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ،ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻪ ﻭﺿﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺖ .ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺿﻌﻴﻒ ﻭ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺭﺍ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﻣﻴﻜﺮﺩ. ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﻱ ﻛﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻭ ﺯﺍﺭﻋﻴﻦ ﻓﻘﻴﺮ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻣﻌﺎﻑ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ »ﺍﻧﺪﺭ ﻭﻻﻳﺖ ﺧﻮﻳﺶ ،ﻫﺮ ﻛﻪ ﺭﺍ ﻛﻢ ﺍﺯ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺩﺭﻡ ﻭﺳﻌﺖ ﺑﻮﺩﻱ ،ﺍﺯﻭ ﺧﺮﺍﺝ ﻧﺴﺘﺪﻱ ،ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺻﺪﻗﻪ ﺩﺍﺩﻱ« 19ﻭﺷﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ـ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ـ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺁﺗﻴﺔ ﻣﺮﺩﻡ ﻓﻘﻴﺮ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﻛﻪ ﺍﺯ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺩﺭﻡ ﻛﻤﺘﺮ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﺍﻗﺪﺍﻣﻲ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺻﺪﻗﻪﺍﻱ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﻜﻢ ﺑﻴﻤﺔ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﻧﻮﻋﻲ ﻛﻤﻚ ﺑﺎﺯﻧﺸﺴﺘﮕﻲ ﺍﺳﺖ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ،ﻣﺘﻤﻜﻨﻴﻦ ﻭ ﭘﻮﻟﺪﺍﺭﺍﻥ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﺁﺳﻴﺐ ﻣﺼﺎﺩﺭﺓ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﻣﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ .ﺍﺯ ﻛﻠﻤﺎﺕ ﻗﺼﺎﺭ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺍﻭ ﻋﻤﺮﻭ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﻜﺎﺭ ﻭ ﻫﻤﮕﺎﻡ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻛﻪ ﺍﻭ ﻫﻢ ﻫﺮﮔﺰ ﻫﻴﭻ ﺿﻌﻴﻒ ﺭﺍ ﻧﻴﺎﺯﺭﺩﻱ ـ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ» :ﭘﻴﻪ ﺍﻧﺪﺭﺷﻜﻢ ﮔﻨﺠﺸﻚ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﺍﻧﺪﺭ ﺷﻜﻢ ﮔﺎﻭ ﮔﺮﺩ ﺁﻳﺪ 20«.ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺩﻳﻮﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﭘﻮﻟﺪﺍﺭﺍﻥ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ ﻧﻪ ﺍﺯ ﻓﻘﺮﺍ ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﻧﻪ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ. ﺍﺻﻮﻻ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪﻥ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻧﺶ ،ﺁﻏﺎﺯ ﻳﻚ ﺗﺤﻮﻝ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺰﺭگ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﻭ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺣﺎﻛﻢ ﻭ ﭘﻮﻟﺪﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪﺍﻥ ﻳﻜﺒﺎﺭﻩ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﺼﺎﺩﺭﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻥ ﻳﻚ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﺎﻓﻞ ﻭ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﺍﺷﺮﺍﻑ ﻧﻔﻮﺫﻱ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ. ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ »ﺣﺎﻣﺪ ﺳﺮﻧﺎﻭﻙ«ﻫﺎ ﻭ »ﻋﺰﻳﺰﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﷲ«ﻫﺎ ﻭ
● ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺷﻬﻮﺕ ﻭ ﻫﻮﺍﻱ ﻧﻔﺲ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻳﺎﺿﺖ ﻭ ﻧﻔﺲﻛﺸﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﺧﻼﻕ ﺍﻭ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﺑﺪﺍﻧﺠﺎ ﻛﻪ »ﻛﻢ ﻣﻲﺧﻨﺪﻳﺪ ،ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻧﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﭼﻬﻞ ﺭﻭﺯ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﻮﻥ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﻭ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﻨﻨﺪ«.
72 »ﺍﺯﻫﺮﺧﺮ«ﻫﺎ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺷﺨﺎﺻﻲ ﻣﺜﻞ »ﭘﺴﺮ ﻓﺮﻗﺪ« ﺭﺍ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﻨﺎﺭ ﺯﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺷﻬﺮ ﺧﺎﺭﺝ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺍﻳﻦ ﻻﺕﻫﺎ ﻭ ﻳﻚ ﻻﻗﺒﺎﻫﺎﻱ ﮔﻨﺠﺸﻚ ﺭﻭﺯﻱ ،ﺑﻘﻮﻝ ﻋﻤﺮﻭ ،ﭘﻴﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﻜﻢ ﮔﺎﻭﻫﺎ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻧﺪ! ﺍﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺍﺛﺮ ﻣﻬﻢ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺎﺭ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻮﺩ. ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺩﻭﻡ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ :ﺗﺸﻜﻴﻼﺕ ﻣﻨﻈﻢ ﻭ ﺩﻗﻴﻖ ﻋﻴﺎﺭﺍﻥ، ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺷﺪﻥ ﻭ ﻫﻤﻜﺎﺭﻳﻬﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺖ ﻭ ﺭﻭﺣﻴﻪﺍﻱ ﺩﺭ ﺁﻧﺎﻥ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﺎﺗﻮﺍﻥ ﻭ ﻻﻏﺮ ﻭ ﺭﻧﺠﻮﺭ ،ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻟﻮﺍﻱ ﻳﻌﻘﻮﺑﻲ، ﺍﺳﺒﻬﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺩﺟﻠﻪ ،ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﺣﻞ ﺧﺰﺭ ،ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﺔ ﺟﻴﺤﻮﻥ ﺁﺏ ﺩﺍﺩﻧﺪ. ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺰﺭگ ،ﻳﻚ ﺍﺛﺮ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻋﻈﻴﻢ ﺩﺍﺷﺖ. ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ ﻧﺮﻓﺘﻦ ﻛﺎﺭﻭﺍﻧﻬﺎﻱ ﺑﺎﺝﻭﺧﺮﺍﺝ ﻭ ﺩﺭﻫﻢ ﻭ ﺩﻳﻨﺎﺭﻫﺎﻱ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﻐﺪﺍﺩ ،ﻭ ﺑﺎ ﺁﻣﺪﻥ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﻓﺎﺭﺱ ﻭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﻛﺎﺑﻞ ﻭ ﺑﻠﺦ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﻳﻚ ﺗﺤﻮﻝ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺑﺰﺭگ ﺩﺭﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ »ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻋﻤﺮﻭﻟﻴﺚ ،ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﺭﻫﻢ ﻏﻠﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﻴﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ« 21.ﺍﺯ ﺍﺛﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﺭﺁﻣﺪﻫﺎ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺑﻲ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﻱ ﻣﺎﻫﻲ 15ﺩﺭﻫﻢ ﺣﻘﻮﻕ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺩﺭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﻱ ﺩﻳﮕﺮ »ﺍﺯ ﺑﺎﺏ ﺻﺪﻗﻪ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﻫﻤﻲ ﺩﺍﺩ ،ﻭ ﺍﺯ ﺑﺎﺏ ﺟﻮﺍﻧﻤﺮﺩﻱ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﮔﻲ ،ﻫﺮﮔﺰ ﻋﻄﺎ ﻛﻢ ﺍﺯ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﻭ ﺻﺪ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﻧﺪﺍﺩ ،ﻭ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭﻭﭘﻨﺠﺎﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﻭ ﺩﺭﻡ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺍﺩ 22«.ﻭ ﺗﺮﻛﺔ ﺍﻭ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺸﺘﺼﺪ ﻣﻠﻴﻮﻥ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﺑﻮﺩ.
ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ
ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺣﺎﻝ ﺁﺩﻣﻲ ﻣﻨﺼﻒ ﺑﻮﺩ .ﻫﺮﮔﺰ ﺧﺸﻢ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺑﺪﺭ ﻧﻜﺮﺩ .ﺍﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﻭﺿﻊ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﻓﻘﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻳﺎﺩ ﻧﻤﻲﺑﺮﺩ .ﺍﺯ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺟﺎﻟﺐ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ »ﺩﺭ ﺍﺛﻨﺎﻱ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﻏﻨﻴﺎﻱ ﺳﺠﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ
● ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﺻﻮﺭﺕ ﻳﻚ ﺳﭙﺎﻫﻲ ﺳﺎﺩﻩ ﺧﺎﺭﺝ ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻭ ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲﻫﺎ »ﺧﻮﺩ ﺭﻓﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﻭ ﺑﻪ َﺣ َﺮﺱ ﺩﺍﺷﺘﻦ )ﻛﺸﻴﻚ ﺩﺍﺩﻥ( ﺍﻧﺪﺭ ﺳﻔﺮﻫﺎ«. ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮ ﺑﻮﺩ .ﺍﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﻗﻄﻌﺔ ﺣﺼﻴﺮﻱ ﻣﻲﺧﻔﺖ ﻛﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﻫﻔﺖ ﻭﺟﺐ ﻃﻮﻝ ﻭ ﺩﻭ ﺫﺭﺍﻉ )ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻳﻚ ﻣﺘﺮ( ﻋﺮﺽ ﺩﺍﺷﺖ .ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺳﭙﺮﺵ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭﺵ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲﺩﺍﺩ ﻭ ﻫﺮ ﻭﻗﺖ ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺖ ﺑﺨﻮﺍﺑﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﭙﺮ ﺭﺍ ﺑﺎﻟﺶ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﺪﺍﺩ، ﮔﺎﻫﻲ ﺍﺯ ﺑﻴﺮﻕ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻭﭘﻮﺵ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﻜﺮﺩ .ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺧﻔﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺩﺍﺷﺖ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻣﺆﺍﺧﺬﻩ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻣﺎﻝ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﮕﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻪ ﻧﺎﻥ ﻣﺤﺘﺎﺝ ﺳﺎﺧﺖ ،ﺭﻭﺯﻱ ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﭘﻴﺶ ﺍﻭ ﺁﻣﺪ ،ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﺯ ﺍﻭ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ :ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺣﺎﻝ ﺗﻮﭼﻮﻧﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ :ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺩﻳﺮﻭﺯ ﺣﺎﻝ ﺗﻮ ﺑﻮﺩ! ﻳﻌﻘﻮﺏ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻛﻤﻲ ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺎﺯ ﭘﺮﺳﻴﺪ: ـ ﻣﮕﺮ ﺩﻳﺮﻭﺯ ﺣﺎﻝ ﻣﻦ ﭼﻮﻥ ﺑﻮﺩ؟ ﮔﻔﺖ :ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺣﺎﻝ ﻣﻨﺴﺖ! ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻛﻤﻲ ﺩﺭ ﻏﻀﺐ ﺷﺪ ﻭ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺳﺮﭘﻴﺶ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺑﺠﻮﺷﻴﺪ ،ﻟﻴﻜﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺍﻭ 23 ﺭﺍ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺳﺨﻦ ﺗﺤﺴﻴﻦ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻣﺎﻝ ﺍﻭ ﺑﺘﻤﺎﻣﻲ ﺑﺎﺯﺩﺍﺩ«.
ﺍﻃﻼﻉ ﺑﺮ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ
ﭼﻮﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺯﻭﺍﻳﺎﻱ ﺷﻬﺮ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﻭ ﺑﺮ ﺟﺰﺋﻴﺎﺕ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻪ ﺍﻧﺪﻙ ﺍﺷﺎﺭﻩﺍﻱ ،ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﺎﺭ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﻣﻲﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﺩﺭﻭﻍ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻓﺮﻳﺐ ﺩﺍﺩ .ﺩﺭ ﺳﻔﺮﻱ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﺭﻓﺖ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺯ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﻲﺧﺒﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﺩﺑﻴﺮﻱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﻭﺿﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺍ ﺑﺪﻭ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺩﻫﺪ .ﺍﻳﻦ ﻗﺎﺻﺪ ﻣﺪﺍﺭﻙ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺟﻤﻊ ﻭ ﻧﺴﺨﺘﻬﺎ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺭﺍ ﻛﻤﺎﻫﻮﺣﻘﻪ ﺑﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺩﻫﺪ ،ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻗﺎﺻﺪ ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻳﻜﻲ ﺩﻭ ﺳﺎﻋﺖ ﻭﻗﺖ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﺮﺍﺋﺖ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻣﻔﺼﻞ ﺧﻮﺩ ﻣﺼﺮﻭﻑ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺍﻣﺎ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻛﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﺣﺮﻑ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺷﻨﻴﺪﻥ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺭﻭ ﺑﻪ ﻗﺎﺻﺪ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺳﺆﺍﻝ ،ﻫﻤﻪ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ .ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺯﭘﺮﺳﻲ ﺧﻮﺩ ﺟﺎﻟﺐ ﺍﺳﺖ: ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﻣﻈﺎﻟﻢ ﺑﻮﺩﻱ؟ )ﻣﻈﺎﻟﻢ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻫﺎﻱ ﺑﺎﺭ ﻋﺎﻡ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺪﺍﻧﺠﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺣﺎﻛﻢ ﻭ ﻗﺎﺿﻲ ﺩﺍﺩ ﻣﻲﻃﻠﺒﻴﺪﻧﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻜﺎﻳﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻴﺪﺍﺷﺘﻨﺪ(. ﮔﻔﺘﺎ :ﺑﻮﺩﻡ. ﮔﻔﺖ :ﻫﻴﭻ ﻛﺴﻲ ﺍﺯ »ﺍﻣﻴﺮﺁﺏ« ﮔﻠﻪ ﻛﺮﺩ؟ ﮔﻔﺖ :ﻧﻪ ﮔﻔﺖ :ﺍﻟﺤﻤﺪﺍﷲ! ﺑﺎﺯ ﮔﻔﺖ :ـ ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﭼﻮﺏ ﻋﻤﺎﺭ ﮔﺬﺷﺘﻲ؟ )ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﭼﻮﺑﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﺎﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺮ ﺩﺍﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺎﻡ ﺷﻬﺮﺕ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﭼﻮﺏ ﺩﺭ ﮔﻮﺷﺔ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺍﻏﻠﺐ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﻱ ﻣﻴﭙﺮﺩﺍﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻣﻤﻜﻦ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﺟﻮﺏ )ﺟﻮﻱ؟( ﻋﻤﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ(. ﮔﻔﺖ :ﮔﺬﺷﺘﻢ ﮔﻔﺖ :ﻛﻮﺩﻛﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺁﻧﺠﺎ؟ ﮔﻔﺖ :ﻧﻪ ﮔﻔﺖ :ﺍﻟﺤﻤﺪﷲ!
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﭘﺲ ﮔﻔﺘﺎ:ـ ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﻣﻨﺎﺭﺓ ﻛﻬﻦ ﺑﻮﺩﻱ؟ ﮔﻔﺘﺎ :ﺑﻮﺩﻡ ﮔﻔﺖ :ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ :ﻧﻪ ﮔﻔﺖ :ﺍﻟﺤﻤﺪﷲ! ﭘﺲ ﻣﺮﺩ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺨﻦ ﺁﻏﺎﺯ ﻛﻨﺪ ﻭ ﻧﺴﺨﺘﻬﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﺪ ،ﻳﻌﻘﻮﺏ ﮔﻔﺖ :ﺑﺪﺍﻧﺴﺘﻢ ،ﺑﻴﺶ ﻧﺒﺎﻳﺪ )ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻴﺶ ﺍﺯﻳﻦ ﻟﺰﻭﻣﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ(. ﻣﺮﺩ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﭘﻴﺶ »ﺷﺎﻫﻴﻦ ﺑﺘﻮ« ﺷﺪ )ﺷﺎﻫﻴﻦ ﺍﻫﻞ ﺑﺘﻮ ،ﺍﺯ ﻗﺮﺍﻱ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩ( ﻭ ﻗﺼﻪ ﺑﺎﺯﮔﻔﺖ .ﺷﺎﻫﻴﻦ ﮔﻔﺖ :ﺗﺎ ﺑﺮﺭﺳﻢ )ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻃﻼﻋﻲ ﻛﺴﺐ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﮔﻔﺖ ،ﻇﺎﻫﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺩ ﺩﺑﻴﺮ ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺒﺎﺩﺍ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﺍﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻳﺎ ﺧﻄﺎﺋﻲ ﺍﺯﻭ ﺳﺮﺯﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻪ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺍﻭ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻜﺮﺩﻩ( .ﺷﺎﻫﻴﻦ ﭘﻴﺶ ﺍﻣﻴﺮ )ﻳﻌﻘﻮﺏ( ﺷﺪ ،ﮔﻔﺖ :ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺧﺒﺮﻫﺎ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ. ﮔﻔﺘﺎ :ﻫﻤﻪ ﺑﮕﻔﺖ ﻭ ﺷﻨﻴﺪﻡ؛ ﻛﺎﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺍﻧﺪﺭ ﺳﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺴﺘﺴﺖ: ﻋﻤﺎﺭﺕ ،ﻭ ﺍﻟﻔﺖ ،ﻭ ﻣﻌﺎﻣﻠﺖ ...ﻫﺮ ﺳﻪ ﺑﺮﺭﺳﻴﺪﻡ. ِ ﺣﺪﻳﺚ ﺍﻣﻴﺮ ﺁﺑﺴﺖ ،ﭘﺮﺳﻴﺪﻡ ﻛﻪ ﺍﻧﺪﺭ ﻣﻈﺎﻟﻢ ﻋﻤﺎﺭﺕ، ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺍﺯ ﺍﻣﻴﺮ ﺁﺏ ﮔﻠﻪ ﻛﺮﺩ؟ ﮔﻔﺘﺎ ﻧﻪ ،ﺩﺍﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺍﻧﺪﺭ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﻤﺎﺭﺕ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﻧﻴﺴﺖ )ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﺏ ﻫﻴﺮﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺪﻳﻨﺠﻬﺖ ﻛﺴﻲ ﺍﺯ ﻣﻴﺮﺁﺏ ﮔﻠﻪ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﺓ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺁﺏ ﻫﻴﺮﻣﻨﺪ ﺍﺳﺖ ،ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍﺿﻲ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ(. ﻭﺍﻟﻔﺖ ،ﺍﺑﺘﺪﺍء ﺁﻥ ﺟﻮﻳﻜﻲ**** ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺗﻌﺼﺐ ﻣﻴﺎﻥ ﻓﺮﻳ َﻘﻴﻦ ﺗﺎ ﺑﺮﺍﻓﺘﺪ ،ﻭ ﺍﺻﻞ ﺟﻮﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﭼﻮﺏ )ﻳﺎ:ﺟﻮﺏ( ﻋﻤﺎﺭ ،ﻛﻮﺩﻛﺎﻥ ﻛﻨﻨﺪ .ﭘﺮﺳﻴﺪﻡ ،ﮔﻔﺘﺎ :ﻧﺒﻮﺩ ،ﺩﺍﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺍﻟﻔﺖ ﺑﺮﺟﺎﻳﺴﺖ ﻭ ﺗﻌﺼﺐ ﻧﻴﺴﺖ .ﺳﺪﻳﮕﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﺖ ﻋﻤﺎﻝ ﻭ ﺭﻋﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭼﻮﻥ ﺑﺮ ﺭﻋﻴﺖ ﺯﻳﺎﺩﺕ ﻭ ﺑﻴﺪﺍﺩﻱ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﻣﻨﺎﺭﺓ ﻛﻬﻦ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺁﻧﺠﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻈﺎﻟﻢ ﺷﻮﻧﺪ ،ﭼﻮﻥ ﺩﺍﺩ ﻧﻴﺎﺑﻨﺪ ،ﻫﻢ ﺁﻧﺠﺎ ﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﮔﺮﻳﺨﺘﻦ ﻛﻨﻨﺪ )ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺨﻴﺎﻝ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﺍﻓﺘﻨﺪ( ،ﭼﻮﻥ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ﺁﻧﺠﺎ ،ﺩﺍﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺭﻋﻴﺖ ﺟﻮﺭ ﻧﻴﺴﺖ ...ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﭼﻪ 24 ﭘﺮﺳﻢ؟« ﺍﺯﻳﻦ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ،ﺑﻪ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﭘﻲ ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ ﻭ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﺑﺎﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ: ـ ﻧﺨﺴﺖ ﻣﺴﺄﻟﺔ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻫﻴﺮﻣﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺣﺪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﻨﺴﻴﻖ ﻭ ﻧﻈﻢ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺁﺏ ﺩﺭ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﻚ ﻭ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻛﻮﻳﺮ
73 ● ﺭﻭﺯﻱ »ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻠﭽﻴﺎﻥ ﺑﺎﻭ ﮔﻔﺖ :ﺗﻮ ﺭﺍ ﺩﺍﻋﻴﺔ ﭘﻴﺸﻮﺍﺋﻲ ﻫﺴﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺧﻴﻤﺔ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﻼﺱ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻧﺸﺴﺘﻪﺍﻱ ﻭ ﺳﻼﺣﻲ ﻛﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩﺍﻱ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﻴﺴﺖ! ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩ :ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﻛﻪ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻣﻌﺎﺵ ﻛﻨﺪ ،ﻧﻮﻛﺮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺪﺍﻥ ﻧ َ ْﻬﺞ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ«. ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺸﻜﻼﺕ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺮﺍﺛﺮ ﺑﻲﻋﺪﺍﻟﺘﻲ ﺩﺭ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺁﺏ ﻗﻨﻮﺍﺕ ﻭ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺁﻳﺪ. ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺁﺏ ﻭ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻫﺎﻱ ﺑﻴﻦ ﻣﺎﻟﻜﻴﻦ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺩﻗﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺭﺍ ﺑﺨﺮﺝ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺳﻬﻢ ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﺓ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﻭ ﻣﺼﺮﻑ ﺧﻮﺩ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮﺩﻩ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺍﺯﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﻣﻈﺎﻟﻢ ﻭ ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮﻱ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻧﺒﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻫﻤﺎﻥ ﻛﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺑﻌﺪ ﺷﻴﺦ ﺑﻬﺎﻳﻲ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺑﺎ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻮﻡ ﺭﻳﺎﺿﻲ ﻭ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺯﺍﻳﻨﺪﻩﺭﻭﺩ ﻛﺮﺩ. ـ ﻧﻜﺘﺔ ﺩﻭﻡ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻭﺣﺪﺕ ﻭ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﺩﺭ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻳﻌﻘﻮﺏ ،ﺩﺭ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺩﻭ ﺩﺳﺘﮕﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﺣﻜﻤﻔﺮﻣﺎ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺁﻥ َﺳ َﻤﻜﻲﻫﺎ ﻭ ﺻﺪﻗﻲﻫﺎ ﻭ ﺑ َ ْﻜﺮﻱﻫﺎ ﻭ ﺗﻤﻴﻤﻲﻫﺎ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪﺍﻱ ﺟﻨﮕﻬﺎﻱ »ﺣﻴﺪﺭﻱ ﻧﻌﻤﺘﻲ« ﺭﺍﻩ ﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪﺍﻧﺪ، ﻭ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺩﺳﺘﮕﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺣﺘﻲ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺷﺨﺺ ﺍﻭ ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻮﺍﺭﺝ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺩﻳﺪﻡ ﺍﺯ ﻓﺪﺍﺋﻴﺎﻥ ﺍﻭ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﻇﺎﻫﺮ ﺍﻣﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻫﻤﻪﺟﺎ ﺑﺎ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺭﻭﺣﻴﺔ ﻣﻠﻲ ،ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﻳﻚ ﻛﺎﺳﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﺯ ﻧﻘﻄﺔ ﺑﺎﻻﺗﺮﻱ ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﻛﻮﭼﻚ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺭﺍ ﻛﻨﺎﺭ ﮔﺬﺍﺭﺩﻩ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦﻫﺎﻱ ﺩﻭﺭﺩﺳﺖ ﺑﺪﻭﺯﻧﺪ. ـ ﻧﻜﺘﻪ ﺳﻮﻡ ،ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻭ ﺑﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺩﻓﺎﺗﺮ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ ﻭ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ ﻭ ﻣﻌﺎﻓﻴﺖ ﻓﻘﺮﺍ ﻭ ﺿﻌﻔﺎ ﺍﺯ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻭ ﺣﺘﻲ ﻛﻤﻚ ﻛﺮﺩﻥ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﻭ ﺍﺧﺬ ﻣﺎﺯﺍﺩ ﻋﺎﻳﺪﺍﺕ ﻣﻼﻛﺎﻥ ﻭ ﭘﻮﻟﺪﺍﺭﺍﻥ ،ﻳﻚ ﺍﺻﻼﺡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺧﻮﺩ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺎﺕ ﻭ ﺩﺍﺩﺭﺳﻲ ﻧﻴﺰ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺴﺘﺤﻜﻤﻲ ﺭﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺣﺘﻲ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺳﺮﻫﻨﮕﺎﻥ ﻭ ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺒﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺑﻲﻋﺪﺍﻟﺘﻲ ﻭ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻧﺪﻙ ﺗﺴﺎﻣﺤﻲ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺁﻧﺮﺍ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ »ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺑﻲﺣﻔﺎﻅ« ﻗﺒﻼ ﺩﻳﺪﻳﻢ. ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ،ﻳﻌﻘﻮﺏ ،ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻓﺎﺗﺤﺎﻥ ﺑﺰﺭگ ﺟﻬﺎﻥ ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ
74 ● ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ،ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻪ ﻭﺿﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺖ .ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺿﻌﻴﻒ ﻭ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺭﺍ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﻣﻴﻜﺮﺩ .ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ،ﻣﺘﻤﻜﻨﻴﻦ ﻭ ﭘﻮﻟﺪﺍﺭﺍﻥ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﺁﺳﻴﺐ ﻣﺼﺎﺩﺭﺓ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﻣﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ .ﺍﺯ ﻛﻠﻤﺎﺕ ﻗﺼﺎﺭ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺍﻭ ﻋﻤﺮﻭ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﻜﺎﺭ ﻭ ﻫﻤﮕﺎﻡ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻛﻪ ﺍﻭ ﻫﻢ ﻫﺮﮔﺰ ﻫﻴﭻ ﺿﻌﻴﻒ ﺭﺍ ﻧﻴﺎﺯﺭﺩﻱ ـ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ» :ﭘﻴﻪ ﺍﻧﺪﺭﺷﻜﻢ ﮔﻨﺠﺸﻚ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﺍﻧﺪﺭ ﺷﻜﻢ ﮔﺎﻭ ﮔﺮﺩ ﺁﻳﺪ «.ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺩﻳﻮﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﭘﻮﻟﺪﺍﺭﺍﻥ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ ﻧﻪ ﺍﺯ ﻓﻘﺮﺍ ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﻧﻪ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ. ﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﻋﻤﺮﺍﻥ ﻭ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﺍﻭ ﺩﺭﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﺩﺍﺧﻠﻲ ،ﻫﻤﻜﺎﺭﻳﻬﺎﻱ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﻋﻤﺮﻭ ﻭ ﺑﻨﻲ ﻋﻢ ﺍﻭ »ﺍﺯﻫﺮ« ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﻓﺪﺍﻛﺎﺭﻱ ﻣﺜﻞ ﻋﺰﻳﺰﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﻭ ﺷﺎﻫﻴﻦ ﺑﺘﻮ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺩﺭ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺍﻭ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺪﺕ ﻋﻤﺮ ﺭﺍ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺍﺳﺐ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﻮﺯﻩ ﺍﺯ ﭘﺎﻱ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻧﻜﺮﺩ؛ ﺍﻣﺎ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺍﻭ ﺩﺭ »ﺑﭙﺎ ﺍﻓﻜﻨﺪﻥ ﺷﺎﺭﺳﺎﻥ ﻏﺰﻧﻴﻦ« 25ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﻋﻤﺮﻭ 26ﻭ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﻤﻌﺔ ﺑﻨﺪﺭ »ﻣﻬﺮﻭﺑﺎﻥ« ﺩﺭ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ،27ﻭ ﻛﻨﺪﻥ ﻗﻨﺎﺕ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻧﺶ ﺩﺭ ﺳﻴﺮﺟﺎﻥ،28 ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻧﻬﺎ ،ﺑﺲ ﻋﺠﻴﺐ ﻭ ﺷﮕﻔﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻋﻼﻗﺔ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﺪﺍﺭﻱ ﺑﻬﻤﺮﺍﻩ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮﻱ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻴﺪﻫﺪ.
ﻋﺒﺎﺩﺕ ﻭ ﺩﻳﻨﺪﺍﺭﻱ
ﺩﺭ ﻋﻴﻦﺣﺎﻝ ،ﻳﻌﻘﻮﺏ ،ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﺧﺪﺍﻱ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺒﻮﺩ» :ﺍﺯ ﺑﺎﺏ ﺗﻌﺒﺪ ،ﺍﻧﺪﺭ ﺷﺒﺎﻧﺮﻭﺯ ،ﺻﺪﻭﻫﻔﺘﺎﺩ ﺭﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎﺯ ﺯﻳﺎﺩﺕ ﻛﺮﺩﻱ ﺍﺯ ﻓﺮﺽ ﻭ ﺳﻨﺖ« 29،ﺍﺯﻳﻨﺠﻬﺖ ﺩﺭ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻭ ﺑﻨﺎﻱ ﻣﺤﺎﻝ ﺧﻴﺮﻳﻪ ﻛﻮﺷﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﺪﺕ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺍﻭ ﺩﻳﺮﻱ ﻧﭙﺎﺋﻴﺪ ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺪﺕ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺍﺋﻢ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺟﺪﺍﻝ ﻭ ﻣﺴﺎﻓﺮﺕ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪ ،ﺍﺯ ﺁﺑﺎﺩﺍﻧﻲ ﻭ ﻋﻤﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﻨﺎﻱ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺒﻮﺩ. ﺣﻜﻴﻢ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮﻭ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ 178 ﺳﺎﻝ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻓﻮﺕ ﻳﻌﻘﻮﺏ ،ﺩﺭﺑﻨﺪﺭ ﻣﻬﺮﻭﺑﺎﻥ ـ ﺍﺯ ﺑﻨﺎﺩﺭ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ،ﺩﺭ ﺳﺎﺣﻞ ﻓﺎﺭﺱ ﺑﻴﻦ ﻫﻨﺪﻳﺠﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﻠﻢ ﻓﻌﻠﻲ ـ ﺍﺯ ﻛﺸﺘﻲ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ» :ﺩﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﺁﺩﻳﻨﺔ ﺁﻧﺠﺎ ،ﺑﺮﻣﻨﺒﺮ ﻧﺎﻡ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﺩﻳﺪﻡ .ﭘﺮﺳﻴﺪﻡ ﺍﺯ ﻳﻜﻲ ﻛﻪ ﺣﺎﻝ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭﻟﻴﻜﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ﺍﻣﻴﺮ ﺧﻮﺭﺍﺳﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﻥ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻗﻮﺕ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ«. ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻌﺼﺐ ﻣﺬﻫﺒﻲ ،ﻳﻌﻘﻮﺏ »ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺮ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﺗﻬﻠﻴﻞ ﻛﻪ ﻗﺼﺪ ﺍﻭ ﻧﻜﺮﺩ ،ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻧﻜﺸﻴﺪ .ﻭ ﭘﻴﺶ ﺗﺎﺣﺮﺏ ﺁﻏﺎﺯ ﻛﺮﺩﻱ ﺣﺠﺘﻬﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻲ ،ﻭ ﺧﺪﺍﻳﺮﺍ، ﺗﻌﺎﻟﻲ ،ﮔﻮﺍﻩ ﮔﺮﻓﺘﻲ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﻛﺴﻲ ﺍﺳﻼﻡ ﺁﻭﺭﺩﻱ ﻣﺎﻝ ﻭ 31 ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺍﻭ ﻧﮕﺮﻓﺘﻲ«. ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺣﻴﺔ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺍﻭ ﻋﻤﺮﻭ ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﺘﻴﻖ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺭﺍ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﺟﻴﺮﻓﺖ ﺭﺍ ﺑﻨﺎ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ ﻫﺮ ﺷﺐ ﻫﺰﺍﺭ ﺷﻤﻊ ﺩﺭ ﺷﺒﺴﺘﺎﻥ ﺁﻥ ﺍﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺣﻴﻠﻪﺍﻧﺪﻳﺶ ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ ،ﺗﻀﺎﺩ ﺭﻭﺣﻴﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺑﺰﺭگ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ،ﺳﺨﺖ ﻋﺠﻴﺐ ﻭ ﺷﮕﻔﺖﺍﻧﮕﻴﺰ ﺍﺳﺖ .ﺍﻭ ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺟﻼﺩﺕ ﻭ ﭘﻬﻠﻮﺍﻧﻲ ،ﻣﺮﺩﻱ ﻣﻜﺎﺭ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻛﺮﺩ ،ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺣﻴﻠﻪ ﻭ ﻣﻜﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺍﻭ ﻛﻤﻚ ﻛﺮﺩ .ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺩﻳﺪﻳﻢ، ـ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ ﺍﻭ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺩﺭﻳﻢ ﺑﻦ ﻧﺼﺮ ،ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮ ﺧﻮﺍﺏ ﺩﺭﻳﻢ ،ﺧﻮﺩ ﻧﻮﻋﻲ ﭘﻴﺸﺪﺳﺘﻲ ﻣﺤﻴﻼﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ـ ﺗﺴﻠﻂ ﺍﻭ ﺑﺮ ﺭﺗﺒﻴﻞ ﻭ ﭘﺴﺮﺵ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﻃﺌﻪﺍﻱ ﻣﻜﺎﺭﺍﻧﻪ ﭘﻴﺶ ﺭﻓﺖ. ـ ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﺭﻓﺖ ،ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ ﺍﺯ ﻫﺪﻑ ﺍﻭ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺣﺘﻲ ﭘﻴﺸﻮﺍﺯ ﺍﻭ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻫﻤﺔ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺩﻭﺭ ﺳﺎﺧﺖ ،ﻣﻌﺬﻟﻚ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﭘﺬﻳﺮﺍﻳﻲ ،ﻳﻌﻘﻮﺏ ،ﺑﻪ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺧﻮﺩ ﻋﺰﻳﺰ ﺑﻦﻋﺒﺪﺍﷲ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ »ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺑﺒﻨﺪ« .ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﻓﺎﺭﺱ ،ﺑﺎ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺧﻮﺩ ،ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻭﺍﺻﻞ ﺭﺍ ﻓﺮﻳﻔﺖ ﻭ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎﺭﻱﻫﺎﻱ ﻣﺘﻌﺪﺩ ،ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺍﺋﺘﻼﻑ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﻗﺼﺪﺵ ﺧﺪﻋﻪ ﺑﻮﺩ .ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﻋﻴﻦﺣﺎﻝ ﻛﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﮔﺮﺩﻳﺰﻱ ،ﻣﻜﺮ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺑﺮ ﺍﻭ ﻛﺎﺭﮔﺮ ﻧﺒﻮﺩ ،ﻣﻜﺮ ﻭ ﺣﻴﻠﺔ ﺍﻟﻤﻌﺘﻤﺪ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﺑﺮ ﺍﻭ ﻛﺎﺭﮔﺮ ﺍﻓﺘﺎﺩ .ﺍﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺍﻣﻲ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﭘﻴﺶ ﭘﺎﻱ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﭘﻴﭻ ﺧﻮﺩﺵ ﺷﺪ. ﺩﺍﻡ ﻫـﺮ ﺑــﺎﺭ ﻣـﺎﻫــﻲ ﺁﻭﺭﺩﻱ ﻣﺎﻫﻲ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺩﺍﻡ ﺑﺒﺮﺩ. 30
ﺑﻪ ﻳﻚ ﺩﺳﺖ ﺁﺗﺶ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺩﺳﺖ ﺁﺏ
ﺣﺎﻻﺕ ﺭﻭﺣﻲ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺍﺵ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ: ﺍﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ ﺍﺯ ﺑﻄﻮﻥ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﺓ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﭼﻬﻞ ﺭﻭﺯ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﮔﺎﻩ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ .ﻳﻜﺒﺎﺭ ﻭﻗﺘﻲ ﺳﻔﻴﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﻪ ﻧﺰﺩ ﺍﻭ ﺁﻣﺪ ،ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺭﺳﻮﻡ ﻭ ﻋﺎﺩﺍﺕ ﻗﺒﻠﻲ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﻔﻴﺮ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﻧﻪ ﻧﺎﻣﺔ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺭﺍ ﺑﻮﺳﻴﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻓﻲ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﭼﻮﻥ ﺳﻔﻴﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺁﻣﺪ ،ﺍﺯ ﺗﺨﺖ ﺑﻪ ﺯﻳﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺟﺎﻧﻤﺎﺯ ﺍﻓﻜﻨﺪﻩ ﻭ ﺩﻭ 32 ﺭﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎﺯ ﺷﻜﺮ ﺑﺠﺎﻱ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﺍﻭ ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻣﻲﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺳﺎﺩﮔﻲ ﺩﻫﺎﺗﻲ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻲ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﻭ ﻣﻲﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ ﺑﺮﻃﺒﻖ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﻤﻴﻦ ﻭ ﻏﻴﺒﮕﻮﻳﺎﻥ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ،ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻴﻜﺮﺩ. ﻳﻚ ﺳﻔﻴﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ ـ ﺍﺑﻦ ﺑﻠﻌﻢ ـ ﮔﻮﻳﺪ »ﺭﻭﺯﻱ ﻣﻦ ﻧﺰﺩ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻮﺩﻡ .ﺍﻭ ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﺭﻭ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻛﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﻫﻢ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻣﺮﺩﻱ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﺍﻱ ﻣﻐﺮﺏ ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﻨﺎﻩ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺁﻭﺭﺩ ،ﻃﻮﻟﻲ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﺟﺐ ﺍﺯ ﺩﺭ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ: ﻣﺮﺩﻱ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻛﺎﺥ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﺗﻦ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺯﻧﻬﺎﺭ ﻣﻲﻃﻠﺒﻨﺪ .ﺁﻧﺎﻧﺮﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻓﺎﺭﺱ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﭘﻨﺎﻩ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ. ﻣﻦ ﺗﻌﺠﺐ ﻛﺮﺩﻡ ﻛﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﭘﻴﺶﮔﻮﺋﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﮔﻔﺖ ،.ﻣﻦ ﻫﻤﻴﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻓﺎﺭﺱ ﺑﻮﺩﻡ ،ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻡ ﻛﻪ ﻛﻼﻏﻲ ﺑﺮ ﺩﺭﺧﺖ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻛﺎﺥ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻭﻗﺖ ﺍﻧﮕﺸﺘﺎﻥ ﭘﺎﻳﻢ ﻧﻴﺰ ﺯﺩ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻜﺎﻥ ﺧﻮﺭﺩ ـ ﻃﺒﻖ ﺳﻨﺖ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺣﺪﺱ ﺯﺩﻡ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﻐﺮﺏ 33 ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﻣﺎ ﺁﻳﺪ... ﻗﺴﺎﻭﺕﻫﺎﻱ ﺷﺪﻳﺪ ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻼﻳﻤﺖﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺣﺪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﺗﻮﺟﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ،ﻣﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﺮﺩﻱ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﺩﻗﻴﻘ ًﺎ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻥ ﺍﺧﺘﺼﺎﺻﺎﺕ ﺭﻭﺣﻲ ﻭ ﺍﺧﻼﻗﻲ ﻭ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺳﻨﺠﻴﺪ ﻭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻭ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮﺩ .ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺴﺎﺏ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ» :ﻳﻌﻘﻮﺏ ،ﺟﺰ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ،ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻧﺪﺍﺷﺖ ،ﺍﻭ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﺑﻮﺩ«.
ﻣﺪﺕ ﺣﻜﻮﻣﺖ
ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻭ ،ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﺑُﺴﺖ ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻑ ﺻﺎﻟﺢﺑﻦ ﻧﺼﺮ ﺩﺭﺁﻣﺪ )238ﻕ( ،ﺗﺎ ﺳﺎﻝ ﻣﺮگ ﻳﻌﻘﻮﺏ )265ﻕ( ﻣﺠﻤﻮﻋ ًﺎ 27ﺳﺎﻝ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻗﺪﺭﺕ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻭ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﺑﺎ ﺩﺭﻳﻢﺑﻦﻧﺼﺮ )244ﻕ( ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﻳﻜﺴﺎﻝ، ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﻥ ﺩﺭﻳﻢ ﻭﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮﺩﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﺎ ﻳﻌﻘﻮﺏ )247ﻕ( ﻫﻴﺠﺪﻩ ﺳﺎﻝ ،ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺑﻪ ﺭﺳﻤﻴﺖ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﻛﺮﺩﻥ )254ﻕ( ﻳﺎﺯﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯﻳﻨﺠﻬﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﻮﺭﺧﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ »ﻣﺪﺕ ﺩﻭﻟﺖ ﻳﻌﻘﻮﺏ 34 ﻳﺎﺯﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺑﻮﺩ«. ﺍﻣﺎ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺳﻦ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺭﺍ ﺩﻗﻴﻘ ًﺎ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻥ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮﺩ، ﺯﻳﺮﺍ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺗﻮﻟﺪ ﺍﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ. ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ * ﺩﺳﺖ ﭘﻴﻤﺎﻥ ،ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺩﺍﻣﺎﺩﻱ ﻭ ﻣﻬﺮﻳﻪ ﻋﺮﻭﺳﻲ
75 ** ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﺭ ﻣﺘﻦ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻧﺎﺻﺮﻱ ﺍﺑﺪﺍ ً ﺍﺷﺎﺭﻩﺍﻱ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻓﺮﺯﻧﺪﻱ ﺍﺯ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻣﻌﺬﻟﻚ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﺩﺭ ﺷﺠﺮﻩﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺁﻗﺎﻱ ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻲ ﺣﺒﻴﺒﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩ ،ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﻧﺎﻡ »ﺷﺎﻩ ﻣﻠﻚ« ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﭘﺴﺮ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻫﺮﺍﺕ ﺩﺭ 311ﻫﺠﺮﻱ )ﻧﺰﺩﻳﻚ 50ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﻳﻌﻘﻮﺏ( ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ. *** ﻗﺼﺮ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻦ ﻟﻴﺚ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﺭﻭﺍﺯﺓ »ﻃﻌﺎﻡ« ﻭ ﺩﺭﻭﺍﺯﺓ ﻓﺎﺭﺱ ،ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻋﻤﺮﻭﻟﻴﺚ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻗﺼﺮﻱ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺍﺭﺍﻻﻣﺎﺭﺓ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﺔ ﺧﻮﺩ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. )ﻣﺴﺎﻟﻚﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ،ﺍﺻﻄﺨﺮﻱ ،ﺹ .241 **** ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻧﻮﻋﻲ ﺑﺎﺯﻱ ﺩﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﻮﺩﻛﺎﻥ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﻭ ﻓﺮﻗﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﻤﻊ ﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﺩﻭﺩﺳﺘﮕﻲ ﺑﺎﺯﻱ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻭ ﺍﺻﻞ ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺍﺯﻳﻦﺟﺎ ﺑﺎﺷﺪ. .1ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ ﺷﺮﺡ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻳﻌﻘﻮﺏ .2ﺭﻭﺿﺔ ﺍﻻﻧﻮﺍﺭ ،ﺹ 22 .3ﻟﻄﺎﻳﻒ ﺍﻟﻄﻮﺍﻳﻒ ،ﺹ 74 .4ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺍﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ،ﺹ 296 .5ﺍﺯ ﺭﻭﻳﮕﺮﻱ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻨﻘﻞ ﺗﺬﻛﺮﺓ ﺍﻟﺸﻌﺮﺍﻱ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪﻱ، ﺹ60 .6ﺍﻟﻤﻌﺠﻢ ﻓﻲ ﻣﻌﺎﻳﻴﺮ ﺍﺷﻌﺎﺭﺍﻟﻌﺠﻢ ،ﺹ 84 .7ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ 200ﻭ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻭﺻﻴﻒ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﻗﺼﻴﺪﺓ ﺧﻮﺩ ،ﺍﻱ ﺍﻣﻴﺮﻱ... .8ﻣﺮﻭﺝ ﺍﻟﺬﻫﺐ ﺝ ،2ﺹ 315 .9ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ 264 .10ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ265 ، .11ﻭﻓﻴﺎﺕ ﺍﻻﻋﻴﺎﻥ ﺝ ،5ﺹ 464 .12ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ 264 .13ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ ،ﺝ ،4ﺹ 14 .14ﻣﺮﻭﺝ ﺍﻟﺬﻫﺐ ﺝ ،2ﺹ 315 .15ﻟﺐ ﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺑﻨﻘﻞ ﺍﺯ ﻣﺮﻭﺝﺍﻟﺬﻫﺐ ﺹ 82ﻭ ﺍﺣﻴﺎء ﺍﻟﻤﻠﻮﻙ، ﺹ27 .16ﺍﺻﻮﻝ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺁﺗﻦ ،ﺹ 46 .17ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ ﺷﺮﺡ ﺣﺎﻝ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺝ ،4ﺹ 14 .18ﻣﺮﻭﺝ ﺍﻟﺬﻫﺐ) :ﻭﻫﻲﺍﻟﺤﻤﻴﺮ ﺍﻟﻤﻌﺮﻭﻗﺔ ﺑﺎﻟﺼﻔﺎﺭﻳﻪ( ﺝ ،2 ﺹ 316 .19ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ 263 .20ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ 268 .21ﻣﺴﺎﻟﻚﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺍﺑﻦ ﺧﺮﺩﺍﺩﺑﻪ ،ﺹ 241 .22ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ 263 .23ﻟﻄﺎﺋﻒ ﺍﻟﻄﻮﺍﻳﻒ ،ﺹ 133 .24ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ 267 .25ﺯﻳﻦﺍﻻﺧﺒﺎﺭ ،ﺹ 9 .26ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻘﻲ ،ﺹ 261 .27ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮﻭ ،ﺹ 135 .28ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻟﺒﻼﺩ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺫﻳﻞ ﺳﻴﺮﺟﺎﻥ ،ﺹ 204 .29ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ 263 .30ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮﻭ ،ﺹ 135 .31ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ 263 .32ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻘﻲ ،ﺹ 47 .33ﻭﻓﻴﺎﺕ ﺍﻻﻋﻴﺎﻥ ﺝ ،5ﺹ 449 .34ﺍﺣﻴﺎءﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ،ﺹ 27
76
ﺮﻳﺪﺍﻥ ُﻣ ِ * ُﻣﺮﺍﺩﺟﻮﻱ »ﻓﻘﻂ ﻣﺮﺩﺍ ِﻥ ﺑﺰﺭگ ،ﻋﻴﻮﺏ ﺑﺰﺭگ ﺩﺍﺭﻧﺪ« )ﻻﺭﻭﺷﻔﻮﻛﻮ( ﻛﻴﻔﻴّﺖ ﻃﻐﻴﺎ ِﻥ ﻣﻴﺮ َﻭﻳْﺲ )ﻛﻪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﻪﻋﻠﺖ ﻗﻀﻴﺔ ﺧﻮﺍﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺍﻛﺮﺍﻩ ﺩﺧﺘﺮ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺍﺑﺎ ﻣﻲﻛﺮﺩ( ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻃﻐﻴﺎﻥ ﻧُﻌﻤﺎﻥ ﺑﻦ ُﻣﻨ َْﺬﺭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﻳﺰ ﺑﺮ ﺳﺮ »ﺣﺪﻳﻘﻪ« ﻳﻜﺴﺎﻥ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ. ﺩﺧﺘﺮﻙ ﺯﻳﺒﺎﻳﺶ َ ﻋﺠﻴﺐ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺮﻭﻳﺲ ﻫﻢ ،ﻣﺜﻞ ﻧُﻌﻤﺎﻥ ﺑﻦﻣﻨﺬﺭ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﺍﺩﺧﻮﺍﻫﻲ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺁﻣﺪ .ﻭﻟﻲ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﻋﺮﺍﻳﺾ ﺍﻭ ﺍﻋﺘﻨﺎ ﻧﻜﺮﺩ ،ﻣﺮﻋﺸﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ» :ﻣﻴﺮﻭﻳﺲ ﺑﺘﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﻮﺩﺁﻗﺎ ﺧﻮﺍﺟﻪﺳﺮﺍ ،ﻧﺎﻇﺮ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﺠﺎﺕ ﺷﺎﻩﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﻴﻦ ـ ﺑﻠﻜﻪ ﺩﺧﻴﻞ ّﻛﻞ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺎﻟﻲ ﻭ ﻣﻠﻜﻲ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ـ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻜﺶ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﭼﻨﺪ ﺗﺨﺘﻪ ﺷﺎﻝ ﻛﺸﻤﻴﺮ ﻭ ﻧﻔﺎﻳﺲ ﺍﻗﻤﺸﺔ ﺑﻼﺩ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﻧﻘﺪ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻭ ﺍﻣﺮﺍء، ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻲﺗﻘﺼﻴﺮ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺠﺎﺕ ﮔﺮﮔﻴﻦﺧﺎﻥ ﺭﺍ ُﻣﻌ ّﻠﻞ ﺑﻪ ﻏﺮﺽ ﻭﺍﻧﻤﻮﺩﻩ ﻟﻜﻦ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﻭ ﺷﺪ ﻛﻪ ُﻣﺴﺘﺪﻋﻴﺎﺕ ﺍﻭ ﭘﺬﻳﺮﺍ ِ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﺑﻴﺖﺍﷲﺍﻟﺤﺮﺍﻡ ﺍﺯ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﮔﺮﺩﻳﺪ ،ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ َ َ ﺭﺍﻩ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﻭ ﺩﺭﻳﺎ ﺑﻪ ﺑﺤﺮﻳﻦ ﻭ ﻗﻄﻴﻒ ﻭ ﻟﺤﺴﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ 1 ﮔﺮﺩﻳﺪ« ﺑﺎﺯ ﻋﺠﻴﺐ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﺧﺴﺮﻭ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺩﺧﺘﺮﻙ ﻭ ﻧﻌﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﺍﺧﻠﺔ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎﻥ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﺩﺭ ﺫﻭﻗﺎﺭ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺳﻮﻝ ﺮﺏ ﻣِﻦﺍﻟ َﻌ َﺠﻢ« 2.ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ »ﺍﻟﻴَ ْﻮﻡ ﺍﻧﺘﺼﻔﺖﺍﻟ َ َﻌ ُ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻫﻢ »ﺧﺴﺮﻭﺧﺎﻥ ﺑﺮﺍﺩﺭﺯﺍﺩﺓ ﮔﺮﮔﻴﻦ ﺧﺎﻥ )ﮔﺮﺟﻲ( ﺑﺎ 16ﻫﺰﺍﺭ ﻗِﺰﻟﺒﺎﺵ ﻭ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺯﺭ ﻣﺴﻜﻮﻙ ﻭ 60ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺍﺧﺮﺍﺟﺎﺕ ﻟﺸﻜﺮ ﮔﺮﺟﺴﺘﺎﻥ ﻋﺎﺯﻡ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ ﺷﺪ ،ﺍﻣﺎ ﻣﻴﺮﻭﻳﺲ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﺭﺍﻫﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺴﻮﺧﺖ ﻭ ﮔﺮﺩﻧﻪ ﻭ ﮔﺪﺍﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ .ﺧﺴﺮﻭﺧﺎﻥ ﺑﺎ ﺗَﺄﻧ ّﻲ ﻭ ﻋﺸﺮﺕﻛﻨﺎﻥ ﺗﺎ ﭘﺎﺋﻴﺰ ﺑﻪ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ ﺭﺳﻴﺪ ،ﺭﺍﻫﻬﺎ ﺳﻮﺧﺘﻪ ،ﺁﺫﻭﻗﻪ ﻭ ﻋﻠﻮﻓﻪ ﻧﺎﻳﺎﺏ .ﺍﺯ ﺗﺮﺱ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺷﻜﺴﺖ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ«
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺧﻮﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻝ ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ 3 ﻣﻴﺮﻭﻳﺲ ﺭﺍ ﻣﻨﻜﻮﺏ ﻛﻨﺪ«. ﮔﻮﺋﻲ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﺧﺴﺮﻭﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﻋﺮﻭﺳﻲ ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ ،ﻧﻪ ﺟﻨﮓ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻜﺴﺖ ﺍﻭ ﺩﺭ 1126ﻫـ )1714ﻡ( ﭘﺴ ِﺮ ﻣﻴﺮﻭﻳﺲ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺍﻭﺭﺍ ﺿﺒﻂ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺁﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ »ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻭﻗﻮﻉ ﺍﻳﻦ ﻓﺘﺢ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﻭ ﺧﺰﺍﻳﻦ ﺧﺴﺮﻭ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻋﻘﻞ ﺩﺭ ﺗﺪﺍﺭﻙ ﺁﻥ ﻗﺎﺻﺮ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ِ ﻣﻴﺦ ﺍﺳﺒﺎ ِﻥ ﻃﻮﻳﻠﻪ ﻭ ﭼﺎﺩﺭ ﻭ ﺳﺎﻳﺒﺎﻥﻫﺎﻱ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺁﻥ ﺍﺯ ِ ﺮﺻﻊ ﺍﻃﻠﺲ ﺯﺭﻧﮕﺎﺭ ﻭ ﺳﻄﻞِ ﻃﻼ )ﺑﻮﺩ( ﻭ ،...ﻭ ﮔﻮﻱﻫﺎﻱ ُﻣ ّ ﺩﺭ ُﺩﻡِ ﺍﺳﺒﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺍﺳﺎﺳﻪ ﻭ ﻛﻮﻛﺒﺔ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭﻱ ﺗﺼﺮﻑ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﻗﺪﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺭﺍ ﺑﺮ 4 ﻏﺎﺯﻳﺎﻥ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ«. ﻣﻴﺮﻭﻳﺲ ﭘﺴﺮﻱ ﺩﻟﻴﺮ ﻭ ﺭﻭﺍﻥﺷﻨﺎﺱ ﻭ ﺯﻳﺮﻙ ﻭ ﺗﻨﺪﺧﻮ ﺑﻨﺎﻡ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﭘﺪﺭ ،ﺯﻣﺎﻡ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ .ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ،ﻣﺜﻞ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﻏﻴﺒﻲ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺗﺄﻳﻴﺪ ِ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺭﻭﺣﻲ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺣﺪّ ﺍﻋﻼﻱ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻭ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ، ﺧﻮﺩ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ُﻣﺮﺍﺩ ﻭ ﭘﻴ ِﺮ ﺍﻭ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻧﺠﻴﻮ )ﻳﺎ ﻣﻴﺎﻧﺠﻲ( ﺍﻭ ﺭﺍ ﻭﻋﺪﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺴﻠﻂ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ .ﺩﺭﻳﻦﺑﺎﺭﻩ ﺗﻮﺿﻴﺤ ًﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ» :ﺍﺯ ﺟﻤﻠﺔ ﺍﻓﺎﻏﻨﺔ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎ ِﻥ ﻛﺎﺑﻞ ﻭ ﻣ ّ ﻼﻫﺎﻱ ﺁﻧﺠﺎ ،ﺷﺨﺼﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﻱ ﺗﻌﻈﻴﻢ ﻭ ﺗﻜﺮﻳﻢ ﺑﻪ »ﻣﻴﺎﻧﺠﻲ« ﻣﺸﻬﻮﺭ ـ ﻭ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ِ ِ ﻓﻘﺮﺍﻱ ﺗﻮﺭﺍﻥ ﺗﺤﺼﻴﻞِ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ُﻣﺮﺗﺎﺿﻴﻦ ﻭ ﺩﺭ َ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﻭﺍ ْﻭﺭﺍﺩ ﺑﺮﻃﺮﻳﻘﺔ ﻓﻘﺮﺍء ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﭘﺎﺱ ِ ﺣﺒﺲ ﻧﻔﺲ ﺭﺍ ﻭﺭﺯﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﺍﻧﻔﺎﺱ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺎﻡ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺷﺪ ،ﻭ ﻧﺎﻡ ﺍﺻﻠﻲ ﺍﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﺒﻮﺩ ـ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻩ ﺍﻭ ﺭﺍ ُﻣﻌﺘﻘ ِﺪ ﺧﻮﺩ ﺳﺎﺧﺖ ....ﻭﺍﻓﺎﻏﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﭘﻴﺮﻱ ﻭ ُﻣﺮﻳﺪﻱ 5 ﺑﻬﻢ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪﻩ ،ﺩﺭ ﺣﻠﻘﺔ ﺍﺭﺍﺩﺕ ﻭ ﻣﺮﻳﺪﻱ ﺍﻭ ﺩﺭﺁﻣﺪﻧﺪ«. ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺍﺯ ﻋﺠﺎﻳﺐ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺩﻳﻜﺘﺎﺗﻮﺭﻫﺎ ﻭ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰ ﻭ ﻳﺎ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﭘﻴﺮﻭ ﭘﻴﺮ ﻭ ُﻣﺮﺍﺩﻱ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻣ ِ ْﻦ ِ ﺑﺎﺏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﭼﻨﺪﺗﺎ ﺍﺳﻢ ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ: ● ﭼﻨﮕﻴﺰﺧﺎﻥ ﻣﻐﻮﻝ ُﻣﺮﻳ ِﺪ »ﺑ ُ ِ ﺖ ﺗَﻨْﻜﺮﻱ« 6ﺑﻮﺩ ﻛﻪ »ﺩﻋﻮﻱ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻓﻲ َ ﺍﻟﻀﻤﻴ ِﺮ ﺻﻐﻴﺮ ﻭ ﻛﺒﻴﺮ ﻭ ﺑﺮﻧﺎ ﻭ ﭘﻴﺮ ﺑﺎ ﺍﻃﻼﻉ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻋﻮﺍﻡ ﻣﻐﻮﻝ ﺭﺍ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺑﺮ ﺍﺳﺐ ﺟﻨﮕﻲ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻣﻴﺮﻭﺩ ،ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺍﺯ ﻣﺘﻀﺮﺭ ﻧﮕﺸﺘﻲ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺗﻦ ﻭ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺷﻜﻢ ﺩﺭ ﺳﺮﻣﺎ ّ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﻑ ﻭ ﻳﺦ ﻧﺸﺴﺘﻲ ...ﻭ ﻫﺮﭼﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻲ ﭼﻨﮕﻴﺰﺧﺎﻥ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ِ ﻣﺠﻠﺲ ﭼﻨﮕﻴﺰﺧﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻋﺪﻭﻝ ﻧﻜﺮﺩﻱ ...ﺭﻭﺯﻱ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﺗﻤﻮﭼﻴﻦ ﺑﻮﺩ ـ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺧﺪﺍﻱ ﺗَﻌﺎﻟﻲ ،ﺷﺐ ،ﻣﺮﺍ ﮔﻔﺖ :ﺭﻭﻱ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺗﻤﻮﭼﻴﻦ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ 7 ﻭ ﺧﻮﻳﺸﺎﻥ ﺍﻭ ﺩﺍﺩﻡ ،ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻣﻦ ﺗﺮﺍ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﻧﺎﻡ ﻧﻬﺎﺩﻡ«. ﮔﻮﻳﻨﺪ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻩ ﮔﻮﺵ ﻭ ﺑﻴﻨﻲ ﺭﺳﻮﻻﻥ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﺭﺍ ﺑﺮﻳﺪ ،ﭼﻨﮕﻴﺰ »ﺑﻪ ﻛﻮﻫﻲ ﺑﺮﺁﻣﺪ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﻫﻞ ﺗﻘﻮﻳﻢ ﺻﺨﺮﺓ ﻧﺎﺩﺭﻳﻦ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ،.. ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﺮﻭﺯ ﺳﺮ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﻣﻨﺎﺟﺎﺕ ِ )ﺗﻨﻜﺮﻱ ﺑﺰﺭگ( ﻣﻲﮔﻔﺖ ،ﺗﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺭﻭﺯ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻭﺍُﻟُﻎ ﺗﻨﻜﺮﻱ ﺳﻮﻡ ﻫﺎﺗﻔﻲ ﺍﺯ ﻋﺎﻟﻢ ﻏﻴﺐ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺶ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﺗﺮﺍ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻳﻢ ،ﺁﻧﭽﻪ ﺧﻮﺍﻫﻲ ﺑﻜﻦ! ﭘﺲ ﻓﺮﻭﺩ ﺁﻣﺪﻩ ،ﺑﻪ ﺗﻬﻴﺔ ﻟﺸﻜﺮ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ،ﻫﺸﺖ ﻋﻠﻢ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ،ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻫﺮ ﻋﻠﻤﻲ 8 ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻮﺍﺭ ﻣﻐﻮﻝ ﻣﻘﺮﺭ ﻛﺮﺩﻩ ،ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﺪ«. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﺩﺳﺘﻮﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﻭﺍﻻﺷﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻐﻮﻝ ﺑﻪ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺑﺮ ﺳﮓ ﻭ ﮔﺮﺑﻪ ﻫﻢ ﺭﺣﻢ ﻧﻜﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺧﺮﺍﺑﻪﻫﺎﻱ ﺷﻬﺮ َﺟ ْﻮ ﻛﺎﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺩﻳﮕﺮ »ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﻛﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺭﻓﺘﻨﺪ«. ● ﻃﻐﺮﻝ ،ﺗﺮﻛﻤﺎ ِﻥ ﺑﻲﺍﻣﺎﻥ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺍﺯ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ »ﺍﺯ ﺍﻭﻟﻴﺎء ﺳﻪ ﭘﻴﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ :ﺑﺎﺑﺎﻃﺎﻫﺮ، ﺑﺎﺑﺎﺟﻌﻔﺮ ،ﻭ ﺷﻴﺦ ﺣﻤﺸﺎ .ﻛﻮﻫﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ َﺩﺭِ ﻫﻤﺪﺍﻥ ،ﺁﻧﺮﺍ ﺧﻀﺮ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪ ،ﺑﺮ ﺁﻧﺠﺎ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﻧﻈ ِﺮ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺑﺮﺍﻳﺸﺎﻥ ﺁﻣﺪ ،ﻛﻮﻛﺒﺔ ﻟﺸﻜﺮ ﺑﺪﺍﺷﺖ ،ﻭ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻭﺯﻳﺮ ﺍﺑﻮﻧﺼﺮ ُ ﺍﻟﻜﻨﺪُ ﺭﻱ ﭘﻴﺶ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺩﺳﺖﻫﺎﺷﺎﻥ ﺑﺒﻮﺳﻴﺪ. ﺑﺎﺑﺎﻃﺎﻫﺮ ،ﭘﺎﺭﻩﺍﻱ ﺷﻴﻔﺘﻪﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮﺩﻱ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﮔﻔﺖ: ِ ﺍﻱ ﺗُﺮﻙ ،ﺑﺎﺧﻠﻖ ﺧﺪﺍ ﭼﻪ ﺧﻮﺍﻫﻲ ﻛﺮﺩ؟ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﮔﻔﺖ :ﺁﻧﭻ ﺗﻮ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ. ِ ﺑﺎﺑﺎ ﮔﻔﺖ :ﺁﻥ ﻛﻦ ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻱ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ .ﺁﻳﻪ :ﺍﻥّ ﺍﷲ ﻳﺄ ُﻣﺮﺑﺎﻟ َﻌﺪْ ِﻝ ﻭﺍﻻﺣﺴﺎ ِﻥ. ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺑﮕﺮﻳﺴﺖ ﻭ ﮔﻔﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻨﻢ. ﺑﺎﺑﺎ ﺩﺳﺘﺶ ﺑﺴﺘﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ ﺍﺯ ﻣﻦ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻲ؟ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﮔﻔﺖ :ﺁﺭﻱ. ﺑﺎﺑﺎ ﺳ ِﺮ ﺃﺑﺮﻳﻘﻲ ﺷﻜﺴﺘﻪـ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻭﺿﻮ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﺩﺭ ﺍﻧﮕﺸﺖ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻧﮕﺸﺖ ﺳﻠﻄﺎﻥ ِ ِ ﺩﺳﺖ ﺗﻮ ﻛﺮﺩﻡ ،ﺑﺮ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻋﺎﻟﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﻛﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ: ﻋﺪﻝ ﺑﺎﺵ« .9ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺭﻭﺣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻃﻐﺮﻝ ﺭﺍ ﻭ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻓﺘﺢ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻭ ﻗﺘﻞِ ﺑﺴﺎﺳﻴﺮﻱ ﻭ ﻗﺘﻞِ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴ ِﻢ ﻳﻨﺎﻝ ﭘﻴﺮﻭﺯ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪ ﻭ ﻣﺆﺳﺲ ﺳﻠﺴﻠﻪﺍﻱ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ َﻣﺮﻭ ﺗﺎ ﺩﺭﻳﺎﻱ ﻣﺪﻳﺘﺮﺍﻧﻪ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﻧﻮﺭﻱ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻗﻠﻤﺮﻭ ﻭ ﺍﺣﻔﺎﺩﺵ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ﺍﺯ َﺣ َﻠﺐ ﺗﺎ ﻛﺎﺷﻐﺮ ﻣﻴﺪﺍ ِﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﻨﺠﺮ ﺍﺳﺖ.
77 ● ﺍﺯ ﻋﺠﺎﻳﺐ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺩﻳﻜﺘﺎﺗﻮﺭﻫﺎ ﻭ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰ ﻭ ﻳﺎ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﭘﻴﺮﻭ ﭘﻴﺮ ﻭ ُﻣﺮﺍﺩﻱ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ. ● ﺍﺯ ﻗﺪﻳﻢﺗﺮ ﻫﻢ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ .ﮔﻮﻳﺎ ْ ﭗ ،ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﺘﺎﺳ ْ ﻭﻳﺸ ْ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﺪﺍﻧﺶ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ﺷﺪ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﭘﺴﺮﺵ ﻫﻤﺎﻥ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ﺍﺳﺖ ،ﺁﺭﻱ ،ﺍﻳﻦ ﻭﻳﺸﺘﺎﺳﭗ ﻓﺮﻳﻔﺘﺔ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﺷﺪ؛ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﻛﺴﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ »ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻛﺸﻴﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻨﻬﺎﺋﻲ ﺩﺭ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻥ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻭ ﺧﻮﺭﺍﻛﺶ ﭘﻨﻴﺮ 10 ﻭ ﻣﻴﻮﻩﻫﺎﻱ ﺯﻣﻴﻨﻲ ﺑﻮﺩ«. ● ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻣﻘﺪﻭﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺟﺎ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ُﺳﻐْﺪ ﺐ« 120ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻡِ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪ ﻭ ﻭﻗﺘﻲ »ﺗ ِ ْ ﺭﺍ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻛﺸﺘﻦ ﺷﺶ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻛﺮﺩ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺍﺳﻴﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺰﺍﻳﺪﻩ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺑﺮﺩﻩﻭﺍﺭ ﺑﻔﺮﻭﺧﺖ ﻭ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﻭﭼﻬﻞ ﺗﺎﻻﻥ )ﻫﺮ ﺗﺎﻻﻥ 27ﻛﻴﻠﻮ( ﻧﻘﺮﻩ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﺮﺩ ،11ﺁﺭﻱ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻫﻢ ﻛﺴﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ِ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎﺕ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻣﻌ ّﻠﻢ ﺍﻭﻝ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ،ﺍﺭﺳﻄﻮﺋﻲ ﻛﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺳﻮﻝ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ :ﺍﻭ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﺿﺎﻳﻊ ﻛﺮﺩﻧﺪ» ،ﺍﻧﱠﻪ ﻧ َﺒّﻲ ﺿَ ﻴّﻌﻮﻩ« 12ﻭ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻧ َ َﻔ ِ ﺲ ﭘﻴﺮﻱ ﻣﺜﻞِ ﺩِﻳﻮژِﻥ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ .ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﺩﺭ ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺩﻳﻮژِﻥ )ﺩﻳﻮﺟﺎﻧﺲ ﺣﻜﻴﻢ( ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﻳﻮژﻥ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻟﺤﻈﻪ ﺩﺭ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﮔﺮﻡ ﻣﻲﺷﺪ ،ﺑﻪ ﺩﻳﻮژﻥ ﮔﻔﺖ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺯ ﻣﻦ ﺑﺨﻮﺍﻩ .ﺣﻜﻴﻢ ﮔﻔﺖ :ﺳﺎﻳﻪﺍﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ َﺳﺮﻡ ﻛﻢ ﻛﻦ! ﻭ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﮔﻔﺖ :ﺍﮔﺮ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻧﺒﻮﺩﻡ ،ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺘﻢ ﻛﻪ ﺩﻳﻮژﻥ ﺑﺎﺷﻢ« ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻮژﻥ ﻫﻢ ﺁﺩﻣﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﻠﻴﺔ ﻓﺼﻮﻝ ﭘﺎﺑﺮﻫﻨﻪ ﺭﺍﻩ ِ ﺭﻭﺍﻕ ﻣﻌﺎﺑﺪ ﻣﻲﺧﻮﺍﺑﻴﺪ ،ﻟﺒﺎﺱ ﺍﻭ ﻳﻚ ﺭﺩﺍ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﺄﻭﺍﻱ ﺍﻭ ﺑﺸﻜﻪﺍﻱ )ﺧﻤﺮﻩﺍﻱ( ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﻣﻴﻜﺮﺩ ،ﺟﺰﻳﻦ ﺍﺯ ﺍﻧﺪﻭﺧﺘﻪﻫﺎ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﺪﺍﺷﺖ ،ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻛﺎﺳﻪ ﭼﻮﺑﻴﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﺷﺎﻣﻴﺪﻥ ﺁﺏ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺭﻭﺯﻱ ﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﻃﻔﻠﻲ ﺩﻭ ﺩﺳﺘﺶ ﺭﺍ ﭘﺮ ﺍﺯ ﺁﺏ ﻛﺮﺩﻩ ﺁﺷﺎﻣﻴﺪ ،ﻫﻢ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻛﺎﺳﺔ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺯﻣﻴﻦ ﺯﺩﻩ ﻭ ﮔﻔﺖ ﺍﻳﻦ ﻫﻢ ﺯﻳﺎﺩﻱ 13 ﺍﺳﺖ. َ ِ ّ ِ ● ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴْﺚ ﻫﻢ ﺑﻪ ُﻋﺜﻤﺎﻥﺑﻦ َﻋﻔﺎﻥ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ )ﻧﻪ ِ ﻋﺜﻤﺎ ِﻥ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺧﻠﻴﻔﻪ( ﺍﺭﺍﺩﺕ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺷﻴﺦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺣﺘﻲ ﺍﺯ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻫﻢ ﺑﺮﺗﺮ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺖ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ »ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ َﺳﻤ ِﻊ ﺍﻭ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﺑﻮﻳﻮﺳﻒ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺍﺑﻦ ُﺳﻔﻴﺎﻥ ﺩﺭ ]ﺣﻖ[ ﻋﺜﻤﺎﻥﺑﻦ ﻋﻔﺎﻥ َﻃ ْﻌﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ..،ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺑﻮﻳﻮﺳﻒ ﺭﺍ ﺣﺎﺿﺮ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻛﻨﺪ.
78 ● ﭼﻨﮕﻴﺰﺧﺎﻥ ﻣﻐﻮﻝ ُﻣﺮﻳ ِﺪ »ﺑ ُ ِ ﺖ ﺗَﻨْﻜﺮﻱ« ﺑﻮﺩ ﻛﻪ »ﺩﻋﻮﻱ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻓﻲ َ ﺍﻟﻀﻤﻴﺮِ ﺻﻐﻴﺮ ﻭ ﻛﺒﻴﺮ ﻭ ﺑﺮﻧﺎ ﻭ ﭘﻴﺮ ﺑﺎ ﺍﻃﻼﻉ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻋﻮﺍﻡ ﻣﻐﻮﻝ ﺭﺍ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺑﺮ ﺍﺳﺐ ﺟﻨﮕﻲ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻣﺘﻀﺮﺭ ﻧﮕﺸﺘﻲ، ﺑﺮ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻣﻴﺮﻭﺩ .ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺍﺯ ﺳﺮﻣﺎ ّ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺗﻦ ﻭ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺷﻜﻢ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﻑ ﻭ ﻳﺦ ﻧﺸﺴﺘﻲ ...ﻭ ﻫﺮﭼﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻲ ﭼﻨﮕﻴﺰﺧﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﻭ ِ ﻣﺠﻠﺲ ﭼﻨﮕﻴﺰﺧﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﻋﺪﻭﻝ ﻧﻜﺮﺩﻱ ...ﺭﻭﺯﻱ ﺑﻪ ﺗﺎ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﺗﻤﻮﭼﻴﻦ ﺑﻮﺩ ـ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺧﺪﺍﻱ ﺗَﻌﺎﻟﻲ ،ﺷﺐ ،ﻣﺮﺍ ﮔﻔﺖ :ﺭﻭﻱ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺗﻤﻮﭼﻴﻦ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺧﻮﻳﺸﺎﻥ ﺍﻭ ﺩﺍﺩﻡ ،ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻣﻦ ﺗﺮﺍ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﻧﺎﻡ ﻧﻬﺎﺩﻡ«. ﺳﺠﺰﻱ ﻛﻪ ﻭﺯﻳﺮ ﮔﻔﺖ :ﺍﻳّﻬﺎ ﺍﻻﻣﻴﺮ ،ﺍﻭ ﺩﺭ ﻋﺜﻤﺎ ِﻥ ﻋﻔﺎﻥ َ ﺷﻴﺦ ﺷﻤﺎﺳﺖ ﻃﻌﻦ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺩﺭ ﻋﺜﻤﺎﻥﺑﻦ ﻋﻔﺎﻥ ِ ﺻﺤﺎﺑﻲ ﺳﺨﻨﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﮔﻔﺖ :ﺍﻭ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻛﺎﺭﻱ ﻧﻴﺴﺖ« 14ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻳﻌﻘﻮﺑﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺑُﺴﺖ )ﺑﺎ َﺭﺗْﺒﻴﻞ ،ﻛﺎﺑﻞ ﺷﺎﻩ( ﻗﺘﻞﻋﺎﻡ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺳﺮﻫﺎﻱ ﻛﺸﺘﮕﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻛﺸﺘﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻴﺮﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ »ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻭ ﭼﻨﺪ ﻛﺸﺘﻲ ﺑﺎﺭ ﺑﻮﺩ ،ﻛﻪ ﺑﺎﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺳ ِﺮ ُﻛﺸﺘﮕﺎ ِﻥ ﺩﺷﻤﻦ ﺑﻮﺩ« 15ﻭ ﺑﺎﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻋﺒﺪﺍﷲﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﺭﺍ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻱ ﺑﻪ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺤﻠﺔ ﺷﺎﺩﻳﺎﺥ »ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻧﺪﺭ ﺩﻳﻮﺍﺭ 16 ﺑﺪﻭﺧﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺦﻫﺎﻱ ﺁﻫﻨﻴﻦ«. ● ﺍﺯ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮ ﻫﻢ ﻳﺎﺩﻱ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮﺩ :ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻈﻔﺮ ﺩﺭ ﺑَﻢ ﺍﺯ ﻣﺮﻳﺪﺍ ِﻥ ﺳﻴﺪ ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻤﻲ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺗﺎﺭِ ﻣﻮﻱ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺳﻮﻝ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺩﻫﺪ ﻭ »ﻣﺮﺗﻀﻲ ﺍﻋﻈﻢ ]ﺳﻴﺪﺷﻤﺲﺍﻟﻤﻠﺔﻭﺍﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻤﻲ[ ﺳﺮ ﺑﺪﺍﻥ ﻓﺮﻭ ﻧﻤﻲﺁﻭﺭﺩ. ﮔﻔﺘﻪﺍﻱ ﻳﻚ ﺳ ِﺮ ﻣﻮﻳﻢ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻧﺪﻫﻢ ﻳﻚ ﺳ ِﺮ ﻣﻮﻱ ﺗﺮﺍ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﻬﺎﺳﺖ ﺍﻟﺘﻤﺎﺱ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﮔﺬﺷﺖ ،ﺩﺭﻳﻦ ﻭﻻُ ،ﻣﺮﺗﻀﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ْ ِ ﺍﻋﻈ ِﻢ ﻣﺬﻛﻮﺭ ،ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺳﺎﻟﺖ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﺏ ﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻠﻔﻆ ﮔﻬﺮﺑﺎﺭ ُﺩ َﺭ ْﺭ ﻧﺜﺎﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻛﻪِ : ﻣﻮﻱ ﻣﺮﺍ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺩﻩ! ﺭﻭﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﺣ ّﻘﺔ ﺁﺛﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ .ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭ ﮔﺸﺖ ...ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺍﻟﺤﺎﺡ ﻭ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ،ﻧﻔﺎﻳﺲ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﻋﻘﺎﺭ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﺍﻋﻈﻢ ﺳﻴّﺪ ﻋﺮﺽ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺣﺼﻪﺍﻱ ﻫﻴﭻ ﺍﻟﺘﻔﺎﺕ ﻧﻔﺮﻣﻮﺩ ،ﺭﺣﻤﺔﺍﷲ َﻋ َﻠﻴْﻬِﻤﺎ ،ﺗﺎﺑﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ّ )ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻗﺼﺒﻪﺍﻱ ﻭ ﻣﻘﺼﻮ ْﺩ ﺑﻴﺪﺭﺍﻥ ﺍﺳﺖ( ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻭﻗﻒ ﺍﻭﻻﺩ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺁﻥ ﺁﺛﺎﺭ )ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻮﻱ 17 ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺳﻮﻝ( ﺩﺭ ﺩﺍﺭﺍﻟﺴﻴّﺎﺩﻩ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ«. ...ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ،ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ُﻋ َﺮﻓﺎﻱ ﻳﺰﺩ ،ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﺤﻤﻮﺩﺷﺎﻩ ،ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ »ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﺭﻭﻱ َﻣ ْﻲﺑُﺪ ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﺣﻔ ِﺮ ﺧﻨﺪﻕ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻌﺠﻴﻞ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﺑﺮﺳﻴﺪ. ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺣﻴﺮﺍﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻈﻔﺮ ﻧﮕﺎﻩ ﻛﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺍﻱ ﻣﺤﻤﺪ ،ﭼﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻲﻛﻨﻲ؟ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﺧﻮﺩ ُﻣﺤﻜﻢ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺩﺷﻤﻦ ﺍﻳﻤﻦ ﺑﺎﺷﻢ .ﺷﻴﺦ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪ ﺑﺨﻨﺪﻳﺪ ﻭ ﻧﻈﺮ ﺑﺮ ﺷﺎﻩ ﺷﺠﺎﻉ ]ﭘﺴﺮ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻈﻔﺮ[ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﭼﻮﻥ ﺗﺮﺍ ﻭﻗﺖ ﺑﺮﺳﺪ، ﺍﻳﻦ ﺗُﺮ َﻛﻚ 18ﺗﺮﺍ ﺑﮕﻴﺮﺩ ...ﻭ ﺳﺨﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﺑﻮﺩ ،ﭼﻮﻥ ﻭﻗْﺖ ِ ﻛﺮﺍﻣﺎﺕ ﺍﻭ ]ﺣﺎﺟﻲ ﺷﺠﺎﻉ ﭘﺪﺭ ﺭﺍ ﺑﮕﺮﻓﺖ .ﻭ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺷﺎﻩ ْ 19 ﻣﺤﻤﻮﺩﺷﺎﻩ[ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺳﺖ«.... ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻈﻔﺮ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺍﺵ »ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻟﻄﻒﺍﷲ ﭘﺴﺮ ﺻﺪﺭﺍﻟﺪﻳﻦ ﻋﺮﺍﻗﻲ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳ َﻔﺮ ﻭ َﺣ َﻀﺮ ِ ﺭﻛﺎﺏ ﺟﻨﺎﺏ ﻣﺒﺎﺭﺯﻱ ﺑﻮﺩ ـ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ :ﻣﻦ ﺑﻪ ُﻣﻼﺯﻡِ ﻛﺮﺍﺕ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻛﺮﺩﻡ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﻴﻦِ ﻗﺮﺁﻥ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ّ ﺟﻨﺎﺏ ﻣﺒﺎﺭﺯﻱ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻭ ِ ِ ﺗﺮﻙ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﺟﺮﺍﻳﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻗﺮﺍﺋﺖ ﻗﺮﺁﻥ ﻣﻴﺪﺍﺩﻩ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮﺩ ﻛﺸﺖ ،ﻫﻤﺎﻧﺪﻡ ﺑﺎﺯ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻪ ﺗﻼﻭﺕ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﺪ .ﺍﺯ ﻋﻤﺎﺩﺍﻟﺪﻳﻦ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻣﻨﻘﻮﻝ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ :ﺁﻗﺎﺍﻡ ﺷﺎﻩ ﺷﺠﺎﻉ ﺭﻭﺯﻱ ﺍﺯ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﻟﺪﻳﻦ ﺳﺌﻮﺍﻝ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﺁﺩﻣﻲ ﻇﻦ ﻣﻦ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻋﺪﺩِ ﺁﻥ ﻛﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ؟ ﮔﻔﺖ :ﻧﻪ ،ﻭﻟﻴﻜﻦ ّ 20 ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻫﺸﺘﺼﺪ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ« ! ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻈﻔﺮ ﭼﻮﻥ ﺑﺮ ﻧﻜﻮﺩﺭﻳﺎﻥ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺖ »ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻣﺮﺩ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺍﻣﻴﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺤﺒﻮﺱ ﻛﺮﺩ ﺑﺎ 30 ﻣﺮﺩ ،ﻭ ﺳﺮﻫﺎﻱ ﺁﻥ 50ﺗﻦ ﺍﺯ ﮔﺮﺩ ِﻥ ﺑﺎﻗﻲ ﺩﺭﺁﻭﻳﺨﺘﻪ ،ﺑﻪ ﻳﺰﺩ ﺁﻣﺪ ،ﻭ ﺍﻣﻴﺮ »ﺗﻤﻦ« ﻭ »ﻧﻮﺭﻭﺯ« ﻭ »ﮔﺮﺑﻪ« ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﻔﺲ ﻛﺮﺩ، ﻭ ﺩﻩ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺩﺍﺭﺍﻟﺸﻔﺎﻱ »ﺻﺎﺣﺒﻲ« ﺑﻴﺎﻭﻳﺨﺖ ﺗﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ 21 ﺗﻔﺮﺝ ﻣﻲﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺘﺨﻔﺎﻑ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ«. ّ ● ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺍﺯﻳﻦ ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻓﺘﺢ ﻛﺮﻣﺎﻥ» ،ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩ 600ﺍﺳﻴﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ِ ﺭﺍ ﮔﺮﺩﻥ ﺑﺰﻧﻨﺪ ،ﺳﭙﺲ ﺳﺮﻫﺎﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪ 300 ﺍﺳﻴﺮ ﺩﻳﮕﺮ ـ ﻛﻪ ﺑﺮ ﮔﺮﺩﻥ ﻫﺮ ﻧﻔﺮ ﺍﺳﻴﺮ ،ﺩﻭ ﺳﺮ ﺁﻭﻳﺰﺍﻥ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﺑﻪ ﺑﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ،ﺍﻳﻦ ﺑﻴﭽﺎﺭﻩﻫﺎ 40ﻓﺮﺳﻨﮓ ﺭﺍﻩ ﭘﻴﺶ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﻱ ﺍﺳﺒﺎﻥ ـ ﺑﺎ ﺩﻭ ﺳﺮ ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺁﻭﻳﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻥ ـ ﻃﻲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻛﺘﺒﻲِ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ، ﺍﻳﻦ 300ﻧﻔﺮ ﺣﺎﻣﻞ ﺳﺮ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺑﻢ ،ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻢ ،ﺑﻪ ﻗﺘﻞ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﺭﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺳﺮﻫﺎﻱ ﺍﻳﻦ 900ﺗﻦ ﻛﺸﺘﻪ ،ﻛﻠﻪ ﻣﻨﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺑﻢ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ 17ﺳﺎﻝ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ِ 1810ﻡ )=1226ﻕ( ﺳﻴﺎﺡ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ، ﭘﺎﺗﻴﻨﺠﺮ ،ﺁﻥ ﻣﻨﺎﺭﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮﺩ ﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ 22.ﺍﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻭﻗﺘﻲ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﺎﻫﺶ ﻋﻠﻲﺧﺎﻥ ﺳﺮﺩﺳﺘﺔ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻗﺮﺍﭼﻮﺭﻟﻮ ﺑﻪ ﻭﺍﺳﻄﺔ ﺍﺭﺍﺩﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ ﻣﻈﻔﺮ ﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺍﻳﻦ ﻣﻈﻔﺮﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﻨﺎﻩ ﮔﺮﻓﺖ 23.ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﻋﻠﻲ ﻣﺮﺍﺩﺧﺎ ِﻥ ﺯﻧﺪ ﺑﺎ ﺩﺭﺍﻭﻳﺶ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻓﺘﺎﺩ ،ﻧﻮﺭﻋﻠﻲﺷﺎﻩ 24ﻭ ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻲ ﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺩﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺨﺎﻧﺔ ﺩﺍﺭﻭﻏﻪ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺭﺍﻩ ﻛﺎﺷﺎﻥ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻛﺮﺍﻡ ﻭ ﺍﻧﻌﺎﻡ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ« 25.ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻭﺍﻳﺘﻲ 7/5ﻣﻦ ﭼﺸﻢ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺧﻮﻥ ﻣﺸﺘﺎﻗﻌﻠﻲ ﺷﺎﻩ ﺻﻮﻓﻲ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺍﻭ ﺷﻤﺸﻴ ِﺮ ﻗﻬﺮ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻧﻴﺎﻡ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻣﺎ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺑﺎﻭﺭ ﺻﺤﺖ ﻧﻴّﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ »ﺣﻀﺮﺕ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﻛﻤﺎﻝ ّ ﻭ ﭘﺎﻛﻲ ﻃ ّﻮﻳﺖ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻳﺾ ﻭ ﻧﻮﺍﻓِﻞ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺩﺭ ﺧَ َ ِ ﻸ ﻭ َﻣﻸ ﻃﺎﻟﺐ ﻣﻘﺎﻡ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺳﺘﺎﻧﻲ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪﻱ ﺩﺍﺷﺖ ،ﭼﻪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻡ ﺗﻮﻗﻒ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻳﺄﺱ ﻭ ﺣﺮﻣﺎﻥ ﻣﻲﺯﻳﺴﺖ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺭﻭﻱ ﺍﻣﻴﺪ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﮔﻤﺎﻥ ﻧﺠﺎﺕ ﻧﺪﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺧﻮﺩ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﻣﺮﺩﻱ ﺩﺭ ﻟﺒﺎﺱ ﻋﻠﻤﺎء ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﻈﺮﻱ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﻈﺮ ،ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺩﻳﺪﻡ ﻭ ﺭﻭﺯﺑﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﻋﻬﺪ ﻗ ّﻮﺕ ﻭ ﺻﻔﺎﻱ ﻗﻠﺐ ﻣﻦ ﺍﻓﺰﻭﺩ ،ﻟﻬﺬﺍ ﺩﺭ ﻧﺰﺩ ِ ِ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺍﺭﺍﺩﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩﻱ ﻭ ﺗﻤﻨﺎﻱ ﺍﺫﻛﺎﺭ ﻭ ﻭ 26 ﺍﻭﺭﺍﺩ ﻧﻤﻮﺩﻱ«. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺗﻌﺠﺐ ﻛﻨﻴﺪ ،ﻛﻪ ﺭﻭﺯ ﻓﺘﺢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻟﺤﻈﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻧﻤﺎﺯ ﺑﻮﺩ ﭘﻲﺩﺭﭘﻲ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﺯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻴﺪﺍﺩ ،ﺑﺎ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻥ ﻳﺎ ﮔﻮﺵ ﻳﺎ ﺑﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﻣﻲﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﺵ ﻭ ﺑﻴﻨﻲ ﻭ ﻳﺎ ﮔﺮﺩﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺒﺮﻧﺪ .ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺯ 70ﻧﻔﺮ ﺭﺍ ﺑﺪﻳﻨﻄﺮﻳﻖ ﻣﺜﻠﻪ ﻛﺮﺩ. ﺑﺎﺯ ﺧﺪﺍ ﭘﺪﺭ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻈﻔﺮ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻣﺮﺯﺩ ﻛﻪ ﻗﺮﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﺑﺴﺖ ﻭ ﻣﺤﻜﻮﻡ ﺭﺍ ﻣﻲﻛﺸﺖ ﻭ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﻗﺮﺁﻥ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ! ِ ﺟﻨﺎﺏ ﻫﻴﺘﻠﺮ ﻗﻬﺮﻣﺎﻥ ﺁﺷﻮﻳﺘْﺰ ﻫﻢ ● ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎﻭﺭ ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺳﻦ 11ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﺑﺴﺘﺎﻥ ﺻﻮﻣﻌﺔ »ﺑِﻨﺪﻳﻜﺘﻴﻦ« ﺷﻬﺮ »ﻻﻣﺒﺎﺥ« ﺍﺗﺮﻳﺶ ﺩﺭﺱ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪ ﺟﺰﻭ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﺳﺮﻭﺩﺧﻮﺍﻥ ﺻﻮﻣﻌﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺔ ﺧﻮﺩﺵ »ﺁﺭﺯﻭ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻱ
79 ﻛﺸﻴﺶ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻣﻘﺪّ ﺱ ﻛﺸﻴﺸﻲ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﺪ« ﻭ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻌﻠﻢ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻛﻮﺩﻛﻲ ،ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﻫﻴﺘﻠﺮ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ »ﻧﺒﺮﺩﻣﻦ« ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﻣﻌﻠﻤﺶ »ﻟﺌﻮﭘﻮﻟﺪﻭﻳﭻ« ﮔﻮﻳﺪ» :ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻛﻪ ﺑﺨﺖ ﻭ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻠﻢ ﺭﺍ ﻧﺼﻴﺐ ﻣﻦ ﻛﺮﺩ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺣﻴﺎﺕ ﺑﻌﺪﻱ ﻣﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺎﻃﻊ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺮﺍ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ« .ﺳﻲﻭﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ،ﻭﻗﺘﻲ ﻫﻴﺘﻠﺮ ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﻭ ﻓﻴﺮﻭﺯﻱ ﺑﻪ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺁﺑﺎء ﻭ ﺍﺟﺪﺍﺩﻱ ﺧﻮﺩ ـ ﺍﺗﺮﻳﺶ ـ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ،ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺤﺒﻮﺏ ﺭﺍ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ .ﻫﻴﺘﻠﺮ ﻣﻴﮕﻔﺖ :ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﺗﺼﻮﺭ 27 ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﻦ ﭘﻴﺮﻣﺮﺩ ﭼﻘﺪﺭ ﻣﺪﻳﻮﻧﻢ«. ● ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻋﻼءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧَ َﻠﺞ ﻛﻪ ﺍﺻﻮﻻ »ﭼﻴﺰﻱ ﻧﺨﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﻋﻠﻤﺎء ﻛﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﺩﺍﺷﺖ« ﺑﺎﺯ ُﻣﺮﻳ ِﺪ ﺷﻴﺦ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﺪﻳﻦ ﺍﻭﻟﻴﺎء ﺑﻮﺩ ،ﻭ »ﺟﻤﻴﻊ ﺳﭙﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻫﻢ ﻣﺮﻳﺪ ﺷﻴﺦ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ« ﻭ »ﺑﺮﺁﻣﺪﻥ ﻓﺘﻮﺣﺎﺕ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﻣﺮﺳﻠﻄﺎﻥ ﻋﻼءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﺍ ،ﻣﺮﺩﻡ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﺍﻧﺪﻳﺶ ،ﺣﻤﻞِ ﺑﺮ ِ ﻛﺮﺍﻣﺎﺕ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻛﺮﺩﻧﺪ؛ ﺍﻣﺎ ﺩﻭﺭﺑﻴﻨﺎﻥ ژﺭﻑ ﻧﮕﺎﻩ ،ﺟﻤﻠﮕﻲ ﺫﺍﺕ ﻣ ِ َﻠ ّ ﻛﺎﺕ ِ ﻓﺘﻮﺣﺎﺕ ﻭ ﺣﺼﻮﻝ ﻣﻬﻤﺎﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ َﻣﻴﺎﻣﻦِ ﺑ َ َﺮ ِ ﻚ ِ ﺻﻔﺎﺕ ﺳﻠﻄﺎﻥﺍﻟﻤﺸﺎﻳﺦ ﺷﻴﺦ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﺪﻳﻦ ﺍﻭﻟﻴﺎءُ ،ﻗ ّ ِﺪﺱ ﱡﺳﺮﻩﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ،ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ« 28ﻭﻟﻲ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻼءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﻓﺘﺎﺭﺵ ﭼﻨﺎﻥ ﺗﻨﺪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺧﻮﺩﺵ ﻣﻲﮔﻔﺖ» :ﺟﻤﻬﻮﺭِ ﺭﻋﺎﻳﺎ ﺍﺯ 29 ِ ﺧﻮﻑ ﻣﻦ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﻮﺭﺍﺥ ﻣﻮﺷﻲ ﺩﺭ ﺭﻭﻧﺪ!«. ● ﺁﺗﻴﻼ ﻛﻪ ﺑﻼﻱ ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺑﻮﺩ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﭘﺎپ ﻟﺌﻮﻥ ﺍﻭﻝ ﺭﺳﻴﺪ ﻳﻜﺒﺎﺭﻩ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻏﻼﻑ ﻛﺮﺩ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺘﺤﻴﺮ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ» .ﻫﻴﻠﻴﺮ« ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ »ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺁﺗﻴﻼ ﻭ ﭘﺎپ، ﭘﻴﺸﺎﻣﺪﻱ ﻋﺠﻴﺐ ﺭﺥ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ
● ﮔﻮﻳﻨﺪ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻩ ﮔﻮﺵ ﻭ ﺑﻴﻨﻲ ﺭﺳﻮﻻﻥ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﺭﺍ ﺑﺮﻳﺪ ،ﭼﻨﮕﻴﺰ »ﺑﻪ ﻛﻮﻫﻲ ﺑﺮﺁﻣﺪ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﻫﻞ ﺗﻘﻮﻳﻢ ﺻﺨﺮﺓ ﻧﺎﺩﺭﻳﻦ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ ،..ﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﺮﻭﺯ ﺳﺮ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﺩﺭﮔﺎﻩ ِ )ﺗﻨﻜﺮﻱ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﻣﻨﺎﺟﺎﺕ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻭﺍُﻟُﻎ ﺗﻨﻜﺮﻱ ﺑﺰﺭگ( ﻣﻲﮔﻔﺖ ،ﺗﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺭﻭﺯ ﺳﻮﻡ ﻫﺎﺗﻔﻲ ﺍﺯ ﻋﺎﻟﻢ ﻏﻴﺐ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺶ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﺗﺮﺍ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻳﻢ، ﺁﻧﭽﻪ ﺧﻮﺍﻫﻲ ﺑﻜﻦ! ﺑﻪﺩﺳﺘﻮﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﻭﺍﻻﺷﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻐﻮﻝ ﺑﻪ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺑﺮ ﺳﮓ ﻭ ﮔﺮﺑﻪ ﻫﻢ ﺭﺣﻢ ﻧﻜﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺧﺮﺍﺑﻪﻫﺎﻱ ﺷﻬﺮ َﺟ ْﻮ ﻛﺎﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺩﻳﮕﺮ »ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﻛﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺭﻓﺘﻨﺪ«.
80 ﺩﺭﺳﺘﻲ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﺪ ...،ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺁﺗﻴﻼ ﻧﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﻛﺸﺖ ﻭ ﻧﻪ ﺑﻪ ُﺭﻡ ﺁﻣﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺭﻭﻱ ﺑﺮﺗﺎﻓﺖ ﻭ ﺍﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﺭﺍ ﺁﻥﭼﻨﺎﻥ ﺗﺮﻙ ﮔﻔﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺮﺯﻣﻴﻨﻬﺎﻱ ﻧﺎﺷﻨﺎﺱ ﺷﻤﺎﻟﻲ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﺭﻓﺖ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎﺯﻧﮕﺸﺖ 30«.ﻭ ﺍﻳﻦ ﺁﺗﻴﻼ ﻫﻤﻴﺸﻪ »ﺑﺪﺍﻥ ﻣﻲﻧﺎﺯﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ،ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻟﮕﺪﻛﻮﺏ ﺍﺳﺐ ﺍﻭ 31 ﺷﺪﻩ ،ﭼﻴﺰﻱ ﻧﺮﻭﻳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ«. ●ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﻭ ﺷﻴﺦ ﺻﺪﺭﺍﻟﺪﻳﻦ ﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻋﻠﻲ ﺳﻴﺎﻩﭘﻮﺵ ﺳﺨﻨﻬﺎ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻭ ﺟﺎﻱ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﻧﻴﺴﺖ .ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ﺗﻴﻤﻮﺭ »ﺩﺭ ﻣﺰﺍﺭ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﻭﺯﻣﺎﺭ ﺍﺳﺘﻌﺎﻧﺖ ﺍﺯ ﺭﻭﺡ ﺍﻭ ﻃﻠﺒﻴﺪﻩ، ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻋﻬﺪ ﻭ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﻛﺮﺩ ...ﺭﻭﺯﻱ ﻭﻗﺖ ﭼﺎﺷﺖ ﺑﻔﻜﺮﻱ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩ ،ﺁﻭﺍﺯﻱ ﺷﻨﻴﺪ ﻛﻪ :ﺷﺎﺩﺑﺎﺵ ﻭ ﻏﺼﻪ ﻣﺨﻮﺭ ،ﻛﻪ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﻧﺼﺮﺕ ﻭ ﻓﻴﺮﻭﺯﻱ ﻛﺮﺍﻣﺖ ﻛﺮﺩ ،ﺍﻣﻴﺮ ﺻﺎﺣﺒﻘﺮﺍﻥ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺳﺨﻨﻲ ﮔﻔﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﭼﻮﻥ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺳﺨﻦ ﺍﺯ ﻫﺎﺗﻒ ﻏﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﮔﻮﺵ ﻫﻮﺵ ﺍﻭ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ ،ﺩﻟﺶ ﺑﺘﺄﻳﻴﺪ ﺍﻟﻬﻲ ﻗﻮﻱﺗﺮ ﺷﺪ« 32،ﻭ ﮔﻔﺘﮕﻮﻱ ﺍﻭ ﺑﺎ ﺷﻴﺦ ﻛﻼﺭ ﺩﺭ ﻋﺠﺎﻳﺐ ﺍﻟﻤﻘﺪﻭﺭ ﻭ ﻫﺪﻳﻪ ﻛﺮﺩﻥ ﺑﺰ ﺑﻪ ﭘﻴﺮ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻣﻴﺮ »ﺷﻴﺦ ﺳﺮ ﺍﺯ ﺣﺒﻴﺐ ﻣﺮﺍﻗﺒﺖ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﮔﻔﺖ :ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭ ُﺻ ِ ﺤﺒﺖ ﻣﺎﻛﺴﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ«. ● ﻣﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﭘﺴﺮﻋﺒﺎﺱ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺩﺭ ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﻭﻟﻴﻌﻬﺪﻱ ﺍﻭ ﻫﻢ ﻧﺒﻮﺩ ،ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺑﻪ ﺻﻮﻓﻴﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻋﺒﻮﺭ ﺍﺯ ﻧﺎﻳﻴﻦ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﭘﻴﺮ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﻗﻠﻴﺎﻧﻲ ﭼﺎﻕ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻘﺎﻩ ﺑﺪﺳﺖ ﺣﺎﺟﻲ ﺩﺍﺩ ،ﭘﻴﺮ ﺩﻋﺎﻳﺶ ﻛﺮﺩ ﺩﺭﺣﻀﻮﺭ ﻭﺍﻻ ﻛﻨﺎﻳ ًﺔ »ﻭ ﺩﺭ ﻏﻴﺎﺏ ﺻﺮﺍﺣ ًﺔ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺍﺷﺎﺭﺕ ﻛﺮﺩ« 33ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻨﺎﺏ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ 34 ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻛﺮﺩ. ● ﻣﺤﻤﺪﺳﻠﻴﻢ ﻫﻨﺪﻱ ﻣﻠ ّﻘﺐ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺩﺭ ﺷﺮﺡ ﺣﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﮔﻮﻳﺪ »ﭘﺪﺭﻡ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﻻﻫﻮﺭ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﻃﻔﻠﻲ
● ﮔﻮﻳﺎ ْ ﭗ ،ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﺪﺍﻧﺶ ﻣﺴﻠﻂ ﺘﺎﺳ ْ ﻭﻳﺸ ْ ﺑﺮ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ﺷﺪ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﭘﺴﺮﺵ ﻫﻤﺎﻥ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ﺍﺳﺖ، ﺁﺭﻱ ،ﺍﻳﻦ ﻭﻳﺸﺘﺎﺳﭗ ﻓﺮﻳﻔﺘﺔ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﺷﺪ؛ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﻛﺴﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ »ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻛﺸﻴﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻨﻬﺎﺋﻲ ﺩﺭ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻥ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻭ ﺧﻮﺭﺍﻛﺶ ﭘﻨﻴﺮ ﻭ ﻣﻴﻮﻩﻫﺎﻱ ﺯﻣﻴﻨﻲ ﺑﻮﺩ«.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﺬﺭﻫﺎ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﺎﻭ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺩﺭ ﻣﺮﻗﺪ ﺧﻮﺍﺟﻪ ُﻣﻌﻴﻦﺍﻟﺪﻳﻦ َﭼ ْﺸﺘﻲ ،ﭘﻴﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﺳﻠﻴﻢ ﻧﺎﻡ ،ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻧﻴّﺖ ﻛﻨﻲ ﺧﺪﺍ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺗﺮﺍ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲﺩﺍﺭﺩ )ﭼﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﭘﺪﺭﻡ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﻮﻟﺪ ﺩﺭﻣﻲﮔﺬﺷﺘﻨﺪ( .ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﻦ ﺑﺴﺎﻝ 936ﻫـ ـ ﻫﻔﺪﻫﻢ ﺭﺑﻴﻊﺍﻻﻭﻝ ـ ﺑﺪﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪﻡ ،ﭘﺪﺭﻡ ﺑﺎ ﭘﺎﻱ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺑﺎ ﺍﻣﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻛﻮﻱ ﺁﻥ ﺩﺭﻭﻳﺶ ﺭﻭﺍﻧﻪ ﺷﺪ ﻭ ﻣﺮﺍ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺍﻭ ﺑﺮﺩ ،ﺍﻭ ﻣﺮﺍ ﻣﺤﻤﺪﺳﻠﻴﻢ ﻧﺎﻡ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﺖ ﺁﻥ ﺩﺭﻭﻳﺶ ،ﻣﻦ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻡ ،ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻟﻘﺐ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻧﺎﻡ 35 ﺧﻮﺩ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮﺩﻡ«. ﺍﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻨﺎﺏ ﻣﺤﻤﺪﺳﻠﻴﻢ ﻛﻪ ﺁﻥ ﻋﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﻭ ﺭﺍ »ﺷﻴﺨﻮ ﺑﺎﺑﺎ« ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺯﻧﺠﻴ ِﺮ ﻋﺪﻝ ﺑﺮ ﻛﺎﺥ ﺧﻮﺩ ﺁﻭﻳﺰﺍﻥ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،36ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﻱ ،ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ ﺯﻧﻲ ﻃﻬﺮﺍﻧﻲ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﻋﻠﻴﻘﻠﻲ ِ ﺑﻴﮓ ﺷﻴﺮﺍﻓﻜﻦ ﺑﻮﺩ؛ ﺩﻝ ﺩﺭ ﮔﺮﻭ ﻋﺸﻖ ﺍﻭ ﺑﺴﺖ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﻥ ﺯﻳﺒﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﺁﻭﺭﺩ ﺗﻮﻃﺌﻪﺍﻱ ﭼﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺍﻭ ،ﻋﻠﻴﻘﻠﻲﺑﻴﮓ ﺭﺍ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﺍﻧﺒﻪﺧﺎﻥ ﻛﺸﻤﻴﺮﻱ ﺑﺎ ﻭﺿﻌﻲ ﻣﺮﻣﻮﺯ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﺎﻧﺪ، ﻭ ﺳﭙﺲ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ 1020ﻫـ )=1611ﻡ( ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺯﻥ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻛﺮﺩ 37ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻣِﻬﺮﺍﻟﻨﺴﺎء ﺧﺎﻧﻤﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻟﻘﺐ ﻧﻮﺭﺟﻬﺎﻥ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﻣﻌﺎﺷﻘﺎﺕ ﻭ ﻣﻐﺎﺯﻻﺕ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﺔ ﺍﻭ ﺑﺎ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ. ● ﺍﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﺍﻓﻐﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ،ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﻛﺎﺭ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﺽ ﺁﻛﻠﻪ ﺩﭼﺎﺭ ﺷﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪﻧﺸﻴﻨﻲ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ »ﻛﻮﻩ ﺗﻮﺑﻪ« ﺭﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻌﺘﻜﻒ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﻭ ﺟﺴﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻛﻮﻩ ﺗﻮﺑﻪ ﺑﻪ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺍﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﺩﺭﺍﻧﻲ ﺍﻓﻐﺎﻧﻲ ﺳﺮﺳﻠﺴﻠﺔ ﺍﺑﺪﺍﻟﻴﺎﻥ ﺍﻓﻐﺎﻥ )1186-1160ﻫـ 1772-1747/ﻡ( ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭﻗﺘﻲ ﻧﺎﺩﺭ ﻋﺰﻡ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩ »ﻳﻚ ﻣﻨﺰﻟﻲِ ﺧﺒﻮﺷﺎﻥ ،ﺩﺭﻭﻳﺸﻲ ﻋﺎﻗﺒﺖﺍﻧﺪﻳﺶ ﺑﺎ ﻛﻼﻩ ﭘﺸﻤﻲ ﺩﺭ ﺳﺮ ،ﺑﻪ ﺍﺣﻤﺪﺧﺎﻥ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻩ ،ﺑﻲﺍﻧﺪﻳﺸﺔ ﺳﻄﻮﺕ ﻧﺎﺩﺭﻱ ﺑﻪ ﺍﻭ )ﺍﺣﻤﺪﺧﺎﻥ( ﮔﻔﺖ :ﺩﺭ ﻧﺎﺻﻴﻪ ﻭﺟﺒﻬﺔ ﺗﻮ ﺁﺛﺎﺭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻦ ﻣﻴﺂﻳﺪ، ﻳﻚ ﺗﻮپ ﻛﺮﺑﺎﺱ ﺑﺪﻩ ﺗﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻮ ﺧﻴﻤﻪﺍﻱ ﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﺍﭘﺮﺩﻩ ﺩﻭﺧﺘﻪ ِﻭﺭﺩﻱ ﺑﺨﻮﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻭﺩﻱ ﺳﺮﻳﺮ ﺁﺭﺍﻱ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﮔﺮﺩﻱ .ﺍﺣﻤﺪﺧﺎﻥ ﺳﺨﻦ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﻃﻤﻊ ﻛﺮﺩﻩ ﻳﻚ ﺗﻮپ ﻛﺮﺑﺎﺱ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺩﺍﺩ .ﺩﺭﻭﻳﺶ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻛﺮﺑﺎﺱ ﺩﻩ ﺧﻴﻤﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻛﻮﭼﻚ ...ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮﺩ ﺩﻭﺧﺖ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺍﻭﺭﺍﺩ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩ ،ﺍﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﻪ ﺭﻭﺯ ﻗﺘﻞِ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻭﻗﻮﻉ ﭘﻴﻮﺳﺖ ...،ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﻣﺘﻔﻖ ﺷﺪﻩ ،ﺍﺣﻤﺪﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺮﺩﺍﺭﻱ ﻗﺒﻮﻝ ،ﻭ ﺩﺳﺘﻪ ﻋﻠﻔﻲ ﭼﻴﺪﻩ ﺑﺠﺎﻱ ﺟﻴﻘﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﻭ ﻧﺼﺐ ﻛﺮﺩﻩ ،ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺍﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ،ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﻭﺍﻧﻪ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﮔﺮﺩﻳﺪ«. ● ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺁﻗﺎ ﺳﻤﻴﺘﻘﻮ ﻛﻪ ﻗﺘﻞ ﻭ ﻛﺸﺘﺎﺭﺵ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻨﮓ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻣﺮﻳ ِﺪ »ﭘﺮﻭﻳﺰﺧﺎﻥ« ﭘﻴ ِﺮ َﺫ َﻫﺒﻴﺎﻥ ﺁﻥ ﺣﺪﻭﺩ ﺑﻮﺩ .ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺍﻭﻝ ،ﺑﺴﺎﻁ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺣﻴﺎﺕ ﺩﻭﻟﺖ ﺁﺷﻮﺭ ﻭ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺁﺷﻮﺭﻳﺎﻥ ﻭ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ ،ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺁﻗﺎ ،ﻣﺎ ْﺭﺷﻤﻌﻮﻥ ﻭ ﭼﻨﺪﺗﻦ ﺍﺯ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﺧﻮﺩ ﺩﻋﻮﺕ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﻛﺸﺖ ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ 12ﻧﻔﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻮﺽ 30ﻫﺰﺍﺭ ﺍﺭﻣﻨﻲ ﻭ ﺁﺳﻮﺭﻱ ﻣﺴ ّﻠﺢ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﻭ ﻗﺘﻞﻋﺎﻣﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺩﺭ ﺳﻠﻤﺎﺱ ﻭ ﺭﺿﺎﺋﻴﻪ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ،ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺮﻭﻳﺰﺧﺎﻥ ﭘﻴﺮﺫﻫﺒﻲ ﺭﺍ ﻣﻌﺎﻑ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﻗﺘﻞ ﺍﻭ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻱ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺿﺒﻂ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﻣﻼﻙ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﺑﻲﻛﺮﺍﻥ ﺍﻭ ﺍﻛﺘﻔﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﺎ ﭘﺎﻱ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻭ ﻋﺼﺎ ﻭ ﻋﺒﺎ ﻓﺮﺍﺭ ﻛﺮﺩ. ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭﻗﺘﻲ ﭘﺮﻭﻳﺰﺧﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻭﺿﻊ ﻓﻼﻛﺖﺑﺎﺭ ﺑﻪ ﺧﻮﻱ ﺁﻣﺪ ،ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺁﻗﺎ ﻛﻪ ﻣﺮﻳﺪ ﭘﻴﺮ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻪ ﺩﻳﺪﻥ ﺍﻭ ﺭﻓﺖ .ﭘﺮﻭﻳﺰﺧﺎﻥ ﮔﻠﻪ ﻭ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﻼﻋﻴﻦ ﺁﺷﻮﺭﻱ ﻭ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺛﺮﻭﺕ ﻣﺮﺍ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻦ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻋﺼﺎ ﻭ ﻳﻚ ﭘﻴﺮﺍﻫﻦ ﺑﺎ ﭘﺎﻱ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺁﻣﺪﻩﺍﻡ. ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺁﻗﺎ ﺩﺭﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﺩﺳﺖ ﺁﻗﺎ ﺭﺍ ﺑﻮﺳﻴﺪ ﻭ ﻋﻘﺐﻋﻘﺐ ﺗﺎ ﺩﻡ ﺩﺭ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻗﺎ ﮔﻔﺖ: ـ ﻗﺮﺑﺎ ِﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﻋﺰﻳﺰﺗﺎﻥ ﺷﻮﻡ ،ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻛﻢﻛﻢ ﺩﺍﺭﻳﺪ ﺑﻪ 39 ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻭ ﺍﺋﻤﺔ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ! ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺁﻗﺎ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﺮ ﺍﺭﻭﻣﻴﻪ ﻭ ُﺳﻠﺪﻭﺯ ِ ﻧﺎﻣﻮﺱ ﺯﻧﻬﺎ ﻭ ﺩﺧﺘﺮﻫﺎ ﺗﻌﺮﺽ ﻭﺍُﺷﻨﻮﻳﻪ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺖ »ﺑﻪ 40 ﻛﺮﺩﻩ ،ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺯﻥ ﻭ ﺩﺧﺘﺮ ﺭﺍ ﭘﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩ«. ● ﻧﺎﻳﺐ ُﺣﺴﻴﻦ ﻛﺎﺷﻲ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ 70ﺭﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎﺯ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪ )ﻣﺜﻞِ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ( ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﻨﺸﻲ ﺍﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻓﺘﺎﺡﭘﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺪﺡ ﻋﻠﻲ ﺳﺮﻭﺩ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﺧﻮﺍﻧﺪ ،ﺟﺎﻳﺰﻩﺍﻱ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺩﺍﺩ: ﺳﺎﻳﻪ ،ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ،ﻧﺪﺍﺭﺩ؛ ﻫﻴﭻ ﻣﻲﺩﺍﻧﻲ ﺯﭼﻴﺴﺖ؟ ﺁﻓﺘﺎﺑﻲ ﭼﻮﻥ ﻋﻠﻲ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﻪﺍﺵ ﭘﺮﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ ● ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺳﺨﺖﺩﻻﻥ ،ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺗﻦ ﺣﺎﻝ ﻭﺍﺭﻭﻧﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺁﻥ َﺣ ّﺠﺎﺝﺑﻦ ﻳﻮﺳﻒ ﺛ َ َﻘﻔﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺍﻭ ﺑﺮ ﻋﺮﺍﻕ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﻟﺨﺖ ﻭ ُﻋﺮﻳﺎﻥ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻧﻬﺎﻳﺶ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﭘﺪﺭ ﺣﺠﺎﺝ ﺁﻥ ﻃﻮﺭ ﻛﻪ 38
81 ● ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻣﻘﺪﻭﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺟﺎ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ُﺳﻐْﺪ 120ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻡِ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪ ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺐ« ﺭﺍ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻛﺸﺘﻦ ﺷﺶ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻛﺮﺩ »ﺗ ِ ْ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺍﺳﻴﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺰﺍﻳﺪﻩ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺑﺮﺩﻩﻭﺍﺭ ﺑﻔﺮﻭﺧﺖ ﻭ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﻭﭼﻬﻞ ﺗﺎﻻﻥ )ﻫﺮ ﺗﺎﻻﻥ 27ﻛﻴﻠﻮ( ﻧﻘﺮﻩ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﺮﺩ ،ﻛﺴﻲ ﺑﻮﺩ ِ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎﺕ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻣﻌ ّﻠﻢ ﺍﻭﻝ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ، ﻛﻪ ﺍﺭﺳﻄﻮﺋﻲ ﻛﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺳﻮﻝ)ﺹ( ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ :ﺍﻭ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﺿﺎﻳﻊ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ »ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺩﺭ ﻃﺎﻳﻒ ﻣﻌﻠﻢ ﺑﻮﺩ« 41ﺍﻣﺎ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﺸﺪ ﭼﺮﺍ ﭘﺴﺮﺵ ﻣﻌﻠﻤﻲ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻛﻪ 20 ﺳﺎﻝ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻭﺣﺸﺖ ﻣﻲﻟﺮﺯﺍﻧﺪ. ﻟﺤ ﱡﻖ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﻨﺪﻩ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﻢ ﺁﻳﺎ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ »ﺍ َ َ ﻠﺐ« ﻳﻚ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺁﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻟ َ ْﻤﻦ َﻏ َ ﺣﻖ ﺑﺎ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﺳﺖ ،ﻳﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺻﻮﻻ ﺧﻮﺩ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻖ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺩﺍﻧﺴﺖ؟ ﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺁﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺁﻥ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲ ﺭﻧﺪ ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﻔﺴﻴ ِﺮ ﺍﻭﻟﻲ ﺍ َﻻ ْﻣﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﻟﺴﻴْﻒ ﺑﺎﺷﺪ!« ﺑﻮﺩ» :ﺍﻭﻟﻲ ﺍ َﻻ ْﻣﺮ ﻛﺴﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﱠ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ »ﺷﻤﺸﻴﺮﺑﻨﺪﺍﻥ« ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ُﻗ ّﺮﺓﺍﻟ َﻌﻴﻦ» ،ﺑﻪ ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ« 42ﭘﺲ ﺁﻥ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺗﻨﺪ ﻭ ﺧﺸﻮﻧﺖﺁﻣﻴﺰ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﻣﺤﻜﻮﻣﺎﻥ ﻭ ﻣﻐﻀﻮﺑﺎﻥ ﭼﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ،ﻣﺮﺩﻣﻲ ﺻﺎﺣﺒﺪ ِﻝ ﻭ ﻧﺎﺯﻛﺪﻝ ﻭ ﺣﺴﺎﺱ ﻭ ﻣﺜﻞ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﺼﺐ ﻭ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺍ ّﺭﺓ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻓﺮﻭ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﻳﺎ ﻓﺮﻭ ﺑﺮﺩﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﻮﺩﻩ! 43ﺑﻌﺾ ﺁﺛﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ،ﺗﺎ ﺣﺪﻱ ﮔﻮﺍﻫﻲ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺩﻋﺎﺳﺖ.
ﺩﻝ ﺳﻨﮓ ﻭ ﻃﺒﻊ ﻟﻄﻴﻒ
ﻫﻤﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮ ﻛﻪ ﺩﻫﻬﺎ ﺩﺷﻤﻦ ﺩﺭ ﺁﺗﺶ ﻗﻬﺮ ﺍﻭ ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ ،ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻌﺠﺐ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻧﺎﺯﻙ ﺩﻝ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻟﻄﻴﻒﺗﺮﻳﻦ ﻏﺰﻟﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺗﺮﻛﻲ ﺑﺎ ِ ﺣﺎﻓﻆ ﺧﻠﻮﺕ ﺗﺨﻠﺺ ﺧﻄﺎﺋﻲ ﺳﺮﻭﺩﻩ ﺍﺳﺖ ....ﮔﻮﺋﻲ ﻧﺸﻴﻦ ﺑﻪﺳﺨﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﺔ ﺳﺮﻭﻫﺎﻱ ﻧﺎﺯ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﻏﺰﻝ ﺳﺮﺍﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ.... ...ﻭ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﻟﻄﻴﻒ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺍﻭﻝ ﺍﺳﺖ: ﺑﻴﺴﺘﻮﻥ ﻧﺎﻟﺔ ﺯﺍﺭﻡ ﭼﻮ ﺷﻨﻴﺪ ﺍﺯ ﺟﺎ ﺷﺪ ﻛـﺮﺩ ﻓـﺮﻳـﺎﺩ ﻛـﻪ ﻓﺮﻫﺎﺩِ ﺩﮔﺮ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪ
82 ● ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺑﺎﻭﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ »ﺣﻀﺮﺕ ﺁﻗﺎ ﻃﻮﻳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﻛﻤﺎﻝ ّ ﺻﺤﺖ ﻧﻴّﺖ ﻭ ﭘﺎﻛﻲ ّ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻳﺾ ﻭ ﻧﻮﺍﻓِﻞ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺩﺭ َﺧ َ ِ ﻃﺎﻟﺐ ﻣﻘﺎﻡ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﻸ ﻭ َﻣﻸ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺳﺘﺎﻧﻲ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪﻱ ﺩﺍﺷﺖ ،ﭼﻪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻡ ﺗﻮﻗﻒ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻳﺄﺱ ﻭ ﺣﺮﻣﺎﻥ ﻣﻲﺯﻳﺴﺖ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺭﻭﻱ ﺍﻣﻴﺪ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﮔﻤﺎﻥ ﻧﺠﺎﺕ ﻧﺪﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺧﻮﺩ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﻣﺮﺩﻱ ﺩﺭ ﻟﺒﺎﺱ ﻋﻠﻤﺎء ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﻈﺮﻱ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﻈﺮ، ﻗﻮﺕ ﻭ ﺻﻔﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺩﻳﺪﻡ ﻭ ﺭﻭﺯﺑﺮﻭﺯ ﺩﺭ ّ ِ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﻋﻬﺪ ﻭ ﻗﻠﺐ ﻣﻦ ﺍﻓﺰﻭﺩ ،ﻟﻬﺬﺍ ﺩﺭ ﻧﺰﺩ ِ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺍﺭﺍﺩﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩﻱ ﻭ ﺗﻤﻨﺎﻱ ﺍﺫﻛﺎﺭ ﻭ ﺍﻭﺭﺍﺩ ﻧﻤﻮﺩﻱ«. ﻫﻤﺎﻥ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﻛﻪ ﻛِﺸﺘﻲ ﺍﺯ ﺳ ِﺮ ﻛﺸﺘﮕﺎﻥ ﺑﻪ ﺯﺭﻧﺞ ﻫﺪﻳﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ،ﺩﻡ ﻣﺮگ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺑﺎﻻﻱ ﻗﺒﺮ ﺍﻭ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ ﻭ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺳﻨﮓ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮﺩ» :ﺍﻳﻦ ﻗﺒ ِﺮ ﻳﻌﻘﻮﺏ 44 ﺑﻴﭽﺎﺭﻩ ﺍﺳﺖ«. َ ﺍﻛﻨﺎﻑ ﻓـﺎﺭﺱ ﺖ ﺧُ ﺮﺍﺳﺎﻧ ًﺎ ﻭ َﻣ َﻠ ْﻜ ُ ْﺖ ﻣ ِ ْﻦ ُﻣ ْﻠ ِ ﻚ ﺍﻟﻌﺮﺍﻕ ﺑﺂﻳ ِ ِ ﺲ ﻭ ﻣﺎ ُﻛﻨ ُ ﺳﻼﻡ َﻋ َﻠﻲﺍﻟﺪُ ﻧﻴﺎ ﻭ ِﻃ ِ ﻴـﺐ ﻧ َﺴﻴ ِﻤﻬﺎ ﺍﺫﺍ ﻟ َ ْﻢ ﻳَ ُﻜ ْﻦ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻓﻴـﻬﺎ ﺑﺠﺎﻟِﺲ ﻭ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻌﺮ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻳﺎﻡ ﺑﺮ ﻗﺒﺮ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ: ﺑﮕﺮﻓﺘﻢ ﺁﻥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﺎ ِ ﻣﻠﻚ ﻓﺎﺭﺱ ﻳﻜﺴﺎﻥ ُﻣ ِ ﻠﻚ ﻋـﺮﺍﻕ ﺍﺯ ﻣـﻦ ﻳـﻜـﺴﺮ ﻧـﺒـﻮﺩ َﺭﺳﺘﻪ ﺑـﺪﺭﻭﺩ ﺑـﺎﺩ ﮔـﻴـﺘـﻲ ،ﺑـﺎ ﺑـﻮﻱ ﻧـﻮ ﺑﻬﺎﺭﺍﻥ 45 ِ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴـﺚ ﮔـﻮﺋﻲ ﺩﺭ ﻭﻱ ﻧﺒُﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻋﺎﺭﻓﺎﻧﻪﺗﺮﻳﻦ ﻏﺰﻟﻬﺎ ﺭﺍ ﺁﺷﻮﺭ ﺑﺎﻧﻲ ﭘﺎﻝ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺯ ﻋﻴﻼﻡ 46ﺑﺎﺯﻣﻲﮔﺸﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﻋﻼﻣﻴﻪ ﺭﺍ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮﺩ ...» :ﻣﻦ ﺍﺯ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﻋﻴﻼﻡ ﺁﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻭﻳﺮﺍﻥ ﻛﺮﺩﻡ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﮔﺬﺷﺘﻦ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻳﻚ ﻣﺎﻩ ﻭ 25ﺭﻭﺯ ﻭﻗﺖ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ .ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻧﻤﻚ ﻭ ﺧﺎﺭ ﺍﻓﺸﺎﻧﺪﻡ ...ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻥ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﺑﺎ ﺍﺳﺐ ﻭ ﻗﺎﻃﺮ ﻭ ﺍﻻﻍ ﻭ ﮔﻠﻪﻫﺎﻱ ﭼﺎﺭﭘﺎﻳﺎﻥ ﻛﻮﭼﻚ ﻭ ﺑﺰﺭگ ـ ﻛﻪ ﺷﻤﺎﺭﺓ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﻪﻫﺎﻱ ﻣﻠﺦ ﺍﻓﺰﻭﻥﺗﺮ ﺑﻮﺩ ـ ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻢ ،ﻭ ﺧﺎﻙ ﺷﻮﺵ ﻭ ﻣﺎﺩﺍﻛﺘﻮ ﻭ ﻫﻠﺘﻤﺎﺵ ﻭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺷﻮﺭ ﻛﺸﻴﺪﻡ... ﺑﺎﻧﮓ ﺁﺩﻣﻴﺰﺍﺩ ﻭ ﺍﺛﺮ ﭘﺎﻱ ﮔﻠﻪﻫﺎ ﻭ ﭼﺎﺭﭘﺎﻳﺎﻥ ﻭ ﻧﻐﻤﺔ ﺷﺎﺩﻱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻢ ،ﻭ ﺑﻪ ﺁﻫﻮﺍﻥ ،ﻭ ﺧﺮﺍﻥ ،ﻭ ﺟﺎﻧﻮﺭﺍﻥ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻭﺣﺸﻲ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺩﺍﺩﻡ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﭼﺮﺍ ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ« ...47ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ» :ﺗﻤﺎﻡ ﺳﺮﻛﺮﺩﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺧﺮﻭﺝ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﭘﻮﺳﺖ ﻛﻨﺪﻡ ،ﻭ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﺳﺘﻮﻧﻲ ﺭﺍ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻡ ،ﻭ ﭘﺎﺭﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻳﻮﺍﺭ 48 ﮔﺬﺍﺷﺘﻢ ،ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻴﺦ ﻛﺸﻴﺪﻡ«. ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺷﻌﺮ ﻋﺎﺭﻓﺎﻧﺔ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ ،ﮔﻮﺋﻲ ﺧﻴّﺎﻡ ﺣﻜﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺩﻳﻮﺩﻭﺭ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮ ﺁﺷﻮﺭ ﺑﻨﻲﭘَ ْﻞ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺁﻥ ﺍﺛﺮ ﺧﻮﺩ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﺳﺖ: »ﭼﻮﻥ ﻧﻴﻚ ﻣﻴﺪﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺮﺩﻥ ﺯﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩﺍﻱ ﺩﺍﺩِ ﺩﻝ ﺑﺴﺘﺎﻥ ،ﻭ ﺩﺭ ﺟﺸﻨﻬﺎ ﺧﻮﺵ ﺑﺎﺵ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻛﻪ ﺑﻤﻴﺮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ﺧﻮﺷﻲ ﻧﺪﺍﺭﻱ، ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﺑﺮ ﻧﻴﻨﻮﺍﻱ ﻋﻈﻴﻢ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻣﻲﺭﺍﻧﺪﻡ 49 ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺟﺰ ﻣﺸﺘﻲ ﺧﺎﻙ ﻧﻴﺴﺘﻢ«.....
ﻣﺮﺍ ﻣﻲ ﺑﻴﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﺳﻮﺍ ﻭ ﻳﺎﺩ ﺍﺯ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻣﻲﻛﻦ! ﻧﺎﻡ ﻣﺨﺘﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﻗﺒﻞ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ 1320ﺧﻴﻠﻲ ﺍﺯ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺪﺕ ﻭ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻧﺪ، ﺍﻣﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪ ﻧﺪﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﭘﺎﺱ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻭ ﺁﻣﺮ ﺁﻥ ﭘﺰﺷﻚ ﻣﻌﺮﻭﻑ ،ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻛﻦﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﺎﻥ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﻟﭙﺬﻳﺮﺗﺮﻳﻦ ﺁﻫﻨﮕﻬﺎﻱ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﻴﻤﻬﺎﻱ ﻭﻳﻠﻦ ﻧﻮﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﺭﺷﺔ ﮔﺮﻡ ﺍﻭ ﺷﺒﻬﺎﻱ ﺩﺭﺍﺯ ،ﺍﺯ ﻻﺑﻼﻱ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎﻱ ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ ﺍﻧﺒﻮﻩ ﺑﺎﻏﻬﺎﻱ ﺗﺠﺮﻳﺶ ﻭ ﺩﺯﺁﺷﻴﺐ، ﮔﻮﺵ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻥ ﻭ ُﻋ ّﺸﺎﻕ ﺷﺐﺯﻧﺪﻩﺩﺍﺭ ﺭﺍ ﻧﻮﺍﺯﺵ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻧﺎﻡ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺓ ﺳﻮﻡ ﻭﻳﻠﻦ ﻗﻄﻌﺎﺕ ﺿﺮﺑﻲ ﺍﺑﻮﺍﻟﺤﺴﻦ ﺻﺒﺎ ،ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻓﻘﻴﺪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ، ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺍﺳﺎﻣﻲ ﺧﺎﻟﺪﺓ ﺑﺰﺭﮔﺎﻧﻲ ﭼﻮﻥ ﻓﺎﺭﺍﺑﻲ ﻭ ﻛﻠﻨﻞ ﻭﺯﻳﺮﻱ ﻭ ﺩﺭﻭﻳﺶ ﺧﺎﻥ ﻭ ﻣﺤﺠﻮﺑﻲ ﻭ ﻣﺸﻴﺮ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻭ ﺻﺒﺎ ﺩﺭ ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻛﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺗﺬﻛﺮ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ »ﺁﻫﻨﮓ ﻗﻄﻌﺔ »ﻛﺎﺭﻭﺍﻥ« ﺭﺍ ﺁﻗﺎﻱ ﺭﻛﻦﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﺎﻥ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﺍﺯ ﻧﻮﺍﺯﻧﺪﮔﺎﻥ ﺷﻴﭙﻮﺭ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﻨﻪ ﺯﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻊ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻧﻮﺍﺧﺘﻨﺪ ﺍﻗﺘﺒﺎﺱ ﻛﺮﺩﻧﺪ« 50ﻭ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﺳﻮﻡ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﻫﻨﺮﺳﺘﺎﻥ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻣﻠﻲ ﺁﻫﻨﮓ ﭘﻴﺶ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺩﺷﺘﻲ ﺍﺯ ﺭﻛﻦﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﺎﻥ ﺍﺳﺖ 51ﻭ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﺩﻭﻡ ﻭﻳﻮﻟﻦ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺁﻗﺎﻱ ﺭﻭﺡﺍﷲ ﺧﺎﻟﻘﻲ» ،ﺭِ ِ ﻧﮓ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ« ﺳﺎﺧﺘﺔ ﺭﻛﻦﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﺎﻥ ﻣﺨﺘﺎﺭ 52ﺑﺎ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺗﻤﺎﻡ ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ.... ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺍﻳﻦ ﻋﻮﺍﻃﻒ ﻭ ﺭﻭﺣﻴﺎﺕ ،ﻭ ﺁﻥ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭ ﻃﺮﻳﻘﺖ ،ﻭ ﺁﻥ ﺷﺪﺕ ﻭ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻭ ﺳﺨﺖﻛﻮﺷﻲ، ﭼﻪﮔﻮﻧﻪ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮﺩ؟ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺷﺎﻳﺪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﻛﻪ ﺟﺰ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺍﺑﺎﻧﺪﻥ ﻓﺘﻨﻪﻫﺎ ﻭ ﺩﻓﻊ ﻓﺴﺎﺩ ﺭﺍﻫﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ »ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺻﺪ ﺧﻮﻥ ﻛﻨﻨﺪ« ﻭ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ: ﺧـﻴ ِﺮ ﻋــﺎﻡ ﺷــ ّ ِﺮ ُﺟﺰﺋﻲ ﺍﺯ ﺑــﺮﺍﻱ َ 53 ﺷﺮﻉ ﺭﺧﺼﺖ ﻣﻲﺩﻫﺪ ،ﺑﮕﺬﺍﺭ ﮔﺎﻡ ﻭ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﻛﺴﻲ ﺭﺍ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻭ ﻧﻴﺰﻩ ﭘﻴﭻ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻭ ﺩﻡ ﺗﻮپ ﺑﺴﺘﻦ ﻭ ﺗﺨﺘﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﺮﺩﻥ ﻭ ﭼﺎﺭﻣﻴﺦ ﻛﺮﺩﻥ ﻭ ﺩﺭ ﻗﻔﺲ ﻧﻬﺎﺩﻥ ﻭ ﻛﻮﺭ ﻛﺮﺩﻥ ﻭ ﺑﻪ ﭼﺮﻡ ﻛﺸﻴﺪﻥ ﻭ ﻟﺐ ﺑﺮﻳﺪﻥ ﻭ ﺩﺭ ﻗﻔﺲ ﺁﻭﻳﺰﺍﻥ ﻛﺮﺩﻥ ﻭ ﺑﻪ ُﺩﻡ ﺍﺳﺐ ﺑﺴﺘﻦ ﻭ ﺳﻨﮓ ﺩﻭﻣﻦ ﻭ ﻧﻴﻢ ﺑﺮ ﺧُ ﺼﻴﺔ ﻛﺴﻲ ﺁﻭﻳﺰﺍﻥ ﻛﺮﺩﻥ ﻭ ﻧﻌﻞ ﺑﺮ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﻱ ﺑﺴﺘﻦ ﻭ ﺁﺳﻴﺎ ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﮔﺮﺩ ِﻥ ُﻣﺠﺮﻡ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻦ ﻭ ﺳﺮ ﺩﺭ ﺁﺏ ﻓﺮﻭ ﺑﺮﺩﻥ ﻭ ﺩﻡِ ﺗﻮپ ﺑﺴﺘﻦ ﻭ ﺷﻤﻊ ﺁﺟﻴﻦ ﻛﺮﺩﻥ ﻭ ﺷ ّﻘﻪ ﻛﺮﺩﻥ ﺑﺎ ﺩﺭﺧﺖ ...ﺟﺰء ﻋﺒﺎﺩﺍﺕ ﻭ ﺩﺭ ﻭﻣﺮﺝ ُﺣﻜﻢ ﻧﻤﺎﺯ ﻧﺎﻓﻠﻪ ﺍﺳﺖ 54.ﻭ ﺁﺩﻣﻲ ﺗﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﻫﺮﺝ ِ ﻋﻮﺍﻡ ﻧﺸﻮﺩ ،ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺗﺼﻮﺭ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺮﺳﻮﺧﺘﻪﻫﺎﻱ ﺍﺳﺘﺒﺪﺍﺩ ،ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮﺩ ،ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻋﺎﺩﻝ ﻫﺴﺘﻨﺪ! ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﻧﻤﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺩﭼﺎﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﻫﺎﻳﻲ ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﻗﻮﻝ ﺑِﺮﻧﺎﺭﺩﺷﺎ ْﻭ ﺻﺪﻕ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ :ﻭﻗﺘﻲ ﺷﺨﺺ ﭘﻠﻨﮕﻲ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺁﻧﺮﺍ ﻭﺭﺯﺵ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ، ﻭﻟﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﭘﻠﻨﮓ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ﺁﺩﻣﻲ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﺪ ،ﺻﺤﺒﺖ ﺳﺒُﻌ ﱠﻴﺖ ﻭ ﺩﺭﻧﺪﻩﺧﻮﺋﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺁﻳﺪ! ﻭ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺍﺯﻳﻨﻬﺎ ﻛﻪ ُﻣﺜْﻠﻪ ﻭ ﺷﻜﻢ ﺩﺭﻳﺪﻩ 55 ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﻗﺪﺭﺕ ﻛﻢ ﺍﺯ ﺣﺮﻳﻒ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﻧﺪ! ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺷﻜﺮ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺭﺍﻫﻲ ﺑﻪ ﺩﻫﻲ ﺑﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻣﻲ ﺳﺮ ﻓﺮﻭﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ، ﭼﻪ ،ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻛﻪ ﭘﻴﺮ ﻭ ﻣﺮﺍﺩ ﻭ ُﻣﺮﺷﺪﻱ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺳﺘﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﺍﻣﻦ ﺧﺮﻗﻪﺍﻱ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ، ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﺍﮔﺮ ﭘﻴﺮﻱ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﭼﻪ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ؟ ﺑﻪ ﺍﺩﻳﺐﺍﻟﺴﻠﻄﻨﺔ ﺳﻤﻴﻌﻲ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﻢ ﺑﺮﻧﺞ ﻫﻮﺵ ﺭﺍ ﺯﻳﺎﺩ ﻣﻴﻜﻨﺪ، ﺍﻣﺎ ﭼﺮﺍ ﻫﻤﺸﻬﺮﻳﻬﺎﻱ ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺮﻧﺞ ﻣﻲﺧﻮﺭﻧﺪ، ﺍﻳﻨﻘﺪﺭ...؟؟ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﺩﻳﺐﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﻧﺞ ﻧﻤﻴﺨﻮﺭﺩﻧﺪ ﭼﻪ ...ﺑﻮﺩﻧﺪ!؟ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺫﻭﺍﻟﺮﻳﺎﺳﺘﻴﻦ ﺭﻭﺯﻱ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﺮﺩﻱ ﺩﺍﺋﻢﺍﻟﺨﻤﺮ ﻭ ﺑﺪﻧﺎﻡ ﺭﺍ »ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻱ« ﻛﻨﺪ ﻭ ﺟﺰء ﺻﻮﻓﻴّﻪ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩُ .ﻣﺮﻳﺪﺍﻥ ﺍﻛﺮﺍﻩ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭﻟﻲ ﺷﻴﺦ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ .ﻫﻤﺎﻥ ﺷﺐ ﺧﺒﺮ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ُﻣﺮﻳﺪ ﺩﺭ ﭼﻬﺎﺭ ﺳﻮﻕ ﻣﺴﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺭﺍ ﺯﺧﻢ ﺯﺩﻩ ﻭ ﻓﺤﺶ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺍﺩﻩُ .ﻣﺮﻳﺪﺍﻥ ﺑﻪ ﺁﻗﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ: ﻣﺎ ﻣﻴﺪﺍﻧﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺍﻛﺮﺍﻩ ﺩﺍﺷﺘﻴﻢ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺫﻭﺍﻟﺮﻳﺎﺳﺘﻴﻦ ﺩﻭ ﺭﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎﺯ ﺷﻜﺮ ﮔﺰﺍﺭﺩﻩ
83 ﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺷﻜﺮ ﻛﻪ ﻓﻼﻧﻲ ﺩﺭﻭﻳﺶ ﺷﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﺯﺭ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ِ ﺷﺐ ﺑﺪﻣﺴﺘﻲ ﻻﺍﻗﻞ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺭﺍ ﻟﺖﻭﭘﺎﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ! ﺍﺯﻳﻦ ﺟﻬﺖ ،ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻲﺳﺒﺐ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩ ﻫﻢ ،ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺍﺯ ﺁﺧﺮﺕُ ،ﻣﺴﺎﻫﻠﻪ ﻭ ﺳﺎﺯﮔﺎﺭﻱ ﻭ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻭ ﺭﺿﺎﺋﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ِ ﺣﺮﻑ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺳﻴﺪﻫﺎﺷﻢ ﺧﺎﺭﻛﻦ ﺭﺍ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺸﻨﻮﺩ ﻭ ﺑﻲﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻠﻲ ﺭﺩ ﺷﻮﺩ. ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ،ﺭﻭﺯﻱ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﺳﻴﺪ ﻫﺎﺷﻢ ﺧﺎﺭ َﻛﻦ ـ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲ ﻧﺠﻒ ـ ﺩﺭ ﻧﺠﻒ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻛﺮﺩ )ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺭﺍ ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﺧﺎﺭﻛﻦ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﺭﻛﻨﻲ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻣﻲﮔﺬﺭﺍﻧﺪ(. ﻧﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺳﻴّﺪ ﻫﺎﺷﻢ ﺭﻭ ﻛﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ: ﺷﻤﺎ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﻫﻤﺖ ﻛﺮﺩﻩﺍﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﻧﻴﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪﺍﻳﺪ.ﺳﻴﺪ ﻫﺎﺷﻢ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺎﺩﮔﻲ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴّﺖ ﮔﻔﺖ: ﺑﺮﻋﻜﺲ ،ﻫ ّﻤﺖ ﺭﺍ ﺷﻤﺎ ﻛﺮﺩﻩﺍﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﺧﺮﺕﮔﺬﺷﺘﻪﺍﻳﺪ! ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺣﺮﻓﻬﺎﻱ ﻣﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺧﻮﺏ ﺍﺳﺖ، ﺩﻧﻴﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﺴﺎﺑﺶ ﺍﺯﻳﻦ ﺣﺴﺎﺑﻬﺎ ﺟﺪﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﻮﻝ ﻣﻼﺍﺑﻮﺍﻟﺤﺴﻦ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺻﻮﺭﺕ ﺻﺎﺩﻕ ﻣﻲﺁﻳﺪ» :ﻣﻼ ﺍﺑﻮﺍﻟﺤﺴﻦ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻲ ﻣﺠﺎﻭﺭِ ﻛﺮﺑﻼﻱ ُﻣﻌ ّﻠﻲ، ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﺍَﺧْ ﺘﻪ ﺭﺍ ﻟﻌﻦ ﻣﻴﻜﺮﺩ .ﻣﻲﻓﺮﻣﻮﺩ ﻳﻚ ﺷﺐ ﺧﻮﺍﺏ ﺩﻳﺪﻡ ﻛﻪ ﺩﺍﺧﻞ ﺻﺤﻦ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻣﻴﺮ ﺷﺪﻡ ،ﭘﺲ ﺧﻮﺍﺳﺘﻢ ﻧ َﻌ َﻠﻴْﻦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻜﻨﻢ ﻭ ﺩﺍﺧﻞ ﺍﻳﻮﺍ ِﻥ ُﻣ ّﻄﻬﺮ ﺷﻮﻡ، ﺩﻳﺪﻡ ﻣﺮﺩ ﺑﻲﻣﻮﺋﻲ ﻛﻪ ﺩﻧﺪﺍﻧﻬﺎﻱ ﺩﺭﺍﺯﻱ ﺩﺍﺷﺖ ﻣﺮﺍ ﻣﺎﻧﻊ ﺍﺯ ﺩﺧﻮﻝ ﺍﻳﻮﺍﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺳﺖ ﻣﺮﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺁﻭﺭﺩ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﻜﻲ ِ ﺣﺠﺮﺍﺕ ﺻﺤﻦ ﻣﻘﺪّ ﺱ .ﺩﻳﺪﻡ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻥ ﺣﺠﺮﻩ ﺟﻤﻌﻲ ﺍﺯ ِ ﻟﺒﺎﺱ ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ،ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻣﺖ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺤﺎﺳﻦِ ُﻣﺪﻭ ّﺭﻱ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺑﻌﺪ ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﺑﻲﻣﻮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ :ﻳﺎ ﻓﻼﻥ ،ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺁﻣﺮﺯﻳﺪﻩ ﻛﺴﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﺯ
● ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﻓﺘﺢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻟﺤﻈﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻧﻤﺎﺯ ﺑﻮﺩ ﭘﻲﺩﺭﭘﻲ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﺯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻴﺪﺍﺩ ،ﺑﺎ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻥ ﻳﺎ ﮔﻮﺵ ﻳﺎ ﺑﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﻣﻲﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﺵ ﻭ ﺑﻴﻨﻲ ﻭ ﻳﺎ ﮔﺮﺩﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺒﺮﻧﺪ .ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﺯ 70ﻧﻔﺮ ﺭﺍ ﺑﺪﻳﻨﻄﺮﻳﻖ ﻣﺜﻠﻪ ﻛﺮﺩ .ﺑﺎﺯ ﺧﺪﺍ ﭘﺪﺭ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻈﻔﺮ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻣﺮﺯﺩ ﻛﻪ ﻗﺮﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﺑﺴﺖ ﻭ ﻣﺤﻜﻮﻡ ﺭﺍ ﻣﻲﻛﺸﺖ ﻭ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﻗﺮﺁﻥ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ!
84 ﻣﻦ ﺑﺪﺗﺮ ﻭ ﺯﺷﺖﺗﺮ ﺑﻮﺩﻩ ...ﻭ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﻗﺎﻣﺖ ،ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩ ﺍﺳﺖ ،ﭘﺲ ﭼﺮﺍ ﻣﺮﺍ ﺍﻳﻨﻘﺪﺭ ﺐ ﻭ ﻟ َ ْﻌﻦ ﻣﻲﻛﻨﻲ؟ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩ ﺳﺮﺵ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺣﺠﺮﻩ َﺳ ّ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ،ﺗﺎ ﺑﻪ ﻛﻲ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﻣﺰﺍﺡ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﻧﻤﻴﺪﺍﺭﻱ؟ ﺑﮕﺬﺍﺭ ﺁﺧﻮﻧﺪ ﺑﺮﻭﺩ ﭘﻲ ﺷﻐﻠﺶ، ﺑﺠﻬﺖ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﻭ ﺷﻘﺎﻭﺕ ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﻨﻴﻌﺔ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩ ،ﻭ ﺍ ّﻣﺎ ِ ِ ِ ﻋﻄﻮﻓﺖ ﺍﻣﻴﺮﺍﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻭﺳﻌﺖ ﻣﻴﺪﺍ ِﻥ ﺭﺣﻤﺖ ﺍﻟﻬﻲ ﻭ ﺳﻌﺔ ﺭﺍ ﻧﺪﻳﺪﻩ! ﻓﺮﻣﻮﺩ :ﺍﺯ ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺍﺏ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩﺍﻡ ،ﻫﺮ ﻭﻗﺖ ﺍﺯ ﻛﻨﺎﺭ ﻗﺒﺮ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪﺍﻡ ﻓﺎﺗﺤﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ 56 ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻡ«. ***
ِ ﺷﻜﺴﺖ ﻏﺮﻭﺭ
ﺩﺭ ﺧﺎﺗﻤﺔ ﺍﻳﻦ ﺑﺤﺚ ،ﺩﻭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻗﻴﺎﺱ ﻣﻊﺍﻟﻔﺎﺭﻕ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﺁﻥ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺑﺎ ﻫﻴﭻﻳﻚ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻳﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﻭ ﺷﺒﺎﻫﺘﻲ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺩ ﺑﺤﺚ ﺑﻬﻢ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﻴﺸﻮﺩ .ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺍﻭﻝ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﺑﻪ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺍﻣﺎﺩ ﻇﻞﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﻇﻞﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺍﻭ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: ِ َ »ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺻﻔﻲﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﻣﺮﺣﻮﻡ ،ﻋﻠﻲﺧﺎﻥ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﭘﺴ ِﺮ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﺻﺮﺧﺎﻥ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﭘﺴ ِﺮ ﺟﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ،ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻭ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺷﺪ .ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺁﻥ ﺧﺎﻧﻘﺎﻩ ِ ﺟﻨﺎﺏ ﺧﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻭ ﺁﻥ ّﺳﺠﺎﺩﻩ ﻭ ﺁﻥ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ 57 ﺍﺳﺖ :ﺷﻮﻫﺮ ﻫﻤﺸﻴﺮﺓ ﻣﻦ ،ﺗﻮﺭﺍﻥ ﺁﻏﺎ ﻣﻠﻜﺔ ﺍﻳﺮﺍﻥ «.ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻣﺘﺮ ﺍﺯ ﻛﻨﺎﺭ ﺧﺎﻙ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻤﻨﺎ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺶ ﺑﻪ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻣﻲﺧﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﻓﻦ ﻛﻨﻨﺪ ﺁﻥ ﻫﻢ ﺑﺸﺮﻁ ِ ﺗﻮﺍﻓﻖ ﺗﻴﻤﺴﺎﺭِ ﺧﻠﻴﻖْ ، ﺑﺸﺮﻁ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺮﻛﺰ ﺁﻕ ﺍ ِ ْﻭﻟﻲ ،ﻭ
● ﺁﺗﻴﻼ ﻛﻪ ﺑﻼﻱ ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺑﻮﺩ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﭘﺎپ ﻟﺌﻮﻥ ﺍﻭﻝ ﺭﺳﻴﺪ ﻳﻜﺒﺎﺭﻩ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻏﻼﻑ ﻛﺮﺩ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺘﺤﻴﺮ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ... .ﺁﺗﻴﻼ ﻧﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﻛﺸﺖ ﻭ ﻧﻪ ﺑﻪ ُﺭﻡ ﺁﻣﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺭﻭﻱ ﺑﺮﺗﺎﻓﺖ ﻭ ﺍﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﺭﺍ ﺁﻥﭼﻨﺎﻥ ﺗﺮﻙ ﮔﻔﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺮﺯﻣﻴﻨﻬﺎﻱ ﻧﺎﺷﻨﺎﺱ ﺷﻤﺎﻟﻲ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﺭﻓﺖ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎﺯﻧﮕﺸﺖ«. ﻭ ﺍﻳﻦ ﺁﺗﻴﻼ ﻫﻤﻴﺸﻪ »ﺑﺪﺍﻥ ﻣﻲﻧﺎﺯﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ،ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻟﮕﺪﻛﻮﺏ ﺍﺳﺐ ﺍﻭ ﺷﺪﻩ ،ﭼﻴﺰﻱ ﻧﺮﻭﻳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ«.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺻﻮﻓﻴﺔ ﭘﺎﻙ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺻﻔﻲﻋﻠﻴﺸﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﻋﺪ ًﺓ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ »ﺻﻮﻓﻴﺔ ﺷﻮﺭﻭﻱ« ﻳﺎ »ﺻﻮﻓﻴﺔ ﺟﻤﻬﻮﺭﻋﻠﻴﺸﺎﻫﻲ« ﺧﻮﺍﻧﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﺑﺠﺎﻱ ﭘﻴﺮ ،ﺍﻳﻨﺮﻭﺯﻫﺎ ﻳﻚ ﻫﻴﺌﺖ ﺑﻨﺎﻡ »ﺍﻧﺠﻤﻦِ ﺍُﺧُ ﱠﻮﺕ« ِ ﻗﻄﺐ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ .ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ،ﺁﻗﺎﻱ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﻮﺭﻱ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺻﻮﻓﻲ ﺷﺪﻥ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﻓﺖ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺻﻔﻲﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﻭ ِ ﻣﺠﺬﻭﺏ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻳﻜﻲ ﺩﻭ ﺟﻠﺴﺔ ﺍﻭﻝ ﺑﻄﻮﺭﻱ ﺍﺧﻼﻕ ﺍﻳﻦ ُﻣﺮﺷﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻲﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﮔﻔﺖ :ﻳﺎ ﭘﻴﺮ ،ﻣﻦ ﻣﻴﻞ ﺩﺍﺭﻡ ﺩﺭ ِﺳ ِ ﻠﻚ ﺩﺭﺍﻭﻳﺶ ﺩﺭﺁﻳﻢ! ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺻﻔﻲﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﮔﻔﺖ ﺑﻨﻈﺮﻡ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ .ﮔﻔﺖ ﭼﺮﺍ، ﻫﺮﭼﻪ ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ ﻣﻦ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﻣﻴﻜﻨﻢ .ﮔﻔﺖ ﺍﻻﻥ ﻛﺎﻟﺴﻜﻪ ﻭ ﭘﻴﺶﻗﺮﺍﻭﻟﻬﺎﻱ ﺷﻤﺎ ﺩﺭ ﺳ ِﺮ ﭘﺎﻣﻨﺎﺭ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻟﺒﺎﺱ ﻓﺎﺧﺮ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻭﺿﻊ ﻣﺘﺸﺨّ ﺺ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺷﺎﻩ ُﻣﻘﺘﺪﺭِ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪﺍﻳﺪ ،ﭼﻄﻮﺭ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﺩﺭ ِﺳ ِ ﻠﻚ ﺩﺭﺍﻭﻳﺶ ﺩﺭﺁﺋﻴﺪ ﻭ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﻓﻘﻴﺮﺍﻧﺔ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﻫﻴﺪ؟ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﮔﻔﺖ ﻗﻮﻝ ﻭ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﻣﻴﺪﻫﻢ ﻫﺮﭼﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﻫﻢ .ﺧﻼﺻﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺯﻳﺎﺩ، ﺻﻔﻲﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﮔﻔﺖ :ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻮﺏ ﺣﺎﻻ ﺍﻣﺘﺤﺎﻥ ﺑﻜﻨﻴﻢ. ﺻﻔﻲﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﺭﺍﻭﻳﺶ ﺭﺍ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﺍﺯ ﭘﺎﻣﻨﺎﺭ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ ﭼﻠﻮﺍﺭ ﺧﺮﻳﺪ ،ﻭﺳﻂ ﺁﻧﺮﺍ ﺳﻮﺭﺍﺥ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺩﺍﺩ ﺑﺪﺭﻭﻳﺶ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﭼﻨﺪ ﺑﺨﻴﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺯﺩ ﻭ ﻳﻚ ﭘﻴﺮﺍﻫﻦ ﺩﺭﻭﻳﺸﻲ ﺳﺎﺩﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﻛﺮﺩ. ِ ﺣﻀﺮﺕ ﻭﺍﻻ ،ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﻛﺎﻟﺴﻜﻪ ﻭ ﺻﻔﻲﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﮔﻔﺖ: ﭘﻴﺶﻗﺮﺍﻭﻝ ﻭ ﻧﻮﻛﺮﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺮﻭﻧﺪ ،ﻛﻼﻫﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺮﺩﺍﺭﻳﺪ. ﺍﻳﻦ ﺟﺒّﻪ ﻭ ﻟﺒﺎﺱ ﻣﺘﺸﺨﺺ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﻦ ﺩﺭﺁﻭﺭﻳﺪ .ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﻛﺮﺩ .ﺑﻌﺪ ﻳﻚ ﻛﺸﻜﻮﻝ ﺩﺍﺩ ﺑﺪﺳﺖ ﺍﻭ ﻭ ﮔﻔﺖ ﺷﻤﺎ ﺍﻻﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻴﺮﻭﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﭼﺮﺍﻍ ﺑﺮﻕ ،ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﺳﭙﻪ ،58ﻭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﺍﻣﻴﺮﻳﻪ ،ﻭ ﺧﻼﺻﻪ ﺍﺯ ﺣﺎﻻ ﺗﺎ ﻏﺮﻭﺏ ﺷﻌﺮ ﻣﻴﺨﻮﺍﻧﻴﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧُﻘﻠﻬﺎ ﺑﻪ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﻣﻲﺩﻫﻴﺪ ﻭ ﭘﻮﻝ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﺪ ﻭ ﻋﺼﺮ ﭘﻮﻟﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻦ ﻣﻴﺂﻭﺭﻳﺪ. ﺩﺭﺳﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻜﻠﻴﻔﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﺴﻲ ﻣﺜﻞ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ُﻣﺴﺘﺒ ِﺪ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻘﺘﺪﺭِ ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺑﻮﺩ ﭼﻘﺪﺭ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ .ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ،ﻭ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ،ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩ .ﻛﻔﺶ ﻭ ﻛﻼﻫﺶ ﺭﺍ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ،ﻟﺒﺎﺱ ﺩﺭﻭﻳﺸﻲ ﺭﺍ ﭘﻮﺷﻴﺪ ﻭ ﭘﺎﻱ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺭﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺑﻬﻤﺎﻥ ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻪ ﺻﻔﻲﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﺑﺎﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺭﻓﺖ ﺑﻪ ﮔﺪﺍﺋﻲ ،ﻋﺼﺮ ﻫﻢ ﭘﻮﻟﻬﺎ ﺭﺍ ﺁﻭﺭﺩ ﺩﺍﺩ ﺑﻪ ﺻﻔﻲﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﻭ ﮔﻔﺖُ :ﻣﺮﺷﺪ ،ﺷﻤﺎ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻦ ﺧﻮﺍﺳﺘﻴﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻣﻦ ﻗﻮﻝ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ ﻭ ﺑﺸﻤﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺩﺍﺭﻡ ،ﺍﻃﺎﻋﺖ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﻛﺮﺩﻡ .ﻭﻟﻲ ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺘﻢ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻭ ﻓﺎﻳﺪﺓ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﭼﻴﺴﺖ ﻭ ﭼﺮﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﺭﻭﻳﺶ ﺷﺪﻥ ﻭ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ُﻋ ُﻠ ّ ِﻮ ﺍﺧﻼﻗﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩ؟ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺻﻔﻲﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﮔﻔﺖ :ﮔﻮﺵ ﻛﻦ .ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﺎﺻﺤﺎ ِﻥ ﺍﻧﺴﺎﻥ »ﻏﺮﻭﺭِ« ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ .ﻏﺮﻭﺭ ﺑﺼﻮﺭﺗﻬﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺩﺭﻣﻴﺂﻳﺪ ﻭ ﺁﺩﻣﻲ ﺭﺍ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻴﺮ ﻣﺘﻜﺒّﺮ ﻭ ﺧﻮﺩﺧﻮﺍﻩ ﻣﻴﺴﺎﺯﺩ ﻭﻫﺰﺍﺭﻫﺎ ﺑﻼ ﺑﻪﺳ ِﺮ ﺁﺩﻡ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻣﺎ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻫﻴﭻ ﺗﻠﻘﻴﻦﻛﻨﻨﺪﻩﺍﻱ ﺑﺪﺗﺮ ﺍﺯ ﻏﺮﻭﺭ ﻧﺪﺍﺭﺩ ،ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﻣﺎ ﺩﺭﺍﻭﻳﺶ ﻣﻴﻜﻮﺷﻴﻢ ﺗﺎ ﺍﮔﺮ ﺑﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ،ﺑﻄﻮﻝ ﻣﺪﺕ ﺑﺎ ﺟﺮﺍﺣﻲ ﻣﻌﻨﻮﻱ ـ ﺗﻤﺮﻳﻨﻬﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﻧﺸﺪ ﺑﻪﻭﺳﻴﻠﺔ ّ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻛﺮﺩﻳﻢ ـ ﻛﺎﺭﻱ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ »ﻏﺮﻭﺭ« ﺑﺸﻜﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺑﺮﻭﺩ ﻭ ﻣﻦ ﺧﻮﺍﺳﺘﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻳﻜﻤﺮﺗﺒﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻭﺝ ﻋﻈﻤﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﻱ ﻛﻪ ﻏﺮﻭﺭ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﻤﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺑﺰﻳﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﭘﺎﺋﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺮﺩﻡ 59 ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﺭﺁﻳﻴﺪ.
ﺍﺳﺘﻐﻨﺎء
ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﻣﺎﺳﺖ ﻭ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻭ ﻣﻴﮕﺬﺭﻡ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻗﻴﺎﺱ ﻣﻊﺍﻟﻔﺎﺭﻕ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺻ ً ﻼ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﻴﺎﺱ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻭﻟﻲ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﮔﻮﻳﺎﻱ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﺍﺳﺖ: ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺷﻴﺦﺍﻟﻤﻠﻚ ﺍﻭﺭﻧﮓ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ» :ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺭﺳﻴﺪﻡ .ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﻭﺭﻭﺩ ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ،ﺷﺎﻩ ﻳﻚ ﺭﺍﺳﺖ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳﺆﺍﻝ ﻛﺮﺩﻧﺪ: ﺍﺳﺘﻐﻨﺎء ﭼﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲﺩﻫﺪ؟... ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮﺩ ﻣﻌﻨﻲ ﺍﺳﺘﻐﻨﺎء ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺎﻩ ﺷﺮﺡ ﺩﺍﺩﻡ ...ﻓﺮﻣﻮﺩ :ﻋﺠﻴﺐ ،ﭘﺲ ﻣﻌﻨﻲ ﺍﺳﺘﻐﻨﺎء ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ! ﺳﭙﺲ ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﺍﻳﻦ ﻃﻮﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﺳﺨﻦ ﻛﺮﺩ: ﻣﻦ ﻳﻚ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﺳﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯﻱ ﻣﺤﻞ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﺖ ﻣﻦ ﺳﻠﻄﺎﻥﺁﺑﺎﺩ ﻋﺮﺍﻕ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ..ﺣﻘﻮﻕ ﻣﻦ ﺩﺭ ﻣﺎﻩ ﻫﻔﺖ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ ....ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣ ّ ﻼﻫﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻧﻤﻮﺩﻡ ...ﻣﻦ ﺑﺎ ِ ِ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻣﻼ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻡ... ﻨﺪﺭﺱ ﺳﺮﺑﺎﺯﻱ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻟﺒﺎﺱ ُﻣ ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻡ ﻭ ﭼﺸﻢ ﻣﻼ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺍﻓﺘﺎﺩ ،ﻣﺮﺍ ﺑﺴﻮﻱ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻐﻞ ﺩﺳﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﻭﻱ ﻗﺎﻟﻴﭽﻪ ﻧﺸﺎﻧﺪ ﻭ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﺍﺣﻮﺍﻟﭙﺮﺳﻲ ﻛﺮﺩ ...ﺳﭙﺲ ﺩﺭ ﭼﺸﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﺧﻴﺮﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮔﻔﺖ: ـ ﺗﻮ ﺳﻠﻄﺎ ِﻥ ُﻣﻘﺘﺪﺭِ ﺍﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﻮﺍﻫﻲ ﺷﺪ! ﺗﺼﻮﺭ ﻛﺮﺩﻡ ﺍﻭ ﺷﻮﺧﻲ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻭ ﻗﺼ ِﺪ ﻣﺰﺍﺡ ﺑﺎ ﺳﺮﺑﺎﺯ
85 ● ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺁﻗﺎ ﺳﻤﻴﺘﻘﻮ ﻛﻪ ﻗﺘﻞ ﻭ ﻛﺸﺘﺎﺭﺵ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻨﮓ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻣﺮﻳ ِﺪ »ﭘﺮﻭﻳﺰﺧﺎﻥ« ﭘﻴﺮِ َﺫ َﻫﺒﻴﺎﻥ ﺁﻥ ﺣﺪﻭﺩ ﺑﻮﺩ .ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺍﻭﻝ ،ﺑﺴﺎﻁ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺣﻴﺎﺕ ﺩﻭﻟﺖ ﺁﺷﻮﺭ ﻭ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺁﺷﻮﺭﻳﺎﻥ ﻭ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ ،ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺁﻗﺎ، ﻣﺎ ْﺭﺷﻤﻌﻮﻥ ﻭ ﭼﻨﺪﺗﻦ ﺍﺯ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﺧﻮﺩ ﺩﻋﻮﺕ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﻛﺸﺖ ....ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﻭ ﻗﺘﻞﻋﺎﻣﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺩﺭ ﺳﻠﻤﺎﺱ ﻭ ﺭﺿﺎﺋﻴﻪ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺍﺳﺖ. ﺳﺎﺩﻩ ﻭ ﺑﻲﭼﻴﺰ ﻭ ﻧﺪﺍﺭﻱ ﭼﻮﻥ ﻣﻦ ﺩﺍﺭﺩ ....ﺑﺎﺯ ﭘﺮﺳﻴﺪ :ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﻑ ﻣﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮﺩﻱ ﻭ ﺩﺍﻧﺴﺘﻲ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﺗﻮ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﻲﺷﻮﻱ؟ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﮔﻔﺘﻢ ﺍﺻﻼ ﺑﺎﻭﺭ ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ ﻭ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻢ ﺣﻀﺮﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﻗﺼﺪ ﺷﻮﺧﻲ ﻭ ُﻣﻄﺎﻳﺒﻪ ﺩﺍﺭﻳﺪ ...ﻣ ّ ﻼ ﮔﻔﺖ :ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻢ ﺑﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻮﺃﻡ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻭﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﻣﻲﻛﻨﻢ ...ﻣﻦ ﭘﺮﺳﻴﺪﻡ :ﺍﮔﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﮔﻮﺋﻴﺪ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪﺩ ...ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻮﻗﻊ ﺍﺯ ﻣﻦ ﭼﻪ ﺗﻮﻗﻌﻲ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﺩﺍﺷﺖ؟ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺩﺍﺷﺖ :ﻫﻴﭻ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ،ﻓﻘﻂ ﺷﻔﻘﺖ 60 ﻭ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺨﻠﻖ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻢ. ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ ﻭ ﻣﺤﻀﺮ ﻣﻼ ﺭﺍ ﺗﺮﻙ ﻧﻤﻮﺩﻡ... ﺩﺭﺳﺖ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻭﻣﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻣ ّ ﻼ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻧﻤﻮﺩﻡ ﻭ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺷﻬ ِﺮ ﺭﻱ )ﺣﻀﺮﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ( ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ .ﻣﻦ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﺭﻱ ﻋﺎﺯﻡ ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﺑﻮﺩﻡ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﺳﺎﺩﻩﺍﻱ ﻧﺒﻮﺩﻡ ...ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺭﻱ ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺗﺼﺎﺩﻑ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻼ ـ ﻛﻪ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺳﺎﻛﻦِ ﺍﺭﺍﻙ ﺑﻮﺩ ـ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﻛﺮﺩﻡ ،ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺳﻼﻡ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﺍﺣﻮﺍﻝﭘﺮﺳﻲ ﻛﺮﺩ ،ﺍﻭﻝ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻢ ،ﻭﻟﻲ ﺑﻤﺤﺾ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﮔﻔﺖ» :ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺩﺭ ﺳﻠﻄﺎﻥﺁﺑﺎﺩ ﻋﺮﺍﻕ ﮔﻔﺘﻪﺍﻡ ﻭﻗﺘﺶ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ« ﭘﻲ ﺑﻪ ﻫﻮﻳّ ِ ﺖ ﺍﻭ ﺑﺮﺩﻡ ...ﻗﺼﺪ ﺧﺪﺍﺣﺎﻓﻈﻲ ﻧﻤﻮﺩ ،ﺑﺎﻭ ﮔﻔﺘﻢ :ﺍﮔﺮ ﺭﻭﺯﻱ ﺣﺮﻑ ﺷﻤﺎ ﺩﺭﺳﺖ ﺩﺭﺁﻳﺪ ،ﺍﺯﻣﻦ ﭼﻪ ﺗﻮﻗﻌﻲ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﺩﺍﺷﺖ؟ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﮔﻔﺖ: ـ ﻫﻴﭻ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ،ﻓﻘﻂ ﺷﻔﻘﺖ ﻭ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻢ. ﻣﻼ ﺭﺍ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﺪﻳﺪﻡ ﺗﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﺭ ﺁﺫﺭ 1304ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺳﻴﺪﻡ 61ﻭ ﻓﺮﺩﺍﻱ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﺠﻠﺲ
86 ● ﻫﻤﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮ ﻛﻪ ﺩﻫﻬﺎ ﺩﺷﻤﻦ ﺩﺭ ﺁﺗﺶ ﻗﻬﺮ ﺍﻭ ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ ،ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻌﺠﺐ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻧﺎﺯﻙ ﺩﻝ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻟﻄﻴﻒﺗﺮﻳﻦ ﻏﺰﻟﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺗﺮﻛﻲ ﺑﺎ ﺗﺨﻠﺺ ﺧﻄﺎﺋﻲ ﺳﺮﻭﺩﻩ ﺍﺳﺖ.... ِ ﺣﺎﻓﻆ ﺧﻠﻮﺕ ﻧﺸﻴﻦ ﺑﻪﺳﺨﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﮔﻮﺋﻲ ﺳﺎﻳﺔ ﺳﺮﻭﻫﺎﻱ ﻧﺎﺯ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﻏﺰﻝ ﺳﺮﺍﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ.... ﻣﺆﺳﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺳﻴﺪﻡ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﻣﻼ ﺭﺍ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻛﻨﻢ ،ﻭﻟﻲ ﺍﺳﻢ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ ...،ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻗﻴﺎﻓﺔ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻧﻈﺮﻡ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻴﺪﺍﻧﺴﺘﻢ ﺷﻴﺦ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺟﺰﻭ ﺳﺎﺩﺍﺕ ﻧﺒﻮﺩ ﺑﻪ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻋﻤﺎﻣﺔ ﺳﻔﻴﺪ ﺑﺮ ﺳﺮﺩﺍﺷﺖ ،ﻣﻴﺪﺍﻧﺴﺘﻢ ﺩﺭﻭﻳﺶ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻋﻼﻗﻪﺍﻱ ﺑﻪ ﻣﺎﻝ ﺩﻧﻴﺎ ﻧﺪﺍﺷﺖ ،ﻣﻴﺪﺍﻧﺴﺘﻢ 20ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺩﺭ ﺍﺭﺍﻙ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺍﺷﺖ .ﺍﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻲﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺟﻮﺩﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺩﻩ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺍﻛﻴﺪ ﺩﺍﺩﻡ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻫﺴﺖ ﻣﻼ ﺭﺍ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﻨﺪ ...ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺁﺩﺭﺱ ﻣﻨﺰﻝ ﻣ ّ ﻼ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪ .ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻣﺪﺗﻲ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺍﺯ ﻣﻼ ﺗﻘﺎﺿﺎﻱ ﻭﻗﺖ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻧﻤﻮﺩﻡ .ﻣ ّ ﻼ ﺳﺎﻋﺖ 8ﺻﺒﺢ ﺟﻤﻌﻪ ﺭﺍ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻣﺤﻞ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺍﺧﻞِ ﺣﺮﻡِ ﺣﻀﺮﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﺩﺭﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ .ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻧﺎﺷﻨﺎﺱ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺑﺮﻭﻡ ...ﻣﻼ ﺩﺭ ﮔﻮﺷﺔ ﺣﺮﻡ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ...ﺭﻭﺯ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺩﺭ ﺣﺮﻡ ﻣﻮﺝ ﻣﻴﺰﺩ ،ﺗﻤﺎﻡ ﺳﻌﻲ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﻮﻡ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﺎ ﻟﺒﺎﺱ ﻣﺒﺪّ ﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻣﻼ ﺭﻓﺘﻢ .ﻣﻼ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺮﺍ ﺩﻳﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﺗﻌﺎﺭﻑ ﻧﻤﻮﺩ ،ﻣﻦ ﺑﻐﻞ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﮔﻮﺷﺔ ﭼﭗ َﺣﺮﻡ ﻧﺸﺴﺘﻢ ،ﻣﻼ ﺑﻪ ﻫﻴﭻﻭﺟﻪ ﺍﺯ ﻣﻼﻗﺎﺗﻬﺎﻱ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺩﻭﻡ ﻣﻦ ﺫﻛﺮﻱ ﻧﻜﺮﺩ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﺒﺮﻳﻚ ﻧﮕﻔﺖ .ﻣﻦ ﺑﺎﻭ ﮔﻔﺘﻢ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻴﻞ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺁﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﻭ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻣﻲﺑﺎﺷﻢ ﻭ ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺷﻤﺎ ﺁﻣﺪﻩﺍﻡ .ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﮔﻔﺖ: ـ ﻫﻴﭻ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ،ﻓﻘﻂ ﺷﻔﻘﺖ ﻭ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻢ... ﮔﻔﺘﻢ :ﻣﮕﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﻤﻮﻝ ﺩﺍﺭﻳﺪ ...ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﺑﺎ ﺻﺮﺍﺣﺖ ﻣﻴﮕﻮﺋﻴﺪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻴﺪ؟ ﮔﻔﺖ :ﻏﻨﻲ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭ ﻧﻴﺴﺘﻢ ،ﻭﻟﻲ ﺍﺳﺘﻐﻨﺎء ﺩﺍﺭﻡ... ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﻣﻲﻛﺮﺩﻡ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺯ ﻣﻦ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ، ﺑﺎﺯ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﻴﮕﻔﺖ :ﺍﺳﺘﻐﻨﺎء ﺩﺍﺭﻡ ...ﮔﻔﺘﻢ :ﻣﻦ ﺷﻴﻔﺘﺔ ﺷﻤﺎ ﺷﺪﻩﺍﻡ ،ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ َﺣ ْﺸﺮ ﻭ ﻧ َْﺸﺮ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ،ﺍﻣﺎ ﺍﻭ ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺍﻟﺘﻤﺎﺱ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﮔﻔﺖ: ـ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﻣﻼﻗﺎﺗﻬﺎﻱ ﻣﺘﻮﺍﻟﻲ ﺻﺮﻑﻧﻈﺮ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ،ﻫﻤﺎﻥ ﺍَﺟ ِﺮ ﻣﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ!
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺧﺪﺍﺣﺎﻓﻈﻲ ﻧﻤﻮﺩﻡ .ﻣﺤﺒﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺗﺎ ﻣﺤﻞ ﻛﻔﺸﺪﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﻦ ﺑﺪﺭﻗﻪ ﻛﺮﺩ .ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺭﺍﻩ ﺣﻀﺮﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻣﺪﺍﻡ ﺩﺭ ﻓﻜﺮ ﺍﻳﻦ ﻛﻠﻤﺔ »ﺍﺳﺘﻐﻨﺎء« ﺑﻮﺩﻡ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﭘﺮﺳﻴﺪﻡ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﻐﻨﺎء ﭼﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻴﺪﻫﺪ! ﺩﺭﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﻟﺤﻈﻪﺍﻱ ﺳﻜﻮﺕ ﻧﻤﻮﺩ ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺭﻭﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺩﺍﺷﺖ :ﺍﻳﻦ ﻣﻼ ﻳﻚ ﻣﺮﺩ ﺑﺘﻤﺎﻡ ﻣﻌﻨﻲ ﺩﺭﻭﻳﺶ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ .ﺍﻭ ﻫﻢﺍﻛﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﻗﻴﺪ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﺳﺖ .ﺍﻭ ﺣﺎﺝ ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺣﺎﻳﺮﻱ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻲ 62 ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ«. ﺑﺤﺚ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪ ،ﻭ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﻻﺯﻡ ﺑﻮﺩ ﺩﺭﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ، ﻃﺮﺩﺍًﻟﻠﺒﺎﺏ ،ﺍﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺩﺭ ﻣﺎﻭﺭﺍﻱ ﻣﺎﺩﻩ ﻭ ﺍﻧﺮژﻱ ،ﻳﻚ ﻣﻌﻨﻲ ﻭ ﺑﺎﻃﻨﻲ ِ ﺩﺭﻙ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﺩﻣﻲ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻭ ﺑﮕﺮ َﻭﺩ ،ﻭﮔﺮﻧﻪ ﺑﺎﻭﺭ ﺍﺯ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎ ّﺩﻩ ﭘﺎ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﻧ َ َﻬﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ َ ﻛﺮﺩﻥ ﺁﻥ ﺍﻣﻜﺎﻥﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ .ﻭ ﺍﺻﺮﺍﺭﻱ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﺬﻳﺮﺍﻧﺪﻥ ﺁﻥ ﻧﺪﺍﺭﻡ ،ﺑﻪﻗﻮﻝ ﺷﻴﺦ ﺍﺣﻤ ِﺪ ﺟﺎﻡ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺳ ِﺮ ﻣﻮﻱ ﺍﺯ ﺗﻮ ﻫﺴﺘﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﺍﺳﺖ ﺁﺋﻴﻦِ ﺩﻛـﺎﻥ ﺧـﻮﺩﭘـﺮﺳـﺘﻲ ﺑـﺎﻗـﻲ ﺍﺳﺖ ﮔـﻔـﺘﻲ» :ﺑ ُ ِ ﺖ ﭘـﻨـﺪﺍﺭ ﺷـﻜـﺴﺘﻢَ ،ﺭ ْﺳﺘَﻢ« ﺁﻥ ﺑُﺖ ﻛﻪ »ﺯﭘﻨـﺪﺍﺭ َﺑﺮﺳﺘﻲ« ﺑﺎﻗﻲ ﺍﺳﺖ ﭘﺎﻧﻮﺷﺘﻬﺎ:
َ .1ﻣ ْﺠﻤﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺹ 4 .2ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻌﻪ ،ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺯﻥ ُ .3ﻣﻨﺘﻈﻢ ﻧﺎﺻﺮﻱ ﺝ 2ﺹ 249 .4ﻋﺎﻟﻢ ﺁﺭﺍﻱ ﻧﺎﺩﺭﻱ ﺹ 42ﺝ 1 .5ﻣﺠﻤﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺹ 25 .6ﻛﻠﻤﺔ ﺗﻨﻜﺮﻱ ﺍﺻﻮﻻ ﺩﺭ ﻟﻐﺖ ﻣﻐﻮﻟﻲ ﻭ ﻏ ّﺰﻱ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺧﺪﺍﻱ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺍﺑﻦ ﻓﻀﻼﻥ ﮔﻮﻳﺪ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻏﺰ ﺳﺘﻤﻲ ﺷﻮﺩ، ﻣﻈﻠﻮﻡ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻛﺮﺩﻩ ﮔﻮﻳﺪ »ﭘﻴ ِﺮ ﺗﻨﻜﺮﻱ« ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻱ ﺧﺪﺍﻱ ﻳﻜﺘﺎ )ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺍﺑﻦ ﻓﻀﻼﻥ ﺹ .(69 .7ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ﺝ 3ﺹ 21ﻭ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎﻱ ﺟﻮﻳﻨﻲ ﺹ 28ﻭ ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ ﺝ 3ﺹ 5 .8ﺑ ُ َﺤﻴﺮﻩ ﺹ 48 ﺍﻟﺼﺪﻭﺭ ﺹ 98 .9ﺭﺍﺣﺔ ُ .10ﻭﻳﻞ ﺩﻭﺭﺍﻧﺖ ،ﻣﺸﺮﻕ ﮔﺎﻫﻮﺍﺭﻩ ﺗﻤﺪﻥ ﺹ 537 .11ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ 194ﻭ 1233 .12ﺁﺛﺎﺭﺍﻟﻌﺠﻢ ﺹ 37 .13ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ 1226 .14ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺍﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﺹ 296 .15ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﺹ 112
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 .16ﺯﻳﻦﺍﻻﺧﺒﺎﺭ ﺹ 141 .17ﺁﻝ ﻣﻈﻔﺮ ﻣﺤﻤﻮﺩ )ﻛﻴﺸﻲ؟( ﺹ 36 .18ﭼﻮﻥ ﻣﺎﺩﺭِ ﺷﺎﻩ ﺷﺠﺎﻉ ﺍﺯ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﻗﺮﺍﺧﺘﺎﺋﻲ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻳﻦ ﻟﻘﺐ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ. .19ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﺪﻳﺪ ﻳﺰﺩ ﺹ ،164ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺷﺎﻩ ﺷﺠﺎﻉ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﺷﺎﻩ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺑﺎ ﭘﺪﺭﺷﺎﻥ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻈﻔﺮ ﻭﻛﻮﺭ ﻛﺮﺩﻥ ﺍﻭ ،ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻌﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺑﻪ ﻋﺒﺮﺕ ﻧﻈﺮ ﻛﻦ ﺑﻪ ﺁ ِﻝ ﻣﻈﻔﺮ«. .20ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ .21ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﺪﻳﺪ ﻳﺰﺩ ﺹ 83 .22ﺁﺳﻴﺎﻱ ﻫﻔﺖ ﺳﻨﮓ ﺹ 222ﺑﻨﻘﻞ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ .23ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺹ 361 .24ﻧﻮﺭﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺸﺎﻩ ﺯﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﮔﻮﻳﻨﺪ ،ﻭﻗﺘﻲ ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺸﺎﻩ ﺑﻪ ﻣﻌﻄﺮ ﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ـ ﺷﻮﻫﺮ ﺣﻴﺎﺗﻲ ـ ﮔﻔﺖ: ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﻪ ﻧﻮﺭﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﻟﻌﻦ ﻛﻨﻲ .ﻣﻌﻄﺮ ﻋﻠﻲ ﮔﻔﺖ :ﻛﻠﻤﺔ ﻧﻮﺭﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﻣﺮﻛﺐ ﺍﺯ ﺳﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻭﻝ ﻧﻮﺭ ،ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ﻗﺮﺁﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ »ﺍﷲُ ِ ﻤﻮﺍﺕ ﻭﺍﻻﺭﺽ« ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻧﻮﺭﺍﻟﺴ َ ﺁﻥ ﻟﻌﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ .ﻛﻠﻤﺔ ﺩﻭﻡ ﻋﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ »ﻫﻮﺍﻟﻌﻠﻲﺍﻟﻌﻈﻴﻢ« ﻭ ﺍﺳﻢ ﺩﺍﻣﺎﺩ ﻧﺒﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ،ﭘﺲ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻥ ﻟﻌﻦ ﻛﺮﺩ ،ﺍﻣﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﻗﺴﻤﺖ ﺳﻮﻡ ،ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﻣﻦ ﺑﻲﺍﺷﻜﺎﻝ ﺍﺳﺖ ،ﺗﺎ ﺷﺎﻩ ﭼﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ؛ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻓﺘﺤﻌﻠﻲﺷﺎﻩ ،ﻓﺮﺝﺍﷲ ﺧﺎﻥ ﻧﺴﻘﭽﻲﺑﺎﺷﻲ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﭼﻮﺏ ﺑﺮ ﺗﻦ ﻣﻌﻄﺮ ﻋﻠﻲ ﺷﺎﻩ ﺯﺩ ﻛﻪ ﻣﺠﺮﻭﺡ ﺷﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ 6ﺭﻭﺯ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ .ﺑﻌﻀﻲ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﻌﻠﻲ ﺷﺎﻩ ﺷﻮﻫﺮ ﻃﻮﻃﻲ )ﺩﺧﺘﺮ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺧﻮﺍﻫﺮ ﺭﻭﻧﻘﻌﻠﻲ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺯﻥ ﻧﻮﺭﻋﻠﻴﺸﺎﻩ( ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ) .ﺭﻳﺤﺎﻧﺔﺍﻻﺩﺏ ﺝ 6 ﺹ .(257 َ .25ﻣﻜﺎﺭﻡﺍﻻﺛﺎﺭ ﺹ 447 .26ﺭﻭﺿﺔ ﺍﻟﺼﻔﺎ ﺝ 9ﺹ 281 .27ﺳﻪ ﭼﻬﺮﻩ ﻭ ﻳﻚ ﺟﻨﮓ ﺹ 46 .28ﺑُﺤﻴﺮﻩ ﺹ 18 .29ﺑﺤﻴﺮﻩ ﺹ 15 30ﻭ .31ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺮﺩﺳﺎﻻﻥ ﺹ 226-225 .32ﻇﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﺎﻣﻲ ﺹ ،26ﺩﺭﺑﺎﺏ ﭘﻴﺮﺗﻴﻤﻮﺭ ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺗﻮﺯﻭﻙ ﺗﻴﻤﻮﺭﻱ ﺹ 2ﻭ 16 .33ﺗﻼﺵ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺹ 10ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ .34ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﺴﻌﻮﺩﻱ ﺹ 184 .35ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﺴﺦ ﺧﻄﻲ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻠﻲ ﺝ 2ﺹ 43 .36ﺩﺭﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﺭﺟﻮﻉ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﻱ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ،ﻣﺠﻠﻪ ﻳﻐﻤﺎ ﺳﺎﻝ 5ﺹ 124 .37ﻣﺠﻠﻪ ﻳﻐﻤﺎ ﺳﺎﻝ 5ﺹ 126 .38ﻣﺠﻤﻞﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﻪ .39ﺗﻘﺮﻳﺮ ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪﺍﻣﻴﻦ ﺭﻳﺎﺣﻲ ﺧﻮﻳﻲ ،ﺑﺮﻭﺍﻳﺖ ﺩﻳﮕﺮ:
87 ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﺍﻥ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﺷﻤﺎ ﻟﺤﺎﻑ ﺭﺍ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﻭ ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ! .40ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺣﻴﺮﺕﺍﻧﮕﻴﺰ ﺹ 58 ُ .41ﻣﺠﻤﻞﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﻭﺍﻟﻘﺼﺺ ﺹ 305 ُ .42ﻗ ّﺮﺓﺍﻟﻌﻴﻦ ﺩﺭ ﻛﺮﺑﻼ ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻝ ﺳﻴﺪ ﻛﺎﻇﻢ ﺭﺷﺘﻲ ﺳﻜﻮﻧﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﺑﺸﺮﻭﻳﻪﺍﻱ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪ ،ﮔﻮﻳﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻨﺰﻝ ﺍﺯ ﭘﺸﺖ ﭘﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﭘﻴﻐﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ، »ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﺳﻴﺪﻱ ﻣﺮﺍ ﻫﻢ ﺁﮔﺎﻩ ﻛﻦ!« .43ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺍﻳﻦ ﺍ ّﺭﻩ ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺁﺳﻴﺎﻱ ﻫﻔﺖﺳﻨﮓ ﺹ 272 .44ﺍﺑﻦ ﺧ ّﻠﻜﺎﻥ ،ﻭﻓﻴّﺎﺕ ﺍ َﻻﻋﻴﺎﻥ .45ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺹ 271ﺑﻨﻘﻞ ﺍﺯ ﻛﺘﺐ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ .46ﻋﻴﻼﻡ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺯﻳﺎﺩ ﺑﻠﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﺒﺮﻱ 47ﻭ .48ﺗﻼﺵ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺹ 156ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﻭﻳﻞﺩﻭﺭﺍﻧﺖ. .49ﺗﻤﺪﻥ ﻭﻳﻞ ﺩﻭﺭﺍﻧﺖ ﺝ 1ﺹ 421 .50ﺩﻭﺭﻩ ﺳﻮﻡ ﻭﻳﻠﻦ ﺹ 1 .51ﺹ 8 .52ﺹ 44 .53ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﻁ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺮ ﺟﺰﺋﻲ ﻭ ﺧﻴﺮ ﻋﺎﻡ ،ﻣﺒﺪﻝ ﺑﻪ ﺩﻳﻜﺘﺎﺗﻮﺭﻱ ،ﻳﻌﻨﻲ »ﺧﻴﺮ ﺟﺰﺋﻲ« ﺑﺮﺍﻱ »ﺷﺮ ﻋﺎﻡ« ﻧﺸﻮﺩ! .54ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺍﻳﻦ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕﻫﺎ ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ »ﺗﻦ ﺁﺩﻣﻲ ﺷﺮﻳﻒ ﺍﺳﺖ«... .55ﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺍﻗﺮﺍﺭ ﺭﺍ »ﺟﺎﻣﻮﻗﻪ« ﺍﺯ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻭﻗﺘﻲ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺗﺎ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﺜﻠﻪ ﻛﻨﻨﺪ ،ﺟﺎﻣﻮﻗﻪ ﮔﻔﺖ ،ﺣﻖ ﺑﺎ ﺷﻤﺎﺳﺖ، ﻣﺮﺍ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻳﺎﺑﻢ ﻭ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﻋﻀﻮ ﻋﻀﻮ ﻛﻨﻢ، ﭼﻮﻥ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﻮﺩ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﻣﺮﺍ ﭘﺎﺭﻩ ﻛﻨﻴﺪ ،ﻭ ﺗﻌﺠﻴﻞ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻭ ﻣﻔﺎﺻﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﻲﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﺒﺮﻳﺪ ﻭ ﺁﻧﺠﺎ... )ﺟﺎﻣﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺹ (541 .56ﻣﻨﺘﺨﺐﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻲ ﺹ ،77ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩ ﻫﻤﺎﻥ ﻛﺴﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺑﺨﺖﺍﻟﻨﺼﺮ ،ﺑﺎ ﺍﻧﮕﺸﺖ ﺧﻮﺩ ،ﭼﺸﻤﻬﺎﻱ ﻧﻴﻚﻗﺪﻡ ﺗﺮﻛﻤﻦ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺣﺪﻗﻪ ﺑﺪﺭ ﺁﻭﺭﺩ. .57ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﺴﻌﻮﺩﻱ ﺹ 136 .58ﻻﺑﺪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﻧﺎﺻﺮﻳﻪ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ .ﻭﮔﺮﻧﻪ ﻧﺎﻡ ﺳﭙﻪ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻧﺒﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. .59ﻣﺠﻠﺔ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﻴﻬﺎ ،ﺷﻤﺎﺭﻩ 29ﺳﺎﻝ .1347ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻣﻮﻟﻮﻱ ﺑﺎ ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰﻱ ﺍﺳﺖ. .60ﺩﺭﺳﺖ ﺷﺒﻴﻪ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺑﺎﺑﺎﻃﺎﻫﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻐﺮﻝ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ :ﺁﻥ ﻛﻦ ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻱ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ،ﺍﻥﺍﷲ ﻳﺄﻣﺮﺑﺎﻟﻌﺪﻝ ﻭﺍﻻﺣﺴﺎﻥ... .61ﻭﺍﻗﻌﺔ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ،ﺗﻼﺵ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺹ 423ﺗﺎ 534ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ. .62ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﺩﻭﻣﻴﻦ ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺹ ،216ﻭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻬﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﺹ 187
88
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﺍﻣﻴﺮﺍﻥ َﺣ َﺮﺱ ،ﺍﺳﻴﺮﺍﻥ َﻫ َﻮﺱ »ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﺎﻧﻜﻪ ﻣﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻓﺮﻗﻲ ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺴﻞﻫﺎﻱ ﺁﺗﻴﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎ ﻛﻪ ﺯﻧﺪﻩﺍﻳﻢ ﻭﺍﺟﺐ ﺍﺳﺖ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺭﺍ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﻴﻢ ﻭ ﭘﻴﺮﻭ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﺎﺷﻴﻢ«. )گ .ﻣﺎﺗﻴﻨﮕﻠﻲ(
ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻣﺜﻞِ ﻋﺪﻡِ ﺍﻣﻨﻴﺖ ،ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﻓﺮﻭ ﻧﻤﻴﺒﺮﺩ. ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻋﺪﻡ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺻﻔﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1042ﻫـ )1632ﻡ( ﻛﺸﺘﻲﻫﺎﻱ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﺍﺣﻞ ﺩﺭﻳﺎﻱ ﺧﺰﺭ 1 ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﻛﺸﺘﻴﻬﺎﻱ ﺗﺠﺎﺭ ﻭ ﻛﺎﻻﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺑﺎﻳﻨﺪ. ﻫﺮﭼﻨﺪ ُﻣﻨﺘﻈ ِﻢ ﻧﺎﺻﺮﻱ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ،ﺑﺎﺩ ،ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ. ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺩﺭ ﮔﻴﻼﻥ ﻛﺴﻲ ﻫﻢ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ 2 ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻭ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﺩﺭ 1665ﻡ )= 1076ﻫـ ،ﺳﺎﻝ ﺁﺧﺮ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺩﻭﻡ( ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺭﻭﺳﻬﺎ ،ﻃﻮﺍﻳﻒ ﻗﺰﺍﻕ ،ﮔﻴﻼﻥ ﻭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺁﻧﺎﻥ 6ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺑﻮﺩ ﻭ 80ﺗﻮپ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ 40ﻛﺸﺘﻲ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺭﺷﺖ ﺭﺍ 3 ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ. ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ 5ﻫﺰﺍﺭ ﻗﺰﺍﻕ ﻣﺴﻜﻮﻱ ﻭ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﻭ ﺍﺯﺑﻜﺎﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ )1669ﻡ = 1080ﻫـ (.ﺑﻪ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ 4،ﻭ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﻴﺸﺘ ِﺮ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺷﻤﺎﻝ ﻧﺎﺁﺭﺍﻡ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﻭﺿﻊ ﻣﺎﻟﻲ
ﻳﻚ ﻧﻈﺮ ﺍﺟﻤﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻭﺿﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ )ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﻢ ﺷﺪﻥ ﺍﺭﺯﺵ ﭘﻮﻝ( ﻧﻜﺎﺗﻲ ﺭﺍ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ :ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1665ﻡ )1076ﻫـ( ﻫﺸﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﻋﺎﻳﺪﺍﺕ ﺑﻨﺪﺭﻱ ﻛﺴﺮ ﺷﺪ 5.ﺗﻮﺟﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﻛﻪ ﻇﺮﻑ ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ«
ﻋﺒﺎﺱ ﺩﻭﻡ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ 8ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻓﻘﻂ ﺍﺯ ﻋﺎﻳﺪﺍﺕ ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﺔ ﻛﺸﻮﺭ ﻛﺴﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﻋﻮﺍﻳﺪ ﻋﻤﺪﺓ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺍﺯ ﮔﻤﺮﻙ ِ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ ﺧﻠﻴﺞﻓﺎﺭﺱ ﻭ ﮔﻴﻼﻥ ﻭﺻﻮﻝ ﻣﻴﺸﺪ. ﻛﻢﻭﺑﻴﺶ ﻫﻨﻮﺯ ﺭﻭﺍﺝ ﺩﺍﺷﺖ .ﮔﻤﺮﻙ ﺧﻠﻴﺞﻓﺎﺭﺱ ﺍﺯ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ﻭ ﺑﻨﺪﺭِ ُﻛﻨﮓ ﻭ ﺑﻨﺪﺭِ ﺭﻳﮓ ﻭ ﺟﺰﻳﺮﺓ ﺑﺤﺮﻳﻦ ﺣﺪﻭﺩ ﺷﺼﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ )ﺩﻭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻭ ﻧﻬﺼﺪ ﻭ ﺑﻴﺴﺖ ﻭﭘﻨﺞ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﻮﺭ( ﺑﻪ ﺍﺟﺎﺭﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﮔﻤﺮﻙ ﮔﻴﻼﻥ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺎﻩ ﺣﺪﻭﺩ ﻫﺸﺘﺎﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ )ﺳﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻭ ﺷﺸﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﻮﺭ( ﻋﺎﻳﺪﻱ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻴﻜﺮﺩ .ﺍﻳﻦ ﻋﻮﺍﻳﺪ ﺍﺯ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ ﺑﻮﺩ .ﺣﺪﻭﺩ ﺩﻭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻭ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﻮﺭ ﺍﺯ ﮔﻤﺮﻙ ﺗﻨﺒﺎﻛﻮ ﻭ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻟﻴﻮﺭ ﺍﺯ ﮔﻤﺮﻙ ﺭﻭﻏﻦ ﻧﻔﺖ )ﺷﺎﻳﺪ ﻗﻴﺮ؟( ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﺸﺪ ﻭ ﻣﺒﻠﻐﻲ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﮔﻤﺮﻙ ﻣﻮﻣﻴﺎﺋﻲ ﻻﺭ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲﺁﻣﺪ .ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﺭﺍﻩﻫﺎ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺑﺎﺭ ﻣﺎﻝﺍﻟﺘﺠﺎﺭﻩ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺎﺯ ﻛﻨﻨﺪ ﭘﻨﺞ »ﺳﻞ« ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ....ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻫﻨﮕﻔﺘﻲ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺍﺯ ﺍﻣﺎﻛﻦِ ﻓِﺴﻖ 6 ﻭ ﻓﺠﻮﺭ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﺪ. ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻴﻜﻨﺪ :ﺷﺎﻩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﺰﺍﻧﺔ ﭘُﺮﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﭘﺪﺭﺵ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﺑﻪ ﺍﺭﺙ ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ،ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻪ ﺍﺯ 27ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﻮﺭ ﺑﻪ ﺧﺰﺍﻧﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻭ ﺑﺮ ﻣﻮﺟﻮﺩﻱ 7 ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﻮﺩ ﺑﻮﺩ. ﻫﻠﻨﺪﻳﻬﺎ ﻃﺒﻖ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻱ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻫﺮ ﺳﺎﻝ ﺳﻴﺼﺪ ﺑﺎﺭ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ ﺍﺯ ﺍﻧﺒﺎﺭ ﺷﺎﻩ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﻛﻨﻨﺪ ﺍﻣﺎ ﺟﻨﺲ ﻣﺮﻏﻮﺏ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺁﻥﻫﺎ ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻭ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻲﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﻪ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ﺭﺍ ﺑﺎ ﭼﻬﺎﺭ ﻛﺸﺘﻲ 8 ﺟﻨﮕﻲ ﺑﻪ ﺗﻮپ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺟﺰﻳﺮﺓ ﻗﺸﻢ ﺭﺍ ﺗﺼﺮﻑ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﻋﻠﺖ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺟﻨﺲ ﺍﺑﺮﻳﺸﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺂﻧﻬﺎ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻠﻨﺪﻳﻬﺎ ﺟﺰ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺼﺮﻑ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻃﻨﺎﺏ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺍﺳﺒﻬﺎﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ 9 ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ. ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺗﻘ ّﻠﺐ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﻫﻠﻨﺪ ،ﻭﺍﻥﻫﻮﻝ Van Heuvleﺳﻪ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺣﺘﻲ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺑﮕﻴﺮﺩ .ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺭﺍ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﺮﺩ ﺑﺎ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺷﺎﻩﻋﺒﺎﺱ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻮﺳﻌﺔ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ ﺑﺎ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﺔ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﺎ ﺧﺎﺭﺟﻴﺎﻥ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ. ﻫﻠﻨﺪﻳﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺧﺮﻳﺪ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ ،ﺍﺯ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺣﻖ ﮔﻤﺮﻛﻲ ﻣﻌﺎﻑ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺍﻳﻦ ﺑﻲﺍﻋﺘﻨﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﻭﺿﻊ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻭ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﻮﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺭﺯﺵ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ. ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﮔﻮﻳﺪ: ﻭﺿﻊ ﭘﻮﻝ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻘﺪﺭﻱ ﺑﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺭﺯﺵ ﺁﻥ ﺑﻘﺪﺭﻱ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻﻛﺲ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺎﻝﺍﻟﺘﺠﺎﺭﺓ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻥ ﭘﻮﻝ ﻣﺲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﺑﺪﻱ ﻭﺿﻊ ﭘﻮﻝ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﺎﺷﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺷﺨﺎﺻﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺳﻜﺔ ﺗﻘﻠﺒﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﻭﺍﺝ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﺧﻮﺏ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻧﻤﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻳﺎ ﺍﮔﺮ ﺗﻘﻠﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻛﺸﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺭﺷﻮﻩ ﻭ ﭘﻮﻝ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻛﺘﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﻧﻤﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﻣﺘﺠﺎﻭﺯ ﺍﺯ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺳﻜﻪ ﻭ ﺍﺻﻼﺡ ﭘﻮﻝ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ...ﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻜﻪﻫﺎ ﺍﺯ ﺿﺮﺍﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﻭ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﻲﺭﺳﺪ )ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩﻱ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺧﺎﺭﺝ ﻛﺮﺩﻥ ﺳﻜﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻗﺪﻏﻦ ﺍﻛﻴﺪ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ( ﻫﻨﺪﻳﻬﺎ ﺳﻜﻪﻫﺎﻱ ﻧﻮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ .ﻫﻨﺪﻳﻬﺎ ﺑﺎ ﺧﺎﻥ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺭﺷﻮﻩ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺳﻜﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ. ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﺮ ﻗﺪﺭ ﺑﻪ ﺿﺮﺏ ﺳﻜﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ، ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﻛﺸﻮﺭ ﺳﻜﻪ ﻧﺎﻳﺎﺏﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮﺩ ...ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻜﻪﻫﺎﻱ ﻃﻼ ﻭ ﻧﻘﺮﺓ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺑﻪﻗﺪﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﻴﭻ ﺗﺎﺟﺮﻱ ﺻﺮﻑ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ. ﻫﻨﺪﻳﻬﺎ ﺳﻜﻴﻦ Sekinﻫﺎﻱ »ﻭﻧﻴﺰ« ﻭﺍﻛﻮﻫﺎﻱ ﺍﺳﭙﺎﻧﻴﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺑﺼﺮﻩ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ 10ﻭ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ....ﺍﺯ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﻮﺩﻥ ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻜﻪﻫﺎﻱ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺷﻜﺎﻻﺕ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻳﻜﻲ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﻣﺮ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺭﻭﻧﻖ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻋﺎﻳﺪﺍﺕ ﮔﻤﺮﻛﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻛﻢ 11 ﺷﺪﻩ ﻭ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪﻥ ﺻﺪﻭﺭ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ ﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻭ
89 ● ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻣﺜ ِ ﻞ ﻋﺪﻡِ ﺍﻣﻨﻴﺖ ،ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﻓﺮﻭ ﻧﻤﻴﺒﺮﺩ. ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻋﺪﻡ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺻﻔﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1042ﻫـ )1632ﻡ( ﻛﺸﺘﻲﻫﺎﻱ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﺍﺣﻞ ﺩﺭﻳﺎﻱ ﺧﺰﺭ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﻛﺸﺘﻴﻬﺎﻱ ﺗﺠﺎﺭ ﻭ ﻛﺎﻻﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺑﺎﻳﻨﺪ. ﺩﺭ 1665ﻡ )= 1076ﻫـ ،ﺳﺎﻝ ﺁﺧﺮ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺩﻭﻡ( ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺭﻭﺳﻬﺎ ،ﻃﻮﺍﻳﻒ ﻗﺰﺍﻕ ،ﮔﻴﻼﻥ ﻭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺁﻧﺎﻥ 6ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺑﻮﺩ ﻭ 80ﺗﻮپ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ 40ﻛﺸﺘﻲ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺭﺷﺖ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ. ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ 5ﻫﺰﺍﺭ ﻗﺰﺍﻕ ﻣﺴﻜﻮﻱ ﻭ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﻭ ﺍﺯﺑﻜﺎﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ )1669ﻡ = 1080ﻫـ(. ﺑﻪ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ. ﻛﺎﺷﺎﻥ ﻭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻣﺼﺮﻑ ﻛﻨﻨﺪ .ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ :ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥﻫﺎ ﺯﺭﺑﻔﺖﻫﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻓﺎﺧﺮ ﻭ ﺯﻳﺒﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﺧﻮﺩ ﺍﻫﺎﻟﻲ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﻣﻐﻮﻝ ﺑﺰﺭگ )ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭ ﻫﻨﺪ( ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺯ ﻓﺮﻭﺵ ﺯﺭﺑﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻫﻨﺪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﻛﻨﺪ ،ﻗﺪﻏﻦ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺭﻋﺎﻳﺎﻱ ﺍﻭ ﺯﺭﻱ ﻧﭙﻮﺷﻨﺪ .ﺗﺮﻛﻬﺎ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻠﻞ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﻫﺮﮔﺰ ﺯﺭﻱ ﻭ ﭘﺎﺭﭼﻪﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﻃﻼ ﻭ ﻧﻘﺮﻩ ﺑﻪﻛﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ .ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺎﺭﮔﺎﻫﻬﺎﻱ ﺯﺭﻱﺑﺎﻓﻲ ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﻛﺸﻮﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻛﺎﺭ ﻣﻴﻜﻨﺪ 12.ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻥ ﻫﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﺻﺮﺓ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﻋﻮﺍﻳﺪ ﮔﻤﺮﻙ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ 25ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ ،ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﻓﻘﻂ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺷﺪ. ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺑﺎ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺗﺎﺳﻒ ﺍﺯ ﻭﺿﻊ ﮔﺬﺷﺘﺔ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺩﺭ ﺳﻔﺮ ﺁﺧﺮﻱ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺎﻡ ﺑﺎ ﺭﻭﺯﻫﺎﻱ ﮔﺬﺷﺘﺔ ﻃﻼﺋﻲ ،ﮔﻮﻳﺪ» :ﻣﻦ ﺩﺭ 1066) 1656ﻫـ (.ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺛﺎﻧﻲ ﻭﺍﺭﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﺪﻡ ﻭ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ 1677ﻡ )1088ﻫـ (،ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻭﻱ ﺍﺯﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪﻡ .ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻛﻮﺗﺎﻩ 12ﺳﺎﻟﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﺍﻥ ،ﺛﺮﻭﺕ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﭼﻨﺎﻥ ﻣﻴﻨﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺣﺘﻲ ﻣﺴﻜﻮﻛﺎﺕ ﻧﻴﺰ ﺧﺮﺍﺏ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻭ ﺭﺟﺎﻝ ﻧﺎﻣﺪﺍﺭ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺛﺮﻭﺕ ﻭ ﻣﻜﻨﺖ ،ﭘﻮﺳﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﻛﺸﻮﺭ ﻣﻲﻛﻨﺪﻧﺪ.... 13 ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺣﻘﻪ ﻭ ﺣﻴﻠﻪ ﺩﺭ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺭﻭﻧﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ«.
90 ● ﻫﻠﻨﺪﻳﻬﺎ ﻃﺒﻖ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻱ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻫﺮ ﺳﺎﻝ ﺳﻴﺼﺪ ﺑﺎﺭ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ ﺍﺯ ﺍﻧﺒﺎﺭ ﺷﺎﻩ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﻛﻨﻨﺪ ﺍﻣﺎ ﺟﻨﺲ ﻣﺮﻏﻮﺏ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺁﻥﻫﺎ ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻭ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻲﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﻪ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ﺭﺍ ﺑﺎ ﭼﻬﺎﺭ ﻛﺸﺘﻲ ﺟﻨﮕﻲ ﺑﻪ ﺗﻮپ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺟﺰﻳﺮﺓ ﻗﺸﻢ ﺭﺍ ﺗﺼﺮﻑ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺗﻘ ّﻠﺐ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﻧﻴﺰ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻛﺮﺩﻩ: »..ﺍﺻﻼﺡ ﺯﺭ ﻣﺴﻜﻮﻙ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺘﻲ ﭼﻨﺪ ﻛﻢ ﻋﻴﺎﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺳﻨﻪ 1683=) 1096ﻡ( ﺑﻪ ﻋﻬﺪﺓ ﺭﻛﻦﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺳﺎﺭﻭﺧﺎﻥ 14 ﻗﻮﺭﭼﻲﺑﺎﺷﻲ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪ«. ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﺳﻘﻮﻁ ﺩﻭﻟﺖ ﺻﻔﻮﻱ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩﻋﺒﺎﺱ ﺩﻭﻡ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻴﺸﺪ .ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ،ﻳﻜﻲ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻲﺧﺎﻥ ﺯﻧﮕﻨﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﺻﺒﺎﺣﻲ ﺍﻳﻦ ﺳﻘﻮﻁ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﺪﺭﺕ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻭﻝ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺳﺎﺱ ﻗﻮﻳﻢ ﺁﻥ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺎﻱ ﻣﻮﺭﻳﺎﻧﻪ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭘﺎ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺷﺖ .ﮔﻮﺋﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦﺟﺎ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺻﺎﺩﻕ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﻻﺑﺪ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﺪ: »ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻌﺒﺪﻱ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﺑﮕﻴﻨﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻋﺼﺎﺋﻲ ﺗﻜﻴﻪ ﺯﺩﻩ ،ﺑﻪ ﺟﻮﺍﺭ ﻣﻐﻔﺮﺕ ﺍﻟﻬﻲ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻓﺮﻣﻮﺩ )ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺳﻜﺘﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ( .ﺩﻳﻮﺍﻥ، ﺁﻥ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻋﺎﻟﻴﺸﺄﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﺑﮕﻴﻨﻪ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﻣﻲﺩﻳﺪﻧﺪ، ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﺯ ﻗﻴﺎﻡ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻀﺎء ﻳﻚ ﺳﺎﻝ ،ﻛﻪ ﻣﻬﻢ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﺗﻤﺎﻡ ﺍﻧﺠﺎﻣﻴﺪ ،ﺑﻮﺍﺳﻄﺔ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﺍﺭﺿﻪ )ﻣﻮﺭﻳﺎﻧﻪ( ﻋﺼﺎﻱ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺷﻜﺴﺘﻪ ،ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺏ ﺑﻴﻔﺘﺎﺩ 15 ﻭ ﺧﺒﺮ ﻓﻮﺗﺶ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺷﺘﻬﺎﺭ ﻳﺎﻓﺖ«. ﺳﻠﻴﻤﺎ ِﻥ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺻﻔﻮﻱ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ِ ﺳﻄﻮﺕ ﺩﻭﺭﺓ ﺻﻔﻮﻱ، ﺷﺎﻩﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺳﻜﺘﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ﭘﺴﺮﺵ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﻴﻦ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ 1105ﻫـ )ﺳﺎﻝ ﻣﺮگ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ( ﺗﺎ 1134ﻫـ )1721ﻡ( ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﺮ ﺍﺭﻳﻜﺔ ﺻﻔﻮﻱ ﺗﻜﻴﻪ ﺯﻧﺪ .ﻳﻚ ﻧﻈﺮ ﺍﺟﻤﺎﻟﻲ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺷﻜﻔﺘﮕﻲ ﺻﻔﻮﻱ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻋﻬ ِﺪ ﺭﻛﻮﺩ ﻭ ﺳﻘﻮﻁ ﺭﻭﺷﻦ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ: ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺳﺮﺍﻥ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺁﺭﺯﻭﻱ ﻋﻄﻒ ﺗﻮﺟﻪ ﻭ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺷﺎﻩ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺑﻲﺍﻋﺘﻨﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺳﻴﺪ ِ ﺧﻠﻌﺖ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﻛﻪ» ،ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺧﺎﻥ ﺣﺎﻛﻢ ﻟﺮﺳﺘﺎﻥ،
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺩﻭﺭ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ«. ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﻴﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ » َﻓﺮﺍﻳﺾ ﻭ ﻧ َﻮﺍﻓِﻞ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ ﻗﺎﻃﻌﺎ ِﻥ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﻗﻄ ِﻊ ُﻃ ُﺮﻕ ﻭ ﻧ َ ْﻬ ِ ﺐ ﻗﻮﺍﻓﻞِ ،ﺗﻴﻐﻬﺎ ﺩﺭ ﻧﻴﺎﻡ ﺯﻧﮕﺎﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺟﻮﺷﻦﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﺭﺯﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﻳﺎﻓﺖ ،ﻟﻮﻟﻴﺎ ِﻥ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ 17 ﻣﺤﺘﺮﻡﺗﺮ ﺍﺯ ﺩﻟﻴﺮﺍﻥ ﻗﻔﻘﺎﺯﻱ ﺷﺪﻧﺪ«. ﻭﺿﻊ ﺷﻤﺎﻝ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺭ ﺟﻨﻮﺏ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1120ﻫـ )1718ﻡ( ﻛﺎﺭ ﺑﺪﺍﻥ ﺣﺪ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺍﻋﺮﺍﺏ ﻋ ّﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﺭِ ُﻛﻨﮓ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ »ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻣﺎﻧﻊ ﻭ ﻣﺰﺍﺣﻢ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺷﺪ ،ﺗﻤﺎﻡ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻣﻤﻠﻮ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺗﺠﺎﺭ ﻭ ﻧﻘﺪ ﻭ ﺟﻨﺲ ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﺳﻪ ﺭﻭﺯ ﻏﺎﺭﺕ ﻭ ﺗﺎﺭﺍﺝ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﺮ ﺟﻬﺎﺯﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﻣﺸﺤﻮﻥ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺑﻼﺩ ﺧﻮﺩ 18 ﺑﺪﺭ ﺭﻓﺘﻨﺪ«. ﺩﻭﻟﺖ ﺻﻔﻮﻱ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺷﻴﺒﻲ ﺳﻘﻮﻁ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﺩﺭ ُﺣﻜﻢ ﺷﻜﺴﺖ ﻭ ﺳﻘﻮﻁ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﺎﺕ ﻣﺜﻞ ﺣﺮﻛﺖ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺩﺭ ﺳﺮﺑﺎﻻﺋﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺸﺮﻭﻱ ﻛﺮﺩ ،ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﻛﺎﻓﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻭ ﺳﺮﺍﺯﻳﺮﻱ ﺩﻭ ﺍﺳﺒﻪ ﺑﺘﺎﺯﺩ :ﭼﻨﺎﻥ ﭘﺲﺯﺩﻧﻲ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﺗﺮﻣﺰﻫﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﺎﺭ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ .ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﻨﺪ. ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺻﻔﻮﻱ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺗﻮﻗﻒ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﺁﻥ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ »ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺳﻪ ﻣﺠﻬﻮﻟﻲ ﺭﺍ ﻳﻚ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﺓ ﻛﻮﺭ ﺻﻔﻮﻱ ﻣﺜﻞ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺭﻳﺎﺿﻲﺩﺍﻥ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﻭ ﺩﺭﺳﺖ ﺣﻞ ﻣﻴﻨﻤﻮﺩ« 19ﻭ ﻧﻪ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﻛﻪ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﻣﺒﺎﺩﻻﺕ ﻭ ﺁﻣﺪﻭﺭﻓﺖ ،ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺗﺎﻭﺭﻧﻴﻪ، ﺟﻮﺍﻥ ﻛﻢ ﺳﺎﻝ ،ﺑﻪ ﺷﺶ ﺯﺑﺎﻥ ﺣﺮﻑ ﺑﺰﻧﻨﺪ 20ﻭ ﻳﺎ ﻗﭙﺎﻥﭘﻨﺒﻪ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﻛﻨﻨﺪ ،21ﻭ ﻧﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻛﺴﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ 999ﻛﺎﺭﻭﺍﻧﺴﺮﺍ ﺑﺴﺎﺯﺩ) 22ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺘﻴﺒﺔ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺭﺑﺎﻁﻫﺎﻱ ِ ﺭﺑﺎﻁ ﺧﺮﮔﻮﺷﻲ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﮔﺎﻭﺧﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺁﻥ ﻣﺜﻞ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎﻱ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ ﻃﻮﻝ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺟﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﻢ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺑﻪ ﺯﺣﻤﺖ ﺑﺎ ﺟﻴﭗ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﻭﺩ ﻭ ﺁﻥ ﻛﺘﻴﺒﻪ ﺭﺍ ﺑﺒﻴﻨﺪ( ﻭ ﻧﻪ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭘُﻞ ﻗﺰﻝﺍﻭﺯﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻇﺮﻑ ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﺗﻤﺎﻡ ﻛﻨﻨﺪ 23،ﻭ ﻧﻪ ﻋﻬﺪﻱ ﻛﻪ ﺩﺭﻭﺍﺯﺓ ﻣﺮگ ﺭﺍ )ﺩﺭﻭﺍﺯﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ، ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﻃﺎﻋﻮﻥ ﺩﺍﺧﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ( ﺗﻴﻐﻪﺳﺎﺯﻧﺪ ،ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭﻭﺍﺯﺓ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﺑﺠﺎﻱ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﻗﺤﻄﻲ ﺑﺎﺯ ﺷﻮﺩ 24،ﻭ ﻧﻪ ﭼﻨﺎﻥ ﺩﻭﺭﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺑﻪ ﺯﻭﺍﻳﺎﻱ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ »ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ )ﺑﺰﺭگ( ﻋﺮﺽ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﺮﻣﺎﻥ 16
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺭﺍ ﻗﺤﻂ ﻭ ﻏﻼﺋﻲ ﺑﺎﺩﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻓﺮﻣﻮﺩ :ﻣﮕﺮ ﺑﺎﻏﻴﻦ ﻭﻗﺎﺩﺭﺁﺑﺎﺩ ﺍُﺭﺯﻭﻳﻪ ﻃﺎﻓﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ؟ 25ﻭ ﺭﺟﺎﻝ ﻭ ﺍﻣﺮﺍء ﻫﻢ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺩﺍﻧﺶ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﻣﺜﻞ ﻣﺤﻤﺪﺑﻴﻚ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﺣﺘﻲ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﻮﺭﺩ ﺧﺸﻢ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺛﺎﻧﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ »ﺩﺭﻫﻨﮕﺎﻡ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺍﻣﺘﺤﺎﻥ ﺍﺧﺘﺮﺍﻋﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺎﻻ ﺑﺮﺩﻥ ﺁﺏ ﺍﺯ 26 ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﻪ ﺑﻠﻨﺪﻱ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﻓﻦ ﻣﻬﺎﺭﺗﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ«. ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺍﮔﺮ ﺣﺎﻛﻤﻲ ﺳ ِﺮ ﺧﻮﺩ ﻛﺎﺭﻱ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﺑﻪ ﺳﺰﺍﻱ ﺭﻓﺘﺎﺭﺵ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﺷﺎﻩ ﺻﻔﻲ »ﺧﺎﻥ ﻗﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻌﻤﻴﺮﺍﺕ ﻗﻠﻌﺔ ﻗﻠﻢ ﻭ ﻣﺮﻣﺖ ﭘﻞ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ﻭ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮﺩ ﻳﻚ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮﻱ ﺑﻪ ﺳﺒﺪﻫﺎﻱ ﻣﻴﻮﻩ ﻛﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﻬﺮ ﻣﻴﺸﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ، )1042=1632ﻫـ (.ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﺧﺒﺮ ﺭﺳﻴﺪ ﺑﻘﺪﺭﻱ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﻛﺮﺩ ﺣﺎﻛﻢ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﺑﻪ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﺮﺩﻧﺪ .ﭘﺴﺮﺵ ﺍﺯ ﻣﺤﺎﺭﻡ ﺷﺎﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺗﻮﺗﻮﻥ ﻭ ﻗﻠﻴﺎﻥ ﺑﺪﺳﺖ ﺷﺎﻩ ﻣﻴﺪﺍﺩ ،ﺷﺎﻩ ﺣﻜﻢ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﭘﺴﺮ ﺳﺒﻴﻠﻬﺎﻱ ﭘﺪﺭﺵ ﺭﺍ ﺑﻜﻨﺪ ،ﺑﻌﺪ ﺑﻴﻨﻲ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺒﺮﺩ ﺑﻌﺪ ﮔﻮﺵﻫﺎ ﻭ ...ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻫﻤﻪ ﺍﻋﻀﺎء ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﺮﻳﺪ، ﭘﺴﺮ ﺭﺍ ﺑﺠﺎﻱ ﭘﺪﺭ ﺣﺎﻛﻢ ﻗﻢ ﻛﺮﺩ ﻭ ﭘﻴﺮﻣﺮﺩﻱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻴﺎﺑﺖ ﺍﻭ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻥ ﭘﺴﺮ ﻧﻮﺷﺖ :ﺍﮔﺮ ﺗﻮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﮕﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ َﺩ َﺭﻙ ﺭﻓﺖ ﺑﻬﺘﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻜﻨﻲ ﻣﺎ ﺗﺮﺍ ﺑﻪ ﺳﺨﺖﺗﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﻲ ﺍﺯ ﺍﻗﺴﺎﻡ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ 26 ﺭﺳﺎﻧﺪ«.
ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺯﻥ
ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﺎﻟﻢ ﺁﺭﺍﻱ ﻧﺎﺩﺭﻱ »ﺟﻤﻌﻲ ﺍﺯ ﺗﻨﻚ ﺣﻮﺻﻠﻪﮔﺎﻥ ﻭ ﻋﻴﺶﻃﻠﺒﺎﻥ ﻋﺮﺍﻗﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻋﻮﺽ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﻣﺘﻮﻓﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺭﻭﺍ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺭﺗﻖ ﻭ ﻓﺘﻖ ﻣﻬﻤﺎﺕ ﺩﻳﻮﺍﻧﻲ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻋﺔ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻨﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺸﻮﻩ ﻭ ﺭﺷﻮﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺭﻓﺘﻪﺭﻓﺘﻪ ﺩﺭ ﻛﻞ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺍﺧﺘﻼﻝ ﺭﺍﻩ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺳﺮﻱ ﺳﻮﺩﺍﺋﻲ ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﮔﻮﺷﻪ ﻧﺪﺍﻳﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻗﻠﻌﻪ ﺧﺮﺍﺑﻪ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺩﺯﺩ ﻭ ﺍﻭﺑﺎﺵ ﺑﻬﻢ ﺭﺳﻴﺪ .ﺍﺯ ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ ﮔﺮﮔﻴﻦ ﺧﺎﻥ... ﺑﻴﮕﻠﺮﺑﻴﮕﻲ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ ﻛﻪ ﺑﻨﺎﻱ ﺑﻲﺣﺴﺎﺑﻲ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺭﻋﺎﻳﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻒ ﻭ ﺗﻌﺪﻱ ﺗﺼﺮﻑ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻭ ﻫﺮ ﺟﺎ ﺩﺧﺘﺮﻱ ﻣﻘﺒﻮﻝ ﺑﻮﺩ ﺟﺒﺮﺍ ً ﺁﻧﺮﺍ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ،ﻭ ﺩﺍﻳﻢﺍﻟﺨﻤﺮ ﺑﻮﺩ ...ﺭﻭﺯﻱ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﻣﻴﺮﻭﻳﺲ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﺷﺮﺍﻑ ﻭ ﺍﻋﻴﺎﻥ ﺍﻓﺎﻏﻨﺔ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ ﺑﻮﺩ ـ ﺩﺧﺘﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺧﻮﺑﻲ ﻋﺪﻳﻞ ﻭ ﻧﻈﻴﺮ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺁﻥ ﻧﺎﺩﺍﻥ ﻣﻐﺮﻭﺭ ﺟﻤﻌﻲ ﺭﺍ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻛﻪ ﺩﺧﺘﺮ ﺭﺍ ﺭﻭﺍﻧﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﻣﻴﺮﻭﻳﺲ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﻣﻌﺘﺒﺮﻳﻦ ﺁﻥ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺩﺍﺩﻥ ﺩﺧﺘﺮ ﺍﺑﺎ ﻭ ﺍﻣﺘﻨﺎﻉ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻜﺸﻬﺎﻱ ﻻﻳﻖ ﺭﻭﺍﻧﺔ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺟﺎﻩ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ
91 ﺣﺴﻴﻦ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﻋﺮﺽ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﭼﻮﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﺩﺍﺭﺍﻟﺴﻠﻄﻨﺔ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺷﺪ ،ﺷﺶ ﻣﺎﻩ ﺩﺭ ﺍﺭﺩﻭﻱ ُﻣﻌ ّﻠﻲ ﺑﺴﺮ ﺑﺮﺩﻩ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﻋﺮﺽ ﺁﻥ ﺑﻴﭽﺎﺭﻩ ﻧﺮﺳﻴﺪ .ﻻﻋﻼﺝ ﺭﻭﺍﻧﺔ ﻛﻌﺒﻪ ﻣﻌﻈﻤﻪ ،ﻭ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﺍﺯ ﺳﻔﺮ ﺑﻴﺖﺍﷲ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺑﻨﺪﺭ ﻭﺍﺭﺩ 27 ﻣﻘﺼﺪ ﮔﺮﺩﻳﺪ«. ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻛﺸﻒ »ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺯﻥ ﺩﺭ ﻓﺘﻨﺔ ﺍﻓﺎﻏﻨﻪ« ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ ﺳﺮﻭﺻﺪﺍﺋﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮﺩ.
ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﺸﻮﺩ
ﻣﺴﺄﻟﺔ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻭ ﻧﻔﻮﺫ ﺯﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﻴﺶﺁﻣﺪﻫﺎﻱ ﻣﻬﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺩﻭﺭ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﻣﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻗﺒﻞ ﺍﺯﻳﻦ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺯﻥ ﺩﺭ ﺷﻜﺴﺖ ﻗﺎﺩﺳﻴﻪ« ﺩﺭﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ﻛﻪ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺔ ﻳﻐﻤﺎ ﺷﻤﺎﺭﻩ ﻓﺮﻭﺭﺩﻳﻦ 1334ﻭ ﺳﭙﺲ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺔ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﻴﻬﺎ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺩﺭ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻌﻪ )ﺹ (186-168ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﭘﺮﺍﺭﺯﺵ »ﺩﻳﺒﺎﭼﻪﺍﻱ ﺑﺮ ﺭﻫﺒﺮﻱ« ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺩﻛﺘﺮ ﺻﺎﺣﺐﺍﻟﺰﻣﺎﻧﻲ )ﺹ (289-278ﻧﻘﻞ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﻠﻤﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻫﻢ ﺑﺎﺯ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ »ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﻫﺮﮔﺰ ،ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﻨﻪ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻜﻨﻴﺪ«! ﺷﺎﻳﺪ ﻛﻤﺘﺮ ﺍﻃﻼﻉ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﻤﻠﺔ ﻏﺰﻫﺎ ﻭ ﺯﻳﺮﻭﺭﻭ ﺷﺪﻥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﻋﺮﺍﻕ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻋﻠﻞ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ،ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻳﻲ ﺍﺯ ﺯﻥ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﻳﺎﻓﺖ: »ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﺩﻭﻟﺖ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﻨﺠﺮ ،ﭼﻬﻞ ﻫﺰﺍﺭ ﺧﺎﻧﻪﻭﺍﺭ ُﻏ ّﺰﺍﻥ ﺩﺭ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﺑَﻐﻼﻥ ﻭ ُﻗﻨﺪﻭﺯ ِﺧﻴﺎﻡِ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﻣﺤﺼﻞ ﻧﺼﺐ ﻛﺮﺩﻩ ،ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻮﺍﺯﻱ 20ﻫﺰﺍﺭ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﻪ ّ ﺧﻮﺍﻧﺴﺎﻻﺭِ ﻣﻄﺒﺦ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﻴﺪﺍﺩﻧﺪ .ﻧﻮﺑﺘﻲ ﺁﻥ ﻣﺤﺼﻞ، ﺑﻲﺍﺩﺑﻲ ﻛﺮﺩﻩ ،ﺩﺧﺘ ِﺮ ﻏﺰﻱ ﺭﺍ ﺗﺼﺮﻑ ﻛﺮﺩ .ﺍﻭ ﺭﺍ ﻛﺸﺘﻨﺪ.
● ﺑﻲﺍﻋﺘﻨﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﻭﺿﻊ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻭ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﻮﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺭﺯﺵ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ .ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﮔﻮﻳﺪ: ﻭﺿﻊ ﭘﻮﻝ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻘﺪﺭﻱ ﺑﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺭﺯﺵ ﺁﻥ ﺑﻘﺪﺭﻱ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻﻛﺲ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺎﻝﺍﻟﺘﺠﺎﺭﺓ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻥ ﭘﻮﻝ ﻣﺲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﺑﺪﻱ ﻭﺿﻊ ﭘﻮﻝ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﺎﺷﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺷﺨﺎﺻﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺳﻜﺔ ﺗﻘﻠﺒﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﻭﺍﺝ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﺧﻮﺏ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻧﻤﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻳﺎ ﺍﮔﺮ ﺗﻘﻠﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻛﺸﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺭﺷﻮﻩ ﻭ ﭘﻮﻝ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻛﺘﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﻧﻤﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ.
92 ﺧﻮﺍﻧﺴﺎﻻﺭ ﺍﺯ ﺗﺮﺱ ﺳﻠﻄﺎﻥ ،ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺑﻜﺎﺭ ﻣﻲﺑﺮﺩ ﺗﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻻﻋﻼﺝ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺍﻣﻴﺮ ﻗﻤﺎﺝ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻠﺦ ﮔﻔﺖ... ﺷﺎﻩ ﺳﻨﺠﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻟﺸﻜﺮ ﺑﺮﺩ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻏﺰﺍﻥ ،ﺭﻳﺶ ﺳﻔﻴﺪﺍ ِﻥ ﺍُﻟﻮﺱ ﺭﺍ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﺗﺮﺟﻤﺎﻥ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻣﻔﻴﺪ ﻧﻴﻔﺘﺎﺩ ،ﺁﺧﺮ ﻛﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﻛﻪ :ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺳﻼﻣﺖ ،ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻪﺍﻱ 30ﺳﻴﺮ ﻧﻘﺮﺓ ﻣﺴﻜﻮﻙ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﺪﺕ ﻛﻢ ﺩﺍﺩﻩﺍﻳﻢ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ ﺑﻪ ﺭﺳﻢ ﺗﺮﺟﻤﺎﻥ ،ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺯ ﺳﺮ ﺗﻘﺼﻴﺮ ﻣﺎ ﻣﺴﻜﻴﻨﺎﻥ ﺑﮕﺬﺭﺩ... ﻭﺯﻳﺮ ﮔﻔﺖ :ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺍﻗﻄﺎﺭ ﻋﺎﻟﻢ ،ﺍﮔﺮ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻦﻫﺎ ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﺑﻨﺪﮔﺎﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﻨﺪ ...،ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ ﻓﺘﻨﻪ ﺩﺭ ﻣﻠﻚ ﺗﻮﻟﺪ ﻛﻨﺪ ،ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺭﺍ ﻗﺘﻞ ﻛﺮﺩ ...ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﺮﺍ ﭘﺮﺩﻩ ﺍﺯ ﺟﻴﺤﻮﻥ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﮔﺬﺭﺍﻧﻴﺪ ،ﭼﻮﻥ ﻟﺸﻜﺮ ﻏﺰﺍﻥ ﺣﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻮﺍﻝ ﺩﻳﺪﻧﺪ ،ﻫﻤﻪ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺟﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺯﻥ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺧﻮﺩ ِ ﺭﺍﻳﺖ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﺷﻮﺩ ﺍﻭﻝ ﺭﺍ ﻳﻜﺠﺎ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﻋﻴﺎﻝ ﻭ ﺍﻃﻔﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﻨﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺎ ﻟﺸﻜﺮ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺩﺭﺁﻭﻳﺰﻧﺪ ...ﺳﭙﺎﻩ ﺳﻨﺠﺮﻱ ﺍﺯ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻛﺲ ﺯﻳﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ، ﮔﺮﺩﻭﻏﺒﺎﺭ ﻣﻌﺮﻛﻪ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﻭ ﭘﺲ ﺳﭙﺎﻩ ﻛﺲ ﺭﺍ ﻳﺎﺭﺍ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻔﺮﺍﻏﺖ ﮔﺮﺩﻳﺪ ،ﭘﺲ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻟﺸﻜﺮ ﺭﺍ ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻋﻘﺐ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ .ﻭ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﻗﻠﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﺭ ﺭﻓﺖ. ِ ﺟﺎﺳﻮﺱ ﻏﺰﺍﻥ ﺩﺭﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﻏﺰﺍﻥ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺍﮔﺮ ﺣﺎﻻ ﺑﺮ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺯﺩﻳﺪ ﻭ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻴﺪ ،ﺑُﺮﺩﻳﺪ ﮔﻮﻱ ﺭﺍ ،ﻭﮔﺮﻧﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﻓﺮﺻﺖ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺨﻮﺍﻫﻴﺪ ﻳﺎﻓﺖ .ﭘﺲ ﺑﺎ 20ﻫﺰﺍﺭ ﺟﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺩﻭﺭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺩﺭﺁﻣﺪﻧﺪ ،ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﺁﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﻛﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺭﺍ ﺧﺒﺮ ﻧﺸﺪ ،ﭘﺲ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺩﺭ ﻗﻔﺴﻲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﻃﻼ،ﻭ ﻣﻨﺎﺻﺐ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺍﻧﮕﺸﺘﺮ ﺷﺎﻩ ﺳﻨﺠﺮ ﺭﺍ ﻳﻜﻲ ﺩﺭ ﺍﻧﮕﺸﺖ ﻛﺮﺩ
● ﺵﺍﺭﺩﻥ ﮔﻮﻳﺪ» :ﻣﻦ ﺩﺭ 1066) 1656ﻫـ (.ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺛﺎﻧﻲ ﻭﺍﺭﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﺪﻡ ﻭ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ 1677ﻡ )1088ﻫـ (،ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻭﻱ ﺍﺯﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪﻡ. ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻛﻮﺗﺎﻩ 12ﺳﺎﻟﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﺍﻥ ،ﺛﺮﻭﺕ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﭼﻨﺎﻥ ﻣﻴﻨﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺣﺘﻲ ﻣﺴﻜﻮﻛﺎﺕ ﻧﻴﺰ ﺧﺮﺍﺏ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻭ ﺭﺟﺎﻝ ﻧﺎﻣﺪﺍﺭ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺛﺮﻭﺕ ﻭ ﻣﻜﻨﺖ ،ﭘﻮﺳﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﻛﺸﻮﺭ ﻣﻲﻛﻨﺪﻧﺪ.... ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺣﻘﻪ ﻭ ﺣﻴﻠﻪ ﺩﺭ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺭﻭﻧﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ«.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻭ ُﻣﻬﺮﺩﺍﺭ ﺷﺪ ﻭ َﻋﻠﻲ ﻫﺬﺍﺍﻟﻘﻴﺎﺱ«... ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺯﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﻨﮓﻫﺎ ،ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺟﻨﺒﺔ ﺧﺎﺹ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﺔ »ﺯﻥ ﻭ ﺟﻨﮓ« ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺎﻥ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ 29.ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﻣﻴﻜﻨﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﭼﻮﻥ ﺟﻨﺒﺔ ﻧﺎﻣﻮﺳﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺗﻌﺼﺐﺍﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮﺩ ،ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺑﺰﺭگ ﺩﺭ ﭘﻲ ﺩﺍﺷﺖ. ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺣﻤﻠﺔ ﻣﻐﻮﻝ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻳﻢ ﻭ ﻋﻠﻞ ﺑﻲﺷﻤﺎﺭ ﺑﺮﺷﻤﺮﺩﻩﺍﻳﻢ ،ﺍﻣﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺪﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺁﻥ ،ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻧﺎﺑﭽﺎﻱ ﻣﺎﺩﺭ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻩ ،ﻭ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺿﻌﻒ ِ ﻧﻔﺲ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻩ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺯﻧﺎﻥ ،ﺑﻮﺩ. ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﺩﻟﻴﺮﻱ ﻭ ﺷﻴﺮﻱ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﺑﺮﻣﻴﺸﻤﺮﻳﻢ، ﺍﺯ ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺁﻧﺎﻥ ﮔﻔﺘﻪﺍﻡ: ﺍﻳـﻦ ﺍﻣﻴـﺮﺍﻥ ﻛـﻪ ﺳ ِﺮ ﻗﺪﺭﺕ ﺳﺎﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺮﺵ ﻭﻳـﻦ ﻭﺯﻳـﺮﺍﻥ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺩﺭﮔﺎﻩ ُﻣﺸﺎﺭﻧﺪ ﻭ ُﻣﺸﻴﺮ ﺷﻴ ِﺮ ﺭﻭﺯﻧﺪ ﻭ ﻛﺠﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺐ ﺯﻳ ِﺮ ﻟﺤﺎﻑ ِ ﺗـﺎ ﺑﺒـﻴـﻨﻲ ﻛـﻪ ﭼـﻪ ﺭﻭﺑﺎﻩ ﺷﻮﺩ ﮔﺮﺩﻥ ﺷﻴﺮ! ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﻓﺮﺍﺭ ﻛﺮﺩ )618ﻫـ = 1221ﻡ( ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﺭﻓﺖ ،ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺍﻭﻝ ﻛﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﻛﺮﺩ ـ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺍﻭ ﺍﺯ ِ ﺁﺏ ﺳﻨﺪ ﻧﺠﺎﺕ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ 30ﻭ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻓﺮﺍﺵ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ »ﺭﺳﻮﻟﻲ ﺳﺨﻦﮔﺬﺍﺭ ﻧﺰﺩ ﺭﺍﻱ ﻛﻮﻛﺎﺭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺩﺧﺘﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﺳﺖ« ،31ﺑﻌﺪ ﺍﺯﻳﻦ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﺑﻜﺮﻣﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻭ »ﺩﺧﺘ ِﺮ ﺑ َ ِ ﺮﺍﻕ ]ﺣﺎﺟﺐ[ ﺭﺍ ﺩﺭ َﺣﺒﺎﻟﺔ ﻧِﻜﺎﺡ ﻛﺸﻴﺪ ﻭ ﺩﻭ ﺳﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺩﺍﻣﺎﺩﻱ ﺑﺠﺎﻱ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﺮ ﻋﺰﻡ ﺷﻜﺎﺭ ﺳﻮﺍﺭ ﺷﺪ ﻭ ...ﭘﻴﻐﺎﻡ ﺩﺍﺩ 32 ﻛﻪ ﻋﺰﻡِ ﻋﺮﺍﻕ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ«. ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺱ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺳﻌﺪﺑﻦ ﺯﻧﮕﻲ »ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ِ ﺳﻠﻚ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﺁﻥ ﻣِﻬ ِﺮ ﺳﭙﻬ ِﺮ ﺳﺮﻭﺭﻱ ﺍﻧﺘﻈﺎﻡ ُﻣﺨﺪّ ﺭﺍﺕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺍﺩ« 33،ﭘﺲ ﺑﻪ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻭ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺭﻓﺖ )622ﻫـ =1225ﻡ( ﻭ ﺯ ِﻥ ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺍُﺯﺑﻚ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ »ﺍﺯ ﻇﺎﻫﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﺣﺠﻠﺔ ﻣﻠﻜﻪ ﺧﺮﺍﻣﻴﺪ« 34ﻭ ﺑﻪ ﺗﻔﻠﻴﺲ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ »ﺍﺯ ﺑﺮﻕ ﻭ ﺑﺎﺩ ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﺼﺪ ﺳﻮﺍﺭ ﺩﺭ ﻋﺮﺽ 13 ﺭﻭﺯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﻔﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪ« 35ﻭ ﺑﺎﺯ ﺑﻪ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﮔﺮﺟﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍﻧﺪ )625ﻫـ= 1228ﻡ( ﻭ ﺟﻨﮕﻲ ﻣﺮﺩﺍﻧﻪ ﻭ ﺗﻦ ﺑﺘﻦ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺭﺳﺘﻢ 36 ﻭ ﺍﻓﺮﺍﺳﻴﺎﺏ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﺓ ﺧﻼﻁ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺩﻩ ﻣﺎﻩ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺩﺭ 28ﺟﻤﺎﺩﻝﺍﻵﺧﺮ ِ »ﺍﺯﻏﺎﻳﺖ ﻏﻀﺐ 627ﻫـ )1230ﻡ( ﺁﻥ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﮔﺸﻮﺩ ﻭ ﺣﻜﻢ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻛﻪ ﺟﻨﻮﺩِ ﻇﻔﺮ ﻭﺭﻭﺩ ﺍﺯ ﻣﺒﺪء ﻃﻠﻮﻉ ﺁﻓﺘﺎﺏ... ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﭼﺎﺷﺖ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﻗﻴﺎﻡ ﻭ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ... ِ ﻧﻘﺎﺏ ﺣﺠﺎﺏ ﺍﺯ ﭼﻬﺮﻩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻋﺮﻭﺳﺎﻥ ﺷﺒﺴﺘﺎ ِﻥ ﺁﺳﻤﺎﻥ ِ ﻣﻜﺎﻓﺎﺕ ﻣﻠﻜﻪ ،ﺑﺎ ﺯﻭﺟﺔ ﮔﺸﻮﺩﻧﺪ ،ﺳﻠﻄﺎ ِﻥ ﻋﺎﻟﻲ ﺟﻨﺎﺏ ،ﺑﻪ 28
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺣﺎﺟﺐ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻮﺕ ﮔﺰﻳﺪ« 37ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻗﺎﺻﺪ ﺑﻪ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﻗﺎﺻﺪ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﻪ »ﺑﻌﺮﺽ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺍﺻﻼ ﺍﺯ ﻣﻐﻮﻻﻥ ﺧﺒﺮﻱ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺷﺎﺩﻣﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﻣﺠﻠﺲ ﻋﻴﺶ ﻭ ﻃﺮﺏ ﺑﻴﺎﺭﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻛﺜﺮ ﺍﺭﻛﺎﻥ ﺩﻭﻟﺖ ،ﻃﺮﻳﻖ ُﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﻣﺴﻠﻮﻙ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﻪ ُﺷﺮﺏ ﻣﺪﺍﻡ ﻭ ﻣﺸﺎﻫﺪﺓ ﺩﻳﺪﺍﺭ ُﮔﻠﺮﺧﺎﻥ ﺳﻴﻢ ﺍﻧﺪﺍﻡ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﮔﺸﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﻳﺎﻡ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻓﻀﻼء ﺍﻳﻦ ﺭﺑﺎﻋﻲ ﺩﺭ ِﺳ ِ ﻠﻚ ﻧﻈﻢ ﺍﻧﺘﻈﺎﻡ ﺩﺍﺩ ،ﺭﺑﺎﻋﻲ: ﺷـﺎﻫﺎ ﺯ ﻣـﻲ ﮔـﺮﺍﻥ ﭼـﻪ ﺧـﻮﺍﻫﺪ ﺑـﺮﺧـﺎﺳـﺖ؟ ﻭﺯ ﻣﺴﺘﻲ ﺑﻲﻛـﺮﺍﻥ ﭼـﻪ ﺧـﻮﺍﻫﺪ ﺑـﺮﺧـﺎﺳـﺖ؟ ﺷﻪ ﻣﺴﺖ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺧﺮﺍﺏ ﻭ ﺩﺷﻤﻦ ﭘﺲ ﻭ ﭘﻴﺶ ﭘﻴـﺪﺍﺳـﺖ ﻛـﺰﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﭼﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑـﺮﺧﺎﺳـﺖ؟ ...ﻭ ﺩﺭ ﺷﻬﻮﺭ ﺳﻨﺔ ﺛﻤﺎﻥ ﻭ ﻋﺸﺮﻳﻦ ﻭﺳﺘﻤﺎﺋﻪ )628ﻫـ= 1230ﻡ( ﻟﺸﻜﺮ ﺗﺘﺎﺭ ﺑﻪ ﻋﺪﺩ ﺍﻗﻄﺎﺭِ ﺃﻣﻄﺎﺭ ﺩﺭ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ« ...38ﻭ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺑﻪ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻥ ﻛﺮﺩﺳﺘﺎﻥ ﮔﺮﻳﺨﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﺭ ﺷﻮﺍﻝ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﺔ ُﻛﺮﺩﻱ ﻓﺮﻭﺩ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻭﺿﻌﻲ ﻣﺮﻣﻮﺯ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﻴﺪ. »ﺟﻔﺖﺟﻮﻳﻲ« ﻭ ﮔﻴﺮﻱ« »ﺯﻥ ﺍﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ُ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻛﺮﺩ .ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﺳﻠﻄﺎﻥ ،ﺍﻳﻦ »ﺩﻭﻥژﻭﺍ ِﻥ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﻲ« ،ﭼﻪ ﺍﺻﺮﺍﺭﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺯﻧﺎﻥ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺩﺭﻳﻦ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻭﺍﻧﻔﺴﺎ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺁﻥ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻭ ﺁﻥ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﺍﻭ ﺑﺎ ﺯﻧﻲ ﺷﻮﻫﺮﺩﺍﺭ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺴﺮ ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺍﻭﺯﺑﻚ ﺍﺳﺖ .ﻣﻴﺮﺧﻮﺍﻧﺪ ﮔﻮﻳﺪ: »ﺩﺭ ﺷﻬﻮﺭ ﺳﻨﺔ ﺍﺛﻨﻴﻦ ﻭ ﻋﺸﺮﻳﻦ ﻭﺳﺘﻤﺎﻳﻪ ،ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻧﺰﻭﻝ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﺪ .ﺭﻭﺯﻱ ﻣﻠﻜﻪ ]ﺩﺧﺘﺮ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻃﻐﺮﻝ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ،ﺯﻥ ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺍﻭﺯﺑﻚ ﭘﺴﺮ ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺟﻬﺎﻥ ﭘﻬﻠﻮﺍﻥ ،ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺍﺯ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻌﺔ ﺍَﻟَﻨ َْﺠﻖ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ[ ﺑﺮ ﺑﺎﺭﻭﻱ ﺑﻠﺪﻩ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﭼﺸﻤﺶ ﺑﺮ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭِ ﻋﺎﻟﻲ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺍﻓﺘﺎﺩ .ﺳﻠﻄﺎ ِﻥ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎ ِﻥ ﺟﺎ ِﻥ ﺍﻭ ﺍﺳﺘﻴﻼ ﻳﺎﻓﺖ ،ﻭ ﺩﺍﻋﻴﺔ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﺍﺯ ﺑﺎﻃﻨﺶ ﺳﺮ ﺑﺮ ﺯﺩﻩ ،ﺩﻋﻮﻱ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺷﻮﻫﺮ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﻃﻼﻕ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ! ﻗﺎﺿﻲ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﻐﺪﺍﺩﻱ ﭼﻮﻥ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻋﻮﻱ ﺑﻲﻣﻌﻨﻲ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻟﺘﻔﺎﺕ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻧﻤﻴﻜﺮﺩ ،ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ِ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﺩﻳﺎﻧﺖ ـ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻋ ّﺰﺍﻟﺪﻳﻦ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺍﺯ ِ ﻔﻮﺽ ﺷﻮﺩ ،ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ـ ﮔﻔﺖ :ﺍﮔﺮ ﻣﻨﺼﺐ ﻗﻀﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ُﻣ ﱠ ﻣﻮﺍﺻﻠﺖ ﺑﻪ ﺍﺗﻤﺎﻡ ﺭﺳﺎﻧﻢ. ﺧﺪﻣﺘﺶ ﺭﺍ )ﻳﻌﻨﻲ ﺣﻀﺮﺕ ﻋﺰﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﺍ( ﻗﺎﺿﻲ ِ ﺳﻠﻚ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻛﺸﻴﺪ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺍﻭ )ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ( ﻣﻠﻜﻪ ﺭﺍ ﻣﻬﺮ ﺑﺴﭙﺮﺩ ،ﻭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺘﻤﻜﻦ ﮔﺸﺘﻪ، ﺗﺒﺮﻳﺰﻳﺎﻥ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺗﻬﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪﻧﺪ ،ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺍﻭﺯﺑﻚ ﺭﺳﻴﺪ ،ﺑﺮﻓﻮﺭ ﺍﺯ ﻏﺼﻪ ﺟﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ،
93 ● ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺳﺮﺍﻥ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺁﺭﺯﻭﻱ ﻋﻄﻒ ﺗﻮﺟﻪ ﻭ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺷﺎﻩ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺑﻲﺍﻋﺘﻨﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ» ،ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺧﺎﻥ ﺣﺎﻛﻢ ﻟﺮﺳﺘﺎﻥ، ِ ﺧﻠﻌﺖ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﻭﺭ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ«.
ِ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺍﺗﺎﺑﻜﺎﻥ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺍﻧﺠﺎﻣﻴﺪ«. ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺗﺬﻛﺮ ﺩﻫﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ »ﺍﻣﻴ ِﺮ ﺧَ ْﻠﻖ ﻭ ﺍﺳﻴ ِﺮ ﻧ َ ْﻔﺲ« ،ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻣﻐﻮﻝ ،ﭼﻨﮕﻴﺰﺧﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ، ﺳﺮﺩﺍﺭﻱ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩﻱ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺗﻮﻟﺪ ﺩﺳﺘﺶ ﺑﻪ ﺧﻮﻥ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ 40ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ِ ﻧﺎﻣﻮﺱ ﺩﺭ ﻳﺎﺳﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺗﺒﺼﺮﻩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺣﺎ ِﻝ ﺩﺷﻤﻦ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ» :ﻫﺮ َﻋ ْﻮ َﺭﺕ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻏﺎﺭﺕ ﺑﻪ ِ ﺩﺳﺖ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﺁﻣﺪﻱ ،ﺍﮔﺮ ﺁﻥ ﻋﻮﺭﺕ ﺷﻮﻫﺮ 41 ِ ﺩﺳﺖ ﺗﺼﺮﻑ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻧﮕﺸﺎﺩﻱ«. ﺩﺍﺷﺘﻲ، ﺍﻣﺎ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻗﻮ ِﻝ ﻭﻳﻞﺩﻭﺭﺍﻧﺖ ﻫﻢ ﺭﺍ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ» :ﺟﻬﺎﻥ ،ﻫﻨﻮﺯ ﻣﺮﺩ ﺯﻳﺒﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﮔﻮﻝ ﻧﺨﻮﺭﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻧﺪﻳﺪﻩ ،ﻫﻤﺎﻥﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﺮﺩ ﻣﻐﺮﻭﺭ ﺑﻪ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺍﺳﻴ ِﺮ ﺳﺮﭘﻨﺠﺔ ﺯﻧﻲ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ «.ﻭ ﺟﺎﻟﺒﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ،ﻣﻮﺭﺥ ﺳﻴﺼﺪﻭﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ِ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺯﻧﺎﻥ ﮔﻮﻳﺪ...» : ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺑ ُ َﺤﻴﺮﻩ ﺳﺎﻟ ِ ِ ِ ﻭﺍﺩﻱ ﺁﺯﺍﺩﻱ ،ﻓﺰﻭﻧﻲ ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩﻱ ،ﺩﻟﺒﺮﻱ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻚ ﻭ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍﻱ ﺧﺮﻭﺝ ﺍﺑﻮﺍﻟﺒﺸﺮ ﺍﺯ َﺟﻨّﺔﺍﻟ ُﻌﻠﻴﺎ ﺗﺎ ِ ﻫﺠﺮﺕ ﺧﻴﺮﺍﻟ ُﻤﺮﺳﻠﻴﻦ ﻳﻜﻬﺰﺍﺭﻭﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﻳﻚ ﺣﺎﻝ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﻗﻀﺎﻳﺎﻱ ﻋﻈﻴﻤﻪ ﻭ ﻗﺒﺎﺣﺎﺕ ﻛﺒﻴﺮﻩ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ،ﺍﺯ ﺷﻮﻣﻲ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺸﻮﻡِ ﭼﻨﺪ ﺍﺳﺖ!« ...ﻭ ﺭﺍﺳﺖ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﺣﺘﻲ ﻗﺘﻞ ﻫﺎﺑﻴﻞ ﺑﺪﺳﺖ ﻗﺎﺑﻴﻞ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ )ﭘﺴﺮﺍﻥ ﺁﺩﻡ( ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﺼﺮﻑ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻲ ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﭼﺮﺍ »ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﻛﻨﻔﻮﺳﻴﻮﺱ ﺩﺷﻤﻦِ ﭘﺎﻫﺎﻱ ﺯﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﺮﻛﺰ ﻓﺘﻨﻪ ﻭ ﻓﺴﺎﺩ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ« ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺩﺭ ﭼﻴﻦ ﺍﺯ ﻛﻮﺩﻛﻲ ﻛﻔﺶ ﺩﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺣﺪ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﺷﻮﺩ ﻭ ُﺭﺷﺪ ﻧﻜﻨﺪ. ﺩﺭ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﺍﺯﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺣﻮﺍﺩﺙ ُﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺟﺎﻱ ﺳﺨﻦ ﻧﻴﺴﺖ .ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺑﺎﺯ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻭﺍﻗﻌﺔ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﻳﻢ: ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺧﺎﺗﻤﺔ ﺗﺴﻠﻂ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵ ﺑﺮ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ ﻧﻴﺰ ،ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺯﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺴﺖ .ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻦ ﻓﺴﺎﺋﻲ ﮔﻮﻳﺪ: ّ »ﮔﺮﮔﻴﻦ ﺧﺎﻥ ،ﺩﺧﺘ ِﺮ ﻣﻴﺮﻭﻳﺲ ﺭﺍ ﺑﺮﺳﺒﻴﻞِ ﺗﺤﻜﻢ ﻭ ﺑﻬﺎﻧﻪﺟﻮﺋﻲ ﺧﻮﺍﺳﺘﮕﺎﺭﻱ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ َﺣ َﺮﻡ ﺳﺮﺍﻱ ﮔﺮﮔﻴﻦ 39
94 ﺭﻭﺍﻧﻪ ﺩﺍﺭﺩ .ﺁﻥ ﭘﻴﻐﺎﻡ ﺑﺮ ﻣﻴﺮ َﻭﻳْﺲ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪِ ،ﻋ ْﺮ ِﻕ َﺣﻤﻴّﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺤﺮﻛﺖ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎﺩ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﻓﻊ ﮔﺮﮔﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﺍﺯ ﺟﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﻝ ﺩﺭﻳﻎ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ....ﻫﻤﮕﻲ ﺑﻪ ﻗﻴ ِﺪ ﺯﻥْ ﻃ ْ ﻼﻕ ﻳﻚ ﺟﻬﺖ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻣﻴﺮ َﻭﻳْﺲ ...ﺩﺧﺘﺮﻱ ﻧﻜﻮﻣﻨﻈﺮ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺨﺪﻣﺘﮕﺰﺍﺭﻱ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﻨﺎﻡ ﺩﺧﺘﺮ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﮔﺮﮔﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﺭﻭﺍﻧﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﮔﺮﮔﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍﺿﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻣﺤﻞِ ﻭﺛﻮﻕ ﻭ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﺭﻭﺯﻱ ﻣﻴﺮﻭﻳﺲ ﺩﺍﻣﺎﺩِ ﺩﺭﻭﻏﻴﻦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﻍ ﺑﻪ ﺿﻴﺎﻓﺖ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻭ ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﺎﻋﺘﻲ ،ﻣﻴﺮﻭﻳﺲ ﻭ ﺍﺗﺒﺎﻉ ﺍﻭ ﮔﺮﮔﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﻭ ﻛﺴﺎﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺷﻬﺮ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ ﺭﺍ ﻣﺘﺼﺮﻑ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻲﺍﻃﻼﻉ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﺩﻡِ ﺷﻤﺸﻴﺮ 42 ﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻧﺪ«. ﻋﺠﻴﺐ ﺍﻳﻨﺴﺖ ،ﻛﻪ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵ ﺩﺭ ﻛﺎﺑﻞ ﻧﻴﺰ ،ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﻫﻤﻴﻦﮔﻮﻧﻪ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ ﻭ ﺣﺘﻲ ﻏﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺮﭼﻴﺪﻩ ﺷﺪ .ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺭﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ: »ﺩﺭ 1219ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵﻫﺎ ﺑﭽﻪ ﺍﻣﺮﺩﻱ ﺭﺍ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﺎ ﺭﻓﻘﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻋﻤﻞِ ﻟﻮﺍﻁ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﺪ .ﻃﻔﻞِ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﻛﻪ َﺣﻨَﻔﻲ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻮﺩ ﺑﻮﺍﺳﻄﺔ ﻣﺴﺘﻲ ﺍﺯ ﻣﺮﺗﻜﺒﻴﻦ ﻟﻮﺍﻁ ﺑﻪ ﭘﺪﺭﺵ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻣﺤﻤﻮﺩ ُﻣﺘﻈ ّﻠﻢ ﺷﺪ، ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﺎ َﺭ ْﻛﺰﺍﺋﻲ ﺭﻭﺯ ﺟﻤﻌﻪ ﭘﺪﺭِ َﻣﻠﻮﻁ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﭘُﻞِ ﺧﺸﺘﻲ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﺑﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﺍﺩﺧﻮﺍﻫﻲ ﻛﺮﺩ، ِ ﻣﻴﺮﻭﺍﻋﻆ ﺍﻣﺎﻡ ﻣﺴﺠﺪ ﺣﻜ ِﻢ ﻗﺘﻞِ ﻋﺎﻡ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵﻫﺎ ﻭ ﺷﻴﻌﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺭﺍ ﺻﺎﺩﺭ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﻮﺍﻡ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﻓﺮﻳﻀﺔ ﺩﻳﻦ ﺑﻪ »ﭼﻨﺪﺍﻭﻝ« ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺁﺗﺶ ﺯﺩﻩ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺭﺍ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﺸﺘﻨﺪ. ﻭﺯﻳﺮ ﻓﺘﺢ ﺧﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻔﻆ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵ ﻭ ﺷﻴﻌﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺭﺍ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﺍﺩ ...ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻗﻮﻡ ﻫﻢ ﻗﺴﻢ ﺷﺪﻩ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻭ ﻭﺯﻳﺮ ﻓﺘﺢ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻌﺰﻭﻝ ﻛﺮﺩﻩ ﺷﺠﺎﻉﺍﻟﻤﻠﻚ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﻨﺼﻮﺏ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ... ﺷﺎﻩ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺩﺭ ﺑﺎﻻﺣﺼﺎﺭ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻧﺶ ﻧﻬﺎﺩﻩ 43 ﻣﺤﺒﻮﺳﺶ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ«. ﺑﺴﺎﻁ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻋﻬﺪ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩ ﭘﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺑﻌﺪ ،ﺑﻮﺳﻴﻠﺔ ﺍﻣﻴﺮ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺎﻥ )ﻣﺘﻮﻓﻲ 1319ﻕ= 1901ﻡ( ﺑﻜﻠﻲ ﺑﺮﭼﻴﺪﻩ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩ 44 ﺷﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻴﺮﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺎﻥ ﻛﻪ ﻛﻮﺱ »ﺃﻧﺎ ﻭﻻ َﻏﻴْﺮﻱ« ﻣﻴﺰﺩ ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭﻱ ﺩﻟﻴﺮ ﻭ ﺑﻲﺑﺎﻙ ﻭ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﻭ ﻋﺠﻴﺐ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﺳﻮءﻇﻨﻲ ،ﻫﻤﻪ ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﻬﺎ ﻭ ﺷﻴﻌﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺎﺑﻞ ﻭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ُﻛﺸﺘﻪ ﻭ ﻳﺎ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻛﺮﺩ 45ﻭ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻛﻤﻲ ﻓﺮﺍﺭﻱ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻻﻫﻮﺭ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻭ ﭘﻴﺸﺎﻭﺭِ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﮔﻮﻳﺎ ژﻧﺮﺍﻝ ﻳﺤﻴﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺍﺭ ﻛﻞ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﭼﻮﻥ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮﻱ ﺍﺯ ﺁﺗﺶ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎ .1ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ ،ﺝ 8ﺹ 447 .2ﻣﻨﺘﻈﻢ ﺫﻳﻞ ﻭﻗﺎﻳﻊ 1038 .3ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 9ﺹ 203 .4ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 8ﺹ 173 .5ﺗﺎﻭﺭﻧﻴﻪ ﺹ 787 .6ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ 336 .7ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ 145 .8ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ 171 .9ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ 187 .10ﺗﺎﻭﺭﻧﻴﻪ ﺳﻜﻪﻫﺎﻱ ﺭﺍﻳﺞ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻴﻜﻨﺪ: ﻋﺒﺎﺳﻲ ،ﻣﺤﻤﻮﺩﻱ ،ﺷﺎﻫﻲ ،ﺑﻴﺴﺘﻲ .ﻣﺴﻜﻮﻙ ﺳﻴﺎﻩ ﺭﺍ ﻏﺎﺯﺑﻴﮕﻲ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻭ 4ﻏﺎﺯ ﺑﻴﮕﻲ ﻣﺴﺎﻭﻱ ﻳﻚ ﺑﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﺩﻩ ﻏﺎﺯ ﺑﻴﮕﻲ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻳﻚ ﺷﺎﻫﻲ )ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ( ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﻭ ﺷﺎﻫﻲ ﻣﺴﺎﻭﻱ ﻳﻚ ﻣﺤﻤﻮﺩﻱ ﻭ ﺩﻭ ﻣﺤﻤﻮﺩﻱ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻳﻚ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﻭ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻳﻚ ﺍﻛﻮﻱ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﺑﺮﺍﺑﺮ 3ﻋﺒﺎﺳﻲ ﻭ ﻳﻚ ﺷﺎﻫﻲ ﻭ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻳﻚ ﺩﻭ ﻛﺎ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﻭ ﺍﻛﻮ ﻭ ﻣﺴﺎﻭﻱ 26ﺷﺎﻫﻲ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻲﺷﺪﻩ )ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺎﻭﺭﻧﻴﻪ(. .11ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ 188 .12ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ 191 .13ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 4ﺹ 39 .14ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺍﻟﺴﻨﻴﻦ ﺧﺎﺗﻮﻥﺁﺑﺎﺩﻱ ،ﻛﻤﭙﻔﺮ ﻫﻢ ﺍﺷﺎﺭﻩﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﮔﻮﻳﺪ: ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ،ﺑﻪ ﺳﺎﻝ 1670ﻡ )1081ﻫـ( ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺳﻜﻪ ﻛﻢ ﻋﻴﺎﺭ ﻧﻘﺮﻩ ـ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺳﻔﺮﺍﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺍﺯﺑﻜﺎﻥ ﺿﺮﺏ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﭘﻮﻝ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺍﻓﺘﺎﺩ .ﻭ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻛﻤﭙﻔﺮ، ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺣﻖ ﺿﺮﺏ ﺳﻜﻪ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻬﻢ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﺳﻜﻪﻫﺎﺋﻲ ﺑﺎ ﻋﻴﺎﺭ ﻛﻢ ﺿﺮﺏ ﺷﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺩﺭ ﻧﺨﺠﻮﺍﻥ ﻭ ﺍﻳﺮﻭﺍﻥ ﻭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﻮﻝ ﺧﻮﺏ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﻣﻼﺕ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﻓﻮﺭﻳﻪ 1684ﻡ )1095ﻫـ( ﺍﺯ ﺧﺰﺍﻧﻪ ﺩﻳﺪﻥ ﻣﻴﻜﺮﺩ ،ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﭘﻮﻝ ،ﻓﻘﻂ ﺳﻴﺼﺪ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺁﻥ ﻋﻴﺎﺭ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺩﺍﺭﺩ. )ﻛﻤﭙﻔﺮ ،ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺟﻬﺎﻧﺪﺍﺭﻱ ﺹ (64 .15ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ﺝ 1ﺹ ،127ﺑﻴﻨﻮﺍﺗﺮ ﺍﺯﻳﻦ ﺩﻳﻮﺍﻥ ،ﺁﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺯﻳﺮ ﻛﻮﺭﻩ ﻣﻲﺩﻣﻨﺪ :ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺑﺎ ﺑﻠﻘﻴﺲ ﺩﺭﺁﻣﻴﺨﺖ )ﺣﺪﻭﺩ ﻛﻼﺭﺩﺷﺖ(! ﺭﻭﺯ ﺑﻌﺪ ﺑﻠﻘﻴﺲ ﺗﻘﺎﺿﺎﻱ ﺣﻤﺎﻡ ﺁﺏ ﮔﺮﻡ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﻏﺴﻞ ﻛﻨﺪ ،ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﻋﻤﺎﻕ ﺯﻣﻴﻦ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﭼﺸﻤﻪ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﻛﻼﺭﺩﺷﺖ ﻛﻮﺭﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﺁﺗﺶ ﺑﻨﺎ ﻛﻨﻨﺪ ،ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﭼﺸﻤﻪ ﺁﺏ ﮔﺮﻡ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪ، ﺍﻳﻦ ﺁﺏ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﭼﻨﺎﻥ ﮔﺮﻡ ﺍﺳﺖ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺩﻳﻮﻫﺎ ﻫﻢﭼﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻛﻮﺭﻩ ﻣﻲﺩﻣﻨﺪ ﻭ ﻫﻴﺰﻡ ﻣﻲﺭﻳﺰﻧﺪ .ﭼﻪ ﺧﺒﺮ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ،
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻗﺮﻧﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﺑﺮ ﺑﺎﺩ ﻣﻲﺩﺍﺩ
ﻫﻤﺎﻥ ﺑﺎﺩ ﺁﺧﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺍﺩ ﺑﺮ ﺑﺎﺩ )ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻌﻪ ،ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ﺹ (259 .17ﻛﻤﭙﻔﺮ ،ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺟﻬﺎﻧﺪﺍﺭﻱ ﺹ 64ﻭ 625ﻭ 228 .18ﻣﺠﻤﻊ ﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﻣﺮﻋﺸﻲ ﺹ 36 .19ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 8ﺹ 26 .20ﺗﺎﻭﺭﻧﻴﻪ ﺹ 309 .21ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 7ﺹ 136 .22ﺳﻪ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺹ 75 .23ﺳﻪ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺹ ،74ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ 999ﻛﺎﺭﻭﺍﻧﺴﺮﺍ ﺑﺴﺎﺯﻧﺪ ،ﻳﻜﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺣﺎﻝ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﭼﺮﺍ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ 1000ﻧﻤﻴﺮﺳﺎﻧﻴﺪ؟ ﭼﻪ ﻳﻚ ﻛﺎﺭﻭﺍﻧﺴﺮﺍ ﺩﻳﮕﺮ ﺧﺮﺝ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ .ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﮔﻔﺖ :ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻭﻻ ﮔﻔﺘﻦ ﻋﺪﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﺁﺳﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﻲ 999ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﻔﻜﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺁﻭﺭﺩ .ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﻭﻗﺘﻲ ﻋﺪﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﺭﺍ ﻣﻲﺷﻨﻮﻧﺪ ﺁﻧﺮﺍ ﺍﻏﺮﺍﻕ ﻣﻲﭘﻨﺪﺍﺭﻧﺪ ،ﺍﻣﺎ ﭼﻮﻥ 999ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﻧﺪ ،ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﻳﻘﻴﻦ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻛﺮﺩ. .24ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 8ﺹ 116 .25ﺟﻐﺮﺍﻓﻲ ﻭﺯﻳﺮﻱ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺹ 149 .26ﺗﺎﻭﺭﻧﻴﻪ ﺹ 835 .26ﺗﺎﻭﺭﻧﻴﻪ ﺹ .144ﻭ ﺍﻳﻦ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺷﺎﻩ ﺻﻔﻲ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺣﺎﻛﻢ ﻗﻢ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺳﻲﺳﺎﻡﻧﺲ ﻗﺎﺿﻲ ﻛﻤﺒﻮﺟﻴﻪ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﺩ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﺭﺷﻮﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻤﺒﻮﺟﻴﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﻣﺤﻜﻮﻡ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ »ﭘﻮﺳﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻛﻨﺪﻩ ﺭﻭﻱ ﻣﺴﻨﺪﻱ ﻛﻪ ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ ﺑﮕﺴﺘﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺷﻐﻞ ﺍﻳﻦ ﻗﺎﺿﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺴﺮﺵ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺖ :ﻫﺮ ﺯﻣﺎﻥ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻲ ﺣﻜﻤﻲ ﺑﺪﻫﻲ ،ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﻨﺪ ﺑﻨﮕﺮ« )ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ .(1488 .27ﻋﺎﻟﻢ ﺁﺭﺍﻱ ﻧﺎﺩﺭﻱ ﺹ 14 .28ﺑﺤﻴﺮﺓ ﻓﺰﻭﻧﻲ ﺹ 46 .29ﻣﺠﻠﺔ ﻧﮕﻴﻦ ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺍﺭﺩﻱﺑﻬﺸﺖ ﻭ ﺧﺮﺩﺍﺩ 1346 .30ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﻋﺠﻴﺐ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺯ ﺳﻨﺪ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺑﮕﺬﺭﺩ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺒﻜﺒﺎﺭﻱ ﻭ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻧﺎﻣﻮﺱ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺩﺷﻤﻦ ﻧﻴﻔﺘﺪ ،ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺧﻮﺩ ﺯﻧﺎﻥ ،ﺳﻠﻄﺎﻥ ،ﻫﻤﺴﺮ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﺯﻧﺎﻥ ﺣﺮﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﺩ ﺳﻨﺪ ﺍﻓﻜﻨﺪ ﻭ ﻏﺮﻕ ﻛﺮﺩ .ﺍﻣﺎ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻫﻤﺴﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﺍﺯ ﺁﺏ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﻧﺠﺎﺕ ﻳﺎﻓﺖ. 31ﻭ 32ﻭ .33ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ﺝ 2ﺹ 660 34ﻭ .35ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ﺝ 2ﺹ 661 .36ﺧﻼﻁ ﭘﺎﻱ ﺗﺨﺖ ﺍﺭﻣﻨﺴﺘﺎﻥ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. .37ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ﺝ 2ﺹ 663 .38ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ﺝ 2ﺹ 663 .39ﺭﻭﺿﺔ ﺍﻟﺼﻔﺎ ،ﻭ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﻧﺸﺮﻳﺔ ﻳﻮﻧﺴﻜﻮ ،ﺹ 57
95 .40ﻳﻚ ﻣﻮﺭﺥ ﭼﻴﻨﻲ ﭼﻨﮕﻴﺰ ـ ﻟﻘﺐ ﺗﻤﻮﭼﻴﻦ ﺭﺍ ـ ﺑﻤﻌﻨﺎﻱ »ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﻀﻞﺍﷲ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ »ﻧﻴﺮﻭﻫﺎ ﻭ ﻗﻮﺕﻫﺎ« ﻣﻲﺩﺍﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺑ ُ ِ ﺖ ﺗﻨﻜﺮﻱ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﻟﻘﺐ ﺩﺍﺩ ﻭ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﺑﻤﻌﻨﻲ ﺷﻜﺴﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮ )ﺍَﭘَﻬﺮﻭﻳﺰ( ﺍﺳﺖ. .41ﺭﻳﺎﺽﺍﻟﺴﻴﺎﺣﺔ ﺹ 30 .42ﻓﺎﺭﺳﻨﺎﻣﻪ ﻧﺎﺻﺮﻱ ،ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺍﻭﻝ ﺹ 157 .43ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺹ 76 .44ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺧﺎﺹ ﺟﺎﻣﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﻭ ﺯﻧﻴﺔﺍﻟﻤﺠﺎﻟﺲ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﻠﻤﻪ ﺩﻳﻜﺘﺎﺗﻮﺭ ﻭ ﻣﺴﺘﺒﺪ ﻭ ﺟﺒﺎﺭ ﺍﺳﺖ. .45ﺍﻣﻴﺮ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺎﻥ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﺳﺨﺖ ﻭ ﺧﺸﻦ ﻛﺮﺩﻩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺯﺑﺎﻧﺰﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﺰء ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺟﺒّﺎﺭﺍﻥ ﻋﺎﻟﻢ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﺪﻫﺪ .ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺍﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻧﺨﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺷﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﻴﺪﺭﻋﻠﻲ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵ ﭼﻨﺪ ﻛﻠﻤﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺁﻫﻚ ﺗﻮﻱ ﭼﺸﻤﺶ ﺭﻳﺨﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻮﺭ ﺷﻮﺩ. ﺣﻴﺪﺭﻋﻠﻲ ﻛﻮﺭ ﻧﺸﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺍﺯ ﺗﺮﺱ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺎﻥ ﺣﻴﺎﺕ ﺩﺍﺷﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﻮﺭﻱ ﻣﻴﺰﺩ .ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻣﻴﺮ ،ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻋﺠﻴﺐ ﺍﻭ ﺑﺎ ﻏﻼﻡ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻃﺮﺯﻱ ﺍﺯ ﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﺧﻮﺩﺵ ﻭ ﺟﺪ ﺑﺰﺭگ ﻣﻠﻜﻪ ﺛﺮﻳﺎ ـ ﺯﻥ ﺍﻣﻴﺮ ﺍﻣﺎﻥﺍﷲ ﺧﺎﻥ ﺑﻌﺪ ـ ﺑﻮﺩ .ﺍﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﻏﻼﻡ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻃﺮﺯﻱ ﺭﺍ ﺑﻴﻦ ﺩﻭ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻧﺪ .ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻓﻮﺝ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﺍﻣﺮﻳﻪ ﺻﺎﺩﺭ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺑﺎﻻﻱ ﺩﻳﻮﺍﺭﻱ ﺭﺩ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﺮﺳﺮ ﺍﻭ ﺗﻐ ّﻮﻁ ﻛﺮﺩﻧﺪ، ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺣﺎﻝ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﺪﻧﺶ ﺭﺍ ﺷﺴﺘﺸﻮ ﺩﻫﻨﺪ ،ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﺍﺵ ،ﺑﻪ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻛﺮﺩ) .ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺹ (351 ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻫﺎﻳﺶ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭ ﺍﻳﻮﺏ ﺧﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺍﻳّﻮﺏ ﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﻩ ﺷﺪ ،ﺍﻣﻴﺮ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻥ ﺍﻳﻮﺏ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﻔﺲ ﺁﻫﻨﻴﻦ ﮔﺬﺍﺭﺩﻧﺪ، ﺍﺯ ﺳﺮ ﭼﻨﺎﺭ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﺁﻭﻳﺰﺍﻥ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺑﻪﻃﻮﺭﻱ ﻛﻪ ﺭﻭﻱ ﺁﻥ ﻗﻔﺲ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﻣﻐﺮﺏ )ﺍﻳﺮﺍﻥ( ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺖ :ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﮕﺎﻩ ﻛﻦ ﺗﺎ ﺍﻳّﻮﺏﺧﺎﻥ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﺩ! ﺍﻳﻦ ﺑﻴﭽﺎﺭﻩ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺩﺭﻳﻦ ﻗﻔﺲ ﺁﻭﻳﺨﺘﻪ ﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﺨﻮﺍﻧﻬﺎﺵ ﺩﺭ ﺁﻥ ﭘﻮﺳﻴﺪ) ،ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻛﺎﺑﻠﻲ ،ﻣﺠﻠﻪ ﻭﺣﻴﺪ ﺷﻤﺎﺭﻩ 7ﺳﺎﻝ .(5ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﻋﺠﻴﺐ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻭ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺯ ﺑﻠﺦ ﺑﺎﻣﻴﺎﻥ ﺩﻳﺪﻥ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻭ ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎﻱ ﻋﻈﻴﻢ ﺧﻨﮓ ﺑُﺖ ﻭ ﺳﺮﺥ ﺑُﺖ ﺭﺍ ﺩﻳﺪ )ﺍﻳﻦ ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎ ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ 60ﻣﺘﺮ ﻃﻮﻝ ﻭ 16 ﻣﺘﺮ ﻋﺮﺽ ﺩﺍﺭﻧﺪ( ،ﻫﻤﺴﺮ ﺍﻣﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺮﺍﻫﺶ ﺑﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎ ﻛﺎﻣﻼ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻭ ﻟﺨﺖ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺍﺯﻳﻨﻜﻪ ﺍﻣﻴﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮﺵ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪﻩ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﻨﺔ ﻣﺠﺴﻤﺔ ﻣﺮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻃﻮﻝ ﻭ ﻋﺮﺽ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪ ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﺑﺮﺁﻣﺪﮔﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﺠﺴﻤﺔ ﻣﺮﺩ ﺭﺍ ﺧﺮﺩ ﻛﻨﻨﺪ! ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﺠﺴﻤﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻗﻄﻮﺭ ﻭ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮﺩ، ﺑﻔﺮﻣﺎﻥ ﺍﻭ ﺁﻥ ﻗﺴﻤﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻮپ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻮپ ﺁﻧﺮﺍ ﭘﺮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻭ ﺗﻮپ ﺧﻮﺭﺩﻩ! ﺑﺎﻗﻲ ﺍﺳﺖ!
96
ﺑﺎﺯﺗﺎﺏ ُﺧﺸﻮﻧﺖ، ِ * ﺳﺎﺯﺵ ِ
...ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﭘﺎﻳﺎ ُﺷﺪ ﻭ ﺍﺳﺘﻤﺮﺍﺭ ﻳﺎﻓﺖ، ﻻﺑُﺪّ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺷﻮﺩ .ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻳﻨﺴﺖ ِ ﺣﺎﻓﻆ ﮔﻨﺪﻡ ﻭ ﺟﻮ ﻭ ﻛﻪ ﻗﻠﻌﻪﻫﺎﻱ ﻛﻮﭼﻚ ﺭﻭﺳﺘﺎ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮ ﺗﺠﺎﻭﺯﺍﺕ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﻭ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﻧﺒﻮﺩ ،ﺑﻞ ِ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭼﻨﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ُﺣﻜ ِﻢ ﺣﺼﺎﺭ ُﻣﺪﺍﻓﻊ ﻫﻤﻴﻦ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻲﺁﻣﺪ .ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲِ ﺳﺨﺖﻛﻮﺵ ﺑﻮﺩ ﺣﺲ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻓﻼﻥ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎ، ّ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﻓﻼﻥ ﺣﺎﺻﻞ ﺳﺎﺯﮔﺎﺭﺗﺮ ﺍﺳﺖ ،ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﺭﺳﻮﻡ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ﻣﺜﻞ ﺳ ّ ِﺪ ﺳﻜﻨﺪﺭ ﻣﻲﺍﻳﺴﺘﺎﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﻳﻚ ﻧﻮﻉ ﺗﻌﻬﺪ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﻲﻛﺮﺩ.
ﻧﻜﺎﺡ ﺟﻤﺎﻋﺖ ِ
ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ،ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻭ ﺗﻌ ّﻬ ِﺪ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻔﻆ ﻭ ﺍﺷﺎﻋﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻻﺯﻡ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺭﺳﺪ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻫﺴﺖ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻫﻮﻳّ ِ ﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ، ﻫﻤﺎﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﻩ ﺑﻪ ﻳﺎﺩﮔﺎﺭ ﻣﺎﻧﺪﻩ .ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺩﻭ ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ُﻣﺪَ ّﻭ ِﻥ ﻣﺎ ،ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﻣﻤﻠﻜﺖ ،ﺣﺪّ ﺍﻗﻞ ﺩﻭ ﺳﻪ ﺑﺎﺭ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎﻱ »ﻓﺮﻫﻨﮓﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺯِ« ﻋﻈﻴﻢ ﻣﻮﺍﺟﻪ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ: ﻳﻚ ﺑﺎﺭ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻛﻪ ﻗﺼﺪ ِﻫﻠِﻨﻴﺰﻩ ﻛﺮﺩﻥ ﺷﺮﻕ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ »ﻧﻜﺎﺡ ﺟﻤﺎﻋﺖ« ﺭﺍﻩ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ﻭ ﺑﻴﺶ ﺩﺭ ﻳﻚ ْﺷﺐ ﻳﻚ ِ ِ ﻣﻨﺼﺐ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻏﻮﺵ ﺍﺯ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﻭ ﺻﺎﺣﺐ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺟﺎﻱ ﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﺍﻭﻻﺩ 1 ﺁﻧﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲﭘﺴﻨﺪ ﻭ ﻳﻮﻧﺎﻥﺩﻭﺳﺖ ﺑﺸﻮﻧﺪ. »ﺳﻴْﻒﺍﷲ« ﺳﺮﺩﺍﺭﺵ ﺑﻮﺩ ﺑﺎﺭِ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ َﻋ َﺮﺏ ﺁﻣﺪ ﻛﻪ َ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺣﻤﺎﺳﺔ ﻛﻮﻳﺮ«
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻭ ﻛﻼﻡِ ﺧﺪﺍﻱ ﻫﻤﺮﺍﻫﺶ؛ ﻭ ﺑﺎﺭِ ﺳ ّﻮﻡُ ،ﻣﻐﻮﻝ ﺍﺯ ﻣﺎﻭﺭﺍء ﺍُﺗﺮﺍﺭ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ »ﻳﺎﺳﺎ« ﺩﺭ ﺑﻐﻞ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﻫﻤﻪ ﻣﺮﺩﻡ ـ ﻣﺜﻞِ ﻫﻤﻮﻻﻳﺘﻲ ﺑﻨﺪﻩ ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻮﺍﺟﻮﻱ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ،ﺑﻪﭼﺸ ِﻢ ﺳﺮ، ﻗﻮﻣﻲ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ: ِ ﻳﺎﺳﺎﻕ ﺍﻭ َﻋﺪْ ﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺷﻨﺎ ْﻡﺁﻓﺮﻳﻦ ُﻇ ْﻠﻢ ﺩﺭ ﺭﺳﻢ ﻭ ﺁﺋﻴﻨﺶ ﺑﺒﻴﻦ ﻭ ﻋﺪﻝ ﻭ ﻳﺎﺳﺎﻗﺶ ﻧﮕﺮ ﺩﺭ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻦ ﻫﺠﻮﻣﻬﺎ ﻻﺑُﺪّ ﻭ ﺧﻮﺍﻩ ﻭﻧﺎﺧﻮﺍﻩ ﺷﻬﺮﻫﺎ َﻫﺪَ ﻑ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺳﭙﺎﻩ ُﻣﻬﺎﺟﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ُﺣﻜ ِﻢ »ﻧُﺰﻭﻝ« ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺟﺎ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﻤﺎﺯ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﺔ ُﺣﻜ ِﻢ ﺳﺮﺑﺎﺯِ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺗﻤﻜﻴﻦ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﻫﻤﺔ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻬﺎﻱ » َﻣﺼ َﻠ ْﺤﺖﺑﻴﻦ« ﻭ َﻣﺤﺎﻓﻞِ ِ »ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ »ﻫﻤﻜﺎﺭﻳﻬﺎﻱ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ« ﻭ َﻣﺠﺎﻣ ِﻊ ﺍﺩﺑﻲ« ﻭ َﻣﺠﺎﻟ ِ ِ »ﺣ ْﺴﻦِ ﻧﻴّﺖ« ﻭ ﺍﻣﺜﺎ ِﻝ ﺁﻥ ،ﻳﻜﻲ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺲ ُ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺑﻪﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﺍﻫﻞِ ﻧﻔﻮﺫ ،ﺍﻋﻀﺎء ﺩﺍﺋ ِﻢ ﺷﻬﺮﻳّﻪﭘﺮﺩﺍﺯِ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺪﻧﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ِ ْ ﺩﻭﺳﺖ ﻳﻮﻧﺎﻥ؛ »ﻓﻴﻞ ِﻫﻠ ِ ْﻦ« )= ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺍ ِﻍ ِ (Philhellenesﺑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ ﺯﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺁﻣﻮﺧﺘﻨﺪ ﻭ ِ ﻧﺼﻴﺐ ﭼﻨﺎﻥ ﺧﺎﺭﺟﻲﭘﺴﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺘّﻲ ﺍﮔﺮ ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ﻫﻢ ِ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺁﻧﻬﺎ ،ﺷﻌﺮ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ،ﻛﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲﺷﺪ ،ﺩﺭ ِ ﺗﺎﻻﺭﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺑﻮﺩ 2.ﻫﻤﻪ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ،ﺗﻴﺮﺩﺍﺩِ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﻛﻪ 37 ﺳﺎﻝ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ »ﻧﺴﺎ« ﺑﻪ ﺷﻬ ِﺮ ﺻﺪ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ )ﺍﺣﺘﻤﺎﻻً ﺩﺍﻣﻐﺎﻥ( ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺎﻝ 137ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﻴﻼﺩ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ،ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ِ ﻟﻘﺐ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺩﺍﺷﺖ. ِ ﺑﺮ ﺳﻜﺔ ﺍﺷﻜﺎﻧﻴﺎﻥ ﺧﻂ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻭ ﺗﺼﻮﻳ ِﺮ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺑﻪﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮ َﺭﺩ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﺩﺧﺘﺮﺍ ِﻥ ﺯﻳﺒﺎﻱ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﻢﺍﻛﻨﻮﻥ ﻳﻚ ﻣﺠﺴﻤﺔ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺯﻳﺒﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﺯﺓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺩﺍﺭﻳﻢ ،ﻛﻪ ﺗﻦِ ﻣﺠﺴﻤﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻓﻘﻂ ﺳ ِﺮ ﺁﻥ ّ ﺑﺎﻗﻲ ﺍﺳﺖ ـ ﺍﻳﻦ ﺳﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺯﻧﻲ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺑﻪﻫﺎﻱ ﺷﻮﺵ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ ،ﻭ ﺣﺪﺱ ﺯﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳ ِﺮ ﻣﺠﺴﻤﺔ »ﻣﻮﺯﺍ« ﻫﻤﺴ ِﺮ ﻓﺮﻫﺎﺩ ﭼﻬﺎﺭﻡ )ﺟﻠﻮﺱ 37ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﻴﻼﺩ( ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ. ْ »ﺣﻜﺎﻡِ ﭘﺎﺭﺗﻲ ،ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺒﺎﻥ، ﺑﻪ ﻗﻮ ِﻝ ﮔﻴﺮﺷ َﻤﻦُ ، َ ِ ﺩﺑﻴﺮﺍﻥ ﻭ ُﻋ ّﻤﺎﻝ ﺁﻧﺎﻥ ،ﺯﺑﺎﻥ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺑَﻠﺪ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺷﺎﻫﺎﻥ، ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪﺍ ِﻥ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭِ ﺧﻮﺩ ﺟﻠﺐ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻮﺭﺩِ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺮﺍﺭ 3 ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ«. ِ ِ ﻨﻴﺴﻢ« ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﻃﻮﻝ ﻛﺸﻴﺪ ،ﺗﺎ ﺭﻳﺸﺔ ﻧﻔﻮﺫ »ﻫﻠ ْ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻭ ﺗﺴ ّﻠ ِ ﻂ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭﻱ ﻛﻪ ﺑﻪﻗﻮﻝ َﺣ ْﻤﺪﺍﷲ ُﻣﺴﺘﻮﻓﻲ »ﻫﺸﺖ ﻫﺰﺍﺭ َﻣﻠِﻚ ﻭ ﻣﻠﻚﺯﺍﺩﻩ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﺖ« 4ﺍﺯ ﺑُﻦ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻭ ﻋﺎﻣﻞِ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻫﻢ ﻳﻚ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﭼﻮﭘﺎﻥﺯﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﻨﺎﻡ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ،ﻛﻪ ﺟﺪّ ﻣﺎﺩﺭﻱ ﺍﻭ ﭘﺎﭘَﻚ ﺑﻮﺩ ﻭ ...ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺑﻚـ ﻣﻴﺎﻥ ﻓﺎﺭﺱ ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ـ ﺑﺪﻭ َﻣﻨﺴﻮﺏ ﺍﺳﺖ« 5ﻭ ﭘﺪﺭﺵ ﺳﺎﺳﺎﻥ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻲ »ﺷﺒﺎﻧﻲ ﭘﺎﭘﻚ ﻛﺮﺩﻱ« .ﺍﻭ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ» :ﻣﻦ ﺧﻮ ِﻥ ﺩﺍﺭﺍ ﺭﺍ ﻃﻠﺐ ﻛﻨﻢ ﻭ ﺍﻳﻦ ُﻣﻠﻚ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﺑﺠﺎﻱ 6 ﺧﻮﻳﺶ ﺑ َ َﺮﻡ«. ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ،ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺗﺎ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺯﻣﺎ ِﻥ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﭼﻮﺑﻴﻦ ،ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺟﺮﺃﺕ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ.... ْ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺩﻫﺎﺕ ﺍﺻﻄﺨﺮ ﺑﻮﺩ .ﺑﻪ ﻗﻮ ِﻝ ﺑﻠ َﻌﻤﻲ: ﺍِﺻﻄﺨْ ﺮ ﺭﺍ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻴﺴﺖ ـ ]ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺭﻭﺳﺘﺎﻱ ﺧﻴﺮﻭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪ، ﻭ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﻳﻬﻲ ﺍﺳﺖ[ ﻧﺎﻡ ﻭﻱ ﻃﻴﺮﻭﺩﻩ .ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻳﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺁﻥ ﺩﻳﻪ ﺑﺪﻭ ﺑﺎﺯﺧﻮﺍﻧﻨﺪ. ﺍﻧﺘﻘﺎﻡِ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﻘﻬﻮﺭ ﺷﺪﻥ ﺍﺭﺩﻭﺍﻥ ،ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ »ﺍﺯ ﺍﺳﺐ ﻓﺮﻭﺩ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻜﺸﺖ ﺍﻧﺪﺭ َﺣ ْﺮﺏ ،ﺧﻮﻧﺶ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺭﺩ ﻭ ﺑﺮﮔﺮﺩﻧﺶ ﺑﺎﻳﺴﺘﺎﺩ ،ﻭ ﻟﮕﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻭﻱ ﻫﻤﻲ ﺯﺩ .ﺑﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﭘﺎﻱ ،ﺗﺎ ِ ﭘﻮﺳﺖ ﺍﺭﺩﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﭘُﺮ ﻣﻐﺰﺵ ﺍﺯ ﺳﺮﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪ« ﺍﻭ ﺣﺘّﻲ ِ ﻣﻌﺮﺽ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻋﺎ ّﻣﻪ ﮔﺬﺍﺷﺖ .ﺍﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺍﺯ ﻛﺎﻩ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ َﻣﺮﻭ ﺗﺎﺧﺖ ،ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺳﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﻦ ﺟﺪﺍ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺁﺗﺸﻜﺪﺓ ﻓﺎﺭﺱ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ ﺁﻭﻳﺰﺍﻥ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺪّ ﺕ ﻭ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺩﺭ ﻣﺮﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺭﻳﺸﺔ ﺍﺷﻜﺎﻧﻴﺎﻥ ﺩﺭ َﻣ ْﺮﻭ ﺑﻮﺩ 7ﻭ ﺍﻭ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﺭﻳﺸﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺯﺩ ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻭ ،ﻓﺮﺩﻭﺳﻲِ ﻃﻮﺳﻲ ـ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺩﺭ ﭘﻴﺮﻱ ﺑﻪ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺍﺷﻜﺎﻧﻴﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻲﮔﻔﺖ: ُﻮﺕ َﻣﺮﺩ ﻛﻨـﻮﻥ ﺍﻱ ﺳـﺮﺍﻳـﻨـﺪﻩ َﻓﺮﺗ ْ ﺳـﻮﻱ ﮔـﺎﻩ ﺍﺷـﻜـﺎﻧـﻴـﺎﻥ ﺑـﺎﺯﮔﺮﺩ ﻣﻌﺬﻟﻚ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ 19ﺑﻴﺖ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ ﻭ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﻴﺎﺑﺪ: ﭼﻮ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﺷﺪ ﺷﺎﺥ ﻭ ﻫﻢ ﺑﻴﺨﺸﺎﻥ ﻧﮕـﻮﻳـﺪ ﺟﻬـﺎﻧـﺪﻳـﺪﻩ ﺗﺎﺭﻳﺨﺸﺎﻥ ِ ﺟﻬﺖ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞ ﻃﺒﻴﻌﻲ ،ﻭ ﻧﻪ ....ﺑﺪﻳﻨﺠﻬﺖ ،ﻧﻪ ﺍﺯ ِ ﺟﻬﺖ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺧﺪﺍﺋﻲ ،ﻫﻴﭻ ﻋﺠﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮُ ،ﻣﻘﺪّ ﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖِ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎﺯﻣﺎﻧﺪﺓ ﺩﻭﺩﺓ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﺳﻮﻡ ،ﺑﺎﺯ ﺩﺭ ﺁﺳﻴﺎﻱ ﻣﺮﻭ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮﺩ ،ﻭ ﻣﺎﻫﻮﻱ ﺳﻮﺭﻱ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺍﺭ
97 ● ﺍﮔﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻫﺴﺖ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻫﻮﻳّ ِ ﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻫﻤﺎﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﻩ ﺑﻪ ﻳﺎﺩﮔﺎﺭ ﻣﺎﻧﺪﻩ .ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺩﻭ ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ُﻣﺪَ ّﻭ ِﻥ ﻣﺎ ،ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﻛﺸﻮﺭ ﺩﺳﺖﻛﻢ ﺩﻭ ﺳﻪ ﺑﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎﻱ »ﻓﺮﻫﻨﮓﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺯِ« ﻋﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ :ﻳﻚ ﺑﺎﺭ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﺁﻣﺪ ﻛﻪ ﻗﺼﺪ ﻫِﻠِﻨﻴﺰﻩ ﻛﺮﺩﻥ ﺷﺮﻕ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ؛ ﺑﺎﺭِ »ﺳﻴْﻒﺍﷲ« ﺳﺮﺩﺍﺭﺵ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ َﻋ َﺮﺏ ﺁﻣﺪ ﻛﻪ َ ِ ﻛﻼﻡِ ﺧﺪﺍﻱ ﻫﻤﺮﺍﻫﺶ؛ ﻭ ﺑﺎﺭ ﺳﻮﻡُ ،ﻣﻐﻮﻝ ﺍﺯ ﻣﺎﻭﺭﺍء ﺍُﺗﺮﺍﺭ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ »ﻳﺎﺳﺎ« ﺩﺭ ﺑﻐﻞ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﻫﻤﻪ ﻣﺮﺩﻡ ـ ﻣﺜ ِ ﻞ ﻫﻤﻮﻻﻳﺘﻲ ﺑﻨﺪﻩ ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻮﺍﺟﻮﻱ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲـ ﺑﻪﭼﺸ ِﻢ ﺳﺮ ،ﻗﻮﻣﻲ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ: ُﻇ ْﻠﻢ ﺩﺭ ﻳﺎﺳﺎ ِ ﻕ ﺍﻭ َﻋﺪْ ﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺷﻨﺎ ْﻡﺁﻓﺮﻳﻦ ﺭﺳﻢ ﻭ ﺁﺋﻴﻨﺶ ﺑﺒﻴﻦ ﻭ ﻋﺪﻝ ﻭ ﻳﺎﺳﺎﻗﺶ ﻧﮕﺮ ﻣﺮﻭ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡِ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﮔﻴﺮﺩ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺣﺘّﻲ ﺟﺴﺪ ِ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺑﻠﻌﻤﻲ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﻧﻴﺰ ﺑﺪﺳﺖ ﻏﻴﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻙ ﺭﻭﺩ .ﺑﻪ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ: » ...ﻳﺰﺩﺟﺮﺩ ﺑﮕﺮﻳﺨﺖ ...ﻭ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﺁﺳﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺷﺪ... ﻣﺎﻫﻮﻱ ﺳﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻔﺮﺳﺘﺎﺩ ﻛﻪ ْ ﺑﺮﻭ ﻭ ﺳ ِﺮ ﻳﺰﺩﺟﺮﺩ ﺑﺮﮔﻴﺮ ﻭ ﺑﻴﺎﺭ!« ﺳﺮﻫﻨﮓ ...ﺷﺮﻡ ﺩﺍﺷﺖ ﺍﺯ ﻳﺰﺩﺟﺮﺩ .ﺁﺳﻴﺎﺑﺎﻧﺮﺍ ﮔﻔﺖ :ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻜﺶ ﻭ ﺳﺮﺵ ﺑﻴﺎﺭ .ﺁﺳﻴﺎﺑﺎﻥ ِ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺳﻨﮕﻲ ﺑﺮ ﺳﺮﺵ ﺯﺩ ،ﻭ ﺧﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺑﻜﺸﺘﺶ .ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻲ )ﻛﻪ( ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺍﻧﺪﺭ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺯﻩ ِ ﻛﻤﺎﻥ ُ ﺑﻜﺸﺘﺶ ﻭ ﺟﺎﻣﻪ ﻭ ﺳﺮﺵ ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﭘﻴﺶ ﻣﺎﻫﻮﻱ ﺑﺮﺩ، ﻭ ﺗﻨﺶ ﺩﺭ ﺟﻮﻱ ﺁﺳﻴﺎﺏ ﺍﻓﻜﻨﺪ ،ﻭ ﺁﺳﻴﺎﺑﺎﻥ ﺧﺎﻙ ﺑﺮﻭﻱ ِ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﺏ ﻓﺮﻭ ُﺷﺪ... ﺍﺳﻘﻒ ﺗَﺮﺳﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﻭ ﺑﻮﺩ ﮔﻔﺖ: ﺍﻳﻦ َﻣﻠِﻚ ﺑﺮ ﺗﺮﺳﺎﻳﺎﻥ ّ ِ ﺣﻖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻛﻲ )ﻛﻪ( ﺗﺮﺳﺎﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲِ ﺍﻭ ﺍﻳﻤﻦ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﻴﻜﻮﺋﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ...ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺮﻭ ،ﻧﺎﻭ ُﻭﺳﻲ ﺑﻨﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺟﺪﺍ. ﻭ ﺗﻦ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺁﻧﺠﺎ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻛﺮﺩﻧﺪَ 8«...ﻫ ْﻤ َﻮﻻﻳﺘﻴﻬﺎﻱ ﻣﺎ ﺭﺍﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪَ » :ﻫﺮ ُﻭﻥ ﻣﺎﺩ ُﻭﻥ ُﻛﻨِﻪ ﺭ ُﻭﺩ ُﻭﻥ ﭘﭽﻮﻧِﻪ«! 9ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺧﺸ ِﻢ ﻣﺮﺩﻡِ ﻣﺮﻭ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻗﺮﻧﻬﺎ ،ﺑﺎﺯ ﺟﻮﺷﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﭼﻮﺑﻴﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺖ ،ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺷﺮﻕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺟﺎﻥ ﺑﮕﻴﺮﺩ ﻭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ُﻣ ِ ﻠﻚ ﭘﺮﻭﻳﺰ ﺟﺪﺍ ﻛﻨﺪ. ﺣﺎﻻ ﺑﺮﮔﺮﺩﻳﻢ ﺑﻪ ﺣﺮﻑ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺳﺎﺯﺵ ِ ﻛﺎﺭﻱ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ: ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻛﻪ ﻋﺮﺏ ﭘﺎﻱ ﺍﺯ ﺩﺟﻠﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﻑ ﮔﺬﺍﺷﺖ، ﻫﻤﺔ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺧﻂ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﻦِ ﻗﺪﻳﻢ ﺭﺍ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﻛﻨﺎﺭ
98 ﻨﻴﺴﻢ« ● ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﻃﻮﻝ ﻛﺸﻴﺪ ،ﺗﺎ ﺭﻳﺸﺔ ﻧﻔﻮﺫ »ﻫِﻠ ِ ْ ﻭ ﺗﺴ ّﻠ ِ ﻂ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭﻱ ﻛﻪ ﺑﻪﻗﻮﻝ َﺣ ْﻤﺪﺍﷲ ُﻣﺴﺘﻮﻓﻲ »ﻫﺸﺖ ﻫﺰﺍﺭ َﻣﻠِﻚ ﻭ ﻣﻠﻚﺯﺍﺩﻩ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﺖ« ﺍﺯ ﺑُﻦ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻭ ﻋﺎﻣ ِ ﻞ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻫﻢ ﻳﻚ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﭼﻮﭘﺎﻥﺯﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﻨﺎﻡ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ،ﻛﻪ ﺟﺪّ ﻣﺎﺩﺭﻱ ﺍﻭ ﭘﺎﭘَﻚ ﺑﻮﺩ ﻭ ...ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺑﻚـ ﻣﻴﺎﻥ ﻓﺎﺭﺱ ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ـ ﺑﺪﻭ َﻣﻨﺴﻮﺏ ﺍﺳﺖ« ﻭ ﭘﺪﺭﺵ ﺳﺎﺳﺎﻥ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻲ »ﺷﺒﺎﻧﻲ ﭘﺎﭘﻚ ﻛﺮﺩﻱ« .ﺍﻭ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ» :ﻣﻦ ﺧﻮ ِﻥ ﺩﺍﺭﺍ ﺭﺍ ﻃﻠﺐ ﻛﻨﻢ ﻭ ﺍﻳﻦ ُﻣﻠﻚ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﺑﺠﺎﻱ ﺧﻮﻳﺶ ﺑ َ َﺮﻡ«. ﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ َﺩ ْﻣﺨﻮﺍﺭ ﻭ ﻏﻤﺨﻮﺍﺭِ ُﻣﻬﺎﺟﻤﺎﻥ ﻋﺮﺏ ﺷﺪﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺑﺎﻏﺴﺘﺎﻧﻬﺎﻱ »ﺑﻮﻱ ﺁﺑﺎﺩ« ﻭ »ﺷﺎﺩﻳﺎﺥ« ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ،ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﻋﺮﺑﻬﺎ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧُﺰﻭﻝ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ـ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭِ ُﺷﺴﺘﻦِ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺭﺍ ﺩﺍﺩﻧﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥﻛﻪ ﺑﺎﺯ ،ﺍﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻳﺎﺳﺎﻱ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﺭﺍ ﺭﻭﻧﻮﻳﺲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ »ﭼﺎ ْﻭ« ﺯﺩﻧﺪ 10،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺒﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﺪﻳﻬﻲ ،ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺷﻬ ِﺮ ﺑﺰﺭگ ﺩﺭ َﻣ ِ ﻌﺮﺽ ﺧﺸﻢ ُﻣﻬﺎﺟﻢ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﺮﺩﻣﺶ ﺩﺭ ﻗﻴ ِﺪ ﺣﻔﻆ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ،ﻭ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﭘﻴﺶ ،ﺍﺑﻦ ُﻗﺘَﻴﺒﻪ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ» :ﺩﺭ ﻣﻮﺍﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻗﻮﻡِ ُﻣﻬﺎﺟﻢ ﺑﺮ ﻛﺸﻮﺭﻱ ﺍﺳﺘﻴﻼ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ،ﺍﺷﺮﺍﻑ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺁﻥ ﻛﺸﻮﺭ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺍﺯ ﺳﺎﻳ ِﺮ 11 ﻃﺒﻘﺎﺕ ،ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎﻥ ﻭ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺩﻭﺳﺘﻲ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ«. ﺭﻳﺸﺔ ﻧﻔﻮﺫ ﻣﻬﺎﺟﻢ ،ﻃﺒﻴﻌﺘ ًﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺭﺳﻮﺥ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺭﻳﺸﻪﻫﺎﻱ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﺩﻳﺮﺗﺮ ﺧﺸﻚ ﻣﻲﺷﺪ .ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﺘﻮﺟﻪ ِ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﻌﻨﻲ »ﻧﻔﻮﺫﭘﺬﻳﺮﻱ« ﻭ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞِ ﺁﻥ ،ﻳﻌﻨﻲ »ﻧﻔﻮﺫﺯﺩﺍﺋﻲ« ﻳﻚ ﻣﺒﺎﺭﺯﺓ ﺩﺍﺋﻤﻲ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﻣﻴﺎﻥ ﺷﻬﺮ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻱ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺭﻳﻢ.
ِ ﺳﺎﺯﺷﻜﺎﺭﻱ ﺩﻫﻘﺎﻥ
ﺍﺯ ﺻﺪﺭِ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﻋﺼ ِﺮ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮﺩﻳﻢ .ﻣﺎ ﻧﺎﻣﻲ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﺪﺍ ِﻥ َ ِ ﺟﻨﻮﺏ »ﻓﺮﺧﺎﻥ« ﺩﺭ ﺭﻱ ،ﻫﻤﻴﻦ »ﺷ ْﻬﺮﺍﻡ« ﻭ ّ ِ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ،ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻬﺎ ﺩﻳﺪﻩﺍﻳﻢ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺗﺎ ﺗﻬﺮﺍ ِﻥ ﻗﺮﻥ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻫﺠﺮﻱ ـ ﺯﻣﺎﻥ َﻃﺒَ ِ ﺮﻱ ﻣﻮ ّﺭﺥ ـ ﻧﻴﺰ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺭﻱ 12 ﻓﺮﺧﺎﻥ ﻭ ﺷﻬﺮﺍﻡ ،ﺍﺯ ﻛﺪﺍﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ّ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ؟ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻗﻮ ِﻝ ﺑَﻠ َﻌﻤﻲ ﺑﺸﻨﻮﻳﻢ...» : ُﻋ َﻤﺮ ،ﻧﻌﻴﻢﺑﻦ ُﻣ َﻘﺮﻥ ﺭﺍ ﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻱ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ...ﻣﺮﺩﻱ ﺑﻮﺩ ﻧﺎﻡِ ﻭﻱ ﺳﻴﺎﻭﺧﺶ ،ﻧﻮﺍﺳﺔ ﺑﻬﺮﺍﻡِ ﭼﻮﺑﻴﻦ ،ﻳﺰﺩﺟﺮﺩ ﻭﻱ ﺭﺍ ُﻣ ِ ﻠﻚ ﺭﻱ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪ .ﻋﺮﺏ ﺭﻭﻱ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﻪ ﺭﻱ ﻧﻬﺎﺩﻧﺪ ...ﻭ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﺔ ﺳﭙﺎﻩ ﺳﻴﺎﻭﺧﺶ ﺩﺭ ،ﻣﺮﺩﻱ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎ ِﻥ ﺭﻱ ،ﻧﺎﻡِ ﺍﻭ ﺯﻳﻨﺒﻲ ،13ﺍﻭ ﺭﺍ ﻋﺪﺍﻭﺗﻲ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﻭﺧﺶ ﺍﺯ ﺑﻬ ِﺮ ﺿﻴﺎﻉ ﻭ ﺩﻫﻬﺎ ...14ﭼﻮﻥ ﺯﻳﻨﺒﻲ ﺑﺸﻨﻴﺪ ﻛﻲ )ﻛﻪ( ﻧ ُ َﻌﻴ ِﻢﺑﻦِ ُﻣ َﻘ ﱠﺮﻥ ﺁﻣﺪ ،ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ ﭘﻴﺶ ﻭﻱ ﺑﺎﺯ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺯﻧﻬﺎﺭ! ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺮﺩ ﻣﺮﺍ ﺑﺪﻩ ﺑﻪ ﻛﻤﻴﻦ ﺍﻧﺪﺭ ﻧﺸﻴﻨﻢ، ﭼﻮﻥ ﺗﻮ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﻭﺧﺶ ﺣﺮﺏ ﻛﻨﻲ ﻣﻦ ﺍﺯ ﻛﻤﻴﻦ ﺑﻴﺎﻳﻢ ﻭﻱ ﺭﺍ ﺑﺸﻜﻨﻢ .ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺟﺎﺑﺖ ﻛﺮﺩ ...ﺯﻳﻨﺒﻲ ﺁﻥ ﻟﺸﻜﺮ ﺑﺮ ﺭﺍﻩ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺑﺒﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﭘﺲ ﻛﻮﻩ ﺑﺪﺍﺷﺖ .ﺩﻳﮕﺮ ﺭﻭﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺣﺮﺏ ﺑﺎﻳﺴﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﺣﺮﺏ ﺍﻧﺪﺭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪُ .ﻣﻨﺬﺭ ]ﺑﻦ َﻋﻤﺮﻭ، ﺑﺮﺍﺩﺭﺯﺍﺩﺓ ﻧ ُ َﻌﻴﻢ[ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ ﺍﺯ ﭘﺲ ﻛﻮﻩ َﻃﺒَﺮﻙ ﺑﭙﻬﻠﻮﻱ »؟« ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺍﻧﺪﺭ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﻭﺧﺶ ﺁﻣﺪ ...ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﺍﺯ ﻏ ِﻢ ﺧﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﻥ ﻭ ﺯﻥ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺭﻭﻱ ﺑﺎﺯﭘﺲ ﻧﻬﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺍﻧﺪﺭ ﺁﻣﺪﻧﺪ 15ﻭ ﺳﻴﺎ َﻭﺧْ ْ ﺶ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ .ﭼﻮﻥ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ،ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺍﻧﺪﺭ ﻧﻬﺎﺩ ،ﻭ ﻋﺠﻢ ]ﺭﺍ[ ﭘﻴﺶ ﻭ ﭘﺲ ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ُﻛﺸﺘﻦ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮﻥ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺍﻧﺪﺭ ﺑﺮﻓﺖ، ﻭ ﺁﻧﭻ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻭ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺭﻭﻱ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻬﺎﺩﻧﺪ ،ﻭ ﻧ ُ َﻌﻴﻢ ﺷﻬﺮ ﻏﺎﺭﺕ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﻫﺮﻙ »ﺯﻳﻨﺒﻲ« ﺍﻭ ﺭﺍ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻛﺮﺩ ﺑﻪ ﻭﻱ ﺑﺨﺸﻴﺪ ،ﻭﻱ ﺭﺍ ﮔﺮﺍﻣﻲ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﻣﻬﺘﺮﻱ ﺑﻪ ﻭﻱ ﺩﺍﺩ22) «...ﻫـ652 = .ﻡ(. ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺍﺑﻦِ ﺍَﺛﻴﺮ ،ﺯﻳﻨﺒﻲ »ﺑﺎ ﻧ ُ َﻌﻴْﻢ، ﭘﻴﻤﺎ ِﻥ ﺻﻠﺢ ﺑﺴﺖ ،ﻭﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻭ ﻣﺮﺯﺑﺎﻧﻲِ ﺭﻱ ﻣﻨﺼﻮﺏ ﺷﺪ ،ﻭ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﺷﺮﺍﻓﻴّﺖ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺍﻭ ﻧﺴ ً ﻼ ﺑﻌﺪ ﻧﺴﻞ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ .ﺷﻬﺮﺍﻡ ﻭ َﻓﺮﺧﺎﻥ ،ﺑﻪ ﺯﻳﻨﺒﻲ ﺑﺰﺭگ ﻧﺴﺒﺖ 16 ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ«! ِ ﺻﺪﻭﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﻃﻮﻝ ﻛﺸﻴﺪ ،ﺗﺎ َﺳﻨْﺪﺑﺎﺩ ﮔﺒﺮ ﺍﺯ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡِ ﺧﻮﻥ ﺍﺑﻮ ُﻣﺴﻠﻤﻲ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﺎﺭﺍﻧﺶ ﻧﻴﺰ »ﺍﺯ َﻣﻬﺎﺑﺖ ﻭ ﺑﻴ ِﻢ ﺍﻭ ،ﺷﺐ ﺑﻪ ﻓﺮﺍﻏﺖ ﺳﺮ ﺑﺮ ﺑﺴﺘ ِﺮ ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﻧﻤﻲﻏﻨﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺭﻭﺯ ،ﺩﺭ ﺯﻳﺮﺟﺎﻣﻪ ،ﻛﻔﻦ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ َﺳﻴْﺮ ﻣﻲﻧﻤﻮﺩﻧﺪ« 17ﺁﺭﻱ ﺑﻪ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺧﻮ ِﻥ ﺍﻭ ،ﻗﻴﺎﻡ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ ،ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﺭﻱ ﺭﺍ ،ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺭﻭﺯ ﺍﺯ ﭼﻨﮓ ﻋﺮﺏ ﻭ ﺩﺳﺘﻴﺎﺭﺍﻧﺶ ﺧﻼﺻﻲ ﺩﺍﺩ .ﺍﻭ ﻟﻘﺐ »ﭘﻴﺮﻭﺯ ﺍﺳﭙﺎ َﻫ ْ ﺒﺬ« ﺩﺍﺷﺖ ﻭ »ﭘﻴﺮﻭﺍ ِﻥ ﺍﻭ ﺳﺎﻛﻨﺎﻥ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ«،18 ﻭ ﺍﻭ ﻫﻤﺔ ﺧﺰﺍﺋﻦ ﺍﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﺭﺍ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﻭ ﻤﻬﻮﺭﺑﻦ ﻣﺮﺍﺭ ِﻋ ْﺠﻠﻲ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﻗﺘﻞ َﺳﻨﺒﺎﺩ 19،ﺍﻳﻦ ﺧﺰﺍﺋﻦ ﺭﺍ ُﺟ ُ 20 ﺿﺒﻂ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ِ ﺗﺮﺱ ﻣﻨﺼﻮ ْﺭ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﻃﻐﻴﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ َ ﺟﻨﮕﻬﺎﻱ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪﺍﺑﻦ ﺍ ْﺷ َﻌ ِ ﺐ ﺧُ ﺰﺍﻋﻲ ﺩﺭ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﺳﻔﻴﺪﺭﻭﺩ ﻓﺮﺧﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﻴﺪ 139) .ﻫـ756 = .ﻡ (.ﻭ ﺑﺎﺯ ﺣﻜﻮﻣﺖ ّ ﻭ ﺷﻬﺮﺍﻣﻬﺎ ﺑﺮ ﺭﻱ ﺩﻭﺍﻡ ﻳﺎﻓﺖ. ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﭼﻨﻴﻦ ﻭﺿﻌﻲ، ﻛﻢﻭﺑﻴﺶ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻣﺎ ﺑﻴﺨﻮﺩ ﺗﻌﺠﺐ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﻄﻮﺭ ﺩﻩ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺮﺑﺎﺯِ ﻋﺮﺏ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺳﭙﺎﻫﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﻗ ً ﻼ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺮﺑﺎﺯِ » ُﻣ َﺴ ْﻠ َﺴﻞ« ﻭ ﻫﻴﺠﺪﻩ ﻓﻴﻞ ﺩﺍﺷﺖ ﺩﺭ »ﻟ َ ْﻴ َﻠﺔﺍﻟ َﻬﺮﻳﺮ« ﺷﻜﺴﺖ ﺩﻫﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎﻱ ﺯﺍﮔﺮﺱ ﻭ ﺍﻟﺒﺮﺯ ﺑﮕﺬﺭﺩ. ُ ﻣﻦ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻧﻈﺮ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﻫﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﻭ ﺣﺘّﻲ ﺳﺮﺑﺎﺯﻱ ﻣﺜﻞ ُﻫﺮﻣﺰﺍﻥ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺻﺪﺭِ ﺍﺳﻼﻡ ،ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺷﺖ ِ ِ ﺑﺮﻛﺖ ﺍﺳﻼﻡ ﻛﻪ »ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ﺑﻪ ﻧﺼﻴﺐ ﻋﺮﺏ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ«، ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﻱ ﺁﺳﻤﺎﻧﻲِ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻪ ـ ﻛﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ُﻣﻨﻜ ِﺮ ﺁﻥ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻮﺩ 21ـ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ،ﺍﻳﻦ ﺗﻜﺎ ُﻫﻞ ﻭ ﺗَﺴﺎ ُﻣﺢ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ُﻣﺘ ّﻌﻴﻨﻴﻦ ﻭ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎ ِﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺴﻠﻂ ﻋﺮﺏ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺯﻳﺮﺍ ِ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮﺩ ،ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ِ ﺍﺳﺐ ﻫﻢ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻔﻆ ﻏﺎﻟﺐُ ،ﮔﻞ ﻣﻲﺭﻳﺨﺘﻨﺪ: ﻣﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻳﻢ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ُﺳﻠﻴﻤﺎﻥﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﻟﻤﻠﻚ )96ﻫـ. 714/ﻡ (.ﺍَﻣﺎ َﺭ ِ ﺕ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﻳَﺰﻳﺪﺑﻦ ﺍﻟ ُﻤ َﻬ ّﻠﺐ ﺩﺍﺩ... »ﻣﺤ ّﻤﺪﺑﻦ َﺟﺮﻳﺮَ ،ﺭ ِﺣﻤﻪﺍﷲ ،ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ، ﺒﺎﺣﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ، ﺑﻪ ﻗﺪﻭﻡِ ﻳﺰﻳﺪﺑﻦﺍﻟ ُﻤﻬ ّﻠﺐ ،ﺩﺭ ﺑﺤﺎﺭِ ﺷﺎﺩﻱ َﺳ َ ﻭ ﺑﺮﮔﺬﺭِ ﺍﻭ ،ﺩﺭ ﺻﺤﺮﺍ ﻭ ﺷﻬﺮ ،ﺭﻳﺎﺣﻴﻦ ﻣﻲﺭﻳﺨﺘﻨﺪ .ﻭ ﺍﺯ 22 ﻧﺜﺎﺭِ ﺩﺭﻡ ﻭ ﺩﻳﻨﺎ ْﺭ ُﺷﻜﺮﺍﻧﻪ ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ«... ﻭ ﺍﻳﻦ ﻳﺰﻳﺪ ﭘﺴﺮﻱ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ُﻣﺨَ ّﻠﺪ ﻛﻪ ﺍﻭ ﻧﺎﻳﺐﺍﻻﻳﺎﻟﺔ ﭘﺪﺭ ﺑﻮﺩ .ﻭﻗﺘﻲ ﻋﻤﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻌﺰﻭﻝ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺍﻭ ِ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﻴﺪﻭﺑﻨﺪ ﺍﺯ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﻣﺸﻖ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﺑﻪ ُﻋ َﻤﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﺰﻳﺰُ » ،ﻣﺨَ ّﻠﺪ ،ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ،ﺑﺎﺑَﻨْﺪ ،ﻫﺸﺘﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﺭﻡ ﻋﻄﺎ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻓﻘﺮﺍ ﻭ َﻣﺤﺎ ِﻭﻳﺞ ﻭ ُﺻ َﻠﺤﺎ ﺭﺍ« .ﺣﺎﻻ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ ،ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﭘﻮﻝ ﺭﺍ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﻥ 26ﺳﺎﻟﻪ ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ؟
ﻓﻠﻔ ِ ﻞ ﺳﻔﻴﺪ
ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻖ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﻫﺮ ُﻭﻥﺍﻟﺮﺷﻴﺪ ﺑﻪ ﺩﺭ ِ ﻃﻮﺱ ﺁﻣﺪ» ،ﺣﻤﻮﻳﻪ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﻛﻬﻨﺎﺏ ﺑﻮﺩ ...ﻫﺮﻭﻥﺍﻟﺮﺷﻴﺪ ُ ﺍﻭ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﮔﻔﺖ ﻣﺮﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺎﻡ َﻗﺤﻂ ﭼﻪ ﻣﺪّ ﺕ ﻣﻬﻤﺎﻧﻲ ﺗﻮﺍﻧﻲ ﺩﺍﺷﺖ؟ ﺣﻤﻮﻳﻪ ﮔﻔﺖ :ﺍﮔﺮ ﻋﺪﻝ ﺑﻮﺩ ﭼﻨﺪﺍﻧﻜﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﻲ .ﮔﻔﺖ ﭼﻪ ﻋﺪﻝ ﺧﻮﺍﻫﻲ؟ ﮔﻔﺖ ﻛِﺸﺖ ﻭﺑ َ ْﺮﺯ ﺭﺍ ﺗﻌﺮﺽ ﻧﺎﺭﺳﺎﻧﻴﺪﻥ ،ﻭ ِﺷﺤﻨﻪ ﺑﺎ َﺣ َﺸﻢ ﺩﺭ ﻛﺎﻩ ﻭ ﻫﻴﻤﻪ ﺍﺻﺮﺍﻑ ﻧﻜﻨﻨﺪ ...ﻫﺮﻭﻥﺍﻟﺮﺷﻴﺪ ﺗﺎ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﺎﻩ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻘﺎﻡ ﺳﺎﺧﺖ ـ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻭﻱ ﺳﺎﻳﻪ ِ ﺍﻓﻜﻨﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﭼﻮﻥ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻃﻮﺱ ﺭﻭﺩ ،ﻭﺯﻳﺮ ﺍﻟﺮﺑﻴﻊ ،ﮔﻔﺖ :ﺍﻳﻦ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﺸﻴﻴ ِﺪ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ،ﻓﻀﻞﺑﻦ َ َﻣﻌﺎﻟ ِﻢ ﺿﻴﺎﻓﺖ ﻳَ ِﺪ ﺑ َ ْ ﻴﻀﺎ ﻧﻤﻮﺩ ،ﻭ ﻫﻴﭻ ﺩﻗﻴﻘﻪ ﺍﺯ ﺩﻗﺎﻳﻖ ﻣﺮﻭﺕ ﺿﺎﻳﻊ ﻧﮕﺬﺍﺷﺖ .ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﻭﻱ ﺍﻟﺰﺍﻡ ﻏﺮﺍﻣﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺗﺎ ﺍﺯ
99 ﻋﺠﺐ ﻣﺼﻮﻥ ﻣﺎﻧﺪ...!23 ﺑُﺨْ ﺘﻴﺸﻮ ِﻉ ﻃﺒﻴﺐ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻓﻠﻔﻞِ ِ ﻌﺎﻟﺠﺖ ﻭﻱ .ﮔﻔﺖ :ﺍﻱ ﺩﻫﻘﺎﻥ ،ﻣﺎ ﺭﺍ ﺳﻔﻴﺪ ﺣﺎﺟﺖ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ُﻣ ﺑﻪ ﻓﻠﻔﻞ ﺳﻔﻴﺪ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺁﻥ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻓﺮﺽ ﺍﺳﺖ، ﻛﻪ ﻣﻴﺰﺑﺎﻧﻲ ﻛﻢ ﺩﺍﻧﮕﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ! ﺣﻤﻮﻳﻪ ُﻣﺘﺤﻴّﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺁﻣﺪ .ﻭ ﺍﻭ ﺩﺧﺘﺮﻱ ﺩﺍﺷﺖ ﻋﺎﻗﻠﻪْ . ﺣﺎﻝ ﺑﺮﻭﻱ ﻋﺮﺽ ﺩﺍﺩ .ﺁﻥ ﺩﺧﺘﺮ، ِﻋ ْﻘﺪﻱ ُﻣﺮﻭﺍﺭﻳﺪ ﺑﺮ ﮔﺮﺩﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺩﺍﻧﻪ ﻭﺯﻧﻲ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﺍﺷﺖ ﺁﺑﺪﺍﺭ ﻭ ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺍﺯ ﻧﻔﺎﻳﺲ ﻣﺮﻭﺍﺭﻳ ِﺪ َﻗﻄﺮﻱ ﻛﻪ ﻭﺯ ِﻥ ِ ﺑﺰﺭﮔﺘ ِﺮ ﻭﻱ ﻣﺜﻘﺎﻟﻲ ﺑﺮﺁﻳﺪ .ﻭ ﺟﺎﻧﺪﺍﺭ ﻣﺨﺮﻭﻁ ُﻋ ّﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻀﺮﺱ، ﺑﻬﺎﻱ ﺁﻥ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﻬﺎﻱ ﻗﻄﺮﻱ ،ﻭﻻﺯﻙ ،ﻭﻭﺭﺩﻱ ،ﻭ ُﻣ ّ ﻭﻟﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ]ﮔﺰ[ ﻛﺴﻲ ﻣﺜﻞ ﺁﻥ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪ، ِ ﺩﺳﺖ ﭘﺪﺭ ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﻭ ﺑﺮﻃﺒﻘﻲ ﺧُ ﺮﺩ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﺭﻳﺨﺖ ،ﻭ ﺑﺮ ِ ﮔﻔﺖ :ﺁﻥ ِﻋ ْﻘ ِﺪ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﭘﻴﺶ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑَﺮ ،ﻭ ﺗﻤﻬﻴﺪ ﻋﺬﺭ ﻭ ِ ﻭﺻﻒ ﺣﺎﻝ ﺗﻘﺮﻳﺮ ﻛﻦ ،ﻭ ﺑﮕﻮ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﺔ ﻣﺎ ﻓﻠﻔﻞ ﺳﭙﻴﺪ ﺑﻮﺩ .ﺍﻣﺎ ﭼﻮﻥ ِﻇ ّ ِﻞ ﺭﺍﻳﺖ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﻋﻬﺪ ﺑﺮﻳﻦ ﺧﺎﻙ ﺍﻓﺘﺎﺩ ،ﺷﺐ ْ ﺭﻭﺯ ﮔﺸﺖ ﻭ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺍﺩﺑﺎ ْﺭ ﺭﺍ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﻓﻠﻔﻞِ ﺳﭙﻴﺪ ِ ُﻣﺮﻭﺍﺭﻳ ِﺪ ﻗﻄﺮﻱ ﺧﻮﺵ ﺁﺏ ﮔﺸﺖ .ﺣﻤﻮﻳﻪ َﻭﺻﻴّﺖ ﺩﺧﺘﺮ ﺧﺮﺍﺝ ﺑﻜﺎﺭ ﺑﺴﺖ .ﻭ ﺁﻥ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺭﺍ ﺧﻮﺵ ﺁﻣﺪ ...ﻭ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺗﺎ ِ ﻛﻬﻨﺎﺏ َﻭﺿْ ﻊ ﻛﺮﺩﻧﺪ 24ﻭ ﺧﺮﺍﺝ ﺩﻳﻪ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻴﻤﻲـ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻴﻢ ﭘﺴﺮ ﺣﻤﻮﻳﻪ ﺑﻮﺩ ـ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺣﻤﻮﻳﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ 25 ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﻫﻢ ﺩﻳﻬﻲ ﺍﺳﺖ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺣﻤﻮﻳﻪﺁﺑﺎﺩ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪ«. ِ ﺣﻔﻆ ﺣﻤﻮﻳﻪﺁﺑﺎﺩ ﻭ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺣﺎﻻ ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻳﻨﺪﺓ ﻧﻮﺭﭼﺸﻢ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻴﻢ ،ﭼﻪ ﺗﻌﺒﻴﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ. ﺍﻳﻦ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺭﺍ ﺩﻫﻘﺎ ِﻥ ﺳﺒﺰﻭﺍﺭ ،ﺩﺭﺳﺖ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎﺋﻲ ﺑﻜﺎﺭ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺩﻫﺎﺗﻲ ﺍﻫﻞِ »ﺭﻭﻥ ﻭﺟﻮﻝ« ﻳﻌﻨﻲ َﺣﻤﺰﺓ ﺁﺫﺭﻙ ،ﺍﺯ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﻭ ﺍﻋﻼﻡ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ »ﻳﻚ ﺩﺭﻡ ﺧﺮﺍﺝ ﻭ ﻣﺎﻝ ،ﺑﻪ ُﺳﻠﻄﺎﻥ ]ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻫﺮﻭﻥﺍﻟﺮﺷﻴﺪ[
● ﻗﺮﻧﻬﺎ ﭘﻴﺶ ،ﺍﺑﻦ ُﻗﺘَﻴﺒﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ» :ﺩﺭ ﻣﻮﺍﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻗﻮﻡِ ُﻣﻬﺎﺟﻢ ﺑﺮ ﻛﺸﻮﺭﻱ ﺍﺳﺘﻴﻼ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ،ﺍﺷﺮﺍﻑ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺁﻥ ﻛﺸﻮﺭ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮِ ﻃﺒﻘﺎﺕ ،ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎﻥ ﻭ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺩﻭﺳﺘﻲ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ«. ﺭﻳﺸﺔ ﻧﻔﻮﺫ ﻣﻬﺎﺟﻢ ،ﻃﺒﻴﻌﺘ ًﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺭﺳﻮﺥ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺭﻳﺸﻪﻫﺎﻱ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﺩﻳﺮﺗﺮ ﺧﺸﻚ ﻣﻲﺷﺪ .ﺑﺪﻳﻦﺳﺎﻥ ﺩﺭﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ِ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﻌﻨﻲ »ﻧﻔﻮﺫﭘﺬﻳﺮﻱ« ﻭ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤ ِ ﻞ ﺁﻥ ،ﻳﻌﻨﻲ »ﻧﻔﻮﺫﺯﺩﺍﺋﻲ« ﻳﻚ ﻣﺒﺎﺭﺯﺓ ﺩﺍﺋﻤﻲ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﻣﻴﺎﻥ ﺷﻬﺮ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻱ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺭﻳﻢ.
100 ﻧﺪﻫﻴﺪ ...ﭼﻮﻥ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﻧﮕﺎﻩ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺩﺍﺷﺖ ...ﻭ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﻫﻴﭻ ﻧﺨﻮﺍﻫﻢ ﻭ ﻧﺴﺘﺎﻧﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺮﻳَﻚ ﺟﺎﻱ ﻧﺨﻮﺍﻫﻢ ﻧﺸﺴﺖ« 26ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻫﺮﻭﻥ ﺩﺭﻳﻦ ﺳﺎﻝ ُﻣﺮﺩ ) 193ﻫـ808/.ﻡ(. ﻭ َﺣﻤﺰﻩ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺷﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺁﺏ ﺑﻪ ﺟﻮﻱ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻋﺮﺏ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ، ِ ﻣﺮگ ﺧﻮﺩ ،ﺍﻳﻦ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡِ ﺩﻫﻘﺎ ِﻥ ﺳﺒﺰﻭﺍﺭ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺘﻲَ ،ﺩﻣﺎ َﺩﻡِ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻴﻨﻮﺍﻱ ﺁﻥ ﮔﺮﻓﺖ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺻﺪﺭ ﺍﺳﻼﻡ، ُﻣﻤﺎﺷﺎﺕ ﺳﺒﺰﻭﺍﺭﻳﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻋﺮﺏ ﺩﺭﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺳﺎﺑﻘﺔ ﺁﻥ ﺧﺒﺮ ﺩﺍﺷﺖ.... ِ ﺍﺑﻦ ﻓﻨﺪﻕ ﮔﻮﻳﺪ» :ﻭﭼﻮﻥ ﺍﻣﻴﺮ َﻋﺒﺪﺍﷲ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ُﻛﺮﻳْﺰ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺁﻣﺪ ،ﺍﻫﻞِ ﺳﺒﺰﻭﺍﺭ ﺑﺎ ﻭﻱ ﺣﺮﺏ ﻧﻜﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭼﻮﻥ ﺍﻫﻞ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺁ َﺭﻧﺪ ﻣﺎ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﻛﻨﻴﻢ ،ﻭ ﺩﺭ ﺭﻭﻱ ﻟﺸﻜﺮ ﺍﺳﻼﻡ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺗﻴﻎ ﻧﻜﺸﻴﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﺭﻏﺒﺖ ﺑﻌﺪ ِ ﻋﺎﺩﺕ ﻫﻮﺍ ﻭ ﺭﻳﺎ ﺑﮕﺬﺍﺷﺘﻨﺪ، ﻓﺘﺢ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ، ﺍﺯ ِ ﺳﻮﺭِ ﻗﺒﻮ ِﻝ ﺩﻳﻦِ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﺮﺍﻓﺮﺍﺷﺘﻨﺪ ...ﻭ ﺑﺮﺍﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﻭ ُ َﻭﻧ َﺴﻖ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ َﺣﻤﺰﻩﺑﻦ ﺁ َﺫ َﺭﻙﺍﻟﺨﺎﺭﺟﻲ ﺍﺯ ﺳﺠﺴﺘﺎﻥ ﺑﻴﺎﻣﺪ ...ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﺍﻳﺎﻡ ،ﺣﻤﺰﻩ ﺁﺫﺭﻙ ،ﺯﻳﺎﺩﺕ ﭘﺴﺮﻳﻨﻪ ُ ِ ﺑﻜﺸﺖ ...ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻭ ﺍﺯ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺮﺩ ﻭ ﻛﻮﺩﻙ َ ِ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ،ﺩﺭ ﻗﺼﺒﻪ ،ﻣﺪﺕ ﻳﻚ ﻣﺎﻩ ﻫﻴﭻ َﻣﺮﺩ ﻧﺒﻮﺩ ،ﺗﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﻨﻲ ﭼﻨﺪ ﺍﺯ ُﺿﻌﻔﺎ ﻛﻪ ﺳﻔﺮ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﺎﺯ 27 ﺁﻣﺪﻧﺪ«...
ِ ﺳﺎﺯﺵ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ
ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭﺿﻊ ﺑﺮﺍﻱ ﻋﺮﺏ ﭼﻨﺎﻥ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ ﻋﺮﺏ ،ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﮔﻮ ﻫﻮﻡ )Go Home؛ = ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﺍﺕ ﺑﺮﮔﺮﺩ!( ﮔﻮﺋﻲ ﻋﺒﺎﺭﺕ ِﻭﻝ ﻛﺎﻡ )Welcome؛ = ﺧﻮﺵ ﺁﻣﺪﻳﺪ( ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ » ...ﺷﺎﻩ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ] ،ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺶ ﮔﻮﻳﺎ ﭘﺮﻭﻳﺰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ[ ،ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻦﺭﺳﺘﻢ ﺑﻦ ﺁﺯﺍﺩ ﺧﻮﺑﻦ ﺑﺨﺘﻴﺎﺭ 28،ﻭ ﻣﻮﺑﺪ ﻣﻮﺑﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﻭ
● ﺻﺪﻭﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﻃﻮﻝ ﻛﺸﻴﺪ ،ﺗﺎ َﺳﻨْﺪﺑﺎﺩِ ﮔﺒﺮ ﺍﺯ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡِ ﺧﻮﻥ ﺍﺑﻮ ُﻣﺴﻠﻤﻲ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﺎﺭﺍﻧﺶ ﻧﻴﺰ »ﺍﺯ َﻣﻬﺎﺑﺖ ﻭ ﺑﻴ ِﻢ ﺍﻭ ،ﺷﺐ ﺑﻪ ﻓﺮﺍﻏﺖ ﺳﺮ ﺑﺮ ﺑﺴﺘﺮِ ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﻧﻤﻲﻏﻨﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺭﻭﺯ، ﺩﺭ ﺯﻳﺮﺟﺎﻣﻪ ،ﻛﻔﻦ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ َﺳﻴْﺮ ﻣﻲﻧﻤﻮﺩﻧﺪ« ﺁﺭﻱ ﺑﻪ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺧﻮ ِﻥ ﺍﻭ ،ﻗﻴﺎﻡ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ، ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﺭﻱ ﺭﺍ ،ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺭﻭﺯ ﺍﺯ ﭼﻨﮓ ﻋﺮﺏ ﻭ ﺩﺳﺘﻴﺎﺭﺍﻧﺶ ﺧﻼﺻﻲ ﺩﺍﺩ .ﺍﻭ ﻟﻘﺐ »ﭘﻴﺮﻭﺯ ﺍﺳﭙﺎ َﻫ ْ ﺒﺬ« ﺩﺍﺷﺖ ﻭ »ﭘﻴﺮﻭﺍ ِﻥ ﺍﻭ ﺳﺎﻛﻨﺎﻥ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ«.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﺧﻮﺍﻧﺪ ،ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﻭ ﺳﺎﻟﻲ ﻭ ﺑﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﮔﺬﺷﺖ .ﻭ ﺍﻧﺪﺭ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ ﭘﻴﺪﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺗﺎ ﺯﻣﺎ ِﻥ ﺳﺎﻟﻴﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻭ ﺑﻪ ُﻛﺸﺘﻦ ﻭ ﺣﺮﺏ ،ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍﺳﺖ ﻧﻴﺎﻳﺪ ،ﻭ ﻛﺴﻲ ﻗﻀﺎء ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ ﻧﺸﺎﻳﺪ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪ ،ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ُﺻﻠﺢ ﻛﻨﻴﻢ .ﻫﻤﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺻﻮﺍﺏ ﺁﻳﺪ .ﭘﺲ َﺭﺳﻮﻝ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ َﺣ ْﺮﺏ ﻛﺮﺩﻥ ﻋﺎﺟﺰ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ ،ﭼﻪ ﺍﻳﻦ ،ﺷﻬ ِﺮ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻭ ﭘﻬﻠﻮﺍﻧﺎﻥ ﺏ ﻧﺘﻮﺍﻥ ﻛﺮﺩ 29.ﻭ ﺷﻤﺎ ﺳﭙﺎﻩ ِ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﺪﺍﻱ ﺗَﻌﺎﻟﻲ َﺣ ْﺮ ْ ِ ﺧﺪﺍﺋﻴﺪ .ﻭ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﻧﺪﺭ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ ﺩ ُﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻥ ﺷﻤﺎ ﻭ ﺁ ِﻝ ﻣﺤ ّﻤﺪ ﻋﻠﻴﻪﺍﻟﺴﻼﻡ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﻟْﺖ ﺩﻳﺮ ﺑﺒﺎﺷﺪ ،ﺻﻮﺍﺏ ُﺻﻠﺢ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﻛﺸﺘﻦ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺩﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﺮﺧﻴﺰﺩَ .ﺭﺳﻮﻝ ﭘﻴﻐﺎﻡ ﺑﺪﺍﺩ .ﺭﺑﻴﻊ ]ﺑﻦ ﺯﻳﺎﺩِ ﺣﺎﺭﺛﻲ ،ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺓ ﺳﭙﺎﻩ ﻋﺮﺏ[ ﮔﻔﺖ ﺍﺯ ِﺧ َﺮﺩ ﭼﻨﻴﻦ ﻭﺍ ِﺟﺐ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﮔﻮﻳﺪ! ﻭ ﻣﺎ ﺻﻠﺢ ﺩﻭﺳﺖﺗﺮ ﺍﺯ ﺣﺮﺏ ﺩﺍﺭﻳﻢ ...ﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﺑَﺮ ُﻭ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻫﺰﺍﺭ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﺭﻡ ﺑﺪﻫﻢ ﺍﻣﻴﺮﺍﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﺭﺍ، ﻭﺍﻣﺴﺎﻝ ﻫﺰﺍﺭ َﻭﺻﻴﻒ 30ﺑﺨَ ﺮﻡ ،ﻭ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺟﺎﻡ ﺯ ّﺭﻳﻦ ،ﻭ ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ ﻫﺪﻳّﻪ ،ﻭ ﻋﻬﺪﻫﺎ ﺑﺮﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻜﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ 31 ﺧَ ّﻄﻬﺎ ﺑﺪﺍﺩﻧﺪ«... ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻦ ﺭﺳﺘﻢ ﺩﺭﺳﺖ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ »ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ]ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺴﻠﻂ ﺍﻋﺮﺍﺏ[ ﺗﺎ ﺯﻣﺎ ِﻥ ﺳﺎﻟﻴﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ« ،ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭﺳﺖ ﺻﺪﻭﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﻃﻮﻝ ﻛﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﻧﺴﻞِ ﺯ ُ ِﻭ ِ ﻬﻤﺎﺳﺐ ،ﺍﺯ ﺁﺑﺎﺩﻱ »ﺭﻭﻥ ﻭ ﺟﻮﻝ« 32ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ،ﻭ »ﻣﺮﺩﻱ َﻃ ْ ﺑﺰﺭگ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺷﺠﺎﻉ« ،ﺍﻭ » ...ﻣﺮﺩﻣﺎ ِﻥ ﺳﻮﺍﺩِ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ]ﻳﻌﻨﻲ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲﻫﺎ ﻭ ﺩﻫﺎﺗﻴﻬﺎ ،ﻭ ﺳﻮﺍﺩ ﺁﺑﺎﺩﻳﻬﺎﻱ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺷﻬﺮ ،ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻥ ﻭ َﺭﺑ َ ْ ﺾ[ ﻫﻤﻪ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺑﮕﻔﺖ:ﻳﻚ ﺩ َﺭﻡ ﺧﺮﺍﺝ ﻭ ﻣﺎﻝ ،ﺑﻴﺶ ،ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ]ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﻋﺒﺎﺳﻲ، ﻫﺮ ُﻭﻥﺍﻟﺮﺷﻴﺪ[ ﻣﺪﻫﻴﺪ ،ﭼﻮﻥ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﻧﮕﺎﻩ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﻫﻴﭻ ﻧﺨﻮﺍﻫﻢ ﻭ ﻧﺴﺘﺎﻧﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺮ ﻳﻚ ﺟﺎﻱ ﻧﺨﻮﺍﻫﻢ ﻧﺸﺴﺖ .ﻭﺯﺍﻥ ﺭﻭﺯ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﺑﻐﺪﺍﺩْ ، ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺩﺧﻞ ﻭ ﺣﻤﻞ ﻧﺮﺳﻴﺪ« ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺩﻳﮕﺮ ِ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻫﻢ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ،ﺗﺎ ﻳﻚ ﺭﻭﺳﺘﺎﺯﺍﺩﺓ ﭘﺮ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻣﺜﻞِ ﺳﻨﺪﺍﻥ 33ﺍﺯ ﻗﺮﻳﺔ » َﻗﺮﻧﻴﻦ« ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮﺧﻴﺰﺩ ،ﻭ ﺍﻭ ﺭﻭﻳﮕﺮﺯﺍﺩﻩﺍﻱ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻲ 15ﺩﺭ َﻫﻢ ﺣﻘﻮﻕ ﻛﻪ ﻛﺎﺭﺵ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﺗﺴﻠﻂ ﺍﻋﺮﺍﺏ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﻓﺎﺭﺱ ﻭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﻛﺎﺑﻞ ﻭ ﻫﺮﺍﺕ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ﻭ ﺭﻭﺯﻱ ِ ﺳﺮﺍﻱ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﻗﺼﻴﺪﺓ ﻋﺮﺑﻲ ﺩﺭ ﻣﺪﺡ ﺍﻭ ﻛﻪ ُﺷﻌﺮﺍﻱ ﻋﺮﺑﻲ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ،ﮔﻔﺖ» :ﭼﻴﺰﻱ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺍﻧﺪﺭ ﻧﻴﺎﺑﻢ ﭼﺮﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ؟ ﻣﺤﻤ ِﺪ َﻭﺻﻴﻒ ،ﭘﺲ ،ﺷﻌ ِﺮ ﭘﺎﺭﺳﻲ ﮔﻔﺘﻦ ﮔﺮﻓﺖ«... ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﺮﺩ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﻳﮕﺮﺯﺍﺩﺓ » َﻗﺮﻧﻴﻨﻲ« ﺭﺍ ﺑﺎ ﺟﻨﺎﺏ »ﺭﺳﺘﻢ ﺑﻦ ﻣ ِ ْﻬﺮ ُﻫﺮ َﻣ ْﺰﺩﺍﻟ َﻤﺠﻮﺳﻲ ،ﺍﺯ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ« ﻛﻪ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻳﻌﻘﻮﺏ ) 65ﻫـ = 684ﻡ (.ﻭﻗﺘﻲ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﺰﻳﺰﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ُﻛ َﺮﻳْﺰ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺁﻣﺪ ،ﺍﻳﻦ ﺭﺳﺘﻢ ـ ﻛﻪ ﻣِﻬﺮ ﺍﺯ ُﻫﺮ َﻣﺰﺩ ﺩﺍﺷﺖ ـ ﻧﺪﻳ ِﻢ ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺪ ﻭ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺧﻮﺵ ﻭ ﺑِﺶ ﻣﻲﻛﺮﺩ ،ﻭ ﺿﺮﺏﺍﻟ َﻤﺜَﻠﻬﺎﻱ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﻨﺪﺍﻧﺪ ﻭ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﻣﻲﮔﻔﺖ: 34 ِ »ﺁﺏ ﺟﻮﻱ ﺧﻮﺵ ﺑﻮﺩ ،ﺗﺎ ﺑﻪ ﺩﺭﻳﺎ ﺭﺳﺪ!« ِ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻨﺠﺎ ﻣﺸﻜﻼﺕ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺭﺍ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺗﺼﻮﺭ ﻛﺮﺩ، ﺯﻳﺮﺍ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺍﺯ ﺯﻣﺎ ِﻥ ﺭﺳﺘﻢ ﻣ ِ ْﻬﺮ ُﻫﺮ َﻣﺰﺩ ،ﺍﻗﻼ ﻫﻔﺖ ﻧﺴﻞ ِ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﻧﺎﻡ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﺭﺍ َﻋ ْﻤﺮﻭ ،ﻭ ﭘﺪﺭﺵ ﺭﺍ ﻟَﻴْﺚ ﻭ َﺟﺪّ ﺵ ﺭﺍ ُﻣﻌﺪﻝ .ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻧﻔﻮﺫِ ِ ﻋﺠﻴﺐ ﻋﺮﺏُ ،ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﺮﺩ ِﻥ 35 ﺑﺎ ﺁﻥ ،ﺩ ِﻝ ﺷﻴﺮ ﻣﻲﻃ َﻠﺒﻴﺪ. ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮﺩ ﻋﺮﺑﻲ ﺷﻌﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﻭ ﺣﺮﻑ ﺯﺩ ِﻥ ﺭﺟﺎ ِﻝ »ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﻧﺸﻴﻨﺎﻥ« ﻃﺎﻫﺮﻱ ﺑﻪ ﺯﺑﺎ ِﻥ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﻭ ﺷﻌﺮﮔﻮﺋﻲ ْ ﻋﺮﺑﻲ ﻭ ﻣﻜﺎﺗﺒﺎﺕ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺯ َْﺟ ِﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻭ ﻓﺎﺭﺳﻲﺯﺑﺎﻧﺎﻥ ﻭ ﺷﺴﺘﻦِ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﻓﺎﺭﺳﻲ ،ﻭ ﺑﺎﺯ ﺷﻌﺮﺳﺮﺍﺋﻲ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﺭﺟﺎﻟﻲ ﻣﺜﻞ ﺻﺎﺣﺐﺑﻦ ﻋﺒّﺎﺩ ـ ﻛﻪ »ﻫﻤﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺟﺎﻣﺔ ﺧ ّﺰ ﻣﻲﭘﻮﺷﻴﺪﻧﺪ« ﻭ ﻫﺮ ﺷﺐ ﺍﺯ ﺷﺒﻬﺎﻱ ﻣﺎﻩ ﺭﻣﻀﺎﻥ ّ ﻻﺍﻗﻞ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﺍِﻓﻄﺎﺭ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩﻧﺪ« 36ﻭ ﺑﻌﺾ »ﻫﺰﺍﺭﻛﺲ ﺍﺯ ﺣﺎﺟﺒﺎﻥ ﺍﻭ »ﺳﻴﺼﺪ ﺍﺳﺐ ﺩﺭ ﺍﺻﻄﺒﻞِ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ« ﻭ ُﻣ ّ ِ ﺘﻌﺼﺐ ﺩﺭ ﺗَﻔﻀﻴﻞِ ﻋﺮﺏ ﺑﻪ ﻋﺠﻢ ،ﭼﻨﺪﺍﻧﻜﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺷﺎﻋﺮﻱ ﺩﺭ ﻣﺪﺡ ﻋﺠﻢ ﺷﻌﺮﻱ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﺻﺎﺣﺐ ﮔﻔﺖ: »ﺟﺎﻳﺰﻩﺍﺕ ﺟﻮﺍﺯِ ﺭﻓﺘﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺳ ِﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﮔﻮﺭ ﺑﺒﺮﻱ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﻌﺪﺍﺯﻳﻦ ﺗﺮﺍ ﺩﺭﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺒﻴﻨﻢ ،ﮔﺮﺩﻧﺖ ﺭﺍ ﺗﻌﺼﺒﻬﺎ ،ﭼﻪ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺎ ﺭﻭﺣﻴﺔ ﺑﺰﺭﮔﺎ ِﻥ ﻣﻲﺯﻧﻢ« ،37ﺍﻳﻦ ّ ﻋﺼﺮ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗَﻔﺎﺧُ ﺮ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺍﺩﺏ ﻭ ﺷﻌﺮ ﻭ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ؟ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﻭ ﻣِﺪﺍﻟﻬﺎﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ 38 ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩ؟
ِ ﺷﺮﺍﺏ ﻗﻢ
ﺩﺍﺳﺘﺎ ِﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﻗﻢ ﺍﺯﻳﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﺎﻟﺒﺘﺮ ﺍﺳﺖ: ﺣﺠﺎﺝﺑﻦ ﺍ َ ْﺣ َﻮﺹ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﻋﺒﺪﺍﷲ ِ َﻋ َﺮﺏ ﻛﻪ ﺍﺯ ﮔﻴ ِﺮ ّ ﻳﻮﺳﻒ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﺩﺭﺑﺪﺭﻱ، ُ ﺣﻮﺍﻟﻲ 99ﻫـ ]717ﻡ [.ﺑﻪ ﻗﻢ ﺁﻣﺪﻧﺪ ،ﻳﺰﺩ ﺍﻧﻔﺎﺭ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ُﻣﺘﻌﻴّﻨﻴﻦِ ﻗﻢ ﺑﻪ ﻋ ّﻠ ِ ﺖ ﺍﺧﺘﻼﻓﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺩﻳﻠﻤﺎ ِﻥ ﻣﻘﻴ ِﻢ ﻗﻢ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻮﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺭﻓﺖ » ...ﻭ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺗﺎ ﻣﺴﻜﻦ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﻳﻪ ﻣﻤﺠﺎﻥ ﻧﺎﻣﺰﺩ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭﻋﺒﺪﺍﷲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﻱ ﻣﺮﺩﻱ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺁﺯﺍﺩ ﺧُ ّﺮﻩ 39ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻓﺮﻭﺩ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺍ َ ْﺣﻮﺹ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﻱ ﻣﺮﺩﻱ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺧﺮ ﺑﻨﺪﺍﺩ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ...ﺩﺭﻳﻦ ﻫﺮ
101 ● ﻣﻦ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻧﻈﺮ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﻫﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﻭ ﺣﺘّﻲ ﺳﺮﺑﺎﺯﻱ ﻣﺜﻞ ُﻫﺮﻣﺰﺍﻥ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺻﺪﺭِ ﺍﺳﻼﻡ، ِ ِ ﻧﺼﻴﺐ ﺑﺮﻛﺖ ﺍﺳﻼﻡ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ »ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ﺑﻪ ﻋﺮﺏ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ« ،ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﻱ ﺁﺳﻤﺎﻧﻲِ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻪ ـ ﻛﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ُﻣﻨﻜﺮِ ﺁﻥ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻮﺩ ـ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ،ﺍﻳﻦ ﺗﻜﺎ ُﻫﻞ ﻭ ﺗَﺴﺎ ُﻣﺢ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ُﻣﺘ ّﻌﻴﻨﻴﻦ ﻭ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﺩﻫﻘﺎﻧﺎ ِﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺴﻠﻂ ﻋﺮﺏ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ، ِ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮﺩ، ﺯﻳﺮﺍ ﻫﻢ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻔﻆ ِ ﺍﺳﺐ ﻏﺎﻟﺐُ ،ﮔﻞ ﻣﻲﺭﻳﺨﺘﻨﺪ. ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﺩﻭ ﺳﺮﺍﻱ ﺁﻧﭻ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺁﻳﺪ ـ ﺍﺯ ﻃﺮﺡ ﻭ ﻓﺮﺵ ﻭ ﺍﻭﺍﻧﻲ ﻭﺍﻣﺘﻌﻪ ...ﻭﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺪﺩ ﻭ ﻣﻌﺎﻭﻧﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﺑﻪ ﮔﺎﻭﻫﺎ ﻭ ﺩﺭﺍﺯﮔﻮﺷﻬﺎ ،ﻭ ﺗﺨﻢ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﺍﺳﺒﺎﺏﻭ ِ ﺁﻻﺕ ﺯَﺭﻉ ...ﻭ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﻦ ﺗُﺨﻢ ﺯﻳﺎﺩﻩ ﺻﺪ ﻣﻦ ﺭﻳﻊ ﻭ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ْ ِ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺧﺮﺑﻨﺪﺍﺩ ﺍﺯ ﺍﺷﺮﺍﻑ ﻧﺎﺣﻴﺖ ﺍﺑﺮﺷﺘﺠﺎﻥ ِ ﺷﺮﺍﺏ ﻗﺮﻳﻪ ﻣِﻴَﻢ...40 ﺑﻮﺩ ...ﻭﺍ َ ْﺣ َﻮﺹ ﺭﺍ ﻫﺪﻳّﻪﻫﺎ ﻭ ﺣﻠﻮﺍ ﻭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ...ﻭ ﺍﺣﻮﺹ ﻧﻴﺰ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺗﺎ ِ ﭘﻴﺶ ﺧﺮﺑﻨﺪﺍﺩ ،ﻧﺎ ِﻥ ﻣﻠﻪ ِ ـ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﺮ ﺳﺮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺭﻳﺴﻤﺎﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﮔﻮﺷﺖ ﭘُﺨﺘﻪ ِ َﻗﺪﻳﺪ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻻﺕ ﮔﺮﻡ ـ ﻣﺜﻞ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﻭ ﺍَﺑﺎﺯﻳﺮ ﻭ 41 ِ ﺷﺮﺍﺏ ﻋﺮﺍﻕ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ«... ﺩﺍﺭﭼﻴﻨﻲ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﻭ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺋﺘﻼﻑ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻛﺎﺭِ ﺩﻳﻠﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﻛﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻧﻴﺰﻩ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺯ ﻛﻨﺎﺭ ﻗﺮﻳﻪ ﺍﺑﺮﺷﺘﺠﺎﻥ ﻣﻲﮔﺬﺷﺘﻨﺪ »...ﺍﺣﻮﺹ ﻭ ﺍﺻﺤﺎﺑﺶ ﺑﺎ ﺍﺳﻴﺮﺍ ِﻥ ﺩﻳﻠﻢ ﻭ ﺳﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ ،ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺑﮕﺸﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻘﺒﺎﻝ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺩﻭﻳﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍ َ ْﺣ َﻮﺹ َﺩﺭﺍِﻫﻢ ﻭ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﻧﺜﺎﺭ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺷﺎﺩﻱ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﻇﻔﺮ ﻳﺎﻓﺘﻦِ ﺍﺣﻮﺹ ْ 42 ﺑَﺮ َﺩﻳْ َﻠﻢ«... ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﻛﻪ ﺍﺣﻮﺹ ﻭ ﺧﺮﺑﻨﺪﺍﺩ ِ ﺟﺎﻡﺑﻪﺟﺎﻡ ﻣﻲﺯﺩﻧﺪ ﻭ ﺷﺮﺍﺏ ﻣِﻴَ ْﻢ ﻭ ﺷﺮﺍﺏ ﻋﺮﺍﻕ ﺑﻪ ﺷﺎﺩﻱ ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ﺑﺮ ﮔﻴﻼﻧﻴﻬﺎ ﻭ a votre santéﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩﻧﺪ ِ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﻋﺮﺏ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦِ ﺟﺒﺎﻝ ُﻣﺴﺘﺤﻜﻢ ﻣﻲﺷﺪ ﻏﺎﻓﻞ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ،ﺍﻳﻦ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎﻥ ﻧﺎﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻛﻪ »ﺗﺨﺖ ﭘﻮﺳﺖ« ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﻢ ﭘﻬﻦ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻃﻮﻟﻲ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ ﺩﻫﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﺁﺑﻬﺎ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﺯ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻫﻤﺎﻥ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﭼﻮﻥ ﺍﻫﻞ »ﺗﻴﻤﺮﻩ« ﻭ »ﺍﻧﺎﺭ« ﺑﺎ ﺩﺍﺩﻥ ﺁﺏ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﻢ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﻧﻜﺮﺩﻧﺪ ...» ،ﻋﺮﺏ ﺩﺳﺖ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺳﺪّ ﻫﺎ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﺧﺮﺍﺏ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﻣﺠﻤﻮ ِﻉ ﺁﺏ ﺭﺍ
102 ● ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭﺿﻊ ﺑﺮﺍﻱ ﻋﺮﺏ ﭼﻨﺎﻥ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ ﻋﺮﺏ ،ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﮔﻔﺘﻦ »ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﺍﺕ ﺑﺮﮔﺮﺩ!« ﮔﻮﺋﻲ ﻋﺒﺎﺭﺕ »ﺧﻮﺵ ﺁﻣﺪﻳﺪ« ﺑﻪﺯﺑﺎﻥ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩﻧﺪ. ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺖ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺭﻭﺳﺘﺎﺯﺍﺩﺓ ﻣﺜ ِ ﻞ ﺳﻨﺪﺍﻥ ﺍﺯ ﻗﺮﻳﺔ » َﻗﺮﻧﻴﻦ« ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﺗﺴﻠﻂ ﺍﻋﺮﺍﺏ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﻓﺎﺭﺱ ﻭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﻛﺎﺑﻞ ﻭ ﻫﺮﺍﺕ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ﻭ ﺭﻭﺯﻱ ِ ﺳﺮﺍﻱ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﻗﺼﻴﺪﺓ ﻋﺮﺑﻲ ﺩﺭ ﻛﻪ ُﺷﻌﺮﺍﻱ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﺪﺡ ﺍﻭ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ،ﮔﻔﺖ» :ﭼﻴﺰﻱ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺍﻧﺪﺭ ﻧﻴﺎﺑﻢ ﭼﺮﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ؟« ﺑﻪ ﻗﻢ ﺭﻭﺍﻧﻪ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻧﺪ ،ﻭ ﻛﺸﺘﺰﺍﺭﻫﺎﻱ ﺍﻧﺎﺭ ﻭ ﺗﻴﻤﺮﻩ ﺑﻜﻠﻲ ﺧﺸﻚ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺧﺮﺍﺏ ﺷﺪﻧﺪ ...ﭘﺲ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﻭ ﺩﺍﻧﮓ ﺍﺯ ﺁﺏ ،ﺍﻫﻞِ ُﻗﻢ ﺭﺍ ﺑﺎﺷﺪ 43ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﺩﺍﻧﮓ ﺍﻫﻞ ﺗﻴﻤﺮﻩ ﻭ ﺍﻧﺎﺭ ﺭﺍ ..،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻫﻞ ﻗﻢ ﺍﺯ ﻃﻠﻮﻉ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺳﻮﺍﺭﻱ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﻛﻨﺎﺭ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﻗﻢ ،ﺑﺮ ﺑﺎﻻﻱ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺟﺎﻧﺐ ﺗﻴﻤﺮﻩ ﺑﺮﺍﻧ َﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﺪّ ﻱ ﻭ ﺑﻨﺪﻱ ﻛﻪ 44 ﺑﺮﺳﺪ ﺑﺸﻜﺎﻓﺪ«... ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻢ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ،ﭼﻨﺎﻥ ﺳﻮﺭﺍﺥ ُﺳﻤﺒﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﺑ َ َﻠﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺧﻮﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﻗﻢ ﻫﻢ ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﺍﻭ ﻧﻤﻲﺭﺳﻴﺪﻧﺪ .ﺣﺘّﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻫﺎﻳﻲ ﺍﺯ ﭼﻨﮓ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺩﻳﻮﺍﻧﻲ ﻫﻢ ﺣﺮﻛﺎﺗﻲ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺮﺡ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﻢ ﺧﻮﺍﻧﺪ 45.ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻥ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﺒﺪﺍﷲ ِ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮﺩ » ...ﺯﻳﺎﺩﻩ ﺑﺮ ﺻﺪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﻛﻮﺗﺎﻩ ِ ِ ِ ِ ﺧﺎﻟﺺ ﻣﺎﻝ ﺍﻭ! ﺑﺮ ﺫ َّﻣﺖ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﺍﺯ ِ ﺩﺍﺷﺖ .ﻭ ﺛﺎﺑﺖ ﻭ ﻻﺯﻡ ﺷﺪﻩ ،ﻫﺮ ﭼﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺷﻬﺮ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺪﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ ﺑﻪ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﻓﺮﻭﺧﺘﻨﺪ! ﭘﺲ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍ ِﻥ ﺍﻭ ـ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺧﺪﻣﺘﻜﺎﺭﺍﻥ ﻭ ﺗﺒ ِﻊ ﺍﻭـ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺳﺎﻛﻦ ﺑﺒﻮﺩﻧﺪ«... ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ،ﺍﺯ ﻭﻻﻳﺘﻲ ﻣﺜﻞِ ﻗﻢ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ ـ ﻛﻪ ﺧُ ﺸﻚ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻛﻢ ﺁﺏ ،ﻭ ﺁﺏ ﻭ ﻫﻮﺍﻳﺶ ﺑﻪ ﻗﻮ ِﻝ ﻫﻮﺍﺷﻨﺎﺳﺎﻥْ ﺑ َ ّﺮﻱ ﻭ ﻛﻮﻳﺮﻱ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺯﻣﺴﺘﺎﻧﺶ ـ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻛﺮﻣﺎﻧﻴﻬﺎ؛ ﺩﺭ ﺭﻭﺯِ َ »ﺷﻜﻨْﺒﻪ 46 ﺷﻮﺭﻱ« ﺑﻪ ﻫﻢ ﮔﺮﻩ ﻣﻲﺧﻮﺭﻧﺪ. ُ ً ﺁﻳﺎ ﻭﺍﻗﻌﺎ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺑﭙﺮﺳﺪ ـ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺍﻣﺮﻭﺯﻳﻬﺎ ـ ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻱ؟ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻳﻌﻨﻲ ﻋﺮﺑﻲ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺳﺆﺍﻝ ﻛﻨﺪ :ﻣ ِ ْﻦ ﺍَﻳْﻦ؟ ﺑﺪﻳﻨﻄﺮﻳﻖ ُﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ِ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺩﺍﺧﻠﺔ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍﻩ ﻳﺎﻓﺖ ،ﺍﻣﺎ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺍﻳﻦ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺩﻫﺎﺗﻴﻬﺎ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻧﺪﻙ ُﻣﻘﺎﻭﻣﺘﻲ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ، ِ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺗﺎﺭﻳﺦ »...ﻋﺒﺪﺍﷲ ُﻣﻼﺯﻡِ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ، ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻭ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﻃﺎﻋﺖ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﺪ«...» .ﻭ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻋﺒﺪﺍﷲ ِ ﺑﺎﻧﮓ ﻧﻤﺎﺯ ﮔﻔﺘﻲ ،ﺩﻫﻘﺎﻧﺎ ِﻥ ﺁﻥ ﻧﺎﺣﻴﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ُﺩﺷﻨﺎﻡ 47 ﺩﺍﺩﻧﺪﻱ«!
ﺗﻘﺴﻴ ِﻢ ﺍﻣﻼﻙ
ﻻﺑُﺪّ ،ﺍﻃﺮﺍﻓﻴﺎﻥ ﻭ ﺍَﺣﻔﺎﺩِ ﻫﻤﺎﻥ ﻳﺰﺩﺍﻥﻓﺎﺭ ﻭ ﺧﺮﺑﻨﺪﺍﺩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﺩﺍ ِﻝ ﺣﺪﻭﺩِ ِ »ﺧﺎﻙ َﻓ َﺮ ْﺝ« ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻗﻢ ،ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻥَ ،ﺣ َﺠﺮﺍ َﻻ ْﺳﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺑُﺮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺍﺯ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻓﺮﻭﺩ ِ ﺧﺎﻙ ﺣﺠﺎﺯ ،ﺑَﻴْﺖﺍﻟﺤﺮﺍﻡ ،ﺟﺎﻱ ﮔﺮﻓﺖ ـ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺩﺭ ِ ﻫﻢ ﺑﻌﻀﻲ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﺁﻥ ﺟﺎﻱ ﻣﻲﺭﻭﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻟﻀﺎﻉ ﺍﻟﺪّ ﻳﻦ«! ﺑﻨﺪﻩ ﻫﻤﻴﻦﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ »ﻟَﻮﻻﺍﻟ ُﻘﻤﻴّﻮﻥ، َ ﺣﻖ ﻣﻲﺩﻫﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺤﻴﺢ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﮕﺮ ِ ﻬﺎﺟﺮﺕ ﺑﻪ ﻗﻢ »... ﻧﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎﻱ ﺍﻭ ِﻝ ُﻣ ﺹ ﭼﻮﻥ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﻫﻞِ ﻋﺠﻢ ﺧﻼﻑ ﻛﺮﺩﻧﺪ.... ﺍ َ ْﺣ َﻮ ْ ﻭﺟﻮﻩ ﻭ ﺍﺷﺮﺍﻑ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎﻥ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻴﺎﻧﻪ، ﻣﺠﻤﻮﻉ ُ ﺑﻜﺸﺖ ﻭ ﺍﺯﻳﺸﺎﻥ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺧﻼﺹ ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ، ْ ّ ِ ﺻﺎﺣﺐ َﺟ ْﻤﻜﺮﺍﻥ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺭﺳﺘﮕﺎﺭﻱ ﻧﻴﺎﻓﺖ ﺍﻻ ﺳﻴﺎ َﻣ ْﺮﺩﺍﻥ ِ ﺁﻥ ﺍﻣﻴﺮﺍ ِﻥ ﻋﺮﺏ ﺿﻴﻌﺘﻬﺎ ﻗﺴﻤﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﺎﻣﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺑﻨﻲ ﻋ ّﻤﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﮕ ِﺮ ﺧﻮﻳﺸﺎ ِﻥ ﺧﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ِ ﭘﻴﺶ ﺧﻮﺩ ﺩﻋﻮﺕ ﻛﺮﺩﻧﺪ ...ﻭ ﻫﺮ ﻳﻜﻲ ﻧﺎﺣﻴﺘﻲ ﺑﺪﺍﺩﻧﺪ: ْ ﺑﻪ ﺍﺑﻲﺑَﻜﺮ ُﺭ ِ ﺳﺘﺎﻕ ﻓﺮﺍﻫﺎﻥ ،ﻭ ﺑﻪ ﭘﺴﺮﺵ َﺣ ّﻤﺎﺩﺑﻦ ﺍﺑﻲﺑَﻜﺮ ِ ُﺭ ِ ﺳﺘﺎﻕ ﺳﺎﻭﻩ ـ ﺑﺎ ﺿﻴ َﻌﺘﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﻮ ْﺩ ﺑﻌﺪﺍ ً ﺯﺁﻥ ﺑﺨﺮﻳﺪ ،ﻭ َ ﺒﺮِﺵ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ،ﻭ ﺑﻪ ﺁﺩﻡ ُﺭ ِ ﺳﺘﺎﻕ ﻗﺎﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﻋﻤﺮﺍﻥْ ُﺭﺳﺘﺎﻕ ﻃ ْ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ،ﻭ ﺑﻪ ُﻋ َﻤﺮ ﺭﺳﺘﺎﻕ ﺩﻭﺭ ﺁﺧﺮ ،ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥِ 48 ﺹ ﻣﺜﻞِ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺍ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ«... ﺍ َ ْﺣ َﻮ ْ
ﭘﻴﺮ ﺑ َ َﻠﺪ
ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺻﺪﺭ ﺍﺳﻼﻡ ،ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﻫﺎ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺮﺏ ُﻣﻨﺘﺴﺐ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺣﺘﻲ ﺗﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺍﺧﻴﺮ ﻫﻢ ،ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﻫﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻃﺎﻫﺮﻱ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ،ﺑﺪﻳﻦ ﺣﺴﺎﺏ ﻛﻪ ﻃﺎﻫﺮ ﺫﻭﺍﻟﻴﻤﻴﻨﻴﻦِ ﻓﻮﺷﻨﺠﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺧﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺧﺰﺍﻋﺔ ﻋﺮﺏ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺑﺎﺯ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻧﺎﺋﻴﻦ ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻔﺎﺧﺮﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ُﻛ َﺮﻳْ ْﺰ ﻓﺎﺗﺢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ُﻣﻨﺘﺴﺐﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﻫﻨﻮﺯ ِ ّ ﺧﻂ ﻳﺎﺩﮔﺎﺭﻱ ﻣﺎﺷﺎءﺍﷲ ﺧﺎﻥ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻘﺒﺮﺓ ﺫﻭﺍﻟﻔﻘﺎﺭ ﺧﺎ ِﻥ َﻋ َﺮﺏ ﭘﺴﺮ ﺍﻣﻴﺮ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞﺧﺎﻥ ﻋﺎﻣِﺮﻱ َﻋ َﺮﺏ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ِ ﻧﺴﺒﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﺨﻮﺍﻧﻨﺪ ،ﻭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﻫﺎﺋﻲ ﺍﺯ »ﺍﻭﺍ ِﺟﻖ« ﺧﻮﻱ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺑﻦﺯﻳﺎﺩ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﻳﺎﻝ ﻭ »ﻛﻮﭘﺎﻝ« ﻣﻲﻛﺸﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺍﺑﻦ ﺯﻳﺎﺩ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﺓ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ ،ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﺷﻤﺸﻴ ِﺮ ﺷﻤﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﺔ ﻋﻼءﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺳﺮﺍﻍ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻗﺒﺮﻱ ﺑﻪ ﺍِﺳ ِﻢ ْ ﺑﺸ ِﺮ ﺣﺎﻓﻲ ﺩﺭ ﺍﻧﺎﺭِ ﻛﺮﻣﺎﻥ ِ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻛﻪ ﺯﻳﺎﺭﺗﮕﺎﻩ ﻋﻤﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﻭ ْ ﻭﻗﻒ ﺁﻥ ﻣﺰﺍﺭ ﺑﺸﺮ ﺁﺑﺎﺩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺑﻪ ﺍﻧﺴﺎﺏ ﻋﺮﺑﻲ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎﻻ ﻛﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺍﺑﻦ ُ ﺏ« ﻧﻮﺷﺖ ُﻗﺘَﻴﺒﻪ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡِ ﺩﻳﻨ ََﻮﺭ ،ﻛﺘﺎﺏ ﺩﺭ »ﺗ َﻔﻀﻴﻞ ﺍﻟ َﻌ َﺮ ْ ِ ﺑﺰﻳﺴﺖ ﻓﻴﺮﻭﺯﺍﻥ ،ﺑﻪ ﺍﺷﺎﺭﺓ ﻣﺄﻣﻮﻥ ،ﻧﺎﻡ ﺯﻳﺒﺎﻱ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻭ 49 ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﺤﻴﻲﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺍﺩ ،ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺳﺎﺩﻩ ﺩﻟﻲ ﻣﺜﻞ َﻋﻼ ّﻣﻪ ﺟﻼ ِﻝ ﺩ ّﻭﺍﻧﻲ ﻫﻢ »ﻧ ََﺴ ِ ﺐ ﺷﺮﻳﻔﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺍﺑﻲﺑﻜﺮ ﻛﻪ ﻗﺎﺗﻞِ ُﻋﺜﻤﺎﻥ ﺑﻮﺩ« 50ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪ ،ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﺒﺰﻭﺍﺭ ﻫﻢ ُﻣﻔﺎﺧﺮﻩ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ »ﻗﻨﺒﺮ ،ﻏﻼﻡ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺍﺯ ﺑﻴﻬﻖ ﺯﻥ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﻗﺒﺮﺵ ﺩﺭ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﺍﺳﺖ« ،51ﻭ ﻣﺮﺩﻡِ ﺷﻮﺷﺘﺮ ،ﻣﺤﻠﻲ ﺭﺍ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﭘﻴ ِﺮ َﻓﺘْﺢ« ﻭ ِ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﺭ »ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤ ِﺪ َﻋ َﻠﻤﺪﺍﺭ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ِ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯِ ﻓﺘﺢ ﺷﻮﺷﺘﺮ ﺑﺎ ﺑُﺮﺍءﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻮﺩﻩ«، ﻭ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻮﺷﺘﺮ ،ﻣﺰﺍﺭﻱ ﺭﺍ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﭘﻴﺮﺑ َ َﻠﺪ« ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ. ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﮔﻔﺖ ،ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺮ ﺑﻠﺪ ﻛﻴﺴﺖ؟ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ :ﺍﻋﺮﺍﺏ ﻓﺘﺢ ﺷﻮﺷﺘﺮ ﻋﺎﺯﻡ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﺮﺍﻱ ِ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻛﺮﺩﻧﺪ ...» ،ﻣﺮﺩﻡِ ﺷﻬﺮ ﭼﻮﻥ ﺑﺸﻨﻴﺪﻧﺪ ،ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺭﺳﻴﺪ ِﻥ ﻟﺸﻜﺮ ،ﺧﺎﺭﻫﺎﻱ ﺳﻪ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﺁﻫﻨﻴﻦ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺴﺎﺧﺘﻨﺪ ْ ﻭ ﺩﺭ ﺻﺤﺮﺍ ﭘﺎﺷﻴﺪﻧﺪ 52.ﭼﻮﻥ ﻗﺸﻮﻥ ﺍﺳﻼﻡ ﺧﺎﻟﻲ ﺍﻟﺬﻫﻦ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ ،ﺧﺎﺭﻫﺎ ﺑﻪ ﺩﺳﺖﻭﭘﺎﻱ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﺸﺴﺖ. ﻣﺘﺤﻴّﺮ ﮔﺮﺩﻳﺪﻧﺪ ﻭ ﻣﺪﺗﻲ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺷﺨﺼﻲ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﺑﻠﺪُ ،ﺧ ْﻔﻴَﺔً ،ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ َﻋﺴﺎﻛِ ِﺮ ﺍﺳﻼﻡ ﺍﻣﺎﻥ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺍﻫﻲ ﺩﻳﮕﺮ »ﺑ َ َﻠﺪّ ﻳَﺖ« ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺳ ِﺮ ﭘُﻞ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ ،ﻭ ﮔﻮﻳﻨﺪ »ﭘﻴﺮﺑﻠﺪ«ﻱ ﻛﻪ ﻣﺰﺍﺭ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺷﻮﺷﺘﺮ 53 ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ ﺁﻥ ﺷﺨﺺ ﺍﺳﺖ«. ﺍﻳﻦ ﻫﻢ ﭘﻴﺮ ﺑ َ َﻠ ِﺪ ﺯﻳﺎﺭﺗﮕﺎﻩ! ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺭﺍﺳﺖ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﺮﻣﺎﻧﻴﺎﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ» :ﺍﮔﺮ ﺣﺮﺍﻡﺯﺍﺩﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﺭﺍﻩ ِ ﺑﻴﺪْ 54 ﺧﻮﻥ ﺭﺍ ﻛﺴﻲ ﻧﺪﺍﻧﺪ«.
ﺟﺎﻣﻌﻪﮔﺮﺍﺋﻲ
ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﺍﻳﻦ ﭘﻴ ِﺮ ﻓﺘﺢ ﺭﺍ ﺑﺎ »ﭘﻴﺮ ﺗﺴﻠﻴ ِﻢ« ﻫﺮﺍﺕ ،ﻛﻪ ﺍﻫﻞ ﺭﻭﺳﺘﺎﻱ ﻛﻮﭼﻚ »ﻣﺎﺑﻴﮋﻥ ﺁﺑﺎﺩ« ﺑﻮﺩ» :ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺎﺑﻴﮋﻥ ﺁﺑﺎﺩﻱ ...ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﻴ ِﺮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺍﺷﺘﻬﺎﺭ ﻳﺎﻓﺘﻪ، ِ ﺟﻤﺎﻋﺖ ُﻏﺰﺍﻥ ﺩﺭ ﻛﻤﺎﻝ ﺯُﻫﺪ ﻭ ﺗَﻘﻮﻱ ﺑﻮﺩ ...ﺩﺭ ﺯﻣﺎ ِﻥ ﺍﻭ ﺗﻌﺮﺽ ﺑﻪ ﺩﻳﺎﺭﻫﺎﻱ ﺍﺳﻼﻡ ﺭﺍﻫﻬﺎﻱ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﻣﻲﺯﺩﻧﺪ ﻭ ّ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﻴﺪﻧﺪ .ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﺪﻳﻦ ،ﻣﮕﺮ ﻓﺘﻮﻱ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ
103 ﻛﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﻫﻞِ ﺑَﻐْﻲﺍَﻧﺪ ،ﻭ ﻗﺘﻞِ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺟﺎﻳِﺰ ،ﻭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻏﻴﺎﺙﺍﻟﺪﻳﻦ ُﻏﻮﺭﻱ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻟﺸﻜﺮ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯﻳﺸﺎﻥ ﺑﻜﺸﺖ. ﺑﺎﺭﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻏﺰﺍﻥ ُﻣ ْﺴﺘَ ْﻮﻟﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ َﻫﺮﺍﺕ ﺭﺍ ُﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻛﺮﺩﻩ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺿﻄﺮﺍﺭ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺳﭙﺎﺭﻳﺪ ،ﺗﺎ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﺑﺪﺍﺭﻳﻢ... ِ ﺧﻼﻳﻖ ﻫﺮﺍﺕ ﻋﺎﺟﺰ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻦ ِ ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ .ﭼﻮﻥ ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻴﭽﺎﺭﮔﻲ ﺭﺳﻴﺪ، ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺁﻥﻛﻪ» :ﺷﻬﺮﻱ ﻓﺘﻮﻱ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑُﺮﺩﻧﺪ، ْ ِ ﻓﺪﺍﻱ ﺷﻬﺮﻱ ﺲ ﻓﺪﺍﻱ ﻳﻚ ﺷﻮﺩ ﺍ َ ْﻭﻟﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻳﺎ ﻳﻚ َﻛ ْ ﺷﻮﺩ؟« ِ ﻓﺪﺍﻱ َﺷﻬﺮﻱ َﺷﻮﺩ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻛﻪ :ﻳﻚ ﻛﺲ ِ ﻛﺲ ﻣﻨﻢ! ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﭘﻴﺶ ﺟﻤﺎﻋﺖ ُﻏﺰ ﺍ َ ْﻭﻟﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺁﻥ ْ ﺭﻓﺖ ﺗﺎ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺷﻬﻴﺪ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺷﻬ ِﺮ ﺫﻱ َﻗﻌﺪﺓ ﺳﻨﺔ َﺳﺒْﻊ ﻭ ﺛﻠﺜﻴﻦ ﻭ ﺳﺒﻌﻤﺎﺋﻪ 737) 55ﻫـ = .ﺍﻭﺕ 1308ﻡ(. ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺮ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﺗﺎ ﭘﻴﺮ... ﺯﻳﻦ َﺣ َﺴﻦ ﺗﺎ ﺁﻥ َﺣ َﺴﻦ ﻓﺮﻗﻲ ﺍﺳﺖ َژ ْﺭ ْ ﻑ. ﺣﺮﻑ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺳﺎﺯﺷﻜﺎﺭﻱ ُﻣﺘﻌﻴّﻨﺎ ِﻥ ُﻗﻢ ﻭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺭﺍﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺴﻠﻂ ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺑﺎﺯ ﺷﺪ .ﺍﻣﺎ ﺩﺭﻳﻦ ﺟﺎ ﻳﻚ ﺳﺆﺍﻝ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﺁﻳﺎ ﺍﺳﻼﻡ ﻧﻤﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺑﻴﺎﻳﺪ؟ ﺍﮔﺮ ُﺣﻜ ِﻢ ﺧﺪﺍﺋﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻳﺪ ،ﭘﺲ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺭﺍﻩ ﺭﺍ ﺻﺎﻑ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺟﺎ ّﺩﻩ ﺭﺍ ﮔﺸﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ُﻣﺴﺘﺤﻖ ﺳﺮﺯﻧﺶ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ .ﺩﺭﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﺍ ﺷﻜﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻً ﺗَﻨﺎ ُﻗﻀﻲ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻇﺎﻫ ِﺮ ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮ َﺭﺩ ـ ّ ﺣﻞ ﺷﻮﺩ. ﺍﮔﺮ ﻣﻦ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺾ ﺳﺎﺯﺷﻜﺎﺭﻳﻬﺎﻱ
ِ ﻣﺸﻜﻼﺕ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺭﺍ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺗﺼﻮﺭ ﻛﺮﺩ ،ﺯﻳﺮﺍ ● ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺍﺯ ﺯﻣﺎ ِﻥ ﺭﺳﺘﻢ ﻣ ِ ْﻬﺮ ُﻫﺮ َﻣﺰﺩ ،ﺍﻗﻼ ﻫﻔﺖ ﻧﺴﻞ ِ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﻧﺎﻡ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﺭﺍ َﻋ ْﻤﺮﻭ ،ﻭ ﭘﺪﺭﺵ ﺭﺍ ﻟَﻴْﺚ ﻭ َﺟﺪّ ﺵ ﺭﺍ ُﻣﻌﺪﻝ .ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻧﻔﻮﺫِ ِ ﻋﺠﻴﺐ ﻋﺮﺏ، ُﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﺮﺩ ِﻥ ﺑﺎ ﺁﻥ ،ﺩ ِﻝ ﺷﻴﺮ ﻣﻲﻃ َﻠﺒﻴﺪ. ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮﺩ ﻋﺮﺑﻲ ﺷﻌﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﻭ ﺣﺮﻑ ﺯﺩ ِﻥ ﺭﺟﺎ ِﻝ »ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﻧﺸﻴﻨﺎﻥ« ﻃﺎﻫﺮﻱ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﻭ ﺷﻌﺮﮔﻮﺋﻲ ْ ﺯﺑﺎ ِﻥ ﻋﺮﺑﻲ ﻭ ﻣﻜﺎﺗﺒﺎﺕ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺯ َْﺟﺮِ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻭ ﻓﺎﺭﺳﻲﺯﺑﺎﻧﺎﻥ ﻭ ﺷﺴﺘﻦِ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﻓﺎﺭﺳﻲ، ﻭ ﺑﺎﺯ ﺷﻌﺮﺳﺮﺍﺋﻲ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﺭﺟﺎﻟﻲ ﻣﺜﻞ ﺻﺎﺣﺐﺑﻦ ﻋﺒّﺎﺩ.
104 ﺩﻫﻘﺎﻧﺎﻥ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻦ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩﻡ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﺤﻜﻮﻡ ﺷﻤﺮﺩﻡ ،ﺍﺯﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ،ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ،ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ِ ﺋﻮﻟﻮژﻱ ﻗﻮﻡ ُﻣﻬﺎﺟﻢ ﺑﺎ ﺁﺯﺍﺩﻱﺧﻮﺍﻫﻲ ﻭ ﺁﺷﻨﺎﺋﻲ ﺑﺎ ﺍﻳ ِﺪ ِ ﺣﻔﻆ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺎﺯﺷﻜﺎﺭﻱ ﻧﻜﺮﺩﻧﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﺮﺍﻱ ِ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﻲ ﻭ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﻭ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺭﻱ ﺍﻣﻼﻙ ﻭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﻣﻮﻫﺒﺖﻫﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻥ ﺩﺭﺍﺯ ﺍﺯ ِ ﻗﻴﻤﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻛﺮﺩﻥ ﺁﻥ ﺑﻬﺮﻩﻭﺭ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺣﺘﻲ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ِ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻗﻮﻳ ِﻢ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻲﺷﺪ ،ﻭ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞﻫﺎﻱ ﺷﺪﻳﺪ ،ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻴﺎﻥ ،ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﺎﻥ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞﻫﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺳﺨﺖ ﻭ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ،ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﻣﺜﻞ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﺑﻮﻣﺴﻠﻢ، ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲِ ﺳﺨﺖ ﺩﻟﻲ ﻛﻪ »ﺍﺯ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﻳَﻤﻦ ﻭ َﺭﺑﻴﻌﻪ، ﺠﻮﺱ ﺍﺯ ُﺯ ّﻫﺎﺩ ﻭ ُﻋﺒّﺎﺩ ﻭ ُﻗﻀﺎﺓ ﻭ ﻣﻠﻮﻙ ﻭ َﺩﻫﺎﻗﻴﻦ ﻭ َﻣ ُ ﻭ ﻧﺼﺎﺭﻱ ﻭ ﻳﻬﻮﺩ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺭﺍ ،ﻫﻤﻪ ،ﺑﻜﺸﺖ. ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ـ ﺑﻲﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻭ ﺣﺼﺎﺭﻫﺎ ُ ﺑﻜﺸﺖ، 56 ﺳﻴﺼﺪﻭﺷﺼﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺳﻴﺎﺳﺖ ُ ﺑﻜﺸﺖ... ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎ
.1ﻧﺎﻱ ﻫﻔﺖ ﺑﻨﺪ ،ﺹ 414ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ. .2ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﺍ َُ ُﺭﺩِ ﺍﻭﻝ )ﺍﺷﻚ ﺳﻴﺰﺩﻫﻢ( ﺑﺮ ﻛِ ِ ﺮﺍﺳﻮﺱ ﺭﻭﻣﻲ ِ ﻣﺠﻠﺲ ﺍ ُ ُﺭﺩ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ﻳﺎﻓﺖ )53ﻕ.ﻡ( ﺳ ِﺮ ﻛﺮﺍﺳﻮﺱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﺍﻭ ﺍﻧﺪﺍﺯﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺁﻥ ﻟﺤﻈﻪ ﻛﻪ ﺳﺮ ﺭﺍ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ،ﺍ ُﺭﺩ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺯﺑﺎﻥ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺖ ـ ﻣﺸﻐﻮ ِﻝ ﺗﻤﺎﺷﺎﻱ ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﺔ ﺑﺎﻛﻮﺱ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﻪ ،ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺧﻮﺍﻧﻲ ،ﻫﻤﺎﻥ ﻟﺤﻈﻪ ،ﺍﻳﻦ ﺷﻌ ِﺮ ﺍ ُﺭﻳﭙﻴﺪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪ...» :ﺍﻳﻦ ﮔﺮﺍﺯﻱ ﻳﺎ ﺑﭽﻪ ِ ﻣﺠﻠﺲ ﻋﻴﺶ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﻴﺮﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻥ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻫﻢ ﺯﺩ .ﻣﺎ ﺑﻪ ﻗ ّﻮ ِ ﺕ ﺑﺎﻛﻮﺱ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ،ﺳﺮﺵ ﺭﺍ ﺑﺮﻳﺪﻳﻢ«.
● ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻢ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ، ﭼﻨﺎﻥ ﺳﻮﺭﺍﺥ ُﺳﻤﺒﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﺑ َ َﻠﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺧﻮﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﻗﻢ ﻫﻢ ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﺍﻭ ﻧﻤﻲﺭﺳﻴﺪﻧﺪ .ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎﻱ ِ ﺹ ﭼﻮﻥ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻛﺮﺩ ﺍﻭ ِﻝ ُﻣ ﻬﺎﺟﺮﺕ ﺑﻪ ﻗﻢ »...ﺍَ ْﺣ َﻮ ْ ﻛﻪ ﺍﻫ ِ ﻞ ﻋﺠﻢ ﺧﻼﻑ ﻛﺮﺩﻧﺪ ....ﻭﺟﻮﻩ ﻭ ﺍﺷﺮﺍﻑ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺎﻥ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻴﺎﻧﻪ ،ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﺠﻤﻮﻉ ُ ﺑﻜﺸﺖ ﻭ ﺍﺯﻳﺸﺎﻥ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺧﻼﺹ ﻭ ﺭﺍ، ْ ّ ِ ﺭﺳﺘﮕﺎﺭﻱ ﻧﻴﺎﻓﺖ ﺍﻻ ﺳﻴﺎ َﻣ ْﺮﺩﺍﻥ ﺻﺎﺣﺐ َﺟ ْﻤﻜﺮﺍﻥ. ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻣﻴﺮﺍ ِﻥ ﻋﺮﺏ ﺿﻴﻌﺘﻬﺎ ﻗﺴﻤﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﺎﻣِﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺑﻨﻲ ﻋ ّﻤﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﮕﺮِ ﺧﻮﻳﺸﺎ ِﻥ ﺧﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ِ ﭘﻴﺶ ﺧﻮﺩ ﺩﻋﻮﺕ ﻛﺮﺩﻧﺪ ...ﻭ ﻫﺮ ﻳﻜﻲ ﻧﺎﺣﻴﺘﻲ ﺑﺪﺍﺩﻧﺪ«.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 )ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ،ﺹ .(2327 ﻻﺑﺪ ﺩﻫﻦِ ُﻫﻨﺮﭘﻴﺸﻪ ﻫﻢ ﭘُﺮ ﺯَﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ! .3ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﺗﺎ ﺍﺳﻼﻡ ،ﺹ .268 .4ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮔﺰﻳﺪﻩ ،ﺹ 96 .5ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮔﺰﻳﺪﻩ ،ﺹ .102 .6ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻠﻌﻤﻲ ،ﺹ .874 .7ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻫﻤﻮﻻﻳﺘﻴﻬﺎﻱ ﺯﺭﺩﺷﺘﻲ )ﺷﺎﻩ ﺟﻤﺸﻴ ِﺪ ﺳﺮﻭﺷﻴﺎﻥ( ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻱ ﺍﺳﺖ ﻓﺎﺿﻞ ،ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻘﻞِ ﻗﻮ ِﻝ ﻣﻦ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ ﺁﺗﺸﻜﺪﺓ ﺁﻧﺎﻫﻴﺘﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎ ِﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻣﻌﺒﺪ ﺭﺍ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻤﻲﺁﻟﻮﺩﻧﺪ ـ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺑﻌﻴﺪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ِ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺿﻌﻴﻒ ﮔﻮﻳﺪ ﺁﺗﺸﻜﺪﻩ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻛﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻫﺎ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ! ﺑﻨﺪﻩ ،ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ِ ﺟﻬﺖ ﺗﻌﺪﺍﺩ ،ﺣﻖ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺎﻩ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﻣﻲﺩﻫﻢ ،ﻭﻟﻲ ﺍﺯ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡِ ﻣﻌﺒﺪ ،ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻫﺮﮔﺰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ .ﻧﻪ ﺁﺗﺸﻜﺪﺓ ﻧﺎﻫﻴﺪ ﺍﺯ ﻛﻌﺒﻪ ـ ﺧﺎﻧﺔ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ـ ﻳﻮﺳﻒ ﺛﻘﻔﻲ ﻣﺆﻣﻦﺗﺮ، ُﻣﺤﺘﺮﻣﺘﺮ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻧﻪ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺍﺯ َﺣ ّﺠﺎﺝﺑﻦ ُ )ﻛﻪ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺣﺠﺎﺝ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺩﺭ ﺻﻨﺪﻭﻕ ﮔﺮﺍﻧﺒﻬﺎﺋﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ .ﺗﺎﺭﻳﺦﺍﻟﺤﺮﻣﻴﻦ ﺍﻟﺸﺮﻳﻔﻴﻦ ،ﺹ (216ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻣﺤﺎﺻﺮﺓ ﻋﺒﺪﺍﷲ ِ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻨﺠﻨﻴﻖ ﻭ ﺑﺎﻗﻲ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻗﻴﺎﻡ ﺣﺠﺎﺝ »ﺑﻪ ﺑﻦ ُﺯﺑَﻴْ ْﺮّ ، ﻧﻤﻮﺩ ،ﻭ ...ﻣﻨﺠﻨﻴﻖْ ﺳﻮﻱ ﺧﺎﻧﻪ ﺭﻭﺍﻥ ﺷﺪ ،ﻭ ﺳﻨﮓ ﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ، ﺗﺎ ﻳﻚ ُﺭﻛﻦ ﺭﺍ ﻓﺮﻭﺩ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ« )ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻘﻲ ،ﺹ (189ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ، ﺁﺳﺘﺎﻥ ﺑﻮﺳﻲِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ،ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎﻫﺎ ﺑﺎﻓﻼﺧَ ﻦِ َﻣﻨﺠﻨﻴﻖ ﻭ ﮔﻠﻮﻟﺔ ﺗﻮپ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ،ﻭ ﺗﻮپ ﻫﻢ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻧﻤﻲﭘﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭﻭﻱ ﻗﻠﻌﺔ »ﺍﺳﺤﻖ ﺧﺎﻥ ﻗﺮﺍﺋﻲ« ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ُﮔﻨﺒﺪ ﻓﻴﺮﻭﺯﻩﻓﺎﻡ ﺑﺎﺭﮔﺎﻩ ﺍﻣﺎﻡ ﻫﺸﺘﻢ: ِ ﭼﻮﻥ ﺳﮓ ﺩ ّﺭﻧﺪﻩ ﮔﻮﺷﺖ ﻳﺎﻓﺖ ،ﻧﭙﺮﺳﺪ ﻙـﺎﻳـﻦ ﺷﺘ ِﺮ ﺻـﺎﻟﺢ ﺍﺳﺖ ﻳـﺎ ﺧَ ِﺮ َﺩ ّﺟﺎﻝ .8ﺑﻠﻌﻤﻲ ،ﭼﺎپ ﺍُﻓ ِﺴﺖ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﻓﺮﻫﻨﮓ ،ﺹ ....95 .9ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﺎﺩﺭ ﻛﻨﺪ ،ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺛﻤﺮﺓ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﻳﺪ) ،ﺑﭽﻪ، ﻣﻴﻮﻩﺍﻱ ﺭﺍ ﭘَ ْﭻ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﺎﺩﺭ ﻛﺎﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .(.ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ :ﺑﭽﻪﻫﺎ َﻗﺪَ ﻡ ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﺟﻮﺍﺑﮕﻮﻱ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺁﻧﺎﻥ ﻫﻢ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ. .10ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ،ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻨﻔﻊ ﻣﻐﻮﻝ ،ﺷﻌﺎﺭ ﺩﺍﺩ ،ﻣﺮﺩﻱ »ﺣﺴﺎﻡﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﻠﻴﻞﺑﻦ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺍﻟ ُﻤ ْﺴﺘَ ْﻌﺼ ِﻢﺑﺎﷲ ،ﺑﻨﺎﻡ ُ ﺑَﺪْ ﺭﺑﻦ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺒﻠﻮﺟﻲ ،ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻛﺎﺑ ِﺮ ﺍﻛﺮﺍﺩ ﺑﻮﺩ ،ﺍﺯ ﻃﺎﻋﺖ ﺯﻱ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺭﻓﺖ ،ﻭ ﺑﻪ ﻣﻐﻮﻻﻥ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮﺩ ـ ﻭ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ّ ﺻﻮﻓﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻱ ،ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺮﻳﺪﺍﻥ ﺳﻴﺪﺍﺣﻤﺪ ﺭﻓﺎﻋﻲ ﺷﻤﺮﺩﻱ، ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻲ ﻣﻐﻮﻻﻥ ﻛﻨﻜﺎﺝ ﻛﺮﺩﻩ ،ﺑﻪ ﺧﻮﻟﻨﺠﺎﻥ ﺭﻓﺖ ـ ﺍﺯ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﻧﺠﻒ ،ﻭ ﺑﺮ ﺟﻤﺎﻋﺘﻲ ﺍﺯ ﺍﺗﺒﺎﻉ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﺸﺎﻩ ﺯﺩ ﻭ ﻗﺘﻞ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﻛﺮﺩ« )ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻨﺎﻛﺘﻲ ﺹ .(213 .11ﺍﺯ ﭘﺎﺭﻳﺰ ﺗﺎ ﭘﺎﺭﻳﺲ ،ﺹ .276 .12ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﻱ ،ﭘﺎﻳﻨﺪﻩ ،ﺹ .1975 .13ﺩﺭ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺑﻠﻌﻤﻲ ﭼﺎپ ﺍُﻓ ِﺴﺖ ﺹ ) 49ﺭﺳﺘﻲ( ،ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﻃﺒﺮﻱ ﻭ ﺍﺑﻦﺍﺛﻴﺮ ،ﻧﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺩﻫﻘﺎﻥ ،ﺯﻳﻨﺒﻲ) ،ﺯﻳﻦﺑﻎ؟( ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ. .14ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻬﺎ ﻭ ﺩﻫﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﭼﻮﺑﻴﻦ ﺍﺯ ﭘﺪﺭ ﺭﺳﺘﻲ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ »ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺳﻴﺎﻭﺧﺶ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﭘﺲ ﻧﺪﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ«. .15ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺟﻨﮓ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺻﺪﺍﻱ ﺍﷲ ﺍﻛﺒﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺸﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪ ،ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ْ ﺟﻨﮓ ﻛﺸﺘﮕﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻧ َْﻲ ﺷﻤﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺩﺭﺁﻣﺪﻧﺪ .ﺩﺭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ) .ﻃﺒﺮﻱ(. .16ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺍﺑﻦﺍﺛﻴﺮ ،ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ،ﭼﺎپ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ، ﺹ .251 َ .17ﺣﺒﻴﺐﺍﻟ ِﺴﻴﺮ ،ﺝ ،2ﺹ .210 .18ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺍﺷﭙﻮﻟﺮ ،ﺹ 82 ُ .19ﺳﻨﺒﺎﺩ ﺑﻪ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﮔﺮﻳﺨﺖ ﻭ ﺳﭙﻬﺒﺪ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻛﺸﺖ ﻭ ﺳﺮﺵ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ. ُ .20ﻣﺠﻤﻞ ﻓﺼﻴﺤﻲ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻓﺮﺥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻲ ،ﺝ ،1ﺹ ،211 ﻭ ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ،ﺹ ،210ﻋﺠﺐ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺑﻮﻣﺴﻠﻢ... ِ ﺛﺮﻭﺕ ﺑﺎﺩﺁﻭﺭﺩﺓ ﺧﻮﺩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺍﺳﺘﺎ ِﻥ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻓﺪﺍﻱ ﻫﻤﻴﻦ ﺛﺮﻭﺕ ،ﻣﺜﻞ ﺩﺍﺳﺘﺎ ِﻥ ﻛﻮﻩ ِ ﻧﻮﺭ ﻭ ﺩﺭﻳﺎﻱ ﻧﻮﺭ ،ﺑﺲ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻳﻌﻨﻲ ﺛﺮﻭﺗﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺟﻤﻊ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻳﺰﺩ ِﮔ ْﺮﺩ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﻣﺎﻫﻮﻱ ﺳﻮﺭﻱ ﺑﻪ ﻛﺮﺩﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﺷﺎﻡ ﺭﻓﺖ ﻭ ﻧﺼﻴﺐ ﻣﻌﺎﻭﻳﻪ ﺷﺪ ،ﻭ ﺑﻌﺪ ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻓﺰﻭﻧﻲ » ...ﺍﺯ ﺧﺰﻳﻨﺔ ﻳﺰﺩ ِﺟﺮﺩ ،ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﺖﺍﻟﻤﺎﻝ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺟﻤﻴﻊ ﺭﺍ ﻣﻌﺎﻭﻳﻪ ﺩﺭ ﻣﺘﺼﺮﻑ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺭﺍﻩ ﺷﺎﻡ ﺟﻤﻊ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺎﻟﺘﻤﺎﻡ ﺭﺍ ﺍﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ّ ِ ﻛﺜﺮﺕ ﻣﺎﻝ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺍﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﻭﺍﻥ ﺷﺪ ،ﻭ ﺁﻥ ﻫﻼﻙ ﺳﺎﺧﺖ« )ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ ،ﺹ 467 ﺑﻨﻘﻞ ﺍﺯ ﺑ ُ َﺤﻴْﺮﻩ( .ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺍﻳﻦ ﭘﻮﻝﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ،ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ،ﭘﻴﺶ َﺳﻨْﺒﺎﺩ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﺍﺯ ﭘﻮﻝ ﻭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﺧﻮﺍﺳﺘﺔ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺑﻨﻲ ﺍﻣﻴﻪ ﺍﺯ ﺍﺑﻮ ُﻣﺴﻠﻢ ِ ﺟﻮﺍﺏ ﺗﻨﺪ ﺭﺍ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ »ﺑﺮﺧﻮ ِﻥ ﺑﺎﺯﺧﻮﺍﺳﺖ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺍﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺍﻣﻴﻦ ﺑﻮﺩﻡ ﻭ ﺑﺮﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻧﻪ؟« ﻭ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﻓﺮﻣﺎ ِﻥ ﻗﺘﻞِ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺍﺩ .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ،ﺩﺭ ﻫﺮ ﻭﺍﻗﻌﺔ ﻣﻬﻢ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺯﻥ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﭘﻮﻝ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮﺩ ،ﻛﻪ »ﺍﻗﺘﺼﺎ ْﺩ ،ﺯﻳﺮﺑﻨﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺍﺳﺖ«.... .21ﺍﻳﻦ ُﻫﺮﻣﺰﺍﻥ ﻫﻢ ﺧﻮﺩ ﻳﻚ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ »ﻣِﻬﺮﺟﺎﻥ« )ﻣِﺮﺁﺕ ﺍﻟﺒُ ْﻠﺪﺍﻥ ،ﺝ ،1ﺹ (427ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻣِﻬﺮ ﺟﺎﻥ ﻓﺬﻕ ﻋﻢﺯﺍﺩﺓ ﻳﺰﺩﺟﺮﺩ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻓﺘﺢ ﺷﻮﺷﺘﺮ، َﺻﻴْﻤﺮﻩ؟ ،ﻭ ﺍﻭ ّ ﺍﻋﺮﺍﺏ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻘﻴّﺪ ﻭ َﻣﺤﺒﻮﺱ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﺰﺩِ ُﻋﻤﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ. ﮔﻔﺘﮕﻮﻱ ﺟﺎﻟﺒﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺎ ﻋﻤﺮ ﻛﻪ ﻋﻴﻨ ًﺎ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮﺩ...» : ِ ِ ﻣﺮﺍﺭﺕ ﻋﺎﻗﺒﺖ َﻏﺪﺭ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻱ ﻭ ﻋﻤﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻼﻣﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺛﻤﺮﺓ ﺁﻥ ﺭﺍ ﭼﺸﻴﺪﻱ؟ ﻫﺮﻣﺰﺍﻥ ﮔﻔﺖ :ﺳﺎﺑﻘ ًﺎ ﻛﻪ ﻋﺮﺏ ﻭ ﻋﺠﻢ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ُﻣﺤﺎﺭﺑﻪ ﻣﻲﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ،ﺧﺪﺍﻱ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩ ـ ﺯﻳﺮﺍ ﻫﻤﻪ ﻛﺎﻓﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﻫﻤﻴﺸﻪ َﻋ َﺠ ْﻢ ﻏﺎﻟﺐ ﻭ ﺣﺎﻛﻢ ،ﻭ ِ ﺑﺮﻛﺖ ﺍﺳﻼﻡ، ﻋﺮﺏ ﺭﻋﻴّﺖ ﻭ ﺯﻳﺮ ﺩﺳﺖ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻛﻪ ﺑﻪ ْ ﺣﻖ ﺗَﻌﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﺷﻤﺎﺳﺖ ،ﻏﻠﺒﺔ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺳﺒﺐ ﺍﺳﺖ ،ﻧﻪ ﺑﻪ ُﻗ ّﻮ ِ ﺕ ﺍﻳﻦ ﺳﭙﺎﻩ ِ ﻛﻮﻥ ﺑﺮﻫﻨﺔ ﺑﻲﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ!) «...ﺗﺬﻛﺮﺓ ﺷﻮﺷﺘﺮ ،ﺹ (17 ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻲ ﭘﻴﺮﺍﻳﮕﻲ ﻭ ﺻﺮﻳﺢ ﺣﺮﻑ ﺯﺩﻥ ﻫﺮﻣﺰﺍﻥ ِ ﻧﺠﺎﺕ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻧﻪ ﺁﺏ ﺧﻮﺍﺳﺘﻦ ﻭ ﺭﻳﺨﺘﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﻴﺎﻟﺔ ﺁﺏ ﺑﻪ ﻗﻴﺪ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺁﺏ ﺭﺍ ﻧﺨﻮﺭﻱ ﻛﺸﺘﻪ ﻧﺨﻮﺍﻫﻲ ﺷﺪ ـ ﺁﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
105 ● ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺻﺪﺭ ﺍﺳﻼﻡ ،ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﻫﺎ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺮﺏ ُﻣﻨﺘﺴﺐ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺑﻪ ﺍﻧﺴﺎﺏ ﻋﺮﺑﻲ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎﻻ ﻛﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺍﺑﻦ ُﻗﺘَﻴﺒﻪ ُ ﺏ« ﻧﻮﺷﺖ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡِ ﺩﻳﻨَ َﻮﺭ ،ﻛﺘﺎﺏ ﺩﺭ »ﺗ َﻔﻀﻴﻞ ﺍﻟ َﻌ َﺮ ْ ِ ﺑﺰﻳﺴﺖ ﻓﻴﺮﻭﺯﺍﻥ ،ﺑﻪ ﺍﺷﺎﺭﺓ ﻣﺄﻣﻮﻥ ،ﻧﺎﻡ ﺯﻳﺒﺎﻱ ﻭ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﺤﻴﻲﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺍﺩ، ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﺒﺰﻭﺍﺭ ﻫﻢ ُﻣﻔﺎﺧﺮﻩ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ »ﻗﻨﺒﺮ، ﻏﻼﻡ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺍﺯ ﺑﻴﻬﻖ ﺯﻥ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﻗﺒﺮﺵ ﺩﺭ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﺍﺳﺖ« ،ﻭ ﻣﺮﺩﻡِ ﺷﻮﺷﺘﺮ ،ﻣﺤﻠﻲ ﺭﺍ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ِ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﭘﻴﺮِ َﻓﺘْﺢ« ﻭ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﺭ »ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤ ِﺪ َﻋ َﻠﻤﺪﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯِ ﻓﺘﺢ ﺷﻮﺷﺘﺮ ﺑﺎ ﺑُﺮﺍءﺑﻦ ﻣﺎﻟِﻚ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻮﺩﻩ. .22ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻖ ،ﺹ .88 .23ﺍﻳﻦ ﻫﻢ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﺎﻩ ﻣﻬﻤﺎﻥﻧﻮﺍﺯﻱ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﭼﻴﺰﻱ ﻫﻢ ﺑﺪﻫﻜﺎﺭ ﺑﻮﺩ!. .24ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ. .25ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻖ ،ﺹ .48 .26ﻧﻄﻖ ﺣﻤﺰﻩ ﺁﺫﺭﻙ ،ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺏ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ،ﺹ ،35 ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ .ﻭ ﺍﻳﻦ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺘﻬﻮﺭﺍﻧﻪﺗﺮﻳﻦ ﻧ ُﻄﻘﻬﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﺖ. .27ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻖ ،ﺹ ،45ﻣﺴﺠﺪ ﺁﺩﻳﻨﻪ ﺳﺒﺰﻭﺍﺭ ﺭﺍ ﭼﻨﺎﻥ ﺧﺮﺍﺏ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ »ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﺎﺯ ﺟﻤﻌﻪ ﻭ ﺍﻋﻴﺎﺩ ،ﺑﻪ ﺧﺴﺮﻭﺟﺮﺩ ﺭﻓﺘﻨﺪ« )ﺍﻳﻀ ًﺎ ،ﺹ .(49 .28ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﭼﻄﻮﺭ ﺍﺳﻤﻬﺎ ﺭﺍ ﻏﺼﺐ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻧﻌﻞ ﻭﺍﺭﻭﻧﻪ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺣﺮﺍﻣﺘﺎﻥ ﺑﺎﺩ ﺍﺳﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻭ ﻧﺴﺒﺖ ﺭﺳﺘﻤﻲ ،ﻭ ﺁﺯﺍﺩﺧﻮﻳﻲ، ﻭ ﺑﺨﺘﻴﺎﺭﻱ! .29ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﭼﻄﻮﺭ ﺗﻪ ﺩﻝ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺧﺎﻟﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. .30ﻭﺻﻴﻒ ،ﻏﻼﻡ ﺑﭽﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺭﻳﺶ ﺑﺮﻧﻴﺎﻭﺭﺩﻩ ﻭﻟﻲ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺧﻮﺍﺏ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ! ﺑﻪ ﺑﻠﻮﻍ ﺑﺎﺷﺪ :ﺭﻳﺪﻛﺎ ِﻥ ْ ﺻﻠﺢ ﻧﻨﮕﻴﻦِ .31ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ .83ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﺪﺍﻧﻴﺪ ﺍﻳﻦ ِ ِ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺧﻔﺖﺑﺎﺭِ ﻭﺣﺸﺖﺁﻭﺭﻱ ﺑﺪﺗﺮ ﺍﺯ »ﺗُﺮﻛﻤﺎﻧﭽﺎﻱ« ﺩﺭ ﭼﻪ ﺍﻣﻀﺎ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻋﻴﻨ ًﺎ ﺑﻪﻋﺒﺎﺭﺕ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ...» :ﺭﺑﻴﻊ ﺍﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩ، ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﺳﭙﺎﻩ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺳﻼﺡ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﻭﺭ ﻛﻨﻴﺪ ﻭ ﻛﺴﻲ ﺭﺍ ﻣﻴﺎﺯﺍﺭﻳﺪ ﺗﺎ ﻫﺮ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻫﻤﻲ ﺁﻳﺪ ﻭ ﻫﻤﻲ ﺷﻮﺩ .ﭘﺲ ﺑﻔﺮﻣﻮﺩ ﺗﺎ َﺻﺪْ ﺭﻱ ﺑﺴﺎﺧﺘﻨﺪ ﺍﺯ ﺁ ِﻥ ُﻛﺸﺘﮕﺎﻥ] ،ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺟﺴﺎﺩ ﻛﺸﺘﻪﺷﺪﮔﺎﻥ ﺟﻨﮓ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺭﺍ ﺭﻭﻱ ﻫﻢ ﺍﻧﺒﺎﺷﺘﻨﺪ[ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻓﻜﻨﺪﻧﺪ ﺑﺮ ﭘُﺸﺘﻬﺎﺷﺎﻥ ،ﻭ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﺸﺘﮕﺎﻥ ﺗﻜﻴﻪﮔﺎﻫﻬﺎ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ .ﺑَﺮ ُﺷﺪ ]ﻳﻌﻨﻲ ﺭﺑﻴﻊ[ ﻭ ﺑﺮ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻨﺸﺴﺖ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻦﺭﺳﺘﻢ ،ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻧ َ ْﻔ ِ ﺲ ﺧﻮﺩ ،ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻭ ﻣﻮﺑﺪﺍﻥ ،ﻣﻲﺁﻣﺪﻧﺪ .ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﻟﺸﻜﺮﮔﺎﻩ ﺍﻧﺪﺭ ﺁﻣﺪﻧﺪ ،ﺑﻪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺻﺪﺭ ﺁﻣﺪﻧﺪ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﭼﻨﺎﻥ ﺩﻳﺪﻧﺪ ،ﻓﺮﻭﺩ ﺁﻣﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺑﺎﻳﺴﺘﺎﺩﻧﺪ ]ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍ ّﻭﻝ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻧﺪﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﭘﺸﺘﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻛﺸﺘﻪﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺗﻜﻴﻪ ﺯﻧﻨﺪ[ ،ﻭ َﺭﺑﻴﻊ ﻣﺮﺩﻱ ﺩﺭﺍﺯ ﺑﺎﻻ ﻭ ﮔﻨﺪﻡﮔﻮﻥ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﺩﻧﺪﺍﻧﻬﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﻭ ِ ﻟﺒﻬﺎﻱ ﻗﻮﻱ ]ﻣﺼﺪﺍﻕ ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﻪ ﺩﺭﺍﻛﻮﻻ[ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻦﺭﺳﺘﻢ ﺍﻭ
106 ● ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻮﺷﺘﺮ ،ﻣﺰﺍﺭﻱ ﺭﺍ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﭘﻴﺮﺑ َ َﻠﺪ« ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ .ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﮔﻔﺖ، ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺮ ﺑﻠﺪ ﻛﻴﺴﺖ؟ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ :ﺍﻋﺮﺍﺏ ﭘﺲ ﻓﺘﺢ ﺷﻮﺷﺘﺮ ﻋﺎﺯﻡ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﺮﺍﻱ ِ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻛﺮﺩﻧﺪ ...» ،ﻣﺮﺩﻡِ ﺷﻬﺮ ﭼﻮﻥ ﺑﺸﻨﻴﺪﻧﺪ، ﺁﻫﻨﻴﻦ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺭﺳﻴﺪ ِﻥ ﻟﺸﻜﺮ ،ﺧﺎﺭﻫﺎﻱ ﺳﻪ ﭘﻬﻠﻮﻱ ْ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺴﺎﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺻﺤﺮﺍ ﭘﺎﺷﻴﺪﻧﺪ .ﭼﻮﻥ ﻗﺸﻮﻥ ﺍﺳﻼﻡ ﺧﺎﻟﻲ ﺍﻟﺬﻫﻦ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ ،ﺧﺎﺭﻫﺎ ﺑﻪ ﺩﺳﺖﻭﭘﺎﻱ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﺸﺴﺖ .ﻣﺘﺤﻴّﺮ ﮔﺮﺩﻳﺪﻧﺪ ﻭ ﻣﺪﺗﻲ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺷﺨﺼﻲ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﺑﻠﺪ ،ﺧُ ْﻔ َﻴ ًﺔ ،ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ َﻋﺴﺎﻛِﺮِ ﺍﺳﻼﻡ ﺍﻣﺎﻥ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺍﻫﻲ ﺩﻳﮕﺮ »ﺑ َ َﻠﺪّ ﻳَﺖ« ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺳﺮِ ﭘُﻞ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ ،ﻭ ﮔﻮﻳﻨﺪ »ﭘﻴﺮﺑﻠﺪ«ﻱ ﻛﻪ ﻣﺰﺍﺭ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺷﻮﺷﺘﺮ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ ﺁﻥ ﺷﺨﺺ ﺍﺳﺖ«. ﺭﺍ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺣﺎﻝ ﺑﺪﻳﺪ ،ﻭ ﺻﺪﺭ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻛﺸﺘﮕﺎﻥ ﺑﺎﺯ ﻧﮕﺮﻳﺪ ﻭ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﺍﻫﺮ َﻣﻦ ﺑﻪ ﺭﻭﺯ ﻓﺮﺍﺩﻳﺪ ﻧﻴﺎﻳﺪ ،ﺍﻳﻨﻚ ﺍﻫﺮﻣﻦ ﺭﺍ ﮔﻔﺖ :ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ َ ﻓﺮﺍﺩﻳﺪ ﺁﻣﺪ! ﻛﻪ ﺍﻧﺪﺭﻳﻦ ﻫﻴﭻ ﺷﻚ ﻧﻴﺴﺖ .ﺭﺑﻴﻊ ﺑﭙﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺍﻭ ﭼﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ؟ ﺗﺮﺟﻤﺎﻥ ﺑﺎﺯ ﮔﻔﺖ .ﺭﺑﻴﻊ ﺑﺨﻨﺪﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭ .ﭘﺲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻦﺭﺳﺘﻢ ﺍﺯ ﺩﻭﺭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭﻭﺩ ﺩﺍﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﻣﺎ ﺑﺮﻳﻦ ﺻﺪﺭ ﺗﻮ ﻧﻴﺎﺋﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﻪ ﭘﺎﻛﻴﺰﻩ ﺻﺪﺭﻱ ﺍﺳﺖ .ﭘﺲ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺟﺎﻣﻪ ﺍﻓﻜﻨﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻨﺸﺴﺘﻨﺪ ،ﻭ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺑﺮ ﺍﻭ ﻛﻪ «...ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 30ﻫـ؛ 650ﻡ .ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ) .ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ،ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ(. ﺷﺸﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻫﻮﻻﻛﻮ ﺩﺭ ﺗﻮﻥ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺍﺟﺴﺎﺩ ﭼﻬﺎﺭ ِ »ﺗﺨﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺨﺘﻲ ﺑﻨﺎ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﻪ ﻫﻼﻛﻮ« ﻫﻨﻮﺯ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ. .32ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ :156ﺣﻤﺰﻩ .33ﺳﻨﺪﺍﻥ ﻟﻘﺒﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺣﺴﻦﺑﻦ ﺯﻳﺪ ﻋﻠﻮﻱ ﺑﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ﺻﻔﺎﺭﻱ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ. .34ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ 106 ِ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺧﻮﺏ .35ﻋﺮﺏﺯﺩﮔﻲ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ َﻋ ْﻤﺮﻭﻟﻴﺚ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻱ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ. ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭﻗﺘﻲ َﻋﻤﺮﻭﻟﻴﺚ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ ،ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺍﻣﻴﺮﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺳﺎﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺍﺯ ﺳﺒﺰﻭﺍﺭ ﻫﻢ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﮕﺬﺭﺩ »...ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ َﻗ َﻔ ِ ﺲ ﺁﻫﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻗﺼﺒﺔ ﺳﺒﺰﻭﺍﺭ ﺑﮕﺬﺍﺷﺘﻨﺪ ،ﺯﻧﺎﻥ ،ﭘ ِْﺸ ِ ﻚ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﺮ َﻭﻱ ِ ﺳﺒﺐ ﺁﻧﻜﻪ ﻳﻜﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﺍﻱ ﺯﻳﺎﺩﻳﺎﻥ ﻛﺸﺘﻪ ﺑﻮﺩ. ﺍﻓﺸﺎﻧﺪﻧﺪ ،ﺑﻪ ِ ﻣﺮگ ﺍﻣﻴﺮ َﻋﻤﺮﻭﺑﻦ ﻟﻴﺚ: ﻭﺍﺣﻤﺪﺑﻦﺍﺑﻲ ﺭﺑﻴﻌﻪ ﮔﻮﻳﺪ؛ ﭘﺲ ﺍﺯ َﻫﻲﺍﻟﺪُ ﻧـﻴــﺎ ﺍﻟــﺪَ ﻧﻴّﺔَ ،ﻓﺎﺣــ ِﺬﺭﻳـﻬـﺎ ﻭ َﻻﺗَ ْﻔﺘَ ّﺮ ﻓـــﺎﻟـــﺪُ ﻧﻴـــﺎ ﺍﻟـــﺪﺑــﺎﺭ ﻭ ﻓـﻲ ﺍﻳّـﺎﻣـﻬـﺎ ُﻋـﺠـﺐ ﻋـﺠـﻴﺐ ِ ﻭ ﻓــﻲ » َﻋﻤــﺮﻭ« ﻭ ﺩ ْﻭﻟﺘﻪ ﺍﻋـﺘـﺒـﺎﺭ )ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻖ ،ﺹ (67 .36ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺎﺩ ،ﺍﺣﻤﺪ ﺑﻬﻤﻨﻴﺎﺭ ،ﭼﺎپ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ،ﺹ .71
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 .37ﺑﻌﻀﻴﻬﺎ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺗﻴﻎ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﻭ ﺩﺷﻤﻦِ ﺷﻬﺮ ﺷﺪﻩﺍﻡ ،ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﺰ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ: ﺷﻬﺮ ﺩﺭﺧﺘﻲ ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺭﻳﺸﻪﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺁﺏ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩ .ﺭﻳﺸﻪ ﺭﺍ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺭﻳﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﺧﻪ ﺷﺎﺩﺍﺏ ﻣﺎﻧ َﺪ .ﺍﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ِ ﻣﻘﺎﻻﺕ ﻣﻦ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﺎﻥ ﺑﺎ ﺫﻭﻕ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖﺑﻴﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ.... .38ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﺗﺎ ﺍﺳﻼﻡ ﺹ 227 .39ﻋﺠﻴﺐ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ ـ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ـ ﻫﻤﻪ ﺍﺳﻢ ِ ﺧﺮﻭﺱ ﺑﻨﺪﮔﻲِ ﻭ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺁﺯﺍﺩ« ﻭ »ﻳﺰﺩﺍﻥ« ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭﻟﻲ ُﺩﻡِ ﺷﻴﻄﺎﻥ ﺍﺯ ﺭﻓﺘﺎﺭﺷﺎﻥ ﭘﻴﺪﺍﻱ ﭘﻴﺪﺍﺳﺖ! .40ﭼﻨﻴﻦ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﺩﺭ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﻗﻢ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ )ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﺁﻗﺎﻱ ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻴﻠﻲ ﺍﺯ ﻗﻢ( .41ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﻢ ،ﺹ .247 .42ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﻢ ،ﺹ .249 .43ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻋﺮﺏ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ. .44ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﻢ ،ﺹ .49 .45ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻔﺮﻳﺢ ،ﻭﺍﻗﻌﺔ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪﺍﻥ ﻋﺮﺏ ﺳﺎﻛﻦ ﻗﻢ ﺭﺍ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ُﻣﺒﺎﺷﺮ ﻭ َﻭﻛﻴﻞ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﺣﻤﺪﺑﻦ ِ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﺖ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻢ .ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻟﺼ ْﻠ ْ ﻣﺤﻤﺪ ﱠ ِ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺩﺭ َﺭﻭﺩ ،ﭘﺲ ﺧﻮﺩ ﻋﺮﺏ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺯﻳ ِﺮ ُﻣﺘﻮﺍﺭﻱ ﺷﺪ ﻭ ﻭﻛﻴﻞ ﻭ ُﻣﺒﺎﺷﺮ ﺧﻮﺩ ﺍﺣﻤﺪﺍﻟﺼﻠﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻧﺰﺩ ﺣﺎﻛﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺎﺷﺮ » ...ﺑﻪ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﺁﻣﺪ، ﻭ ﺧﻠﻮﺗﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ .ﻭﻛﻴﻞ ،ﻗﺼﺔ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺎ ﻋﺎﻣِﻞ ﺑﺎﺯﻣﻲﺭﺍﻧ ْﺪ ﻭ ﺧﺮﺍﺝ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﻧﻈﺮﻱ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺳﺒُﻚ ﺍﻟﺘﻤﺎﺱ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ِ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ،ﻭ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻧﺔ ﺳﺨْ ﻦ ﻧﺰﺩﻳﻜﺘﺮ ﻣﻲﺷﺪ .ﺗﺎ ﻧﺎﮔﺎﻩ ﺑﺮﺟﺴﺖ ﻭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺧُ ْﺼﻴَﺔ ﻋﺎﻣﻞِ ﺩﺭ ُﻣﺸﺖ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻴَ ْﻔﺸﺮﺩ! ﻭ ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﻭ ﺁﻭﺍﺯ ﻣﻲﻛﺮﺩ ،ﻭ ﺍﻭ ﺩﺳﺖ ﺑﺎﺯ ﻧﻤﻲﺩﺍﺷﺖ ،ﻋﺎﻣﻞ ﮔﺎﻫﻲ ﻧﺮﻡ ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ﺩ ُﺭﺷﺖ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺩﺭﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺁﻧﮕﺎﻩ ِ ﻋﻘﺐ ﺍﻳﻦ ،ﻣﻜﺮﻭﻫﻲ ﺑﻪ ﻛﻪ ﻋﺎﻣِﻞ ﻋﻬﺪ ﻛﺮﺩ ﻭ َﻋﻘﺪ ﺑَﺴﺖ ،ﺑﻪ ﺖ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ ...ﻭ ﺧﺮﺍﺝ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﻪ ﺍﺻﻼﺡ ﺁﻭﺭﺩ... ﺍﻟﺼ ْﻠ ْ ﺍﺣﻤ ِﺪﺑﻦ ﱠ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧﺎﻳﺔ ﻋﺎﻣﻞ ﺭﻫﺎ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﻋﻬﺪ ﻭﻓﺎ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻼ ِ ﺑﻔﺮﻣﻮﺩ ﻛﻪ ﻏ ّ ﺧﺮﺍﺝ ﺍﻭ ﺳﺒُﻚ ﮔﺮﺍﻧﻴﺪ«. ﺕ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺮﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ِ )ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﻢ ،ﺹ(162 .46ﺯﻧﻬﺎﻱ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺭﻭﺯ ﺁﺧﺮ ﻣﺎﻩ ﺁﺫﺭ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﻛﻮﺗﺎﻫﺘﺮﻳﻦ ﺭﻭﺯِ ﺳﺎﻝ ﺷﻮﺭﻱ« ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﻨﺪ ....ﺧﻮﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﻗﻢ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ـ ﺭﻭﺯِ »ﺷﻜﻨﺒﻪ ُ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻗﻢ ﺁﺩﻡ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺯﻳﺮﺯﻣﻴﻦ )ﻣﺤﻞ ﮔﺮﻡ ﺯﻣﺴﺘﺎﻧﻲ( ﺧﺎﺭﺝ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘُ ِ ﺸﺖ ﺑﺎﻡ ﺑﺮ َﻭﺩ )ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ( ،ﻭ ﺑﻬﺎﺭ ﻭ ﭘﺎﺋﻴﺰ ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ِ ﭘُ ِ ﺸﺖﺑﺎﻡ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ) .ﻣﺜﻞ ﻃﻬﺮﺍﻧﻴﻬﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺩﺭ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻛﻨﺎﺭ ﺑﺨﺎﺭﻱ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺎﺩﺯَﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ( .ﺗُﻨﺪَ ﺭﻱ ﺷﻴﻮﺍ ﺷﺎﻋ ِﺮ ﻗﻢ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩِ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲِ ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎﺭ ﻭ ﭘﺎﺋﻴﺰ ﻗﻢ ﮔﻮﻳﺪ: ﺩﺭ ﻗﻢ ﺯ ﭘﻲِ ﻓﺼﻞِ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺗﻤﻮﺯ ﭘﺎﺋﻴﺰ ﻭ ﺑﻬﺎﺭ ،ﻛﺲ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﺭﺍﻫــﺮ ِﻭ ﺑـﺎﻡ ﻣــﻼﻗـــﺎﺕ ﻛﻨﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ ﺳﺎﻟﻲ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ! .47ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﻢ ،ﺹ ،262ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ،ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺩﺭ ﻗﻢ ﺳﻴﺼﺪﻭﺷﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺩﻳﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ) ،ﺑ َ َﺮﻗﻲ( ،ﻭ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﻢ ِ »ﺿﻴﻌﺖﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﻧ ُﻬﺼﺪ ﺩﻳﻪ ﺑﻮﺩﻩ« ،ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻭ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
107
ﻳﻚ ﺁﺳﻴﺎ ﺩﺭ ﻗﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻣﺠﻤﻮﻉ ﺍﻳﻦ ﺁﺑﺎﺩﻳﻬﺎ ﭼﻄﻮﺭ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺪﻭ ِﻥ »ﺍﻗﺘﺼﺎﺩِ ﻧﻔﺖ« ﺑﺮﺍﻱ ﻳﻚ ﺁﺩﻡِ ﻧﻤﺎﺯﺧﻮﺍ ِﻥ ُﻣﻘﻴ ِﻢ ﻣﺴﺠﺪ ،ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﺑﺪﻫﻲ ﺩﻳﻮﺍﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﺓ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻴﻨﻮﺍﻱ ﻗﻢ ﺑﺎﻻ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ؟ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺷﺎﻋﺮ: ﻫﺮ ﻛﻪ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﮔﺸﺖ ﺳﻴﻢ ﻭ ﺯ َﺭﺵ ﺯﺭ ﻧـﺒﺎﺭﻳـﺪﻩ ﺯ ﺁﺳـﻤـﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﺮﺵ ﺍﺯ ﻛـﺠـﺎ ﺟﻤﻊ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﻳﻦ ﺯﺭ ﻭ ﻣﺎﻝ ﻳـﺎ ﺧـﻮﺩﺵ ﺩﺯﺩ ﺑـﻮﺩﻩ ﻳـﺎ ﭘـﺪﺭﺵ .48ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﻢ ،ﺹ .263 .49ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﺹ ،137ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ »ﺯﻳﺞ ﻣﺄﻣﻮﻧﻲ« ﺭﺍ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﺩ. ِ .50ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺍﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ،ﺝ ،2ﺹ .221ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﻢ ﻛﻪ ِ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻗِﺰﻟﺒﺎﺷﻬﺎِ ، ﺿﻤﻦ ﻟﻌﻨﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻮ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﺷﻨﻴﺪﻥ ﺁﻭﺍﺯﺓ ِ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻫﻞ ﺑﻴﺖ ،ﺑﻪ ﺷﺎﮔﺮﺩﺵ ﮔﻔﺖ» :ﻫﻴﭻ ﺁﺩﻡ ﻋﺎﻗﻠﻲ ﻏﺎﺻﺒﻴﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺎﻃﺮ َﺷﻴْﺨَ ﻴﻦ ،ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﻧﻤﻲﺭﻭﺩ!« )ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ ،ﺹ .(220 .51ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻖ ،ﺹ .25
.52ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺍﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﻴﺨﻬﺎﻱ ﺳﻪ ﭘﻬﻠﻮ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ ،ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺎﺑ َ ِ ﻚ ﺧُ ﱠﺮﻡ ﺩﻳﻦ ،ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺨﻬﺎ ـ ﺍﻓﺸﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻲﺑﺮﺩ ـ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺧَ َﺴ ِ ﻚ ﺁﻫﻨﻴﻦ« ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮔﻤﺎﻥ ﻛﻨﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺳﻴﻢ ﺧﺎﺭﺩﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ. ِ ﻛﻤﻚ ﺍﻓﺸﻴﻦ َﻋ َﻠﻴﻪ ﺑﺎﺑﻚ ُﻣﻌﺘﺼﻢ ،ﺳﺮﺩﺍﺭﻱ ﺗُﺮﻙ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﻳﺘﺎﺥ ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ،ﻭ ﺑﻪ ﺍﻓﺸﻴﻦ ﻧﻮﺷﺖ » ...ﺑﻪ ﺟﻨﮓ َﺭ ْﻭ ،ﻭ ﻣﭙﻨﺪﺍﺭ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻭ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺑﺎﺑﻚ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﻳﻢ ﻭ ﺗﺎ ﺑﺎﺑﻚ ﺯﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﻭﻱ ﺑﺪﺍﺭﻳﻢ ،ﻭ ﺗﺮﺍ ُﺟﺰ ﺁﻥ ﻛﺎﺭ ﻧﻴﺴﺖ .ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﺘﺎﺥ ،ﺩﻩ ﺧﺮﻭﺍﺭ )ﻫﺰﺍﺭ ِ ﺧﺴﻚ ﺁﻫﻨﻴﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻡ .ﭼﻮﻥ ﻟﺸﻜﺮ ﺟﺎﺋﻲ ﻓﺮﻭﺩ ﺁﻳﻨﺪ ،ﺍﻳﻦ ﻣﻦ؟( ﺧَ َﺴﻜﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮ ِﻥ ﻟﺸﻜﺮ ﭘﺮﺍﻛﻨﺪﻩ ُﻛﻦ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺷﺒﻴﺨﻮﻥ ﺍﻳﻤﻦ ﺑﺎﺷﻲ ﻭ ﺧﻨﺪﻕ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻛﻨﺪﻥ«. .53ﺗﺬﻛﺮﺓ ﺷﻮﺷﺘﺮ ،ﺹ .16 .54ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻱ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺹ .135 ِ ﺍﻭﺻﺎﻑ ﻣﺪﻳﻨﺔ ﻫﺮﺍﺕ ،ﺹ .212 ﺍﻟﺠﻨّﺎﺕ ﻓﻲ َ .55ﺭ ْﻭﺿﺎﺕ َ .56ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻧﺎﺻﺮﻱ ،ﺹ .106
ﻣﻬﺮ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺍﻋـﺮﺍﺑـﺌـﻲ ،ﺧـﺪﺍﻱ ﺑــﻪ ﺍﻭ ﺩﺍﺩ ﺩﺧــﺘــﺮﻱ ﻫـﺮ ﺳـﺎﻝ ﻛﺰ ﺣﻴﺎﺕ ﺟﮕﺮ ﮔﻮﺷﻪ ﻣﻴﮕﺬﺷﺖ
ﻭ ﺍﻭ ﺩﺧﺖ ﺭﺍ ،ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﺧﻮﺩ ،ﻧﻨﮓ ﻣﻴﺸﻤﺮﺩ ﺷـﻤـﻊ ﻣـﺤـﺒـﺖ ﺩﻝ ﺍﻭ ﺑـﻴـﺶ ﻣـﻲﻓـﺴﺮﺩ
ﺭﻭﺯﻱ ﺑﺨـﺸﻢ ﺭﻓﺖ ﻭﺯ ﻭﺳﻮﺍﺱ ﻋﺎﺭ ﻭ ﻧﻨﮓ ﺣـﻜﻢ ﺧـﺮﺩ ﺑـﻪ ﺩﺳـﺖ ﺭﺳﻮﻡ ﻭ ﺳﻨﻦ ﺳﭙﺮﺩ ﺑـﮕـﺮﻓﺖ ﺩﺳـﺖ ﻛـﻮﺩﻙ ﻣـﻌـﺼـﻮﻡ ﺑـﻲﺧﺒﺮ ﺗـﺎ ،ﺯﻧـﺪﻩﺍﺵ ﺑـﺨﺎﻙ ﻛﻨـﺪ ،ﺳـﻮﻱ ﺩﺷﺖ ﺑﺮﺩ ﺍﻭ ﮔــﺮﻡ ﮔـﻮﺭ ﻛـﻨـﺪﻥ ﻭ ،ﺍﺯ ﺟــﺎﻣــﺔ ﭘـﺪﺭ ﻃﻔﻠﻚ ،ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻛﻮﭼﻚ ﺧﻮﺩ ،ﺧﺎﻙ ﻣﻴﺴﺘﺮﺩ
108
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ِﺩﻩ ﻭ ﺑﺎﺯ ِﺩﻩ!
*
ﺧﺸﻜﻴﺪﻩ ﻭ ﻛﻮﻳﺮ ﻟﻮﺕ ﺷﺪ ﺩﺭﻳﺎﻣﺎﻥ ﺍﻣـﺮﻭﺯ ﺑـﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑـﺘـﺮ ،ﻓـﺮﺩﺍﻣﺎﻥ ﺯﺍﻳﻦ ﺗﻴﺮﻩ ﺩﻝ ﺩﻳﻮ ﺻﻔﺖ ﻣﺸﺘﻲ ﺷﻤﺮ ﭼـﻮﻥ ﺍﺧـﺮﺕ ﻳـﺰﻳـﺪ ﺷـﺪ ﺩﻧﻴـﺎﻣﺎﻥ )ﺍﺧﻮﺍﻥ ﺛﺎﻟﺚ( ﺗﺎ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﺿﺮﺭﻫﺎﻱ ﻣﺎﺩﻱ ﺑﺎﺋﺮ ﺷﺪﻥ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﺑﻮﺩ ،ﺯﻳﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺧﻄﺮﻧﺎﻙ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻣﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺗﻲ ﺟﺒﺮﺍﻥﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺍﮔﺮ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺳﻨﮕﺴﺮﻱ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻧﮕﺬﺍﺷﺖ، ﮔﻮﺷﺖ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺮﺍﻟﻴﺎ ﻭﺍﺭﺩ ﺑﻜﻨﻴﻢ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﮔﻨﺪﻡ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭﻱ ﻛﺸﺖ ﻧﺸﺪ ،ﻧﺎﻥ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺳﺪ.
ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭﺍﺭﺩ ﻛﺮﺩ ﺟﺰ ﺷﻌﺮِ ﺳﻌﺪﻱ ﺍﻣﺎﻥﺍﷲ ﺧﺎﻥ ﻋﺎﻣِﺮﻱ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ :ﺯﻣﻴﻦ ﺑﺨﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺿﺮﺭ ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﻭﺍﺭﺩ ﻛﺮﺩ ﺟﺰ ﺯﻣﻴﻦ! ﺑﻨﺪﻩ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﺎﺯﮔﻮ ﻣﻲﻛﻨﻢ :ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﻭﺍﺭﺩ ﻛﺮﺩ ،ﺟﺰ ﺷﻌﺮِ ﺳﻌﺪﻱ ،ﻭ ﺟﺰ ﻛﻼﻡِ ﺁﺳﻤﺎﻧﻲِ ﺣﺎﻓﻆ ،ﻭ ﺟﺰ ﺭﻭﺣﻴّﺔ »ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺑﻮﺩﻥ« ،ﻭ ﻭﻃﻦ ﺭﺍ ﺩﻭﺳﺖ ِ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺑﺎﺭ ﺁﻣﺪﻥ .ﻭ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣﺮﺍﺣﻠﻲ ﺩﺍﺷﺘﻦ ،ﻭ ﺑﺎ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻭ ﺩﺭ ﮔﻮﺷﻪ ﻭ ﻛﻨﺎﺭِ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭِ ﺟﻮﻳﺒﺎﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﻪ ﺍﻣﻜﺎﻥﭘﺬﻳﺮ ﺍﺳﺖ. * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺣﻤﺎﺳﺔ ﻛﻮﻳﺮ«
ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ،ﺩﺭ ﺍ ُ ُﻓﻮ ِﻝ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ،ﺿﺮﺭﻫﺎﻱ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺁﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﺣﺴﺎﺏ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺁﻣﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺍﮔﺮ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﻫﻢ ﺑﮕﺬﺭﺩ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﺑﺎﺩﻳﻬﺎﻱ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﻮﻧﺪﺓ »ﻣﻜﻴﻨﻪ«ﻫﺎ ﻣﺤﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﻛﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﻲﺍﻟ َﻤﺜَﻞ ﻗﺮﻳﻪ ﻛﻮﭼﻚ »ﺻﺒﺎﻏﻴﻪ« ﺩﺭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺳﻴﺪﻧﻌﻤﺖﺍﷲ ﺟﺰﺍﻳﺮﻱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﮕﺬﺭﺩ ،ﺍﺣﺘﺮﺍﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﻣﻘﺒﺮﺓ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻴّﺪ ﺩﺭ ﻗﺮﻳﻪ »ﺟﺎﻳْﺪﺭِ َﻓﻴ ْﻠﻲ« ﻗﺎﺋﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺑُﺮﺟﻬﺎﻱ ﻣﺨﺎﺑﺮﺍﺗﻲ »ﺳﻨﺘﻮ« ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﻣﻴﺦ ﻫﺰﺍﺭﺳﺎﻟﺔ ﺷﺪ! ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺑﺎﺩِ ﻫﻮﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ِ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩ ِﻝ ﺧﺎﻛﻬﺎ ﻛﻮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ .ﺑﻴﻨﻮﺍﺋﻲِ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺒﻴﻦ ﻛﻪ ﺭﻳﺸﺔ ﺩﺭﺧﺘﻬﺎﻱ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻤﺪﻥْ ﻧُﻤﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑُﻦ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻳﻢ ﻭ ﭼﺸ ِﻢ ﺍﻣﻴﺪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖﺁ َﻭ ْﺭﺩﻫﺎﻱ » ُﻣﺘِﻞ ُﻗﻮ« ﻳﺎ »ﺍﻟﻜﺎﺳﺎﺯﻭﺭ« ﻭ ﺍﻳﺴﺘﮕﺎﻩ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﻤﺎﺭﻩ 5ﻭ ﺻﻔﺤﻪﻫﺎﻱ ﺭﺍﺩﺍﺭِ ﺳﺘﻴ ِﻎ ﻛﻮﻫﻬﺎ ﻭ ﻣﻴﻠﻪﻫﺎﻱ ﺁﻫﻨﻲِ ُﻣﺨﺎﺑﺮﺍﺗﻲ ﺳﻨﺘﻮ ﺩﻭﺧﺘﻪﺍﻳﻢ ،ﺩﺭﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺑَﺒﺮ ﻭ ﭘﻠﻨﮓ ﻭ ﺩﺩ ﻭ ﺩﺍﻡِ ﻣﺎ ﺩﺭ ِ ﻗﻔﺲ 1 ﺁﻫﻨﻴﻦ ﺑﺎﻍﻭﺣﺶ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻤﺎﻥ »ﺟﻨﮕﻞِ ﺗﻴ ِﺮ ﺗِﻠ ِ ْﮕﺮﺍﻑ«ـ ِ ﺩﺭﺧﺖ ﮔﺰ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺗﻴﺮﻫﺎ ﻭ ﺩ َﻛ ْﻠﻬﺎﻱ ﺁﻫﻨﺌﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﺓ ﻳﻚ ﻫﻢ ،ﻫ ّﻤﺖ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﻳﻪ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﮕﺮﺩﺍﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻧﺪ ،ﻭ ﻳﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﻪ »ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎﻱ ﺻﺤﺮﺍﺋﻲ« ﺩﺳﺖ ﻣﻲﺯﻧﻨﺪ ﺍﺯ »ﺑُﺮﺍﺯِ« ﺑﻲﺍﻣﺎ ِﻥ ْﺁﻓﺘﺎﺏ ﺩﺭﺍﻣﺎﻥ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺭﻧﺪ 2.ﻭ ﺍﺯ َﺩ ْﻭﻟ َ ِ ﺖ ﺳ ِﺮ ِ ﺨﺎﺑﺮﺍﺕ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻛﻞﻫﺎ ،ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮ ِﻝ ُﻣ ﺟﻤﺎﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻲ: ﺷﺪ ﺧﺎﻛﻬﺎ ﺑَﺨﻴﻞ ﻭ ﻧﺮﻭﻳَﺪ ﺍﺯﻭ ﻧﺒﺎﺕ ِ ﺷﺪ ﺷﺎﺥﻫﺎ َﻋﻘﻴﻢ ﻭ ﻧﺮﻳ َﺰﺩ ﺍﺯﻭ ﺛﻤﺎﺭ ﺟﺎﻟﺐ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻱ ﻗﺒﻞ ،ﺳﻤﻴﻨﺎﺭﻱ ،ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺗﻮﺳﻌﺔ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ« ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ ﻭ ﺟﻤﻌﻲ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﭼﺎﺭﻩﺟﻮﺋﻲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺑﺒﺮﻧﺪ .ﻣﻦ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻛﺪﺍﻡ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﭼﮕﻮﻧﻪ ِ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ .ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺷﻌﻠﺔ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﻭ ِ ﻟﺐ ﺑﺎﻡِ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ
● ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﻭﺍﺭﺩ ﻛﺮﺩ ،ﺟﺰ ﺷﻌﺮِ ﺳﻌﺪﻱ ،ﻭ ﺟﺰ ﻛﻼﻡِ ﺁﺳﻤﺎﻧﻲِ ﺣﺎﻓﻆ ،ﻭ ﺟﺰ ﺭﻭﺣﻴّﺔ »ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺑﻮﺩﻥ« ،ﻭ ﻭﻃﻦ ﺭﺍ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺷﺘﻦ، ِ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺑﺎﺭ ﺁﻣﺪﻥ .ﻭ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣﺮﺍﺣﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻭ ﺩﺭ ﮔﻮﺷﻪ ﻭ ﻛﻨﺎﺭِ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭِ ﺟﻮﻳﺒﺎﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﻪ ﺍﻣﻜﺎﻥﭘﺬﻳﺮ ﺍﺳﺖ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻭ ﺩﻫﺎﺕ ﺍﺳﺖ ،ﻭﮔﺮﻧﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ »ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺑﺎﺭﻩ« ﻭ »ﺳﻤﻴﻨﺎﺭ ﺯﺩﺓ« ﻣﺎ ﭼﻪ ﺳﻮﻏﺎﺗﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﺗﻮﺳﻌﻪ ،ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ »ﺭﺷﻨﺎ َﻭﻧﺪ« ﻳﺎ »ﺑﻲ َﻣ ْﺮ ْﻍ« ﮔﻨﺎﺑﺎﺩ ﺑﺒﺮﻧﺪ ﻭ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺯﻧﺎ ِﻥ ﺳﻮﺍﺭﻛﺎﺭ ﻭ ﺗﻴﺮﺍﻧﺪﺍﺯ ﺁﻥ ﻗﺮﻳﻪ ﺭﺍ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﺍﻭﻝ ﺑﻬﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺩﻩ ﺣﺎﻛ ِﻢ ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ 3ﻭ ﺑﺮ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺣﻜﻢ ﻣﻲﺭﺍﻧﻨﺪ، ﺑﺎ ﺁﻥ ﺁﺷﻨﺎ ﻛﻨﻨﺪ؟ ﺟﺎﻟﺒﺘﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻤﻴﻨﺎﺭ »ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎ« ﺩﺭ ﻣﺮﻛﺰ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ »ﻳﻮﻧﺴﻜﻮ« ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ، ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ِﺧﺸﺖ ﺍﺯ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ِﺧ ِ ﺸﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻳﺲ ،ﺑﻪ ﭘﻮﻝ ﻣﺮﺩﻣﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﺍﻛﻨﺎﻑ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎﻱ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺧﻮﺩِ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺑﻲﻓﺮﻫﻨﮓﺗﺮﻳﻦ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻬﺎﻱ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﺩ ،ﺑﻞ ﻫﺮ ﮔﻮﺷﻪ ﻭ َﻣﺠﻤﻊ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ـ ﻣﺜﻞ ﺧَ ِﺮ َﺩ ّﺟ ْ ِ ﻣﻮﻱ ﺁﻥ ﺳﺎﺯﻱ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﻭ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺎﻝ ـ ﻫﺮ ﻣﻲﻧﻮﺍﺯﺩ! ﻣﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻳﻢ ﻛﻪ »ﮔﻮﺯﻫﺎﻱ ﺑﻲﻧ َﻤﻚ ﭘَ ّﺮﺍﻧﺪ ﺍﻫﻞِ ﺭﻭﺳﺘﺎ« 4ﻭﻟﻲ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺽ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻳﻬﺎ ﻫﻢ ﺳﺮﺍﻳﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ! ﺑﻲﺧﻮﺩ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺁﺩﻣﻲ ﺩﺭﻳﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ،ﮔﺎﻫﻲ ،ﻣﺜﻞ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﺪ ﺍﺻﻞ ﻛﺎ ْﺭ »ﺳﻤﻴﻨﺎﺭ« ﺍﺳﺖ، ِ 5 ِ ﻳﺎ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﻪ ﺗﻠﻔﻆ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ـ »ﺯﻣﻴﻦﺁﺭ«! ﺍﺳﺖ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻓﻮﻕﺍﻟﻌﺎﺩﻩﺍﻱ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺯﻣﻴﻨﻲ ﻭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺧﺮﻳﺪ .ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﻛﻪ ﻳﻮﻧﺴﻜﻮﻱ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻲﻛﺮﺩﻳﻢ: ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺎ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻧﺒﻮﺩﻱ ﻧُﻤﻮﺩﻩﺍﻱ ﺍﻓﺴﻮﺱ ﺁﻥ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻧُﻤﻮﺩﻱ ﻧﺒـﻮﺩﻩﺍﻱ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ 25ﺩﺭﺻﺪ ﺑﻮﺩﺟﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺯﺩ، ﻭ ﺟﺰ ﻳﻜﻲ ﺩﻭ ﺗﻦ ﺍﺯ »ﺩﻭﺩِ ﭼﺮﺍﻍ ﺧﻮﺭﺩﻩﻫﺎﻱ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺣﺼﻴﺮ ﻣﺎﻟﻴﺪﺓ« ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﺍﻩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ،ﭼﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻪ ﻗﺮﻳﺔ »ﺑﺎژ« ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲﭘﺮﻭﺭ ﺍﺳﺖ؟ ِ ﺍﺯ ﻭﺍﻋـﻆ ﻧـﺎ ُﻣﺘّﻌﻈﻲ ﭘـﻨـﺪ ﺷـﻨـﻴـﺪﻥ ﭼﻮﻥ ﻗﺒﻠﻪﻧﻤﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦِ ﺍﻫﻞِ ﻓﺮﻧﮓ ﺍﺳﺖ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﻢ »ﺭ َﻫﻨْﮓ« ﻳﺎ »ﺑ ِ ْﺸﻨﻪ« ﻭ »ﺁﺗﺶ ﻣﺮﺯﻩ« ﻭ »ﺍﺭﺩﻭﻏﺶ« ﻭ »ﺯِ ْﺷﻚ« ﻛﺎﻓﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ »ﻣﺎ ﺗﻤﺪّ ﻥ ﺳﻴﺐﺯﻣﻴﻨﻲ« ﺭﺍ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻴﻢ :ﺩ ُﻫﻠﻲ ﺑﺪﻳﻦ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﺑﻪ ﮔﻠﻴﻢ َﺩﺭ ُ ﻧﮕﻨﺠﺪ. »ﻣﺮﺯﻳﮕﺮﺍ ِﻥ« ﺍﺭﺍﻙ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺁﺩﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴ ِﻢ ﺩﻫﮕﺎﻥ ِ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭘ ِﭙْﺴﻲ ﻛﻮﻻﺋﻲ ﭼﻪ ﻛﺎﺭ؟ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺑُﺮﺩﻥ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎ ،ﺍﮔﺮ َﻣﺮﺩﻳﺪ ﭼﻴﺰﻱ
109 ● ﻣﺎ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﻴﻢ ﻭ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻱ ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻳﺎ ﻓﻨّﻲ ﺩﺭ ﺷﺶ ﺳﺎﻝ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﺜ ً ﻼ ﺳﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺧﺮﺝ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﺩِﻩ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻭ ﻳﻚ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻱ َﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻳﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﻳﺎ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﭼﻨﻴﻦ »ﺑﺎﺯﺩﻫﻲ« ﻧﺪﺍﺭﺩ، ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ،ﻫﻲ ﺗﻮﻱ ﺳﺮ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎ ﻣﻲﻛﻮﺑﻴﻢ ﻭ »ﻋﻠﻮﻡِ ﭼ ِْﺮ ْﻛﺘﺎﺏ« ﻭ » َﻣﻌﻘﻮﻝ ﻭ َﻣﻨﻘﻮﻝ« ﺭﺍ ﺗَﺨﻄﺌﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺩﻛﺘﺮ ِ ِ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻋﻠﻮﻡ ،ﺑﻮﻟﺪُ ﺯِﺭ ﺳﺎﺩﺍﺕ ﻧﺎﺻﺮﻱ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ: ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺗﻮﻱ ﻋِ ْﻠ ْﻢ! ﻣـﺮﺍ ﺑـﻪ ﺗﺠـﺮﺑـﻪ ﻣـﻌـﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﺩﺭ ﺁﺧﺮِ ﺣﺎﻝ ﻛﻪ ﻗﺪﺭِ ﻣﺮ ْﺩ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﺪﺭِ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﺎﻝ ﭼﻪ ﺗﻮﺍﻥ ﻛﺮﺩ ،ﻗﺎﻋﺪﮔﻲ ُﻣﻮﺵ ﻭ ﺯﺍﻳﻤﺎ ِﻥ ﺧﺮﮔﻮﺵ، ﺑﺮ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻛﺘﻴﺒﺔ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺍَ ْﻭﻟﻮﻳﱠﺖ ﺩﺍﺭﺩ! ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻗﻮﻳ ِﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ »ﺑﻲﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ« ﻭ ﺍﺯ »ﺯﻳﺮﺑُﺘّﺔ ﺟﺎ ﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ« ﺑﺎﺯ ﺁﺭﻳﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺮﮔﺮﺩﺍﻧﻲ ﺑﺮﻫﺎﻧﻴﺪ. ِ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻛﻮﺷﺸﻬﺎﻱ ﺑﻲﺍﻣﺎ ِﻥ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣﺜﻞِ ﻣﺮﺣﻮﻡِ ُﺻﺒﺤﻲ ﻗﻤﺼﺮﻱ ،ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﭼﻮﻥ ﺍﻧﺠﻮﻱ ِ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ﻭ ﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳﻢ ﻓﻘﻴﺮﻱ ،ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻳﻢ ﻳﻜﻬﺰﺍﺭﻡ ِ ﺍﺻﻴﻞ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻫﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻴﻢ ﻭ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﮔﺮﺩ ﺁﻭﺭﻳﻢ ،ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﺳﻤﻴﻨﺎﺭ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺭﺍ ِ ﻛﻤﻚ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻳﻮﻧﺴﻜﻮ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺑﺒﺮﻳﻢ ،ﺁﻥﻫﻢ ﺑﻪ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ! ِ ﺩﺳﺖ ُﻣﻎ ،ﺩﺭ ﺟﺎﻡِ ﺯ ّﺭﻳﻦ ﻣﻲ ﻭ ﺍﺯ ﺣﺮﺍ ْﻡ ﺍﻧﺪﺭ ﺣﺮﺍ ْﻡ ﺍﻧﺪﺭ ﺣﺮﺍﻡ ﺍﺳﺖ
ﺷﻬﺮﻱﻫﺎﻱ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺩﺭ ﺑﻌﺾ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ،ﻣﺜﻞ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻪ ،ﻛﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻠﻞ ﻭ ﻧﺤﻞ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ِ ﺩﺭﻙ ﻣﺤﻀ ِﺮ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻃﻠﺒﺔ ﺍﺳﺐ ﺳﻮﺍﺭ ﺍﺯ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﻭ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩﻧﺪ 6ﻭﻻﺑُﺪّ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﻮﺍﺭﺍﻧﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻭﻻﺩِ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻨﺎﻡ ﺗُﺮ َﻛ َﻤﻦ ،ﺭﺍﻫﻬﺎﻱ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﺑﺴﺘﻨﺪ .ﺣﺎﻻ ﺍﻳﻦ ﺳﻤﻴﻨﺎﺭِ ﻳﻮﻧﺴﻜﻮ ـ ﺍﮔﺮ َﻣﺮﺩ ﺍﺳﺖ ـ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺳﺘﺎﻱ ﺭﻭ ﺳﻴّﻪ ﺑﺒﺮﺩ. ﻣﺎ ُﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﺳ ِﻢ ﺁﺑﺎﺩﻳﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻧﻴﻢ ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎ ﺣﻔﺮ ﭼﺎﻩ ﻋﻤﻴﻖ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺨﺸﻜﺎﻧﻴﻢ ،ﻳﺎ ﺩﺭ ﻃﺮﺡ ﺟﻤﻊ ﻛﺮﺩﻥ ﺁﺑﺎﺩﻳﻬﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍِﺩﻏﺎﻡ ﻛﻨﻴﻢ ،ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻫﺮﺣﺎﻝ ،ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ
110 ● ﭼﻨﺪﻱ ﻗﺒﻞ ،ﺳﻤﻴﻨﺎﺭﻱ ،ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺗﻮﺳﻌﺔ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ« ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ ﻭ ﺟﻤﻌﻲ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﭼﺎﺭﻩﺟﻮﺋﻲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺑﺒﺮﻧﺪ .ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺁﻓﺘﺎﺏ ِ ِ ﻟﺐ ﺑﺎﻡِ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺷﻌﻠﺔ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﻭ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﺍﺳﺖ ،ﻭﮔﺮﻧﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ »ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺑﺎﺭﻩ« ﻭ »ﺳﻤﻴﻨﺎﺭ ﺯﺩﺓ« ﻣﺎ ﭼﻪ ﺳﻮﻏﺎﺗﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﺗﻮﺳﻌﻪ ،ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ »ﺭﺷﻨﺎ َﻭﻧﺪ« ﻳﺎ »ﺑﻲ َﻣ ْﺮ ْﻍ« ﮔﻨﺎﺑﺎﺩ ﺑﺒﺮﻧﺪ ﻭ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺯﻧﺎ ِﻥ ﺳﻮﺍﺭﻛﺎﺭ ﻭ ﺗﻴﺮﺍﻧﺪﺍﺯ ﺁﻥ ﻗﺮﻳﻪ ﺭﺍ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﺍﻭﻝ ﺑﻬﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺩﻩ ﺣﺎﻛ ِﻢ ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺣﻜﻢ ﻣﻲﺭﺍﻧﻨﺪ ،ﺑﺎ ﺁﻥ ﺁﺷﻨﺎ ﻛﻨﻨﺪ؟
ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺎﻡ ﺁﻥ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﻭ ﺧُ ﺮﺩﻩ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ ،7ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻤﻬﺎ ﺑﺎ ﺍﺳﻤﻬﺎﻱ ﻣﺸﻬﻮﺭﻱ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺗﺎ ﻗﺮﻧﻬﺎ ،ﺑﺎﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮔﻔﺖ :ﻓﺎﺿﻞ ﻗﺎﻳﻨﻲ ،ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﺧُ َﻤﻴﻨﻲ، ِ ﺍﺑﻮﺗﺮﺍﺏ ﺧﻮﺍﻧﺴﺎﺭﻱ ،ﺷﻴﺦ ﺣﺒﻴﺐﺍﷲ ﺫﻭﺍﻟﻔﻨﻮﻥ ُﻣﻨ َّﺠ ِﻢ ﺳﻴﺪ ﻋﺮﺍﻗﻲ ،ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺑﻮﺍﻟﺤﺴﻦ ﻣﺸﻜﻴﻨﻲ ،ﺷﻴﺦ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﻲ، ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﺧُ ﻤﺎﻣﻲ ،ﺣﺎﺟﻲ ﺧُ ﻤﺎﻣﻲ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲ ﻣﺸﻬﻮﺭِ ﺻﺪﺭ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ،ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻲ ﻣﺮﻧﺪﻱ ،ﺳﻴﺪ ُﻣﺤﻤ ِﺪ ﻣﺸﻜﺎﺓ ﺑﻴﺮﺟﻨﺪﻱ ،ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﻬﺪﻱ ﺣﻜﻴﻢ ﺍﻟﻬﻲ ُﻗﻤﺸﻪﺍﻱ ،ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ ﺍﺻﻄﻬﺒﺎﻧﺎﺗﻲ ،ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﻱ ﺍﺻﻄﻬﺒﺎﻧﺎﺗﻲ )ﻫﻤﻮﻻﻳﺘﻲ ﺁﻳﺖﺍﷲ ﻣﺠﺪ ﺍﺻﻄﻬﺒﺎﻧﺎﺗﻲ ـ ﻭ ﻳﺎ ﺻﺎﺑُﻨﺎﺗﻲ ﺍﻟﻤﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ (،ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻋﻠﻲ ﺛﺎﺑﺘﻌﻠﻲ َﻗﻬِ َﻔ ّﺮﺧﻲَ ،ﺯ ْﺭﻧﻮﺟﻲ )ﺻﺎﺣﺐ ﺁﺩﺍﺏﺍﻟﻤﺘ ّﻌﻠﻤﻴﻦ ،ﺍﺣﺘﻤﺎﻻً( ﻭ ﻣﻼﻋﺒﺪﺍﻟﺼﺎﺣﺐ ﺩ ّﻭﺍﻧﻲ. ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ؟ ﺑﻪ ﻣِﻬﺮ ِﺟﺮﺩِ ﻳﺰﺩ ﻛﻪ ﺁﺩﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﺁﻳﺖﺍﷲ ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪﺍﻟﻜﺮﻳﻢ ﺣﺎﻳﺮﻱ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻛﺮﺩﻩ؟ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﺮﻳﻪ » َﻛﻬﺮﻳﺰ ﺳﺮﺥ« ﻟﺮﺳﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺣﻜﻴﻢ ﺍﻟﻬﻲ ﻓﺮﻳﺪَ ﻧﻲِ ﺩﺍﺭﺍﻧﻲ ﺷﺎﺭﺡ ﻗﺼﻴﺪﺓ َﻋﻴﻨﻴّﻪ ﺍﺑﻦﺳﻴﻨﺎ )ﻫﻢﺷﻬﺮﻱ َﻣﺸﺎﻳﺦ ﻓﺮﻳﺪﻧﻲ( ِ ﺭﺍ ﭘﺮﻭﺑﺎﻝ ﺩﺍﺩ؟ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﺮﻳﺔ »ﻟﻜﺴﺘﺎﻥ« ﺳﻠﻤﺎﺱ ﻛﻪ ﺩﺧﺘﺮﻱ ﻣﺜﻞ ﻧﻴﻤﺘﺎﺝ ﺧﺎﻧﻢ ﺳﻠﻤﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﭘﺮﻭﺭﻳﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﻜﺘﺮﻳﻦ ﺍﻳﺎﻡ ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﺎ ﻫﻤﺰﺑﺎﻥ ﺑﺎ ﻋﻤﻮﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﮔﻔﺖ: ﺍﻳـﺮﺍﻧـﻴـﺎﻥ ﻛـﻪ َﻓ ﱢﺮ ﻛـﻴـﺎﻥ ﺁﺭﺯﻭ ﻛـﻨﻨـﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﻛﺎﻭﺓ ﺧﻮﺩ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛـﻨـﻨﺪ ﻣـﺮﺩﻱ ﺑﺰﺭگ ﺑـﺎﻳـﺪ ﻭ ﻋﺰﻣﻲ ﺑـﺰﺭﮔﺘـﺮ ﺗـﺎ ّ ِ ﺣﻞ ﻣـﺸﻜﻼﺕ ﺑـﻪ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺍﻭ ﻛـﻨـﻨﺪ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﻳـﻮﺍ ِﻥ ﭘـﻲ ﺷـﻜـﺴﺘﻪ ﻣﺮ ّﻣﺖ ﻧﻤﻲﺷـﻮﺩ ﺻﺪ ﺑﺎﺭ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺁﻥ ﺭﻧﮓ ﻭ ﺭﻭ ﻛﻨﻨﺪ ﺷـﺪ ﭘـﺎﺭﻩ ﭘـﺮﺩﺓ ﻋﺠﻢ ﺍﺯ ﻏـﻴﺮﺕ ﺷـﻤﺎ ﺍﻳﻨـﻚ ﺑـﻴـﺎﻭﺭﻳـﺪ ﻛـﻪ ﺯﻧﻬﺎ ﺭﻓﻮ ﻛﻨﻨﺪ... ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺣﺎﺿﺮ ﻛﻤﻲ ﺑﻲﺍﻧﺼﺎﻑ ﺷﺪﻩ؛ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺭﻳﭽﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻭ ﺳﻮﺩ ﻣﻲﺳﻨﺠﺪ؛ ﻭﻗﺘﻲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ ﻭ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ »ﺑﺎﺯﺩﻩِ« ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻓﻼﻥ ﺭﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﻋﻠﻮﻡ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻓﻲﺍﻟ َﻤﺜَﻞ ﭘﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻳﻚ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻱ ّﻃﺐ ﻳﺎ ﻓﻨّﻲ ﺧﺮﺝ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ،ﻃﻲ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﺑﺎﺯﺩﻩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺁﻥ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎﺯﺩﻩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻳﻚ ِ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻳﺎ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺾ ﺍﻫﻞِ ﺣﺴﺎﺏ ﻫﻢ ﺣﻖ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﺑﺎﺯﺩﻩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻳﻚ ﺭﻭﺳﺘﺎﻱ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻳﻚ ﭼﺎﻩ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﺣﺪﺍﺙ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﻦ ﺑﺎ ِ ﻗﻨﺎﺕ ﺣﺴﺎﺏ ﻭ ﺭﻗﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮﺩﻡ ﻛﻪ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺻﺮﻓﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ ﻭ ُﻛﻬﻨﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﺓ ﻋﺰﻳﺰ ﺗﺼﻮﺭ ﻧﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﻨﺎﺗﻬﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ِ ﭘﻮﺳﺖ ُﻣﺨﻠﺺ ﺩﻭﺍﻧﺪﻩﺍﻧﺪ« ﻳﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺧﺪﺍﻱ ﻧﻜﺮﺩﻩ »ﺁﺑﻲ ﺯﻳﺮ ِ ِ ﻣﻦ ﺷﺪﻩﺍﻡ ﺛﺎﻧﻲ ﺍﺛْﻨَﻴﻦ ُﺣﺴﻴﻦِ ُﻛﺮﺩ ﺷﺒﺴﺘﺮﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ، ﻫﺮ ﺟﺎ ﭼﺎﻫﻲ ﻣﻲﺩﻳﺪ ،ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻬﻠﻮﺍﻧﻲ ،ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﺮﻣﻲﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﻭﺍﺭﻭﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﻟﻴﻮﺍﻥ ﺳﺮ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ! ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﺒﺎﺩﺍ ﻓﺮﺩﺍﻱ ﻗﻴﺎﻣﺖ ،ﻟﻮﻟﺔ ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﺍﺯﻳﻦ ﭼﺎﻫﻬﺎﻱ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﺎﺭِ ﻏﺎﺷﻴﻪ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﮔﺮﺩ ِﻥ ﻣﺨﻠﺺ ﺍﻓﺘﺪ، ﻣﻦ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺑﻪ ﭼﺎﻫﻬﺎﻱ ﻋﻤﻴﻘﻲ ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺭﺍﻩ ﻣﻴﻤﻪ ﺑﻪ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﻻﺑﺪ ﻣﻨﻜﺮ ﻣﺪﺍﺧﻞ ﺁﻥ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻥ ﺷﺪ ـ ﺍﺯ ﭘﻴﺮﻣﺮﺩ ﺯﺍﺭﻋﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ :ﺁﻳﺎ ﺍﻣﻜﺎﻥ »ﺁﺳﻴﺎﺏ َﮔﺮﺩﺍﻥ« ﺩﺍﺭﺩ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ْﻟﻮﺕ ﭼﺎﻩ ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺑﺎ ﺩﻭ ْ ﺁﺏ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﻮﺩ؟ ﭘﻴﺮﻣﺮﺩ ﺳﺮﻱ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ! ﻭﻟﻲ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﺁﺑﺮﻳ ِﺰ 8ﺁﻥ ﭼﺎﻩ ِ ِ ﻋﻤﻴﻖ ﻧﻮﺯﺍﺩ ،ﻳﻚ ﭘﻮﺩﻩ ﻣﺎﺩﺭ ﭼﺎﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﻪ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻭﺟﻮﺩ ِ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ! ﺩﺭﺳﺖ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﭘﻴﺮ ﻧﻮﺩ ﺳﺎﻟﻪ ﻭ ﻧﻮﺯﺍﺩ ﺧﺮﺩﺳﺎﻝ ﻭ ﺟﻮﺍ ِﻥ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ! ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻻﺋﻞ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﺩﻡ ﺍﺯ ﭘﻴﺸﺮﻭﻱ ﺍﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﺓ ﺑﺰﺭگ ﺗﻤﺪﻥ ﻭﺣﺸﺖ ﺩﺍﺭﺩ. ﺑﺲ ﻛﻪ ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﭼﺸ ِﻢ ُﮔﻞ ﺯﺗﻴ ِﻎ ﺑﺎﻏﺒﺎﻥ ِ ﺩﺳﺖ ﮔﻠﭽﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﭘـﺎﻱ ﺑـﻠـﺒﻞ ﺭﺍ ﺧﻴﺎ ِﻝ ﻭﮔﺮﻧﻪ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺑﺮﻕ ﻭ ﮔﺎﺯ ﺩﺭ ﻛﺎﺭ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩِ ِ ِ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺣﺮﻳ ِﻢ ﻗﻨﻮﺍﺕ، ﺑﺸﺮﻁ ﺣﺴﺎﺏ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﻢ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﺮﺩ .ﺗﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ، ﺣﺮﻳ ِﻢ ﻗﻨﺎﺕ ،ﭼﻮﻥ َﺣ َﺮﻡِ َﻛﻌﺒﻪ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﺧﺘﻼﻓﻲ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩِ ﻗﻨﺎﺗﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺁﻣﺪ ﺻﺎﻟﺤﺘﺮﻳﻦ ﻭ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻣﺤﺘﺮﻣﺘﺮﻳﻦ ﻭ ﺑﻴﻐﺮﺿﺘﺮﻳﻦِ ﻣﺮﺩﺍ ِﻥ ﺩﻩ ﺑﻪ ﺩﺍﻭﺭﻱ ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦِ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻮﻥ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺩﺍﺩ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺁﺧﻮﻧﺪ ﻗﺮﻳﻪ ﮔﺰ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﻮﺩ ـ ﻣﻼﻋﺒﺪﺍﻟﻜﺮﻳﻢ َﺟ ّﺰﻱ ـ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ّ ﻣﺴﺎﺣﻲ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺷﻜﺎﻳﺘﻲ ﻭ ﺩﺭ ﺭﻳﺎﺿﻴﺎﺕ ﻭ ّ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ َﺣﺮﻳ ِﻢ ﻗﻨﺎﺕ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﻲﺭﺳﻴﺪ ،ﭘﻴﺮﻣﺮﺩ ،ﺧﻮﺩﺵ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﻣﻲﺭﻓﺖ ﺳ ِﺮ ﻗﻨﺎﺕ ﻭ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﻣﻲﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻗﺒﺎ ﺭﺍ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﺭﻳﺴﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﻛﻤﺮ ﻣﻲﺑﺴﺖ ﻭ ﭘﺎ ﻃﺎﻗﻪ ﻣﻲﺯﺩ ﻭ ِ »ﺁﺏ ﺩﺍﺧﻞِ ﻗﻨﺎﺕ ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﻣﺴﻴ ِﺮ ﺁﺏ ﻭ ﺟﻨﺲ ﺧﺎﻙ ﻭ ْ ِ ﺧﻮﺭِ« ﺁﻧﺮﺍ ﻣﻲﺩﻳﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺣﺮﻳﻢ ﻗﻨﺎﺕ ﻭ ﭼﺎﻩ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﺣﺪﺍﺙ ﺍﻇﻬﺎﺭﻧﻈﺮ ﻣﻲﻛﺮﺩ 9،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻕ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺁﺩﻡ ﻳﻜﺸﺒﻪ ﭘﻮﻟﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺷﺐ ﺩﻭﻡ ﭼﺎﻩ ﻋﻤﻴﻖ ﺭﺍ ﻫﺮ ﻛﺠﺎ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﻨﺪ .ﺛﺒﺖ ﻗﺪﻳﻢ ﻫﻢ ﺗﻜﻠﻴﻔﺶ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺑﻮﺩ، ﺣﻴﺎﺕ ﺩﺍ ُﻭﺩﻱ ﺟﺰﻳﺮﺓ ﺧﺎﺭﻙ ﺭﺍ ﻳﻜﺸﺒﻪ ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ْ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺛﺒﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺁﮔﺎﻩ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ َﻣ ْﻮ ِﻋ ِﺪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺁﻥ ﻫﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ؟ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﻄﻮﻳﻞ ،ﺑﻴﺎﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻜﺘﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻮﺩ ﻭﮔﺮﻧﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ ُﻣﻨﻜ ِﺮ ﺗِﻜﻨﻴﻚ ﻭ ﺭﺍﻫﮕﺸﺎﺋﻴﻬﺎﻱ ﺁﻥ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺷﺪ ،ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﻋﺠﺎﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﭼﺎﻫﻬﺎ ﻧﺒﻮﺩ ،ﻓﻲﺍﻟ َﻤﺜَﻞ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﺔ ﻗﻨﺪ ﻓﺮﻳﻤﺎﻥ ﻣﻲﺧﻮﺍﺑﻴﺪ ﻭ ﻣﺪﻳﺮﻋﺎﻣﻞ ﺁﻥ ﺑﺎﻗﺮﺯﺍﺩﻩ ﺑﻘﺎ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻫﻢ ﺍﻣﺮﻭﺯ ،ﺑﺠﺎﻱ ﻗﻨﺪﻫﺎﻱ ﺣﺒّﺔ ﻗﺎﻟﺒﻲ ،ﻗﻮﺍﻟ ِ ِ ﺐ ﻋﺮﻭﺿﻲ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﺷﻴﺮﻳﻦﺗﺮ ﺍﺯ ّ ِ ﺣﺐ َﻗﻨﺪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎﻥ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ِ ﺟﻴﺮﻓﺖ ﻭ ُﻣﻐﺎﻥ ﻣﻄﻠﻊ ﻗﺎﻟﺐ ﻛﻨﺪ! ﻣﻦ ﺍﺯ ﺳﺮﺳﺒﺰﻱ ﺩﺷﺘﻬﺎﻱ ُ ﺷﺪﻩﺍﻡ ،ﻭ ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺘﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻛﺎﺭ ﺍﮔﺮ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﺷﺪ ،ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺷﺘﻬﺎ ﺳﺮ ﺳﺒﺰ ﻣﻲﻣﺎﻧ ْﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻗﻨﺎﺕ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﻪ ﺩﺭ ﺩﺷﺘﻬﺎﻱ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﻭ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﺍَﺗ َْﺮﻙ 10ﻭ َﻛ ْﺸﻒ ﺭﻭﺩ ﻭ ﻧﺎﺋﻴﻦ ﻭ ﻛﺎﺷﺎﻥ ﻭ ﻳﺰﺩ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺧﺸﻚ ﻧﻤﻲﺷﺪ ،ﻭ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻪ ﻭﻛﻴﻞﺁﺑﺎﺩ ِ ﻣﻲﺭﻭﻧﺪ ،ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻤﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﻨﺎﺕ ﺁﻥ ﻛﺎﺭﺵ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﻫﻨﺪﻭﺍﻧﻪﺍﻱ ﺟﻠﻮ ﺁﻥ ﺑﮕﺬﺍﺭﻧﺪ ﺁﺏ ﺳﺮﺑﺎﻻ ﻣﻲﺭ َﻭﺩ ،11ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﭘﻴﺶ ،ﻣﺎﺩﺭ ﭘﺪﺭﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﻠﻮ ﻗﻨﺎﺕ ﻧﺮﻭﻳﺪ ﭼﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ِ ﻗﻨﺎﺕ ﻧﺼﺮﺁﺑﺎﺩ ﻛﺎﺷﺎﻥ ﺁﺏ ﻣﻲﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ ﺁﺏ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﻲﺑُﺮﺩ .ﻳﺎ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﺔ ﺑﺮﻭﺟﺮﺩﻱﻫﺎ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﭼﻪ ﺣﺎﻝ ﺍﺳﺖ؟ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﻴﺮﺩ ،ﺍﻣﺎ ﭼﻪ ﺗﻮﺍﻥ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺛﺮﻭﺗﻬﺎ ،ﺍﻋﺘﻨﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ .ﻳﻚ ﺗﺮﺍﻧﺔ ژﺍﭘﻮﻧﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ: » ...ﺑﺮ ﺑﻮﺗﻪﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﮔﻠﻬﺎ ﺭﺍ ﻧﭽﻴﻨﻴﺪ، ﺍ ّﻣﺎ ،ﺑﺎ ْﺩ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧ َﺪ!«...
111 ...ﻳﻚ ﻭﻗﺖ ﻫﺴﺖ ﺳﺪّ ﻱ ﻣﺜﻞِ ﺩﺯ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻛﻪ 99ﻫﺰﺍﺭ ﺗُﻦ ﺷﻜﺮ ﺍﺯ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎﻱ ﻧﻴﺸﻜ ِﺮ ﺯﻳﺮ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﺛﻤﺮ ﻣﻲﺭﺳﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻛﺎﻏﺬﺳﺎﺯﻱ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ 150ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺍﺯ ﺳﺪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﻛﻞِ ﺳﺪ ﺭﺍ ﻇﺮﻑ ﻳﻜﻲ ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﻭﺯﻳﺮ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﻱ، ِ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻮﺍﺋﺪ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ ،ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺁﺏ ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺪ ﻛﻮﻫﺮﻧﮓ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ،ﻣﻄﻤﺌﻨ ًﺎ ﺭﻭﺩﺷﺖ ﻭ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﻧﻴﻜﻮﺁﺑﺎﺩ ﺭﺍ ﻧﻴﻜﻮﺗﺮ ﺍﺯﻳﻦ ﺁﺑﺎﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺍﮔﺮ ﺳﺪ ﺩﻭﻡ 20ﻣﺘﺮﻱ ﻛﻮﻫﺮﻧﮓ ،ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺁﺏ ﭼﺸﻤﻪ »ﻣﺎﺭﺑﺮﻩ« ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ 120ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﺩ ّﺭﻩ 12 ﺯﺍﻳﻨﺪﻩﺭ ُﻭﺩ ﺑﺮﻳﺰﺩ. ِ ﺣﺴﺎﺏ ﭼﺎﻫﻬﺎﻱ ...ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ،ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ِ ﺣﺴﺎﺏ ﻗﻨﺎﺕ ﺟﺪﺍﺳﺖ .ﺍﺯ ﻗﺪﻳﻢ ﻫﻢ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ: ﻋﻤﻴﻖ ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺎ ﭼﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺁﺏ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺁ َﺭﺩ! ﺑﻌﺾ ﺟﺎﻫﺎ ﭼﺎﻩ 150 ﻣﺘﺮﻱ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ،ﭼﺎﻩ ﭘﺎﻧﺼﺪﻣﺘﺮﻱ ﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺘﺮﻱ ﻫﻢ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺍ َ ِ ﺭگ ﺑﻢ ،ﺑﺎﻻﻱ ﻛﻮﻩ ﭼﺎﻫﻲ ﻛﻨﺪﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ُﻋﻤﻘﺶ ِ ﺣﻀﺮﺕ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ( ،ﺩﺭ ﻨﺘﺴﺐ ﺑﻪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ )ﻭ ُﻣ َ ِ ﺑﺮﻛﺖ ﻧﻔﺖ ،ﭼﺎﻫﻬﺎﻱ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺘﺮﻱ ﻛﻨﺪﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺭﻳﺎﺽ ﺑﻪ ﺁﺏ ﺩﺭﺁﺭﻧﺪ .ﭼﻪ ﺗﻮﺍﻥ ﻛﺮﺩ ،ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ َﺭﺑْﻊﺍﻟﺨﺎﻟﻲ ،ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ﺳﻨﮓ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﺏ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮﺩ .ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻣﻬﻨﺪﺱ ﻣﺎ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ ﻭ ﺑﻨﺪ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎﻱ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺯﻣﻴﻨﻬﺎﻱ ﺷﻨﻲ »ﺁﺑﺨﻮﺭ« ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ ،ﻏﺎﻓﻞ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﻳﻚ ﻗﻄﺮﺓ ﺁﺏ ﭘﺸﺖ ﺁﻥ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻫﻤﻪﺍﺵ ﺍﺯ ﺯﻳ ِﺮ ﺳﺪّ ﺖ« ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻭ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺳﺪّ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﺩﮔﻴ ِﺮ ﺟﻠﻮ ﺩ ّﺭﻩ، »ﻧ َْﺸ ْ ﻳﺎ ﺳﺪّ ﻛﻮﻫﻚ ﺭﺍ ﺑﺎ ﭼﻨﺎﻥ ﺗﻌﺒﻴﻪﺍﻱ ﺑﺮ ﻫﻴﺮﻣﻨﺪ ﻣﻲﺑﻨﺪﺩ ﻛﻪ ﺁﺏ ﺑﺮ ﺩﺷﺘﻬﺎﻱ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺳﻮﺍﺭ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻧﻪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ! ﻣﺎ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﻴﻢ ﻭ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻱ
● ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩِ ﻛﻮﺷﺸﻬﺎﻱ ﺑﻲﺍﻣﺎ ِﻥ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣﺜ ِ ﻞ ﻣﺮﺣﻮﻡِ ُﺻﺒﺤﻲ ﻗﻤﺼﺮﻱ ،ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﭼﻮﻥ ﺍﻧﺠﻮﻱ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ﻭ ﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳﻢ ﻓﻘﻴﺮﻱ ،ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻳﻢ ِ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﺻﻴﻞ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﻳﻜﻬﺰﺍﺭﻡ ﺧﻮﺩ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻴﻢ ﻭ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﮔﺮﺩ ﺁﻭﺭﻳﻢ ،ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﺳﻤﻴﻨﺎﺭ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎ ِ ﻛﻤﻚ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻳﻮﻧﺴﻜﻮ ﺑﺒﺮﻳﻢ ،ﺁﻥﻫﻢ ﺑﻪ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ! ِ ﺩﺳﺖ ُﻣﻎ ،ﺩﺭ ﺟﺎﻡِ ﺯ ّﺭﻳﻦ ﻣﻲ ﻭ ﺍﺯ ﺣﺮﺍ ْﻡ ﺍﻧﺪﺭ ﺣﺮﺍ ْﻡ ﺍﻧﺪﺭ ﺣﺮﺍﻡ ﺍﺳﺖ
112 ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻳﺎ ﻓﻨّﻲ ﺩﺭ ﺷﺶ ﺳﺎﻝ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﺜ ً ﻼ ﺳﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺧﺮﺝ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﺩﻩِ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻭ ﻳﻚ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻱ َﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻳﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﻳﺎ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﭼﻨﻴﻦ »ﺑﺎﺯﺩﻫﻲ« ﻧﺪﺍﺭﺩ ،ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ،ﻫﻲ ﺗﻮﻱ ﺳﺮ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎ ﻣﻲﻛﻮﺑﻴﻢ ﻭ »ﻋﻠﻮﻡِ ﭼ ِْﺮ ْﻛﺘﺎﺏ« ﻭ » َﻣﻌﻘﻮﻝ ﻭ َﻣﻨﻘﻮﻝ« ﺭﺍ ﺗَﺨﻄﺌﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﻴﻢ ﻛﻪ ِ ﺳﺎﺩﺍﺕ ﻧﺎﺻﺮﻱ ﺩﺍﻧﺸﻴﺎﺭ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﺓ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ: ﺩﻛﺘﺮ ِ ْ 13 ِ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻋﻠﻮﻡ ،ﺑﻮﻟﺪُ ﺯِﺭ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺗﻮﻱ ﻋﻠ ْﻢ« ! ...ﻣﺘﺄﺳﻔﻢ ﻛﻪ ﻣﺎ ﮔﺎﻫﻲ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ،ﻏﺎﻓﻞ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ »ﻣ ّﻠﺘﻲ ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻳﺎﺩ ﺑﺒَﺮﺩ ﻣﺤﻜﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﻫﻤﺎﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﻮ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﻨﺪ«. ِ ِ ﻓـﺮﻳـﺎﺩ ﻛـﺰﻳﻦ ﻧﻐﻤﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ُﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﺘﻮﺍﻥ ﻧ َ َﻔﺲ ﺍﺯ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺁﻫﻨﮓ ﺑﺮﺁ َﻭ ْﺭﺩ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎ .1ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺍﺯ ﻣﺤﻤ ِﺪ ﺯﻫﺮﻱ ﺍﺳﺖ ،ﺷﺎﻋﺮ ﻧﻮﭘﺮﺩﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﺭﻭﺳﺘﺎﻱ ﻋﺒﺎﺱﺁﺑﺎﺩ ﺷﻬﺴﻮﺍﺭ ﻭ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﺷﻌﺮ »ﺑﻪ ﮔﻠﮕﺸﺖ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ... ﺍﻟﺦ«. .2ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻄﻼﺡ »ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎﻱ ﺻﺤﺮﺍﺋﻲ« ﺭﺍ ﻣﻦ ﺍﺯ ﻧﺎﻣﺔ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺤﻘﻘﺎﻥ ﻋﺎﻟﻲﻗﺪﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺍﻗﺘﺒﺎﺱ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ .ﺧﺎﻧﻢ ﻓﺮﺷﻴ ِﺪ ﺍﻓﺸﺎﺭ ،ﻃﻲ ﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﺗﻘﺪﻳﺮﺁﻣﻴﺰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺭﺍ ﺑﻜﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺑﻲﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﻢ ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺮ ﺍﺯ ﻧﺎﻣﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻘﻞ ﻛﻨﻢ: » ...ﺑﻌﺪﺍ ﻟﻌﻨﻮﺍﻥ ،ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺟﺎﻟﺐ ﻭ ﺍﺭﺯﻧﺪﻩ ﻭ ﻣﻔﻴﺪ ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺍﺧﻴﺮ ﻳﻐﻤﺎ )ﺍﺭﺩﻱﺑﻬﺸﺖ (1354ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮﺩﻡ ﻭ ﻣﺮﺍ ﺑﺮ ِ ِ ﺷﻌﻒ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺧﺪﻣﺘﺘﺎﻥ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺳﭙﺎﺱ ﻭ ﺁﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ِ ِ ﺩﺍﺭﻡ .ﻣﻘﺎﻟﻪﺍﻱ ﺟﺎﻟﺐ ﻛﻪ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺳﺮﺷﺎﺭ ﺍﺯ ﻋ ْﺮﻕ ﻣﻴﻬﻨﻲ ،ﻏﺮﻭﺭِ ﻣﻠﻲ ﻭ ﻋﺎﻃﻔﺔ ﻳﻚ ﺍﻧﺴﺎ ِﻥ ُﻣﺘﻌﺎﻟﻲ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻱ ُﻣﺴﺘﺪّ ﻝ، َﻣﻨﻄﻘﻲ ﻭ ﺟﺎﻣﻊ ـ ﻛﻪ ﻧﻈﻴﺮ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺷﺎﻳﺪ ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ ﻧﺨﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ ـ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺁﻣﺪ. ﺍﻳﻨﺠﺎﻧﺐ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﺔ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ـ ﻣﺆﺳﺴﺔ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ـ ﻣﻲﺑﺎﺷﻢ ،ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﺔ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ِ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﺮﺩﻩ ،ﻭ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎﻱ ﺻﺤﺮﺍﺋﻲ ﻧﻴﺰ ِ ﺍﻧﺪﻭﺧﺘﻪﺍﻡ ،ﻭ ﺩﺭ ﮔﺰﺍﺭﺷﻬﺎﻱ ﻣﺘﻌﺪّ ﺩ ﺳﻬﻴﻢ ﺑﻮﺩﻩ، ﺩﻫﺎﺕ ﻣﺘﻌﺪّ ﺩ ﺩﻳﺪﻩ ،ﻭ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺩﻩ ﺍﺯ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺁﺷﻨﺎ ﻫﺴﺘﻢ .ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﺪﺍﻥ ﻣﻌﻨﺎ
● ُﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﺳ ِﻢ ﺁﺑﺎﺩﻳﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻧﻴﻢ ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎ ﺣﻔﺮ ﭼﺎﻩ ﻋﻤﻴﻖ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺨﺸﻜﺎﻧﻴﻢ ،ﻳﺎ ﺩﺭ ﻃﺮﺡ ﺟﻤﻊ ﻛﺮﺩﻥ ﺁﺑﺎﺩﻳﻬﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍِﺩﻏﺎﻡ ﻛﻨﻴﻢ ،ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻫﺮﺣﺎﻝ ،ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺎﻡ ﺁﻥ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﻭ ُﺧﺮﺩﻩ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ِ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻋﺎﻃﻔﻲ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻟٍﺔ ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ ﺭﺍ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﮔﻤﺎ ِﻥ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻢ. ِ ﻣﻘﺎﻟﺔ ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺏ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻭ ﻋﻠ ِﻢ ﻛﺎﻣﻞ ،ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺕ ﻭﺳﻴﻊ، ﺗَﺠﺎﺭِ ِ ﺏ ﺍَﺭﺯﺷﻤﻨﺪ ﻭ ﺩﻳ ِﺪ ﻋﻤﻴﻖ ﻭ ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ ﺗﺄﺛﺮ ﺩﺍﺷﺖ ،ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ّﺳﺤﺎﺭـ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺁﺷﻨﺎ ﻫﺴﺘﻢ ﻭ ﺍﺯ »ﺭﺍﻩ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ« ﻣﻨﺪﺭﺝ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ،ﺑﻪ ﺷﻬ ِﺮ »ﭘَ َﺮﻧ ْﺪﮔﻮﻧﻪ« ﺗﻔﻜﺮ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﺓ ﺁﻥ ﺭﺍﻩ ﻳﺎﻓﺘﻪﺍﻡ ـ ﻣﺮﺍ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺗﻬﻴﻴﺞ ﻭ ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻥ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻭ ﺩﻭﺭ ﻭ ﺁﺷﻨﺎﻳﺎﻥ ،ﺍﻳﻦ ﺷﻤﺎﺭﻩ ﻣﺠﻠﻪ ﻳﻐﻤﺎ ﺭﺍ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻢ ،ﻭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﺴﺨﻪ »ﺯﻳﺮﺍ ْﻛﺲ« ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﺤﺎﺭِ ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻭ ﺁﻥ ﺩﺍﺩﻩﺍﻡ ...ﺍﻣﻴﺪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻠ ِﻢ ّ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻭ ﺑﻴﻨﺶ ﭘُﺸﺘﻮﺍﻧﻪﺍﻱ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﮕﺮﺩﺩ ...ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭِ ﺛﻤﺮﺑﺨﺶ ،ﭼﺮﺍﻏﻲ ﻓﺮﺍﺭﺍﻩ ﮔﺮﺩﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ،ﻣﺪﻳﺮﺍﻥ ،ﻭ ُﻣﺠﺮﻳﺎﻥ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻭ ﻋﻤﺮﺍﻥ ﻛﺸﻮﺭ ﺷﻮﺩ .ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ،ﺩﺭﻭﺩِ ﺑﻲﭘﺎﻳﺎﻥ ﻣﻦ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺛ ِﺮ ﺫﻱﻗﻴﻤﺖ ،ﺑﻪ ﻃﺮﺯ ﺗﻔﻜﺮ ﻭ ﻃﺮﺯ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺩ .ﺑﺎ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ـ »ﻓﺮﺷﻴﺪ ﺍﻓﺸﺎﺭ« ﺑﻨﺪﻩ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺭﺍﻩ ﻭ ﺭﺳﻢ ﺩﺭﻭﻳﺸﻲ ،ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻣﺔ ﭘﺮ ﺑﺮﻛﺖ ﺭﺍ ﻧﻘﻞ ﻛﺮﺩﻡ .ﺯﻳﺮﺍ ﺻﻠﺔ ﻣﺎ ﺍﻫﻞِ ﻗﻠﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻫﺰﺍﺭ »ﭘﻴﻠﻮﺍﺭ« ﺯﺭ ﻭ ﻗﺎﻓﻠﻪﺍﻱ ﻧﻴﻞ ﮔﺮﺍﻧﺒﻬﺎﺗﺮ ﺍﺳﺖ: ﺯﺭِ ﭘﻴـﻠﻮﺍﺭ ﺍﺯ ﺗـﻮ ﻣـﻘـﺼﻮﺩ ﻧﻴـﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﻴﻞِ ﺗﻮ ﭼﻮﻥ ﻓﻴﻞِ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻧﻴﺴﺖ. ِ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺁﻧﺎﻫﻴﺘﺎﺳﺖ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ .3ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺍﺯ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﻋﺼ ِﺮ ﺑﺎﺏ ﺩﺭﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ. .4ﻣﺼﺮﺍﻉ ﺍﺯ ﺳﻨﺎﺋﻲ ﻏﺰﻧﻮﻱ ﺍﺳﺖ) .ﭘﺮﺍﻧﺪ ،ﺑﺎ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺭﺍﻩ( .5ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﻪ ﻳﻐﻤﺎ .6ﺟﺎﻭﺩﺍﻥ ،ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﻗﺎﺳﻤﻲ ﺩﺭﮔﺰﻱ ،ﺹ .192 .7ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﻋﺠﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﺷﺪﻩ ،ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎﻡ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻭ ﺁﺑﺎﺩﻳﻬﺎﺋﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﭼﻨﺪ ﻫﺰﺍﺭﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﻢ ﺑﻬﺮﻩ ﺍﺯﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﭼﻪ ﺑﻮﺩﻩ؟ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﻫﺎﻱ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻛﻪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﺭﺍﻩ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺧَ ﺒﻴﺺ ﺭﺍ ﺗﺴﻄﻴﺢ ﻛﻨﻨﺪ ،ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺳﻢ َﮔ ْﻮ ْﻙ ﺭﺍ ﺑﻪ ُﮔﻠﺒﺎﻑ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﻴﺎﺱ ﺗُﺮﺷﻴﺰ ﻛﺎﺷﻤﺮ ﺷﺪ ﻭﺗﻮﻥ ﺑﻪ ﻓﺮﺩﻭﺱ ﺁﻣﺪ ﻭ َﻛﻬﻨُﻮﺝ ﺭﺍ ﺍﻳﺮﺍﻧﺸﻬﺮ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ُﺩﺯﺩﺍﺏ ﻟﺒﺎﺱ ﻋﻮﺽ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺯﺍﻫﺪﺍﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺩﻩ ﻧﻮ ﺣﺒﻴﺐﺁﺑﺎﺩ ﻛﺎﺭﺵ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﻧﻮﺷﻬﺮ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺑﺎﺑُﻞ ﺍﺯ ﺑﺎﺭﻓﺮﻭﺷﻲ ﺩﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪ ﻭ ﺭﺍﻣﺴﺮ ﺍﺯ ﺳﺨﺖﺳﺮﻱ ﺩﺳﺖ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ .ﻗﻴﺪﺍﺭ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻠﻲ ﻋﺎﺑﺪ ﻭ ﺯﺍﻫﺪ ﺧﺪﺍ ﺑﻨﺪﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺧَ ﺒﻴﺺ ،ﺍﺳﻢ ﭼﻨﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﺔ َﻫﺒﻴﺞ ،ﺷﻬﺪﺍﺩ ،ﻧﺎﻡ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺧﺒﺎﺋﺚ ﺑﺪﺭ ﺁﻣﺪ ،ﭘﺲ ﻭﺍﻱ ﺑﺮ ﺣﺎ ِﻝ ﺧَ َﺮﻧ ْﺠﺎ ِﻥ ﻓﺴﺎ! ﺍﺻﻐﺮ ﺭﻳﺸﻲ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪﺍﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻲﮔﻔﺖ :ﺣﺎﻝ ﻛﻪ ﺍﺳﻢ ﺧَ ﺒﻴﺺ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﻬﺪﺍﺩ ﺑﺪﻝ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺁﻳﺎ ﺧُ ﺮﻣﺎﻱ ﺑﻴﺰﻭﻱ ﺁﻧﺮﺍ ﻫﻢ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ؟ ﻭ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﺮ ﺣﺮﻑ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺯﺍﺭﻱ ﺳﺎﺩﻩ ﺩﻝ ﻣﻲﺍﻓﺰﺍﻳﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺷﻬﺪﺍﺩ ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ ،ﺍﻣﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ ،ﻣﻴﺮﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﺒﻴﺼﻲ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻱ ﺭﻳﺎﺿﻴﺎﺕ ﻭ ﻧﺠﻮﻡ ﻭ ﻭﺯﻳﺮ ﻭ ﻧﺪﻳﻢ ﺷﺎﻩ ِ ِ ﺻﺪﺍﺭﺕ ﻣﻨﺼﺐ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺻﻔﻮﻱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻳﺎﺩ ﻧﻤﻲﺑ َ َﺮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﻫﻢ ﻛﻠﻴﻪ َﻋﻮﺍﻳ ِﺪ ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ُﻃ ّ ﻼﺏ ﻭ ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﺎﻥ ﻣﻲﺑﺨﺸﻴﺪ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
113
.8ﻛﻠﻤﺔ »ﺁﺑﺮﻳﺰ« ﻳﻚ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺩﻫﺎﺗﻲ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻥ ﻣﺎﺳﺖ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻥ ﺩﺭﻩﻫﺎ ﻭ ﺳﺮﺍﺷﻴﺒﻴﻬﺎﺋﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺍﺻﻠﻲ ﺁﺏ ﻳﻚ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻳﻚ ﻗﻨﺎﺕ ﻳﺎ ﻳﻚ ﺩﺭﻳﺎﭼﻪ ﺍﺳﺖ .ﮔﺮﻭﻩ ﺟﻐﺮﺍﻓﻲ »ﺣ ْﻮﺿَ ﻪ!« ﺭﺍ ﺑﻜﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ، ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮﻡ ،ﻛﻠﻤﺔ َ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺍﺯ ﺁﻧﺠﻬﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺁﺑﺮﻳﺰ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪﺍﻱ ،ﺍﻧﺪﻙ ﺷﺒﺎﻫﺘﻲ ﺑﺎ ﺣﻮﺽ ﺩﺍﺭﺩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﺣﻮﺿﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻛﻠﻤﺔ Bassin ﻓﺮﻧﮕﻲ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﻌﻨﻲ ﺣﻮﺽ ﻭ ﺣﻮﺿﭽﻪ! ﻣﻲﺩﻫﺪ. ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﻛﻠﻤﺔ ﺣﻮﺿﻪ ﻧﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻪ »ﺓ« ﺁﺧﺮ »ﺣ ْﻮﺯﻩ« ﻣﺸﺘﺒﻪ ﺁﻥ ﺭﺍﻩ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﻣﻲﺑﺮﺩ .ﻣﻀﺎﻓ ًﺎ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ َ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮ ﺭﺍ ﮔﻤﺮﺍﻩ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ .ﮔﻤﺎﻥ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﻛﻠﻤﻪﺍﻱ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﺑﺮﻳﺰ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻮﺿﻪ ﻧﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﻨﻴﻢ :ﺁﺑﺮﻳ ِﺰ ﻛﺎﺭﻭﻥ، ﺁﺑﺮﻳ ِﺰ ﺳﻔﻴﺪﺭﻭﺩ ،ﺁﺑﺮﻳ ِﺰ ﺩﺭﻳﺎﭼﻪ ﺣﻮﺽ ﺳﻠﻄﺎﻥ ...ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻛﻪ ﺑﺎ »ﺑﺎﺳﻦ« ﻫﻢ ﺗﻨﺎﺳﺒﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻳﻐﻤﺎﺋﻲ :ﺍﺯ ﻋﻘﺐ ﻛﻮﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻠﻮ ﺩﺭﻳﺎﺳﺖ. .9ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺯ ﺁﻗﺎﻱ ُﻣﻌ ّﺰﺍﻟﺪﻳﻦ َﻣﻬﺪﻭﻱ ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻲ! ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺩﻋﻮﺍﻫﺎﻱ ﺩﻩ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﻚ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺘﻢ ﻣﻲﻛﺮﺩ. .10ﺑﻪ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﻬﻨﺪﺱ ﻋﻄﺎﺭﺍﻥ ﻛﺎﺭﺷﻨﺎﺱ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮﺩ .ﻭﺍﻳﻀ ًﺎ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ» :ﺧﻄﺮ ﺍﻧﻬﺪﺍﻡ 400ﻗﻨﺎﺕ ﺗﻬﺮﺍﻥ!«
.11ﻧ َﻤﺪ ﻣﺎﻟﻲِ ﺧﺴﺮﻭ ﺷﺎﻫﺎﻧﻲ ،ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﻴﻬﺎ ،ﺳﺎﻝ ،35ﺷﻤﺎﺭﻩ .93 .12ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺁﺩﻡ ﻛﺎﻧﺎﻝ ﻧﻴﻜﻮﺁﺑﺎﺩ ﺭﺍ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﺶ ﺳﺎﻝ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺪ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﺴﺎﺯﺩ .ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻫﻔﺖ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻝ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﻧﻪ ﻛﻤﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎ ﻭ ﻧﻪ ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎﻱ ﺣﺴﺎﺏ، ِ ﺟﻮﺍﺏ ﺯﺍﺭﻋﻴﻦ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻘﺴﻴ ِﻢ ﺁﺏ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺯﺍﻳﻨﺪﻩﺭﻭﺩ ﺑﺪﻫﻨﺪ ،ﻭ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻫﻤﺎﻥ ﻃﻮﻣﺎﺭ ﺷﻴﺦ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﺭﻓﺖ ﻛﻪ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺯﺍﻳﻨﺪﻩﺭﻭﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺭﺧﺘﻲ ﺳﻲﻭﺳﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺁﺏ ﺭﺍ ﻋﺎﺩﻻﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﺎﺧﻪﺍﻱ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ )ﺧﺒﺮﻧﮕﺎﺭ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ،ﺑﻴﺴﺖﻭﺳﻮﻡ ﻣﺮﺩﺍﺩ .(1354 .13ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺭﺍ ﻣﻦ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻡ ﻛﻪ ﺑﻌﺾ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺑﺮﺟﺴﺘﺔ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺑﻮﺭﺱ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺑﻪ ِ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻋﻠﻮﻡ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺷﻤﺎ ﺩﺭ ﺟﺰء ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪﻱ »ﺍ َ ْﻭﻟﻮ ﱠﻳﺖ«ﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ! ﭼﻪ ﺧﻮﺵ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺁﻥ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ،ﻣ ّ ﻼ ﺟﻼ ِﻝ ﺩ ّﻭﺍﻧﻲ: ﻣـﺮﺍ ﺑـﻪ ﺗﺠـﺮﺑـﻪ ﻣـﻌـﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﺩﺭ ﺁﺧ ِﺮ ﺣﺎﻝ ِ ﻛﻪ ﻗﺪﺭِ ﻣﺮ ْﺩ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﺪﺭ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﺎﻝ ِ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﺧﺎﺭﺝ ،ﻗﺎﻋﺪﮔﻲ ُﻣﻮﺵ ﻭ ﺯﺍﻳﻤﺎ ِﻥ ﭼﻪ ﺗﻮﺍﻥ ﻛﺮﺩ ،ﺩﺭ َ ﺧﺮﮔﻮﺵ ،ﺑﺮ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻛﺘﻴﺒﺔ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺍ ْﻭﻟﻮ ﱠﻳﺖ ﺩﺍﺭﺩ!
ﻏﻢ ﺧﺰﺍﻥ
ﺑـﻬﺎﺭ ﺩﺭﺓ ﺩﺭﺑـﻨـﺪ ﺍﮔـﺮ ﭼـﻪ ﺩﻟـﺒـﻨـﺪ ﺍﺳـﺖ ﻟـﻄـﻴﻒﺗـﺮ ﺯ ﺑـﻬـﺎﺭﺵ ﺧـﺰﺍ ِﻥ ﺩﺭﺑﻨـﺪ ﺍﺳﺖ ﺑـﻬـﺎﺭ ﭼـﻬـ ِﺮ ﻣـﺮﺍ ﮔـﻮ ﺑـﻴـﺎ ﺗـﻤـﺎﺷـﺎ ﻛــﻦ ﻛﻪ ﻃﺮﺡ ﺭﻳﺰ ﺧﺰﺍﻥ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺍﺳـﺖ ﺩﻟـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻏـﻢ ﺩﻧـﻴـﺎ ﻭ ﺣﺴﺮﺗﺶ ﺧﻮ ﻛﺮﺩ ﺑـﻪ ﺁﻧـﭽـﻪ ﻏـﻢ ﺑﻔـﺰﺍﻳﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﺮﺳﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﻭﺭﻕ ﻛـﻪ ﺯﺷـﺎﺧﻲ ﻓﺘﺪ ﺗﻮﺍﻧﻲ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﭼﻪ ﺑﺪﻋﻬﺪ ﻭ ﺳﺴﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺍﺳﺖ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻴﺪ ﺧﺰﺍﻥ ﺩﻳﺪﻩ ﺭﺍ ﭼﻪ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﻛـﺮﺩ ﻛـﻪ ﻣـﻮ ﺳـﻔـﻴﺪ ﺷـﺪ ﻭ ﺳﻴﻨﻪ ﺁﺭﺯﻭﻣﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﺑـﻪ ﺑـﺮﻑ ﭘـﻴـﺮﻱ ﻣـﻮﻳﻢ ﻧﻈﺮ ﻣﻜﻦ ﻛﻪ ﺯﻣﻬﺮ ﻧﻬـﻔـﺘﻪ ﺩﺭ ﺩﻝ ﻣـﻦ ﺁﺗـﺶ ﺩﻣــﺎﻭﻧـﺪ ﺍﺳـﺖ ﭼـﻮ ﻻﻟـﻪﻫـﺎﻱ ﺧـﺰﺍﻥ ﮔـﺎﻫﻲ ﺍﺭ ﻟﺒﻢ ﺷﻜﻔﺪ ﻃﻠﻴﻌﻪﺍﻳﺴﺖ ﺯﺣﺴﺮﺕ ،ﻣﮕﻮ ﻛﻪ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﻏـﻢ ﺧـﺰﺍﻥ ﻏـﺰﻟـﻢ ﺭﺍ ﺷـﻜﻔﺖ ﻭ ﻣـﻲﺩﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻏﺰﻝ ﺑﻤﺬﺍﻕ ﺗﻮ ﻫﻢ ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﺍﺳﺖ
114
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﺗُ ِ ﺮﻙ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻧﻲ
*
...ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻣﺎ ﭘﻨﺒﺔ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺯﺩﻩ ﺷﻮﺩ ،ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺳﺮﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﻛﻼﻫﺸﺎﻥ ﻣﻲﺍﺭﺯﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺩﻟﻴﻠﻲ ،ﻛﻮﺷﺶ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﻌﻘﻮﺏ ِ ِ ﻟﻴﺚ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻭﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ِ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺻﻄﺨﺮﻱ ،ﭘﺎﺭﻳﺰﻳﻬﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺷﺪﺓ ﺻ ّﻔﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺑﻪ ِ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺭﻭﻳﮕﺮﻱ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡِ ُﻣﻔﺎﺧﺮﻩ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩِ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﺳﺖ 1ﻭ ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻥ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩِ ﻛﺪﺧﺪﺍﻱ ﺳﺎﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﺭ ﻣﺒﺎﺭﺯﺓ ﻧﺴﺐ ﺍﺯ ﺻﻔﺎﺭﻳﺎﻥ ﻋﻘﺐ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﭼﻮﻥ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﻣﺸﻜﻞ َ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﺮﺳﻨﺪ ،ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺮﺍﻡِ ﭼﻮﺑﻴﻨﻪ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺗُﺮﻛﺎ ِﻥ ﻣﺎﻭﺭﺍءﺍﻟﻨﻬﺮﻱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ِ ﭼﻨﮓ ﺧﺮﺱ ﺭﻫﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ـ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺁﻧﻜﻪ ﺟﺪّ ﺓ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻮﺩ2ـ ﻭ ﻫﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎ ِﻥ ﺭﻱ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧ ْﺪ ﻛﻪ »ﺍﺻﻞِ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺍﺯ ﺭﻱ ﺑﻮﺩ ،ﺍﺯ َﻣﻠِﻚﺯﺍﺩﮔﺎﻥ ﻭ ﺍﺳﭙﻬﺒﺪﺍ ِﻥ ﺭﻱ« 3ﻭ ﺑﺎﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺻﻔﻬﺒﺪﺍﻥ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺭﻱ ﻭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻏﺰﻧﻮﻱ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﻴﻢ ﺳﻄﻮﺕ ﺍﻭ ﺩﻭﺩ ﺍﺯ ﻗﻌﺮ ﺟﻴﺤﻮﻥ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻲ ـ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻭﺟﻮﺩﻱ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻧﻮﺓ ﺁﺩﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﻗﺎﺑﻮﺱ ﺑﻦ ُﻭﺷﻤﮕﻴﺮ ﺑﺎ ﺁﻥ ّ ﺧﻂ ﻭ ﺭﺑﻂ، ﺑﻪ ﻓﺮﺯﻧ ِﺪ ﺧﻮﺩ ـ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺍﻣﺎﺩِ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻧﻴﺰ ِ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻧﺴﺐ ﺭﺍ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﺑﺎﺯ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ...» : ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ـ َﺟﺪّ ﺓ ﺗﻮ ،ﻣﺎﺩﺭﻡ ،ﻣﻠﻚﺯﺍﺩﻩ ﻣﺮﺯﺑﺎﻥ ﺑﻦ ﺭﺳﺘﻢﺑﻦ ﺷﺮﻭﻳﻦ ِ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﺮﺯﺑﺎﻥﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺳﻴﺰﺩﻫﻢ ﺩﺧﺖ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺼﻨّﻒ ِ ﭘﺪﺭﺵ ﻛﻴﻮﺱ ﺑﻦ ﻗﺒﺎﺩ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺮﺍﺩﺭ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻠﻚ ﻋﺎﺩﻝ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﺗﻮ ،ﻓﺮﺯﻧ ِﺪ ...ﻣﻠﻚ ﻏﺎﺯﻱ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻭ 4«...ﻭ ﺑﺎﺯ ﻋﺠﻴﺐﺗﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﺳﺒﻜﺘﻜﻴﻦ ﻛﻪ ﺍﺻ ً ﻼ ﺗُﺮﻙ ﺑﻮﺩ ...ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﻭ ﻧﺴﺐ ﺍﺯ ﺩﺍﻣﺎﺩﺵ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻋﻘﺐ ﻧﻴﻔﺘﺎﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺎﺯ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻣﻲﻛﺮﺩ: »ﺍﻣﻴﺮ ﺳﺒﻜﺘﻜﻴﻦ ﺍﺯ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍ ِﻥ ﻳﺰﺩﺟﺮﺩ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭ ﺑﻮﺩ... ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﻛﻪ ﻳﺰﺩﺟﺮﺩ ﺩﺭ ﺑﻼﺩِ ﻣﺮﻭ ﺩﺭ ﺁﺳﻴﺎﺋﻲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ ...،ﺍﺗﺒﺎﻉ ﻭ ﺍﺷﻴﺎ ِﻉ ﻳﺰﺩﺟﺮﺩ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﺴﺘﺎﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻗﺮﺍﺑﺘﻲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﭼﻮﻥ ﺩﻭ ﺳﻪ ﺑﻄﻦ ﺑﮕﺬﺷﺖ ﺗُﺮﻙ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﻗﺼﺮﻫﺎﻱ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺩﻳﺎﺭ 5 ﻫﻨﻮﺯ ﺑﺮﺟﺎﻳﺴﺖ«.
ﺧﺎﻗﺎﻧﻲ ﻭ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ
ﺷﺮﻭﺍﻧﺸﺎﻩ ،ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩِ ﻣﻌﺎﺩ ِﻥ ﻧﻔﺖ ﺑﺎﻛﻮ ،ﻭ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﺩﻭ
* ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﻛﻼﻩ ﮔﻮﺷﻪ ﻧﻮﺷﻴﻦ ﺭﻭﺍﻥ«
ﺩﺭﻳﺎﻱ ﺧﺰﺭ ﻭ ﺳﻴﺎﻩ ﻭ ﻣﺎﻭﺭﺍء ﻗﻔﻘﺎﺯ ،ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻛﻮﺷﺶ ﺩﺍﺷﺖ ِ ﻧﺴﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﻭﺍﻧﻤﻮﺩ ﺳﺎﺯﺩ: » ...ﻓﺮﺥ ﻳﺴﺎﺭﺑﻦ ﺍﻣﻴﺮ ﺧﻠﻴﻞﺍﷲ ﺑﻦ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢﺑﻦ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻛﻴﻘﺒﺎﺩﺑﻦ ﻓﺮﺥﺯﺍﺩ ﺑﻦ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ،ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﺧﺎﻗﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﺧﺎﻗﺎﻧﻲ ﺑﺪﻭ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻮﺩ ـ ﻭ ﺍﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﺴﻞ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺖ«6 ﻭ»ﺷﺎﻫﺮﺥﺑﻦ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻓﺮﺥﺑﻦ ﺷﻴﺦ ﺷﺎﻩ ﺑﻦ ﻓﺮﺥ ﻳﺴﺎﺭﺑﻦ ﺍﻣﻴﺮﺧﻠﻴﻞﺍﷲ ﺑﻦﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺑﻦﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻛﻴﻘﺒﺎﺩ ـ ﺍﺯ ﻧﺴﻞِ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﺎﺩﻝ ،ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺷﺎﻩ ﻋﺎﻟﻢ ﭘﻨﺎﻩ ]ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺻﻔﻮﻱ ،ﺑﻪ ﺳﺎﻝ 947ﻫـ/ ِ ﺩﻭﻟﺖ 1540ﻡ[ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺁﻣﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﻭﺍﺳﻄﺔ ﻗﺘﻞ ﺍﻭ 7 ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺷﺮﻭﺍﻥ ﻣﻨﻘﺮﺽ ﺷﺪ«...
ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﻫﻤﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﺔ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥﻫﺎ ﺍﻣﺮﺍﻱ ﻣﺬ ّﻛﺮ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭﻟﻲ ﻳﻚ ﺯﻥ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﺴﺖ .ﮔﻔﺖ :ﭼﻴﺰﻱ ﻛﻪ ﻋﻮﺽ ﺩﺍﺭﺩ ﮔﻠﻪ ﻧﺪﺍﺭﺩ ،ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﻭﻳﺲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﻳﻠﻜﺎﻧﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻮﻥ: »ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺭﻓﺖ ،ﻭ ﻗﺮﺍﺑﺎﻍ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﻚ ﻗﻮﺷﭽﻲ ﭘﺴﺮ ﺑﺎﻳﺘﻤﺶ ﻗﻮﺷﭽﻲ ﺩﺍﺩ ،ﻭ ﺩﺭﺳﻨﻪ ﺍﺣﺪﻱ ﻭﺛﻠﺜﻴﻦ ]731ﻫـ1331/ﻡ[ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺑﻨﺖ ﺍﻣﻴﺮﺷﻴﺦ ﻋﻠﻲﺑﻦ ﺍﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﺭﺍ ،ﻃﺎﺏ ﻣﺜﻮﺍﻫﻤﺎ، ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﺍﺯﺑﻴﮓﺧﺎﻥ ﺩﻳﻨﻲ ﺑﻴﻚ ﺩﺍﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺁﻧﺠﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﺩﺷﺖ ﻗﻔﭽﺎﻕ ،ﺑﻪ ﻳﺮﺍﻕ ﺗﻤﺎﻡ ،ﻭ ﺩﺭ ﺳﻨﺔ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺭﻓﺖ ،ﻭ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺩﺭ ﺑﻬﺎﺭ 8 ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﻴﻪ ﺁﻣﺪ«... ّ »ﺑﻴﻦﺍﻟﻨﺎﺱ ،ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺣﻜﺎﻡ ﺑﺪْ ﻟﻴﺲ ﻫﻢ َ ﺍﺷﺘﻬﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ .9«...ﺍﻣﺮﺍﻱ ﻻﺭ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩ ﮔﺮﮔﻴﻦ ﻣﻴﻼﺩ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﻧﺴﺐ ﺑﻪ ﺭﺍﻡﺑﻦ ﺗﻬﻤﺘﻦ ﺑﻦ ﻧﺮﺳﻲ ﺑﻦ ﻗﺒﺎﺩ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺗﺎ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺟﺎﻟﺐ ﺁﻧﻜﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥ ﭘﺴﺮ ﺍﺑﻮﺳﻌﻴﺪ ﺑﻮﺩ )ﺍﺯ 930ﻫـ1524 /ﻡ ﺗﺎ 948ﻫـ1541/ﻡ( ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻻﺭ ﺩﺍﺷﺖ ،ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﺍﺩﻳﺐ ﻭ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲﺷﻨﺎﺱ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﭘﺴﺮﺵ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢﺧﺎﻥﺑﻦ ﺍﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻳﺎﻓﺖ 10.ﺳﻪ ﺗﺎ ﺍﺯ ُﺣ ّﻜﺎﻡ ﻻﺭ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻥﻫﺎ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﻫﻢ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪ.
115 11
ﻭﺯﻳﺮِ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﻭ ﻛﺎﺷﻲ
ِ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﺎﺩﻝ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﻭﺯﻳﺮ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﻘﺎﻡ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺷﻌﺮﺍﺋﻲ ﻣﺜﻞ ﻋﺒّﺎﺳﻲ ﻭ ُﻏ ّﺰﻱ )ﻋﺰﺗﻲ؟( ﻭ ﻣﺨﻴﺮﻱ )ﻣﺨﺘﺎﺭﻱ؟( ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﺪﺡ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻧﺘﺴﺎﺑﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻔﺘﺨﺮ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺖ ﻭ ﺍﻓﻀﻞِ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻫﻢ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ: »ﻧﺴﺐ ﺷﺮﻳﻒ ﻭ َﺣ ِ ﺴﺐ ُﻣﻨﻴﻒ ﻭ ﻗِﺪَ ﻡِ ﺧﺎﻧﺪﺍ ِﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ،ﺩﺭ ﺑُﻄﻮﻥ ﺩﻓﺎﺗﺮ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮ ﺻﺪﻭﺭِ ﺟﺮﺍﻳﺪ ﻣﺴﻄﻮﺭ ،ﻭ ِﻋ ْﺮ ِﻕ ﺯﺍﻛﻲ ﺁﻥ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺗﺎ ﻛﺴﺮﻱ 12 ﺍﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥ ﻣﻲﺷﻮﺩ«... ﺟﺪ ﺍﻭ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻛﺴﺮﻱ ﻧﻴﺰ ـ ﻛﻪ ﻣﺪّ ﺗﻬﺎ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺩﺍﺷﺖ ـ ﮔﻮﻳﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﻋﻨﻮﺍ ِﻥ ﻛﺴﺮﻱ ﺩﺭ ﻟﻘﺐ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ. ﺍﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍ ِﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺖ .ﺭﺑﺎﻁ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺎﺷﺎﻥ 13 ﺍﻭ ﺑﻨﺎ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺴﺎﺋﻢ ﺍﻻﺳﺤﺎﺭ ﺩﺭ ﺣﻖ ﺍﻭ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: » ...ﻭ ﺗﻮﺍﺿﻊ ﻭ ﻓﺮﻭﺗﻨﻲ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪﺍﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ِ ﺟﻬﺖ ﻛﻤﺘﺮ ﻛﺴﻲ ،ﻗﻴﺎﻡِ ﺗﻤﺎﻡ ﻓﺮﻣﻮﺩﻱ... ﺻﺪﺭِ ﺩﻳﻮﺍﻥ، ﺭﻭﺯﻱ ﺟﻤﻌﻲ ﺍﺯ ﻧ ُ ّﻮﺍﺏ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺳﻔﺎﻫﺖ ﻭ ﺧﻼﻗﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺍﺯﻳﻦ ﺑﻲﺣﻤﻴﺘﻲ؟ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ِ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺍﻳﻦ ﺑﻲﺣﻤﻴﺘﻲﺍﻡ. ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻦ ﺩﺭ ِ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻻﺟﺮﻡ ﺑﻪ ﻭﺍﺳﻄﺔ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ِﺣ ْﻠﻢ ﻭ ﺗﺤﻤﻞ ،ﺍﺯ ﺳﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﺤﻤﻮﺩﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺍﻟ ُﻤﺴﺘﺮﺷﺪ ﺑﺎﷲ ﻭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺴﻌﻮﺩﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ،ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪ ...ﻭ ﺩﺭ 14 ﻧﻴﻜﻮﻧﺎﻣﻲ ﻭﻓﺎﺕ ﻳﺎﻓﺖ«... ﻋﻘﻴﻠﻲ ﮔﻮﻳﺪ» :ﺷﺮﻑﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﻦﺧﺎﻟﺪ ﺍﻟﻜﺎﺷﻲ ...ﺑﺮ ﻧﻴﻜﻮﺗﺮﻳﻦ ﻭﺟﻬﻲ ...ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺳﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻧﻤﻮﺩ، 15 ﻭ ﺳﺎﻟﻢ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪ«... ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ،ﺍﻳﻦ ﺯﺍﺩﺓ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡِ ﻭﺯﺍﺭﺕ، ِ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻣﺨﻠﺺ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ »ﺁﻫﺴﺘﻪ ﺑﺮﻭ ﺁﻫﺴﺘﻪ ﺑﻴﺎ«، ﻧﻬﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥﻛﻪ ﻣﻦ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﻡ ،ﻋﻤ ً ﻼ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﺸﻮﺩ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺷﻮﺧﻲ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺧﺎﻟﺪ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻳﻚ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ :ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ُﻣﻨﺸﻲ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ،ﻭ ﻫﻤﻮ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﻛﻪ 37ﺳﺎﻝ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺳﻪ 16 ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ.
ﺑﺮﺍﺩﺭﺯﺍﺩﻩﻫﺎ
ﺑﺰﺭﮔﺎ ِﻥ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺩِ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺩﺳﺖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ،
● ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺳﺮﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﻛﻼﻫﺸﺎﻥ ﻣﻲﺍﺭﺯﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺩﻟﻴﻠﻲ ،ﻛﻮﺷﺶ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﻣﻨﺴﻮﺏ ِ ِ ﻟﻴﺚ ﺻ ّﻔﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻭﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺭﻭﻳﮕﺮﻱ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡِ ُﻣﻔﺎﺧﺮﻩ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩِ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻥ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩِ ﻛﺪﺧﺪﺍﻱ ﺳﺎﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﺭ ﻧﺴﺐ ﺍﺯ ﺻﻔﺎﺭﻳﺎﻥ ﻋﻘﺐ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﭼﻮﻥ ﻣﺒﺎﺭﺯﺓ َ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﻣﺸﻜﻞ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﺮﺳﻨﺪ ،ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺮﺍﻡِ ﭼﻮﺑﻴﻨﻪ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ. ِ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮﺍﺩﺭِ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﻛﻴﻮﺱ ـ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺣﺎﻛ ِﻢ ﺁﻥ ﻭﻻﻳﺖ ﺑﻮﺩ ـ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﮔﻮﻳﻨﺪ »ﻗﺎﺭﻥ ﭘﺴﺮ ﻛﻴﻮﺱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻛﻬﺘﺮ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻧﺪﺍﻭﻣﻴﺪ ﻛﻮﻩ ،ﻭ ﺁﻣﻞ ،ﻭ ﻟﻔﻮﺭ ،ﻭ ﻓﺮﻳﻢ ـ ﻛﻪ ﻛﻮﻩ ﻗﺎﺭﻥ ـ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﻨﺪ ،ﻭ ﻫﺮ ﻃﺮﻑ ،ﺑﻪ ﺭﺋﻴﺴﻲ ﺩﺍﺩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻗﺎﺭﻥ ﺭﺍ ﺍﺻﻔﻬﺒ ِﺪ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﺍﻣﻴﺮﺍ ِﻥ ﻟﻔﻮﺭ ﻭ ﺍﻳﺮ ﺁﺑﺎﺩ ﻭ ﺟﻤﺎﻋﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﺮﻭﻓﻨﺪ 17 ﺑﻪ ﻗﺎﺭﻥ ﻭﻧﺪ ﺍﺯ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍ ِﻥ ﺍﻭﺍﻧﺪ... ﺁﻝ ﺑﺎﻭﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﺯ ﻣﻠﻚ ﻓﺨﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺣﺴﻦ، ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﻫﻤﺔ ﺍﺳﻤﻬﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ 18 ﻳﺰﺩﺟﺮﺩ ﻭ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭ ﻭ ﺳﺮﺧﺎﺏ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﻪ ﺗﺎ ﻛﻴﻨﻪﺧﻮﺍﺭ. ﻭ ﮔﻮﻳﺎ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺨﺎﻥ ﻭﻟ ِﺪ ِ ﻧﺴﺒﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥ ﺣﺴﻨﻌﻠﻲﺧﺎ ِﻥ ﺩﺭﺑﻨﺪﻱ ﻛﻪ ِ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪ ،ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻡ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩ ،ﻭﺍﻟﺪ ﺍﻭ ﺣﺴﺐ ﺍﻟﺤﻜ ِﻢ ﻧﺎﺩﺭﻱ 19 ﺑﻪ ﺭﺗﺒﺔ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺩﺭﺑﻨﺪ ﻭ ﻗﺒﻪ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺩﺍﺷﺖ«... ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺣﺎﺝ ﻣﺤﺘﺸﻢﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻛﻪ ﺩﻩ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ِ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻣ ّﻠﻲ ﻭ ﺑَﻴْﺖﺍﻟﻌﺪﺍﻟﺔ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻧﺎ ِﻥ ﺭﺍ ﺧﻮﺭﺩ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺴﺎﺏ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻧﻮﺷﺮﻭﺍ ِﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮ ﺑﻮﺩﻩ ،ﭼﻪ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺍﺳﻔﻨﺪﻳﺎﺭﻱ ـ ﻳﻮﺵ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻛﻪ ﻧﻴﻤﺎ ﻳﻮﺷﻴﺞ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻊ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻭﻛﻴﻞﺍﻟﻤﻠﻚ ﺣﺎﻛﻢ ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎﺭﻱ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺯﺑﺎﻧﺔ ﻫﻤﺎﻥ ﺷﻤﻊ ،ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺍﺩﻋﺎ ِ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺴﺐ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﮔﺎﻭﺑﺎﺭﮔﺎ ِﻥ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﺟﻴﻞ 20 ﭘﺴﺮ ﺟﻴﻼﻧﺸﺎﻩ ﻧﻮﺓ ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ ﻋﻤﻮﻱ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻲﺭﺳﺪ. ﺁﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺷﻴﺦ ﻓﻀﻞﺍﷲ ﻧﻮﺭﻱ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲ ِ ﺗﻮﺳﻂ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍ ِﻥ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﻧﺎﻣﺪﺍﺭ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭ ﺭﻓﺖ ،21ﻧﻴﺰ ﺑﺎ 63ﭘﺸﺖ ،ﻧﺴﺒﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ِ ﺣﺴﺎﺏ ﭘﻴﻮﻧ ِﺪ ﺑﺎ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍ ِﻥ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪ 22ﻭ ﻻﺑﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﺎﺩﻝ ،ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﺎ ﺍﻳﺠﺎﺩِ »ﻋﺪﺍﻟﺘﺨﺎﻧﻪ« ﻫﻤﺮﺍﻫﻲ ﺩﺍﺷﺖ.
ﺻﻮﻓﻲ ﺍﺑﻦﺍﻟﻮﻗﺖ ﺑﺎﺷﺪ
ِ ِ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻛﻪ ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺘﻨﺪ
116 ● ﺑﺰﺭﮔﺎ ِﻥ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺩِ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺩﺳﺖ ِ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮﺍﺩﺭِ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ، ﻧﻴﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﺍﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻛﻴﻮﺱ ـ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺣﺎﻛ ِﻢ ﺁﻥ ﻭﻻﻳﺖ ﺑﻮﺩ ـ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ....ﺁﻝ ﺑﺎﻭﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﺯ ﻣﻠﻚ ﻓﺨﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺣﺴﻦ ،ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﻫﻤﺔ ﺍﺳﻤﻬﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﻳﺰﺩﺟﺮﺩ ﻭ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭ ﻭ ﺳﺮﺧﺎﺏ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﻪ ﺗﺎ ﻛﻴﻨﻪﺧﻮﺍﺭ. ِ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﻭﺯﺭﺍء ـ ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮﺭﺗﻲ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻭ ﻧﺴﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ُﺭ ِﺥ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻜﺸﻨﺪ ـ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﺩﻋﺎﻱ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻭ ُﻋ َﺮﻓﺎ ﻭ ﺍ ُ َﺩﺑﺎء ﻭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻭ ﺍﻗﻮﺍﻡِ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺩﻝ ﺧﻮﺵ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺪﺍﻥ ﺗَ َﻔ ﱡﻮﻩ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺻﻮﻓﻲِ ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺮﺍﻣﺘﻲ ﺩﺭ ﻳﺰﺩ ﺍﻟﻮﺛﻘﺎﻱ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻧﻲ ﺩﺳﺖ ﻣﻲﻳﺎﺯﻳﺪ: ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ُﻋ ْﺮ َﻭﺓ ُ »...ﺟﻤﺎﻝﺍﻻﺳﻼﻡ ﺍﺑﻮﺳﻌﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺍﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﻬﺮﻳﺰﺩ ،ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﻋﻠﻴﻪﺍﻟﺮﺣﻤﻪ ﺩﺭ ﻳﺰﺩ ،23ﺍﺯ ﻛﺒﺎﺭ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺍﺧﻞِ ﭘﻴﺮﺍ ِﻥ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺍﺳﺖ ِ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺳﺎﻟﺖ)ﺹ( ﺭﺍ ﺩﺭ ﻭ ﺟﺪّ ﺍﻋﻠﻲ ﺍﻭ ﺷﺒﻲ ﺧﻮﺍﺏ ﺩﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺍﺳﻼﻡ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻭ ﺗﺮﻙِ ِ ﻃﺮﻳﻖ ﺯﻫﺪ ﻭ َﻭ ّﺭﻉ ﮔﺮﻓﺖ ﺍﻣﺎﺭﺕ ﻭ ﺍﻳﺎﻟﺖ ﺑﺪﺍﺩ ﻭ 24 ِ ﻛﺴﻮﺕ ﻓﻘﺮ ﺷﺪ ... ﻭ ﺍﻫﻞِ ﺗﺠﺮﻳﺪ ﺷﺪ ،ﻭ ُﻣ َﻠﺒّﺲ ﺑﻪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺷﻴﺦ ﺟﻤﺎﻝﺍﻻﺳﻼﻡ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ ﺍﺯ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺑﺎﺯ ﺍﺛ ِﺮ ﻭﻻﻳﺖ ﺍﺯ ﺟﺒﻴﻦِ ﺍﻭ ﭘﻴﺪﺍ ﺑﻮﺩ ...ﺷﺒﻲ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺳﺎﻟﺖ)ﺹ( ﺭﺍ ﺩﺭﺧﻮﺍﺏ ﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﮔﻴﺴﻮﻱ ﻣﺒﺎﺭﻙ ِ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﻧﻬﺎﺩ ،ﻭ ﺁﺏ ﺩﻫﻦ ﺩﺭ ﺩﻫﻦِ ﺍﻭ ﻛﺮﺩ ،ﭼﻮﻥ ﺑﺮ ِ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﺷﺪ ،ﻣﻮﻱ ﮔﻴﺴﻮﻱ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ)ﺹ( ﺩﺭ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ 25،ﻭﻋﻠﻮﻡ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺑﺎﻃﻦ ﺑﺮﻭ ﻛﺸﻒ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻭﻓﺎﺕ ﺷﻴﺦﺍﻻﺳﻼﻡ ﺍﻋﻈﻢ ﺳﻌﻴﺪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﺛﻤﺎﻧﻴﻦ ﻭ ﺍﺭﺑﻌﻤﺎﺋﻪ ]480ﻫـ1087/ﻡ[ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺁﺛﺎﺭ ﻛﺮﺍﻣﺎﺕ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﺗﺮﺑﺖ ﺍﻭ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺩﺭﻭﻍ ﺧﻮ َﺭﺩ ،ﺟﺎﻥ ﻧﺒَﺮﺩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺿﻌﻴﻒ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺩﺍﺭﺩ ُﻣﻄﺮﺑﻪﺍﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﮔﻞ ﮔﻨﺪﻡ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪﻱ ،26ﺑﺮ ﺁﻥ ﺳ ِﺮ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮﺭﺩ، 27 ﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯ ﻭﻓﺎﺕ ﻛﺮﺩ.«...
ﻣﺼﺮ ﻭ ﺑﺼﺮﻩ
ﺷﻴﺦ ﺍﺑﻮﻋﻠﻲ ﺭﻭﺩﺑﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺻﻮﻓﻴﺎﻥ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺘﻮﻓﻲ ﺳﺎﻝ 322ﻫـ934/ﻡ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺩﺭ ﻣﺼﺮ ﺑﻮﺩ ،ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩِ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺖ ،ﺑﺪﻳﻦ ﺷﺮﺡ: »ﺷﻴﺦ ﺍﺑﻮﻋﻠﻲ ﺍﺣﻤﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢﺑﻦ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻣﻨﺼﻮﺭﺑﻦ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭ ﺑﻦ ﻣﻬﺮ ﺍﻓﺎﺩﺭﺑﻦ ﻓﺮﻋﺪﻩ)؟( ﺑﻦ ﻛﺴﺮﻱ ﺍﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥﺍﻟﻌﺎﺩﻝ ،ﻣﺪﻓﻮﻧﺎ ﺑﻤﺼﺮ ،ﻭ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻛﺎﻣﻼ ِﻥ ﺍﻫﻞِ ﻃﺮﻳﻘﺖ ﻭ ﻓﺘﻮﺕ ﺑﻮﺩ ...،ﻭ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﻫﻞ ِ ِ ﺻﺤﺒﺖ ُﺟﻨﻴﺪ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺧﺎﺿﻊ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻐﺪﺍﺩ، 28 ﻭ ﻧﻮﺭﻱ ﻭ ﺍﺑﻦﺍﻟﺠﻼء ﺩﺭﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ. ﺧﻠﻴﻞ ﻧﺤﻮﻱ ﻛﻪ ﺍﺻﻮﻻً ﺑﺼﺮﻱ ﺑﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﺍﺩﻋﺎ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ »...ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩ ﻣﻠﻮﻙ ﻋﺠﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺍﺟﺪﺍﺩﺵ ﺭﺍ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﻪ ﻳﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ،ﺧﻠﻴﻞ ﭘﻴﺸﻮﺍﻱ ﺍﺋﻤﺔ ﻧﺤﻮ ﻭ ﻋﺮﻭﺽ ﺍﺳﺖ. ﻛﺘﺎﺏﺍﻟﻌﻴﻦ ﺍﺯﻭﺳﺖ«) .29ﻓﻮﺕ 175ﻫـ791 /ﻡ(.
ِ ﺷﻌﺮﺑﺎﻑ ﻳﺰﺩﻫﻢ
ِ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺁﺳﻤﺎﻥ ُﺟﻞِ ﺷﻌﺮﺑﺎﻑ ﻳﺰﺩﻱ ،ﻣﺠ ِﺪ ِ ﻫﻤﮕﺮ 30ﻋﻠﻲﺭﻏ ِﻢ ﺳﻌﺪﻱ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺰﺭگ ﻫﻢ ﻋﺼﺮ ـ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩِ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﻦﻗﺒﺎﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭِ 31 ﺍﺗﺎﺑﻜﺎﻥ ـ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻡ َﻣﻠِﻚ ُ ﺍﻟﺸﻌﺮﺍﻳﻲ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧ ْﺪ، ﻭﺍﺻ ً ﻼ ﻧﺴﺐ ﻳﺰﺩﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻭ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ﺻﻔﺖ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ،ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ُﻣﻔﺎﺧﺮﻩ ﻣﻲﮔﻔﺖ: ﻋﻴﺒـﻢ ﻫـﻤـﻴﻦ ﻛـﻪ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﺍﺯ ﻧﻄﻔﺔ ﺣﺮﺍﻡ ِ ﻧﺴﺒﺖ ﺣﻼﻝ ُﺟﺮﻣﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﺯﺍﺩﻩﺍﻡ ﺍﺯ ﻫﺴﺘـﻢ ﺯﻧـﺴﻞِ ﺳﺎﺳﺎﻥ ﻧـﺰ ﺗﺨﻤﺔ ﺗﻜﻴﻦ 32 ﺯﺻ ِ ﻠﺐ ﻛﺴﺮﻱ ،ﻧﺰ ﺩﻭﺩﺓ ﻳﻨﺎﻝ ﻫﺴﺘﻢ ُ ِ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺍﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: ﺩﻭﻟﺘﺸﺎﻩ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪﻱ »...ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻣﺠﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻫﻤﮕﺮ ﻓﺎﺭﺳﻲ ،ﺍﻳﻦ ﺭﺑﺎﻋﻲ ﺷﻴﺦ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ ﺳﻌﺪﻱ ﺩﺭ ﻣﺮﺛﻴﺔ ﺻﺎﺣﺐ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﮔﻔﺘﻪ ،ﻭ ِ ﻋﻠﻴﻪﺍﻟﺮﺣﻤﻪ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺭﺑﺎﻋﻲ ﺭﺍ ﺑﺸﻨﻮﺩ ﮔﺮﻳﺎﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺭﻭﺡ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺩﻋﺎﻱ ﺧﻴﺮ ﮔﻔﺖ :ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻣﺠﺪ ﺭﺍ ﺗﺤﺴﻴﻦ ﻧﻤﻮﺩ 33.ﺭﺑﺎﻋﻲ ﺍﻳﻨﺴﺖ: ﺩﺭ ﻣﺎﺗ ِﻢ ﺷﻤﺲ ﺍﺯ ﺷﻔﻖ ﺧﻮﻥ ﺑﭽـﻜﻴﺪ ﻣـﻪ ﺭﻭﻱ ﺑـﻜﻨـﺪ ﻭ ﺯﻫـﺮﻩ ﮔﻴﺴﻮ ﺑﺒُﺮﻳﺪ ﺷﺐ ﺟﺎﻣﻪ ﺳﻴﺎﻩ ﻛﺮﺩ ﺩﺭ ﻣﺎﺗﻢ ﻭ ،ﺻـﺒﺢ 34 ﺑﺮﺯﺩ ﻧ َ َﻔﺴﻲ ﺳﺮﺩﻭ ،ﮔﺮﻳﺒﺎﻥ ﺑﺪﺭﻳﺪ«...
ﻇﻠﻤﺔ ﻫﻨﺪ ﻭ ﺳﻴﺎﻡ
ﮔﻮﻳﺎ ﺩﺭ ﺣﻴﺪﺭﺁﺑﺎﺩ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﻫﻢ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺍﻋﺎﻇﻢ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﻴﺮﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻄﻴﻒ ﺧﺎﻥ ﺷﻮﺷﺘﺮﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1214ﻫـ1799/ﻡ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ...» :ﻭ ﻋﺠﻴﺐﺗﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﺍﻋﺎﻇﻢ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻛﻴﺎﻥ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩ ﺧﺴﺮﻭ ﻋﺎﺩﻝ ﻛﺴﺮﻱ ﺐﺍﻟ ّﻠﺴﺎﻥ ﻭ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻲﺩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ َﺭ ْﻃ ُ ﺑﺮﻫﻤﮕﻨﺎﻥ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭﻛﻨﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﮔﻮﻱ ﺳﺒﻘﺖ ﺍﺯ ﻇﻠﻤﺔ ﺍﻭﻟﻴﻦ 35 ﻭ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺭﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.«...
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﻭ ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﻣﻲﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻋﺮﻱ ﻣﺘﺨﻠﺺ ﺑﻪ ﻭﺍﺻﻞ ،ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﺎﺑﺪﺧﺎﻥﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﻟﻜﺮﻳﻢ ﺧﺎﻥ ،ﺩﺭ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ،ﻧﺴﺒﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺍﺟﻪﻛﻮﻝ ،ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﺑﻮﺩﻩ 36ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪ. ﻭ ﺍﻳﻨﻬﺎ َﻇ َﻠﻤﺔ ﻫﻨﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ،ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﺭﺳﻴﺪﻩ ِ ﺁﺗﺶ ﺳﺮﺥ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺧ ِﻤﺮﻫﺎﻱ ُﺳﺮﺥ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﺎﻣﺒﻮﺝ ِ ﺣﻴﺚ ﻧﺴﺐ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﺮﺍﻓﺮﻭﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ 37 ﻋﺎﺩﻝ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ. ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺻﻞ ﻭ ﻧﺴﺐ ﺧﻤﺮﻫﺎ ،ﻭﻳﻞ ﺩﻭﺭﺍﻧﺖ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯِ ﻋﺼﺮ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﺩﺭ ﻛﺎﻣﺒﻮﺝ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﻣﺘﻮ ّﻃﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻴﻨﻲ ﻭ ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ ﺗﺒﺖ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺧﺎﻣﺒﻮﺟﺎ Khambujaﻳﺎ ﺑﻨﺎﻡ ﻛِ ِﻤﺮﻫﺎ ) ،Khmersﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﻤﺪﻥ ﻫﻨﺪ، ﺹ ،(845ﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﺓ ﻣﻦ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻠﻤﺔ ﻛﺎﻣﺒﻮﺝ ،ﻳﺎﺩﺁﻭﺭ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻤﺒﻮﺟﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺎﺑﻮﺱ ﺑﻌﺪﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ. ﺁﻗﺎﻱ َﻋ ّﻔﺎﻥ ﺳﻠﺠﻮﻕ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺤﻘﻘﺎ ِﻥ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻧﻲ ـ ﻛﻪ ﺷﺎﮔﺮﺩِ ﺧﻮﺩِ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﻓﻌ ً ﻼ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﻣﺎﻟﺰﻱ ﺍﺳﺖ ،ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪﺍﻱ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ...» :ﺩﺭ ﻛﺎﻣﺒﻮﺝ ،ﻧﺎﺣﻴﻪﺍﻱ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺟﺎﻡﻓﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺎﺣﻴﺔ ﺧﻤﺮﻫﺎﻱ ﺳﺮﺥ ﺍﺳﺖ .ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺩﺭ ﻗﺪﻳﻢ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ِ ﺭﺍ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲﺍﻻﺻﻞ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺴﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍ ِﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻣﻲﺭﺳﺪ .ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩﻡ ِ ﺣﻀﺮﺕ ﻋﻠﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ 38 ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ِ ﻳﻚ ﺍﻳﻞِ »ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻧﻲ« ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺍﻥ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺩﺍﺭﻳﻢ ،ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﻞ ﻛﭽﻠﻲ ﻭ ﺑﺮﺍﻫﻮﺋﻲ ،ﺳﺎﻛﻨﺎﻥ ﭘﻨﺞ ﮔﻮﺭ ﻛﻼﺕ ﺭﺍ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ 39.ﻣﻦ ﭼﺸﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﻻﺑُﺪّ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩِ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ،40ﻭﮔﺮﻧﻪ ،ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻢ ﺍﺯ ِ ﻭﺳﻂ ﺭﻳﮕﺰﺍﺭﻫﺎﻱ ﺑﻠﻮچ ﺳﺒﺰ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ؟ ﻛﺠﺎ ﺍﺯ ﺁﺩﻡﻫﺎ ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ ،ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﻧﺘﺴﺎﺏ ﻛﻞ ﻭﺟﻮﺩِ ﺩﺭﺧﺘﻬﺎ ﻭ ﭼﻮﺑﻬﺎ ﻭ ﺳﻨﮕﻬﺎ ﻭ ﺧﺸﺘﻬﺎ ـ ﻭ ﺍﺻﻮﻻً ّ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺷﻬﺮﻫﺎ ـ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﻳﻚ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﻭ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻓﺮﻧﮕﻴﻬﺎ ﻳﻚ »ﺁﻭﺍﻧ ْﺲ« ﻭ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴ ِﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﻳﻚ »ﭘﻮﺍ ِﻥ« ُﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﻣﺮﺩﻡ ﺗﻔﻠﻴﺲ ﻭ ﺑﺎﻛﻮ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﻛﻮﻩ ﻗﺎﻑ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﺩﺭ ﺑﻨﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺷﻬﺮ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ 41ﻭ 42 ﺑﻨﺎﻱ ﺷﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ. ﻭ »ﺷﻤﺎﺧﻲ ـ ﻛﻪ ﺩﺍﺭﺍﻟ ُﻤ ِ ﻠﻚ ﺷﻴﺮﻭﺍﻧﺴﺖ ،ﻓﻴﻠﻤﺎﺑﻴﻦ ﺩ ّﺭﻩ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ...ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺍﺯ ﺍﺑﻨﻴﺔ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﻭ ﺍﺯ ﺍﻗﻠﻴﻢ ﭘﻨﺠﻢ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻭ ﻣﻠﻮﻙ ﺁﻥ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ 43 ﻣﻨﺴﻮﺏ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ«. ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﺁﺩﻣﻴﺰﺍﺩ ،ﻭ ﺷﻬﺮﻫﺎ ،ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ »ﺍﺯ ﺯﻳ ِﺮ ﺑﻮﺗﺔ ﺟﺎﺯ ﺩﺭﻧﻴﺎﻣﺪﻩﺍﻧﺪ«44ـ
117 ﺑﻪﺻﻮﺭﺗﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ،ﻭﮔﺮﻧﻪ ﺧﻮﺩِ ﻣﺮﺩﻡ ،ﻳﻚﺟﻮﺭﻱ ﻟﻘﺒﻲ ﺭﻭﻱ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻣﻴﮕﺬﺍﺭﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻳﻜﻲ ﺭﺍ ﺍﺑﻦﺍﻟﺘﻠﻤﻴﺬ ﺑﻐﺪﺍﺩﻱ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺭﺍ ﺍﺑﻮﺯﻧﺒﻮﺭ 45 ﻟﻘﺐ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ ،ﺑﻌﻀﻲﻫﺎ ﺍﺻﻮﻻً ﺍﻛﺮﺍﻩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﺑﻦﺟﻨﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭﻟﻲ ﺑﻲﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﻧﻤﺎﻧﻨﺪ ،ﺑﻪ ﺍﺑﻦ ﻋﻨّﻴﻦ 46ﺷﻬﺮﺕ 48 ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻭﻟﻲ ﺯﻳﺎﺩﺑﻦ ﺃﺑﻴﻪ 47ﻧﺸﻮﻧﺪ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺍﺑﻦ ﺟﻤﺎﻋﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ ﺭﺍﺣﺖﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻥﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻨﻴﺔ ﺍﺑﻮﺭﻳﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ .ﺷﻚ ﻧﻴﺴﺖ ﺁﻥ ﺍﺑﻦ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻛﻪ ﺍﺭﺑﻌﻴﻦِ ﺷﻴﺦ ﺑﻬﺎﺋﻲ ﺭﺍ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺯ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻨﻬﺎـ ﺣﺘﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺷﺎﻋ ِﺮ 49 ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ ﺍﺑﻦﺍﻧﺸﺎء ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻧﻲ ﺧﻮﺷﺒﺨﺖﺗﺮ ﺍﺳﺖ. ِ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭِ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻭ ﺩﺍﺭﺍ ﻭ ﺑﻮﺫﺭﺟﻤﻬﺮ ﻭ ﺣﺘﻲ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﻭ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﻫﻢ ﺧﻮﺩﺵ ،ﻳﻚ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ـ ﻭ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻓﺮﻧﮕﻴﻬﺎ ﻳﻚ »ﭘﻮﺍﻥ «Pointﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻛﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺳﺎﺩﮔﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ. ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ،ﺑﻪ ﻗﻮ ِﻝ ﭘﺎﺭﻳﺰﻳﻬﺎ »ﺁﺩﻡ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺳﺘﺶ ﺑﻪ ُﺩﻡِ 50 ﮔﺎﻭﻱ ﺑﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ«. ﺣﺎﻻ ﺁﺩﻡ ﺩﺳﺘﺶ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻧﺮﺳﻴﺪ ،ﺑﻪ ﺍﻣﺎﻡ ﻣﻮﺳﻲ ﻛﺎﻇﻢ ﻧﺮﺳﻴﺪ ،ﺑﻪ ﻗﻴﺼ ِﺮ ﺭﻭﻡ ﻧﺮﺳﻴﺪ ،ﺑﻪ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭِ ِ ﻣﻠﻮﻙ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ .ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺫﻭﺍﻟﻘﺮﻧﻴﻦ ﻧﺮﺳﻴﺪ ...ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻣﺜﻞ 51 ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩِ ﺧﻮﺍﻫ ِﺮ ﺳﻨﺠ ِﺮ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻭ ﻳﺎ ﻣﺜﻞ ﻣﻠﻚ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭﺍﻟﺪﻳﻦ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﺷﺎﻋﺮ ﻛﻪ ﺍﺩﻋﺎ ﻛﺮﺩ ﺍﺯ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍ ِﻥ ﻣﻠﻚ ﺯﻭﺯﻥ ﺍﺳﺖ.52
ﭼﺎﻩ ﭘﺎﻱ ﺩﺭﻳﺎ
ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ،ﻣﺮﺩﻡِ ﺍﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﺩﺳﺖ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ،ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ُﻣﻨﺘﺴﺐ ﻛﻨﻨﺪ، ﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ُﻣﻨﺘﺴﺐ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺣﺮﻓﺸﺎﻥ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻗﺒﺎﺩ ﺍﺯ ﺗﻴﺴﻔﻮﻥ ﻓﺮﺍﺭﺍ ً ﺑﻪ ﺷﺮﻕ ﻣﻴﺮﻓﺖ ،ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻡ ﻫﻴﺎﻃﻠﻪ) 53ﻫﭙﺘﺎﻟﻲ( ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺒَﺮﺩ ،ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ِ ﺩﻫﺎﺕ ﺍﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﺧﺘ ِﺮ ﻛﺪﺧﺪﺍ ﺩﻝ ﺑﺎﺧﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺩﺧﺘﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﻧﻲ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻳﻚ ﺷﺐ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﻓﺮﺩﺍ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺍﻧﮕﺸﺘﺮﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺩﺧﺘﺮ ﺩﺍﺩ .ﺯ ِﻥ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺍﺯ
ِ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ● ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻛﻪ ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ِ ِ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﻭﺯﺭﺍء ـ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮﺭﺗﻲ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻭ ﻧﺴﺐ ﺧﻮﺩ ﺥ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻜﺸﻨﺪ ـ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ُﺭ ِ ﺍﺩﻋﺎﻱ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻭ ُﻋ َﺮﻓﺎ ﻭ ﺍُ َﺩﺑﺎء ﻭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻭ ﺍﻗﻮﺍﻡِ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺩﻝ ﺧﻮﺵ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺪﺍﻥ ﺗَ َﻔ ﱡﻮﻩ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺻﻮﻓﻲِ ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺮﺍﻣﺘﻲ ﺩﺭ ﻳﺰﺩ ﺍﻟﻮﺛﻘﺎﻱ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻧﻲ ﺩﺳﺖ ﻣﻲﻳﺎﺯﻳﺪ. ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ُﻋ ْﺮ َﻭﺓ ُ
118 ﺩﺧﺘﺮ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺷﻮﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﺎﻓﺘﻲ؟ ﺩﺧﺘﺮ ﮔﻔﺖ :ﻛﺎﺭِ ﺍﻭ ﻫﻴﭻ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻢ ﺟﺰ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺷﻠﻮﺍﺭِ ﺯﺭﺑﻔﺖ ﺩﺭ ﭘﺎﻱ ﺩﺍﺷﺖ. ﭘﺲ ﻣﺎﺩﺭ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺍﻣﺎﺩﺵ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ...ﺩﺧﺘ ِﺮ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﺴﺘ ِﺮ ﺁﻥ ﺷﺐ ،ﭘﺴﺮﻱ ﺁﻭﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺧﺴﺮﻭ ﻧﺎﻡ ﻛﺮﺩﻧﺪ 54.ﻭﻗﺘﻲ ﻗﺒﺎﺩ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﺯ ِﻥ ﻳﻜﺸﺒﻪ ﺭﺍ ﻛﺎﺥ ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻛﻮﺩﻙ ﭼﻬﺎﺭ ﺳﺎﻟﻪﺍﻱ ﺑﻪ ِ ﺩﺭ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﺎﺩﺭ ﻣﻲﺩﻭﻳﺪ .ﺩﺭ ﺍﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ،ﺍﻳﻦ ﺧﺴﺮﻭ ﺑﻪ ﺩﺑﺴﺘﺎﻥ ﻫﻢ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﻫﺸﺘﺎﺩ ﻛﻮﺩﻙ ﻫﻢﻛﻼﺳﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ 55.ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺣﻤﺰﺓ ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ.
ﻋﺪ ِﻝ ﻣﺰﺩﻛﻲ
ﺑﻌﻀﻲﻫﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺍﻧﺘﺴﺎﺏ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺗﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻧﺰﺩﻳﻜﺎﻥ ﻭ ﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﺧﺴﺮﻭ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ .ﻣﺜﻞ ﺍﺑﻮﻣﺴﻠ ِﻢ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺣﻔﺎﺩِ ﺑﻮﺯﺭﺟﻤﻬﺮ ﻣﻴﺪﺍﻧﺴﺖ56ـ ﺑﻪ ِ ﻭﻻﻳﺖ ﻣﺮﻭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺑﻮﺯﺭﺟﻤﻬﺮ ﺍﺯ ﻭﺯﻳ ِﺮ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ. ﺧﺪﺍ ﺭﺣﻤﺖ ﻛﻨﺪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺍﻓﺴﺮ ﺭﺍ ،ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﻃﻨﺰ ﺑﻮﺩ ﻳﺎ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ،ﮔﻮﻳﺎ ﻳﻚ ﻭﻗﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ﻛﺮﻳـﻢ ﺁﻗـﺎ ﺍﮔـﺮ ﺑـﻮﺫﺭﺟﻤـﻬﺮﻱ ﺍﺳﺖ 57 ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﻫﻢ ﻳﻘﻴﻦ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﺍﺑﻮﻣﻨﺼﻮﺭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺯﺍﻕ ﺣﺎﻛ ِﻢ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ،ﻛﻪ ﻣﻘﺪﻣﺔ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﺔ ﻣﻨﺜﻮﺭ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻮﺯﺭﺟﻤﻬﺮ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧ ْﺪ ،58ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﻮﺯﺭﺟﻤﻬﺮ ﻭ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﭼﻮﺑﻴﻦ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﻴﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ،ﺑﺎﺭﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺰﺩﻙ ﻛﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺭﺳﺎﻧ ْﺪ؛ ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ: »ﺷﻴﺦ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ،ﺷﺨﺺ ﺯﺍﻫﺪﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺎﻡ ﺷﻬﺮﺕ ﺩﺍﺷﺘﻪ ،ﺍﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺷﻴﺦ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﻗﺮﻳﺔ ﻫﺰﺍﺭ ﮔﺮﻩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﺧﺮﻳﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﻭ ﺑﻪ
● ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﺓ ﻣﻦ ﻛﻠﻤﺔ ﻛﺎﻣﺒﻮﺝ ،ﻳﺎﺩﺁﻭﺭ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻤﺒﻮﺟﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺎﺑﻮﺱ ﺑﻌﺪﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ. ﺁﻗﺎﻱ َﻋ ّﻔﺎﻥ ﺳﻠﺠﻮﻕ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺤﻘﻘﺎ ِﻥ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻧﻲ ـ ﻛﻪ ﺷﺎﮔﺮﺩِ ﺧﻮﺩِ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﻓﻌ ً ﻼ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﻣﺎﻟﺰﻱ ﺍﺳﺖ ،ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪﺍﻱ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ...» :ﺩﺭ ﻛﺎﻣﺒﻮﺝ ،ﻧﺎﺣﻴﻪﺍﻱ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺟﺎﻡﻓﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺎﺣﻴﺔ ﺧﻤﺮﻫﺎﻱ ﺳﺮﺥ ﺍﺳﺖ. ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺩﺭ ﻗﺪﻳﻢ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲﺍﻻﺻﻞ ِ ﻧﺴﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍ ِﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻣﻲﺭﺳﺪ«.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺧﺎﻟﺪ ﺍﺷﺘﻬﺎﺭ ﻳﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ .ﺑﺪﺍﻕ ﻧﺎﻡ ،ﺍﺯ ﻧﺴﻞِ ﻣﺰﺩﻙ ]ﻛﻪ[ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﺷﻬﻴﺪ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ....59«. ِ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﻬﻴ ِﺪ ﺣﺎﻻ ﺑﻴﺎ ﻭ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻛﻦ ،ﻣﺰﺩﻙ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺍﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻧﻲ ﺩﺍﺩﻥ ﺧﻮﺩﺵ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ،ﺑﻌﺪ ﺑُﺪﺍﻕ ،ﺍﺳ ِﻢ ﺗﺮﻛﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺍﻭﻻﺩِ ﻧﻮﺡ ﺑﺮﺳﺪ ،ﭼﻄﻮﺭ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩِ ﻣﺰﺩﻙ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻛﺮﺩﺳﺘﺎﻥ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺍﻓﺘﺪ ـ ﺳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺷﻴﻄﺎﻥﭘﺮﺳﺘﺎ ِﻥ ﺁﻧﺠﺎ ﻳﺰﻳﺪﻱ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ، 60 ﻭ ﺑﻪ ﻳﺰﻳﺪﺑﻦ ﻣﻌﺎﻭﻳﻪ ﺍﺯ ﺩﺭِ ﺑﻴﻌﺖ ﺩﺭﻣﻲﺁﻳﻨﺪ. ِ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻧﻲ ﺍﻳﻦ ﻋﻼﻗﻪ ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﺴﺘﻦ ِ ﺑﺰﺭگ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﻫﻢ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻭ ﺁﻥ ﻳﻚ ﻋﻠﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺪﻳﺜﻲ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒ ِﺮ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ ـ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﻋﺒﺪﺍﷲ)ﺹ( ـ ﻛﻪ ﺍﻋﺘﻨﺎ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﻜﻪ ِ ﻭﻻﺩﺕ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺯﻣﺎ ِﻥ ﺍﻳﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﻛﻪ ﻋﻴﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻗﻮﻝ ﺍﺑﻮﺍﻟﻤﺆﺭﺧﻴﻦ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ـ ﻃﺒﺮﻱ ـ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﺸﺎء ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻠﻌﻤﻲ ﻭ ﻳﺎﺭﺍﻧﺶ ﻧﻘﻞ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ: ِ » ...ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻳﺎﺩ ﻛﻨﻴﻢ ﻭﻻﺩﺕ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ ﻋﻠﻴﻪﺍﻟﺴﻼﻡ ِ ﺣﺪﻳﺚ ﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥ ...ﺍﻣﺎ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒ ِﺮ ﻣﺎ ﻋﻠﻴﻪﺍﻟﺴﻼﻡ ﺍﻧﺪﺭ ﻭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭِ ﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥ ﺩﺭ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪ ،ﭼﻨﺎﻥﻛﻪ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ ﺕ ﻓﻲ ﺯﻣﻦِ َﻣﻠِﻚ ﻋﺎﺩﻝ 61ـ ﻭ ُﻫ َﻮ ﺍﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥَ ﮔﻔﺖ :ﻭﻟِﺪْ ُ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺍﻧﺪﺭ ﺯﻣﺎﻧﺔ َﻣﻠِﻜﻲ ﻋﺎﺩﻝ ﺯﺍﺩﻩﺍﻡ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﺭ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ِ ﻣﻠﻚ ﺩﺍﺩﺩﻩ ﺍﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﺍﺯ ﻣﻠﻮﻙ ﻋﺠﻢ ﺑﻮﺩ. ﻣﻠﻚ ﻋﺎﺩﻝ ﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺍﻭ َﻣﻠ ِ ِ ﻚ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﻮﺩ ـ ﻫﻴﭻ ﺧﻠﻖ ﺭﺍ ﻳﺎﺭﺍﻱ ﺁﻥ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻫﻴﭻ ﺧﻠﻖ ،ﺑﺮ ﻫﻴﭻ ﺭﻭﻱ ،ﺳﺘﻢ ﻛﺮﺩﻱ.... ﺍﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ: »ﺩﺭ ﺁﻥ ﻭﻗﺖِ ، ﺁﺗﺶ ﺁﺗﺸﻜﺪﻩﻫﺎ ﺑ ُﻤﺮﺩ ،ﻭ ﺩﺭﻳﺎﻱ ِ ﺳﺎﻭﻩ ﺧﺸﻚ ﺷﺪ ،ﻭ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﺍﺯ ﺍﻳﻮﺍﻥ ﻛﺴﺮﻱ ﺑﻴﻔﺘﺎﺩ ،ﻭ َﺩﻳْ ِﺮ ﺟﻮﺍﺗﺎ ﺩﺭ ﻫﻨﺪ ﻭ ﻛﻠﻴﺴﺎﻱ ﺗﺮﺳﺎ ﺩﺭ ﺍﺭﻣﻦ ﺳﺮﻧﮕﻮﻥ ﺷﺪ ...ﻭ ﻛﺴﺮﻱ ﭼﻮﻥ ﻫﺸﺘﺎﺩ ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﺳﺎﻟﻪ ﻭﻟﻲ َﻋﻬﺪ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪ ،ﻭ ﻭﺻﻴﺖ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﺷﺪ ،ﻫﺮﻣﺰ ﺭﺍ ّ 62 ﺩﺧﻤﺔ ﺍﻭ ﺭﺍ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻭ ﻭﻓﺎﺕ ﻳﺎﻓﺖ«... ِ ﻟﺮﺳﺘﺎﻧﻴﻬﺎ ـ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﭘﺎﺭﻳﺰﻳﻬﺎ ﻣﻮﺭﺩِ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺧﺴﺮﻭ ﺍﻭﻝ ﻗﺮﺍﺭ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ـ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻛﺘﻔﺎ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺧﻤﺔ ﻗﺒ ِﺮ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺩﺭ ﻭﻻﻳﺖ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ 63،ﻭ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻣﺤﻞ ﻏﺎﺭِ ﻛﻮﻝﻛﻨﻲ ﺍﺳﺖ ﺣﺪﻭﺩ 60ﻣﺘﺮ ﺗﺎ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻭ ﭘﻠﻜﺎﻥ ﻋﺒﻮﺭﻱ ﺭﺍ ﺧﺮﺍﺏ ﻭ ﺻﺎﻑ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻏﺎﺭ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ .ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺟﺴ ِﺪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺪﻓﻮﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﺩﺭ 64 ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ«... ﺍﻣﺎ ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻴﻬﺎ ﻛﻪ ﻳﻚ ﭘﺎ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻭﻻﻳﺖ ﺧﻮﺩ ـ ﺍﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ـ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ،ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺒﺮ ﺧﺴﺮﻭ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺍﺳﺖ 65.ﮔﻮﺋﻲ ﻗﺒﺮ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻫﻢ ـ ﻣﺜﻞ ﻗﺒﺮ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ،ﮔﻢﻭﮔﻮﺭ ﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﻛﺴﻲ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺭﻭﺍ ﺩﺍﺭﺩ.... ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﻗﺒﺮ ﺧﻮﺩ ﻭﺻﻴﺘﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﻭﺻﻴّ ِ ﺖ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺟﺴﺪﺵ ،ﻛﻢﻧﻈﻴﺮ ﻭ ﺷﮕﻔﺖﺍﻧﮕﻴﺰ ﺍﺳﺖ. ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﺍﺯ ﻗﻮﻝ ﺷﺎﻩ ﮔﻮﻳﺪ: ِ ﭼﻮ ﻣﻦ ﺑﮕﺬﺭﻡ ﺯﻳـﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﻓﺮﺍﺥ ﺑـﺮﺁﻭﺭﺩ ﺑـﺎﻳـﺪ ﻣـﺮﺍ ﺧـﻮﺏ ﻛﺎﺥ ﺑـﻪ ﺟـﺎﺋـﻲ ﻛـﺰﻭ ﺩﻭﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﮔﺬﺭ ﻧــﭙَ ﱠﺮﺩ ﺑـﺮﻭ َﻛــﺮ ْﻛ ِ ﺲ ﺗـﻴـﺰ ﭘَــﺮ ﭼـﺮﺥ ﮔﺮﺩﻭﻥ ﺑﻠﻨﺪ ﺳـﺮﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑـﺮ ِ ﺑـﻪ ﺑـﺎﻻ ﻓـﺰﻭﻥ ﺑـﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺩﻩ ﻛﻤﻨﺪ ﻧﺒـﺸـﺘـﻪ ﺑــﺮﻭ ﺑــﺎﺭﮔــﺎﻩ ﻣـــﺮﺍ ﺑـﺰﺭﮔــﺎﻥ ﻭ ﺟـﻨﮕﻲ ﺳﭙـﺎﻩ ﻣــﺮﺍ ﻭﺯﺍﻥ ﭘــﺲ ﺑـﺮﺁﺭﻳــﺪ ﺩﺭﮔـﺎﻩ ﺭﺍ ﻧـﺒـﺎﻳـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻴـﻨـﺪ ﻛﺴﻲ ﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﺩﮔـﺮﮔـﻮﻥ ﺑ ُ َﻮﺩ ﻛـﺎﺭِ ﺁﻥ ﺑــﺎﺭﮔــﺎﻩ ﻧـﻴـﺎﺑــﺪ ﻛﺴـﻲ ﻧـﺰﺩ ﻣـﺎ ﻧﻴﺰ ﺭﺍﻩ... ﺑﻨﺎﻛﺘﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ :ﻣﺄﻣﻮﻥ ﺑﻪ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﺋﻲ ﭘﻴﺮﻣﺮﺩﻱ ﺑﻪ ﺁﺭﺍﻣﮕﺎﻩ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍﻩ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺍﺯ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺩﺍﺷﺖ .ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺧﻤﻪ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﻋﺠﻴﺐ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ،ﻣﺄﻣﻮﻥ ﺩﺭﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻣﻴﺨﻮﺍﻧﺪ: ﺍِﻥّ ﻓﻲ ﺫﻟﻚ ﻟﻌﺒﺮﺓ ﻻﻭﻟﻲ ﺍﻷﺑﺼﺎﺭ ،ﭘﻴﺮﻣﺮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﻛﺘﻴﺒﻪﻫﺎﻱ ﺑﺎﻻﻱ ﺟﺴﺪ ﺭﺍ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮﺩ ﻳﻚ ﺳﻄﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ: ـ ﮔﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﻳﺰﺩﺍﻥ ﻛﺮﺩ ،ﻣﺮﺍ ﭼﻪ ﺧﻮﺍﻫﺶ؟ ـ ﺩﻭﻡ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩُ :ﻋﻤﺮ ﺗﻤﺎﻡ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻣﺮﺍ ﭼﻪ ﺧﻮﺍﻫﺶ؟ ـ ﺳﻮﻡ :ﮔﻴﺘﻲ ﺟﺎﻭﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻣﺮﺍ ﭼﻪ ﺭﺍﻣﺶ؟ 66 ـ ﭼﻬﺎﺭﻡ :ﭼﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻳﺪ ﺩﺍﻧﺴﺖ؟«... ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﻣﺄﻣﻮﻥ ﺑﺎ ﺟﺴ ِﺪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺧﻴﻠﻲ ﺗﺄﻣﻞﺍﻧﮕﻴﺰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺧﻮﺍﻧﺪ .ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻮﻥ ﻛﺮﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭘﻠﻜﺎﻥ ﺩﺧﻤﻪ ﺭﺍ ﺧﺮﺍﺏ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﺪﺍﻥ ﺭﺍﻩ ﻧﻴﺎﺑﺪ 67.ﺧﻮﺩ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻫﻢ ﻭﺻﻴﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺩﺧﻤﺔ ﺍﻭ ﺭﺍ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ.
ﻗﺒﺮ ﻣﺮﺍ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻛﻨﻴﺪ
ﭼﺮﺍ ﺩﺧﻤﻪ ﺭﺍ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ؟ ﻛﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﻫﻢ ﻛﺮﺩ؟ ﺁﻳﺎ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺍُﺯﺑﻚ ﻭ ﻫﻴﺎﻃﻠﻪ ﺑﻴﻢ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺟﺴﺪﺵ ﺭﺍ ﺑﺴﻮﺯﻧﺪ؟ ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﻭﺣﺸﺖ ﺍﻭ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮﺩ .ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺑﻌﺪﻱ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﻮﺭﻳﺎﻧﺔ ﺍﻧﻘﺮﺍﺽ، ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻋﻬ ِﺪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭِ ﻣﺰﺩﻙ ُﻛﺸﻲِ ﺍﻭ ،ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﺗﺨﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ....
119 ● ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﻧﺘﺴﺎﺏ ﺩﺭﺧﺘﻬﺎ ﻭ ﭼﻮﺑﻬﺎ ﻭ ﺳﻨﮕﻬﺎ ﻭ ﺧﺸﺘﻬﺎ ـ ﻭ ﺍﺻﻮ ً ﻻ ّ ﻛﻞ ﻭﺟﻮﺩِ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺷﻬﺮﻫﺎ ـ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﻳﻚ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﻣﺮﺩﻡ ﺗﻔﻠﻴﺲ ﻭ ﺑﺎﻛﻮ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﻛﻮﻩ ﻗﺎﻑ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﺩﺭ ﺑﻨﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺷﻬﺮ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﻨﺎﻱ ﺷﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ. ﺕ [...ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ] ُﻭﻟِﺪْ ُ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ» :ﺳﺘَ ْﻔﺘَﺢ ُﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴّﺔ ﻋﻠﻲ ﻳﺪ َﺭ ُﺟﻞٍ ﻋﺎﺩ ٍﻝ« ﻭ ﺍﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻧﺒﻮﻱ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻓﺮﺍﺯ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﺭﻫﺎﻱ ﻓﺎﺗﺢ ﺍﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻝ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺧﻮﺵ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺰﺭگ ﻣﺴﺠ ِﺪ ِ 68 ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭِ ﻗﺒﺮ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﺗﺢ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ .ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻬﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭِ ﺑُﺴﻔﺮ ،ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﻱ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ.
ﺧﺎﻧﺔ ﭘﻴﺮﺯﻥ
ﻣﻦ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﺑﮕﻴﺮﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﭼﺮﺍ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩِ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ .ﭘﺴﺮ ﺧﺎﻟﺔ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺘﻢ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﺍﺩﺏ، ﺁﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻋﺮﺽ ﻛﺮﺩﻡ ـ ﺑﺎ ﺍﻭ ﭘﺪﺭ ُﻛﺸﺘﮕﻲ ﻫﻢ ﺩﺍﺭﻡ، ﺩﺭﮔﻴﺮﻭﺩﺍﺭِ ِ ﻛﺴﺐ ﻣﻘﺎﻡ ،ﺩﻳﺮﻭﺯ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﻡ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺘﻢ، ﻭ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﻃﻠﻴﻌﺔ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻳﺪ ،ﻫﻢ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﺎ ِ ﻣﺮگ ﺧﻮﺩﻡ ،ﺧﻮﺍﺟﻮﻱ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ، ﻫﻤﺸﻬﺮﻱ ﭘﺎﻛﺒﺎﺯِ ﻏﺮﻳﺐ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ: ِ ﮔﺮ ﻭﻋﺪﻩﺍﺕ ﺑﻪ ُﻣﻠﻜﺖ ﻧﻮﺷﻴﻦ ﺭﻭﺍﻥ ﺩﻫﻨﺪ ﺑﮕـﺬﺭ ﺯ ﻭﻋـﺪﻩ ﻭَ ،ﻣﻲِ ﻧـﻮﺷﻴﻦ ﺭﻭﺍﻥ ﺑﮕﻴﺮ ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻧﻘﻞِ ﺁﻥ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﮔﺮ ﺳﻮﺩﻱ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﺎﺭﻱ ،ﺑﻲﺿﺮﺭ ـ ﻳﺎ ﻻﺍﻗﻞ ﻛﻢ ﺿﺮﺭ ﺍﺳﺖ. ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺪﻝ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻛﺮﺩﻩ، ﻣﻌﺮﻭﻓﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺍﺳﺘﺎ ِﻥ ﺯﻧﺠﻴ ِﺮ ﻋﺪﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ،ﺧﺎﻧﺔ ﭘﻴﺮﺯﻥ. ﺯﻧﺠﻴ ِﺮ ﻋﺪﻝ ﺭﺍ ﺁﻭﻳﺨﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺷﻜﺎﻳﺘﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺪﺍﻥ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺗﻜﺎﻥ ﺩﻫﺪ ،ﻭ ﺧﺎﻧﺔ ﭘﻴﺮﺯﻥ ﻫﻢ ﺁﻧﻜﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﻧﮕﺮﻓﺖ ﻭ ﺟﺰء ﻛﺎﺥ ﻧﻜﺮﺩ ،ﻭ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﻚ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﻛﺮﺩ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺳﻔﻴﺮ ﺭﻭﻡ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﮔﻔﺖ :ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﭼﺮﺍ ﺩﺍﺧﻞ ﻛﺎﺥ ﻧﻜﺮﺩﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﻳﻮﺍﺭِ ﻛﺎﺥ ﻛﮋ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﮔﻔﺖ:ﺍﻳﻦ ﻛﺠﻲ 69 ﺍﺯ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﺭﺳﺘﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ. ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺯﻧﺠﻴ ِﺮ ﻋﺪﻝ ﻫﻴﭽﻜﺲ ِ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻧﺸﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻝ ﻭ ﻧﻴﻢ ،ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺧﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺪﺍﻥ ﻣﺎﻟﻴﺪ ،ﻫﻤﺔ ﻣﻮﺭﺧﺎﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺑﺲ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ
120 ● ﻣﺮﺩﻡِ ﺍﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﺩﺳﺖ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ،ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ُﻣﻨﺘﺴﺐ ﻛﻨﻨﺪ، ﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ُﻣﻨﺘﺴﺐ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ، ﻭ ﺣﺮﻓﺸﺎﻥ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻗﺒﺎﺩ ﺍﺯ ﺗﻴﺴﻔﻮﻥ ﻓﺮﺍﺭﺍ ً ﺑﻪ ﺷﺮﻕ ﻣﻴﺮﻓﺖ ،ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻡ ﻫﻴﺎﻃﻠﻪ )ﻫﭙﺘﺎﻟﻲ( ﭘﻨﺎﻩ ِ ﺩﻫﺎﺕ ﺍﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﺧﺘﺮِ ﻛﺪﺧﺪﺍ ﺑﺒَﺮﺩ ،ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﻝ ﺑﺎﺧﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺩﺧﺘﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﻧﻲ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻳﻚ ﺷﺐ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﻓﺮﺩﺍ ﺭﻓﺖ ...ﺩﺧﺘﺮِ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﺴﺘﺮِ ﺁﻥ ﺷﺐ ،ﭘﺴﺮﻱ ﺁﻭﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺧﺴﺮﻭ ﻧﺎﻡ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ....ﺩﺭ ﺍﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ،ﺍﻳﻦ ﺧﺴﺮﻭ ﺑﻪ ﺩﺑﺴﺘﺎﻥ ﻫﻢ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﻫﺸﺘﺎﺩ ﻛﻮﺩﻙ ﻫﻢﻛﻼﺳﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ! ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺣﻤﺰﺓ ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﻋﺪﻝ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﺴﻲ ﻇﻠﻤﻲ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺗﺮﺱ َﺩ َﻭﺭ ﻭ ﺑ ِﺮ ﺁﻥ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﻨﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺯ ْ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩﺍﻧﺪ .ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺭﺍ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻪ 70 ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻡ ،ﻭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ. ﺷﺎﻋ ِﺮ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭِ ﻣﺎ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ: ﺑﻪ ﻋﺪﻝ ﻧﺎﻡِ ﺍﻧﻮﺷـﻴﺮﻭﺍﻥ 71ﺑﺰﺭگ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﺯﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﻛﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﻃﺎﻕ ﺍﻳﻮﺍﻧﺶ.... ﺍﮔﺮ ﻋﻨﻮﺍ ِﻥ ﻋﺎﺩﻝ ،ﻣﻮﺭﺩﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩِ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﻱ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﻮﺩ ،ﻳﻚ ﻧﻈﺎﻡِ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ِ ﺑﻨﺪﻱ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ُﻣﻤﻴّﺰﺍﻥ ﺧﺎﺹ ﺑﻪ ﺩﻫﺎﺕ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ،ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺩﺭ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ُﻣﻤﻴّ ِ ِ ﺰﻱ ﺩﻓﺎﺗ ِﺮ ﻗﺪﻳﻢ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﺪ، ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻮﺩ ﺗﺠﺪﻳ ِﺪﻧﻈﺮ ﻛﻨﻨﺪ .ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﻗﺒﺎﺩ ﺷﺮﻭﻉ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ، ﻭﻟﻲ ﺩﻳﺮ ﺷﺮﻭﻉ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﺔ ﻣﺰﺩﻙ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﻤﺎﻡ ﻛﺮﺩ....
ﺣﺪﻳﺚ ﺿﺮﺭﻱ ﻧﺪﺍﺭﺩ
ﺑﻠﻲ ،ﺍﮔﺮ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺩﻭﺍﺕ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﺩﺑﻴﺮ ﻛﻮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﻇﻠ ِﻢ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩِ ِ ِ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ِ ﺍﻣﻼﻙ ﺑﺎﺋﺮ ﺑﻨﺪﻱ ﺟﺪﻳ ِﺪ ﺍﻭ ،ﻭ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺯ ﻭ ﺧﺮﺍﺏ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺑﻘﺎﻳﺎ ﻧﻤﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﺎﻛﺖ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻇﻠﻢ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ....، ﺩﺭﻳﻦﺟﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻇﺎﻟﻢ ،ﻛﻪ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺩﻓﺎﻉ ﻛﻨﻢ ،ﻭ ﺁﻥ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﺍﺳﺖ .ﺯﻳﺮﺍ ،ﺍﻫﻞ ﺗﺤﻘﻴﻖ ِ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﻭ ﭼﻪ ﺍﺛﺮﻱ ﺩﺭ ِ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻤﻖ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﻋﺪﻝﺧﻮﺍﻫﻲ ،ﺁﺏ ﺩﻩ ﺍﺷﺠﺎﺭ ﺭﺍ ﻇﻠﻢ ﭼِﺒْ َﻮﺩ؟ ﺁﺏ ﺩﺍﺩﻥ ﺧـﺎﺭ ﺭﺍ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺕ ﻓﻲ َﺯ َﻣﻦِ َﻣﻠ ِ ِ ِ ﻚ ﺍﻟﻌﺎﺩِ ِﻝ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﻬﺎ، ﺣﺪﻳﺚ ُﻭﻟِﺪْ ُ ِ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﺴﻲ ﺿﺮﺭﻱ ﻧﺪﺍﺭﺩ ،ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﺪﻝ ﺍﺳﺖ ،ﺿﺮﺭﺵ ﺁﻧﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺠﺎ ﻋﺎﺩﻝ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ؟ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕﺑﻨﺪﻱ ﺩﻗﻴﻖ ﻋﺎﺩﻻﻧﻪﺍﻱ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﺴﺘﻪ ،ﻳﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﺰﺩﻙ ُﻛﺸﻲ ﺭﺍﻩ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ؟ ﺩﺭﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪﺧﻮﺍﻫﻲ ﺭﺍ ﻋﻴﺐ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﺑﺪﺍﻥ ﺩﻟﻴﻞ ﻛﻪ ﻋﻴﻦﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺻﺪﺭﺍﻋﻈﻤﺶ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﻫﻤﺔ ﻛﺎﺭﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ِ ﺣﺴﺎﺏ ﻋﻴﻦﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﻫﻤﺔ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﺼ ِﺮ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﻪ ﺭﺍ ُﻇﻠﻢ ﻭ ﺍﺳﺘﺒﺪﺍﺩ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ. ﺣﺘﻲ ﻫﻤﺎﻥ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﻋﺪﻝ ،ﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﺧﺎﻧﺔ ﭘﻴﺮﺯﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺗﺨﻄﺌﻪ ﻛﺮﺩﻡ ،ﺩﺭ ﻃﻲ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﻃﻮﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﭼﻮﻥ ﻳﻚ ﻛﺎﺭﺑُﺮﺩِ ُﻣﺜﺒﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ،ﻟﺰﻭﻣﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﻛﻨﻴﻢ .ﭼﻮﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ،ﺑﺎ ﺗﺸﺒّﻪ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺭﻓﺘﺎﺭ ،ﺍﻧﺪﻛﻲ ﺑﻪ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ. ِ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺣﺘﻲ ﻣﻮ ّﺭﺧﻴﻦ ﻭ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎ ِﻥ ﻗﺮﻭﻥ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﻭ ِ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺁﺭﻳﺎﻳﻲ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺁﻭﺭﻧﺪ، ﺍﻭﺝ ﺭﺍ ،ﺯﻣﺎ ِﻥ ِ ﻭ ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺯﺭﻳﺎﺏ ﺧﻮﺋﻲ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﻢ ،ﻛﻪ: -ﻋﻨﺪﻟﻴﺐ ﺁﺷﻔﺘﻪﺗﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪ ﺭﺍ...
ﺑﻠﻮ ِﻍ ﺗﻤﺪﻥﻫﺎ
ﺍﻳﻦ ﺯﺭﻳﺎﺏ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺍﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻡ، ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﻣﻴﺎ ِﻥ ﻃﺒَﺮﻱ ﻭ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﺍﻱ ﻛﺮﺩﻩ، ﻧﻈﺮﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻬﻢ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻣﻦ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﺎﺩﻭﺍﺭﺓ ﺧﻮﺩِ ﺯﺭﻳﺎﺏ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻢ ،ﻭ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻣﻌﺮﻭﻑ، ﻣﺜﻞ ﺁﻥ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲِ ﺍﻳﺎﻡِ ُﻋﺒﻴﺪ ،ﺗﻴﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻮﺩِ ﺣﺮﻳﻒ ﻣﻲﮔﻴﺮﻡ 72 ِ ﻭ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﺧﻮﺩِ ﺍﻭ ﭘﺮﺗﺎﺏ ﻣﻲﻛﻨﻢ .ﺯﺭﻳﺎﺏ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ: ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﻬﺎﻥ ،ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻛﻪ » ...ﺷﭙﻨﮕﻠﺮ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ: ِ ﺑﻄﻮﺭ ُﻣﺴﺘﻤﺮ ﻭ ﺑﻼﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺒﺪء ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺯﻣﺎ ِﻥ ﺣﺎﺿﺮ ُﻣﻨﺘﻬﻲ ﺷﻮﺩ ،ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺗﺎﺭﻳﺦ، ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎ ﻭ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﺳﺖ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎ ﻭ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎ ِ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎﻱ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻭ ﻣﺠ ّﺰﺍ ﺍﺯ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻧﺎﺩﻫﺎﻱ ﻻﻳﺐ ﻧﻴﺘْ ْﺰ ،ﺩﺭﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﺳﺮﺑﺴﺘﻪ ،ﻭ ﺑﻪ ﺍﺻﻄﻼﺡ ِ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺯﻧﺪﻩ ﻭ ﺑﺪﻭ ِﻥ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﻫﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ِ ِ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﺯﻧﺪﻩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ِ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺩﺍﺭﺍ ﺍﺳﺖ ـ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺩﻭﺭﺍ ِﻥ ﺗﻮﻟﺪ ﻭ ﻛﻮﺩﻛﻲ ﻭ ﺟﻮﺍﻧﻲ ﻭ ُﺭﺷﺪ ﻭ ﺑﻠﻮﻍ ﻭ ﻛﻬﻮﻟﺖ ﻭ ﻣﺮگ. ﺑﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪ ِﻥ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ،ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮﻳﺎﺕ ﺷﭙﻨﮕﻠﺮ ﺁﮔﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ :ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺩﺭ ﺳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻧﺎﻡِ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪ ِﻥ ﻛﻴﻮﻣﺮﺙ ﻭ ﻫﻮﺷﻨﮓ ﻭ ﻃﻬﻤﻮﺭﺙ ﻭ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﻲﺷﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﺍ ِﻥ ﻛﻮﺩﻛﻲ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪ ِﻥ ﻳﻚ ﺩﻭﺭﺓ ﺑﺤﺮﺍﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﻧﻮﺟﻮﺍﻧﻲ ﻣﻲﺭﺳﺪ ﻭ ﻓﺮﻳﺪﻭﻥ ﻭ ﺍﻳﺮﺝ ﻭ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺟﻮﺍﻧﻲ ﻭ ﻏﺮﻭﺭ ﻭ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻛﺎﻭﺱ ﻭ ﻛﻴﺨﺴﺮﻭ ﻭ ﺭﺳﺘﻢ ﺍﺳﺖ، ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺎ ﻇﻬﻮﺭ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﻭ ﮔﺸﺘﺎﺳﺐ ﺩﻭﺭﺓ ﺑﻠﻮﻍ ﻋﻘﻼﻧﻲ ﻭ ﻛﻬﻮﻟﺖ ﻭ ﺧﺮﺩﻣﻨﺪﻱ ﻓﺮﺍﻣﻲﺭﺳﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺩﺭ ﺍﻭﺝ ﻋﺼﺮ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ـ ﻭ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺩﻭﺭﺓ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﻪ ِ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﺭﺳﺪ ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺩﻭﺭﺓ ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﻳﺰ ﺩﻭﺭﺓ ﺿﻌﻒ ﻭ ﺍﻧﺤﻄﺎﻁ ﻭ ﭘﻴﺮﻱ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺮﺍ ﻣﻲﺭﺳﺪ ،ﻭ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ِ ﻣﺮگ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ،ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﻣﻴﺮﺩ. ﻗﺎﺩﺳﻴﻪ ﻭ ِ ِ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺍﻗﻮﺍﻡ، ﺩﺭ ﻧﻈ ِﺮ ﺷﭙﻨﮕﻠﺮ، ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎﺳﺖ ،ﻭ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﺍﺳﺖ ﻣﺤﺘﻮﻡ ﻭ ﺿﺮﻭﺭ، ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ،ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﻭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﻱ ﻧﻴﺴﺖ ....ﭘﺲ، ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ ،ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ،ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻴﺎﻥ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻣﺎ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ِ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﻪ ﺑﺮﭘﺎﻳﺔ ﻋﻠﻤﻲ ﺍﺳﺖ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﻱ ﺍﻃﻼﻉ ﺍﺯ ِ ﺣﺮﻛﺎﺕ ﺍﻓﻼﻙ ﻭ ﺳﺘﺎﺭﮔﺎﻥ ﺍﺯّﻟﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﻱ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﻣﻲﺁﻳﺪ ،ﻭ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔﺍﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ ﻟﻮﺡ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺮﻛﺎﺕ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺑﺸﺮﻱ ،ﻳﻚ ﺑﺎﺭﻩ ،ﺩﺭ ِ ﭘﻴﭻﺩﺭﭘﻴﭻ ﺛﻮﺍﺑﺖ ﻭ ﺳﻴﺎﺭﺍﺕ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﻭ ﻣﻀﺒﻮﻁ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﺨ ّﻠﻒ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺤﺎﻝ. ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﺮ ﺭﺍ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﺩﺭ ﺧﻮﺍﺏ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩ: ﻛﻪ ﻧﻮﺷﻴﻦ ﺭﻭﺍﻥ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﻮﺍﺏ ﻛـﺰﻳﻦ ﺗـﺨﺖ ﺑـﭙـﺮﺍﮔﻨـﺪ ﺭﻧﮓ ﻭ ﺁﺏ ﭼـﻨﺎﻥ ﺩﻳـﺪ ﻛـﺰ ﺗـﺎﺯﻳـﺎﻥ ﺻـﺪ ﻫـﺰﺍﺭ ﻫـﻴـﻮﻧـﺎ ِﻥ ﻣـﺴـﺖ ﻭ ﮔـﺴـﺴﺘﻪ ﻣـﻬﺎﺭ ﮔـﺬﺭ ﻳـﺎﻓـﺘـﻨــﺪﻱ ﺑــﻪ ﺍﺭﻭﻧــﺪ ﺭﻭﺩ ﻧـﻤـﺎﻧـﺪﻱ ﺑـﺮ ﺍﻳـﻦ ﺑﻮﻡ ﻭ ﺑﺮ ﺗﺎﺭﻭﭘﻮﺩ ﻫـﻢ ﺁﺗـﺶ ﺑـ ُﻤﺮﺩﻱ ﺑــﻪ ﺁﺗـﺸـﻜــﺪﻩ ﺷـﺪﻱ ﺗـﻴـﺮﻩ ﻧـﻮﺭﻭﺯ ﻭ ﺟـﺸﻦ ﺳـﺪﻩ ﺍﺯ ﺍﻳــﻮﺍ ِﻥ ﺷـــﺎﻩ ﺟــﻬـﺎﻥ ﻛـﻨـﮕــﺮﻩ ﻓـﺘـﺎﺩﻱ ﺑـﻪ ﻣـﻴــﺪﺍﻥ ﺍﻭ ﻳــﻜــﺴــﺮﻩ ﻛـﻨـﻮﻥ ﺧـﻮﺍﺏ ﺭﺍ ﭘـﺎﺳـﺦ ﺁﻣـﺪ ﭘـﺪﻳﺪ ﺯﻣـﺎ ﺑـﺨـﺖ ﮔـﺮﺩﻥ ﺑـﺨﻮﺍﻫﺪ ﻛﺸﻴﺪ«.... ﺯﺭﻳﺎﺏ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ،ﻃﺒﺮﻱ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻭ ﺍﺋﻤﺔ ﺍﺳﻼﻡ ﺍﺳﺖ ـ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻈﺮﮔﺎﻩ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺧﻮﺩ ـ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪﻃﻮﺭ ُﻣﺴﺘﻤﺮ ﻭ ُﻣﺴﻠﺴﻞ، ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺸﺮ ﺑﻪ ﺗﺎ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭِ ﺧﻮﺩ ﺫﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ .ﺩﺭ ﻧﻈ ِﺮ ﺍﻭ ِ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎ ﻭ ﺍﺗﻢﻫﺎﻱ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺍﺯ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ُﻣﻨﻘﺴﻢ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻭﺍﺣﺪﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻭ ﺍﻗﻮﺍﻡ، ِ ِ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺍﻟﻬﻲ ﺑﺎ ﺍﺭﺳﺎ ِﻝ ُﺭ ُﺳﻞ ﻧﻘﺶ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﻱ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻭ ﻭ ﭘﻴﻤﺒﺮﺍﻥ ﻭ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﺋﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﻭ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﺍﻳﺸﺎﻥ ،ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪﺍﻱ ـ ﻛﻪ ﻧﺎﻡِ ﺁﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﺖ ،ﺑﻪﺳﻮﻱ ﻣﻘﺼ ِﺪ
121 ﻣﻌﻠﻮﻣﻲ ـ ﻛﻪ ﺭﻭﺯِ ﺭﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﺍﺳﺖ ﻣﻲﺑ َ َﺮﺩ«...
73
ﺯﻧﺠﻴﺮِ ﻋﺪ ِﻝ ﺍُﺯﺑﻜﻲ
ﺩﺭ ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﺧﺮ ،ﮔﺮﺩﻥ ﻓﺮﺍﺯﻱ ﻣﻲﻛﺮﺩﻩ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﺗﻦِ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﻧﺠﻴ ِﺮ ﻋﺪﻝ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﺎﻟﻴﺪﻩ ﻭ ﮔﺮﺩﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺧﺎﺭﺍﻧﺪﻩ 74ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺍﺯ ﻋﺪﻝ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻧﻲ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺁﺩﻣﻴﺰﺍﺩ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ.... ﺍﻳﻦ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﻋﺪﻝ ،ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﺪﻝ ،ﻫﻴﭻ ﻛﺎﺭ ﻛﻪ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﺁﺩﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﻋﺒﺪﺍﻟﻜﺮﻳﻢ ﺧﺎﻥ ﺍﺯ ُﺣ ّﻜﺎﻡِ ﭼﺮﺍﺱ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍُﺯﺑﻜﺴﺘﺎﻥ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻴﻜﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﻭﺍﺩﺍﺷﺘﻪ ﺗﺎ »ﺩﺭ ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ،ﺩﻭ ﺭﻭﺯ ،ﺯﻧﺠﻴ ِﺮ ﻋﺪﻝ ﻣﻲﺑَﺴﺖ ،ﺑﺎﺭِ ﻋﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ ،ﻗﺎﺿﻲ ﻭ ُﻣﻔﺘﻲ ﺭﺍ ﺣﺎﺿﺮ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻩ، ـ ﻭ ﺍﻣﺮﺍ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭِ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺩﺍﺧﻞ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ 75 ﺣﺎﺿﺮ ﻛﺮﺩﻩ ،ﺑﻪ ُﻣﻬ ّﻤ ِ ﺎﺕ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﻣﻲﻧﻤﻮﺩﻧﺪ«... ﺧﻮﺩﺵ ﻳﻚ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺍﺳﺖ.... ﻭ ﺑﺎﺯ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﻣﺜﻞِ ﺍﻛﺒﺮ ـ ﻛﻪ ﺧﻮﺩﺵ ﺍﺯ ﻧﮋﺍﺩِ ﻣﻐﻮﻝ ﻭ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﺑﻮﺩ ،ﻭﺍﺩﺍﺭ ﻣﻲﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﺯ ﺩﺍﺳﺘﺎ ِﻥ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﻋﺪﻝ ﺭﺍ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﻛﻨﺪ ،ﻭ ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﺗﺮﺍﺯﻭ )ﻣﻴﺰﺍﻥ( ،ﺷﻤﺸﻴﺮ )ﺁﻫﻦ( ﺭﺍ ﻓﺼﻴﺢ ﻗﺮﺁﻧﻲ ﻧﺎﺯﻝ ﺑﺮ ﻋﺪﻝ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻛﻨﺎﺭ ﺁﻥ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ ،ﻭ ﺁﻳﺔ ِ ﺗﺠﺴﻢ ﺑﺨﺸﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ﻟ َﻘﺪْ ﺍ ُ ْﺭ َﺳﻠﻨﺎ ُﺭ ُﺳ َﻠﻨﺎ ﺑﺎﻟﺒَﻴﻨّ ِ ﺎﺕ ﻭ ّ ﺎﺱ ﺑﺎﻟﻘِ ْﺴ ِ ُ ﻭﺍﻟﻤﻴﺰﺍﻥَ ﻨ ﺍﻟ ﻮﻡ ﻘ ﻟﻴ ﺍﻟﻜﺘﺎﺏ ﻢ ﻬ ﻌ ﻣ ﻟﻨﺎ ﻂ ،ﻭﺍُﻧ ْ َﺰﻟﻨﺎ ّ ُ َ َ ﺍُﻧ ْ َﺰ َ َ ُ َ ِ ﺑﺄﺱ َﺷﺪﻳﺪْ ،ﻭ َﻣﻨﺎﻓ ُﻊ ﻟﻠﻨّ ِ ﺎﺱ.... َ ﺍﻟﺤﺪﻳَﺪ ﻓﻴﻪ ْ
ُﻣ ّ ﺴﻜ ِ ﻦ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻧﻲ
ِ ﺍﺷﺮﻑ ﻭ ﺑﺎﺯ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻐﻮﻝﺯﺍﺩﺓ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺍﻣﻴﺮ ِ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺁﻥ ﺑﺴﺘﻪ ﭼﻮﭘﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ...» ،ﺯﻧﺠﻴﺮﻱ ﻛﻪ ﺯﻧﮕﻬﺎ ﺑﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ َﺩﺭِ ِ ِ ﺍﺳﺎﺱ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﺎﻭﻳﺨﺖ ،ﻭ ﻛﺮﻳﺎﺱ ُﻣﻜﻨﺖ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﻋﺪﻝ ﻧﺎﻡ ﻧﻬﺎﺩ ،ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﻪ ﺩﺍﺩﺧﻮﺍﻫﻲ ﻣﻲﺁﻣﺪ، ﺁﻥ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﺭﺍ ﻣﻲﺟﻨﺒﺎﻧﻴﺪ ،ﺗﺎ ﻣﻠﻚ ﺍﺷﺮﻑ ﻭﻗﻮﻑ ﻳﺎﻓﺘﻪ، 76 ﺍﺣﻮﺍﻟﺶ ﻣﻲﭘُﺮﺳﻴﺪ«... ﻭ ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻠﻚ ﺍﺷﺮﻑ ﭼﻮﭘﺎﻧﻲ ،ﻭﻗﺘﻲ
● ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺪﻝ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻛﺮﺩﻩ ،ﻣﻌﺮﻭﻓﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺍﺳﺘﺎ ِﻥ ﺯﻧﺠﻴﺮِ ﻋﺪﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺧﺎﻧﺔ ﭘﻴﺮﺯﻥ .ﺯﻧﺠﻴﺮِ ﻋﺪﻝ ﺭﺍ ﺁﻭﻳﺨﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺷﻜﺎﻳﺘﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺪﺍﻥ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺗﻜﺎﻥ ﺩﻫﺪ ،ﻭ ﺧﺎﻧﺔ ﭘﻴﺮﺯﻥ ﻫﻢ ﺁﻧﻜﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﻧﮕﺮﻓﺖ ﻭ ﺟﺰء ﻛﺎﺥ ﻧﻜﺮﺩ ....ﻭﻗﺘﻲ ﺳﻔﻴﺮ ﺭﻭﻡ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﮔﻔﺖ :ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﭼﺮﺍ ﺩﺍﺧﻞ ﻛﺎﺥ ﻧﻜﺮﺩﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﻳﻮﺍﺭِ ﻛﺎﺥ ﻛﮋ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﮔﻔﺖ:ﺍﻳﻦ ﻛﺠﻲ ﺍﺯ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﺭﺳﺘﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ.
122 ِ ﻗﺪﺭﺕ ﺧﻮﺩ ﺑﻜﺸﺪ، ﻛﻪ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﻣﻬﻤﻴ ِﺰ ﻫﻴﭻ ﺭﺍﻫﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﺪﻳﺪ ﻛﻪ» :ﺩﺭ ﺗﺎﺗﻴﻞ ﻧﺰﻭﻝ ﻧﻤﻮﺩﻩ، ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻧﺎﻣﻲ ـ ﻛﻪ ﻗﺒﭽﺎﻗﻲِ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ـ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻲ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ِ ﺭﺍﻳﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍ ِﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ،ﺩﺭ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻭ ﺍ ّﺭﺍﻥ 77 ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺑﺮﺍﻓﺮﺍﺷﺖ«... ﻭ ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﺍﻣﻴﺮ ﺍﺷﺮﻑ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻛﺮﺩ ،ﻳﻚ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ،ﻋﻤﺎﺩﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮﺩ ـ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺷﻴﺦ ﺍﺑﻮﺍﺳﺤﻖ ﺍﻳﻨﺠﻮ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﻴﻜﺮﺩ ،ﻭ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻭﺯﻳﺮ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺳﻜﻪ ﻭ ﺧﻄﺒﻪ ﺩﺭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﻧﺎﻡِ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍ ِﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﺧﻮﺍﻧﺪ، ﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭِ ُﺳﺮﺥ ّ ﺳﻜﻪ ﻛﺮﺩﻧﺪ »ﻭ ﻣﻠﻚ ﺍﺷﺮﻑ ،ﺑﻪ ﺭﺍﻩ 78 ﻧﻄﻨﺰ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﮔﺸﺖ«. ﺩﺭﻭﺍﻗﻊ ﺍﺳ ِﻢ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﺩﺭ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺍﺭﺩ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺗُﺮﻙ ﻭ ﻓﺎﺭﺱ ،ﻳﻚ ﺩﺭﻳﭽﺔ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ،ﻭ ﻳﻚ ُﻣ َﺴ ّ ِﻜﻦِ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺐﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻴﺮﻓﺖ. ﻭﺯﻳ ِﺮ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﺣﻖ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺩﺳﺘﺶ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍ ِﻥ ﻋﺎﺩ ِﻝ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻴﺮﺳﻴﺪ ،ﺩﺳﺖ ﺯﺩ ﻭ ﺩﺍﻣﻦِ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍ ِﻥ ﻋﺎﺩ ِﻝ ﻗﺒﭽﺎﻗﻲ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ ،ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ: ﺩﺳﺘـﺖ ﭼـﻮ ﻧـﻤﻲﺭﺳـﺪ ﺑﻪ ﺑﻲﺑﻲ ﺩﺭﻳـﺎﺏ ﻛـﻨـﻴـ ِﺰ ﻣـﻄـﺒــﺨـﻲ ﺭﺍ
ِ ﻃﺎﺱ ﻋﺪﻝ
ﺍﺯ ﻳﻚ ﻣﻐﻮﻝ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﺎﻡ ﺑﺒﺮﻡ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺷﻬﺮﺕ ﺩﺍﺭﺩ، ﺍﻏﻠﺐ ﻣﻮﺭﺧﻴﻦ ﻣﺎ ﺍﺯ ﻏﺎﺯﺍﻥ ﺧﺎ ِﻥ ﻣﻐﻮﻝ ـ ﻛﻪ ُﻋﻤﺮﻱ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﺩﺍﺷﺖ ـ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻋﺎﺩﻝ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺍﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﻧُﻤﺎﺩ ﻭ َﺳ ْﻤﺒُﻞِ ﻋﺪﻝ ـ ﻛﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻨﺸﺄ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ـ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩُ ،ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺯﻧﺠﻴ ِﺮ ﻋﺪﻝ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻗﻀﻴﻪ ِ ﻃﺎﺱ ﻋﺪﻝ ﺭﺍ ﺑﻪﻣﻴﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﻤﻪ ﺗﻜﺮﺍﺭﻱ ﻧﺸﻮﺩ، ﻗﺘﻞ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﻭ ﺑﻲﺭﺳﻤﻲﻫﺎﻱ ﻋﺼﺮ ﻣﻐﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺍﻣﻼﻙ ﻭ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﺍﻣﻮﺍ ِﻝ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻑ ﺍﻳﻦ ﻭ ﺁﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﺍﻳﻦ َﺳ ْﻤﺒُﻞ ﻭ ﻧﻤﺎﺩ ،ﭼﻪ ﺧﺪﻣﺘﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻳﻚ ﻭﻗﺖ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﻏﺎﺯﺍﻥﺧﺎﻥ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ
● » ...ﮔﻮﻳﻨﺪ ،ﺩﺭ ﺳﻔﺮ ﻋﺘﺒﺎﺕ ،ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﻃﺎﻕ ﻛﺴﺮﻱ، ]ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ[ ﺷﺎﻩ ،ﺑﻪ ﺍﻃﺮﺍﻓﻴﺎﻥ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ـ ﻣﻦ ﻋﺎﺩﻟﺘﺮﻡ ﻳﺎ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ؟ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﻤ ّﻠﻘﺎﺕّ ، ﺣﻀﺎﺭ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ :ﺷﻤﺎ. ﺷﺎﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ :ﺑﻪ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲ ﮔﻔﺘﻴﺪ ،ﻟﻜﻦ :ﻣﻦ ﻋﺎﺩﻟﺘﺮﻡ، ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﺜﻞ ﺑﻮﺯﺭﺟﻤﻬﺮ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻓﺶ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺩﺭ ِ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻣﻦ ﺷﻤﺎﻫﺎ ﻫﺴﺘﻴﺪ«...
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻣﺎ ،ﺳﻲﻭﺩﻭ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺑﺮﻣﻴﺪﺍﺭﻳﻢ ،ﻭﻟﻲ ﺳﻲﻭﺳﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ِ ﺳﺎﻟﺸﻤﺎﺭﻱ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ ﺭﺍ ﻗﻤﺮﻱ ﻛﺮﺩﻩ ﻣﻲﺩﻫﻴﻢ) .ﭼﻮﻥ ﻣﺒﻨﺎﻱ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﻫﺮ ﺳﻲﻭﺳﻪ ﺳﺎﻝ ﻗﻤﺮﻱ ،ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻳﻚ ﺳﺎﻝ ﺷﻤﺴﻲ ﻛﺴﺮ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ!( .ﻏﺎﺯﺍﻥﺧﺎﻥ ﺍﻭﻻً ﺩﻓ ِﻊ ﺍﻳﻦ ﻇﻠﻢ ﺭﺍ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﺳﺎ ِﻝ ﺷﻤﺴﻲِ ﺧﺘﺎﺋﻲ ﺭﺍ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦِ ﺳﺎﻝ ﻗﻤﺮﻱ ﻛﺮﺩ؛ ﻭ ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ﻃﻲ ﺍﻳﻦ ﺳﻲﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﻫﺮ ﻛﺲ ﻣ ِ ْﻠﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ّ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺧﺮﻳﺪﻩ ،ﻗﺒﺎﻟﺔ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺸﻮﻳﻨﺪ ،ﻭ ﺍﺯ ﻧﻮ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺰﻧﻨﺪ ﻭ ﻗﺒﺎﻟﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ) .ﺣﺪﺱ ﻣﻦ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﺎﻟﻪﻫﺎ ﺩﺭ ﺳﻲ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺯﻭﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺪﻳﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻟﻐﻮ ﺍﻋﻼﻡ ﻛﺮﺩ(.... ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻥﻛﻪ ،ﭼﻮﻥ ﻗﺎﺿﻲ ﺩﺭ ﻣﺤﻜﻤﻪ ﻧﺸﻴﻨﺪ ،ﻃﺎﺳﻲ ﭘُﺮ ﺁﺏ ﺑﺮ ﻛﺮﺳﻲ ِ ﭘﻴﺶ ﺧﻮﺩ ﺑﻨﻬﺪ ،ﻭ ﻫﺮ ﺩﻋﻮﻱ ﻛﻪ ﻣﻘﻄﻊ ﻳﺎﺑَﺪ ـ ُﺻ ِ ﻜﻮﻙ ﻗﺪﻳﻤﺔ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻃﺎﺱ ـ ﻛﻪ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ِ ﻃﺎﺱ ﻋﺪﻝ ،ﺑﺸﻮﻳَﺪ. ...ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻭﺛﻴﻘﺔ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ]ﻛﻪ[ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﻭﻛﺲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻨﺎﻗﺸﺔ ﺷﺮﻋﻴﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ـ ِ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺮﺩﺩ ،ﺍﺋﻤﻪ ﻭ ﻋﻠﻤﺎء ﺩﺍﺭﺍﻟﻌﺪﻝ ...ﻛﻤﺎ ﻳَﻨْﺒَﻐﻲ ﺁﻥ ﻗﻀﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺗﻤﺴﻚ ﻛﻪ ِ ﻃﺎﺱ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﭘﻴﻮﻧﺪَ ﺩ ـ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺩﺍﺩﻩ ﻗﺒﺎﻟﻪ ﺑﺎﻃﻠﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ 79 ﻋﺪﻝ ﺑﺸﻮﻳﻨﺪ«...
ﺻﻨﺪﻭ ِ ﻕ ﻋﺪﻝ
ﺧﻮﺏ ،ﺁﻥ ﭼﻴﺰﻱ ﻛﻪ ﻣﻈﻬ ِﺮ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻮﻝ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ِ ﻃﺎﺱ ﻋﺪﻝ ﻣﻲﻧﺸﺎﻧ َﺪ ،ﺁﻳﺎ ﺍﺭﺯﺵ ﺯﺍﺩﺓ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭ ﻭ ﻣﺨﺘﺮ ِﻉ ﺁﻥ ،ﻛﺴﻲ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺭﺳﺎﻧﺪ ِﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖﻫﺎ ﻭ ﺻﻮﺭﺗﻬﺎﻱ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ،ﻧﮋﺍﺩِ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺭﺳﺎﻧﻨﺪ؟ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺍﻧﺪﻱ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ،ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﻣﻴﻼﺩﻱ ﻧﻴﺰ ،ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ،ﺑﻪﺻﻮﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ .ﻣﻬﺪﻳﻘﻠﻲﺧﺎﻥ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺩﺭ ﺟﺰء ﻣﺮﺍﺳ ِﻢ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦﺷﺎﻩ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ: ِ ﺻﻨﺪﻭﻕ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﻧﺼﺐ »...ﺻﻨﺪﻭﻗﻲ ﺑﻪ ﺍﺳﻢ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻛﻪ ُﻣﺘﻈ ّﻠﻤﻴﻦ ﺗﻈﻠ ِﻢ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻴﻔﻜﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﺮﺳﺪ .ﺍﺯ ﺑﺲ ﺍﺭﺍﺫﻝ ﻭ ﺍ َ ْﻭﺑﺎﺵ ﺍﺭﺍﺟﻴﻒ ﺩﺭ ﺻﻨﺪﻭﻕ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ ـ ﺻﻨﺪﻭﻗﻬﺎ ﺭﺍ ﻛﻨﺪﻧﺪ ﻭ ﻣﻮﻗﻮﻑ ﺷﺪ .ﻣﺤﻞ ﺗﻌﺠﺐ ِ ﻃﺮﻑ َﻫ ْﺰﻝ ﻭ ﻟﻐﻮ ﻣﺎﻳﻞ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﺒ ِﻊ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ 80 ﺍﺳﺖ .ﻫﺮ ﻛﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺴﺨﺮﮔﻲ ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﻨﺪ«... ِ »ﺻﻨﺪﻭﻕ ﻋﺪ ِﻝ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﻧﺎﺻﺮﻱ« ﺷﻬﺮﺕ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ. ِ ﻭﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﻋﺮﺏ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﻳﻚ ﺣﺎﻛﻢ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻘﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ 81 ﺍﺿﻌﺎﻑ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ....
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﺗﺸﺒّﻪ ﺑﻪ ﻋﺪﻝ
ﺍﻳﻦ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﺯﻧﺠﻴ ِﺮ ﻋﺪﻝ ،ﺣﺘﻲ ﺗﺎ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﻫﻢ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺣﻠﻘﻪﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺁﻫﻨﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﻠﻮ ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻨﺎﻱ ﺳﺎﺑﻖ ـ ﻭ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﻻﺣﻖ ـ ﺗﻮﻱ ﻫﻢ ﮔﺮﻩ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻦ ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﻛﺎﺥ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺍﻓﺮﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻧﻤﺎﺩ ﻭ ﻧُﻤﻮﺩﻱ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﻋﺪﻝ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺳﺎﺯﻧﺪﺓ ﺁﻥ ،ﻣﻘﺼﻮﺩﺵ ﮔﺮﻳﺰﻱ ﺑﻪ ﺻﺤﺮﺍﻱ ﻛﺮﺑﻼﻱ ﻋﺪﻝ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.... ﺍﻳﻦ ﺯﻧﺠﻴﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﻫﻢ ،ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﻋﺘﺒﺎﺕ ﺍﺯ ﻳﺎﺩﺁﻭﺭﻱ ﺁﻥ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ. » ...ﮔﻮﻳﻨﺪ ،ﺩﺭ ﺳﻔﺮ ﻋﺘﺒﺎﺕ ،ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﻃﺎﻕ ﻛﺴﺮﻱ، ]ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ[ ﺷﺎﻩ ،ﺑﻪ ﺍﻃﺮﺍﻓﻴﺎﻥ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ـ ﻣﻦ ﻋﺎﺩﻟﺘﺮﻡ ﻳﺎ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ؟ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﻤ ّﻠﻘﺎﺕّ ، ﺣﻀﺎﺭ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ :ﺷﻤﺎ. ﺷﺎﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ :ﺑﻪ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲ ﮔﻔﺘﻴﺪ ،ﻟﻜﻦ :ﻣﻦ ﻋﺎﺩﻟﺘﺮﻡ، ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﺜﻞ ﺑﻮﺯﺭﺟﻤﻬﺮ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻓﺶ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺩﺭ 82 ِ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻣﻦ ﺷﻤﺎﻫﺎ ﻫﺴﺘﻴﺪ«... ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺯﻱ ﻋﺪﻝ ،ﺑﺎﻭﺭﺵ ﻧﺒﻮﺩﻩ .ﺣﺮﻑ ﻋﺪﻝ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﻳﻚ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ،ﻧﻬﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ،ﺧﻴﻠﻲ ﻇﺮﻳﻒ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻛﺮﺩﻩ ،ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ: »ﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺗﻮ ﻋﺎﺩﻝﺗﺮﻳﻦ ﻣﻠﻮﻛﻲ؟ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﻠﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﻨﻢَ ،ﺣ َﺸﻢ ﻭ ﻟﺸﻜﺮ ﺑﺮ ﺭﻋﻴّ ِ ﺖ ﻋﺎﺩﻝ ﻧﻴﺴﺘﻢ ،ﺍ ّﻣﺎ ُﻇ ْ 83 ﻣﻦ ﺳﺘﻢ ﻧﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﻛﺮﺩ«... ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯﻳﻦ ،ﺣﺎﺝ ﻣ ّ ِ ﺻﺎﺩﻕ ﻼ ﻗﻤﻲ ،ﺩﺭ ﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻲﻛﻨﺪ: ِ » ...ﻭﻗﺘﻲ ﺩﺭ ﺣﻀﺮﺕ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﺍﺯ ﻋﺪﻟﺶ ﻭﺻﻒﻫﺎ ﺭﺍﻧﺪﻧﺪ ،ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ـ ﻋﺪﻟﻲ ﻧﺪﺍﺭﻡ ،ﻭﻟﻲ ﻛﺎﺭﻱ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ﻛﻪ ﻏﻴﺮ 84 ﺍﺯ ﺧﻮﺩﻡ ﺩﺭﻳﻦ ُﻣﻠﻚ ،ﻛﺴﻲ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﺮ ُﻇﻠﻢ ﻧﺪﺍﺭﺩ«... ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﺍ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ،ﺑﺮ ِ ﻃﺒﻖ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ،ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻴﻜﺮﺩ» :ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺩﺷﻤﻦِ ﻇﻠﻢ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻣﺮﺩﻡ ﺩﻋﻮﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺮﺍ ﻣﻦ ﻇﻠﻢ ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ «.ﻻﺯﻡ ﺑﻪ ﻳﺎﺩﺁﻭﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻴّﺪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﺍﻱ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻴﺪﺍﻧﺴﺖ.
ِ ﺳﺎﺩﺍﺕ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩﻱ
ﻳﻚ ﻭﻗﺖ ﻫﺪﺍﻳﺖﺍﷲ ﺣﻜﻴﻢ ﺍﻟﻬﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ُﻣﺮﻳﺪﺍﻥ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎء ﻭ ﻧﺪﻳﻢ ﻭ ﻣﺤﺮﻡِ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺭ ﺧﻠﻮﺕ ،ﺑﻪ ﺷﻮﺧﻲ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ـ ﺁﻗﺎﻱ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ،ﺷﻤﺎ ﺍﺻﻮﻻً ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﻧﮋﺍﺩِ ﻋﺮﺏ ﻫﺴﺘﻴﺪ ،ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺑﺎ ﻧﻈ ِﺮ ﺧﻮﺷﻲ
123 ● »ﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺗﻮ ﻋﺎﺩﻝﺗﺮﻳﻦ ﻣﻠﻮﻛﻲ؟ ﻠﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﻨﻢَ ،ﺣ َﺸﻢ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﻋﺎﺩﻝ ﻧﻴﺴﺘﻢ ،ﺍ ّﻣﺎ ُﻇ ْ ﻟﺸﻜﺮ ﺑﺮ ﺭﻋﻴّ ِ ﺖ ﻣﻦ ﺳﺘﻢ ﻧﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﻛﺮﺩ«... ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﺍ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ، ﺑﺮ ِ ﻃﺒﻖ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ،ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻴﻜﺮﺩ» :ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺩﺷﻤﻦِ ﻇﻠﻢ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻣﺮﺩﻡ ﺩﻋﻮﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺮ ﺳﺮِ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺮﺍ ﻣﻦ ﻇﻠﻢ ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ «.ﻻﺯﻡ ﺑﻪ ﻳﺎﺩﺁﻭﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻴّﺪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﺍﻱ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻴﺪﺍﻧﺴﺖ. ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻲﻧﮕﺮﻧﺪ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻛﻪ ِ ﺗﻌﺼﺒﺎﺕ ﻫﻢ ـ ﻣﺜﻞ ﺑﻌﺾ ّ ِ ِ ﺻﺪﺍﺭﺕ ﺧﻮﺩ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻬﻤﺎﻧﻲِ ﺭﺳﻤﻲِ ﺍ ّﻭ ِﻝ ﺧﻮﺭﺩ ِﻥ ﺩﻭﻍ ﺩﺭ ـ ﺩﺭﻧﻈ ِﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩﺍﻳﺪ ﻭ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﻴﻤﻪﮔﺎﻩ ﻛﺮﺑﻼ ﺭﺍ ﻛﺮﺩﻩﺍﻳﺪ. ِ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ﺁﻗﺎ ،ﻣﺎ ﺳﺎﺩﺍﺕ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩﻱ ﻫﺴﺘﻴﻢ ،ﻣﻦ ﻻﺍﻗﻞ ﻧﺼﻔﻢ ﺑﻪ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﻳﺰ ﻭ ﺳﭙﺲ ﻫﺮﻣﺰ ﻭ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻧﺴ ِ ﻣﻲﺭﺳﺪ .ﺗﻮ ﭘﺪﺭﺳﻮﺧﺘﺔ ﭼﻨﮕﻴﺰ َﺣ َﺴ ِ ﺐ ُﻃﻐﺮﻝ ﺐ ﺗﻴﻤﻮﺭ َ ﺗﻜﻴﻦِ ﻋﺮﺏﭘﻮﺭِ ﻫﻨﺪﻱﺯﺍﺩﻩ ﭼﻪ ﻣﻴﮕﻮﺋﻲ؟.... ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎ .1ﻳﻌﻘﻮﺏﺑﻦ ﻟﻴﺚﺑﻦ ﻣﻌﺪﻝﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢﺑﻦ ﻛﻴﺨﺴﺮﻭﺑﻦ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮﺑﻦ ﻗﺒﺎﺩﺑﻦ ﺧﺴﺮﻭ ﭘﺮﻭﻳﺰﺑﻦ ﻫﺮﻣﺰﺩﺑﻦ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ) ...ﻳﻌﻘﻮﺏﻟﻴﺚ، ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ،ﺹ (75ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻲ ﺭﺷﺘﺔ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺭﺍ ِ ﻃﻬﻤﻮﺭﺙ ﺩﻳﻮﺑﻨﺪ. ﺑﮕﻴﺮﻱ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺳﺎﻧﻲ ﺗﺎ .2ﺧﺎﻗﺎ ِﻥ ﺗُﺮﻙ ،ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺑﻠﻌﻤﻲ ﺧﺎﻗﺎﻥ ﭼﻴﻦ ،ﻫﻤﺴﺮﻱ ﺩﺍﺷﺖ ِ ﺩﺳﺖ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺳﺨﺖ ﺑﺎ ﻧﻔﻮﺫ »ﻛﻪ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﻤﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﺭﺍ ﺩﺧﺘﺮﻱ ]ﺑﻮﺩ[ ،ﺧﺮﺱ ﺑﻪ ﻛﻮﻩ ﺑُﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻫﻤﻲ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﺎﺯ ﺍﺳﺘﺪﻥ ،ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺑﺮﻓﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺧﺮﺱ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺩﺧﺘﺮ ﺭﺍ ﺑﺴﺘﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﺑﺎﺯ ﺩﺍﺩ) «...ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺑﻠﻌﻤﻲ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﭘﺮﻭﻳﻦ ﮔﻨﺎﺑﺎﺩﻱ، ﺹ (1087ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ. »ﻭﻗﺎﺿﻲ ﺍﺑﻮﺳﻌﻴﺪ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺑﻴﻀﺎﻭﻱ ﺭﺣﻤ ُﺔﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﺩﺭ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ِ ]ﻧﺴﺐ[ ﻣﻠﻮﻙ ﺷﺮﻭﺍﻥ ﺍﺯ ﻧﺴﻞِ ﺑﻬﺮﺍﻡِ ﭼﻮﺑﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ ﻛﻪ ﻭ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺑﺎﺑﻜﺎﻥ ﻣﻲﺭﺳﺪ) «....ﺗﺬﻛﺮﺓ ِ ﻣﻠﻮﻙ ﺩﻭﻟﺘﺸﺎﻩ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪﻱ ،ﭼﺎپ ﺧﺎﻭﺭ ،ﺹ (58ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺷﺮﻭﺍﻥ ﻭ ﻧﺴﺒﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻧﻴﺰ ﺩﺍﺭﻳﻢ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻗﻴﺎﻡ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﭼﻮﺑﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﺍﻫﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﻴﺎﻡ ﻳﻚ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﺓ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﺓ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺍﺷﻜﺎﻧﻴﺎﻥ ﻗﻮﻡﻭﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.... .3ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺑﻠﻌﻤﻲ ،ﺹ 1077؛ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ِ ﺣﻜﻮﻣﺖ »ﺑﻬﺮﺍﻡ ﭼﻮﺑﻴﻦ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺴﺮﻭ ﻋﺎﺩﻝ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﺭﻣﻴﻨﻴﻪ ﻭ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺍﻭ ﺑﺮ ﻫﺮﻣﺰﺑﻦ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺧﺮﻭﺝ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﻳﺰ ﺟﻨﮕﻴﺪ) .ﺣﺎﺷﻴﺔ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺨﺎﺭﺍ،
124 ﻣﻼﺯﺍﺩﻩ ،ﮔﻠﭽﻴﻦ ﻣﻌﺎﻧﻲ ،ﺹ .(25ﺳﺎﻣﺎﻥ ُﺧﺪﺍﺓ ﻫﻢ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩ ﻧﻮﺷﺰﺩﺑﻦ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﭼﻮﺑﻴﻦﺑﻦ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺟﺸﻨﺲ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺖ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺍﺯ ﺭﻱ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻗِﺒَﻞِ ﻛﺴﺮﻱ ﻫﺮﻣﺰﺑﻦ ﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥ ﻭﺍﻟﻲ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺑﻮﺩ) ..ﻣﺠﻤﻞ ﻓﺼﻴﺤﻲ ،ﺝ ،2ﺹ ،(110ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻫﻤﺔ ﺭﺍﻫﻬﺎ ﺑﻪ ُﺭﻡ ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺑﻪﺻﻮﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍﻫﻲ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. .4ﻗﺎﺑﻮﺳﻨﺎﻣﻪ ،ﺍﺳﻜﻨﺪﺭﺑﻦ ﻛﻴﻜﺎﻭﺱ ﭼﺎپ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻧﻔﻴﺴﻲ ،ﺹ2؛ »ﻓﻠﻚﺍﻟﻤﻌﺎﻟﻲ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮﺍﺑﻦ ﺷﻤﺲﺍﻟﻤﻌﺎﻟﻲ ﻗﺎﺑﻮﺱﺑﻦ ﻭﺷﻤﮕﻴﺮﺑﻦ ﺯﻳﺎﺭـ ﺳﻴﺰﺩﻫﻢ ﭘﺪﺭ ﺍﻭ ﻛﺎﻭﻭﺱﺑﻦ ﻗﺒﺎﺩ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﻟﻌﺎﺩﻝ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ« ) ُﻣﺠﻤﻞ ﻓﺼﻴﺤﻲ ﺝ ،2ﺹ .(143 ﺩﻳﺎﻟﻤﻪ ﻫﻢ »ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﻧﮋﺍﺩ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﮔﻮﺭﻧﺪ« )ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻨﺎﻛﺘﻲ، ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺩﻛﺘﺮ ﺟﻌﻔﺮ ﺷﻌﺎﺭ ،ﺹ ،(220ﻭ ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﮔﻮﺭ ﭘﺪﺭ ﻳﺰﺩﺟﺮﺩ ،ﻭ ﺍﻭ ﭘﺪﺭ ﻓﻴﺮﻭﺯ ،ﻭ ﺍﻭ ﭘﺪﺭِ ﻗﺒﺎﺩ ،ﻭ ﻗﺒﺎﺩ ﭘﺪﺭِ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩ ،ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎﻱ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻲ ،ﮔﻬﮕﺎﻩ ﻧﺎﻡ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻲﮔﺬﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻣﺎ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﺍﻭﻳﺞﺑﻦ ﺑﺴﻮ ،ﺑﺎ ﻣﺎﺩﺭ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥﺑﻦ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮﺑﻦ ﻗﺎﺑﻮﺱ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻴﻦﺣﺎﻝ ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻃﻐﺮﻝ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ. )ﺍﺑﻦ ﺍﺛﻴﺮ ،ﺫﻳﻞ ﺣﻮﺍﺩﺙ 434ﻫـ1043/ﻡ(. .5ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻧﺎﺻﺮﻱ ،ﻣﻨﻬﺎﺝ ﺳﺮﺍﺝ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻲ ﺣﺒﻴﺒﻲ، ﺹ ،266ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﺯ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﺰﺩﺟﺮﺩ ﭘﺴﺮ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭ ،ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴﺮ ﺷﻴﺮﻭﻳﻪ ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴ ِﺮ ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﻳﺰ ،ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴ ِﺮ ﻫﺮﻣﺰ ﻭ ﺍﻭ ﭘﺴ ِﺮ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. .6ﺍﺣﺴﻦﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ،ﺣﺴﻦﺑﻴﮓ ﺭﻭﻣﻠﻮ ،ﺹ .77ﺍﻳﻦ ﺷﺮﻭﺍﻥ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺳﺎﻝ ﻧﻬﺼﺪﻭﺷﺶ ﻫـ1500/ﻡ ،ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﻤﻌﻴﻞ ﺻﻔﻮﻱ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩ ،ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﺎﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺳﺐ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻛﺮﺩﻩ ﺳﺮﺵ ﺍﺯ ﺗﻦ ﺟﺪﺍ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ،ﻭ ﻳﺮﺍﻕ ﻭ ﺍﺳﺐ ﻭﻱ ﺭﺍ ﻣﺘﺼﺮﻑ ﺷﺪﻩ ،ﺍﺯ ﺍﺳﺐ ،ﺟﺴ ِﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ،ﺑﻌﺪ ﺳ ِﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺟﺴﺪ ﻭﺻﻞ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺴﻮﺧﺘﻨﺪ)؟() .ﺍﻳﻀ ًﺎ ﺹ.(65 .7ﺧﻼﺻﺔﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﺣﺴﺎﻥ ﺍﺷﺮﺍﻗﻲ ،ﺹ .293 .8ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﻴﺦ ﺍﻭﻳﺲ ،ﺍﺑﻮﺑﻜﺮ ﻗﻄﺒﻲ ﺍﻫﺮﻱ ،ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻭ ﺣﻮﺍﺷﻲ ﺑﻦﻗﻮﻥﻟﻮﻥ Baptist van Loon Johannes ،ﻻﻫﻪ 1373 ،ﻫـ، ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﺔ ﺍﻛﺴﻠﺴﻴﻮﺭ ،1921 ،ﺹ .156 .9ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﺔ ﺑﺪﻟﻴﺴﻲ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺎﺳﻲ ،ﺹ .474 ﻛﺮﺩﻫﺎﻱ ﺍﺧﺸﻴﺪﻱ ﻛﻪ ﺩﻳﻨﺒﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻴﻦﺣﺎﻝ ﺑﺎ ﺑﺮﻣﻜﻲﻫﺎﻱ ﺑﻠﺦ ﻫﻢ ﻗﻮﻡ ﻭ ﺧﻮﻳﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺑﺮﻣﻜﻲ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﻳﺰ ﻣﻮﺑﺪﺍﻥ ﻣﻮﺑﺪ ﺑﻠﺦ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺍﺯﻳﻦ ﻧﮋﺍﺩﻧﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺴﺮ ﻓﻴﺮﻭﺯ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﭘﺴﺮ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ .10ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺁﻝ ﻣﻈﻔﺮ ،ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﻲ ،ﺹ ،84ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺟﻬﺎﻥﺁﺭﺍﻱ ﻗﺎﺿﻲ ﺍﺣﻤﺪ ﻏﻔﺎﺭﻱ؛ ﺯﺍﻣﺒﺎﻭﺭُ ،ﻣﻌﺠﻢﺍﻻﻧﺴﺎﺏ ﻭﺍﻷﺳﺮﺍﺕ ،ﺹ .387 ِ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﻱ. .11 ِ .12ﻋ ْﻘﺪﺍﻟ ُﻌﻠﻲ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻋﺎﻣﺮﻱ ،ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ،ﺹ 145ﻭ .147 .13ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺎﺷﺎﻥ ،ﺣﺴﻦ ﻧﺮﺍﻗﻲ ،ﺹ .59 .14ﻧﺴﺎﺋﻢﺍﻻﺳﺤﺎﺭ ﻣﻦ ﻟﻄﺎﺋﻢﺍﻻﺧﺒﺎﺭ ،ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ُﻣﻨﺸﻲ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ، ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺮﺣﻮﻡ ُﻣﺤﺪّ ﺙ ﺍﺭﻣﻮﻱ ،ﺹ .78 .15ﺁﺛﺎﺭﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ،ﺹ .260 ِ .16ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﻦ ﺩﺭ ِ ﻛﺘﺎﺏ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺑﺎﺏ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻣﻄﻠﺒﻲ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﻮﺷﺘﻢ ،ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﺍﻭ ﻭ ﺩﺍﻭﺭ ﮔﻔﺘﻢ...» :ﺩﻭ ﺭﺍﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻛﺮﺩ :ﻳﻜﻲ ﺭﺍﻩ ﻃﺒﻴﻌﻲِ ﺍﺣﺘﻴﺎﻁ ـ ﻛﻪ ﺁﺭﺍﻡ ،ﻣﺜﻞ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﻫﺮ ﺣﺮﻓﻲ ﻣﻴﺰﻧﺪ ﺑﺎ »ﺍﮔﺮ« ﻭ »ﺍﺣﺘﻤﺎﻻ« ،ﻭ »ﺣﺘﻲﺍﻻﻣﻜﺎﻥ« ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﻣﺴﺄﻟﺔ ﺑﺪﻳﻬﻲ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻛﻤﺎﻝ ﺍﺣﺘﻴﺎﻁ ﻭ ﻭﺳﻮﺍﺱ ﺑﻴﺎﻥ ﻛﻨﺪ. ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﻧﻮﺩ ﺳﺎﻟﻲ ﻫﻢ ﻋﻤﺮ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﻭ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻨﺎﺏ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻓﺸﺎﺭ ،ﺁﺩﻡ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ،ﭼﺎپ ﺩﻭﻡِ ِ ﺩﻛﺘﺮﻱ ﺩﻭﺭﺓ ﺟﻮﺍﻧﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺎ ﭼﺸ ِﻢ ﻣﺴ ّﻠﺢ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺭﺳﺎﻟﺔ ﻏﻠﻂﮔﻴﺮﻱ ﻛﻨﺪ. ﻳﻚ ﻭﻗﺖ ﻫﻢ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﺁﺩﻡ ﻣﺜﻞ ﻋﻠﻲ ﺍﻛﺒﺮﺧﺎﻥ ﺩﺍﻭﺭ ،ﻳﻚ ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﮔﺬﺷﺘﻦ ﺭﺳﺎﻟﻪﺍﺵ ،ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﭘﺎ ﻣﻲﮔﺬﺍ َﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﭘﺎﻱ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺩ َﻭﺩ ،ﻣﻲﺁﻳﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ِ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺷﻮﺭﺍ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﻠ ِﻊ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ،ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﭘﺎ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﻦ ﻭ ﭘﻴﻐﺎﻡ ﻭ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻭ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻭ ﺗﻄﻤﻴﻊ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﻭﺯﻳﺮ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮﻱ ﺭﺍ ﺯﻳﺮﻭﺭﻭ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻴﻤﻮﺭﺗﺎﺵ ﻭ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺍﺳﻌﺪ ،ﻫﻢﮔﺎﻡ ،ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺗﺎﺯﺩ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺩﺭ ﻣﻨﺎﺯﻝ ﻭﺳﻂ ﺭﺍﻩ ﻳﻜﻲﻳﻜﻲ ﺍﺯﻳﻦ ﻫﻤﺮﺍﻫﺎﻥ ﺍﺯ ﭘﺎ ﻣﻲﺍﻓﺘﻨﺪ ﺧﻢ ِ ﻣﻮﺍﻇﺐ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺵ ﺑﻪ ﺍﺑﺮﻭ ﻧﻤﻲﺁﻭ َﺭﺩ ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ: ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ :ﺧﻴﺎﻟﺘﺎﻥ ﺟﻤﻊ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﻦ ﺗﺎ ﻫﺴﺘﻢ ﻭﺯﻳﺮ ﻫﺴﺘﻢ. ﺍﻭ ﺩﺭﺳﺖ ﻣﻲﮔﻔﺖ :ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺎ ﺁﻥ ﺣﺪّ ُﻣﺮﻳﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺑﺮ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﺩ ،ﻭ ﺍﺭﺍﺩﺓ ﺧﻮﺩ ـ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﻭﺯﻳﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﻩ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺳﺎﻝﺭﻭﺯﻱ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎﺭ ﻛﺮﺩﻥ ،ﺩﺭ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻣﺎﻟﻴﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺯ ﺷﺎﻩ ﻭﻗﺖ ﭘﺮﺳﻴﺪ: ـ ﭘﺲ ﭼﻪ ﻛﻨﻢ؟ ﻭ ﺍﻭ ﮔﻔﺖ :ﺑﺮﻭ ﺑﻤﻴﺮ! ﺍﻭ ﺑﻲﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ،ﻫﻤﺎﻥ ﺷﺐ ،ﺳ ّﻤﻲ ُﻣﻬﻠﻚ )ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺮﻳﺎﻙ( ﺩﺭ ﺁﺏ ِ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﺮ ﻛﺎﻟﺒ ِﺪ ﺣﻞ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻧﻮﺷﻴﺪ ،ﻭ ﺻﺒﺤﮕﺎﻩ، ﺳﺮﺩِ ﻭﺯﻳﺮ ﻣﺎﻟﻴﺔ ﻣﻘﺘﺪﺭِ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﺗﺎﺑﻴﺪﻥ ﮔﺮﻓﺖ) .ﻣﺠﻠﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ، ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ،1358ﺹ (856ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻬﺖ ﻣﻲﺯﻧﻢ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺳ ِﺮ ﭘﻨﺞ ﺷﺶ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﻮﺭ ﻛﺮﺩ ِ ِ ِ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺳﻨﺎ ﺭﺳﻴﺪ ،ﻧﻴﺰ ﺗﺨﺖ ﭼﺮﺥﺩﺍﺭ ﺑﻪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺑﺮ ﻣﺨﻠﺺ ﺭﺍ ﻣﺮﻛﻮﺯ ﺧﺎﻃﺮ ﺩﺍﺷﺘﻪ .ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺍﻭ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﭼﺮﺍ ِﻍ ﻗﺮﻣﺰ ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ﺭﺩ ﻧﻤﻲﺷﺪ ـ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻫﻤﺔ ﻣﺎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﻬﺎ ﻛﻪ ﺭﺩ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﻭ ﺟﺎ ِﻥ ﺳﺎﻟﻢ ﻫﻢ ﺑﺪﺭ ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ ـ ﺑﻠﻜﻪ ﺣﺘﻲ ﺩﺭ ﻋﺒﻮﺭ ﺍﺯ ﭼﺮﺍﻍ ﺳﺒﺰ ﻫﻢ ﺍﺣﺘﻴﺎﻁ ﻣﻴﻜﺮﺩ .ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﻴﻨﻮﻱ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ﺁﻗﺎﻱ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ،ﭼﺮﺍﻍ ﺳﺒﺰ ﺩﻳﮕﺮ ِ ﺣﻖ ﻋﺒﻮﺭ ﺑﺎ ﺷﻤﺎﺳﺖ. ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ :ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ،ﻭﻟﻲ ﺁﻣﺪﻳﻢ ﻭ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﺎﻳﺴﺘﺎﺩ، ﺗﻜﻠﻴﻒ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺻﺒﺮ ﻛﻦ ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻭ ﭘﺸﺖ ﭼﺮﺍﻍ ﻗﺮﻣﺰ ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ ،ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﻣﺎ ﺩﺭ ﭘﻨﺎﻩ ﺍﻭ ﺑﺎ ﺧﻴﺎ ِﻝ ﺭﺍﺣﺖ ﻣﻲﺭﻭﻳﻢ! .17ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ،ﺍﺑﻦ ﺍﺳﻔﻨﺪﻳﺎﺭ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻗﺒﺎﻝ ،ﺹ.152 .18ﻣﻠﻚ ﻓﺨﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺣﺴﻦﺑﻦ ﺷﺎﻩ ﻛﻴﺨﺴﺮﻭﺑﻦ ﻳﺰﺩﺟﺮﺩﺑﻦ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭﺑﻦ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺍﺑﻦ ﻛﻴﻨﻪﺧﻮﺍﺭ ﺑﻦ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭ ﺑﻦ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮﺑﻦ ﻛﻴﻨﻪ ﺧﻮﺍﺭﺑﻦ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭﺑﻦ ﻛﻴﻨﻪﺧﻮﺍﺭﺑﻦ ﺭﺳﺘﻢﺑﻦ ﺩﺍﺭﺍ ﺍﺑﻦ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭﺑﻦ ﺳﺮﺧﺎﺏﺑﻦ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭﺑﻦ ﻗﺎﺭﻥ ﺑﻦ ﺷﺮﻭﻳﻦﺑﻦ ﺳﺮﺧﺎﺏﺑﻦﺑﺎﺩ ﺑﻦﺷﺎﭘﻮﺭﺑﻦ ﻛﻴﻮﺱ ﺑﻦ ﻗﺒﺎﺩ ﺑﻦ ﻓﻴﺮﻭﺯﺍﻟﻤﻠﻚ ﺍﻟﻌﺠﻢ ﺟﺪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﻟﻌﺎﺩﻝ) .ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﻣﺮﻋﺸﻲ،ﺹ.(122 .19ﻣﺠﻤﻞﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﻪ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺪﺭﺱ ﺭﺿﻮﻱ ،ﺹ .190
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 .20ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﺍﺑﻦ ﺍﺳﻔﻨﺪﻳﺎﺭ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺁﺷﺘﻴﺎﻧﻲ ،ﺹ ،153ﻭ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺧﺎﻧﺪﺍﻧﻬﺎﻱ ﺣﻜﻮﻣﺘﮕﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﻗﺎﺳﻤﻲ ،ﺝ ،2ﺹ .9ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﻛﻬﺘﺮ ﻗﺒﺎﺩ ﭘﺪﺭ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ) .ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﻣﺮﻋﺸﻲ ،ﺹ .(5 ﺑﻨﺪﻩ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﻨﺪ، ﺍﺯ ﻧﻮﻉ »ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺑﺪﻭ«ﻫﺎﻱ ﺟﻬﺎﻧﺒﺎﻧﻲ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺑﺪﺍﻧﻢ. )ﺍژﺩﻫﺎﻱ ﻫﻔﺖ ﺳﺮ ،ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ﺹ .(73ﻭﻗﺘﻲ ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﻣﻨﻘﺮﺽ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺑﻪ ﮔﺪﺍﺋﻲ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﻣﻴﺮﻭﻧﺪ ،ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﮔﺪﺍﻳﺎ ِﻥ ﺭﻭﺳﺘﺎ ِ ﻭﺯﻳﺮﻱ ﭘﺎﺩﺷﺎ .ﻭ ﺁﻥ ﺍﻭﻟﻴﻬﺎ ﭘﺴﺮﺍ ِﻥ ﻭﺯﻳ ِﺮ ﻫﻢ ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺳﻌﺪﻱ ﺑﻪ ﻧﺎﻗﺺ ﻋﻘﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﻭ ّﻣﻲﻫﺎ ﺭﻭﺳﺘﺎﺯﺍﺩﮔﺎ ِﻥ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ .ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻗﻮ ِﻝ ﺧﻮﺩِ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻴﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻗﺘﻞ ﻛﻴﻮﺱ ﺑﺮﺍﺩﺭِ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻭ ﻗﺘﻞِ ﻋﺎﻡ »ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺭﻫﻲ« ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻲ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﺓ ﺍﻭ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺟﺎﻥ ﺑﮕﻴﺮﺩ ،ﻭ ﺟﻴﻞ ﺟﻴﻼﻥ ،ﻳﻌﻨﻲ ﮔﻴﻼﻧﺸﺎﻩ ﻧﻴﺰ ،ﺑﺎﺭ ﻭ ﺑﻨﻪ ﻭ ﺗﻪﻣﺎﻧﺪﺓ ﺍﺳﺎﺱ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﻭ ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺟﻤﻊ ﻛﺮﺩﻩ ،ﻭ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻣﻼﺷﻴﺨﻌﻠﻲ...» ،ﺧﻮﺩ ،ﺑﻪ ﻟﺒﺎﺱ ﻣﺠﻬﻮﻝ ،ﺑﺎ ﺩﻭ ﺭﺃﺱ ﮔﺎﻭ ﺑﺎﺭ ﻛﺮﺩﻩ ،ﺍﺯ ﻛﻨﺎﺭ ﺩﺭﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﻃﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺁﻣﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﺁﺫﺭﻭﻻﺵ ﺳﻮﺧﺮﺍﻱ، ﻧﻮﻛﺮ ﺷﺪ ،ﭼﻮﻥ ﻣﺮﺩ ﻏﺮﻳﺐ ﺑﻮﺩ ،ﻭﻱ ﺭﺍ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺩﻭ ﺭﺃﺱ ﮔﺎﻭ ﺑﺎﺭ ﻛﺮﺩﻩ ،ﺑﺪﺍﻧﺠﺎ ﺭﻓﺘﻪ ،ﺍﺳﻤﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﺎﻭﺑﺎﺭﻩ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻛﺮﺩﻧﺪ) «...ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ،ﻣﻼﺷﻴﺨﻌﻠﻲ ،ﭼﺎپ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺳﺘﻮﺩﻩ ،ﺹ (32ﻟﻐﺖﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﻭ ﮔﻴﻠﻚﻫﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ،ﻣﻦ ﺩﺭ ُﺣﻜ ِﻢ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﺎﻳﺎ ِﻥ ﻗﺪﺭﺕﻫﺎ ،ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﻪ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻧﺰﺩﻳﻚﺗﺮ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ .ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﮔﻴﻠﻪ ﻣﺮﺩﻫﺎ ﻛﻪ ﻧﮋﺍﺩﺷﺎﻥ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﮔﺎﻭﺑﺎﺭﻩ ﻭ ﮔﻴﻼﻧﺸﺎﻩ ﻭ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﺎﻻ ﻣﻴﺮﻭﺩ ،ﻭ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻫﻤﺎﻥ ﺁﻣﺎﺭﺩﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﮔﻴﻠﻪ ﺁﻣﺎﺭﺩ = ﮔﻴﻠﻪﻣﺮﺩ(، ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﻣﺮﺍ ﺭﺩ ﻧﻜﻨﻨﺪ )ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎﻥ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﻗﺰﻝ ﺍﻭﺯﻥ ﻳﺎ ﺳﻔﻴﺪ ﺭﻭﺩ ﺭﺍ ﺁﻣﻮﺭﺩ ﻳﻮﺱ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻣﺎﺭﺩﻫﺎ ﻭ ﻛﺎﺳﻲﻫﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ(. ِ ﺳﻨﮓ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻢ ،ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ،ﺹ 54؛ ﺁﻥﭼﻨﺎﻥ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ .21 ِ ﻧﺴﺒﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ﺗﻨﺪﺭِ ﻛﻴﺎ ﺷﺎﻋﺮ ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﺓ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻧﻘﻞ ﻛﺮﺩﻩ :ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ﭘﺴﺮ ﻫﺎﺩﻱ ﭘﺴﺮ ﻓﻀﻞﺍﷲ ﻧﻮﺭﻱ ﭘﺴﺮ ﺁﺳﻴﻪ ﺩﺧﺘﺮ ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ ﻧﻮﺭﻱ ﭘﺴﺮ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﺘﻮﻓﻲ، ﭘﺴﺮ ﺗﻘﻲ ﭘﻴﺸﻜﺎﺭِ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎ ِﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ،ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺍﻭ ﭘﺴﺮ ...ﺗﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﻭﺳﺒﺎﻥ ﻭ ﺯﺭﻳﻦ ﻛﻤﺮ ﻭ ﻗﺎﺭﻥ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﮔﻴﻼﻧﺸﺎﻩ ﻣﻠﻘﺐ ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ ﻣﻴﺮﺳﺪ .ﻭ ﺑﻪ ﮔﺎﻭﺑﺎﺭﻩ ﭘﺴﺮ ﻓﻴﺮﻭﺯ ﭘﺴ ِﺮ ﻧﺮﺳﻲ ﭘﺴﺮ ْ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ ،ﺑﺮﺍﺩﺭِ ﻗﺒﺎﺩ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻋﻤﻮﻱ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. )ﻧﺴﺐﻧﺎﻣﻪ ﺭﺍ ﺗﻨﺪﺭﻛﻴﺎ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﻪ ﺷﺎﻫﻴﻦ ﺳﺎﻝ 1333ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻩ( ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻜﺘﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻡ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺮﺍ ﺍﺯ ﭘﺸﺖ ﺳﻮﻡ ﻳﻚ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﭘﺪﺭ ،ﻧﺴﺒﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺳﻴﻪ ﺩﺧﺘﺮ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ِ ﻧﺴﺐ ﭘﻴﺮ ﺗﻘﻲ ﻧﻮﺭﻱ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ .ﻳﻚ ﻣﻮﺭﺩ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺩﺭ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﺍﺯ ﺍﻭﺗﺎﺩِ ﺍﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺴﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ.... ﺍﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺎﺩﺭ ،ﺁﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﺎﺩ ﺁﻥ ﺷﻮﺧﻲ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ :ﺑﻪ ﻗﺎﻃﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭘﺪﺭﺕ ﻛﻴﺴﺖ؟ ﺍﺳﺐ ﺁﻗﺎ ﺩﺍﺋﻴﻢ ﺍﺳﺖ. ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩْ : ﻭ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﺑﭽﺔ ﺣﻼﻝﺯﺍﺩﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻮﻳَﺶ ﻣﻴﺮﻭﺩ! .22ﺳﻨﮓ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻢ ،ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ،ﺹ .54
125 .23ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩ ﺍﻣﺠﺎﺩ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﺍﺳﺖ )ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻔﻴﺪﻱ ،ﺹ .(621 ِ ﺗﺮﻙ ﺍﻣﺎﺭﺕ ﮔﻔﺖ. .24ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺍﺩﻫﻢ ﻧﻤﻮﺩﻩ )ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻔﻴﺪﻱ ﺹ .(621 ِ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻓﺮﻣﻮﺩ .25ﭼﻮﻥ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﺷﺪ ﺳﻪ ﺗﺎﺭ ﻣﻮﻱ ﺩﺭ ﺖ ﻋﺎﻟِﻤﺎ )ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﻌﻔﺮﻱ ﻳﺰﺩ ،ﺹ ﺃﺻﺒَ ْﺤ ُ ﺃﻣﺴﻴْ ُ ﺖ ﺟﺎﻫﻼ ﻭ ْ ﻛﻪ َ .(131ﻣﻦ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻲﻛﺮﺩﻡ ﺁﻥ ﺗﺎﺭ ﻣﻮﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﻢ ﺑﻮﺩ ﭘﻴﺶ ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺑﻤﻲ ،ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺒﺪﺍﷲﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻪ ﺑﻢ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺑﺎ ﭼﻮﺏ ﺷﺠﺮﻩ ﺩﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﺍﻭ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻈﻔﺮ ﻣﻴﺒﺪﻱ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻳﺎﻓﺘﻪ )ﺷﺎﻩ ﻣﻨﺼﻮﺭ ،ﺹ (33ﻭ ﺑﻌﺪ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺑﻪ ﻳﺰﺩ ﻭ ﺑﺎﻓﻖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻫﻤﺎﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻌﺪ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ »ﺁﺛﺎﺭﻱﻫﺎ« ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﺍﻣﺎ ﺣﺎﻻ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻮﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻳﺰﺩ ﺑﻮﺩﻩ ،ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻴﺦ ،ﺩﺭ ﺧﻮﺍﺏ ﺍﺯ ﺳﺮ ِ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻛﻨﺪﻩ ﻭ ﺟﺪﺍ ﻭ ﺩﺭ ُﻣ ِ ﺣﻔﻆ ﺸﺖ ﺍﻭ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻛﻮﺷﺶ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﺴﺘﻮﻓﻲ ﺑﺎﻓﻘﻲ ﻫﻢ ﻳﻚ ﺗﺎﺭِ ﻣﻮﻱ ﺭﺍ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. .26ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻔﻴﺪﻱ ،ﺹ .623 »ﻋﻮﺭﺕ ﺟﻤﻴﻠﺔ ُﻣﻄﺮﺑﻪﺍﻱ ﺑﻮﺩ ﮔﻞ ﮔﻨﺪﻡ ﻧﺎﻡ ،ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺩﻋﻮﻱ ﺩﺍﺷﺖ .ﺑﻪ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺩﺍﺧﻞِ ﻣﺰﺍﺭِ ﻣﻨ ّﻮﺭِ ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺏ ﺷﺪﻩ ،ﮔﻞ ِ ﺟﺎﻧﺐ ُﻣﺪّ ﻋﻲ ﺑﻮﺩ ،ﮔﻞ ﮔﻨﺪﻡ ﮔﻨﺪﻡ ﻗﺴﻢ ﻳﺎﺩ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺣﻖ ﺑﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯ ﭘﮋﻣﺮﺩﻩ ﮔﺸﺘﻪ ﺍﺯ ﭘﺎﻱ ﺩﺭﺁﻣﺪ.... .27ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﺪﻳﺪ ﻳﺰﺩ ،ﺍﺣﻤﺪ ﻛﺎﺗﺐ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ،ﺹ .170 .28ﻣﺠﻤﻞ ﻓﺼﻴﺤﻲ ،ﺝ ،2ﺹ ....44 .29ﺁﺛﺎﺭﺍﻟﻌﺠﻢ ،ﻓﺮﺻﺖ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ،ﭼﺎپ ﻋﻠﻲ ﺩﻫﺒﺎﺷﻲ ،ﺹ .60 .30ﻫﻢ ﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﺎﻓﻨﺪﻩ ﻭ ﺟﻮﻻﻩ ﺍﺳﺖ. .31ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺷﻴﺮﺍﺯ ،ﺭﺣﻤﺖﺍﷲ ﻣﻬﺮﺍﺯ ،ﺹ .231ﻣﻦ ﻫﻤﻴﺸﻪ ِ ﺧﺎﻙ ﻓﻜﺮ ﻣﻴﻜﺮﺩﻡ ﺁﻥ ﺳﻌﺪﻱ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻴﮕﻔﺖ :ﺍﻳﻦ ﻧﺴﻴ ِﻢ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﻣﺸﻚ ﺧﺘﻦ ،ﭼﻨﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﺒﺎﺭﻩ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺍ ﺗﺮﻙ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎ )ﺳﻲ ﺳﺎﻝ( ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﻭ ﻏﺮﺑﺖ ،ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﮔﻞ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭﻟﻲ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﻧﻜﺮﺩ ،ﺁﻳﺎ ﻋﻠﺘﻲ ﺩﺍﺷﺖ؟ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﻛﻪ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﭘﻨﻬﺎﻥ ،ﻣﻦ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻥ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺁﺩﻣﻲ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺩﻋﻮﻱ ﻣﻠﻚﺍﻟﺸﻌﺮﺍﺋﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺷﺎﻩ ﻫﻢ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺑﺎﻓﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻣﻴﻜﺮﺩ ،ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺳﻌﺪﻱ ﺁﺧﺮﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ! ﺷﻤﺲ ﻓﺨﺮﻱ ﺩﺭ ﻣﻌﻴﺎﺭ ﻧﺼﺮﺗﻲ ﮔﻮﻳﺪ...» :ﺷﻴﺦ ﺳﻌﺪﻱ َﺭ ِﺣ َﻤﻪﺍﷲ ﺩﺭ ﻫﺠﻮ ﻣﻮﻻﻧﺎﻱ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺠﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻫﻤﮕﺮ ﺭﺑﺎﻋﻴﺌﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ ِ ﺍﻟﻒ ﺍﻣﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻳﺎء ﺍﺻﻠﻲ ﺟﻤﻊ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺑﺎﻋﻲ ﻭ ﺍﻳﻨﺴﺖ: ﻫﺮ ﻛـﻮ ﺯﻣـﺼﺎﺩﺭ ﺑـﻪ ﺍﺳـﺎﻣـﻲ ﻧـﺮﺳﺪ ﺍﺯ ﺑـﺨـﺖ ﺑـﺪ ﻭ ﺳﻴـﻪ ﮔﻠـﻴﻤﻲ ﻧـﺮﺳﺪ ﻫﻤـﮕﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ُﻋﻤ ِﺮ ﺧﻮﺩ ﻧﻜﺮﺩﺳﺖ ﻧﻤﺎﺯ ﻣـﻌﺬﻭﺭ ﺑــﻮﺩ ﮔـﺮ ﺑـﻪ ﺍﻣـﺎﻣـﻲ ﻧـﺮﺳـﺪ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺍ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺑﺰﺭگ ،ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺪﺭ ﻣﻀﺎﻳﻘﻪ ﻧﺘﻮﺍﻥ ﻛﺮﺩ) «...ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﻱ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ،ﮔﺮﺩﺁﻭﺭﻱ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺝ 9ﺹ (67ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺷﻌﺮ ،ﺳﻌﺪﻳﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻛﻼﻡ ِ ﺗﻠﻔﻆ ﻣﺤﻠﻲ ﺍﺯ ﮔﻠﻴﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺳﻌﺪﻱ ﻧﻮﻋﻲ ِ ﺩﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﻳﺰﺩﻱ ﺩﻟﺶ ﺧﻮﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺍﺯ
126 .32ﺷﺮﺡ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ ،ﻣﺪﺭﺱ ﺭﺿﻮﻱ ،ﺹ ،289ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺗﺬﻛﺮﺓ ﺩﻭﻟﺘﺸﺎﻩ. .33ﺗﺬﻛﺮﻩ ﺩﻭﻟﺘﺸﺎﻩ ،ﺹ 84؛ ﺗﺬﻛﺮﺓ ﺷﻌﺮﺍﻱ ﻳﺰﺩ ،ﺹ .19 ﺩﻭﻟﺘﺸﺎﻩ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺳﻌﺪﻱ ﻭ ﻣﺠﺪ ﺧﻮﺏ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻣﻦ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ ﻗﺒﻮﻝ ﺩﺍﺭﻡ ،ﻭﻟﻲ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﺭﺍ ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩ .ﻣﺠ ِﺪ ﻫﻤﮕﺮ ﺁﺩﻣﻲ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺑﻮﺩ. ِ ﻣﺆﻟﻒ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺧﻮﺵ ﺧﻂ ﺑﻮﺩﻥ ،ﺗُﻨﺪﻧﻮﻳﺲ ﻫﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ِ ﺧﺰﺍﻧﺔ ﻋﺎﻣﺮﻩ ﮔﻮﻳﺪ ﺭﻭﺯﻱ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻬﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ُﺟ َﻮﻳﻨﻲ ﺍﺯ ﺗﻨﺪﻧﻮﻳﺴﻲ ﺳﺨﻦ ﻣﻴﺮﺍﻧﺪﻧﺪ ،ﻣﺠﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻫﻤﮕﺮ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻢ ﺳﻠﺠﻮﻗﻨﺎﻣﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ؛ ﻭ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎ ِﻥ ﺑﻬﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ،ﺁﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﻧﻮﺷﺖ ﻭ.... )ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺍﺳﻤﻌﻴﻞ ﺧﺎﻥ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺑﺮ ﺳﻠﺠﻮﻗﻨﺎﻣﻪ ،ﭼﺎپ ﺧﺎﻭﺭ ﺹ.(8 َ .34ﺷﻬﺪﺍﷲ ﻛﻪ ﺭﺑﺎﻋﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻟﻄﻴﻒ ﻭ ﭘﺮ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺣﻖ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺳﻌﺪﻱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﺩ ﺑﻪ ﺷﺮﻁ ﺁﻧﻜﻪ ﮔﺮﻳﻪ ﺍﺯ ﺣﺴﺎﺩﺕ ﻧﺒﺎﺷﺪ .ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻫﻤﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﺭﺟﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺳﻌﺪﻱ ﻭ ﺣﺘﻲ ِ ﻨﺎﺳﺒﺎﺕ َﺣ َﺴﻨﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ،ﺍﺯ ﺁﻥﺟﻤﻠﻪ ﺍﺳﺖ ﻣﻤﺪﻭﺡ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ُﻣ ِ ِ ﻫﻤﻴﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﺩﻳﻮﺍﻥ .ﺍﺑﻦ ﺍﻟ ُﻔ َﻮﻃﻲ ﺩﺭ ﺗﻠﺨﻴﺺ ﻣﺠﻤﻊﺍﻵﺩﺍﺏ ﮔﻮﻳﺪ :ﻣﺠﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻫﻤﮕﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺤﻀﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺼﻴﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻃﻮﺳﻲ ﺩﻳﺪﻡ .ﭘﻴﺮﻱ ﺧﻮﺵ ﺳﻴﻤﺎ ﻭ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﻭ ﺻﻮﺭﺗﻲ ﺧﻮﺏ ﻭ ﺧُ ﻠﻘﻲ ﻧﻴﻜﻮ ﺑﻮﺩ .ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﻌﺪﻱ ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ 695 ﻫـ1296/ﻡ .ﺩﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﻳﻚ ﺗﻮﻫﻢ ﺑﻪ ﺫﻫﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﺁﻣﺪﻩ ﻛﻪ ﻧﺎﭼﺎﺭﻡ ﮔﻨﺎﻫﺎ ِﻥ ﻣﺠ ِﺪ ﻫﻤﮕﺮ ﺭﺍ ﭘﺎﻙ ﻛﻨﻢ ﻣﮕﺮ ﺧﺪﺍ ﺍﺯ ﺳﺮ ﺗﻘﺼﻴﺮﻡ ﺑﮕﺬﺭﺩ .ﻣﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﻢ ﻛﻪ ﺳﻌﺪﻱ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻃﻮﺳﻲ ﭼﻮﺏ ﺯﺩﻩ ﺍﺳﺖ )ﺳﻨﮓ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻢ، ﺹ 305ﺑﻨﻘﻞ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺏ ﻗﺼﺺ ﺍﻟﻌﻠﻤﺎء ﺗﻨﻜﺎﺑﻨﻲ( .ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻘﻞ ﺭﺍ ﺩﺭﺳﺖ ﻣﺪﺍﻥ ﻭ ﺭﻭﻱ ﺁﻥ ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻜﻦ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ﺳﻌﺪﻱ ﺭﺍ ﭼﻮﺏ ﻧﻤﻲﺯﺩﻩ ،ﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻛﺘﺮ ﺣﻤﻴﺪﻱ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﺭ ـ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ 68ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺍﻭﻳﻦ ﺁﺏ ﺧﻨﻚ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻣﻴﻜﺮﺩ. ِ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﺳﻌﺪﻱ، ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻛﻪ ﻫﻴﻤﻨﺔ ﻣﻘﺎﻡِ ﻣﻠﻚﺍﻟﺸﻌﺮﺍﺋﻲ ﻫﻤﮕﺮ ﻭ ﻭ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﮕﺮ ِ ﭘﻴﺶ ﭼﺸ ِﻢ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ﺧﺪﺍﻱ ﻧﻜﺮﺩﻩ ،ﺧﺪﺍﻱ ﻧﻜﺮﺩﻩ ،ﺯﺑﺎﻧﻢ ﻻﻝ ،ﺯﺑﺎﻧﻢ ﻻﻝ ،ﺁﻳﺎ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ ﺗﺼﻮﺭ ِ ﺧﺸﺖ ﻫﻤﻜﺎﺭِ ﺧﻮﺩ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎﺕ ،ﺷﺎﻋ ِﺮ ﻣﻠﻚﺍﻟﺸﻌﺮﺍء، ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﺷﻌﺮ ﻣﻴﮕﻔﺘﻪ ،ﭘﺎﻱ ﻛﺎﺭ ﺑُﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﺮﮔﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺟﻮﺍﻧﺘﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﺎﻡ ﺟﻮﻱ ﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﺧﻮﺍﻩ ،ﺍﻳﻦ ﻧﻮﺍﺩﺓ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻭ ﻣﻠﻚﺍﻟﺸﻌﺮﺍء ِ ﺳﻌﺪﻱ ﺁﺧﺮﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ﻓﺮﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﻭ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻓﺎﺭﺱ ،ﺁﻥ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻭ ﻫﻢﻧﺸﻴﻦِ ﺭﺟﺎﻝ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻣﺴﺘﻌﺼﻢﺑﺎﷲ ﻭ ﻭﺯﺭﺍء ﻭ ﺷﻌﺮﺍﻱ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﻭ ﻗﺼﻴﺪﻩ ﺩﺭ ﻣﺮﺛﻴﺔ ُﻣﺴﺘﻌﺼﻢ ﺍﻧﺸﺎﺩ ﻛﻦ! ﺷﻴﻄﺎﻥ ِ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻣﺠﺪ ﻫﻤﮕﺮ ﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ، ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻠﺴﺔ ﺷﺎﻳﺪ ،ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﭼﻮﺏ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﺳﻌﺪﻱ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﺔ ﻣﺮﺛﻴﻪ ﺁﺳﻤﺎﻧﻴﻪ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ: ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺣﻖ ﺑ ُ َﻮﺩ ﮔﺮ ﺧﻮﻥ ﺑﺒﺎ َﺭﺩ ﺑﺮ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﺮ ﺯﻭﺍ ِﻝ ُﻣﻠـﻚ ُﻣﺴـﺘﻌﺼـﻢ ﺍﻣـﻴﺮﺍﻟﻤـﺆﻣﻨـﻴﻦ ﻣﻌﺎﺻﺮﺍﻥ ﻣﺎ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺳﻌﺪﻱ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺯ ﺑ ِﺪ ﺣﺴﻮﺩﺍﻥ ﻭ ﻏﻤﺎﺯﺍﻥ ﺻﺪﻣﻪ ﺧﻮﺭﺩﻩﺍﻧﺪ؟ ﺳﻌﺪﻱ ﻭ ﻣﻠﻚﺍﻟﺸﻌﺮﺍﺋﻲ ﻓﺎﺭﺱ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ. ﺍﻛﻨﻮﻥ ،ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻦ ،ﺍﺯﻳﻦ ﺗﻮﻫﻤﻲ ﻛﻪ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﻌﺪﻱ: ـ ﺟﺎﻱ ﻋﺬﺭ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺍﺳﺖ ،ﺃﺳﺘﻐﻔﺮﺍﷲ ﺍﻟﻌﻈﻴﻢ!
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﺳﻌﺪﻱ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ: ﻫـﺰﺍﺭ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳـﻌﺪﻱ ﺗﺮﺍ ﻧﺼـﻴﺤﺖ ﻛﺮﺩ ِ ﺣﺮﻑ ﻣﺤﻔﻞِ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺴﻲ ﻧﺒَﺮﻱ! ﻛﻪ .35ﺗُﺤﻔﻪﺍﻟﻌﺎﻟﻢ ،ﺹ 151؛ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻣﺆﻟﻒ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺑﻬﻤﻨﻲ ﺩﻛﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻴﭙﻮ ﺻﺎﺣﺐ، ِ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﻮﺩ. .36ﺳﻔﻴﻨﻪ ﻫﻨﺪﻱ ،ﺑﻬﮕﻮﺍﻥ ﺩﺍﺱ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻋﻄﺎءﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ،ﭼﺎپ ﭘﺘﻨﻪ1958 ،ﻡ ،ﺹ .237 .37ﺣﻤﺎﺳﻪ ﻛﻮﻳﺮ ﺹ 345 .38ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ،ﻣﻮﺭﺥ 13ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ ....1354 .39ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺔ ﺳﺎﻳﻜﺲ ،ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﻧﻮﺭﻱ ،ﺹ .272 .40ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺷﺎﺯﺩﻩ ﺑﺪﻭﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻣﺮﺯﺑﻨﺪﻱ، ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺟﻬﺎﻧﺒﺎﻧﻲ ﺍﻣﺎﻥﺍﷲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺩﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩ. )ﺍژﺩﻫﺎﻱ ﻫﻔﺖﺳﺮ ﺹ(73 .41ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺔ ﻓﺮﺍﻫﺎﻧﻲ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﮔﻠﺰﺍﺭﻱ ،ﺹ 62ﻭ ،75 ﺍﻳﻀ ًﺎ ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺣﺎﻓﻆ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎﺋﻴﺎﻥ ،ﺝ ،2ﺹ .79 ﺑﺎﺳ ِﻤ ِﻪ ﺛ ُ ّﻢ ﺧﻔﻔﺖ ﺑﺎﺳﻘﺎﻁ .42ﺷﺮﻭﺍﻥ :ﺑَﻨﺎﻫﺎ ﺍﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥُ ،ﺳ ّﻤﻴَ ْ ﺖ ْ ﺷﻄﺮﺍﺳﻤﻪ) .ﻣﻌﺠﻢﺍﻟﺒﻠﺪﺍﻥ(. .43ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ ،ﻫﺪﺍﻳﺖ ،ﺝ 8ﺹ .384 .44ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﭘﺎﺭﻳﺰﻳﻬﺎ ،ﺟﺎﺯ ﻫﻤﺎﻥ »ﺩ ُﺭﻣﻮﻥ« ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﻮﺗﺔ ﺁﺗﺶ ﮔﻴﺮﺍ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺩﺭ ﺗﻨﻮﺭ ﺑﻜﺎﺭ ﺭ َﻭﺩ ،ﻭ ﺗﺎ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﺳﺖ ِ ﺧﻮﺭﺍﻙ ﺧﺮ ﺑﺎﺷﺪ.ﻣﻠﺨﻬﺎ ﺯﻳﺮ ﺑﻮﺗﻪﻫﺎ ﭘﻮﺭﻩ ﻣﻴﮕﺬﺍﺭﻧﺪ ،ﻭ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﻣﻲﺑﻴﻨﻲ ﻫﺰﺍﺭﻫﺎ ﻣﻠﺦ ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ﻳﻚ ﺑﻮﺗﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻣﻲﺭﻳﺰﺩ ،ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﺪ ﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭﺵ ﻛﻴﺴﺖ؟ .45ﺍﺑﻦ ﺟﻨﻲ ﻣﻮﺻﻠﻲ ،ﺍﻭ ﺍﻣﺎﻡ ﺑﻮﺩ ﻭﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﺍﺑﻮﻋﻠﻲ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺑﻮﺩ ،ﭘﺪﺭِ ﺍﻭ »ﺟﻨﻲ« ﻏﻼﻣﻲ ﺭﻭﻣﻲ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻣﺘﻨﺒّﻲ ﺭﺍ ﺷﺮﺡ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ) .ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺍﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ،ﺝ ،1ﺹ (554 .46ﺍﺑﻦ ﻋﻨّﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻧﺼﺮﺍﷲ ،ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻗﺼﻴﺪﺓ ﻫﺠﻮﻳﻪﺍﺵ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺗﻮﺳﻂ ﺻﻼﺡﺍﻟﺪﻳﻦ ﺍﻳﻮﺑﻲ ﺍﺯ ﺷﺎﻡ ﺑﻪ ﻳﻤﻦ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪ. ِ »ﻋﺰﻳﺰﻱ« ﺭﺍ ﻧﻮﺷﺘﻪ ،ﻓﻮﺕ ﺣﺪﻭﺩ 634ﻫـ1236/،ﻡ) .ﺭﻳﺤﺎﻧﺔﺍﻻﺩﺏ، ﺝ 8ﺹ .(128ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻌﺾ ﻛﺮﻣﺎﻧﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ :ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺍﻭﻻﺩ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺧﻮﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ! .47ﺯﻳﺎﺩ ﭘﺴ ِﺮ ﭘﺪﺭﺵ ،ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺯ ﻛﻔ ِﺮ ﺍﺑﻠﻴﺲ ﻣﻌﺮﻭﻓﺘﺮ ﺍﺳﺖ. )ﺣﻤﺎﺳﻪ ﻛﻮﻳﺮ ﺹ .(275 .48ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﺑﻦ ﺟﻤﺎﻋﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻳﻢ ﻭ ﻣﻌﺮﻭﻓﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺎﺿﻲﺍﻟﻘﻀﺎﺓ ﺑﻴﺖﺍﻟﻤﻘﺪﺱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻧﺼﻴﺮ ﺣﻤﺎﻣﻲ ﺷﺎﻋﺮ ﺩﺭ ﻫﺠﻮﺵ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ﺻـﺤﺐ ﺍﻻﻣـﻮﺭ ﺍﻟـﻤﻄﺎﻋﺔ ﻗﺎﺿﻲ ﺍﻟﻘﻀﺎﺓ ﺍﻟﻤﻘﺪﺱ ﻓـﻘـﺎﻝ ﻟـﻲ ﺍﺑـﻦ ﺟﻤـﺎﻋﺔ ﺳـﺄﻟﺘــﻪ ﻋــﻦ ﺍﺑـﻴـﻪ ﻓﻮﺕ733 :ﻫـ1333 /ﻡ) .ﺭﻳﺤﺎﻧﻪﺍﻻﺩﺏ ،ﺝ 7ﺹ (446 .49ﺩﻛﺘﺮ ﺭﻳﺎﺽ ﺍﺣﻤﺪ ،ﺩﺭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺍﻭ ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺏ 966ﺻﻔﺤﻪﺍﻱ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻛﻪ 150ﺭﻭﭘﻲ ﻗﻴﻤﺖ ﺁﻧﺴﺖ! )ﻗﻮﻣﻲ ﺯﺑﺎﻥ ،ﭼﺎپ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻥ، ﻣﺎﺭﺱ 1989ﺹ .(55 .50ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﺍﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺗﺨﻢ ﺭﺍ ﻛﺎﺷﺘﻨﺪ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺷﻴﺎﺭﻫﺎ ﻣﺴﻄﺢ ﻭ ﺁﺑﮕﻴﺮ ﺷﻮﺩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﺨﺘﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﺗﺨﺘﻪ ﻣﻲﺑﻨﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﮔﺎﻭ )ﺑﻪﺟﺎﻱ ُﺷﺨﻢ( ﻭ ﮔﺎﻭ ﺗﺨﺘﻪ ﺭﺍ ﻣﻲﻛﺸﺪ ،ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺗﺨﺘﻪ ﻛﻤﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺷﻮﺩ ،ﻛﺸﺎﻭﺭﺯ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺗﺨﺘﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ ،ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺗﻌﺎﺩﻝ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ ﻫﻴﭻ ﺭﺍﻫﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺟﺰ ﺍﻳﻨﻜﻪ ُﺩﻡِ ﮔﺎﻭ ﺭﺍ ﺑﮕﻴﺮﺩ ﻭ ﺳﭙﺲ ﮔﺎﻭ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻧﺪ .ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﺸﺘﺰﺍﺭِ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺗﻌﺎﺩﻝ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﺩﺳﺘﺸﺎﻥ ﺑﻪ ُﺩﻡِ ﮔﺎﻭﻱ ﺑﻨﺪ ﺍﺳﺖ .ﻛﻪ ﺍﻟﺪُ ﻧﻴﺎ َﻣ ْﺰﺭﻋ ُﺔ ﺍﻵﺧﺮ ِﺓ! .51ﺩﻭﻟﺘﺸﺎﻩ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪﻱ85 ، .52ﺍﻳﻀ ًﺎ ﺩﻭﻟﺘﺸﺎﻩ ﺹ 125؛ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻠﻚ ﺯﻭﺯﻥ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﻇﻠﻢ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻭ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭﺍﻟﺪﻳﻦ ﻧﺪﺍﺭﺩ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﻨﮓ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ) .ﻭﺍﺩﻱ ﻫﻔﺖ ﻭﺍﺩ،ﺹ ،(318ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻣﻮﺭﺩِ ﺁﻥ ﻓﺮﻣﺎ ِﻥ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺩﻭﺧﺘﻦِ ﻟﺒﻬﺎﻱ ﻳﻚ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ. .53ﺑﻪ ﮔﻤﺎ ِﻥ ﻣﻦ ﻻﺯﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﻳﻦ ﻫﻴﺎﻃﻠﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭼﻴﻦ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﻨﻴﻢ .ﮔﻮﻳﺎ ﻗﺒﺎﺋﻠﻲ ﺍﺯﻳﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻗﻬﺴﺘﺎﻥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺳﻜﻮﻧﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺻﺪﺭﺍﺳﻼﻡ ﻫﻢ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻨﮕﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ) .ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﺒﺮﻱ ،ﺹ (2156ﺭﺍﻩ ﻓﺮﺍﺭ ﻗﺒﺎﺩ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﺑﺪﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻴﺎﻥﺑُﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﻴﺴﻔﻮﻥ ﺑﻪ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻃﺒﺲ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ. .54ﻳُﻘﺎﻝ ﺍﻥ ﺍﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥَ ُﻭﻟِﺪَ ﺑﻬﺎ ) ُﻣﻌﺠﻢﺍﻟﺒﻠﺪﺍﻥ( .ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ﺍﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﺯﺍﺩﻩ ﺷﺪ. .55ﺍﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ،ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻴﻂ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ،ﻣﺠﻠﻪ ﻳﻐﻤﺎ ،ﺳﺎﻝ ﺩﻭﻡ ،ﺹ 97؛ ﻭ ﺑﺮ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻣﺬﻛﻮﺭ ،ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻓﻘﻴﺪ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺣﺒﻴﺐ ﻳﻐﻤﺎﺋﻲ ﺩﺭ ﺫﻳﻞ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻣﺴﺘﺪﻝ ،ﻗﻄﻌ ًﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺍﺭﺩﺳﺘﺎﻥ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺯﻧﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪﻱ ﭘﺮﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺣﺎﻻ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻠﺒﻌﻠﻲ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻲﺻﺪﺍ ﻛﻨﺪ! .56ﺣﻤﺎﺳﺔ ﻛﻮﻳﺮ ،ﺹ 461؛ ﺍﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ،ﺩﻛﺘﺮ ﻳﻮﺳﻔﻲ ،ﺹ .31 .57ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺍﻓﺴﺮ ،ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻱ ﻃﻮﻻﻧﻲ ،ﻧﺎﻳﺐ ﺭﺋﻴﺲ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻣﻠﻲ ﻋﺼﺮ ﺭﺿﺎﺷﺎﻫﻲ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﺭﺋﻴﺲ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺍﺩﺑﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ. .58ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺯﺍﻕﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﷲﺑﻦ ﻓﺮﺥﺑﻦ ﻣﺎﺳﺎﺑﻦ ﻣﺎﺯﻳﺎﺭﺑﻦ ﻛﺸﻤﻬﺎﻥﺑﻦ ﻛﻨﺎﺭﻧﮓﺑﻦ ﺧﺴﺮﻭﺑﻦ ﺑﻬﺮﺍﻡﺑﻦ ﺁﺫﺭ ﮔﺸﺴﺐ ﺑﻦﮔﻮﺩﺭﺯﺑﻦ ﺩﺍﺩ ﺁﻓﺮﻳﺪﺑﻦ ﻓﺮﺥﺯﺍﺩﺑﻦ ﺑﻬﺮﺍﻡ ـ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺎﻩ ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﻳﺰ ﺍﺳﭙﻬﺒﺬ ﺑﻮﺩ ـ ﭘﺴﺮ ﻓﺮﺥ ﺑﻮﺯﺭﺟﻤﻬﺮ ﻛﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩ «...ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﻤﺸﻴﺪ) ...ﺑﻴﺴﺖ ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ،ﺝ ،2ﺹ .(75 .59ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﺩﺳﺘﺎﻥ ،ﻣﺮﺩﻭﺥ ،ﺝ ،2ﺹ .35 .60ﺷﻴﻄﺎﻥﭘﺮﺳﺘﺎﻥ ﻳﺎ ﻳﺰﻳﺪﻳﻬﺎ.... .61ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻖ )ﺹ (43ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺩﺍﺭﺩ: ﺕ ﻓﻲ ﺯﻣﻦ َﻣﻠ ِ ِ ﻚ ﺍﻟﻌﺎﺩ ِﻝ ﺍﻧﻮﺷﺮﻭﺍﻥَ ...ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻖ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺋﻞ ُﻭﻟِﺪْ ُ ﻗﺮﻥ ﺷﺸﻢ ﻫﺠﺮﻱ ) 12ﻣﻴﻼﺩﻱ( ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. .62ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻃﺒﺮﻱ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺣﺒﻴﺐ ﻳﻐﻤﺎﺋﻲ ،ﺹ 346 ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻨﺎﻛﺘﻲ ،ﺹ 64 .63 ِ .64ﺁﺛﺎﺭ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻟﺮﺳﺘﺎﻥ ،ﺣﻤﻴﺪ ﺍﻳﺰﺩﭘﻨﺎﻩ ،ﺝ ،1ﺹ 482 .65ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﻱ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺯﺍﺭﻉ ـ ﻣﺠﻠﻪ ﻓﺮﻭﻫﺮ ،ﺑﻬﻤﻦ 1368 ﺹ21 .66ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻨﺎﻛﺘﻲ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺩﻛﺘﺮ ﺷﻌﺎﺭ ،ﺹ 162؛ ﻋﻘﻴﺪﺓ ﻣﻦ ِ ﺭﺑﺎﻋﻴﺎﺕ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺭﺑﺎﻋﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﻬﻠﻮﻱ ـ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺧﻴﺎﻡ ـ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﺼﺮﺍﻉ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﻓﻴﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖُ .ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺩﺭ ﺗﺮﺟﻤﻪ ،ﻭﺯﻥ ﻭ ﺁﻫﻨﮓ ،ﻭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻗﺎﻓﻴﻪﻫﺎ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﺷﺪﻩ. ﻣﻘﺼﻮﺩﻡ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺭﺑﺎﻋﻲ )ﭼﺎﺭﺩﺍﻧﻪ( ﺭﻳﺸﺔ ﭘﻴﺶ ِ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺁﺧﺮ »ﻧﺸﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﮔﺮ ﻫﻤﻴﻦ
127 ِ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﻣﺮﺍ ﭼﻪ ﺩﺍﻧﺶ؟ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﻫﻴﻢ ،ﺑﺎ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺩﺍﻧﺴﺖ« ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺮﺩﻥ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻠﻤﺎﺕ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﻳﻚ ﺭﺑﺎﻋﻲ ﺳﺮﻭﺩﺳﺖ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﮔـﻴﺘﻲ ﻛـﻪ ﺧﺪﺍﻱ ﻛـﺮﺩ ،ﻛـﻮﺷﺶ ﭼﻪ ﻣﺮﺍ؟ ﻋﻤﺮﻱ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺧـﻮﺍﻫﺶ ﭼﻪ ﻣﺮﺍ؟ ﮔﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﻴﺴـﺖ؟ ﺭﺍﻣﺶ ﭼﻪ ﻣﺮﺍ؟ ﺷﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﺳﺖ ،ﺩﺍﻧﺶ ﭼﻪ ﻣﺮﺍ؟.... .67ﺁﺛﺎﺭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻟﺮﺳﺘﺎﻥ ،ﺣﻤﻴﺪ ﺍﻳﺰﺩﭘﻨﺎﻩ ﺝ ،2ﺹ 551 .68ﻧﺸﺮﻳﺔ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﻣﺸﻬﺪ ﺹ 327؛ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮﺩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺑﺮ ﻛﺎﺧﻬﺎﻱ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭﺍﻥ ﺭﻭﻡ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ ،ﻭ ﺗﺨﺖ ﭘﻮﺳﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭِ ﺑُﺴﻔﺮ ﺍﻓﻜﻨﺪ ،ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺧﻮﺵ ،ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ ـ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮﺩﺵ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ: ﻛﺎﺥ ﻗﻴﺼﺮ ﻋﻨﻜﺒﻮﺕ ﭘﺮﺩﻩﺩﺍﺭﻱ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﺩﺭ ِ ﺑـﻮﻡ ،ﻧﻮﺑﺖ ﻣـﻲﺯﻧﺪ ﺑـﺮ ﮔﻨﺒ ِﺪ ﺍﻓﺮﺍﺳﻴﺎﺏ .69ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺭﺍﺳﺘﻲ؟... .70ﻧﻮﻥ ﺟﻮ ،ﺹ 274 .71ﻋﺠﻴﺐﺗﺮﻳﻦ ﻭﺟﻪ ﺗﺴﻤﻴﻪ ﺭﺍ ﻓﺰﻭﻧﻲ ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩﻱ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﮔﻔﺘﻪ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ »ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎ ِﻥ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﺩﺭ ﻳﻚ ﭼﺎﺷﺘﮕﺎﻩ ،ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻛﺲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﻧﺎﺩﻗﻪ ﻛﺸﺘﻨﺪ، ﻛﺴﺮﻱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺑﺎﺯ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﮔﻔﺘﻨﺪ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺪﻳﺪﺍﻟﻤﻠﻮﻙ« )ﺑ ُ َﺤﻴﺮﻩ ﺹ ،(624ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﻛﻠﻤﻪ ﻧﻮ ﺩﺭ ﺍﻭﻝ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻢ ،ﻓﺰﻭﻧﻲ ﺭﺍ ﮔﻮﻝ ﺯﺩﻩ ﺍﺳﺖ! .72ﻣﻘﺎﻟﺔ ﺩﻛﺘﺮ ﻋﺒﺎﺱ ﺯﺭﻳﺎﺏ ﺧﻮﻳﻲ ،ﻣﺠﻠﺔ ﻳﻐﻤﺎ ،1356 ،ﺹ .67 .73ﻣﻘﺎﻟﺔ ﺩﻛﺘﺮ ﻋﺒﺎﺱ ﺯﺭﻳﺎﺏ ﺧﻮﺋﻲ ،ﻣﺠﻠﻪ ﻳﻐﻤﺎ ،1356 ،ﺹ .71 .74ﺍﺣﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﮔﻴﻼﻧﻲ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﻴﻮﺍﻥ ،ﺧﺮ ﻧﺒﻮﺩﻩ، ﺑﻠﻜﻪ ﺍﺳﺘﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﻧﻮﻥ ﺟﻮ، ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ،ﺹ.260 .75ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﺷﺎﻩ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﭼﺮﺍﺱ ،ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻭ ﺣﻮﺍﺷﻲ ﺍﺯ ﺍ.ﺍﻑ. ﺍﻛﻲ .ﻣﻮﺷﻜﻴﻦ ﭼﺎپ ﻣﺴﻜﻮ ،1976 ،ﺹ ....15 .76ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ،ﺝ ،3ﺹ 236؛ ﻧﻮﻥ ﺟﻮ ،ﺹ 275 .77ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ﺝ ،3ﺹ 235 .78ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ ،ﺝ ،5ﺹ 564 .79ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ،ﺝ ،3ﺹ 163؛ ﻣﺎﺭ ﺩﺭ ﺑﺘﻜﺪﻩ ،ﺹ 1 .80ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻭ ﺧﻄﺮﺍﺕ ،ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺹ 75؛ .81ﺍﻟﻌﺒﺮ ،ﺍﺑﻦ ﺧﻠﺪﻭﻥ ،ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻋﺒﺪﺍﻟﻤﺤﻤﺪ ﺁﻳﺘﻲ ،ﺝ ،1ﺹ .572 .82ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻣﻬﺪﻳﻘﻠﻲ ﻫﺪﺍﻳﺖ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﺻﻮﺗﻲ ،ﺹ116؛ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺩﺭ ﺫﻳﻞ ﺍﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ: »ﺟﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ :ﺷﻤﺎ ﺧﻮﺩﺗﺎﻥ ﺧﻮﺍﺳﺘﻴﺪ! ﻣﻘﺼﻮﺩِ ِ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺧﻮﺩﺗﺎﻥ ﻧﮕﺬﺍﺷﺘﻴﺪ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺭﺍ ـ ﺟﺰ ﻣﺎ .ﺷﻤﺎ ﺍﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﺳﺘﻴﺪ .ﻣﺎ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺘﻴﺪ. ِ .83ﻋ ْﻘﺪﺍﻟ َﻌﻠﻲ ،ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ،ﺹ .84 .84ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﺪﺭﺳﻲ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ـ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻭ ﺍﺳﻨﺎﺩ ،ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﻭﺣﻴﺪ ،ﺹ.21
128
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﻴﻼﻥ ﺧﺎﺭ ُﻣ َﻐ ِ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥِ ، ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺳﻴﺎﺳﺖ ِ
*
ِ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺴﺒَ ًﺔ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻫﻤﺔ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﻮﻓﻴﻖﻫﺎﻳﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﺍﺯ ﻛﻤﻚ ﻭ ِ ﻓﻜﺮﻱ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺸﺎﻭﺭﺍﻧﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﻫﻢ ِ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻳﺪﻩ ،ﻭ ﺑﻪﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ »ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺳﺎﺯ« ﻭ »ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺯﺍ« ﺧﺎﺻﻪ ﻭ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻫﻤﻴﻦ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ّ ِ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺷﺎﺧﺼﻴّﺘﻲ ،ﻫﻢ ﺑﻪ ﺩﻭﺭﺓ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺧﻮﺩ ،ﻭ ﻫﻢ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺯﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﻦ ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﺑﻴﺎ ِﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ َﺻﻮﺍﺏ ﺑﻮﺩﻩ ﻳﺎ ﺧﻄﺎ ،ﻭ ﺑﻪﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻤﻴﺨﻮﺍﻫﻢ ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ »ﺣﻘﻴﻘﺖ« ﺭﺍ ﻓﺪﺍﻱ »ﻭﺍﻗﻌﻴّﺖ« ِ »ﺣﻘﻴﻘﺖ« ﻛﻨﻢ .ﺯﻳﺮﺍ ﭼﻪﺑﺴﺎ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﺯ ﻧﻈ ِﺮ ﺍﺧﻼﻕ ﻳﺎ ﺣﺘّﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ ،ﻗﺎﺑﻞِ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺭﺍﺯِ ِ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺁﻧﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﻳﻚ »ﻭﺍﻗﻌﻴّﺖ« ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ـ َﻣ ْﻮﻛﻮ ِﻝ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ،ﻭ ﺑﻪﻗﻮ ِﻝ ﺳﻌﺪﻱ »ﺻﺎﺣﺐﻧ ََﻈﺮ« ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ. ﻣﻦ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﻢ ﭼﻄﻮﺭ ﻣﻴﺸﻮﺩ ،ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻃﻮﻻﻧﻲِ ﺷﺎﭘﻮﺭ ﺩﻭﻡ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺭﺍ ،ﻛﻪ 9ﻣﺎﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺳﺎ ِﻝ ُﻋﻤ ِﺮ ﺧﻮﺩ ،ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ! 1ﺟﺰ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻭ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻭﺯﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﻣﺜﺎﻝ »ﻛﺎﺕ« 2ﻗﺮﻳﻦ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺷﻨﺎﺧﺖ؛ ﻣﮕﺮ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺎﺩﺭﻱ ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮ ﺯﺍﻳﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﻳﺎ ﺭﻭﺯﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩﺍﻱ ﺩﺭ ﻛﻮﻱ ﻭ ﺑﺮﺯﻥ ﺑﺎ ﻫﻢﺳﺎﻻﻥ ﮔﻮﻱ ﻣﻲﺑﺎﺯَﺩ ،ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﺨﻮﺩ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ؟ ﺍﻳﻦ ﺷﺎﭘﻮﺭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ِ ﻣﺪﺕ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﻭﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺳﻲﻭﭘﻨﺠﻢ ﺍﺯ ّﻛﻞ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ. * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺣﻤﺎﺳﺔ ﻛﻮﻳﺮ«
ِ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ
ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻦ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺑﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﺴﺆﻟﻴﺖ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ،ﺩﺭ ِ ِ ﺷﺮﻛﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻣ ِﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻣﻴﺰﺍ ِﻥ ﺭﻭﺷﻦ ﺷﻮﺩ. ِ ِ ﺍﮔﺮ ﺍﻃﻼﻉ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻭﺯﺍﺭﺕ »ﻛﺎﺕ« ـ ﻭﺯﻳ ِﺮ ﺷﺎﭘﻮﺭ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ـ ﻛﻢ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻭﺯﺭﺍﻱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻛﻪ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﻙ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺭﻳﻢ. ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﺩﺭﺻﺪ ﻛﻞ ﺍﻳﺎﻡِ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻩ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ ﺑﻼﺵ ﺳ ّﻮﻡ )ﺍﺷﻚ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﺷﺸﻢ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ( ﻭ ﺷﺎﭘﻮﺭ ﺑﺰﺭگ ،ﻭ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻭ ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﻳﺰ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ،ﻭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻏﺰﻧﻮﻱ ،ﻭ َﻋ ُﻀﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﻳﻠﻤﻲ ﻭ َﺳﻨ ََﺠﺮ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ﻬﻤﺎﺳ ِ ِ ﺐ ﺻﻔﻮﻱ ﻭ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺑﺰﺭگ ﻭ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻭ ﺷﺎﻩ َﻃ ْ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺟﻤﻌ ًﺎ 452ﺳﺎﻝ ﺭﺍ ) 18/8ﺩﺭﺻ ِﺪ ّﻛﻞ 2500 ﺳﺎﻝ ﺭﺍ( ﺩﺭﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ. ِ ﺑﻨﺪﻩ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ،ﺍﮔﺮ ﺭﻭﺯﻱ ﺳﺮ ﺍﺯ ﺧﺎﻙ ﺑﺮﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺗﻮﻓﻴﻘﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻣﺸﺎﻭﺭﺕ ﻭ ُﻣﻔﺎ َﻭﺿَ ِ ﺖ ﺑﺎ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈ ِﺮ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ، ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ،ﺭﻳﺸﺔ ﺣﻴﺎﺕ ﺁﻥ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﺎﻙ ﺩﺭﺁﻭﺭﻧﺪ ﻭ ﺗﻨﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻙ ﺑﺴﭙﺎﺭﻧﺪ. ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻓﺴﻮﺱ ﻛﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥَ ،ﻣﻨﺎﺑﻊ ِ ﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭﮔﺮﻧﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﺯ ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪﻧﺎﻡ ِ ﺍﺷﻚ ﺑﻴﺴﺖﻭﺷﺸﻢ ﻛﻪ ﺍﺯ 147ﺗﺎ 191ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺪﻭﺩ ﻭﺯﻳﺮ، 44ﺳﺎﻝ ﺑﺮﺍﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺣﻜﻢ ﺭﺍﻧﺪﻩ ،ﺑﻬﺮﻩ ﺑُﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺑﻼﺵ ﺣﺪﻭﺩ ﻳﻚ ﺷﺼﺘﻢ ّ ِ ﻛﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﺑﻮ َﺫﺭﺟﻤﻬﺮ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﻣﺮﻭ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻴﺸﺘ ِﺮ ﺍﻳﺎﻡ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﻭﺯﻳﺮ ﺑﻮﺩ .ﺍﻭ ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﻛﻮﺭ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻛﻮﺭﻱ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ،ﻭ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺍﺳﻨﺎﺩِ ِ ﺧﺪﻣﺖ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ،ﻛﺪﺍﻡ ِ ِ ِ ﻛﺘﺎﺏ ﺣﻜﻤﺖ ﻋﻤﻠﻲ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ُﻣﺪُ ِﻥ ﻣﺎ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ َ ِ َ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﻭ ﺍﻳﺪﻩﻫﺎﻱ ﺑﻮﺫ ْﺭ ُﺟﻤ ْﻬﺮ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭﻭﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻟﺔ ُﻣﺪ ﱠﻭﻥِ ﻣﺎ ،ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺳﻲ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﻭﺭﺍ ِﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﺯ ﺳﻲ ﺳﺎﻝ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ 531ﺗﺎ 579ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﭼﻬﺎﺭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﻳﻚ ﭘﻨﺠﺎ ُﻫﻢ ّ ﻛﻞ ﺩﻭﺭﺓ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺗﺎﺭﻳﺨﻲِ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩﻩ .ﺍﻣﺎ ﻣﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺍﺯ ﻃﻮﻓﺎ ِﻥ ﻣﺰﺩﻙ ﺧﻼﺻﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺁﺩﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﺑ ُ ُﺰ ْﺭﮔ ِﻤﻬﺮ ،ﻧﻈﺎﻡ ﺍﻣﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮﺩ ﺳﺮﻭﺳﺎﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻭ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﺔ ﺣﻴﺎﺕ ﺣﻔﻆ ُﻛﻨﺪ؟ ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺑﻴﺨﻮﺩ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ: ﻭﻗﺘﻲ ﺑﺰﺭﮔﻤﻬﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ ،ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺭﺍﻩ ِ ﺍﻭ ﺻﻒ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﻭ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ» :ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ِﻋ ْﻠ ِﻢ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻬﺮﻩ ﺩﺍﺩﻱ ﻭ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺩﺭﻳﻎ ﻧﺪﺍﺷﺘﻲ ﺗﺎ ﺩﺍﻧﺎ ﺷﺪﻳﻢ .ﺳﺘﺎﺭﺓ ﺭﻭﺷﻦِ ﻣﺎ ﺑﻮﺩﻱ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺭﺍﻩ ﺭﺍﺳﺖ ﻧُﻤﻮﺩﻱ ،ﻭ ِ ِ ﺧﻮﺵ ﻣﺎ ﺑﻮﺩﻱ ﺁﺏ ﻛﻪ ﺳﻴﺮﺍﺏ ﺍﺯ ﺗﻮ ﺷﺪﻳﻢ ،ﻭ َﻣ ْﺮﻏﺰﺍﺭِ ﭘُﺮ ﻣﻴﻮﺓ ﻣﺎ ﺑﻮﺩﻱ ﻛﻪ ﮔﻮﻧﻪﮔﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﺗﻮ ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ ...ﻭ ﺗﻮ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺣﻜﻴﻤﺎﻥ ﻧﻴﺴﺘﻲ ﺭﺍﺳﺖ َ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ِ ِ ﺗﻈﺎﻫﺮﺍﺕ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﻱ «...ﮔﻤﺎﻥ ﻛﻨﻢ ﻫﻤﻴﻦ ْ ﻣﺮﺩﻡ ،ﻛﻤﻲ ﺑﻮﺫﺭﺟﻤﻬﺮ ﺭﺍ ﻣﻐﺮﻭﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺿﺮﺭﺵ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﺯﻭ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺭﻭﻳّﻪ ﺩﻫﺪ ،ﮔﻔﺖ :ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻲ َﻣﻠِﻚ ﺩﺭﺍﺯ ﺑﺎﺩ! ﻣﺮﺍ ،ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ، ﺣﻜﻴﻢ ﻭ ﺩﺍﻧﺎ ﻭ ﺧﺮﺩﻣﻨ ِﺪ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ،ﭘﺲ ﭼﻮﻥ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﺎﺋﻲ ﺁﻣﺪﻡ ،ﺑﻪ ﺗﺎﺭﻳﻜﻲ ﺑﺎﺯ ﻧﺮﻭﻡ ﻛﻪ ﻧﺎﺩﺍ ِﻥ ﺑﻲﺧﺮﺩ ﺑﺎﺷﻢ« 3.ﮔﻮﺋﻲ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺣﺎﻝ ﻣﻲﮔﻔﺖ: ﺧَ َﻄ ِﺮ ﻣﺮگ ﻧﻪ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﺰ ﺁﻥ ﺗﺮﺳﺪ ﻣﺮﺩ ﺯﻧـﺪﮔـﺎﻧـﻲ ﺑَﺘَﺮ ﺍَﺯ ﻣـــﺮگ ﺧـﻄـﺮﻫـﺎ ﺩﺍﺭﺩ ﺣﺘﻲ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ،ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﺑﺮﺍﻱ ﭘُﺮ ِﺳ ِ ﺶ ﺍﻭ ﺁﺩﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ: ﺑﮕﻮﻳﺶ ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﺑﻴﻨﻲ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺗﻨَﺖ؟ ﻣـﻴـﺦ ﺗﻴـﺰ ﺍﺳـﺖ ﭘﻴﺮﺍ َﻫﻨَﺖ ﻛـﻪ ﺍﺯ ِ ﺑﺰﺭﺟﻤﻬﺮ ،ﺩﺭ ﻛﻤﺎ ِﻝ ﻗﺪﺭﺕ: ﭼـﻨـﻴﻦ ﺩﺍﺩ ﭘﺎﺳـﺦ ﺑﻪ ﻣﺮﺩِ ﺟﻮﺍﻥ 4 ﻛــﻪ ﺭﻭﺯﻡ ﺑـﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﺯِ ﻧـﻮﺷﻴـﺮﻭﺍﻥ ﻻﺑُﺪّ ،ﺁﺩﻣﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑ ِﺮ ﺳﻮءﺍﺳﺘﻔﺎﺩﺓ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻥ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻲﺍﻳﺴﺘﺎﺩ ﻭ ﻣﻲﮔﻔﺖ» :ﺭﺿﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﻟﺸﻜﺮ ﺭﺍ ﺍﻳﻦ ُﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺗﻤﻜﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ« )ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺯ ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﻭﺣﺸﺖ ﺩﺍﺷﺖ( ،ﻭ ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﺎﻥ» :ﺑﺮ ﻭﻻﻳﺖ ﺭﺣﻤﺖ ﻭ ﺷﻔﻘﺖ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ،ﻭ ﻫﻤﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ْ ﻣﺮﺩﻡِ ﻛﻮﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻴﺴﺔ ﺧﻮﻳﺶ ﭘُﺮ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻭ ﻏ ِﻢ ﻭﻻﻳﺖ ﻧﺨﻮﺭﻧﺪ، ﻭ ﺭﻋﻴّﺖ ﺭﺍ ﻧﻴﻜﻮ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ« 5ﻣﺴﻠﻤ ًﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺁﺩﻣﻲ ﺍﻳﻨﻘﺪﺭ ﺣﻖ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﻓﻘﻴّﺖﻫﺎﻱ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺳﻬﻴﻢ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮﻳﻬﺎ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻭ ﺣﺘّﻲ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ: َ ﺫ ﺑﻮ ﺷـﺎﻩ، ﭼـﻨﻴـﻦ ﮔﻔـﺖ ﺑـﺎ ﺭﺟ ِﻤﻬﺮ ُ ﻛﻪ ﻳﻜـﺴﺮ ﺷﮕـﻔﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﺎﺭِ ﺳﭙﻬﺮ ﻳﻜـﻲ ﻣـﺮﺩ ﺑـﻴـﻨـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﺳـﻴـﺪﻩ ُﻛﻼﻫـﺶ ﺑــﻪ ﺍﺑــ ِﺮ ﺳﻴـﺎﻩ
129 ● ﻣﻦ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﻢ ﭼﻄﻮﺭ ﻣﻴﺸﻮﺩ ،ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻃﻮﻻﻧﻲِ ﺷﺎﭘﻮﺭ ﺩﻭﻡ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺭﺍ ،ﻛﻪ 9ﻣﺎﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺳﺎ ِﻝ ُﻋﻤﺮِ ﺧﻮﺩ ،ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ! ﺟﺰ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻭ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻭﺯﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﻣﺜﺎﻝ »ﻛﺎﺕ« ﻗﺮﻳﻦ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺷﻨﺎﺧﺖ؛ ﻣﮕﺮ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺎﺩﺭﻱ ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮ ﺯﺍﻳﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﻳﺎ ﺭﻭﺯﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩﺍﻱ ﺩﺭ ﻛﻮﻱ ﻭ ﺑﺮﺯﻥ ﺑﺎ ﻫﻢﺳﺎﻻﻥ ﮔﻮﻱ ﻣﻲﺑﺎﺯَﺩ ،ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﺨﻮﺩ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ؟ ِ ﺩﺳﺖ ﭼﭗ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﻧﺪ ﺯ ﺭﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺯ ﺑﺨـﺸﺶ ﻓـﺰﻭﻧـﻲ ﻧﺪﺍﻧﺪ ﺯﻛﺎﺳﺖ! ِ ﻳـﻚ ﺍﺯ ﮔـﺮﺩﺵ ﺁﺳـﻤــﺎ ِﻥ ﺑـﻠــﻨـﺪ ﺳـﺘﺎﺭﻩ ﺑـﮕﻮﻳـﺪ ،ﻛﻪ ﭼﻮﻧﺴﺖ ﻭ ﭼﻨﺪ ﻓﻠـﻚ ﺭﻫﻨـﻤﻮﻧـﺶ ﺑـﻪ ﺳـﺨـﺘﻲ ﺑ ُ َﻮﺩ ﻫـﻤـﻪ ﺑـﻬـ ِﺮ ﺍﻭ ﺷـﻮﺭﺑـﺨـﺘـﻲ ﺑ ُ َﻮﺩ...
ﻗﺎﻧﻮ ِﻥ ﺟﻬﺎﻧﻲ
ﺍﮔﺮ ﺍﻣﻴﺮﻧﺼﺮ ﺳﺎﻣﺎﻧﻲ 30ﺳﺎﻝ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮﺩ ،ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻭﺯﻳﺮﻱ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺯﺍ ﭼﻮﻥ َﺟﻴْﻬﺎﻧﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ 301ﻫـ 913/ﻡ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﺳﻲ ﺳﺎﻝ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ .ﺍﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎﻱ ﺍﻭﻝ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺗﻤﺎﻡ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦِ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﺟﻤﻊ ﻭ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﻨﻨﺪ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﻭ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑ ِﺮ ﺗ ِﺰ »ﻣﺬﻫﺒﻲ ـ ﺳﻴﺎﺳﻲ« ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﻪ، ﻫﻴﭻ ﺭﺍﻫﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺎﻡِ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ 6 ﺑﺎ ﺍﻭﺿﺎ ِﻉ ﺭﻭﺯ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁ َﻭ َﺭﺩ.... ِ ﺷﻤﺎ ﺗﺼﻮﺭ ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ،ﻣﺮﺩﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻃﻔﻠﻲ »ﺳ ْﻌ ِﺪ ﺧﺎﺩِﻡ ﺑﺮﮔﺮﺩﻥ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪﻩ ـ ﻭ ﻃﻔﻞ ﺭﺍ َ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺸﺎﻧ ْﺪ ﻭ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ َﻭﻱ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ« ـ ﭼﻪ ﻧﻈﻤﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺑﺪﻫﺪ .ﺍﻳﻦ ﻧﺼﺮﺑﻦ ﺍﺣﻤﺪ ـ ﻛﻪ 38 ﺳﺎﻝ ﻫﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ُﻋﻤﺮ ﻧﻜﺮﺩ ،ﻭ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺳﻲ ﺳﺎ ِﻝ ﺁﻥ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺑﻮﺩ ـ )ﻳﻚ ﻫﺸﺘﺎﺩﻡ ّﻛﻞِ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ( ،ﺑﺪﻭﻥ ﻫ ّﻤ ِ ﺖ ُﭼﻨﻴﻦ ﻣﺸﺎﻭﺭﻱ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ُﺩ ﱠﺭ ُﺓﺍﻟ ِﻌ ْﻘ ِﺪ ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻥ ﺷﻮﺩ ،ﻭ ﺗﻤﺎﻡِ َﻣﺪﺍﻳﺢ ﺭﻭﺩﻛﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﻫﺪ :ﺑﻮﻱ ﺟﻮﻱ ُﻣﻮﻟﻴﺎﻥ ﺁﻳﺪ ﻫﻤﻲ... ﺑﻨﺪﻩ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﻤﻠﻚ ﻛﻤﺘﺮ ﺣﺮﻑ ﻣﻲﺯﻧﻢ ،ﺯﻳﺮﺍ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺯﻭ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ،ﻓﻘﻂ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺿﻤﻦِ 29ﺳﺎﻝ ﻭ 9ﻣﺎﻩ ِ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺩﻭ ـ ﻳﺎ ﺳﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ـ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ِ ﺭﻭﺵ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲِ ﺛﺎﺑﺖ ﺳﻴﺎﺳﺘﻨﺎﻣﻪ ،ﻳﻚ ﻗﺎﻧﻮ ِﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ َﻗ ْﻮﻡِ ﺗﺮﻛﻤﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ
130 ● ﺑﻴﺴﺖ ﺩﺭﺻﺪ ﻛﻞ ﺍﻳﺎﻡِ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻩ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ ﺑﻼﺵ ﺳﻮﻡ )ﺍﺷﻚ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﺷﺸﻢ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ( ﻭ ﺷﺎﭘﻮﺭ ﺑﺰﺭگ ،ﻭ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻭ ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﻳﺰ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ،ﻭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻏﺰﻧﻮﻱ ،ﻭ َﻋ ُﻀﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻬﻤﺎﺳ ِ ﺐ ﺻﻔﻮﻱ ﺩﻳﻠﻤﻲ ﻭ َﺳﻨَ َﺠﺮ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ﻭ ﺷﺎﻩ َﻃ ْ ِ ﻋﺒﺎﺱ ﺑﺰﺭگ ﻭ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺟﻤﻌ ًﺎ ﻭ ﺷﺎﻩ 452ﺳﺎﻝ ﺭﺍ ) 18/8ﺩﺭﺻ ِﺪ ّﻛﻞ 2500ﺳﺎﻝ ﺭﺍ( ﺩﺭﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ. ـ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ....
ِ ﺩﺷﻤﻦ ﮔﻮﺭ
ﻋﻀﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﻳﻠﻤﻲ 35ﺳﺎﻝ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻛﺮﺩ ﺍﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺑﻴﻤﺎﺭ ﺑﻮﺩ ،ﺷﺒﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﺏ ﻧﻤﻲﺭﻓﺖ ،ﺑﺰﻭﺩﻱ ِ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ َﺻ ْﺮ ْﻉ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ 48ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ـ ﺩﭼﺎﺭ ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﺳﺎ ِﻝ ﺁﺧ ِﺮ ﻋﻤﺮ ﺭﺍ ﺍﺻﻮﻻً ﺩﭼﺎﺭِ ﺻﺮﻉ ﻭ ﺩﻳﻮﺍﻧﮕﻲ ﻭ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﻲ ﺑﻮﺩ 7.ﺧﻮﺏ ،ﺁﺩﻣﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ 12ﺳﺎﻟﮕﻲ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ِ ﻗﺴﻤﺖ ُﻋﻤﺪﻩ ُﻋﻤﺮ ﺭﺍ ﺑﻴﻤﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ ،ﺧﻮﺩ ﺑﺨﻮﺩ ﻛﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ِ ّ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻨﺪ ﺍﻣﻴﺮ ﺑﺴﺎﺯﺩ ﻭ ﻓﻴﻠﺨﺎﻧﺔ ﺪﻱ ﺑﻨﺎ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺻﺪﻫﺎ ﻭ ﻫﺰﺍﺭﻫﺎ ﺍﺛ ِﺮ ﺧﻴﺮ ﺑﺮﺟﺎﻱ ﮔﺬﺍﺭﺩ َﻋ ُﻀ ْ )ﻛﻪ ﺑﻨ ِﺪ ﻓﺮﻳﻤﺎﻥ ـ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺘﻲ ـ ﻭ ﺑﻨ ِﺪ ﺍﻣﻴ ِﺮ ﻓﺎﺭﺱ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ( ،ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﭘﻴﺮﻱ ﻫﻢ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺍﺯ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﻣﻴﺘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺗﻤﺎﻡ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﻳﻮﺍﺭﻛﺸﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻋﺒﻮﺭ ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ ﻗﺒﺮ ﻧﻴﻔﺘﺪ؛ ﻭ ﻧﺎﻡِ »ﮔﻮﺭ« ﺭﺍ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻓﻴﺮﻭﺯﺁﺑﺎﺩ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﺳ ِﻢ ﮔﻮﺭ ﺑﺪﺵ ﻣﻲﺁﻣﺪ!
ﺳﻠﻄﺎ ِﻥ ﺑﻴﺴﻮﺍﺩ
ﺁﻳﺎ ﺟﺰ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻭﺯﻳﺮﺍﻧﻲ ﻣﺜﻞ ﻧﺼﺮﺑﻦ ﻫﺎﺭﻭ ِﻥ ﻣﺴﻴﺤﻲ ﻭ ُﻣﻄ ّﻬﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﷲ 8ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﺰﻳﺮ َﺣ ّﻜﺎﺭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﺓ ﻣﻌﺮﻭﻑ، ﻣﻮﺟﺐ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟ ﺗﺼﻮﺭ ﻧﺮﻭﺩ ﻛﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ،ﻣﺜﻞِ ﺍﻣﺮﻭﺯ ،ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﺳﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺗﺤﺼﻴﻞﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ؛ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺜﻞ ﺳﻠﻄﺎﻥﺳﻨﺠﺮ ـ ﻛﻪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺷﺎﻫﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮﻭﺍ ﺑﻮﺩﻩ ـ ﺍﺻ ً ﻼ ﺳﻮﺍﺩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ! ِ ﺁﻳﺎ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﺪﺕ ﻃﻮﻻﻧﻲ 9ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺍﻭ ﺧﻮﺩ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ َﺭﻭﺍﺑﻂ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻭ ﻣﺎ َﻭﺭﺍءﺍﻟﻨﻬﺮ ﻭ ُﻏ ّﺰﻫﺎ ﻭ َﻗﺮﺍﺧﺘﺎﺋﻴﺎﻥ ﻭ ُﻏﻮﺭﻳﺎﻥ ﻭ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﻪ ﺭﻭﺷﻦ ﺳﺎﺯﺩ؟ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎﺭﻱ ﺟﺰ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻭﺯﺭﺍﺋﻲ ،ﻣﺜﻞ ﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳﻢ ﺍَﻧ َﺲﺁﺑﺎﺩﻱ ﺩﺭﮔﺰﻳﻨﻲ ﻫﻤﺪﺍﻧﻲ ،ﺍﺯ ُﻋﻬﺪﻩ ﻳﻚ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﺪ ﺍﻣﻜﺎﻥﭘﺬﻳﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ؟....
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﻧﮕﺸﺘﺮﻱ ﺍﻣﺎﻥ
ﺳﻌﺪﻱ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺍﺑﻮﺑﻜ ِﺮ َﺳﻌﺪ ﻣﻲﮔﻔﺖ: ِ ﺑـﺨﺖ ﻓﺮﺧﻨﺪﻩ ﻓﺮﺟﺎﻡِ ﺗُﺴﺖ ﻫـﻢ ﺍﺯ ﺗـﺎﺭﻳـﺦ ﺳـﻌـﺪﻱ ﺩﺭ ﺍﻳّﺎﻡ ﺗﺴﺖ ﻛـﻪ ِ ﻭﻟﻲ ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻌﺪﻱ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﻭﺭﺍﻥِ ﺳﻲﻭﭼﻬﺎﺭ ﺳﺎﻝ ﻭ ﺷﺶ ﻣﺎﻩ ﻭ ﻳﺎﺯﺩﻩ ﺭﻭﺯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺭﺍ ِ ﺑﺎﻫﻮﺵ ﺭﻭﺑﻪﺭﺍﻩ ﻛﺮﺩ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺁﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ ،ﻭﺯﻳ ِﺮ ﻳﺰﺩﻱ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺁﺭﺗﻴﺴﺖﺑﺎﺯﻱ ﻣﺎﻫﺮﺍﻧﻪ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺖ ،ﺯﻳﺮﺍ »ﺍﺑﻮﺑﻜﺮ ﺩﺭ ﻗﻠﻌﺔ ﺳﭙﻴﺪ ﻣﺤﺒﻮﺱ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻏﻴﺎﺙﺍﻟﺪﻳﻦ ﻳﺰﺩﻱ ﻛﻪ ﻭﺯﻳﺮ ﻭ ُﻣﺪﺑ ّ ِﺮ ُﻣﻠﻚ ﺑﻮﺩ] ،ﭘﺲ ﺍﺯ ِ ﻣﺮگ ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺳﻌﺪ ﭘﺪﺭﺵ[ ،ﻭﺍﻗﻌﺔ ﺍﻭ ﺭﺍ )ﻳﻌﻨﻲ ِ ﺍﻧﮕﺸﺘﺮﻱ ﻭﻱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﻠﻌﺔ ﻣﺮگ ﭘﺪﺭﺵ ﺭﺍ( ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺳﭙﻴﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﭘﺴﺮﺵ ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺍﺑﻮﺑﻜﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻨﺪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺣﺎﺿﺮ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪ ﻭ َﺩﺭِ ﺧﺮﮔﺎﻩ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﺑﺎ ﺍ ُ َﻣﺮﺍء ﻟﺸﻜﺮ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ :ﺍﺗﺎﺑﻚ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻛﻪ َﻭﻟّﻲﺍﻟ َﻌ ْﻬﺪْ ﺍﺑﻮﺑﻜﺮ ﺍﺳﺖ .ﺍُﻣﺮﺍ ﻛﻤﺮ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﻥ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ،ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺷﺪ 10.ﻭ ﻭﺯﻳ ِﺮ ﺩﻳﮕﺮﺵ »ﺍﺑﻮﺍﻟ َﻤﻔﺎ ِﺧﺮ َﻣﺴﻌﻮﺩ ـ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻱ ﺧَ ﻴّ ِ ِﺮ ﻧﻴﻜﻮﻧﻬﺎﺩ 11 ﺑﻮﺩ ،ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺍﻋﺪﺍء ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻮﺋﻲ ُﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﺮﺩﻱ ﻧﻴﺰ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ ﺳﻬ ِﻢ ﺍَﻋﻠﻲ ﻭ ﺍﻛﺒَﺮ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺤﺎﻟﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻋﺼ ِﺮ ﻣﻐﻮﻟﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﺩﺍﺭِ ﺧﻮﻧﺨﻮﺍﺭِ ﻳﺎﺳﺎﭘﺮﺳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ُﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤ ِﺪ ﺍﻭﻟﺠﺎﻳﺘﻮ ْ ﻛﻪ ﻛﺎﺳﻪ ﺁﺵ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺳﻴّﺪﻱ ﺑﻴﺎﺷﺎﻣﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺍﻣﻴﺮ ﻗِﺒْﭽﺎﻗﻲ ﻋﻬ ِﺪﻣﻠﻚ ﺍﺷﺮﻑﺑﻦ ﺗﻴﻤﻮﺭﺗﺎﺵ ﻧﺎﻣﺶ ﺑﺠﺎﻱ ﻃﻮﻏﺎ ﻭ ﺗﻮﺟﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ »ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﺎﺩﻝ« ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ 12،ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺍﺛﺮ ﻭﺟﻮﺩﻱ ﻭ ﻧﻔﻮﺫ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﻭﺯﺭﺍﺋﻲ ﻣﺜﻞ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﻀﻞﺍﷲ ﻫﻤﺪﺍﻧﻲ ،ﻳﺎ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺗﺎﺝﺍﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﮔﻴﻼﻧﻲ )ﻣﺮگ 724ﻫـ 1323 / ِ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻐﻮﻝ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥﺯﻣﻴﻦ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻡ ،(.ﮔﺮﭼﻪ »ﺩﺭ 13 ِ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ـ ﺍﺯ ﻭﺯﺭﺍء ،ﻏﻴ ِﺮ ﺍﻭ ،ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺧﻮﺩ ﻧ ُﻤﺮﺩ«! ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮔﻮﻳﺎ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺩﻛﺸﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ: ﺭﺣﻢ ﺍﮔﺮ ﻫﺴﺖ ،ﻫﻤﺎﻥ ﺩﺭ ﺩ ِﻝ ﻣﺮگ ﺍﺳﺖ ،ﺍﺯ ﺁﻧﭻ ﺍﻳـﻦ ﻫـﻤـﻪ ﻣـﺮ ِﻍ ﺍﺳـﻴـﺮ ﺍﺯ ﻗـﻔـﺲ ﺁﺯﺍﺩ ﻛـﻨــﺪ ﻫﻤﻪ ﻣﺴﺠ ِﺪ ﺟﺎﻣ ِﻊ ﮔﻮﻫﺮﺷﺎﺩِ ﻣﺸﻬﺪ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ 43ﺳﺎﻟﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺗﻴﻤﻮﺭﻱ ﻣﻲﺷﻤﺎﺭﻧﺪ ،ﺷﺎﻫﺮﺧﻲ ﻛﻪ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻭ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ ﺑﻨﺎﻡ ﺍﻭ ﻛﻮﺱ ﺧﻄﺒﻪ ﻣﻲﺯﺩﻧﺪ ،ﺍﻣﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﻛﺴﻲ ﻣﻲﺩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ِ »ﺧﻠﻌﺖ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 820ﻫـ 1417 /ﻡ. ﻗﺎﻣﺖ ﻗﺎﺑﻠﻴّ ِ ِ ﺖ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻏﻴﺎﺙﺍﻟﺪﻳﻦ ﭘﻴﺮ ﺍﺣﻤ ِﺪ ﺧﻮﺍﻓﻲ ﺑﺮ ُﭼﺴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ...ﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﭘﻴﺮﺍﺣﻤﺪ ،ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﻣ ِﺮ ﺧَ ﻄﻴﺮ ﺑﻪ ِ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺭﻋﻴّﺖ َﻣﺮﻋﻲ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻫﻢ ﻧﻮﻋﻲ ﺷﺮﻭﻉ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﻫﻢ ِ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺍ ِﻝ ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ ﻓﻮﺗﻲ ﻭﺍﻗﻊ ﻧﻤﻲﺷﺪ ،ﻭ ﻣﺪﺕ ﺳﻲ ﺳﺎﻝ،
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﻋﺎﻟﻢ ،ﺑﻪﺣﺴﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺁﻥ ﻭﺯﻳ ِﺮ ﺯﺭﻳﻦ ﻗﻠﻢ، 14 ِ ِ ِ ﻟﻄﺎﻓﺖ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﺔ ﭼﻴﻦ ﺩﺍﺷﺖ«. ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮﻳﻦ ﻭ ﻃﺮﺍﻭﺕ ﺍﻳﻦ ﻭﺯﻳﺮ ﺣﺘﻲ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺷﺎﻫﺮﺥ ) 850ﻫـ1446 /ﻡ(. ﻫﻢ ﺑﺎﺯ ،ﮔﻴﺮﻭﺩﺍﺭﻫﺎﻱ ﺑﻲﺍﻣﺎ ِﻥ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﺗﻴﻤﻮﺭﻱ ﺭﺍ ﭼﻨﺪ ﺻﺒﺎﺣﻲ ﻣﻴﺎﻧﺠﻲﮔﺮﻱ ﻛﺮﺩ .ﮔﻮﺋﻲ ،ﮔﺮﺩﻭﻧﺔ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺍﻳﺎﻡ َﻓﺘْ ِ ِ ﺮﺕ ﺗﻴﻤﻮﺭﻱ ﺭﺍ ،ﺑﻪ ﻋﻬﺪﺓ ﺭﻭﺳﺘﺎﻱ ﺧﻮﺍﻑ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﭘﻴﺮ ﺍﺣﻤﺪ ﺭﺍ ُﻣﺸﻴﺮ ﻭ ُﻣﺸﺎﻭﺭ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺳﺎﺯﺩ. ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺻﻔﻮﻱ »ﺑﭽﺔ ﺯﻣﺎ ِﻥ ﺟﻨﮓِ ﭼﺎﻟْﺪُ ﺭﺍﻥ« ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺁﻥ ﺷﻜﺴﺖ ﻋﻈﻴﻢ ،ﺩﺭ ﺭﻭﺣﻴﻪ ﺍﻭ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ،ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺍﺯ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺩﻩ ﺗﻦ ﻭﺯﻳﺮﻱ ﻛﻪ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﺪﺳﺖ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺳﭙﺮﺩﻧﺪ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩ )ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﻏﻴﺎﺙﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻨﺼﻮﺭِ ﺩﺷﺘﻜﻲ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧَ ﺒﻴﺼﻲ ﺑﻮﺩ(. ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺍﺯ 930ﺗﺎ 984ﻫـ )=1576-1523ﻡ(. ﻳﻌﻨﻲ 54ﺳﺎﻝ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻛﺮﺩ .ﺍﻭ ﺑﻴﺸﺘ ِﺮ ﻋﻤﺮ ﺭﺍ ﺩﭼﺎﺭِ ِ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ َﻭﺳﻮﺍﺱ ﺑﻮﺩ ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺣ ّﻤﺎﻡ ﻣﻲﺭﻓﺖ ﮔﺎﻫﻲ ﺍﺯ ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﻋﺼﺮ ﺩﺭ ﺣﻤﺎﻡ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ،ﻭ ﺷﻴﺦ ﻋﺰﺍﻟﺪﻳﻦ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺍﻟﻮﺳﻮﺍﺳﻴّﻪ« ﺩﻭ ﺭﺳﺎﻟﻪ »ﺩﺭ ِ ﺍﺻﻼﺡ ﺍﻣ ِﺮ َﻭﺳﻮﺍﺱ« ﻭ »ﺭﺳﺎﻟﺔ َ 15 ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻓﻊ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ،ﺁﺧﺮ ﻛﺎﺭ ،ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯﻳﻦ ﺣ ّﻤﺎﻣﻬﺎﻱ 12ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺧﻮﺩ ،ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎ ِﻝ ﻧﻮﺭﺓ ﺯﻫﺮﺁﻟﻮﺩ 16 ﺟﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﺁﻓﺮﻳﻦ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛﺮﺩ. ﻣﺴﻠﻢ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﻓﻴﻘﺎﺕ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺑﺰﺭگ ﺩﺭ ﺳﻠﻄﻨﺖِ 40ﺳﺎﻟﻪ ﻳﺎ 42ﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮﺩ ) 996ﺗﺎ 1038ﻫـ = 1587 ِ ﻛﻤﻚ ﻭﺯﻳﺮﺍﻧﻲ ﭼﻮﻥ ﺣﺎﺗﻢﺑﻴﻚ ﺍﺭﺩﻭﺑﺎﺩﻱ ﺗﺎ 1628ﻡ (.ﺑﻪ ﻭ ﻭﻟﻲﺧﺎﻥ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ؛ ﻭﺯﻳﺮﻱ ﻣﺜﻞ ﻭﻟﻲﺧﺎﻥ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺳ ِﺮ ﭘﺴﺮﺵ ﺑَﻴْﻜﺘﺎﺵﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ ،ﭘﺪﺭ ﺑﺎ ِ ﺗﻮپ ﻓﻮﺗﺒﺎﻝ ﭘﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺳ ِﺮ ﭘﺴﺮ ﺭﺍ ﻣﺜﻞ ِ ِ ﭘﺮﺗﺎﺏ ﻛﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ »ﺳﺰﺍﻱ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻭﻟﻲ ﻧﻌﻤﺖ ﺧﻮﺩ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﻨﺪ ﺍﻳﻨﺴﺖ« 17.ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﻧﻴﺰ ﺣﺪﻭﺩ ﻳﻚﺷﺼﺘﻢ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ِ ﺍﮔﺮ ﺻﺪﺍﺭﺕ 22ﺳﺎﻟﺔ ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻲﺧﺎﻥ ﺯﻧﮕﻨﻪ )ﻭﻓﺎﺕ 1101ﻫـ1689 /ﻡ (.ﻧﺒﻮﺩ ،ﺩﻭﻟﺖ ﺻﻔﻮﻱ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﭘﺎﻳﺎﻥ 27 ﺳﺎﻟﺔ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﻭﺩﻭﺭﺍﻥ ﺳﻲ ﺳﺎﻟﺔ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ُﺣﺴﻴﻦ ،ﭘﺎﻳﺎﻥ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ؛ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ُﺳ َﻠﻴﻤﺎﻥ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﺧﻮﺵ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﻭﻟﻲ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺒﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎ ِﻥ ﺍﻭ، ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺷﺎﺭﺩﻥ ،ﺩﺭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ 160ﻣﺴﺠﺪ ﻭ 48ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻭ 273ﺣﻤﺎﻡ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺣﺪﻭﺩ ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺩﺭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ. ِ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻱ ﺍﻳﻦ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ :ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻛﻪ ُﻣﻨﺘﻬﻲ
131 ِ ﭼﻮﺏ »ﺩﻭ َﺳ ْﺮﻃﻼ« ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ :ﻧﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻧﻪ ﻣﺮﺍﻛ ِﺰ ﻗﺪﺭﺕ ﺣﻖ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ.... ﺑﻨﺪﻩ ﻣﺘﺤﻴّﺮﻡ ﻛﻪ ﭼﺮﺍ ﺷﺎﻋ ِﺮ ﻣﺎ ،ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﻚ ﭼﻮﺏ ﺭﺍﻧﺪﻩ ﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ: ﻧﺸﻮﺩ ﻫﺮ ﻛﻪ ﻧُﺸﺪ ﺍﻫﻞِ ﻓﺴﺎﺩ ﺍﻫﻞِ َﺩ ْﻭﻟﺖ َ ﺗﺎ ﻛﻪ ﺩﻧﺪﺍﻥ ﻧﺨـﻮﺭﺩ ﻛـﺮﻡ ،ﻃﻼﺋﻲ ﻧﺸﻮﺩ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ،ﺑﻴﻬﻘﻲ ﺑﺰﺭگ ،ﻣﻴﻔﺮﻣﻮﺩ ﺖ ﻧﻴﺎﻳَﺪ«! ﺭﺍﺳ ْ ﻛﻪ »ﺑﻲﻭﺯﻳﺮ ،ﻛﺎ ْﺭ ْ
ﺷﺎﻩ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ...
ﺍﻳﻦ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﻴﺎ ِﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺟﺎﻧ ِ ِ ﺍﻏﻠﺐ ﺩﺭ ﺐ ﺧﻠﻖ ﺭﺍ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﻛﻮﺷﺶ ْ ُ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﺷﻜﻮﻩ ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﻭ َﻣﺼﻮﻥ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭِ ِ ﺍﻏﻠﺐ ُﻭﺯَﺭﺍﻱ ﻣﻘﺘﺪﺭ ،ﺷﺎﻩ ،ﺑﻪﻗﻮﻝ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﻲﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ! ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺩﺭ ﺟﺰء ﻭ ّﻛﻞِ ﺍﻣﻮﺭ ،ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﻳﻌﻨﻲ ﻭﺯﺭﺍء ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻫﻞِ ﺫﻭﻕ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻭ ِ ﺩﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺰﺍﺝ ﺧَ ﻠﻖ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺱ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ِ ﺑﻮﺩ. ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﺳﻄﻮﺭ ،ﺑﻪﻃﻮﺭ ﺭﺍﻫﮕﺬﺭﻱ ،ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻛﺮﺩﻡ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ َ ﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ« ﺑﺮﺍﻱ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ »ﺷﺮﻳﻚ َ ِ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﺰﺭگ ﺑﺘﺮﺍﺷﻢ .ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﻻﺍﻗﻞ ﺍﻳﻦ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻭ ِ ﺩﺭﻙ ﺧﻮﺩ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧ َﺪ ،ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ، ْ ِ ِ ﻫﻤﻪ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ »ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺑﺰﺭگ ،ﺍﻃﺮﺍﻓﻴﺎﻥ ﺑﺰﺭگﺗﺮ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ«. ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﻘﺎﻡ ﻭ ﻣﺮﺗَﺒَ ِ ﺖ ُﻭﺯَﺭﺍء، ِ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﺟﺮﺍﺋﻲ ﺍﺯ ﻣﺸﻮﺭﺗﻲ ،ﺩﺭ ﻳﻚ ﻗﺼﻴﺪﻩ ﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﺑﻮﺍﻟﻨﺼﺮ ﺷﻴﺒﺎﻧﻲ )ﻓﺘﺢﺍﷲ ﺧﺎﻥ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ( ﺑﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ،ﻣﺮﺩﻱ ﻛﻪ ﺍﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ﺧﻮﺩِ ﺍﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﻇﻠ ِﻢ ﺣﺎﻛﻢ ﻛﺎﺷﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﻍﻭﺑﺴﺘﺎﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺿﺒﻂ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻭ 18 ﺭﺍ ﺁﻭﺍﺭﻩ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﺍﻭ ـ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻛﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻴﻦﺧﺎﻥ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭ ﺕ ﻋﺰﻝ ﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭِ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﺩﺭ ﺩﻻّﻙﺯﺍﺩﻩ ﺑﺎ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﺯ ﺻﺪﺍ َﺭ ْ
● ﺑﻮ َﺫﺭﺟﻤﻬﺮ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﻣﺮﻭ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮِ ﺍﻳﺎﻡ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ ﻭﺯﻳﺮ ﺑﻮﺩ .ﺍﻭ ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﻛﻮﺭ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻛﻮﺭﻱ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ، ﻭ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺍﺳﻨﺎﺩِ ِ ﺧﺪﻣﺖ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺳﻴﺎﺳ ِ ِ ِ ﺖ ﺣﻜﻤﺖ ﻋﻤﻠﻲ ﻭ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ،ﻛﺪﺍﻡ َ ِ َ ُﻣﺪُ ِﻥ ﻣﺎ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮﻳّﺎﺕ ﻭ ﺍﻳﺪﻩﻫﺎﻱ ﺑﻮﺫ ْﺭ ُﺟﻤ ْﻬﺮ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟
132 ﻭﺍﻗﻊ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﻗﺼﻴﺪﻩﺍﻱ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ِ ﺑﻴﺖ ﺁﻥ ِ ﻨﺎﺳﺐ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮﺩ: ُﻣ ﺷـﺎﻩ ﻓـﺮﺳﺘـﺎﺩ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧُ ﺮﺍﺳـﺎﻥ ﻛﺎﺭِ ﺧُ ﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﺎﺯ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺳـﺎﻣـﺎﻥ ﺮﺻﺪﺭ ﻟﻴﻜـﻦ ﺍﮔـﺮ ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﺪﻱﺍﺵ ﺑﻪ َﺳ َ ﻛـﺎﺭ ﺩﮔـﺮﮔـﻮﻧـﻪ ﺑـﻮﺩ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺩﮔﺮﺳﺎﻥ ِ ﺣﺸﻤﺖ ﺷـﻪ ﺑﺮﻫـﻤﻲ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻪ َﻋﻴّﻮﻕ ﺩﻭﻟـﺖ ﺷـﻪ َﺳﺮﻫﻤـﻲ ﻓﺮﺍﺷﺖ ﺑﻪ ﻛﻴﻮﺍﻥ ﺷﺎﻩ ﺑﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﻭ ،ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺑـﻪ ﻣﺴﻨّﺪ ﺗـﺎ ﻧـﺸﻮﺩ ﻛـﺎﺭِ ﺩﻳـﻦ ﻭ ُﻣﻠﻚ ﭘـﺮﻳـﺸﺎﻥ ﺧـﻮﺍﺟـﻪ ﺍﮔـﺮ ﻧﻴـﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺻﺪﺭِ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻧﺒﻮﺩ ﺟﺎﻥ ُﻣﻠﻚ ﺑﻪ ﺳﺎ ِﻥ ﺗﻨﻲ ﺍﺳـﺖ ﻛِﺶ َ ﺭﻭ ِﺳﻴَ ِﺮ ﺧـﺴﺮﻭﺍ ِﻥ ﺭﻓـﺘـﻪ ﻧــﮕـﻪ ﻛـﻦ ﺍﺯ َﮔ ِﻪ ِﮔـﻠﺸـﺎﻩ ﺗــﺎ ﺑــﻪ ﺩﻭﺭﺓ ﺧـﺎﻗـﺎﻥ ﻫـﺮ َﻣﻠِﻜﻲ ﺭﺍ ﺑـﻪ ُﻣﻠـﻚ ﺑـﻮﺩﻩ ﻭﺯﻳـﺮﻱ ِ ﺩﻭﻟـﺖ ﺳﻠـﻄـﺎﻥ ﻭﺍﺳـﻄﺔ ﻛـﺎﺭِ ﺩﻳـﻦ ﻭ ِ ﺩﺳﺖ ﻗﻮﻱ ﻛﻪ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺑﻪ ﻫﺎﺭﻭﻥ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ِ ﻛﺮﺩ ﻗﻮﻱ ﭘُﺸﺖ ﺧﻮﻳﺶُ ،ﻣﻮﺳﻲِ ﻋﻤﺮﺍﻥ ﻭﺭﭼﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧ ْ ْﺶ ﺑﺎﺩ ﻭ ﺩﻳﻮ ﻭ ﭘَﺮﻱ ﺑُﻮﺩ ِ ﺑـﺎﺯ ﺑـﻪ ﺁﺻـﻒ ﻧـﻴـﺎﺯ ﺩﺍﺷﺖ ُﺳﻠﻴﻤﺎﻥ... ﺷـﺎﻩ ﻗـﻮﻱ ﺗَـﺮ ﻧ َﺒُﺪ ﺯ ﺧُ ﺴـﺮﻭ ﻭ ﻛﺎﻭﺱ ِ ﺩﺳﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﭼﻮﺩﺳﺘﺎﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﻭﺯﻳﺮﻱ ﺑﻪ ﻧـﻴـﺰ ﺍﻧـﻮﺷﻴـﺮﻭﺍﻥ ﻛـﻪ ﺷـﺎﻩ ِ ﺟـﻬﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﺰﺭﺟ ِﻤﻬﺮ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧـﻮﺍﺟـﻪ ﺑُﺪَ ﺵ ﭼﻮﻥ ﺑ ُ ْ ﻭﺯ َﻣﺪَ ﺩِ ﺭﺃﻱ ﻓﻀﻞ ﺳـﻬـﻞ ﺑـﻪ ﻣـﺄﻣﻮﻥ َﺳﻬـﻞ ُﺷﺪ ﺁﻥ ﻛـﺎﺭﻫـﺎﻱ ُﻣﺸﻜـﻞِ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺒـﺪﺍﻟﺼﻤﺪ ﺑُﺪ ﺁﻧـﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺍ َﺭﺯﻡ ﺍﺣﻤ ِﺪ ّ ﻛـﺮﺩ ﭼـﻨـﺎﻥ ﻛـﺎﺭﻫـﺎﻱ ﺧـﻮﺏ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ُﻣﻠﻜﺖ ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﺟﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﻃﻮﺱ ﺧﺮﻡ ﻭ ﺧﻨﺪﺍﻥ، ﺑـﻮﺩ ﺑـﻪ ﺳـﺎ ِﻥ ﻋـﺮﻭﺱ ّ
● ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭﻭﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻟﺔ ُﻣﺪ ﱠﻭ ِﻥ ﻣﺎ ،ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺳﻲ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﻭﺭﺍ ِﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﺯ ﺳﻲ ﺳﺎﻝ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ 531ﺗﺎ 579ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﭼﻬﺎﺭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﻳﻚ ﭘﻨﺠﺎ ُﻫﻢ ّ ﻛﻞ ﺩﻭﺭﺓ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲِ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ِ ﺩﺍﺩﻩ .ﺍﻣﺎ ﻣﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺍﺯ ﻃﻮﻓﺎﻥ ﻣﺰﺩﻙ ﺧﻼﺻﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺁﺩﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﺑ ُ ُﺰ ْﺭﮔ ِﻤﻬﺮ ،ﻧﻈﺎﻡ ﺍﻣﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮﺩ ﺳﺮﻭﺳﺎﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺷﺎﻩ 19ﻫـﻢ ﺁﻏﺎﺯِ ﭘـﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﺧـﻮﺏ ﻳـﻜﻲ ﺧﻮﺍﺟﺔ ﺑﺰﺭگ ﺑﻪ ﺍﻳﻮﺍﻥ... ْ ِ ﺑـﺎﺯ ﺑـﻪ ﺗﻀـﺮﻳـﺐ ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻋـﻲِ ﻧ َ ّﻤﺎﻡ ﺧﻮﺍﺟﻪ ُﺟﺪﺍ ﺷﺪ ﺯﻛﺎﺭ ﻭ ﺭﻓﺖ ﺯﻃﻬﺮﺍﻥ.. ﺑـﺎﺯ ﭘـﺲ ﺁﻣـﺪ ﺯ ﺭﻭﺱ ﻭ ﺷـﺎﻩ ﺑﺪﻭ ﺩﺍﺩ ِ ﻣﻤﻠـﻜﺖ ﻃـﻮﺱ ﻭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ... ﮔﻔﺖ ـ ﭼﻮ ﺑﻮﻧ َﺼﺮ ـ ﺍﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺑﺸﻨﻴﺪ ﺯﺍﻥ ﭘﺲ ُ ﻛﺎﻧﮕ ِ ﺸﺖ ﺧﻮﺩ ﮔﺰﻳﺪ ﺑﻪ ﺩﻧﺪﺍﻥ: ﺧـﻮﺍﺟـﻪ ﺣﺴـﻴﻦِ ﻧـﺒـﻲ ،ﺳﭙـﻬﺒَ ِﺪ ﺍﻋﻈﻢ ﺁﻥ ﭼـﻮ ﺣﺴـﻴﻦِ ﻋـﻠـﻲ ،ﺳﺘـﻮﺩﺓ َﺩ ْﻭﺭﺍﻥ ﺳﺨـﺖ ﺩﺭﻳـﻎ ﺍﺳﺖ ﺍﮔـﺮ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﺑﺎ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺳﻔﺮ ﻭ ﺩﺭ َﺣ َﻀﺮ ،ﺑﻪ ﺑﺰﻡ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻴﺪﺍﻥ... ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺑﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﺪﺭِ ُﻣﻠﻚ ﻭ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺶ َﺻ ّ ِ ﻒ ﺑـﺰﺭﮔـﺎﻥ ﺯﺗُﺮﻙﻭﺗـﺎﺯﻱ ﻭ ﺩﻫـﻘﺎﻥ ﺗـﻴـﻎ ﺑﻪ ﺩﺳـﺘﻲ ﮔـﺮﻓـﺘﻪ ،ﺧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻲ َﺩﺭﺩ ﺑـﺮ ﺍﻋـﺪﺍء ﻭ ﺑـﺮ ُﻣـﻮﺍﻓِﻖْ ﺩﺭﻣــﺎﻥ... ﭘﺎﻳﺎ ِﻥ ﻛﺎﺭ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭ ﺩﺭ ﻣﺸﻬﺪ ﻭ ﻣﺮگ ﻣﺮﻣﻮﺯ ﺍﻭ ) 1298ﻫـ1880 /ﻡ( ﺧﻮﺩ ﮔﻮﻳﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺍﺳﺘﺎ ِﻥ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﻤﻠﻚ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻧﻴﺰ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﭼﻪ ،ﺁﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻴﻦﺧﺎﻥ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ،ﺳﻮﺍﺭﺍﻥ ،ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﮔﺎ ْﺭﺩِ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﺍﺩﻩ ِ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﻣﻴﺮﺯﺍ ُﺣﺴﻴﻦﺧﺎﻥ ﺑﻮﺩ ،ﻭ »ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺗﻦ ﻏﻼﻣﺎﻥ 20 ﺻﺪﺭﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﺳﻮﺍﺭﺍ ِﻥ ﺑﺨﺘﻴﺎﺭﻱ ﺑﻮﺩﻧﺪ «.ﻏﻼﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺁﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﺎﺩ ﻏﻼﻣﺎ ِﻥ »ﻧﻈﺎﻣﻲ« ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﻈﺎﻡ ﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺯﻧﺪ. ِ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﺩﺭ ِ ﻧﻈﺮﺍﺕ ﺑﺎﺏ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮﺩﻡ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻡ ﻭ ﺣﻀﻮﺭ ﻭﺯﻳﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ ﺍَﻣﺮﻱ ُﻣﺘَ َﺤﺘّ ِﻢ ﻭ ﻗﻄﻌﻲ ﺷﻤﺮﺩﻡ ﺑﺪﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﮔﻮ ﻛﻨﻢ:
ِ ﺍﺭﺯﺵ ﺷﻮﺭﺍ
ـ ﻧﺨﺴﺖ ﺍﻳﻨﻜﻪ ،ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺍﻣﺮ ﺷﻮﺭﻱ ﻭ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﺍَﺻﻞِ ﻛﻠﻤﺔ ﻭﺯﺍﺭﺕ ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ُﻣﺪُ ﻥ ﻛﻪ ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻣﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻭ ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﻏﻠﻂ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺣﺪﻱ ﺍﺻﻼﺡ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻮﺩ ﺍﺳﺘﺒﺪﺍﺩ ﺑﻮﺩ ﻠﻮﻙ َ ﻠﻮ ِ ﺍﻟﻜﻼﻡ ﺑﻮﺩ. ﻙ ُﻣ ُ ﻭ »ﺍَﻧﺎ ﻭ ﻻ َﻏﻴْﺮﻱ« ﺑﻮﺩ ﻭ َﻛﻼ ُﻡﺍﻟ ُﻤ ُ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻮﺩ ،ﻭﻟﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻥ ﮔﺮﻭﻩ ﺍﺯ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ُﻣﻠﻮﻙ َ ﺍﻟﻜﻼﻡ ﺭﺍ ﻗﺒ ً ﺍﻟﻮﺯَﺭﺍء ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻼ ﺑﺎ ﻛﻼﻡ ُ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺣﺘﻲ ﺳﺨﺖﻛﻮﺵﺗﺮﻳﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺪﻳﻦ ﺍﻣﺮ ُﻣﻌﺘﺮﻑ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﻟﻨﮓ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﺷﻬ ِﺮ َﻛ ْ ﺶـ ﺑﻴﻦ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﻭ ﺑﻠﺦ ـ ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﻛ ّﻠﻪ ﻣﻨﺎﺭِ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺮﻱ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡِ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮﺩ، ﻭ ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﻓﺮﻣﺎ ِﻥ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺟﺮﺃﺕ ﺣﻤﻞِ ﺳﻼﺡ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ،ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻚ ﻛﺎﺭﺩِ ِ ﺗﻬﻤﺖ ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﻫﻢ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﺴﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ُﺟﺮﻣﻲ ﻣﺮﺩ ْﻡ ﺟﺎﻥ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ ،21ﺁﺭﻱ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﻧﻴﺰ، ِ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﺩﺭ »ﺗﻮﺯﻭﻙ« ﻭ َﻣﺠﻤﻊﺍﻟ َﻘﻮﺍﻧﻴﻦِ ﺧﻮﺩ ،ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺍﺯ ﺍﻋﺘﺮﺍﻑ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻭﺟﻮﺩِ ﻭﺯﻳﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﮔﻮﻳﺪ )ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪ(...» :ﻫﺮ ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻛﻨﻜﺎﺵ ﻭ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﺧﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭼﻮﻥ ﺷﺨﺼﻲ ﺍﺳﺖ ﺟﺎﻫﻞ ﻛﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﻛﻨﺪ ﻭ ﮔﻮﻳﺪ ﻫﻤﻪ ﻏﻠﻂ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻛﺮﺩﺍﺭﺵ ﺳﺮﺑﺴﺮ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲ ﻭ ﻧﺪﺍﻣﺖ ﺑﺎﺭ ﺁﻭ َﺭﺩ ،ﭘﺲ ﺑﻬﺘﺮ ِ ِ ﺗﻤﺸﻴﺖ ﺍﻣﻮﺭِ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻭﺭﺕ ﻭ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ 22 ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﻲ ،ﺗﺎ ﺁﺧﺮ ،ﻧﺎﺩﻡ ﻭ ﭘﺸﻴﻤﺎﻥ ﻧﮕﺮﺩﻱ«. ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ،ﻣﻘﺼﻮﺩﻡ ﺑﺎﺯ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻳﻚ ِ ﻏﻠﻂ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻮﺩ، ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﮔﺎﻫﻲ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ِ ِ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ُﻣ ْﻄ َﻠ َﻘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ،ﺭﺟﺎﻝ ﻭ ﻭﺯﺭﺍء ﻭ ﻛﺎﺭﺩﺍﺭﺍ ِﻥ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻫﻢ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﻭ ﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ُﺣﻜ ِﻢ ﺍﻏﻠﺐ ﻭ ﺍﻛﺜﺮ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻭ ﻧﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺍﺯ ِ ﺭﻳﺶ ْﻛﺴﻲ ﺧﻮﺷﺶ ﺁﻣﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻛﻨﺪ!
ﻓﺘﻨﺔ ﺷﺎﻡ
ﺩﻟﻴﻞ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎ ِﻥ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﺎﺭ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻭﺯﺭﺍﺋﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻋﺎ ّﻣﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻏﻠﺐ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﺩﻭﺭﺩﺳﺖ ﻭ ﭘُﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﻱ ﺗﺨﺖ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻧﻜﺘﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻧﻈﺎﻡ ِ ِ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ـ ﻛﻪ ﺭﻭﺵ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻭ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎﺗﻲ ﻭ ِ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﺟﺒﺎﺭﻱ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺳﻴﺼﺪﻫﺰﺍﺭ ﺑﭽﻪ ﺭﺍ ﭘُ ِ ﺸﺖ ﻛﻨﻜﻮﺭ ﻧﻤﻲﮔﺬﺍﺷﺖ ـ ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴّﺖ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ ِ ِ ﺭﻏﺒﺖ ﻃﻮﺱ ﺩﻫﺎﺕ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺁﺩﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ ﺍﺯ ْ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﺪﻭﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺷﻬﺮﻳّﻪ ﻭ ِ ﺷﺮﻁ ُﻣ ّﻌ ِﺪﻝ ،ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻳﺎ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺑﺪﻭ ِﻥ ِ ﺪﺍﺭﺱ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ ﻣﺠﺎﻧ ًﺎ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﻨﺪ .ﻭ ﻳﺎ ﻭ ﺩﺭ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ َﻣ ﺍﮔﺮ ﺁﺩﻡِ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻣﺜﻞ ﺷﻴﺦ ُﻣﺼﻠﺢﺍﻟﺪﻳﻦ ﺳﻌﺪﻱ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻴﺸﺪ ﻛﻪ ﺷﻮﻕ ﻭ ِ ﺫﻭﻕ ﺷﻌﺮ ﻭ ﺍﺩﺏ ﻭ ﻋﺮﺑﻴّﺖ ﺩﺍﺷﺖ، ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﺭﺳﺔ ﻧﻈﺎﻣﻴﻪ ﺭﻭﻱ ﺁﻭ َﺭﺩ ﻭ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻘﻮﻗﻲ 23 ﻧﭙﺮﺩﺍﺯﺩ ﺑﻠﻜﻪ ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﻛﻤﻚ ﺧﺮﺟﻲ ﻫﻢ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﺪ.
133 ● ﺍﮔﺮ ﺍﻣﻴﺮﻧﺼﺮ ﺳﺎﻣﺎﻧﻲ 30ﺳﺎﻝ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮﺩ ،ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻭﺯﻳﺮﻱ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺯﺍ ﭼﻮﻥ َﺟﻴْﻬﺎﻧﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ 301ﻫـ 913/ﻡ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﺳﻲ ﺳﺎﻝ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ .ﺍﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎﻱ ﺍﻭﻝ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺗﻤﺎﻡ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦِ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﺟﻤﻊ ﻭ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﻨﻨﺪ .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﻭ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮِ ﺗ ِﺰ »ﻣﺬﻫﺒﻲ ـ ﺳﻴﺎﺳﻲ« ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﻪ ،ﻫﻴﭻ ﺭﺍﻫﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺎﻡِ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺍﻭﺿﺎ ِﻉ ﺭﻭﺯ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁ َﻭ َﺭﺩ. ﺍﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ﺑﻴﺸﺘ ِﺮ ﺁﻥ ﻭﺯﻳﺮﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻧﻪ ﻭﺯﻳﺮﺯﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻧﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ .ﻣﺎ ُﮔﻤﺎﻥ ِ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴّﺖ ﺳﺪّ ﻫﺎ ﺭﺍ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺍﻭﺍ ِﺧ ِﺮ ﻗﺎﺟﺎﺭﻳﻪ ِ ﺟﺎﻱ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﻭ ﻭﺯﻳﺮ ﺭﺍ ﻋﻮﺽ ﻛﺮﺩﻩ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﺍﺯ ﻧﻮ ِﻉ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻭ ﻓﺘﻨﺔ ﺷﺎﻡ ﻛﻪ ﺳﻌﺪﻱ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ: ﻭﻗﺘـﻲ ﺍﻓﺘـﺎﺩ ﻓﺘـﻨﻪﺍﻱ ﺩﺭ ﺷﺎﻡ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﮔﻮﺷﻪﺍﻱ ﻓﺮﺍ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﺭﻭﺳﺘـﺎ ﺯﺍﺩﮔـﺎ ِﻥ ﺩﺍﻧـﺸـﻤـﻨـﺪ ِّ ﻭﺯﻳــﺮﻱ ﭘـﺎﺩﺷـﺎ ﺭﻓﺘـﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻋـﻘـﻞ ﭘﺴـﺮﺍ ِﻥ ﻭﺯﻳـ ِﺮ ْ ﻧـﺎﻗﺺ َ ﺑـﻪ ﮔـﺪﺍﺋـﻲ ﺑـﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺭﻓﺘـﻨﺪ ﺍﻣﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺸﺪ ،ﺭﻭﺳﺘﺎﺯﺍﺩﮔﺎﻥ ﺍﺯ ﺩﻩ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﻣﺜ ً ﺑﭽﻪﻫﺎﻱ »ﺍﻛﺒ ِﺮ ﻼ ّ ﻛﺎﻛﻮ« ﺩﻛﺘﺮ ﻭ ُﻣﻬﻨ ِﺪﺱ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺩﻩ ِ ﺧﺎﻟﻲ ﺯَﻋﻴﻤﺎ« ﻭ »ﻋﻠﻲ ُ ﻧﺎﻗﺺ َﻋ ْﻘ ْﻞ ،ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﮔﺪﺍﺋﻲ ﺑﻪ ﺷﺪ ،ﻭﻟﻲ ﭘﺴﺮﺍ ِﻥ ﻭﺯﻳ ِﺮ ْ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﻧﺮﻓﺘﻨﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﭘﺪﺭﺍﻥ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﻭﺯﻳﺮ ﻭ ﻭﻛﻴﻞ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺳ ِﺮ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﻲﻛﻼﻩ ﻣﺎﻧ ْﺪ. ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻛﻪ ﻃﺒَﺮﻱ ﺍﺯ ﺩ ُﻭﻻﺏ ﺗﺎ َﺭ ْﻱ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻣﻲﺩﻭﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻀ ِﺮ ﺩﺭﺱ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﺩ ،ﺑﺮﺍﻳﺶ ﻣﺴ ّﻠﻢ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﺭﺳﺖ ﺩﺭﺱ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ،ﺭﻭﺯﻱ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺑﻮﺍﻟﻤﻮ ّﺭﺧﻴﻦ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻣﺮﻛ ِﺰ ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺟﻤ ِﻊ ﺍﻫﻞِ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺩﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍَﻧ َﺲ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﺍَﻧ َﺲﺁﺑﺎﺩِ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ِ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﻨﺠﺮ ﺑﺮﺳﺪ .ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻣﻦ ﺩﺍﺭﺩ ﺭﻭﺯﻱ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ »ﺿﺎﺑﻄﻪ« ﺑﺮ »ﺭﺍﺑﻄﻪ« ﺑﻴﺸﻲ ﻭ ﭘﻴﺸﻲ ﺩﺍﺷﺖ .ﻳﺎﺩِ ِ ِ ﺩﻭﺳﺖ ﺧﻮﺵ ﺻﺤﺒﺘﻤﺎﻥ ﺳﺎﺩﺍﺕ ﻧﺎﺻﺮﻱ ﺑﻪﺧﻴﺮ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡِ َ ﺳﻨﮓ َﻣﺨﻄﻮﻁِ ِ ﺩﻳﺪﺍﺭِ ﻓﺮﻳﻤﺎﻥ ﻭ ﺟﺎﻡ ﻭ ﺧَ ﺮ ﮔ ْﺮﺩ ،ﻭﻗﺘﻲ ِ ّ ﺁﻥ ﺭﺍ ﭼﻮﻥ ﺩﺭﻳﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﺷﻌﺮ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ،ﺑﻪ ﺧﻂ ﺧﻮﺵ ﺑﺮ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﺧُ ﺮﮔﺮﺩ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ» :ﻗﺪﻳﻢﻫﺎ ،ﺁﺩﻣﻲ
134 ● ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﻤﻠﻚ ﺿﻤﻦِ 29ﺳﺎﻝ ﻭ 9ﻣﺎﻩ ِ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺩﻭ ـ ﻳﺎ ﺳﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ـ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ِ ﺭﻭﺵ ﺑﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺳﻴﺎﺳﺘﻨﺎﻣﻪ ،ﻳﻚ ﻗﺎﻧﻮ ِﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻭ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲِ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮﺍﻱ َﻗ ْﻮﻡِ ﺗﺮﻛﻤﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﺍﮔﺮ ﻛﻤﻲ ﻣ ّ ﻼ ﻣﻲﺷﺪ ،ﻣﻲ ُﺷﺪ ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎﻡ ﻭﺯﻳﺮ ،ﻭﻟﻲ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩـ ﺍﮔﺮ ﺑﺎ ﺳﻮﺍﺩ ﺷﻮﺩ ـ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺍﺳﺘﺎﺩﻳﺎﺭِ ﺩﻭ ِﻥ ﭘﺎﻳﺔ ﺁﺯﻣﺎﻳﺸﻲ 24 ُﻣﻮ ﱠﻗﺖ«!
ﺻﺎﺣﺒﺎ ِﻥ َﻣﺸﺎﻏِﻞ
ِ ﻋﻠﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺳﻮﺍ ْﺩ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻳﻚ ﺨﺘﺺ ﺳﻮﺍ ْﺩ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﻧﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺪﺭﻙ ﻭ ﺣﻘﻮﻕِ ُﻣ ّ ِ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ ،ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺳﻮﺍﺩﺷﺎﻥ، ﺑﺎﺳﻮﺍﺩﻫﺎﻱ ﻫﻤﻪ ﺮﺝ. ِ ﺁﺧ ِﺮ ﺑ ُ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﻐﻠﻲ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﺎﻥ ﺩﺭﻣﻲﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻳﻚ ِ ِ ﺑﺮﺗﺮﻱ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺍ َ ْﺻ َﻠﺢ ﻭ ﺩﻟﻴﻞِ ﺍﻳﻦ ﺩﻣﻮﻛﺮﺍﺳﻲِ ﺁﻣﻮﺯﺷﻲ ﻭ َﻓﻀﻴ ْﻠﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ،ﻭﻗﺘﻲ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ،ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ،ﺻﺎﺣﺒﺎ ِﻥ ﻣﺸﺎ ِﻏﻞِ ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﻭ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ. ﺑﻨﺪﻩ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ،ﺑﻌﻀﻲ ﺷﻐﻞﻫﺎ ﻭ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺭﺟﺎﻝ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻧﺎﻡ ﻣﻲﺑﺮﻡ ،ﻫﻢ ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ ﺷﺪﻩ ِ ﺍﺩﺍﻱ ﻣﻘﺼﻮﺩ :ﺁﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻴﺪ ﻓﻲﺍﻟ َﻤﺜَﻞ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻋﻠﻲ ﺩﻣﺎﻭﻧﺪﻱ ،ﻭ ﺩﺍﻋﻴﺎ ِﻥ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻲ ﺣﺴﻦِ َﺻﺒّﺎﺡ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻋﻮﺕ ﺑﻪ ﻧﺰﺍﺭﻳّﻪ» ،25ﻧ َ َﻤﺪﮔﺮ« ﺑﻮﺩ؟ ،ﻳﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺑﻮﻋﺒﺪﺍﷲ ﺧَ ِ ﻔﻴﻒ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ﻋﺎﺭﻑ ﻣﻌﺮﻭﻑ ،ﺩ ُﻭﻙ ﺗﺮﺍﺷﻲ ﻣﻲﻛﺮﺩ؟ ﻭ ُﻣﺪ ّﺭﺱ ﻣﺪﺭﺳﺔ ﻫﺮﺍﺕ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺗﻴﻤﻮﺭﻱ ﺑﻪ ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻣﻮﺭﭼﻪﮔﻴﺮ)؟( ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻮﺩ؛ ﻭ ﺣﻤﺰﻩ ﭘﺪﺭ ﺯﻥ ﺷﺎﻩ 26 ﻧﻌﻤﺖﺍﷲﻭﻟﻲ ﺩﺳﺘﺎﺭﺑﻨﺪ ﺑﻮﺩ؟ َ ﺩﺍﺱ ﮔﺮ ﺑﭽﻪﺍﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﻳﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ »ﺍﺑﻮﻳﻮﺳﻒ ﺍﻟﻘﺎﺿﻲ ْ 27 ﺍﺳﺖ ُﻣﻘِ ّﻞ ﺍﻟﺤﺎﻝ ﻭ ﺁﻥﭼﻪ ﻣﻲﺷﻨُﻮﺩ ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ ﺑَﺮ ُﺳﻔﺎﻝ«. ﻭ ﺷﻴﺦﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺍﺯ ﻧﻮﺯﺍﺩ ﻛﻠﻤﻜﺎﻥ ﻣﺸﻬﺪ »ﮔﻬﻮﺍﺭﻩﮔﺮ« ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻣﺎ ﻳﻚ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻨﺎﻡ ﺣﺴﻴﻦ ﺟﺒّﺎﺭﻱ ﺩﺍﺷﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ »ﻣﻴﺮﺯﺍ ُﺣﺴﻴﻦِ ﺗﻮﺗﻮﻥﺑُﺮ« ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻮﺩ. ِ ِ ِ ﺑﺰﺭگ ﻧُﻘﻄﻮﻱﻫﺎ ﺭﺍ ﻋﻠﻴﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻳﻮﺳﻒ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻩﻋﺒﺎﺱ ﺭﻫﺒﺮﻱ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻫﻢ »ﺗ ِ ْﺮ َﻛﺶﺩ ُﻭﺯ« ﺑﻮﺩ ،ﺷﻴﺦ ﻣﻬﺪﻱ ﺣﻜﻤﻲ ﺣﻜﻴ ِﻢ ﻧﺎﻣﺪﺍﺭ» ،ﻋﻼﻗﺒﻨﺪ« ﺑﻮﺩ؛ ﻭ ﻏﻴﺎﺙﺍﻟﺪﻳﻦ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ ﻣِﺴﮕﺮﻱ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻭ ﻗﺎﺿﻲﺯﺍﺩﻩ ﺭﻭﻣﻲ ﺩﺭ ﺑﺨﺮﺩ ﺩ ّﻛﺎ ِﻥ ﻣﺴﮕﺮﻱ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﻳﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺍ ُ ْﺻ ُﻄﺮﻻﺏ َ ﻣﻴﺰﺍ ِﻥ ﺳﻮﺍﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﭘﻴﺶ ﺍﻟﻎﺑﻴﮓ ﺭﻓﺖ،
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﮔﻔﺖ :ﻳﻚ ﺁﺩﻡ ﭘﻨﺞ ﻭﺟﺒﻲ ﺩﻳﺪﻩﺍﻡ ﻛﻪ َﻫﻔﺖ ِﻃ ِ ﺒﺎﻕ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺯﻳ ِﺮ ﭘﺎ ﺩﺍﺭﺩ! ﻧﺎﻡ ﺳﺒﺰﻱﻓﺮﻭﺷﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺑﻦﺳﻴﻨﺎ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﺴﺎﺡ ﺑﻮﺩ 28.ﻭ ﺍﻓﻀﻞﺍﻟﺪﻳﻦ ﻭ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻣﻲﺁﻣﻮﺧﺖ ﻣﺤﻤﻮﺩِ ّ ﻧﺠﺎﺭﻱ ﭘﻴﺸﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﺻ ً ﻼ ﺍﺯ ﻗﺮﻳﻪ »ﻣﻠﻬﻤﻠﻲ« ﺧﺎﻗﺎﻧﻲ ّ 29 ﺷﻤﺎﺧﻲ ﺑﻮﺩ. ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻲﺧﺎﻥ ﺯﻧﮕﻨﻪ ﻭﺯﻳ ِﺮ ﺻﻔﻮﻳّﻪ ﺳﺘُﻮﺭﺑﺎﻥ ﺑﻮﺩ، ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦِ ﺻﺪﺭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻲ ﻭﺯﻳ ِﺮ ﺍﻋﻈﻢ ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺸﺎﻩ ﻫﻢ ﻋ ّ ﻼﻑ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻓﺘﺤﻌﻠﻲﺧﺎﻥ ﺻﺒﺎ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺍﺵ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ﺍﺯ ﻛﺎﻩ َﻛﺸﻲ ﺑﻪ َﻛ َ ﻬﻜﺸﺎﻥ ﺷﺪ ﺑﺮ ﺗﺨـﺖ ﺯ ﺗـﺨﺘﺔ ُﺩﻛﺎﻥ ﺷﺪ ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ )ﻭ ﺍﺻ ً ﻼ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻲ( ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﺍﻱ ﺑﺰﺭگ ﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﺪﺭ ّ ِ ﺗﺮﺍﺵ ُﺭﻛﻦﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﭘﺴ ِﺮ ﻓﺘﺤﻌﻠﻲﺷﺎﻩ ﺑﺰﺭﮔﺶ ﺩﻻﻙ ﺧﺎﺻﻪ 30 ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻪ ﺩﻻﻙﺯﺍﺩﻩ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﻲ ﻣﻘﺎﻡ ﻭ ﺟﺎﻩ ﺍﻭ ﺑﺪﺍﻧﺠﺎ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﻮﺩِ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻧﺒﻲﺧﺎﻥ ﻣﺎﻩﻧﻮﺵ ﺧﺎﻧﻢ ﺩﺧﺘﺮ ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺸﺎﻩ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻴﻦﺧﺎﻥ ﻣﺎﻩﺗﺎﺑﺎﻥ ﺧﺎﻧﻢ ﻗﻤﺮﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ .ﺍﻭ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﻨﺎﻱ ِ ﺗﺎﺭﻳﻚ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦﺷﺎﻫﻲ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻭ ﻣﺸﻮﺭﺗﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻣﺎ ِﻥ ﭘﻲﺭﻳﺰﻱ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﺍﻭ ﻫﻢ ﻣﺠﻠﺲ ُﺷﻮﺭﻱ ﺷﺪ ﻭﻣﺴﺠﺪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭ ﺍﺯ ُﻛﻔ ِﺮ ﺍﺑﻠﻴﺲ ﻣﺸﻬﻮﺭﺗﺮ ﺍﺳﺖ! ﻃﺎﻟﺒﻮﻑ ﻫﻢ ﻧﺠﺎﺭﺯﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﻃﻠﺐ َ »ﺷ ْﻌﺮﺑﺎﻑ« َﻣﻠِﻚﺍﻟ ُﻤﺘّﻜﻠﻤﻴﻦ ﺁﺯﺍﺩﻳﺨﻮﺍﻩ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ْ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻣﺤﻤﻮﺩِ ﻃﺎﺭﺍﺑﻲ ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻛﻪ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻣﻐﻮﻻﻥ ﺭﺍ ﺳﺮﮔﺮﺩﺍﻥ ﺩﺍﺷﺖ » َﻏ ْﺮﺑﺎﻝﺑﻨﺪ« ﺑﻮﺩ 31.ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺧﻮﺷﻨﻮﻳﺴﺎ ِﻥ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﺤﻤﺪ »ﺑَﻨﺪ ﺩﻭﺯ« ﻭ ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ »ﺑَﻨﺪﮔﻴﺮ« ﻭ ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪﺍﷲ »ﻃﺒّﺎﺥ« ﺑﻮﺩﻧﺪ ،32ﻭ »ﺳﻨﺒﻮﺳﻪﭘَﺰ« ﺑﻮﺩ،33 ﻣﺮﺷﺪ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻛﻼﺑﺎﺩﻱ َ 34 »ﻻﺟ َﻮ ْﺭﺩﺷﻮﻱ« ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻛﻤﺎﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺣﺴﻴﻦ ﻫﺮﻭﻱ ﺧﻄﺎﻁ َ َﻣﻠِﻚﺍﻟﺸﻌﺮﺍء ﺑﻬﺎﺭ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻘﺪﺭ ﮔﻮﻫ ِﺮ ﺳﺨﻦ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﮕﻴﻦِ ﻛﻼﻡ ﺩﻟﭙﺬﻳﺮ ﻭ ُﻣﻨﺎﺳﺐ ﺟﺎﻱ ﻣﻲﺩﺍﺩ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﻛﺎﺭ »ﻓﻴﺮﻭﺯﻩ ﺗﺮﺍﺷﻲ« ﻣﻴﻜﺮﺩ .ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺁﺷﺘﻴﺎﻧﻲ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻓﻘﻴﺪﻣﺎﻥ ،ﺩﺭ ﻧﺠﺎﺭ ﺑﻮﺩ .ﺑﻨﺪﻩ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺷﺎﮔﺮﺩ ﺣ ّﻤﺎﻣﻲ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺷﺎﮔﺮﺩ ّ 35 ﺍﺯ ﺷﻐﻞﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ »ﺁﻫﺎﺭ ﺯﺩ ِﻥ ﺗُﻨﺒﺎ ِﻥ ﺯﻧﺎﻥ« ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻳّﻪ ﺍﺳﻢ ﻧﻤﻲﺑﺮﻡ ﻭ ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻫﺎﻳﻲ ﻣِﺜْﻞِ ُﮔ ْﻞﮔﻴﺮﺳﺎﺯﻱ )ﺑﺎ ﺿ ّ ِﻢ ﻛﺎﻑ( ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻗﻴﭽﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﭼﻴﺪ ِﻥ ﻓﺘﻴﻠﺔ ﺳﻮﺧﺘﺔ ﺷﻤﻊ ،ﻳﺎﺩ ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ » ِﮔ ْﻞﮔﻴﺮﺳﺎﺯﻫﺎ« ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺟﺎﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ .ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻓﻬﻤﻲ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ ﻛﺮﺑﺎﺱ ﻓﺮﻭﺵ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ِ ِ ﺗﺒﺮﻳﺰﻱ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﺮﺍﻱ ﮔﺬﺭﺍ ِﻥ ﺯﻧﺪﮔﻲ »ﺑﻨ ِﺪ ﺷﻠﻮﺍﺭ« ﺷﻤﺲ 36 ﻣﻲﺑﺎﻓﺖ ،ﻭ ﭘﺪﺭِ ﻋﺒﺪﺍﻟﻮﻫﺎﺏﺧﺎﻥ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ﺁﺻﻒﺍﻟﺪﻭﻟﻪ »ﭼﺨﻤﺎﻕﺳﺎﺯ« ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻣﻦ ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ ﻛﻪ ﺷﻬﻴ ِﺪ ﺟﻬﻮﺩﺍﻧﻜﻲ ﺑﻠﺨﻲ ﺷﺎﻋ ِﺮ ﺳﺪﺓ ﺳ ّﻮﻡ ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﻧﻮﻉ ُﻗﺮﻣﻪﻓﺮﻭﺷﻲ )ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﺎﻟﺒﺎﺱ ﻓﺮﻭﺷﻲ( ﻣﻲﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻛﻪ ﺟﻬﻮﺩﺍﻧﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺩﺓ ﭘُﺮ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺎﺷﺪ 37.ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺑﻦ َﻣﻴ ْﻤﻮ ِﻥ ﻗﺪّ ﺍﺡ ﺭﺋﻴﺲ ﻗﺮﺍﻣِﻄﻪ ﻭ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﻪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻗﺮﻳﻪ »ﻗﻮﺯﺡﺍﻟﻌﺒﺎﺱ« ﺍﺯ ﺩﻫﺎﺕ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺍﻫﻮﺍﺯ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺗﻴﺮ ﺗﺮﺍﺵ ﻭ ﻛﺒﺮﻳﺖﺳﺎﺯ ﺑﻮﺩ. ﻭﺣ ْﻤﺪﺍ ِﻥ َﻗﺮ ْﻣ َﻂ ﭘﻴﺸﻮﺍﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﺮﺍﻣﻄﻪ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻗﺮﻳﻪ »ﻗﺲ َ ﺑﻬﺮﺍﻡ« ـ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻛﻮﻓﻪ ـ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﮔﺎﻭﺑﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮔﺎﻭﭼﺮﺍﻧﻲ ﻣﻲﻛﺮﺩ ،38ﻭ ﺍﻟ ُﻤ َﻘﻨﱠﻊ ﻳﻚ ﭼﺸﻢ »ﻛﺎﺯﻩ«ﺍﻱ ﻧﻴﺰ ﺍﺻ ً ﻼ ﮔﺎﺯُﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺟﺎﻣﻪﺷﻮﻳﻲ ﺩﺍﺷﺖ )ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮ ﭼﻬﺮﻩ ﻧﻘﺎﺏ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺷﺎﻳﺪ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻥ ِ ﻧﻘﺺ ﭼﺸﻢ ،ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﭘﻮﺷﺶ ﭼﺸﻢ ﻣﻮﺷﻪﺩﺍﻳﺎﻥ(؛ ﺣﺎﺝ ﺷﻴﺦ 39 ﻫﺎﺩﻱ ﻧﺠﻢﺁﺑﺎﺩﻱ ﻧﻮﻩ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺑﺎﻗ ِﺮ ﺁﻫﻨﮕﺮ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ُﻣﺤﺘ ِﺸ ِﻢ ﻛﺎﺷﻲ َﺷ ْﻌﺮﺑﺎﻓﻲ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻭ ﺧﻮﺩ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻛﺰ ﺷﺎﻋﺮﻱ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻲ ُﺷﺪ ﻳﻚ َﺷﻌﻴﺮ ﺍﺯ ُﺿﺮﻭﺭﺕ ﻛـﺮﺩﻩ ﺑـﻮﺩﻡ َﺷ ْﻌﺮ ﺑـﺎﻓـﻲ ﺭﺍ ﺷـﻌـﺎﺭ ﻓﺮﺧّ ﻲ ﻳﺰﺩﻱ ﺷﺎﮔﺮﺩ ﻧﺎﻧﻮﺍ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻏﺮﺑﺎ ِﻝ ﻧﺎﻥ ﺭﻭﻱ ﺳﺮﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﻲﺑُﺮﺩ. ِ ﺻﻔﺖ ﺷﻐﻠﻲ ﻣﺜﻞ ﺍﺑﻮﺑﻜ ِﺮ َﻗ ّﻔﺎﻝ ﺻﺪﻫﺎ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﺑﺎ ّ ) ُﻗﻔﻞﺳﺎﺯ( ،ﺍﺑﻮﺑﻜﺮ ﻛﺘّﺎﻧﻲ ،ﺍﺑﻮﻧﺼ ِﺮ َﺳ ّﺮﺍﺝ ،ﺣﻤﺰﺓ َﺳﻜﺎﻙ، ﻼ ِﺝ ﻣﻌﺮﻭﻑ ـ ﻛﻪ ﭘﻨﺒﺔ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺭﺍ ﺯﺩ ،ﻭ ّ ﺣ ّ ﺳﻜﺎﻛﻲ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺷﻴﺦ ﺳﻨﺠﺎ ِﻥ ﻋﺎﺭﻑ ﻛﻔﺸﮕﺮ ﻛﻪ ﺻﺮﻑ ﻭ ﻧﺤﻮ ﺭﺍ ﭘﺎﻳﻪ ﺩﺍﺩِ . ِ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﺍﻭ ﻣﻴﺮﻓﺖ: ﺑﻮﺩ ،ﻫﻤﺎﻥ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺳﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﺳﻨﺠﺮ ﺷﺪﻱ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﻼﻡِ ﺩﻭ ﻛﻔﺸـﻜﺮ ﻫﺮ ﺑﺎﺭ ِ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﻴﺦ ﺍﺣﻤﺪ ﺍﺳﻔﻨﺠﺮﺩﻱ ﻳﺰﺩﻱ ﺻﻮﻓﻲ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ ﺷﻐﻞِ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﻴﺶ ﻭ َ »ﺷﻮﻣﺎﻝ« ﺑﻮﺩ ،ﻭ ُﻭﺷﻤﮕﻴ ِﺮ ﺯﻳﺎﺭﻱ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪﺩﺳﺘﻮﺭِ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ َﻣ ْﺮﺩﻭﺍﻳﺞ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮔﻴﻼﻥ ﺑﻴﺎﻭﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﺑﻨﺸﺎﻧﻨﺪ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺷﺎﻟﻴﻜﺎﺭﻫﺎ ﻣﺸﻐﻮ ِﻝ ﺑﺮﻧﺠﻜﺎﺭﻱ ﻭ ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮﻱ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺯﺣﻤﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ ِ ﺧﺪﻣﺖ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺭﺍ ﻗﺒﻮﻝ ﻛﻨﺪ ﺍﺯ ﺷﻐﻞ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺖ ﺑﻜﺸﺪ ﻭ ِ ﻭ ﻟﺒﺎﺱ ﺳﻴﺎﻩ ِ ﺭﺳﻤﻲ ﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﺭﺳﻴﺪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﺍﻧﺪﺍﻡ ﺍﻭ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨﺪ....
ﺳﻮﺯﻥ ﻭ ﺳﻮﺯﻧﮕﺮﻱ
ﺍﺑﻮﺍﻟﻤﻌﺎﻟﻲ ﻧ َّﺨﺎﺱ )ﮔﻮﺳﻔﻨﺪﻓﺮﻭﺵ( ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻲ ،ﻣﻴﺮﺯﺍﻱ »ﻧ َْﻄﻊﺩﻭﺯ« ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ،ﻭ ﺳﻮﺯﻧﻲِ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪﻱ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻗﺮﻳﻪ »ﻛﻼﺵ« 40ﺍﺯ ﺗﻮﺍﺑﻊ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﻮﺩ 41ﻭ ﺩﺭ ﺑُﺨﺎﺭﺍ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮﺩ ﺳﻮﺯﻥﺳﺎﺯﻱ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺍﻳﻦ ﺷﻐﻞﻫﺎ ﺭﺍ ﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩﻡ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻫﻨﺮﻱ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﻋﻠﻤﻲ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻣﻨّﺘﻲ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﻛﺴﻲ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺔ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩِ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ .ﻳﻚ ﭼﻴ ِﺰ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ :ﻧﻬﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻣﺎ ﺩ ّﻛﺎ ِﻥ ﺳﻮﺯﻧﮕﺮﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻳﻢ ِ ﻋﺸﻖ ﻭ ﺳﻮﺯﻧﻲ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪﻱ )ﻓﻮﺕ 569ﻫـ 1173ﻡ (.ﺑﻪ
135 ﺷﺎﮔﺮﺩ ﺳﻮﺯﻧﮕﺮﻱ ،ﺣﺮﻓﺔ ﺳﻮﺯﻧﮕﺮﻱ ﺑﻴﺎﻣﻮﺧﺖ ﻭ ﺳﻮﺯﻧﻲ ﺗﺨﻠﺺ ﻛﺮﺩ ،42ﺍﻣﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ،ﻣﺎ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﺔ ﺫﻭﺏﺁﻫﻦ ﻭ ﻣﻮﻧﺘﺎژِ ﭘﻴﻜﺎﻥ ﻭ ﺭﺍﻣﺒِﻠﺮ ﻭ ﻛﻮﻟِﺮ ﻭ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﺭﻧﮕﻲ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭﻟﻲ ﺍﮔﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺳﻬﻤﻴﺔ ُﻭﺭ ُﻭﺩ ُﺳﻮﺯ ِﻥ ﺧﻴﺎﻃﻲِ ﺗ ُّﺠﺎﺭِ ﻣﺎ ﻗﻄﻊ ﺷﻮﺩ ،ﻓﺮﺩﺍﻱ ﺁﻥ ،ﻧ ِ ِ ﺼﻒ ﺷﻠﻮﺍﺭﻫﺎﻱ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺯ ﭘﺎﻳﺸﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺍﻓﺘﺎﺩ! ﺁﺧﺮ ﻣﺎ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻳﻢ، ﻭﻟﻲ ﺑﺎ ﻛﻤﺎ ِﻝ ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻋﺘﺮﺍﻑ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺍﺯ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻳﻚ ﺩﺍﻧﻪ ﺳﻮﺯ ِﻥ ﺧﻴّﺎﻃﻲ ﻋﺎﺟﺰ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻭ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﺔ ﺳﻮﺯﻥﮔﺮﻱ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ. ﺩﺭ ﻃﻮ ِﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻃﻮﻻﻧﻲِ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺩﻫﻬﺎ ﻭ ﺻﺪﻫﺎ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﻭ ﻓﺎﺿﻞ ﻭ ﺍﺩﻳﺐ ﻭ َﻃﺒﻴﺐ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻳﻢ ﻛﻪ ﻟﻘﺐ ﻭ ُﺷﻐﻞِ »ﺍَﻛﺎﺭ« )=ﺯﺍﺭﻉ( ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱﻫﺎ ﺟﺰء َﻋ َﻤﻠﻪ ﻭ ﺍ َ َﻛ َﺮﻩ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ 43ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺍﺑﻮﻧﺼﺮ ﺻﺒّﺎﻍ )ﺭﻧﮕﺮﺯ( ﺱ ﻣﺪﺭﺳﺔ ﻧﻈﺎﻣﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﮔﺮﻭﻫﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭘﺪﺭِ ُﻣﺪَ ّﺭ ِ ِ ِ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲِ ﺑﺰﺭگ ﺑﺰﺭگ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺁﺧﻮﻧﺪ ﻋﻠﻲ ﺍﻛﺒﺮ ﺯﻣﺎﻥ ـ ﺟﺪّ ﺁﺧﻮﻧﺪ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﻟﺢ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺭﻧﮕﺮﺯ ﺑﻮﺩ 44.ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻧﻘﻼﺏ ِ ِ ﺗﻌﺠﺐ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ، ﺿﺪّ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﺭﺍ ،ﺑﻨﻔ ِﻊ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ،ﺁﺩﻣﻲ ﺑﻨﺎﻡ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻣﺤ ّﻤﺪ ﺑَﻨْﺎء ﺩﺭ ﻳﺰﺩ ﺭﻫﺒﺮﻱ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﻓﺼﻠﻲ ﻋﺠﻴﺐ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﺖ .ﻋﺠﻴﺐ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻣﻴﺮِﺍﻋﻈﻢ ﺑَﻨﻲ ّﻋ ِﻢ ﻣﺤ ّﻤﺪ ﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﺰﺩ ﺑﻪ ﺩﺍﺭ ﺯَﺩ.... ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﺑﺰﺭگ ﺍﻏﻠﺐ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﻱ ﻛﺎﺭ ﺷﻐﻞﻫﺎﻱ ﭘَﺴﺖ ِ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟَﻴْﺚ ﻛﻪ ﺭ ُﻭﻳْﮕﺮ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻭ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ )ﻣﺜﻞ ﻣﺎﻫﻲ 15ﺩﺭﻡ ﺣﻘﻮﻕ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩ ﻛﻪ ﭘﻮﺳﺘﻴﻦﺩﻭﺯﻱ ﻣﻴﻜﺮﺩ ،ﻭ ﺳﺎﺳﺎﻥ ﻛﻪ ﭼﻮﭘﺎﻥ ﻭ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪﺩﺍﺭ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺳﺎﻣﺎﻥ ﺟﺪّ ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻥ ﻛﻪ ﺷﺘﺮﺩﺍﺭﻱ ﻣﻴﻜﺮﺩ( .ﻓﻘﻂ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ِ ﻣﺤﺾ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺁﺩﻡ ﭼﻬﺎﺭ ﻛﻠﻤﻪ ﻳﺎﺩ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﻋﺎﺭ ﻣﻲﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺁﺩﻡِ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﻱ ﻣﺜﻞ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺳﻴّﺪ ﺍﺣﻤﺪِ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻲ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﻣﺸﻬﺪ ﻭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ،ﭼﻄﻮﺭ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻋﺎﻟ ِﻢ ﺑﺎﺯﻧﺸﺴﺘﮕﻲ» ،ﭘﺎ ْﺭﻛﻴﻨْﮓﺩﺍﺭ« 45 ﺧﻴﺎﺑﺎ ِﻥ ﺗﺎﺝ ﺷﻮﺩ!
● ﺳﻌﺪﻱ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺍﺑﻮﺑﻜﺮِ َﺳﻌﺪ ﻣﻲﮔﻔﺖ: ِ ﺑـﺨﺖ ﻓﺮﺧﻨﺪﻩ ﻓﺮﺟﺎﻡِ ﺗُﺴﺖ ﻫـﻢ ﺍﺯ ﺗـﺎﺭﻳـﺦ ﺳـﻌـﺪﻱ ﺩﺭ ﺍﻳّﺎﻡ ﺗﺴﺖ ﻛـﻪ ِ ِ ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﺳﻌﺪﻱ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺳﻲﻭﭼﻬﺎﺭ ﺳﺎﻝ ﻭ ﺷﺶ ﻣﺎﻩ ﻭ ﻳﺎﺯﺩﻩ ﺭﻭﺯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺭﺍ ﺭﻭﺑﻪﺭﺍﻩ ِ ﺑﺎﻫﻮﺵ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻛﺮﺩ ،ﺑﻠﻜﻪ ﻭﺯﻳﺮِ ﻳﺰﺩﻱ ﺁﺭﺗﻴﺴﺖﺑﺎﺯﻱ ﻣﺎﻫﺮﺍﻧﻪ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺖ.
136 ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﺍ ِﻥ ﺷﺎﻏﻞ
ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﺍ ِﻥ ﺧﺪﺍ ﻧﻴﺰ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﭘﺎﺋﻴﻦ ِ ِ ﺣﻀﺮﺕ »ﺣﻀﺮﺕ ﺁﺩﻡ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ِ ِ ﺣﻀﺮﺕ )ﻧﺠﺎﺭ( ،ﻭ ﺍ ِ ْﺩﺭﻳﺲ ﺧﻴّﺎﻁ ،ﻭ ﺣﻀﺮﺕ ﻧُﻮﺡ ﺩ ُﺭﻭﺩﮔﺮ ّ ِ ﻭﺣﻀﺮﺕ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻛﻤﺎﻧﮕﺮ ،ﻭ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺑ ّﺰﺍﺯ، 46 ْ ﻳﻮﺳﻒ ﺗُﻜﻤﻪﺑَﻨﺪ ،ﻭ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻮﺳﻲ ﺷﺒﺎﻥ ،ﻭ ﺣﻀﺮﺕ ﺩﺍﻭﻭﺩ ﺯﺭِﻩﮔﺮ ﻳﺎ ﺯﺭﻩﺳﺎﺯ ،ﻭ ﺣﻀﺮﺕ ُﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺯَﻧﺒﻴﻞﺑﺎﻑ، ِ ِ ﺣﻀﺮﺕ ِﺟﺮﺟﻴﺲ ﺗﺎ ِﺟﺮ ،ﻭ ﺣﻀﺮﺕ ﺣﻀﺮﺕ ﺻﺎﻟﺢ ﻭ ﻭ 47 ِ ِ ﺯّﻛﺮﻳّﺎ ﮔﻠﻴﻢﺑﺎﻑ ،ﻭ ﺣﻀﺮﺕ ﺣﻀﺮﺕ ﻋﻴﺴﻲ ﮔﺎﺯُﺭ ،ﻭ ِ ﺭﺳﻮ ِﻝ ﺍﻛﺮﻡ ﺗﺎ ِﺟﺮ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﻮﻻﻱ ﻣﺘﻘﻴﺎﻥ ﻧﻴﺰ 48 ﺩﺭ 25ﺳﺎﻝ ﺧﺎﻧﻪﻧﺸﻴﻨﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺯﺭﺍﻋﺖ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺧﺖ«.
ﺩﺍﻧﮕﻲ ﺑﺪﻩ! َﺩ َﺭﻣﻲ ﺑﺨﻮﺭ!
ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ،ﺑﻴﺎ ِﻥ ﺍﻳﻦ ﻧُﻜﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ُﺷﻐﻞﻫﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺎﻥ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻥ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻋﻠﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻣﻮﺧﺘﻦ ﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﺷﺪﻥ ﻭ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ،ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻣﻴﻜﺮﺩ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪﺍﻳﺴﺖ ﺩﺭﺧﻮﺭِ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯِ ِ ﻛﺴﺐ ﻋﻠﻢ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻤﻲﺷﺪﻧﺪ، ﻣﻘﺎﻣﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ِ ﻛﺴﺐ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ.... ﺑﻠﻜﻪ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺭﺍ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ ﻭ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﻳﻢ ﺑﻪ ﺍﻫﻤﻴّ ِ ﺖ ﺷﻐﻠﻲ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺣﻮﺯﺓ ﻣﺸﻮﺭﺗﻲ ﺁﻧﺎﻥ، ﻭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻡ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻡ .ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻌﻀﻲ ﺗﺼﻮﺭ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ِ ﺩﺳﺖ ﺟﺒّﺎﺭﺍﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﻋﻮﺍﻣﻠﻲ ﺩﺭ ِ ِ ﮔﺮﺩﺁﻭﺭﻱ ﺛﺮﻭﺕ ﻭ ﭼﺎﭘﻴﺪ ِﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﺧﻠﻖ ﻭ ﻋﺎﻣﻞِ ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭﺣﺸﺖ ﻭ ﺗﺮﻭﺭ ﻭ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﻓﺎﺗﺤﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﺯﺑﺎﻥ ِ ﺛﺮﻭﺕ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻴﺪﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﭘﻮﻝ ﺩﺭﺁ َﻭ ْﺭﺩ. ﺍﺯ ﺑﻴﺎﺑﺎ ِﻥ ﻋـﺪﻡ ﺗﺎ ﺳ ِﺮ ﺑﺎﺯﺍﺭِ ﻭﺟﻮﺩ ﺑﻪ ﺗﻼﺵ ﻛﻔﻨﻲ ﺁﻣﺪﻩ ُﻋﺮﻳﺎﻧﻲ ﭼﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺳﻪ َﻣﻮﺭﺩ ﻣِﺼﺪﺍﻕ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﺴﻠﻤ ًﺎ ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺟﻨﺒﺔ ﻋﺎ ّﻡ ﺑﺪﺍﻥ ﺩﺍﺩ .ﺯﻳﺮﺍ ﺑﻪ ﺣﻖّ ،
● ﺍﺳﺘﺤﺎﻟﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻋﺼﺮِ ﻣﻐﻮﻟﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﺩﺍﺭِ ﺧﻮﻧﺨﻮﺍﺭِ ﻳﺎﺳﺎﭘﺮﺳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ُﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ْ ﻣﺤﻤ ِﺪ ﺍﻭﻟﺠﺎﻳﺘﻮ ﻛﻪ ﻛﺎﺳﻪ ﺁﺵ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺳﻴّﺪﻱ ﺑﻴﺎﺷﺎﻣﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺍﻣﻴﺮ ﻗِﺒْﭽﺎﻗﻲ ﻋﻬ ِﺪﻣﻠﻚ ﺍﺷﺮﻑﺑﻦ ﺗﻴﻤﻮﺭﺗﺎﺵ ﻧﺎﻣﺶ ﺑﺠﺎﻱ ﻃﻮﻏﺎ ﻭ ﺗﻮﺟﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ »ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﺎﺩﻝ« ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ، ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺍﺛﺮ ﻭﺟﻮﺩﻱ ﻭ ﻧﻔﻮﺫ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﻭﺯﺭﺍﺋﻲ ﻣﺜﻞ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﻀﻞﺍﷲ ﻫﻤﺪﺍﻧﻲ ،ﻳﺎ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺗﺎﺝﺍﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﮔﻴﻼﻧﻲ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ِ ﺭﻭﺵ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ ،ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﻣﻤﻠﻜﺖﺩﺍﺭﻱ ﺧﺎﺹ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ِ ِ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺷﻐﻠﻲ ﺟﻬﺖ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺪﺍﻧﻬﺎ ﺗﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ َﺣ َﺴﺪ ﻭ ﻛﻴﻨﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺭﺩ. ِ ِ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺎﺑﻮﺳﻨﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻦ ﻣﻴﺪﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﻭﺯﻳﺮﻱ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ،ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ ﻣﻲﺯﻧﺪ ﻛﻪ »...ﺗﺎ ﺩﺍﻧﮕﻲ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻧﮕﺬﺍﺭﻱَ ،ﺩ َﺭﻣﻲ ﻧﺘﻮﺍﻥ ﺧﻮ ْﺭ ْﺩ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺭﻱ ﻣﺤﺮﻭﻣﺎﻥ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﻳَ َﻠﻪ ﻧﻜﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻣﺎﻧﺪ«... ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﺷﻐﻞ ،ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﻤﻴﺸﻮﺩ ْ ﺑﺰﺭگ ﺍﻣﺎﻡِ ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎﺩﻕ)ﻉ( ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩ ﻭ ﮔﻤﺎﺷﺖُ .ﻣﺸﻜﻞ ِ ﺍﻫﻤﻴّ ِ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﺳﺖ .ﺯﻳﺮﺍ ﺍﺯ ﻗﺪﻳﻢ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺖ ﺷﻐﻞ ﻭ ُﻋﻠﻤﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭ ﻃﻌﻨﻪ ﻣﻲﺯﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻴﮕﻔﺘﻨﺪ: ِ »ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺁﻥ ﺑ ُ َﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ َﻣﺠﺎﻟﺲ ُﻋﻠﻤﺎ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ،ﻭ ﺑَﺘﱠﺮﻳﻦِ ﻋﺎﻟِﻤﺎﻥ ﺁﻥ ﺑ ُ َﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺩﺭﮔﺎﻩ ِ ُﺳﻠﻄﺎﻥْ 49 ﺑﻴﻨﻨﺪ«...
ﺑﺨﺸﻮﺩﮔﻲ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ
...ﺑﻨﺪﻩ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺨﻮﺍﺳﺘﻪﺍﻡ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﻣﺮﺩﻣﺎﻧﻲ ﺧﻮﺏ ﻭ ُﻣﺸﺎﻭﺭﺍﻧﻲ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻣﻦ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﺑﻮﺫﺭﺟﻤﻬﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮﺩﻡ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻻﺑﺪ ﺑﻪ ِ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ »...ﭼﻨﺪ ﻛﺲ ﺭﺍ ﺍﺯ ِ )ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺳﺮﺷﻤﺎﺭ( َﻣﻌﺎﻑ ﻭ ُﻣﺴ ﱠﻠﻢ ﺩﺍﺷﺖ :ﺍﻭﻝ ﺍﻫﻞِ ِﺟ ْﺰﻳﻪ ﺑُﻴﻮﺗﺎﺕ ،ﺩ ّﻭﻡ ﻃﺎﻳﻔﺔ ﺯﻧﺎﻥ ،ﺳﻴّﻢ ُﻛﺘّﺎﺏ ﻭ ﺍﻫﻞِ ﻋﻠﻢ ﺍﺯ َﻃ َﻠﺒﻪ ﻭ ُﺣ ّﻔﺎﻅ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺟﻤﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺍﺳ ِﻢ ﺧﺪﻣﺘﻜﺎﺭﻱ ِ ِ ﺧﺪﻣﺖ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻛﻨﻨﺪ ،ﭘﻨﺠﻢ ﻫﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﭘﻴﺶ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺳﺎ ِﻝ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺍﺯ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺷﺸﻢ ﺍﺯ ﻃﺎﻳﻔﺔ ﺩﺭﻭﻳﺸﺎﻥ )ﻳﻌﻨﻲ ُﻓ َﻘﺮﺍء( ﺍﺯ َﻋ َﺠ َﺰﻩ ﻭ َﻣﺴﺎﻛﻴﻦ ،ﻫﻔﺘﻢ ﺟﻤﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻭ ﻋ ّﻠﺖ ﻣﺮﺽ ﺍﺯ ﺟﺎﻱ ﺑﺮ ﻧﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺧﺎﺳﺖ ـ ﻭ ﺁﻥ ﭼﻨﺎﻥ ﻛﺴﻲ ﺭﺍ »ﺯﻣﻴﻨﻲ« ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ 50 ﻔﻠﻮﺝ«... ﻛﻮﺭ ﻭ َﺷ ّﻞ ﻭ َﻣ ُ ـ ﻭ ﻣﺎﻧﻨ ِﺪ ﺁﻥ ﺍﺯ ُ ِ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻭﺳﻴﻌﻲ ﺩﺭﻳﻦ ﺧﻮﺏ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺍﺯﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ؟ ﺩﻓﺎ ِﻉ ﻣﻦ ﺍﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩ ،ﻧﻪ ﺍﺯ ﻭﺯﻳﺮﺍﻧﻲ ﻣﺜﻞ »ﺩﻳﻤﺎﺱ« ﻳﺎ ﺭﺍﺳﺖ ﺭ ِﻭ ْﺷﻦ، ﻛﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭِ ﺑﻬﺮﺍﻡِ ﮔﻮﺭ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﺍﺩﺏ ﺍﻣﺮﻭﺯﻳﻬﺎ ُﻛﻨﺴﻲ ) (Conseilleﻣﻲﺩﺍﺩ ﻛﻪ »...ﺭﻋﻴّ ْ ﺖ ﺑﻲ ْ ِ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﻋﺪﻝ ،ﺩﻟﻴﺮ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ! ﻭ ﺍﮔﺮ ﮔﺸﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ 51 ﻣﺎﻟِﺶ ﻧﻴﺎﺑﻨﺪ ﺗﺮﺳﻢ ﻛﻪ ﺗﺒﺎﻫﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻳﺪ« ! ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺧﺒﺮ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﻋﺎﺷﻖ ﺩﺧﺘﺮ ﺣ ّﻤﺎﻣﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ! 52ﻣﻦ ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ،ﺭﻭﺯﮔﺎﺭِ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﺭﺍ ﺩﻭﺭﺍ ِﻥ ﺷﻜﻔﺘﮕﻲ ِ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﻢ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ »ﺯﻣﺎ ِﻥ ﺍﻭ ،ﺯﻣﺎ ِﻥ ﻋﻴﺶ ﻃﺮﺏ ﺑﻮﺩ .ﺍﻫﻞِ ﺻﻨﻌﺖ ﺗﺎ ﻧﻴﻢ ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﻋﺸﺮﺕ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻭ َ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ِ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺑﻮﺩﻧﺪﻱ ﻭ ﻧﻴﻤﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺩ« ﻛﺎﺭ ُﻣﻄﺮﺑﺎﻥ ﻭ َﻃ َﺮﺏ َﺭﻭﺍﺟﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻛﻤﺘﺮ ُﻣﻄﺮِﺑﻲ ﺭﻭﺯﻱ ﺑﻪ ﺻﺪ َﺩ َﺭﻡ ﻗﺎﻧﻊ ﻧﺸﺪﻱ« .53ﺍﻳﻦ ﺗﺠ ّﻤﻞ ﻭ ﺗﻌﻴّﺶ ﻭ ﻋﺪﻡِ ﺗَﻌﺎﺩ ِﻝ ﺗﻨﻈﻴ ِﻢ ﺛﺮﻭﺕ ،ﺧﻄﺮﺵ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺣﺎﺩﺛﻪﺍﻱ ﭘﻴﺶ ﺁﻳﺪ ،ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﭼﻨﺎﻥ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﺩﺭﺁﻣ ِﺪ ﻧﺎﺣﻖ ،ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﺘﺮ ُﻣﻄﺮِﺑﻲ ﺭﻭﺯﻱ ﺻﺪ ّ ﺳﻜﻪ ﻧﻘﺮﻩ )ﺩﺭﻡ( ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ ،ﺭﻭﺯﻱ ﺭﺍ ﻣﻲﺩﻳﺪﻧﺪ ِ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﺯﻣﺎ ِﻥ ﺧﺴﺮﻭ ﭘﺮﻭﻳﺰ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺧﺮﺍﺝ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻲﺭﺳﻴﺪ ...ﻣﺮﺩﻡ ﻫﻼﻙ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺧﺮﺍﺏ ،ﺗﺎ ﻏﺎﻳْﺖ ﻛﻪ ﻛﻨﻴﺰﻛﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺭ َﻫﻤﻲ ﻓﺮﻭﺧﺘﻨﺪ .ﺭﻛﻮﺩِ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻳﻦ ،ﺭﻛﻮﺩﻱ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﻮ ّﺭﻡ ﺑﻮﺩ. ِ ﺍﺭﻗﺎﻡ ﺛﺮﻭﺕ ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﻳﺰ ﺩﻗﻴﻖ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻭﻟﻲ ﻫﻤﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﺯﻳﺎﺩﺗﻲ ﺍﺳﺖ .ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻛﺮﻳﺴﺘِﻦ ِﺳﻦ ،ﭘﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ِ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮﺩ ،ﺧﺴﺮﻭ ﭘﺮﻭﻳﺰ ،ﺑﻪ ﮔﻨﺞﺧﺎﻧﺔ ﺟﺪﻳﺪ ﻫﺠﺪﻫ ِﻢ ﺧﻮﺩ ﻧﻘﻞ ﻛﺮﺩ ﻗﺮﻳﺐ 468ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻣﺜﻘﺎﻝ ﺯﺭ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﺳﻲﺍﻡ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻭ 1600ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻣﺜﻘﺎﻝ ّ ﺳﻜﻪ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺛﺮﻭﺕﻫﺎ ﺍﺯ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪ ﮔﻨﺞ ﺑﺎ ْﺩﺁ َﻭ ْﺭﺩ ـ ﻛﻪ ﻛﺸﺘﻲ ﭘﻮ ِﻝ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﻴﺸﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ِ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﻨﺪﺭﻫﺎ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺍﻭ ﺩﺍﺩﻧﺪ ـ ﻣﻲﺭﺳﻴﺪ؛ ﺗﺎﺝ ﺍﻭ 60 ﻣﻦ ﺯﺭِ ﺧﺎﻟِﺺ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻜﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ .ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺛﺮﻭﺕﻫﺎ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ َﻋ َﺮﺏ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻨﺪ ،ﺩﻭﺑﺎﺭ ﻏﺎﺭﺕ ﺷﺪ :ﻳﻜﺒﺎﺭ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﺳﺎﻝ 628ﻡ .ﻛﻪ ِﻫ ْﺮﻗِﻞ ،ﺗﻴﺴﻔﻮﻥ ﺭﺍ ﻏﺎﺭﺕ ﻛﺮﺩ ،ﻳﻜﻲ ﻫﻢ ﺑﺎﺯ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻝ ،ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺳﺪّ ﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺭﻭﻱ ﺩﺟﻠﻪ ﻭ ﻓﺮﺍﺕ ﺩﺭﻫﻢ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ َﻣﺰﺍﺭﻉ ﺭﺍ ﺁﺏ ﮔﺮﻓﺖ ،ﻭ ﻛﺸﺘﺰﺍﺭﻫﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺑﺎ ْﻃﻼﻕ ﻭ ﻧ َﻴﺰﺍﺭ ﺷﺪ ،ﻭ ﺧﺮﻣﻦﻫﺎ ﺭﺍ ﺁﺏ ﺑُﺮﺩ ،ﻭ ﺯﺍﺭﻋﻴﻦ ُﮔ ُﺮﺳﻨﻪ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺍﺧﻞِ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻫﺠﻮﻡ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ،ﻭ ﭘﺎﻱ ﺗﺨﺖ ﭘُﺮ ُﺷﺪ ﺍﺯ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﺍ ِﻥ ﺑﻴﻜﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺩﺭ ﺟﺴﺘﺠﻮﻱ ﻛﺎﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﭼﻮﻥ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﻤﻲﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ،ﺩﺯﺩﻱ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﻨﻴّ ِ ﺖ ﺷﻬﺮ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﺷﺪ .ﭼﻮﻥ ﺁﺫﻭﻗﻪ ﻛﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﺑﻌ ّﻠﺖ ﻓﻘﺪﺍﻥ ﻣﺰﺍﺭﻉ، ﮔﺮﺍﻧﻲ ﻋﺠﻴﺒﻲ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﻗﺤﻂ ﻛﺸﻴﺪ ،ﺧﺴﺮﻭ، ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺮﻣﻴ ِﻢ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﭘﺨﺶ ﭘﻮﻟﻬﺎ ﻛﺮﺩ» .ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺧﺮﻣﻨﻲ ﺯﺭ ﻭ ﺳﻴﻢ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ َﻓﺮﺷﻲ ﻧﻬﺎﺩ ،ﻭ ﻛﺎﺭﮔﺮﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺭﻭﺯﻩ ﭼﻬﻞ ﺳﺪّ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ 54«..ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﺯ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﻨﻢ .ﻣﻮﺭﺧّ ﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﺗﻢﺑﺨﺸﻲِ ﺧﺴﺮﻭ ﺭﺍ ،ﺩﺭﻳﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎﻱ ﺁﺧﺮ ،ﺳﺘﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻮﻝ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﺮﺍ ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ :ﺷﻬﺮ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﺳﺪّ ﻭ ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ .ﺍﻣﺎ ِ ﺍﺳﺖ ،ﺫﺧﻴﺮﺓ ﮔﻨﺪﻡ ﻭ َﺟ ْﻮ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺗﻤﺎﻡِ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﺍﻥ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺭﻭﻱ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ ـ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﭘﺎﻱ ﺗﺨﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺩﻭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ
137 ِ ﺳﻠﻄﻨﺖ 40 ● ﺗﻮﻓﻴﻘﺎﺕ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺑﺰﺭگ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻪ ﻳﺎ 42ﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮﺩ ) 996ﺗﺎ 1038ﻫـ = 1587 ِ ﻛﻤﻚ ﻭﺯﻳﺮﺍﻧﻲ ﭼﻮﻥ ﺣﺎﺗﻢﺑﻴﻚ ﺗﺎ 1628ﻡ (.ﺑﻪ ﺍﺭﺩﻭﺑﺎﺩﻱ ﻭ ﻭﻟﻲﺧﺎﻥ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ؛ ﻭﺯﻳﺮﻱ ﻣﺜﻞ ﻭﻟﻲﺧﺎﻥ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺳﺮِ ﭘﺴﺮﺵ ﺑَﻴْﻜﺘﺎﺵﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ ،ﭘﺪﺭ ﺑﺎ ِ ﭘﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺳﺮِ ﭘﺴﺮ ﺭﺍ ﻣﺜﻞ ﺗﻮپِ ﻓﻮﺗﺒﺎﻝ ﭘﺮﺗﺎﺏ ﻛﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ ِ ﻧﻌﻤﺖ ﺧﻮﺩ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﻨﺪ »ﺳﺰﺍﻱ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻨﺴﺖ«. ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺣﻮﺍﻟﻲ ﻛﻪ ِﺟﻨﺲ ﻛﻢ ﺍﺳﺖ ،ﻳﻜﺒﺎﺭﻩ ﺧﺮﻣﻨﻲ ﺍﺯ ﺯﺭ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﻃﺒﻘﺔ ﻛﺎﺭﮔﺮ ﻣﻲﺍﻓﺘﺪ.... ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﻣﺘﺤﻴّﺮ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺰﺭگ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻛﺜَﺮ ﺯﺭﺩﺷﺘﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﭼﻄﻮﺭ ﺑﺎ ُﺳ ِ ﻘﻮﻁ َﻣﺪﺍﺋﻦ ﻭ ﻧﻬﺎﻭﻧﺪ ،ﻳﻚﺑﺎﺭﻩ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺍﺳﻼﻡ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﺗﺸﻜﺪﻩﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ ،ﻭ ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ُﺳﻘﻮﻁ ﻛﺮﺩ ،ﺍﺯ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﻣﺮﺩﻡِ ﺷﻬﺮ ،ﻓﻘﻂ ﺳﻲﻧﻔﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﺯﺭﺩﺷﺘﻲ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﻛﺮﺩﻧﺪ !55ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ ﺩﻻﺋﻠﻲ ﻣﻲﺁﻭﺭﻳﻢَ ،ﻣﺜَﻼ ،ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﺁﺋﻴﻦِ ِ ﺍﻭﻗﺎﻑ ﻣﻌﺎﺑﺪ، ﺯﺭﺗﺸﺖ ،ﺩﺧﺎﻟﺖﻫﺎﻱ ﺯﻳﺎﺩِ ﻣﻮﺑﺪﺍﻥ ،ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎ، ﻧﻔﻮﺫِ ﻣﺰﺩﻛﻴﻬﺎ ،ﺯَﻧﺪﻳﻖﻫﺎ ،ﻭ ﭼﻪ ﻭ ﭼﻪ ﻭ ﭼﻪ... ﻫﻤﻴﻦ ﭘﺮﻳﺮﻭﺯ ﻛﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪﻡ ﺑﻪ ﻧﻜﺘﻪﺍﻱ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻡ :ﺧﺴﺮﻭ ﭘﺮﻭﻳﺰ ،ﺩﺭ ﺟﺰء ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻛﺮﺩ ـ ﻭ ﺑﺮﺧﻲ ﺁﻥ ﺭﺍ ُﺟﺰء ﻗﺪﻣﻬﺎﻱ ﻣﺜﺒﺖ ﺍﻭ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ ـ ﻳﻜﻲ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ »ﺑﺮﺍﻱ َﻣ ِ ﻘﺎﺻ ِﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ،ﻻﺯﻡ ﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﻫﺘﻤﺎﻣﻲ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺩﻳﻦ ﺯﺭﺗﺸﺘﻲ ﻧﺸﺎﻥ ﺑﺪﻫﺪ ،ﻭ ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﻲ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺎﻥ ِ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﻃﺮﻑ ﻛﻨﺪ ،ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺖ، ﺭﺍ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﺗﺸﻜﺪﻩﻫﺎ ﺳﺎﺧﺖ ،ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗَﻦ ﻫﻴﺮﺑَﺪ ﺑﺮﺍﻱ 56 ِ ﺗﻼﻭﺕ ﺍﺩﻋﻴﻪ ﺟﺎﻱ ﺩﺍﺩ«. ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻛﺎﺭﻳﺴﺖ ﺑﻘﻮﻝ ﺳﻴﺪﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳﻢ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ »ﺧﺪﺍﭘﺴﻨﺪﺍﻧﻪ«! ﻭﻟﻲ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻣﮕﺮ ﺗﺎ ﺁﻥ ﺳﺎﻋﺖ ﺩﻫﺎﺕ ﻭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﺗﺸﻜﺪﻩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ؟ ﻭ ﻣﮕﺮ ﺁﺗﺸﻜﺪﻩﻫﺎ ﺍﺯ ﻣﻮﺑﺪ ﻭ ﻫﻴﺮﺑ َ ِﺪ ﻣﻔﺘﺨﻮﺭ ﻣﻮﺝ ﻧﻤﻴﺰﺩ؟ ﭼﻄﻮﺭ ﺷﺪ ﺧﺴﺮﻭ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻜﺮﻱ ﺍﻓﺘﺎﺩ؟ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺁﻥ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺣﺎﻻ ﻋﺮﺽ ﻣﻴﻜﻨﻢ :ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻮﺑﺪ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺧﺴﺮﻭ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﺄﻣﻮﺭِ ﺍﻣﻮﺭِ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ :ﻳﻚ َﻋﻜﺲﺍﻟ َﻌ َﻤﻞِ ﺷﺪﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺑﺪﺍﻥ ﻭ ﻫﻴﺮﺑﺪﺍﻥ ﺭﺳﻤﻲ ِ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﻱ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺧﺴﺮﻭ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻳﻚ ﺑﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ َﻣﺬ َﻫﺐ ﻭ ﺍﻣﻮﺭِ ﻣﺬﻫﺒﻲ. ﻣﮕﺮ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﭘﺸﺖ ﺳ ِﺮ ﻣﻮﺑﺪﻱ ﻛﻪ ﺧﺴﺮﻭ ﺑﻪ ﻓﻼﻥ ﺩﻩ ﻛﻮﺭﻩ
138 ● ﺍﻣﺮ ﺷﻮﺭﻱ ﻭ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﺍَﺻ ِ ﻞ ﻛﻠﻤﺔ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻛﻪ ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻣﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ُﻣﺪُ ﻥ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻭ ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﻏﻠﻂ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺣﺪﻱ ﺍﺻﻼﺡ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻮﺩ ﺍﺳﺘﺒﺪﺍﺩ ﺑﻮﺩ ﻭ »ﺍَﻧﺎ ﻭ ﻻ َﻏﻴْﺮﻱ« ﺑﻮﺩ ﻭ ﻠﻮ ِ ﻠﻮﻙ َ ﺍﻟﻜﻼﻡ ﺑﻮﺩ .ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻮﺩ، ﻙ ُﻣ ُ ﺍﻟﻤ ُ َﻛﻼ ُﻡ ُ ﻭﻟﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻥ ﮔﺮﻭﻩ ﺍﺯ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ُﻣﻠﻮﻙ َ ﺍﻟﻜﻼﻡ ﺭﺍ ﻗﺒ ً ﺍﻟﻮﺯَﺭﺍء ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻼ ﺑﺎ ﻛﻼﻡ ُ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻧﻤﺎﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪ؟ ﺍﻳﻦ ﺳﻘﻮﻁ ﺭﻭﺣﻴﺔ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺭﻓﺘﺎﺭ 12ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻮﺑﺪ ـ ﻻﺑُﺪّ ﺟﻮﺍ ِﻥ ﻛﻢﺍﻃﻼ ِﻉ ﺗﺎﺯﻩ ﻛﺎﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺎﺷﻨﺎﺱ ـ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻳﻚ ﺧَ َ ﻼ ﺭﻭﺣﻲ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻛﺮﺩ ،ﺧَ ﻸﻱ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﭼﻴﺰﻱ ﺟﺎﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ ﭘﺮ ِ ﻛﻨﺪ، ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺧﺪﺍ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩ ِﻝ ﺑﻴﺎﺑﺎ ِﻥ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎﻥ ،ﺍﻳﻦ ﭘﺎﺑﺮﻫﻨﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻱ ﺗﺎﺯﺓ ﺑﻲﺍﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻮ ﺑﻜﺸﺎﻧ َﺪ ،ﻭ ﺁﻥ ﺧَ ﻸ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺭﺍ ﻳﻚﺑﺎﺭﻩ ﭘُﺮ ﻛﻨﺪ....
ﺳﺮﺯﻧﺸﻬﺎﻱ ﺧﺎﺭِ ُﻣﻐﻴﻼﻥ
ِ ﺍﻏﻠﺐ ﺍﻳﻦ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ،ﺑَﺪﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ، ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﭼﻮﻥ ﺑﺪﻳﻨﺠﻬﺖ ،ﺑﺪﻧﺎﻣﻲ ﺯﻳﺎﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭﻟﻲ ﺍﺯ ﺣﻖ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮔﺬﺷﺖ ،ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘ ِﺮ ﺍﻳﻦ ﻭﺯﺭﺍء ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ، ﻫﻮ ِ ﺕ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ. »ﺧﺎﺭﻫﺎﻱ ُﻣﻐَﻴﻼ ِﻥ« ﺑﻴﺎﺑﺎ ِﻥ ﺑ َ َﺮ ُ ﺩﺭ ِ ﺍﺩﺏ ﻣﺎ ،ﺧﺎﺭِ ُﻣﻐﻴﻼﻥ ،ﺑﻪﻋﻨﻮﺍ ِﻥ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺧﺎﺭ ،ﻭ ﺩﺭﺩﺁﻭﺭﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﻇﺎﻟﻢﺗﺮﻳﻦ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺧﺎﺭﻫﺎ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻛﻪ ﺳﻌﺪﻱ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﻧﺎﺭﺍﺣﺘﻲ، ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ: ِ ﺧﻴﺎﻝ ﻛﻌﺒﻪ ﭼﻨﺎﻥ ﻣﻲ َﺩﻭﺍﻧَﺪَ ﻡ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻁ ﻐﻴﻼﻥْ ﻛـﻪ ﺧـﺎﺭﻫﺎﻱ ُﻣ ﺣـﺮﻳﺮ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﺣﺞ ُﻣ ﱠﺸﺮﻑ ﺷﻮﻡ ،ﺁﻧﻘﺪﺭ ﻣﻦ ،ﺗﺎ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﻪ ّ ﺧﺎﻃﺮﺓ ﺑﺪﻱ ـ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺘﺎﺏﻫﺎﻱ ﺍﺩﺑﻲ ـ ﺑﺎ ﺧﺎﺭِ ُﻣﻐﻴﻼﻥ ﺣﺠﺎﺝ ﺩﺭ ﺩﺍﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻲﻛﺮﺩﻡ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺩﺷﻤﻦِ ّ ِ ﻋﻠﻒ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎﻥ ،ﻧﻪ ﺭﻳﮓ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺑﻲﺁﺏ ﻭ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﻭ ﻧﻪ ﺣﺮﺍﻣﻲ ﻭ ﻧﻪ ﺗﺸﻨﮕﻲ .ﺩﺭ ﺫﻫﻦِ ﻣﻦ ﺍﻳﻦﻃﻮﺭ ﻣﺠﺴﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻭﺳﻂ ﺭﺍﻩ ،ﺑﻮﺗﻪﻫﺎ ﻳﺎ ﺧﺎﺭﻫﺎﺋﻲ ﺳﺒﺰ ّ ﺎﺝ ﺧﺎﻧﺔ ﺧﺪﺍ ﺤ ﺣ ﭘﺎﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺟﺰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻛﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺍﻧﺪ ﺷﺪﻩ ُ ّ ِ ﺭﺍ ﭘﺎﺭﻩﭘﺎﺭﻩ ﻛﻨﻨﺪ: ﻣﻐﻴﻼﻥ ﭼﻴﺴﺖ ﺗﺎ ﺣﺎﺟﻲ ﻋﻨﺎﻥ ﺍﺯ ﻛﻌﺒﻪ ﺑﺮﭘﻴﭽﺪ؟ ِ ﺑـﺴﺎﻁ ﭘـﺮﻧﻴـﺎﻥ ﺑﺎﺷـﺪ ﺧَ َﺴﻚ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ِ ُﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻥ،
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ...ﻭﻟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﮔﻴﺎﻩ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻴﺎﻩ ﻓﺪﺍﻛﺎﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻘﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻩ ،ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺁﺗﺶﺯﺍ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﻋﺚ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﺭﺍﻩ ،ﻭ ﮔﻪﮔﺎﻩ ﺣﺎﻣﻲ ﻭ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻩ ُﺣ ّﺠﺎﺝ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ .ﻣﻦ ُﻣﻄﻤﺌﻨﻢ ﺍﮔﺮ ﺧﺪﺍ ،ﺷﺎﻋﺮﺍ ِﻥ ﻣﺎ ﺭﺍ، ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﻪ ﺩﺭﻭﻏﻬﺎﻳﺸﺎﻥ ﺑﺒﺨﺸﺎﻳَﺪ ،ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﻳﻦ ُﻇﻠﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﺭِ ُﻣﻐَﻴﻼﻥ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﺨﺸﻴﺪ .ﻣﻦ ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ ِ ﻛﻪ ﻓﺮﺩﺍﻱ ﻗﻴﺎﻣﺖ ،ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﺭِ ﻣﻐﻴﻼﻥ ﺩﺍﻣﻦِ ﺣﺎﻓﻆ ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ ِ ﺣﺞ ﺭﻓﺘﻪﺍﻱ؟ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ: ﺟﻨﺎﺏ ﺣﺎﻓﻆ! ﺗﻮ ّ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺩﻳﺪﻩﺍﻱ؟ ﺩﺭ َﺭﺑْﻊﺍﻟﺨﺎﻟﻲ ﻏﻨﻮﺩﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﻣﻴﮕﻮﺋﻲ: ﺑﻲ ﺗﻮ ﺩﺭ ﺩﺍﻣﻦ ﮔﻠﺰﺍﺭ ﻧﺨﻔﺘﻢ ﻳﻚ ﺷﺐ ﻛـﻪ ﻧـﻪ ﺩﺭ ﺑـﺎﺩﻳـﺔ ﺧـﺎﺭ ُﻣﻐَﻴﻼﻥ ﺑﻮﺩﻡ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻌﺪﻱ ـ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺘﻲ ﭼﻬﺎﺭﺩﻩ ﺑﺎﺭ ﺑﻪ ﺣﺞ ﻣﺸﺮﻑ ﺷﺪﻩ57ـ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ ،ﺍﺷﺎﺭﻩﺍﻱ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺯﻳ ِﺮ ﺧﺎﺭ ُﻣﻐَﻴﻼﻥ ﺧُ ﻔﺖ ،ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ: ﺧﻮﺵ ﺍﺳﺖ ﺯﻳ ِﺮ ﻣﻐﻴﻼﻥ ﺑﻪ ﺭﺍﻩ ﺑﺎﺩﻳﻪ ﺧُ ﻔﺖ ﺷﺐ َﺭﺣﻴﻞ ،ﻭﻟـﻲ ﺗ ِ ِ َﺮﻙ ﺟـﺎﻥ ﺑـﺒﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ...ﺍﺻ ً »ﺳ َﻠﻢ« ﺭﺍ ﺑﻪ ﻃﻌﻨﻪ ﺑﺎ ﻼ ﺧﻮﺩِ ﻋﺮﺑﻬﺎ ﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺗﻪ َ ِ ُﻛﻨﻴﺔ »ﺍ ُ ّﻡ َﻏﻴْﻼﻥ« ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ُﻣﺨ ّﻔﻒ ﺁﻥ ُﻣﻐَﻴْﻼﻥ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﻛﻨﻴﻪ ﺑﺨﺸﻲ ﻳﻚ ﻃﻌﻨﺔ ﺷﻴﻄﻨﺖﺑﺎﺭ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ، ﺯﻳﺮﺍ ﺍ ُ ّﻡ َﻏﻴﻼﻥ ُﻛﻨﻴﺔ »ﺩﺧﺘﺮ ﺷﻴﻄﺎﻥ« ﺍﺳﺖ! ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺍﮔﺮ ﺩﺧﺘ ِﺮ ﺷﻴﻄﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩ ،ﺑﺎ ﺁﻥ ﺑﺮﮔﻬﺎﻱ ﺳﻮﺯﻧﻲ ﻭ ﺭﻳﺸﻪ ﻃﻮﻻﻧﻲ ،ﻣﮕﺮ ﻣﻲ ُﺷﺪ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎ ِﻥ ﺑ َ َﺮ ِ ﻫﻮﺕ ﺣﻴﺎﺕ ﺭﺍ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺷﺖ؟ ﺑﻴﭽﺎﺭﻩ ُﻣﻐَﻴْﻼﻥ ،ﺧﺎﺭﺵ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﭘﺎﻱ ﺧﻮﺩﺵ ﻣﻲﺭﻳﺰﺩ ،ﺑﺎﺩِ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺁﻥ ِ ﻧﺼﻴﺐ ﺩﺧﺘﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻣﻲﭘﺮﺍﻛﻨﺪ ،ﺣﺎﺟﻲُ ،ﻓﺤﺸﺶ ﺭﺍ ﺷﻴﻄﺎﻥ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ،ﻗﺼﺪ ﻣﻦ ﺍﻳﻨﺴﺖ ،ﻛﻪ ﻣﺎ ﮔﺎﻫﻲ ﭼﻮﺏ ﺭﺍ ﺑﺮﻣﻲﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﻫﻤﻪ ﻭﺯﺭﺍﻱ ﻋﻬ ِﺪ ﻗﺪﻳﻢ ﺭﺍ ،ﺑﺎ ُﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺁﺭﻣﺎﻧﻬﺎ ﻭ ﺁﺭﺯﻭﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻱﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲِ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ،ﺁﻥﻫﺎ ﺭﺍ ﻣﻲﻛﻮﺑﻴﻢ ،ﻭ ﻏﺎﻓﻞ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻭﺍﺳﻄﺔ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡِ ﻋﺎﺩﻱ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ َﺟﺒّﺎﺭﻩ 58ﻫﻤﻴﻦ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺜﻞِ ﺧﺎﺭﻫﺎﻱ ُﻣﻐﻴﻼ ِﻥ ﺑﻴﺎﺑﺎ ِﻥ ﻃﺎﺋﻒ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺟﺎ ِﻥ ﺻﺪﻫﺎ ﺣﺎﺟﻲ ﺭﺍ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻬﻤﻪ ﺳﺮﺯﻧﺶﻫﺎﻱ ِ ﭼﻮﺏ ﺑﻲﺍﺩﺑﻲِ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﻮﺭﻧﺪ! ﺧﺎﺭِ ُﻣﻐَﻴﻼﻥ ﻭ
ﺿﺤﺎﻙ ﺍﺭﻣﺎﺋﻴﻞ ﻭ ّ
ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺁﻥ »ﺍﺭﻣﺎﺋﻴﻞ« ﻭﺯﻳ ِﺮ ﺿﺤﺎﻙ ـ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺩﻭ ﺿﺤ ِ ِ ﺎﻙ ﻣﺎﺭﺩﻭﺵ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ، ﺟﻮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺭﺍﻙ ﻣﺎﺭﻫﺎﻱ ّ ﺍﻭ ﺁﻫﺴﺘﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺟﻮﺍﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﻲ ُﺩﺯﺩﻳﺪ ﻭ ﻧﺠﺎﺕ ﻣﻲﺩﺍﺩ ﻭ ﺁﺯﺍﺩ ﻣﻲﻛﺮﺩ ـ )ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻮﺍﻧﺎ ِﻥ ﺁﺯﺍﺩ ﺷﺪﻩ ،ﻓﺪﺍﺋﻴﺎﻥ ﺍﻭ ﺷﺪﻧﺪ(ـ ﺁﺭﻱ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺭﻣﺎﺋﻴﻞ ﺩﺭ ُﺣﻜ ِﻢ ﺧﺎﺭِ ُﻣﻐﻴﻼ ِﻥ ﺑﻴﺎﺑﺎ ِﻥ ِ ﺻﺪﺭﺍﻻﺷﺮﺍﻑ ﺑﺎ ِﻍ ﺷﺎﻩ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭِ ﻣﺎﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ،ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺩﻭﺵ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻭ ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ،ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﻳﻚ َﻣﺜَﻞ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ » ُﻭﺿﻮ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ِ ﻧﺼﻒ ﻧﻤﺎﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺍﺳﺖ!« ﮔﺮﻓﺘﻦِ ﺩﺭ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ، ﻣـﻮﻣﻲ ﻭ ،ﺍﻳـﻦ ﺭﺍﻩ ﺗـﻔﺘﻪ َﻗﺪَ ﻣﻬﺎ ُ ﺧﺪﺍ ﻣﻲﺩﺍﻧ َﺪ ﻭ ﺁﻥ ﻛﺲ ﻛﻪ ﺭﻓﺘﻪ ِ ﺣﺮﻑ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻢﻛﻢ ﺑﻪﺟﺎﺋﻲ ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﻢ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﺨﻦ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﻭﻳﻢ .ﺩﺍﺳﺘﺎ ِﻥ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ِ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺣﺮﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﺻﻔﺤﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﭘﺬﻳﺮﺩ ﻭ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﻘﺎﻡ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻛﺲ ،ﺷﺎﻳﺪ ﺧﻮﺩِ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺩﺭﻙ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
ﭘﻠﻮ ﺷﺐ ﺟﻤﻌﻪ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺯﺩﻡ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻛﻨﻴﻢ ِ ﺳﺎﺣﺖ ﺩﺍﻣﻦِ ﻫﻤﻪ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺷﺎﺋﺒﺔ ﻟ َ ْﻮ ْ ﺙ ﺑَﺮﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ .ﻗﺼﺪ ﺍﺻﻠﻲ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺯﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍ ِﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ ،ﺗﻮﻓﻴﻘﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧَ ﻴْ ِﺮ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻭ ﺍﻣﻨﻴّﺖ ﻭ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ :ﭘُﻠﻲ ﻭ ﺑَﻨﺪﻱ ﻭ ﺳﺪّ ﻱ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺭﻭﻧﻖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﺭﺍﻩ ﻭ ﻛﺎﺭﻭﺍﻧﺴﺮﺍﻳﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﺗﺠﺎﺭﺗﻲ ﺟﺎﻥ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﻣﺮﺩﻡِ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ـ ﻛﻢ ﻭ ﺑﻴﺶ ﻫﻔﺘﻪﺍﻱ ﻳﻜﻲ ﺩﻭﺑﺎﺭ ،ﭘﻠﻮﺧﻮﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،59ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﺍﺛ ِﺮ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﻭ ﻫ ّﻤﺖ ﻭ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻭﺯﻳﺮﺍﻧﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ،ﻛﻪ ﺍﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ﺍﻏﻠﺐ ﺍﺯ ﺩﻫﺎﺕ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﻭ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺣﺮﻑ ﻣﻲﺯﺩﻧﺪ) ،ﻧﻪ ﺗُﺮﻛﻲِ ﻣﻐﻮﻟﻲ ،ﻭ ﻧﻪ ﻋﺮﺑﻲِ َﺣ َﻀﺮﻱ( ﻭ ﻗﺮﺁﻥ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺷﻌﺮ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻣﻲﺳﺮﻭﺩﻧﺪ، ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻫﻨﺮ ﻭ ﺫﻭﻕ ﻭ ﺍﺩﺏ ،ﺻﺎﺣﺒﺎ ِﻥ ِﺣ َﺮﻑ ﻭ َﻣﺸﺎ ِﻏﻞ ﺭﺍ ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻭ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻭ ﻛﻤﻚ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪﻃﻮﺭ ﻛ ّﻠﻲ ﻃﺮﺡ ﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ﺍﺻﻮ ِﻝ ﻓﻜﺮﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻲ ِ ﺣﻜﻤﺖ ﻋﻤﻠﻲ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺎﺳﺘﻨﺎﻣﻪ ﻭ ﺍﻧﺪﺭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻭ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻨﺪ.
ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﺴﺖ
ﻣﺎ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺑﺎ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺯﻳﺎﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻳﻢ ،ﻭﻟﻲ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﺔ ﺁﻧﻬﺎ ،ﻭ ﻫﻤﻴﺸﻪُ ،ﻣ ِ ﺴﺘﺤﻖّ ُﭼﻨﻴﻦ ﻟ َ َﻘﺒﻲ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻡ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﻢ ،ﻛﻪ ،ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺗﺮﻳﺎﻙ ﻣﻴﺨﻮﺭﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺩﻳﺮﮔﺎﻩ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺏ ﺑﺮ ﻧﻤﻲﺧﺎﺳﺘﻪﺍﻧﺪ ،60ﻳﺎ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺷﺮﺍﺏ 61 ِ ﺧﺮﺍﺏ ﺩﺍﺋﻢﺍﻟﺨَ ْﻤﺮ ﻣﻲﻧﻮﺷﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ َﻣﺴﺖ ﻭ 62 ﻣﻲﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ،ﻳﺎ »ﺑﻪ َﻛﺜ َْﺮ ِ ﺖ ﻣﻲ ُﻣﺮﺩﻧﺪ«. ﺕ ُﻣﺠﺎ َﻣ َﻌ ْ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺍﻧﻜﺎﺭ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ َﻛﺮ ﻭ ُﮔﻨﮓ ِ »ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺧﺎﻣﻮﺵ« ﺩﺭ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ،63ﻭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺜﻞ 64 ﺩﻩ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﻓﺎﺭﺱ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻛﺮﺩ ،ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ِ ﺁﺗﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮﻝـ ُ ﻣﺜﻞ َﺳ ْﻤﻨﺪﺭ ـ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺯﻧﺪﻩ ﻛﻨﻨﺪ .ﺧﻴﻠﻲ ﻇﻠﻢ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ
139 ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺗﺎﺝﺍﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﺟﻴﻼﻧﻲ ،ﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﺪﻳﻦ ﺍﺑﻮﺑﻜﺮ ﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﻀﻞﺍﷲ ﻫﻤﺪﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺝ ُﻣ ّﻜﻠﻞ ﺳﺎﺯﺷﻜﺎﺭﺍ ِﻥ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ،ﺑﻪﺣﺴﺎﺏ ﺍﻳﻨﻜﻪ ِ ﺑﺎ ﻗﻄﻌﻪﺍﻱ ﻟﻌﻞ ﺑﻪ ﻭﺯﻥ 24ﻣﺜﻘﺎﻝ ﭘﻴﺸﻜﺶ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ. ِ ﺣﺴﺎﺏ ﺁﺩﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ُﻣﻘﺒﻞ )ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﭘﺴﺮ ﺷﺮﻑﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻘﺒﻞ ،ﻭﺯﻳﺮ( ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﺓ ﻗﺮﺍﺧﺘﺎﺋﻴﺎﻥ ،ﻭ ﺍﺯ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻧﻲ ﻣﺜﻞ ﻣﻠﻚ ﻣﻈﻔﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ِ ﺩﺍﺷﺖ« ﺭﻋﻴﺖ ﺑﺮﻣﻴﺨﺎﺳﺖ، ـ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ »ﺟﺎﻧﺐ َﻣﻠِﻚ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺍﻭ ﻣﻴﮕﻔﺖَ » :ﻣﻦ َﻣﺮﺩﻱ ﺗ ُْﺮ َﻛﻢ ﻭ ﺣﺴﺎﺏ ﻭ ﻛﺘﺎﺏ ﻧﺪﺍﻧﻢ«! 65ﺁﺭﻱ ﺍﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮﺩﻣﻲ ،ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻧﻲ ﺗﺮﺑﻴﺖ ِ ﺍﻣﻼﻙ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻣﺜﻞ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺧﺎﺗﻮﻥ ،ﺯﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭﻗﻒ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﻮﺍﺭِﺩِ ﻭﻗﻒ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ »ﺷﺮﻁ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺻﺪ ﻣﻦ ﻧﺎﻥ ،ﺑﻪ ﺻﺪ ﺯ ِﻥ ﺑﻴﻮﻩ ﺩﻫﻨﺪ ـ ﻛﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺘﻌ ّﻬﺪﻱ ﻭ َﻗﻴ ّﻤﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﻭ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ...، ُﻗﺮﺍﺿﻪﺍﻱ ﺯﺭ ﺑﻪ ﺩﻩ ﻳﺘﻴﻢ ﺩﻫﻨﺪ ،ﻭ ﻫﺮ ﺳﺎﻝ ﻳﻚ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻦ ِ ﺷﺨﺺ ﺻﺎﻟﺤﻲ ﻛﻪ ﺍَﻳﺘْﺎﻡ ﺭﺍ ﻗﺮﺁﻥ ﺁﻣﻮﺯَﺩ«. ﮔﻨﺪﻡ ﺑﻪ
ﺗﺌﻮﺭﻳﻬﺎﻱ ﺣﺎﺟﻲ
ِ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻳﺮﻭﺍﻧﻲ ،ﺻﺪﺭﺍﻋﻈ ِﻢ ﺣﺘﻲ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻫﻢ ،ﻣﻴﺮﺯﺍ ِ ِ ﺩﺭﻭﻳﺶﻣﺂﺑﻲ ﻛﻪ ﭼﻬﺎﺭﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺗﻤﺎﻡ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺣﺎﺟﻲ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺗﻤﺎﻡ ُﻣﺪّ ِ ِ ِ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺕ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻲ، ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ َﻃ ْﻌﻦ ﻭ ﻟ َ َﻌﻦ ﺍﺯ ﺧﻠﻖ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺻﺎﺣﺐ ﻳﻚ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻓﻜﺮ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ ﺧُ ﻠﻖ ﻭ ِ ﺧﻮﻱ َﻭﺯﺍﺭﺕﻣﺂﺑﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ 66 ﻻﺑُﺪّ ﺭﺳﺘﮕﺎﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ »ﺟﻨﺎﺏ ﺣﺎﺟﻲ« ﻫﻢ ِ ﺻﺎﺣﺐ ﻳﻚ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.... ﺧﻮﺩ
● ﺍﮔﺮ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍ ِﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ، ﺗﻮﻓﻴﻘﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ َﺧﻴْﺮِ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻭ ﺍﻣﻨﻴّﺖ ﻭ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺩﺭ ﺍﺛﺮِ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﻭ ﻫ ّﻤﺖ ﻭ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻭﺯﻳﺮﺍﻧﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ،ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺣﺮﻑ ﻣﻲﺯﺩﻧﺪ، )ﻧﻪ ﺗُﺮﻛﻲِ ﻣﻐﻮﻟﻲ ،ﻭ ﻧﻪ ﻋﺮﺑﻲِ َﺣ َﻀﺮﻱ( ﻭ ﻗﺮﺁﻥ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺷﻌﺮ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻣﻲﺳﺮﻭﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻫﻨﺮ ﻭ ﺫﻭﻕ ﻭ ﺍﺩﺏ ،ﺻﺎﺣﺒﺎ ِﻥ ِﺣ َﺮﻑ ﻭ َﻣﺸﺎﻏِﻞ ﺭﺍ ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻭ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻭ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪﻃﻮﺭ ﻛ ّﻠﻲ ﻃﺮﺡ ﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ﺍﺻﻮ ِﻝ ﻓﻜﺮﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻲ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺎﺳﺘﻨﺎﻣﻪ ﻭ ﺍﻧﺪﺭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻭ ﺍﺧﻼﻕ ِ ﺣﻜﻤﺖ ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻨﺪ. ﻭ
140 ﻭﻓﺎﻱ ﺍِﺩﺭﻳﺲ
ِ ﺍﻟﻤﻠﻚ ﺩﻭﺳﺘﻲ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﻈﺎﻡ ﻃﻮﺳﻲ ﻳﺎ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺗﻮ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻩﺍﻱ ،ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺁﻥ ﻳﻜﻲ ﺑﺎ ِﻃﻨﻲ ُﻛ ِ ﺶ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻲ ﺁﺯﺍﺭ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ُﻣﺰﺩﻭﺭِ ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺒﺎﺳﻲ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻳﻜﻲ ﺩﻭ ﺭﻭ ﻭ ﺑﻲﻭﻓﺎ ﻭ ﻭﺳﺖ«؟ » ُﺩﺷ َﻤ ْﻦ ُﺩ ْ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﺍﻟﺒﺘّﻪ ﻣﻦ ُﻣﺪﺍﻓ ِﻊ ﺧﻮﺍﺟﺔ ﺍ ّﻭﻝ ﻭ ﺩ ّﻭﻡ ﻧﻴﺴﺘﻢ ،ﻋﺎﻟ ِﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﻢ ﺯﻳﺮﻭﺑﺎﻻ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ .ﻣﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﺍﺩﻡ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺧﺎﺭﻫﺎﻱ ُﻣﻐَﻴْﻼ ِﻥ ﺑﻴﺎﺑﺎ ِﻥ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻧﻪ ﺩﺳﺘﻪ ُﮔﻠﻬﺎﻱ ﺑﻮﺳﺘﺎ ِﻥ َﻣ َﻌﺮﻓْﺖ ،ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺁﻥ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ،ﻻﺑُﺪّ ﺳﻌﺪﻱ ﻭ ﺣﺎﻓﻆ ﻭ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﻭ ﺍﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ﻫﻢ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻢ ،ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﻈﺎﻡ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻴ ِﻎ ﻳﻚ ﻓﺪﺍﺋﻲ ﺍﺯ ﭘﺎ ﺩﺭﺁﻣﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻭ ﺧﻮﺩ ﻓﺪﺍﺋﻲِ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻤﺎﻧﺎﻥ 67 ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺍﺟﺔ ﺩ ّﻭ ْﻡ ﻧ َﺼﻴﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ،ﻻﺑﺪ ﻧﺸﺴﺘﻦِ ﺍﻭ ﺍﺯ ﺩﺍﻣﻦِ ُﻣﺤﺘَ ِﺸ ِﻢ ُﻗﻬﺴﺘﺎﻥ ،ﺑﻪ ﺩﺍﻣﻦ ﻫﻮﻻﻛﻮﻱ ﻣﻐﻮﻝ ،ﺍﻳﻦ ﺗ ََﻮ ُّﻫﻢ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺁﻭ َﺭﺩ ،ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺻﻞِ »ﻭﻓﺎ« ﺩﺭ ﻛﺎﺭِ ﺍﻳﻦ ﻣﻌ ّﻠ ِﻢ ﺍﺧﻼﻕ ﻛﺠﺎ ﺭﻓﺖ؟ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪﺩﺍﺳﺘﺎﻥ »ﻭﻓﺎﻱ ﻋﻬ ِﺪ« ﺍ ِ ِ ﺩﺭﻳﺲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﻨﻢ 68ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ :ﺁﻧﺎﻥ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞِ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ،ﻻﺑﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻞ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻗﺒﻮﻝ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﺟﺎﻫﺎ ،ﺍﺧﻼﻕ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ،ﻫﻢﻋﻨﺎﻥ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ .ﻻﺑﺪ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻣﻴﮕﻔﺘﻪ ﻫﻴﭻ ﺁﺩﻣﻲ ﺗﻌﻬﺪ ﻧﺪﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺍﺑﺪ ﺗﺨﺘﻪﺑﻨ ِﺪ ﻳﻚ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺸﻮﺩ .ﻫﻤﺎﻥ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﻤﻠﻚ ﻫﻢ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭِ ﺑﻠﺦ ﺑﻮﺩ، ﻧﻤﻴﺮﺩ! ﺍﺑﻦ ﺷﺎﺫﺍﻥ ،ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﻲﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺑﺨﻮ َﺭﺩ ﻭ ّ ﺍﺑﻦ ﺷﺎﺫﺍﻥ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ :ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻗﻠﻢ ﻛﺎﻓﻲ ﺍﺳﺖ .ﻣﺎ ِﻝ ﺩﻧﻴﺎ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﻭﺑﺎﻝ ﺍﺳﺖ! ،69ﻭ ﺑﺪﻳﻦﺟﻬﺖ
● ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺍﻧﻜﺎﺭ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ َﻛﺮ ِ »ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺧﺎﻣﻮﺵ« ﺩﺭ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ، ﻭ ُﮔﻨﮓ ﻣﺜﻞ ﻭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺩﻩ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﻓﺎﺭﺱ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻛﺮﺩ ،ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ِ ﺁﺗﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮﻝـ ﻣﺜﻞ َﺳ ْﻤﻨﺪﺭ ُ ـ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺯﻧﺪﻩ ﻛﻨﻨﺪ .ﺧﻴﻠﻲ ﻇﻠﻢ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺗﺎﺝﺍﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﺟﻴﻼﻧﻲ ،ﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﺪﻳﻦ ﺍﺑﻮﺑﻜﺮ ﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﻀﻞﺍﷲ ﻫﻤﺪﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﻓﻘﻂ ﺳﺎﺯﺷﻜﺎﺭﺍ ِﻥ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ،ﺑﻪﺣﺴﺎﺏ ﺗﺎﺝ ُﻣ ّﻜﻠﻞ ﺑﺎ ﻗﻄﻌﻪﺍﻱ ﻟﻌﻞ ﺑﻪ ﻭﺯﻥ 24ﻣﺜﻘﺎﻝ ﺍﻳﻨﻜﻪ ِ ﭘﻴﺸﻜﺶ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻫﺮ ﻭﻗﺖ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻲﺑُﺮﺩ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺘﺎﻉ ﺩﻧﻴﺎ ﭼﻴﺰﻱ ﺟﻤﻊ ﮔﺸﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻣﻲﮔﻔﺖَ :ﺣ َﺴﻦ :ﻓﺮﺑﻪ ﺷﺪﻩﺍﻱ؟ ﻭ ﻫﺮﭼﻪ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﺍﺯ ﻭﻱ ﻣﻲﺳﺘﺪ! ﻻﺑﺪ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ :ﺗﻮﻗﻊ ﺩﺍﺷﺘﻴﺪ ﻳﻚ ﻋﻤﺮ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭِ ﺑﻠﺦ ﺑﻨﺸﻴﻨﻢ ﻭ ﺗﺎ ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﻗﻠ ِﻢ ﺻﺪ ﺗﺎ ﻳﻚ ﻏﺎﺯ ﺑﺰﻧﻢ؟ ﺩﺭ ﺛﺎﻧﻲ ،ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﻴﻢ ،ﺍﻭ ﺑﻪ ﻗﻮ ِﻝ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱﻫﺎ ،ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ُﻣﺘﻌ ّﻬﺪ ﻣﻲﺩﻳﺪ .ﭼﻪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ »ﺑﻪ ﺩﺭﮔﺎﻩ ِ ﺍﻳﻦ ﺗُﺮﻙ ] َﻣﻠﻜﺸﺎﻩ[ ﺑﺎﺵ! ﻭ َﻣ ِ ﻄﺎﻟﺐ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﺣﺎﺟﺎﺕ ﺑﺴﺎﺯ«! ﺍﺯ ﻧـﻮﺭِ ﭼـﺮﺍﻍ ﻭ ِ ﭼـﻪ ﻧــﺎﻳَــﺪ ﺧَ ـﻴْﺮ ﺁﺏ َ ﻧﻮﺭ ﺍﺯ ﺧﻮﺭ ﻭ ﺁﺏ ﺍﺯ ﺍَﺑْﺮ ﻣﻲﺑﺎﻳَﺪ ﺧﻮﺍﺳﺖ
ﻣﻐﻮﻝ ﻳﺎ ﺧﻮﺭﺷﺎﻩ
ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ ،ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻫﻮﻻﻛﻮ ﺩﻋﻮﺕ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﺗﻬ ّﻮﺭ ،ﻳﻚ »ﺍِﻧﺘﺤﺎﺭِ ﺳﻴﺎﺳﻲ« ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﻛﻪ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺩﺭﺻﺪ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺁﻥ ﺍﺣﺘﻤﺎ ِﻝ ﻧﺎﺑﻮﺩﻱ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻣﺎ ﺍﻭ ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻭ ﻭﺿ ِﻊ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻥ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﻭ ﺑﺪﺗﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻳﻬﺎﻱ ﺧﻠﻖ ﺭﺍ ﺧﻮﺏ ﻣﻲﺩﻳﺪ ـ ﺩﺭﺳﺖ ﻣﺜﻞِ ﺑﻴﺮﻭﺕ ﻭ ﻟﺒﻨﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯ ،ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﺒﻮﺩ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ،ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﺭﺍ ﻣﻲﻛﺸﺖ .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﺗﺤﻮﻳﻞِ ﻳﻚ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺑﻲﺍﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩ ،ﻫﻤﺎﻥ ﻛﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﻛﺮﺩ .ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﺮﺍ ﺑﻪ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﻛﻤﻚ ﻛﺮﺩﻱ؟ ﮔﻔﺖ: ِ »ﻣﻦ ﺳﺮ ﺑﻴﻤﺎﺭِ ﺩﻭﻟﺖ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺍﻣﺎ ِﻥ ﻣﺘﺰﻟ ِﺰ ِﻝ ﺭﻭﺱ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻢ ﻭ ﺑﺮ ﺩﺍﻣﻦِ ﺁﺭﺍﻡ ﻭ ُﻣﻄﻤﺌﻦِ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻧﻬﺎﺩﻡ«! ﺣﺮﻑ ﺍﻭ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﻮﺩ .ﻭﻟﻲ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺁﻥ ﺳﺮ ﺭﺍ ﺩﺭﺳﺖ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ ﻧﻜﺮﺩ.... ....ﺑﻌﻀﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﻤﻠﻚ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻴﺎ ِﻝ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺧَ ﻴْ ِﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻴﻬﺎ ِ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲﺩﻳﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺻﻼﺡ ﻭ ِ ً ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺷﺨﺼﻲ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﻣﺬﻣﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ. ِ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﺭﻭﻱ ﺩﺭﻳﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﭘﺮﻭﺍﻧﻪﻫﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺖﺗﺮﻳﻦ ﺯﻣﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﻭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺭﺍ ﺩﺭﻙ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ :ﻋﺎﻟ ِﻢ ﻛِ ْﺮﻡ ﺑﻮﺩﻥ ﺭﺍ ،ﻭﻋﺎﻟ ِﻢ ﭘَﺮ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﻭ ﭘﺮﻭﺍﻧﻪ ﺑﻮﺩﻥ ﺭﺍ، ﭼﻮﻥ ﻛِ ْﺮﻡِ ﭘﻴﻠﻪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﺮ ِﮔ ْﺮﺩِ ﺧﻮﺩ ﺗَﻨﻴﺪَ ﻥ؟ ﭘـﺮﻭﺍﻧـﻪ ﺷـﻮ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳَﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ َﻗ َﻔﺲ ﭘَﺮﻳﺪﻥ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﻧﻪ ُﻣﺪﺍﻓ ِﻊ ﺧﻮﺍﺟﺔ ﺍ ّﻭﻟَﻢ ﻭ ﻧﻪ ُﻣﺪﺍﻓ ِ ِﻊ ﺧﻮﺍﺟﺔ ﺩ ّﻭﻡ ،ﻭ ﺍﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ﺩﺭ ﺁﺳﻴﺎﻱ ﻫﻔﺖ ﺳﻨﮓ ،ﻳﻚ ﻛﻤﻲـ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺣ ّ ِﺪ ﻋﺎﺩﻱ ـ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺭﺍ ُﻣﺸﺖ ﻭ ﻣﺎﻝ ﺩﺍﺩﻩﺍﻡ، ﻭﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ ﻛﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻳﻚ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﺣﻜﻤﺘﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻋﻤﻞِ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺻﻮﺭﺗﻲ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪـ ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ ﻛﻪ ﻫﻔﺖ ﻫﺸﺖ ﻗﺮﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ،ﻣﺎﻛﻴﺎ ِﻭﻝ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻪﻧﺎﻡِ ﺧﻮﺩ ﺛﺒﺖ ﺩﺍﺩ! ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ،ﻧﺎﻥ ﺩﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ُﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺭﺍ ﺧﻮﺭﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺟﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ. ﺷـﺪﻡ ﺑـﻤﺴﺠﺪ ﻭ ﮔﻔـﺘـﻢ ﻧﻤـﺎﺯ ﺑﮕﺬﺍﺭﻡ ﻛـﻪ ﺩﺍﻳـﻤـ ًﺎ ﺩﺭ ﻃـﺎﻋـﺖ ﻓﺮﺍﺯ ﻧﺘﻮﺍﻥ ﻛﺮﺩ ﺧﻴﺎﻝ ﺩﻭﺳﺖ ﺑﻤﻦ ﮔﻔﺖ ﺭﻭﻱ ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻥ 70 ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﻭ ﻗﺒﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻝ ﻧﻤﺎﺯ ﻧﺘﻮﺍﻥ ﻛﺮﺩ ُﻣﻨﺘﻬﻲ ،ﻋﻤﻞِ ﺍﻳﻨﻬﺎ ،ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺍﻭﻝ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻘﺎﻱ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻭ ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﻛﻪ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ،ﻳﻚ ﻏﺮﻳﺰﺓ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺩﻭﻡ ،ﺑﻘﺎﻱ ﻓﻜﺮ ﻭﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﺻﻮﻝ ﻣﺪﻧﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴ ِﺮ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻣﻲﺩﻳﺪﻩﺍﻧﺪ ،ﻛﻪ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻫﻢ ﻳﻚ ﺟﻮﺭﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ ُﻣ َﻮ َﺟﻪ ﻣﻲﺷﻤﺮﺩﻩﺍﻧﺪ....
ﻣﻮ ّﺣﺪ ﺷﻴﻄﺎ ِﻥ ُ
ﻳﺎﺩﺵ ﺑﺨﻴﺮ ﺍﻣﺎﻡ ﻣﺮﺩﻭﺥ ﻛﺮﺩﺳﺘﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻃﻮﺍﻳﻒ »ﺩﺍﺳﻨﻲ« ﻭ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺁﻧﺎﻥ ﮔﻮﻳﺪ: ِ ﺩﺍﺳﻨﻲ ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ ﺷﻴﻄﺎﻥﭘَ َﺮﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ »ﻃﻮﺍﻳﻒ ْ ِ ﺩﺳﺖ ﺷﻴﻄﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ،ﻭ ﻛﻪ ﺧﺪﺍ ﺭﺳﻤ ًﺎ ﺯﻣﺎﻡِ ﻛﻠﻴّﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ِ ِ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﻮﺩ ﺑﻲﻃﺮﻑ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺷﺨﺺ ﺑﻲﻃﺮﻑ ﻫﻢ ﻀﺮﺕ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ،ﻛﺎﺭﭘﺮﺩﺍﺯ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ َﻣ ﱠ ﻧﺮﺳﺎﻧ َﺪ«! 71ﮔﻮﻳﺎ ُﻣﺤﻴﻲﺍﻟﺪﻳﻦ ﺍﺑﻦ َﻋ َﺮﺑﻲ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻛﻪ »ﺍﻭﻟﻴﻦ ُﻣ َﻮ ّ ِﺣﺪ ،ﺷﻴﻄﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﺁﺧﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻭﺳﺖ ﻛﻪ ُﺟﺰ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﺳﺠﺪﻩ ﻧﻜﺮﺩ!« ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻜﺮﺩﻩﺍﻳﻢ ﻛﻪ ﺷﻴﻄﺎﻥ »ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ 72 ِ ﺳﺎﻝ ﺷﺎﮔﺮﺩﻱ ﺭِﺿﻮﺍﻥـ ﺩﺭﺑﺎ ِﻥ ﺑﻬﺸﺖ ـ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ«. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻊ ﻳﻚﺳﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻓﺮﻕ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺎ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﻣﺜﻼ ژِﻧِﺮﺍﻝ ُ ﺩﻭﮔﻞ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺒَﺮﺩ ﺗﺎ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ـ ﻭ ﺩﺭ ﺿﻤﻦ ﺟﺎ ِﻥ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﻫﻢ ـ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﻫﺪ .ﻳﺎ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﺑﻪ ﺳﻔﺎﺭﺕ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﺮﻭﺩ ـ ﺗﺎ ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪـ ﻭ ﺿﻤﻨ ًﺎ ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺧﻮﺩﺵ ﻫﻢ ـ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺣﻴﺎﺕ ُﮔﻢ ﻧﺸﻮﺩ .ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻣ ِ ِ ﺼﺪﺍﻕ ﻫﻤﺎﻥ ﺿﺮﺏﺍﻟﻤﺜﻞِ ﺑﻴﺮﺟﻨﺪﻱ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ» :ﺧﺪﺍ ﺑﻴﺎﻣﺮﺯَﺩ ﭘﺪﺭِ ﻛﺴﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺧَ ِﺮ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺳﻮﺍﺭ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻻﺍَﻗّﻞ ﭘُ ِ ﺸﺖ ﺗَﺮﻛﺶ ﺳﻮﺍﺭ ﻛﻨﺪ!« ِ ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ﺑﻪ ﻣﺴﺠ ِﺪ ﺑﻨﺪﻩ، »ﺫﻭﻗِﺒْ َﻠﺘَﻴْﻦ« ،ﻭ ﺁﻥﻫﺎ ﺭﺍ »ﺫﻭﻗِﺒْ َﻠﺘَﻴْﻦ«ﻫﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻡ ﻛﻪ ﺍﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ،ﻛﻢ ﻫﻢ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺑﺪﻧﻴﺴﺖ ﺍﻭﻝ ﺍﺷﺎﺭﻩﺍﻱ ﺑﻪ ﻣﺴﺠ ِﺪ »ﺫﻭﻗِﺒْ َﻠﺘَﻴْﻦ« ﺑﻜﻨﻢ ﻭ ﺑﺎﺯ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﺳﺨﻦ ﺭﻭﻡ .ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﻫﺠﺮﺕ
141 ● ﺩﺭ ﻋﺎﻟ ِﻢ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﺯ ﻣﺴﺠﺪﻫﺎﻱ ﺑﺴﻮﺱ ﻭ ﻧَﺒﺮﺯَﻥ ـ ﺫﻭﻗِﺒَﻠﺘَﻴْﻦ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻳﻢّ . ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺟﺎﻧﻮﺳﻴﺎﺭ ﻭ ﻣﺎﻫﻴﺎﺭـ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺫﻭﻗﺒﻠﺘﻴﻦﻫﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩِ ﻫﻤﺮﺍﻫﻲ ﺑﺎ ِ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺳﻮﻡُ ،ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ ﺑﺎ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻧﻴﺰ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺎﻗﻲ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ. ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ )ﺑﺠﺰ ﻣﺴﺠ ِﺪ ﺑﺰﺭگ( ،ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﻗِﺒْ َﻠﺘَﻴْﻦ 73ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ِ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻣﺴﺠﺪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺠﺪ ،ﺩﺭ ِ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺩﻭ ﻗﺒﻠﻪ ﺍﺳﺖ، ﺁﻥ ﺟﻬﺖ ﻣﺴﺠ ِﺪ ﻗِﺒْ َﻠﺘَﻴْﻦ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻗﺒﻠﻪ ﺑﻪﻃﺮﻑ ﺑﻴﺖﺍﻟ ُﻤ ْﻘﺪَ ﺱ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻛﻪ ﻓﻌﻼ ﺁﻥ ﻣﺤﺮﺍﺏ ﺭﺍ ﺗﻴﻐﻪ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ـ ﻭ ﻳﻚ ﻗﺒﻠﻪ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺟﻨﻮﺏ :ﺧﺎﻧﺔ ﻛﻌﺒﻪ. ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺪﻣﺘﺘﺎﻥ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﺠﺪ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﺒﺪﻱ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺑﺪ ﻭ ﻣﺴﺎﺟ ِﺪ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺳﻮﻝ ـ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺗﻐﻴﻴ ِﺮ ﻗِﺒﻠﻪ ـ ﻛﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ.... )ﻛﻠﻮﺏ ﭘﺎﺷﺎ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻗﺒﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ِ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﻭ ﻳﻬﻮﺩﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺗﻴﺮﻩ ﺷﺪ(.
ﺑ ِ ّﺴﻮﺱ ﻭ ﻧَﺒْﺮﺯَﻥ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺟﺎﻱ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﻋﺎﻟ ِﻢ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﻢ ،ﻣﺎ ﺍﺯﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺠﺪﻫﺎﻱ ﺫﻭﻗِﺒَﻠﺘَﻴْﻦ ﺑﺴﻮﺱ ﻭ ﻧ َﺒﺮﺯَﻥ ـ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻳﻢّ . ﺟﺎﻧﻮﺳﻴﺎﺭ ﻭ ﻣﺎﻫﻴﺎﺭـ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺫﻭﻗﺒﻠﺘﻴﻦﻫﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ِ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺳﻮﻡُ ،ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ ﺑﺎ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻧﻴﺰ ﻭﺟﻮﺩِ ﻫﻤﺮﺍﻫﻲ ﺑﺎ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺎﻗﻲ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻗﺎﺁﻧﻲ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺑﻌﺪ ُ ﻣﻴﮕﻔﺖ: ِ ﺷﺮﻁ ﻳﺎﺭﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺩِﻝ ﺩﻭ ﺩﻟﺒﺮ ﺩﺍﺷـﺘﻦ ﻳﺎ ﺯ ﺩﻟﺒـﺮ ،ﻳـﺎ ﺯ ﺩﻝ ،ﺑـﺎﻳـﺴﺖ ﺩﻝ ﺑَﺮﺩﺍﺷﺘـﻦ ﻧﺎﺟﻮﺍﻧﻤﺮﺩﻱ ﺍﺳﺖ ﭼﻮﻥ ﺟﺎﻧﻮﺳﻴﺎﺭ ﻭ ﻣﺎﻫﻴﺎﺭ َ ﺑـﺎﺳـﻜﻨـﺪﺭ ﺩﺍﺷـﺘـﻦ ﻳـﺎﺭِ ﺩﺍﺭﺍ ﺑـﻮﺩﻥ ﻭ ﺩﻝ ﻳـﺎ ﺍﺳـﻴ ِﺮ ُﺣﻜ ِﻢ ﺟـﺎﻧـﺎﻥ ﺑﺎﺵ ﻳﺎ ﺩﺭ ﺑﻨ ِﺪ ﺟﺎﻥ ﺯﺷﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﻧﻮﻋﺮﻭﺳﻲ ﺭﺍ ﺩﻭ ﺷﻮﻫﺮ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﻣﻦ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﺍﺯ ﺑ ِ ّﺴﻮﺱ ﻭ ﻧ َﺒْﺮﺯَﻥ ﺩﻓﺎﻉ ﻛﻨﻢ ،ﻭﻟﻲ ِ ﺣﺮﻑ ﻧﺒَ ْﺮﺯَﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻧﻮﺷﺖ :ﻭﻗﺘﻲ ﺩﺭ ﻣﺤﻜﻤﺔ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺳﻪ ﺑﺎﺭ ﺍﺯ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺑﺎﺧﺘَﺮ )ﺑﻠﺦ( ﻓﺮﺍﺭ ﻛﺮﺩ ،ﻧﺒﺮﺯَﻥ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺟﻠﺴﻪ ﻣﺸﻮﺭﺗﻲ ،ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ِ ﺣﺮﻑ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺯﺩ ﻭ ﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﺑﺪﻫﺪ
142 ● ﻳﻚ ﺫﻭﻗِﺒْ َﻠﺘَﻴْﻦِ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﺁﻥ ﻣﺎ ُﻫﻮﻱ ﺳﻮﻡ ﺑﻪ َﻣ ْﺮ ْﻭ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ُ ﺳﻮﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩِ ّ ﻣﺎﻫﻮﻱ ﺳﻮﺭﻱ ﻛﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﺮﻭ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺳﺖ، ﻛﻤﻚ ﺍﺯﻭ ُ ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﺧﻮﺩﺵ »ﺑﺮﺍﺯﺍ« ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﺳﻔﺎﺭﺵ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﻦ ﻭ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﺧﻮﺍﺳﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺩﺍﺧﻞ ﺷﻮﻳﻢ ،ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺭﺍﻩ ﻣﺪﻩ! ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ِ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺖ ،ﭼﻪ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻧﺎﺗﻮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺿﻌﻴﻒ .ﻣﻦ ﻣﻄﻠﻘ ًﺎ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻮﻱ ﺳﻮﺭﻱ ﻣﻴﺎﻧﻪﺍﻱ ﻧﺪﺍﺭﻡ ﻭ ﺣﻖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﻤﺰﺓ ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻲ ﻣﻲﺩﻫﻢ ﻛﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻣﺮﺩﻡِ ﻣﺮﻭ» ،ﺍﻭﻻﺩِ ﻣﺎﻫﻮﻳﻪ ﺭﺍ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢُ ،ﺧﺪﺍ ُﻛﺸﺎﻥ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ« ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ُﻛﺸﺎﻥ ،ﻭ ﺧﻮﺩِ ﻣﺮ ْﻭ ﺭﺍ ﻫﻢ »ﺧﺪﺍ ﺩﺷﻤﻦ«. ـ ﻛﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﺍﺯ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎ ِﻥ ﻋﺎﻗﻞ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺧﻄﺮ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﺓ ﺧﻮﺩ ﺩﻳﺪﻧﺪ ،ﻗﺒﻮﻝ ﻛﺮﺩﻧﺪ ـ ﻧﺒﺮﺯّﻥ ﺑﻪ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﮔﻔﺖ» :ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﻱ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﺑﻜﻨﻢ ،ﻓﺪﺍﻛﺎﺭﻱ ِ ﻧﺠﺎﺕ ﺗﻮ ﻭ ﺩﻭﻟﺘﺖ .ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑ َ ْﻞ ﻭﺳﻴﻠﻪﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﺍﺧﻞِ ﺟﻨﮕﻲ ﺷﺪﻩﺍﻳﻢ ﻛﻪ ﺧﺪﺍ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺑﺎ ﭘﺎﺭﺳﻴﻬﺎ ﻭ ﺿﺮﺑﺘﻬﺎﻱ ﺁﻧﺎﻥ ُﻣﺴﺎﻋﺪ ﻧﻴﺴﺖ .ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﺎﻟ ِ ِﻊ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻋﻮﺽ ﻛﻨﻴﻢ .ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ،ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﺩﻭﻟﺘﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ،ﻭ ﺗﺤ ّﻤﻞ ﻛﻦ ﻛﻪ ﺍﻭ ﻋﻨﻮﺍ ِﻥ ﺷﺎﻫﻲ ﮔﻴﺮﺩ، ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺩﺷﻤﻦ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﺳﻴﺎ ﺑﺮﺍﻧ َﺪ «...،ﺩﺭﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﺒﺮﺯﻥ ِ ﺣﺮﻑ ﻣﻬﻢ ﺯﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭﺍﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻧﺮﺍ ﻳﻚ ﺁﻭﻳﺰﺓ ﮔﻮﺵ ﻛﻨﻨﺪ ،ﺍﻭ ﮔﻔﺖ» :ﺷﺠﺎ ِﻉ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺑﺎﻙ ﻧﺪﺍﺭﺩ ،ﻭﻟﻲ ﺩﺷﻤﻦِ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ .ﺩﻟﻴﺮ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞِ ْ ﻣﺮگ ﺁﺯﻣﺎﻳﺸﻲ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﻋﻘﺐ ﻧﻤﻲﻧﺸﻴﻨﺪ ﻭ ِ ِ ﻣﺮگ ﺩﺳﺖ ﺁﺧﺮ .ﺑﺲ ﺍﺳﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﺘﻤﻲ ﺭﻭﻳﻢ .ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﺎﺧﺘﺮ )ﺑﻠﺦ( ـ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻩ ِ ﻣﺎﺳﺖ ـ ﺭﻓﺖ ،ﻭ ﺑ ِ ّﺴ ُﻮﺱ ﻛﻪ ﻭﺍﻟﻲ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﺷﺎﻩ ﺷﻮﺩ ،ﺑﻌﺪ ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺭﻭﺑﺮﺍﻩ ﺷﺪ ،ﺍﻣﺎﻧﺘﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺗﻮ ،ﺑﻪ ﺍﻭ ﺳﭙﺮﺩﻩﺍﻱ ﺑﻪ ﺗﻮ ّﺭﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ« 74.ﺍﻳﻦ ﻧﺒﺮﺯﻥ ﻳﻚ ﻓﺪﺍﻛﺎﺭﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻛﺮﺩﻩ ،ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺳ ِﻢ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﻧﺒﺮﺩﻩ ،ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺑﻮﺩ ﺑﺴﻮﺱ ﺩﺭ ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺤﻜﻢ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﻭﺿ ِﻊ ّ ﺍﻭ ﺷﺎﻩ ﺷﻮﺩ ـ ﻧﻪ ﺧﻮﺩﺵ! ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ ،ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﻌﺎﺭﻑ ﺍﺳﺖ ،ﻭﻟﻲ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺍﺻ ً ﻼ ﻣﮕﺮ ﻛﻠﻤﺔ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﻭ ﻛﻨﺎﺭﻩﮔﻴﺮﻱ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﭼﻪ ﺭﻭﺯﻫﺎﺋﻲ ﺩﺭ ِ ﻛﺘﺐ ﻟﻐﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ؟ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﻛﻪ ﺑُﻠﻨﺪ ﺷﺪ ﻭ َﻗﻤﻪﺍﺵ ﺭﺍ ﻛﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﻧ َﺒﺮﺯَﻥ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺑﺴﻮﺱ ﻭ ﺑﺎﺧﺘﺮﻳﻬﺎ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﺍﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺍﺯ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺷﺪ ﺁﻧﭽﻪ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﺎﻡِ » َﻛﻴْ ِﺪ ﺑ ِ ّﺴ ُﻮﺱ« ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﺭﻳﺎﻥ ﻫﻢ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻛﻪ »ﺧﻴﺎ ِﻝ ﻛﻨﮕﺎﺷﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ،ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺭﺍ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺯﺍﻱ ﺁﻥ ﻣﻮﺭﺩِ ﻣﻼﻃﻔﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﻧﺪ« .ﻭﻟﻲ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺻﺮﺍﺣﺖ ﺑ ِ ّﺴﻮﺱ ﺭﺍ ﺧﺎﺋﻦ ﺩﺍﻧﺴﺖ، ﺯﻳﺮﺍ ،ﺍﻭ ﺍﺯ ﺍﻗﻮﺍﻡِ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺑﻮﺩ 75ﻭ ﺭﻭﺯﻱ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ِ ﺩﺭﺧﺖ ﺭﺍﺳﺖ ﺭﺍ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﺑُﺮﺩﻧﺪ ،ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭِ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ »ﭼﻨﺪ ِ ﻮﺍﺭﺡ ﺑ ّﺴﻮﺱ ﺑﺎ ﺯﺣﻤﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺩﺍﺷﺘﻪ ،ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ َﺟ ِ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺭﺧﺘﻲ ﺑﺴﺘﻨﺪ ،ﻭ ﭼﻮﻥ ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺩﺭﺧﺘﺎﻥُ ،ﻋﻀﻮﻱ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺩ«. ﺳﻮﺭﻱ ﻳﻚ ﺫﻭﻗِﺒْ َﻠﺘَﻴْﻦِ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﺁﻥ ﻣﺎ ُﻫﻮﻱ ُ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩِ ﺳ ّﻮﻡ ﺑﻪ َﻣ ْﺮ ْﻭ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺍﺯﻭ ﻛﻤﻚ ﺧﻮﺍﺳﺖ، ﻣﺎﻫﻮﻱ ﺳﻮﺭﻱ ﻛﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﺮﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﺧﻮﺩﺵ ُ »ﺑﺮﺍﺯﺍ« ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﺳﻔﺎﺭﺵ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﻦ ﻭ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﺧﻮﺍﺳﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺩﺍﺧﻞ ﺷﻮﻳﻢ ،ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺭﺍﻩ ﻣﺪﻩ! ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ِ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺖ ،ﭼﻪ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻧﺎﺗﻮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺿﻌﻴﻒ 76 .ﻣﻦ ﻣﻄﻠﻘ ًﺎ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻮﻱ ﺳﻮﺭﻱ ﻣﻴﺎﻧﻪﺍﻱ ﻧﺪﺍﺭﻡ ﻭ ﺣﻖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﻤﺰﺓ ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻲ ﻣﻲﺩﻫﻢ ﻛﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻣﺮﺩﻡِ ﻣﺮﻭ» ،ﺍﻭﻻﺩِ ﻣﺎﻫﻮﻳﻪ ﺭﺍ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ،ﺧُ ﺪﺍ ُﻛﺸﺎﻥ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ« ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ُﻛﺸﺎﻥ ،ﻭ ﺧﻮﺩِ ﻣﺮ ْﻭ ﺭﺍ ﻫﻢ »ﺧﺪﺍ ﺩﺷﻤﻦ«.... ﺫﻭﻗِﺒْ َﻠﺘﻴﻦِ ﻛﺎﻣﻞ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻳﻦ! ﭼﺸﻤﻢ ﺑﺘﻮ ﻭ ﺩﻟﻢ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺩﮔﺮ ﺍﺳﺖ .ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺪﺍ ِﻥ ﺟﻨﮓ ،ﻣﺮﺩﻡِ َﻣ ْﺮﻭ، ِ ﺍﺳﺐ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﺭﺍ ﭘﻲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،77ﻭ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺁﺳﻴﺎﻳﻲ ﮔﺮﻳﺨﺖ ﻭ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﻴﺪ. ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺁﺳﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻌﺮﻛﻪ ﺑﺪﻧﺎﻡ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻭﻟﻲ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺁﻥ ﻣﺮﺩِ »ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ُﻛﺶ« ﺍﺻ ً ﻼ ِ »ﺳﻨﮓ ﺁﺳﻴﺎ ﺗﺮﺍﺵ« ﺑﻮﺩﻩ ،ﻧﻪ ﺁﺳﻴﺎﺑﺎﻥ 78.ﺍﻳﻨﻬﻢ ﺍﺯ ُﻇﻠﻤﻬﺎﻱ ﺩﻳﮕ ِﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ!
ﻟ ْﻌﻦ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﻛﻨﺪ
ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﺔ ﻇﺮﻳﻒ ﺑﺎﺯ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻕ ﺍﺳﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻥ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ »ﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﻧ ِ ْﺮ ِﺥ ﺭﻭﺯ ﺧﻮ َﺭﺩ« ﻭ » َﺭﻗﺺ ﺑﻪ ﻳ ِ ْﺮﻟﻴﻎ ﻛﻨﺪ« ﺗﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻮﺍﺯِ ﻭﺿﻊ ﺗﺎﺯﻩ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﺎﺯﻩ ﺭ َﻭﺩ؛ ﻭﮔﺮﻧﻪ ﺁﻧﻜﻪ ﻗﻠﺒ ًﺎ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ، ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﻪ َﻣ ْﻮﻗ ِ ِﻊ ﺧﻮﺩ ﺑُﻄﻮ ِﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺁﺷﻜﺎﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ. ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﺪ ﻛﻪ َﻋﻘﻴﻞ ﺑﺮﺍﺩﺭِ ﺣﻀﺮﺕ ﻋﻠﻲﺑﻦ ﺍﺑﻴﻄﺎﻟﺐ ـ ﺑﻪ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﻣﻌﺎﻭﻳﻪ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺧﻮﺍ ِﻥ ﺍﻭ ﺑﻬﺮﻩ ﺑُﺮﺩ )ﺗﺎ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺫﻭﻗِﺒْ َﻠﺘَﻴْﻦ ﺍﺳﺖ( ،ﺍﻣﺎ ﻛﺎﺭ ﺑﺠﺎﺋﻲ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﻣﻌﺎﻭﻳﻪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﻲ ﻟﻌﻨﺖ ﻓﺮﺳﺘﻲ! ﻋﻘﻴﻞ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﺭﻓﺖ ﻭ ﮔﻔﺖ:
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ـ ﺍَﻳﱡﻬﺎﺍﻟﻨْﺎﺱ ،ﺍ َ ّﻣ ِﺮﻧﻲ ُﻣﻌﺎﻭﻳّﺔ ﺃﻥ ﺍَﻟ ْ َﻌ َﻦ َﻋﻠﻴّﺎ َﻋ َﻠﻴﻪﺍﻟ َ ْﻌﻨَﺔ،79 ﻭﻟﻲ ﺍﺻ ً ﻼ ﭼﺮﺍ ﺁﺩﻡ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎﺭﻱ ﺑﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﺟﺎﺋﻲ ،ﺑﺮﺍﺩﺭﻱ ﻣﺜﻞِ ﻋﻠﻲ ﺭﺍ ـ َﻭﻟ َ ْﻮ ﺑﻪ ﺩﺭﻭﻍ ـ ﻟَﻌﻦ ﻛﻨﺪ؟....
ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎ .1ﺷﺎﭘﻮﺭ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﺷﻜﻢ ﻣﺎﺩﺭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭘﺪﺭﺵ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ .ﺗﺎﺝ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺍ ﺑﺎﻻﻱ ﺳ ِﺮ ﻣﺎﺩﺭﺵ ﺁﻭﻳﺨﺘﻨﺪ .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﻭ ﺍﺯ 310ﺗﺎ 379ﻑ70) .ﺳﺎﻝ( ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ 9ﻣﺎﻩ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺷﻜ ِﻢ ﻣﺎﺩﺭ، ﺯﻳ ِﺮ ﺗﺎﺝ ﻏﻨﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. .2ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ،ﻛﺮﻳﺴﺘﻦﺳﻦ ،ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﻴﻨﻮﻱ، ﺹ47 .3ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻘﻲ ،ﺹ 334 .4ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ. .5ﺳﻴﺎﺳﺘﻨﺎﻣﻪ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﻤﻠﻚ ،ﺹ 202 .6ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮔﺮﺩﻳﺰﻱ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻲ ﺣﺒﻴﺒﻲ ،ﺹ 150 .7ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﻋﻀﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﻋﻠﻲ ﺍﺻﻐﺮ ﻓﻘﻴﻬﻲ ،ﺹ .188 .8ﺍﻳﻦ ﻭﺯﻳﺮ ،ﺑﻪﻋﻠﺖ ﺷﻜﺴﺘﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﺍﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮﺩ ﻳﺎﻓﺖ ،ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺭﮔﻬﺎﻱ ﺩﺳﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮔﺸﺎﺩ ﻭ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺧﻮﻥ ﺍﺯ ﺑﺪﻥ ﺍﻭ ﺭﻓﺖ ﻛﻪ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ) .ﺍﺑﻦ ُﻣﺴﻜﻮﻳﻪ ﺝ 6ﺹ.(412 ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺍﮔﺮ ﻭﺯﻳﺮ ﻫﻢ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻢ ُﺟﺮﺑُﺰﻩ ﺯﻧﺪﮔﻲ ِ ِ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﻣﺮگ ،ﻣﮕﺮ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﭼﻘﺪﺭ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ،ﻭ ﻫﻢ ﺍﺭﺯﺵ ﺫِﻟّﺖ ﺩﺍﺭﺩ؟ ﺩ َﻫﻨﺖ ﭘﺮ ﮔﻮﻫﺮ ،ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺳﻢ ﺍﻧﻮﺍﺭ ،ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻲ: ﮔﺮ ﺷﻴﺮ ﻧﺌﻲ ،ﻣﮕﺬﺍﺭ ﺍﺯﻳﻦ ﺑﻴﺸﺔ ﺷﻴﺮﺍﻥ ﻛﺂﻏﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﻧﻨﺪ ﺩﺭﻳﻦ ﺑﻴﺸﻪ ،ﺩﻟﻴﺮﺍﻥ .9ﺳﻨﺠﺮ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﭘﺪﺭﺵ ﻣﻠﻜﺸﺎﻩ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ،ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺣﺎﻛﻢ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ »ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ،ﭼﻬﻞ ﻭ ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻮﺩ ـ ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩِ ﺧﻄﺎﻱ ﻭ ﺧُ ﺘﻦ ،ﺗﺎ ﺍﻗﺼﺎﻱ ﻣﺼﺮ ﻭ ﺷﺎﻡ ،ﻭ ﺍﺯ ﺑﺤﺮ ﺧﺰﺭ ﺗﺎ ُﻣ ِ ﻠﻚ ﻳَﻤﻦ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﺓ ﺍِﺷﺮﺍﻑ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ« )ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮔﺰﻳﺪﻩ ﺹ (448 ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺷﻜﻮﻓﺎﺋﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺍﻭ ﺍﺯ 511ﻫـ 1117/.ﻑ ﺗﺎ 552ﻫـ/ 1157ﻑ ﻃﻮﻝ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ. َ .10ﻣﻤﺪﻭﺣﻴﻦ ﺳﻌﺪﻱ ،ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ،ﺳﻌﺪﻱ ﻧﺎﻣﻪ ﺹ 723ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﻛﺘﺐ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ. .11ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮔﺰﻳﺪﻩ ﺹ .506 ِ .12ﻣﻠﻚ ﺍﺷﺮﻑ ،ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻧﺎﻣﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻗﺒﭽﺎﻗﻲ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻲ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻋﺎﺩﻝ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ،...ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻴﺎﻥ ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﻭ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺯﻧﺠﻴﺮﻱ ﻛﻪ ﺯﻧﮕﻬﺎ ﺑﺮ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺁﻥ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ َﺩﺭِ ﻛِ ْﺮ ِ ﻳﺎﺱ ﻣﻜﻨﺖ ﺍﺳﺎﺱ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﺎﻭﻳﺨﺖ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﺯﻧﺠﻴ ِﺮ ﻋﺪﻝ ﻧﺎﻡ ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﻪ ﺩﺍﺩﺧﻮﺍﻫﻲ ﻣﻲﺁﻣﺪ ﺁﻥ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ﺝ 3ﺹ (236 ﺭﺍ ﻣﻲ ُﺟﻨﺒﺎﻧﻴﺪ َ )ﺣ َ َ .13ﻣﻄ َﻠ ِﻊ َﺳ ْﻌﺪَ ﻳْﻦ ﺹ .58 .14ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ﺝ 3ﺹ .601 .15ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺩﺍﻧﺶﭘﮋﻭﻩ ،ﻣﺠﻠﺔ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﺓ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻣﺸﻬﺪ ،ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ 1350ﺹ .979 .16ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ،ﻓﻠﺴﻔﻲ ،ﺝ 1ﺹ 16؛ ُﻣﻨﺘﻈﻢ ﻧﺎﺻﺮﻱ، ﺝ 2ﺹ 149 .17ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ،ﺹ 475
143 .18ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﻳﺮﻭﺯ ،ﺍﺭﻓﻊ ﺹ .168 .19ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﺖ. ِ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﺴﻌﻮﺩﻱ ﺹ .241 .20 » .21ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ﻏﻮﺭﻱ ،ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎ ِﻥ ﺗﻴﻤﻮﺭ ،ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺭﺍ ﭼﻨﺎﻥ ﺿﺒﻂ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻴﭻ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻲ ،ﻛﺎﺭﺩِ ﮔﻮﺷﺖ ﺑُﺮ ﻧﻴﺰ ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻲﺷﺪ .ﺭﻭﺯﻱ ﺩﺭ ﺷﻜﺎﺭﮔﺎﻩ ،ﺧﻮﻛﻲ ﺭﺍ ُﻛﺸﺖ ﻛﻪ ﺗﻴﺮ ﻧﻴﻢ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺩﺭ ﭼﺸﻤﺶ ]ﻳﻌﻨﻲ ﭼﺸ ِﻢ ﺧﻮﻙ[ ﺑﻮﺩ ،ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻛﺲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻫﻼﻙ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ُﻣﻘِ ّﺮ ﺁﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻴﺮ ﻛﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ؟« )ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻣﻼﺷﻴﺦ ﻋﻠﻲ ﺹ (56 ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻴﻬﺎ ،ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻛ ِﻢ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮ ِ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﻲﺍﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ؛ ﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺭﺍ ﻃﻲ ﻳﻚ ﭘﻲﺟﻮﺋﻲ ﺍﺯ ﺗﻴﺮ ﺷﻜﺴﺘﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﭼﺸ ِﻢ ﮔﺮﺍﺯﻱ ﻓﺮﻭ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺧﻴﻠﻲ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ. .22ﺗﻮﺯﻭﻙ ﺗﻴﻤﻮﺭﻱ ،ﺹ ،4ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ .ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﻭ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻱ ﺍﺳﺖ ،ﺣﺎﻻ ﺍﺯ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﺍﺯ ُﻣﻨﺸﻲِ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺍﺯ َﺯﻳْﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺍﺯ َﻋﻤﺮﻭ ﺑﺎﺷﺪ .ﺍ ُ َ ﺎﻝ ﻭﻻﺗَﻨ ُْﻈ ْﺮ ﺍِﻟﻲ َﻣ ْﻦ َﻗ َ ﻧﻈ ْﺮ ﺍِﻟﻲ ﻣﺎ َﻗ َ ﺎﻝ. ِ ُ .23ﺑﺮﻃﺒﻖ ﺗﺼﺮﻳﺢ ُﺟﺮﺟﻲ ﺯَﻳﺪﺍﻥ ،ﺩﺭﺁﻣﺪ َﻣ ْﻮﻗﻮﻓﺎﺕ ﻧﻈﺎﻣﻴﻪ ِ ﺷﺸﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺷﺼﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭِ ﺁﻥ ﻣﺨﺘﺺ ﻧﻈﺎﻣﻴﻪ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺑﻮﺩﻩ. ﺳﻌﺪﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻻﺑُﺪ ﺳﻬﻤﻴّﻪﺍﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ: ﻣــﺮﺍ ﺩﺭ ﻧـﻈـﺎﻣﻴّـﻪ ﺍِﺩﺭﺍﺭ ﺑــﻮﺩ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺗﺬﻛﻴﺮ ﻭ ﺗِﺬﻛﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍِﺩﺭﺍﺭ ،ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﻭ ﺷﻬﺮﻳّﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻧﻪ ﺁﻥ ﻛﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ.... .24ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞِ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻮﺧﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﺎ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﺍﺭِ »ﺧَ َ ﺮﮔ ْﺮﺩ« ﺑﺎﺯ ﻣﻲﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺧُ ﺮﺟﻴﻨﻲ ﻫﻢ ﺧﺮﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ! ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻐﻞ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺷﻮﺧﻲ ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻴﺎﺋﻴﺪ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﺒﻮﺳﻢ ﻛﻪ َ »ﮔ ْﺮﺩِ« ﺯﻳﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﭼﻬﺮﻩ ﺩﺍﺭﻳﺪ! .25ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﻪ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺩﺍﻧﺶﭘﮋﻭﻩ ﺹ 125 .26ﺩﺳﺘﺎﺭﺑﻨﺪﻱ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻫﻤﺎﻥ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﭘﻴﭽﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻫﻢ ﺭﺳﻢ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺁﻗﺎ َﻓ َﺮﺝﺍﷲ ﻋﻤﺎﻣﻪﭘﻴﭻ ﻣﻴﻤﻨﺪﻱ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻛﺎﺭﺵ ﻋﻤﺎﻣﻪﭘﻴﭽﻲ ﺑﻮﺩ ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ُﻣﺰﺩﻱ ﻫﻢ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ. ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺍﻭ ﻣﻴﻤﻨﺪﻱ ﻧﮋﺍﺩﻫﺎ ﺍﻏﻠﺐ ﺩﻛﺘﺮ ﻭ ﺯﺑﺎﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻳﻜﻲ ﻫﻢ ﻗﻨّﺎﺩ ﻋﺎﺭﻓﻲ ﺍﺳﺖ. َ .27ﺭ ْﻭﺿﺔ ﺧُ ْﻠﺪْ ،ﺹ 67 .28ﺩﺍﻧﺶﭘﮋﻭﻩ ،ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺯﻣﻴﻦ 47/2 .29ﺳﻠﻄﺎﻧ ُﻒ .30ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺮﺍﻥ ﺩﻭﺭﺓ ﻗﺎﺟﺎﺭ ،ﺧﺎﻥ ﻣﻠﻚ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺹ 59 .31ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎﻱ ﺟﻮﻳﻨﻲ ﺹ 57 .32ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻛﺎﺭﻧﮓ ،ﻣﺠﻠﻪ ﻳﻐﻤﺎ ،ﺳﺎﻝ 1354ﺹ 627 .33ﻣﺰﺍﺭﺕ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﮔﻠﭽﻴﻦ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺹ 168 .34ﺧﻮﺷﻨﻮﻳﺴﺎﻥ ،ﺩﻛﺘﺮ ﺑﻴﺎﻧﻲ ﺝ 1ﺹ 168 .35ﺗﺬﻛﺮﻩ ﺳﺎﻣﻲ ﺹ 6 ّ .36 ﺧﻂ ﺳﻮﻡ ،ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺹ 88 .37ﭼﻮﻥ ﺟﻬﻮﺩﺍﻧﻪ ﭼﺮﺏ ﻭﭼﻴﻞ ﻭ ﺩﺭﺷﺖ ﻫﺮ ﻛﻔﻲ ﺭﺍ ﭼﻬﺎﺭ ﭘﻨﺞ ُ ﺍﻧﮕﺸﺖ )ﺩﻫﺨﺪﺍ( .38ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻴّﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻛﺎﻇ ِﻢ ﺍﻣﺎﻡ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﻪ ﮔﻮﻫﺮ :ﻗﺮﺍﻣﻄﻪ
144 ِ .39ﺍﻓﺴﻮﺱ ﻛﻪ ﻧﺠﻢﺁﺑﺎﺩ ﺍﺯ ﺩﻭﻟﺖ ﭼﺎﻩ ﻋﻤﻴﻖ ﺧُ ﺸﻚ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭﻟﻲ ﻧﺎﻡِ ﻧﺠﻢﺁﺑﺎﺩﻱ ﺍﻟﺒﺘﻪ َﻣ ْﺤﻮ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ. .40ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﮔﻼﺵ ،ﻭ ﮔﺮﺍﺷﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺻﻮﺭﺗﻲ ﺍﺯ ُﮔﺮﺍﺯ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﺎﻡ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﺑﺎﺩﻱﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ .ﺟﺎﻟﺒﺘﺮﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﺍﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ :ﻭﻻﺷﮕﺮﺩ ،ﻭ ﺑﻼﺷﮕﺮﺩ ،ﻭ ﻣﻼﺯﮔﺮﺩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﻭ ﺍﺯ ﮔﺒﺮﻱ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ َﻣﻴْﻞ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﻗﻠﻤﺮ ِﻭ »ﻋﻠﻲ ﺷﻜﺮ!« ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﻳﺎﻓﺖ. َ .41ﻣﺠﻤﻊﺍﻟ ُﻔ َﺤﺼﺎ :ﺝ 1ﺹ 249 .42ﻟُﺒﺎﺏ ﺍ َﻻﻟْﺒﺎﺏ ﺝ 2ﺹ 91 ِ .43ﺍﺑﻮﺳﻌﻴﺪ َﺟﻨّﺎﺑﻲ )ﮔﻨﺎﻭﻩﺍﻱ( ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻗ ِ ْﺮ ﻣﻄﻲ ﻫﻢ ﺍﺻ ً ﻼ »ﺍ َ ّﻛﺎﺭ« ﺑﻮﺩ.... .44ﺷﺎﻋﺮﻱ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﺩﺭ َﻫﺠﻮ ﻳﻜﻲ ﺍﺯﻳﻦ ﺩﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ: ﺍﻱ ﺧـﺮﻗﺔ ﺗﻘـﻮﺍﻱ ﺷـﺮﻳﻌـﺖ ﺑـﻪ ﺑ َ َﺮﺕ ﺳﺮﺕ ﺑﻪ ﻃـﺮﻳﻘﺖ ﺳـﻮﺩﺍﻱ ﻭﻱ ﻓـﻮﻃﺔ ّ ﺯﻳﻦ ُﺣﻜ ِﻢ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﻛﻪ ُﻛﻨﻲ ،ﺭﻭﺯِ ﺟﺰﺍ ِ ﺩﺳﺖ ﭘﺪﺭﺕ! ﺭﻭﻱ ﺗـﻮ ﺳﻴـﺎﻩ ﭼﻮﻥ ﺩﻭ .45ﺧﻮﺩ ﺳﻴﺪ ﺍﺣﻤﺪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻲ ﻣﻲﮔﻔﺖ ،ﻛﺎﺭ ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺎﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻴﻨﻪ ﻧﻤﻲﺁﻭﺭﺩ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺁﺭﺯﻭﻱ ﻣﻦ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﭘﻮﻟﺪﺍﺭ ﺷﻮﻧﺪ ،ﺁﻧﻘﺪﺭ ﭘﻮﻟﺪﺍﺭ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ِ ﭘﺎﺭﻛﻴﻨﮓ »ﺗﺎﺝ« ﭘﺎﺭﻙ ﻭ ﺑﻌﺪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦِ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﻨﻨﺪ! ِ ُ .46ﺷ َﻌﻴْﺐ» ،ﻣﻮﺳﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ُﻣﻨﺎ َﻛ َﺤ ِ ﺖ ﺍ َ ْﺟ َﻤﻞِ ﺑﻨﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﻛﺎﺑﻴﻦِ ﺁﻥ ﻋﻔﻴﻔﻪ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻝ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻘﺮﺭ ﻛﺮﺩ... ﻣﻮﺳﻲ ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺷﺒﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮﺩﻩُ ...ﺷ َﻌﻴْﺐ ﺭﻣﻪﺍﻱ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻲ ﺍﻧﻌﺎﻡ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﺕ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﺍﻱ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﮔﻔﺖ: ﺁﻧﺠﺎ ﻋﺼﺎﻫﺎﺳﺖ ،ﻳﻜﻲ ﺭﺍ ﺟﻬﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺩﺍﺭ« )ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ(. ﺣﺎﻓﻆ ﮔﻮﻳﺪ: َ ِ ِ ﻭﺍﺩﻱ ﺍﻳـﻤ ْﻦ ﮔﻬـﻲ ﺭﺳـﺪ ﺑﻪ ُﻣﺮﺍﺩ ﺷـﺒﺎ ِﻥ ِ ﺧﺪﻣﺖ ُﺷ َﻌﻴﺐ ﻛﻨَﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﺷﻐﻞِ ﻃﺐ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻡ ﺭﺍ ﻋﻴﺴﻲ ّﺎﺑﻲ، ﻨ ﺟ ﻗﻮﻝ .47ﻭ ﻣﻦ ،ﻗﺒﻼ ﺍﺯ َ ّ ﻭﻟﻲ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﻐﻞ ﺩﻭﻡ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺣﻀﺮﺕ ﻋﻴﺴﻲ ﻣﺜﻞ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺣﻮﺍﺭﻳّﻮﻥ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﮔﺎﺯﺭ )ﻛﺮﺑﺎﺱ َﺷﻮ( ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺯ َﺟ ّﻤﺎﻝ )ﺷﺘﺮﺑﺎﻥ( ﻭ ﻃﺒﻴﺐ ﻭ ﺷﺒﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﻋﻴﺴﻲ ﻭ ﻣﻮﺳﻲ ﻫﺴﺖ) .ﺑﺤﺮﺍﻟﻔﻮﺍﺋﺪ ﺹ (346 ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﻴﺴﻲ ﻧﻴﺰ ،ﻣﺜﻞ ﻣﺤﻤﺪ )ﺷﻴﺮﺧﻮﺍﺭِ َﺣﻠﻴﻤﻪ( ،ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺑﺰﺭگ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ» :ﻭ ﺁﻥ ﺩﻫﻲ ﺑﻮﺩ ﺳﺨﺖ ﻧﻴﻜﻮ ﻭ ﺁﺑﺎﺩﺍﻥ، ﻭ ﻣﺮﻳﻢ ﺑﺪﺍﻥ ﺩﻩ ﺑﺎﺯ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩ ،ﻭ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺭﻭﺯ ﻣﺮﻳﻢ ﻋﻴﺴﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﺸﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻱ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺻﺤﺮﺍ ﻣﻲﮔﺮﺩﻳﺪﻱ، ﻭ ﺧﻮﺷﻪ ﮔﻨﺪﻡ ﭼﻴﺪﻱ ،ﻭ ﻋﻴﺴﻲ ﺭﺍ ﻫﻢ ،ﭘَﺮ َﻭﺭﺩﻱ ،ﺗﺎ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻛﻪ ﻋﻴﺴﻲ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﮔﺸﺖ« )ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻃﺒﺮﻱ ﺹ .(219 ِ ﻛﺘﺎﺏ »ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﺍﺯ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ« ،ﻣﻌﺰﺍﻟﺪﻳﻦ .48ﺍﻗﺘﺒﺎﺱ ﺍﺯ ﻣﻬﺪﻭﻱ ﺹ 224 .49ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﺎﻫﻲ ،ﭼﺎپ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺹ 140 ﺑ ﻻ ،179 ﺹ ﻃﻬﺮﺍﻧﻲ .50ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﻢ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺳﻴﺪ ﺟﻼﻝ ُﺪّ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺁﺩﻡ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺛﻠﺚ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡِ ِ ِ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻧ َ َﻔﺲ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺧﻴﻠﻲ ﺭﻭﺷﻦ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻛﺸﻴﺪﻥ ـ ﻣﻌﺎﻑ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ،ﭘﺲ ُﺟﺒﺮﺍﻥ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺘﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭼﻪ ﺭﺍﻩ ﻣﻲﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ؟ ﺑﻨﺪﻩ ﺣﺪﺱ ﻣﻲﺯﻧﻢ ،ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ،ﻣﺜﻼ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﺷﺨﺼ ًﺎ ﺳﻔﺮﻱ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻭ ﺩﺭ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺁﻧﺠﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﻛﻤﺒﻮﺩ ﺑﻮﺩﺟﺔ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺪّ ﺑﺎﺏﺍﻻﺑﻮﺍﺏ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺁﻳﺪ ،ﺁﺫﺭﻣﺎﻫﺎﻥ ،ﺣﺎﻛ ِﻢ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨ ِﺪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ».... ِ ﺑﻪ ُﺷﻜﺮﺍﻧﻪ ﺗﺸﺮﻳﻒﻓﺮﻣﺎﺋﻲِ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻗﺪﺱ ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻝ ،ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﻨﺪﮔﺎﻥ ،ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺯﺭ ﻭ ﺳﻴﻢ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﺍﺭﺩﻭﻱ ﻛﻴﻮﺍﻥ ﺷﻜﻮﻩ ﺑﺪﺍﺭﻡ ﺗﺎ ﻛﺎﺭِ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺍﺗﻤﺎﻡ ﺭﺳﺪ] ،ﻭ ﺳﭙﺲ[ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺗﻨﺨﻮﺍﻩ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ِ ﻣﺼﺮﻑ ﺳﺪّ ﺯﻳﺎﺩﻩ ﺁﻣﺪ«] ...ﻭﺑﺎﺯ[ ﻫﺰﺍﺭ ﺑَﺪْ ﻭﺍﻟﻲِ ﻓﺎﺭﺱ ﻧﻴﺰ ﺗﺄﺳﻲ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﭼﻨﺪﻳﻦ َﻭﻗْﺮ ﻃﻼ ﻭ ﻧﻘﺮﻩ ﺍﻳﻔﺎﺩِ ﺣﻀﻮﺭ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﺭِ ﺳﺪّ ﺍﺯ ﻣﺎ ِﻝ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺮ ُﺣﻜ ِﻢ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﺯ ﻣﺎ ِﻝ ﻓﺎﺭﺱ ﺑﻨﺎﻱ ﺷﻬﺮ ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩ ﻛﺮﺩﻧﺪ« )ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺹ ....(215 .51ﺳﻴﺎﺳﺘﻨﺎﻣﻪ ،ﭼﺎپ ﺟﻴﺒﻲ ﺹ .25 .52ﺭﻭﺿﺔ ﺧﻠﺪ ،ﺹ .391 .53ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮔﺰﻳﺪﻩ ﺹ ....122ﺷﮕﻔﺘﻲ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ،ﺗﻮﺯﻳﻊ ﻋﺎﺩﻻﻧﻪﺗﺮ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻛﺎﺭ ﺑﺎﺷﺪ. .54ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﺹ ،350ﺍﻳﻦ ﭘﻮﻟﻬﺎ ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ِ ﻗﺴﻤﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ؟ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ،ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ُﻣﺼﺎﺩﺭﻩ، »ﮔﻨﺞ ﺑﺎﺩﺁﻭﺭﺩ«! ﺭﻭﻣﻴﻬﺎ ﻃﻼﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻛﺸﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻤﺪﻩ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ِ ِ ﻛﺎﺭﺗﺎژ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ،ﺑﺎﺩ ﺩﺭﻳﺎ ﻛﺸﺘﻲﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭﻳﻪ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺍﺭِ ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﻳﺰ ﺩﺍﺩ! ﮔﻨﺠﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﻣﻌﺪ ِﻥ ﻧﻔﺖ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻓﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻦ ﺟﻮﺷﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ. ﻻﺑﺪ ﻛﺎﺭﮔﺮﻫﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺑﻪ ﻗﻮﻡ ﻭ ﺧﻮﻳﺸﻬﺎ ﺩﺭ ﻭﻻﻳﺎﺕ ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﺋﻴﺪ! ﺑﻴﺎﺋﻴﺪ! ﺧﺴﺮﻭ ﭘﺮﻭﻳﺰ ُﻣﺸﺖ ُﻣﺸﺖ ﺑﻪ ﻛﺎﺭﮔﺮ ّ ِ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﺩﺭﻭﻏﻴﻦِ ﺳﻜﺔ ﻃﻼ ﻣﻲﺩﻫﺪ .ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﻳﻚﺑﺎﺭﻩ ﻋﺠﻴﺐ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﺪﺍﺋﻦ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪ .ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ ﺧﺎﻟﻲ ﻭ ﺷﻬﺮ ﭘُﺮ ﺍﺯ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺷﺪ! ﭘﻴﺪﺍﺳﺖ ﻛﺰﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﭼﻪ ﺑﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺧﺎﺳﺖ؟ .55ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺍﺑﻦ ﺍﺛﺒﺮ ،ﺹ 247 .56ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ،ﻛﺮﻳﺴﺘﻦﺳﻦ ،ﺹ 350؛ ﺍﻳﻀﺎً ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻃﺒﺮﻱ ،ﭘﺎﻳﻨﺪﻩ ،ﺹ 766 »ﺣ ّﺠﻪ ﻓﺮﻭﺵ« ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﺍﺯﻭ .57ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ،ﻗﺎﺁﻧﻲ، َ )ﺍژﺩﻫﺎﻱ ﻫﻔﺖ ﺳﺮ ﺹ .(489ﺳﻌﺪﻱ ﻳﻜﻲ ﺍﺯﻳﻦ 14ﺳﻔﺮ ﺭﺍ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻃﻲ ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩ) .ﺁﮔﻬﻲ ﺷﻬﺎﻥ ،ﺝ 2ﺹ.(22 » .58ﻭﺟﺒّﺎﺭ ﺁﻥ ﺑ ُ َﻮﺩ ﻛﻲ )ﻛﻪ( ﻛﺴﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ُﻛﺸﺪ ،ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺑﺮ ُﻣﺮﺍﺩِ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﺗﺎ ﺁﻥ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻲ ِ ﺖ َﻋ ﱠﺰ َﻭ َﺟ ﱠﻞ ،ﻛﺴﻲ ﺻﻔﺖ ﺟﺒّﺎﺭﻱ ﺍﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ .ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺳ ْ ْ ﺧﺪﺍﻱ ْ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﻧﺮﺳﺪ«) .ﭼﻨﺪ ﺑﺮگ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻗﺮﺁﻥ ﻋﻈﻴﻢ ،ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﻭﺍﺋﻞ ﻗﺮﻥ ﭘﻨﺠﻢ ﻫﺠﺮﻱ ،ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻲ ﺣﺒﻴﺒﻲ ﺹ .(27 .59ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺮﺩﻣﻲﺗﺮﻳﻦ ﺣﺮﻓﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻛﺮﻳﻢ ﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﻢ ،ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ :ﺩﻭ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻳﺦ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﭘﻠ ِﻮ ِ ﻣﻲﭼﺴﺒﺪ ،ﻳﻜﻲ ِ ﺷﺐ ﻋﻴﺪ .ﺯﻳﺮﺍ ﺁﺏ ِ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ِ ِ ﺩﺳﺘﺮﺱ ﻫﻤﻪ ﻫﺴﺖ ﻭ ﺁﺏ ﻳﺦ ﺩﺭ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺷﺐ ﻋﻴﺪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﻠﻮ ﻣﻲﺧﻮﺭﻧﺪ «.ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻌﻀﻲ ﺑﻪ ﻓﺘﺤﻌﻠﻲﺷﺎﻩ ﻫﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﺭﻭﺍ ِﻝ ﻓﻜﺮ ﺍﻭ ﻧﻤﻲﺧﻮﺭﺩ!.... .60ﻗﺪﻳﻤﻴﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺗﺮﻳﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺍﻡ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺴﻌﻮﺩِ ﻏﺰﻧﻮﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.... َ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺣﻤﺪ ﭘﺴﺮ ﺍ َﻭﻳﺲ ﺟﻼﻳﺮﻱ ـ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﺩﺭ ﻣﺪﺡ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ:
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻌﺪﻟ َ ِﺔ ﺍﻟﺴـﻠﻄـﺎ ِﻥ ﺍ َ ْﺣ َﻤﺪﺍﷲ ﻋـﻠﻲ َﻣ َ ِ ﺍﺣﻤﺪ ﺷﻴﺦ ﺍ ُ ِ ﻭﻳﺲ ﺣﺴﻦِ ﺍﻳﻠﻜﺎﻧﻲ ﻛﻪ »ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﻋﺮﺑﻲ ﻭ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺭﺍ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﻲﮔﻔﺘﻪ ،ﻭ ﺩﺭ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻭ ﺗﺬﻫﻴﺐ ﻭ ﺩﺭ ﺧﺎﺗﻢﺑﻨﺪﻱ ﻧﻈﻴﺮ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ، ﻭ ﺍﺯ ﺧﻄﻮﻁ ،ﺷﺶ ﻗﻠﻢ ﺭﺍ ﺧﻮﺏ ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺩﺭ ِﻋﻠ ِﻢ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻧﺪﺍﺷﺖ «...ﺁﺭﻱ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺣﺴﺎﺱ ﻭ ﺑﺎ ﺫﻭﻗﻲ ﺻﺤﺖ »ﺁﺧﺮ ﺑﻪ ﺍﻓﻴﻮﻥ َﻣﻴﻞ ﻛﺮﺩﻩ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﻣﺎﻏﺶ ﺍﺯ ﻗﺎﻧﻮ ِﻥ ْ ِ ﻛﺸﺎﻛﺶ ﻋﺴﻜ ِﺮ ﻣﻨﺼﻮﺭِ ﺍﻣﻴﺮﺗﻴﻤﻮﺭ ،ﺑﻪ ﻣﻨﺤﺮﻑ ﺷﺪﻩ ،ﻭ ﺩﺭ ِ ﺩﺳﺖ ﻗﺮﺍﻳﻮﺳﻒ ﻗﺮﺍ ﺗﺮﻛﻤﺎﻥ ـ ﮔﻠﻪﺑﺎ ِﻥ ﭘﺪﺭﺵ ـ ﺑﻪ ﺩﺭﺟﺔ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺭﺳﻴﺪ«َ ) .ﺭ ْﻭﺿﺔﺍﻟﺴﻼﻃﻴﻦ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺩﻛﺘﺮ ﺧﻴﺎﻣﭙﻮﺭ ﺹ ِ ﺻﺤﺒﺖ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺗﺮﻳﺎﻙ ﺧﻮﺭِ َﻣﻌﺠﻮﻥ ِ .(64ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻮﺵ ﺻﻔﻮﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻗﻬﻮﻩﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﺟﺎﻥ ﻣﻲﺳﭙُﺮﺩﻧﺪ ،ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲﻛﺸﻢ ﻭ ﻣﻲﮔﺬﺭﻡ. ﺑﻮﺗﻪ ﺗﺮﻳﺎﻙ ﺭﺍ ﻛﻮﻙ ﻭ ﻛﻮﻛﻨﺎﺭ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﺍﺯ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﺩﺭ ِ ﻣﺪﺡ ﺍﺩﺏ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﻇﻬﻴﺮ ﻓﺎﺭﻳﺎﺑﻲ ﺩﺭ ِ ُﺣﺴﺎﻡﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﺍﻱ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﮔﻮﻳﺪ: ﺳﭙـﻴﺪﻩ ﺩﻡ ﻛـﻪ ﻫـﻮﺍ ﻣﮋﺩﺓ ﺑﻬـﺎﺭ ﺩﻫﺪ ِ َﺩﻡِ ﻫـﻮﺍ َﻣـﺪَ ﺩ ﻧــﺎﻓـﻪ ﺗـﺘـﺎﺭ ﺩﻫـﺪ ﺩ ِﻝ ﻣﺮﺍ ﻛﻪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩ ﻋﻬ ِﺪ ﻭﺻﺎﻝ ﻧﺴﻴ ِﻢ ﺑﺎﺩِ ﺻﺒـﺎ ﺑﻮﻱ ِ ﺯﻟﻒ ﻳﺎﺭ ﺩﻫـﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ: ُﺣﺴﺎﻡِ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺩﻳﻦ ﺁﻥ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡِ ﻧﺒﺮﺩ ﻗـﺮﺍﺭِ ُﻣﻠـﻚ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺸﻴ ِﺮ ﺑـﻲﻗـﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ ِ ﺑﺨﺖ ﺣﺴﻮﺩﺕ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭘﻨﺪﺍﺭﻱ ﺑﺨُ ﻔﺖ ﻛﻮﻛﻨﺎﺭ ﺩﻫﺪ ﻛﻮﻙ ﻭ ُ ﺯﻣﺎﻧﻪ ﺭﻭﺯ ﻭ ﺷﺒﺶ ُ ُ »ﺑﺮﺷ ِ ﺮﺏ ﺷﺮﺍﺏ، .61ﻣﻠﻚ ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺍﺯ ﺁ ِﻝ ﻛﺮﺕ، َﺷ َﻌ ِ ﻒ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﺍﺷﺖ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﺩﻩ ﻣﺎﻩ ـ ﻛﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﻜﻮﻣﺘﺶ ﺑﻮﺩﻩ ـ ﺩﻩ ﺭﻭﺯ ﻫﺸﻴﺎﺭ ﻧﺒﻮﺩ! ﻭﻓﺎﺗﺶ ﺷﻬﺮ ﺳﻨﻪ ﺛﻠﺜﻴﻦ ﻭ ﺳﺒﻌﻤﺎﻳﻪ« )730ﻫـ 1329 /ﻡ( )ﺣﺒﻴﺐﺍﻟﺴﻴﺮ ،ﺝ 3ﺹ .(379 ﻋﺠﻴﺐﺗﺮﻳﻦ ﻣﺎﺩﻩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻋﺎﻟﻢ ،ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﻠﻮﺱ ﺍﻳﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﺧﻮﺍﻧﺪﻣﻴﺮ ...» :ﺩﺭﻣﺪﺕ ﺩﻩ ﻣﺎﻩ ﺣﻜﻮﻣﺖ ،ﺩﻩ ﺭﻭﺯ ﻫﺸﻴﺎﺭ ﻧﺒﻮﺩ ،ﻭ ﻟﻔﻆ »ﺧ ّﻠﺪ ُﻣﻠﻜﻪ« ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﻠﻮﺱ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ!« )ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ ﺝ 4ﺹ.(679 .62ﺍﻭﻟﺠﺎﻳﺘﻮ ﻛﻪ ﻟﻘﺐ ﺧﺪﺍﺑﻨﺪﻩ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺳﻲﻭﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﻭ 9ﻣﺎﻩ ﻭ 18ﺭﻭﺯ ﻋﻤﺮ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﺭﻭﺯﻫﺎﻱ ﺁﺧﺮ »ﺑﻪ ﺍ ِ ِ ﺳﺘﺼﻮﺍﺏ ﺍﻃﺒﺎ ،ﺍِﺣﺘﻤﺎ ﻭ ﺗﻘﻠﻴﻞِ ﻏﺬﺍ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻣﺮﺽ ﺯﺍﻳﻞ ﺷﺪ ،ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺿﻌﻒ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ُﻣﺒﺎﺷﺮﺕ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻡ ﺭﻓﺖ ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺤﻤﺎﻡ ،ﻏﺬﺍﻫﺎﻱ ﻏﻠﻴﻆ ﭼﻮﻥ ﻏﺎﺯ ﻛﺒﺎﺏ ﺗَﻨﺎ ُﻭﻝ ﻧﻤﻮﺩ ...ﺑﻪ َﻫﻴْﻀﻪ ﻭ ﺗﺨ َﻤﻪ ُﻣﺆﺩﻱ ﮔﺸﺖ ،ﻭ ﻣﻴﺎ ِﻥ ﺍﻃﺒﺎ ﺩﺭ ﺗﻨﺎﻭﻝ ُﻣﺴﻬﻼﺕ ﻭ َﻗﻮﺍﺑ ِ ْ ﺾ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺷﺪ، ﻣﻮ ِ ﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﮔﺸﺘﻪ ﺩﺭ ﻭ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ُ ِ ِ ْ ِ ﻗﻮﺍﺑﺾ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻧﻤﻮﺩ ،ﺗﺎ ﻣﻮﺍﺩ ﻭﺍﺟﺐﺍﻟﺪَ ﻓﻊ ﻣﺴﺘﺤﻜﻢ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎ ِﻝ ِ ﺷﺪ ،ﻭ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮ ِﻝ ﺍﺣﺘﻤﺎ ،ﻭ ﻛﺜﺮﺕ ُﻣﺠﺎ َﻣﻌﺖ! ﺿﻌﻴﻒ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻣﻐﻠﻮﺏ ﻭ ﻣﻘﻬﻮﺭ ﮔﺸﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺳﻠﺦ ﺭﻣﻀﺎﻥ 716 ِ )1316ﻡ (.ﺍﺯ ﺑﺎﺭﮔﺎﻩ ﻭ ﺍﻳﻮﺍﻥ ،ﺑﻪ ﺭﻳﺎﺽ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻓﺮﻣﻮﺩ«... ) َﻣ ّﻄﻠﻊ َﺳ َﻌﺪﻳﻦ ﺹ (22 .63ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻔﺼﻞ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻗﺒﺎﻝ ،ﺹ 387 .64ﺍﺯ ﺍﺗﻔﺎﻗﺎﺕ ﺁﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﻋﺮﺽ ﻳﻚ ﻣﺎﻩ ﺟﻤﺎﺩﻱﺍﻻﺧﺮ 658ﻫـ )1259ﻡ( ﺩﺭ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺑﺮ ﺳﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺧﻄﺒﻪ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﺍﻭﻝ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﻌﺪﺑﻦ ﺯﻧﮕﻲ؛ ﻣﺘﻮﻓﻲ ﭘﻨﺠﻢ ﺁﻥ ﻣﺎﻩ ،ﺩﻭﻡ ﭘﺴﺮﺵ ﺳﻌﺪﺑﻦ
145 ﺍﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﺘﻮﻓﻲ 17ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺎﻩ ،ﺳﻮﻡ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻛﻪ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺳﺎﻝﻭﻧﻴﻢ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﺯ ﺑﺎﻡ ﺍﻓﺘﺎﺩ) .ﺳﻌﺪﻱﻧﺎﻣﻪ ﺹ .(732 .65 ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﺎﻫﻲِ ﻗﺮﺍﺧﺘﺎﺋﻴﺎﻥ ،ﭼﺎپ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺹ 278 ِ .66ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻡ ﻭﺯﺍﺭﺕ ،ﻳﻚ ﺑﺪﺷﺎﻧﺴﻲ ﺑﺰﺭگ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎﻡ ﺑﻪ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻭ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ ﺍﺯ ﺻﺪﺍﺭﺕ ﺧﻠﻊ ﺷﺪﻩ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﻏﻮ ِﻝ ِ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ،ﺧﻴﻠﻲ ﺁﺩﻣﻲ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻧ ُﻤﻮﺩ ِ ﻛﻨﺪ .ﮔﻮﺋﻲ ،ﺣﺎﺟﻲ ﺩﺭ ُﺣﻜ ِﻢ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﺗﻜﻪ ﻧﺎﻥ ﺧﺸﻚ ِ ﻗﻨﺎﺕ ﺣﺎﺟﻲ »ﺳﺎﻧﺪﻭﻳﭻ« ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ! ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻬﻤﻪ ،ﻫﻤﺎﻥ ﭼﻨﺪ ﻫﺰﺍﺭ ِ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺍﻭ ﻛﺎﻓﻲ ﺍﺳﺖ. ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﻔﻴﺪ ﻛﺮﺩ ِﻥ ﺭﻭﻱ .67ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻜﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺪﺑﻴ ِﺮ ﻫﻤﻴﻦ َﻣﺮﺩ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﻣﻠﻜﺸﺎﻩ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺍﺳﺒﺎ ِﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺩﺭﻳﺎﻱ ﻣﺪﻳﺘﺮﺍﻧﻪ ﺁﺏ ﺩﻫﺪ ،ﻭ ِ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﻨﺪﺭِ ﺑﺰﺭگ ﺍﻧﻄﺎﻛﻴﻪ ﺭﺍ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﻚ ﺑﻨﺪﺭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﻣﺪﻳﺘﺮﺍﻧﻪ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻭ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﺪﻳﺘﺮﺍﻧﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﻛﻨﺪ.... » .68ﺍ ِ ْﺩﺭﻳﺲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺭﺍ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﺑﻬﺸﺖ ﺭﺍ ﺑﺒﻴﻨﻢ .ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻧﻴﺎﻳﻲ! ﻋﻬﺪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻳﺪ .ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺑﻬﺸﺖ ﺭﻓﺖ ،ﮔﻔﺖ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻧﻤﻲﺁﻳﻢ .ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪ ﻭﻓﺎ ﻛﻦ! ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﻋﻬﺪ ﻭﻓﺎ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺑﻬﺸﺖ ﺩﺭﺁﻳﻨﺪ ،ﻣﻦ ﺍﮔﺮ ﻭﻓﺎ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺍﺯ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻣﻲﺑﺎﻳَﺪ ﺁﻣﺪ! ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﻛﻨﻴﺪ!« ﻓﺮﺥ ﺹ (104 ) َﺭ ْﻭﺿﺔ ﺧُ ﻠﺪ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺍﺳﺘﺎﺩ ّ .69ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻟﺒﺎﻫﺮ ،ﺍﺑﻦ ﺍﺛﻴﺮ. .70ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻳﺎﺩﮔﺎﺭﻱ ﺑﺮ ﺳﻨﮓ ﺗﺎﻳْﺒﺎﺩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﺍﻣﻀﺎء »ﺍﻗﻞ ﺍﻟﻤﺴﺎﻛﻴﻦ ﻏﻴﺎﺙﺍﻟﺪﻳﻦ ﺍﺣﻤﺪ ﺟﺎﻣﻲ ﻓﻲﺳﻨّﻪ «990 .71 ﺗﺎﺭﻳﺦ َﻣﺮﺩﻭﺥ ،ﺝ 1ﺹ 90 ِ .72ﻗﺼﺺﺍَﻻﻧﺒﻴﺎء ﺹ 6 .73ﻣﺴﺠﺪ ﺍﻟ ِ ْﻘﺒ َﻠﺘَﻴﻦ ،ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺤﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ِ ﻃﺮﻑ ﺑَﻴﺖﺍﻟﻤﻘﺪﺱ ـ ﻛﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﺑﻮﺩ ـ ﻧﻤﺎﺯ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺑﻴﻦِ ﻧﻤﺎﺯ ﺁﻳﻪ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﻛﻌﺒﻪ ﻧﻤﺎﺯ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻟﺬﺍ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻤﺎﺯ ﻣﻨﺤﺮﻑ ﺷﺪ ،ﻭ ﺭﻭ ﺑﻪ ﻛﻌﺒﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺩﻭ ﺭﻛﻌﺖ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﺯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻧﻄﺮﻑ ﺧﻮﺍﻧﺪ.... ﻛﻮ ْﺭ ْ ﺙ. ْﺖ .74ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ 1435ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ َﻛﻨ ْ ُ .75ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ 1432 ﺏ ﺍ ُﻻ َﻣﻢ ،ﺝ 1ﺹ 466 .76ﺗ ََﺠﺎﺭِ ُ .77ﻃﺒﺮﻱ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﭘﺎﻳﻨﺪﻩ ﺹ ،2146ﺩﺭﺳﺖ ﻣﺜﻞِ ﺍﺳﺐ ﻟﻄﻔﻌﻠﻲﺧﺎﻥ ﺯﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺑﻢ. ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩ ﭼﻨﻴﻦ ﻳﺎﺭﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﭘﻬﻠﻮ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻣﻴﺸﻮﺩ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺍﺳﻼﻡ ﭼﺮﺍ ﭘﻴﺮﻭﺯ ﺷﺪ.... .78ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺍﺑﻦ ﺍﺛﻴﺮ ﺹ .296 .79ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻱ ﻣﺮﺩﻡ ،ﻣﻌﺎﻭﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﻛﻪ ﻋﻠﻲ ﺭﺍ ﻟ َﻌﻦ ﻛﻨﻢ ـ ﻛﻪ ﺑﺮﻭ ﻟﻌﻨﺖ ﺑﺎﺩ! ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻲ ﺁﺷﻨﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ،ﻋﻠﻴﻪﺍﻟ َﻠﻌﻨﺔ ،ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻭﻳﻪ! ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﺎﻭﻳﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ: ﻣﺮﺩ! ﺗﻮ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﺭﺍ ﻟﻌﻦ ﻛﺮﺩﻱ؟ ﻋﻘﻴﻞ ﮔﻔﺖ :ﺍﻱ ﺧﻠﻴﻔﻪ ،ﻟﻌﻦﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﻛﻨﺪ! ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺩﻳﮕﺮ :ﺿﻤﻴﺮَ ،ﻣ ْﺮ َﺟ ِﻊ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﭘﻴﺪﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ!
146
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺷﻴﺒﻲ ﺳﻘﻮﻁ
*
ﻓﺮﺍﺧﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺮﺯ ﻭ ﻛﺸﻮﺭ ﻣﺨﻮﺍﻩ ﻛـﻪ ﺩﻟـﺘـﻨﮓ ﺑـﻴـﻨﻲ ﺭﻋﻴّـﺖ ﺯ ﺷﺎﻩ ﺭﻋـﻴـﺖ ﻧﺸـﺎﻳﺪ ﺯﺑـﻴــﺪﺍﺩ ُﻛـﺸﺖ ﻛـﻪ ﻣـﺮ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪ ﻭﭘـﺸﺖ ﺑـﺮﺁﻥ ﺑــﺎﺵ ﺗـﺎ ﻫـﺮﭼـﻪ ﻧﻴّﺖ ﻛﻨﻲ ﻧـﻈـﺮ ﺩﺭ ﺻــﻼﺡ ﺭﻋـﻴـﺖ ﻛـﻨـﻲ ﺳﻌﺪﻱ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺑﺮﭘﺎﻱﺗﺨﺖ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﻭ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﻟﺮﺯﺍﻥ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺩﻭﻡ ﺩﺭ 1666) 1077ﻡ( ﺗﻜﻴﻪ ﺯﺩ ﻭ ﻗﺮﻳﺐ ﺳﻲ ﺳﺎﻝ ﺑﺮﺍﻳﻦ ﻣﺴﻨﺪ ﺑﻮﺩ .ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪﻥ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﻭ ﻧﺎﺍﻳﻤﻨﻲ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ ﺩﺭﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺭﺟﺎﻝ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﻭ ﺩﺳﺘﺔ ﺑﺰﺭگ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ ،ﮔﺮﻭﻫﻲ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﺣﻤﺰﻩ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺁﻏﺎ ُﻣﺒﺎﺭﻙ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﭘﻴﺮﻭﺯ ﺷﺪ 1ﻭ ﺻﻔﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍ )ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺑﻌﺪ( ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ .ﺍﻳﻦ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ .ﺻﺎﺋﺐ ﺗﺒﺮﻳﺰﻱ ﺩﺭ ﻭﺻﻒ ﺗﻪﺭﻳﺶ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ: ﺍﺣـﺎﻃﻪ ﻛـﺮﺩ ﺧﻂ ،ﺁﻥ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺗﺎﺑﺎﻥ ﺭﺍ 2 ﮔﺮﻓﺖ ﺧﻴﻞِ ﭘﺮﻱ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻨﺠﻤﺎﻥ ،ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺻﻔﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ،ﺑﻪ ﺍﺷﺎﺭﺓ ْ ﺷﺪ ﺗﺠﺪﻳ ِﺪ ﺗﺎﺟﮕﺬﺍﺭﻱ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺍﺳﻢ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﻫﺪ. ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺩﺭ ﭼﻬﻞ ﺳﺘﻮﻥ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻲ ﺩﻋﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺧﻄﺎﺏ ﻛﺮﺩ. ِ ﻇﺮﻭﻑ ﻃﻼ ﺧﻮﺭﺩﻧﺪ، ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﺪﻋﻮﻳﻦ ﺁﻧﺮﻭﺯ ﻧﺎﻫﺎﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻣﺎ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ،ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﺩﻭﻡ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ ﻭ ﺁﻥ ﻗﻀﺎﻳﺎﻱ ﻛﻤﺒﻮﺩ ﺧﻮﺍﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻱ »ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﺎﻥ« ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1667) 1078ﻡ( ِ ﻧﺼﻒ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺩﭼﺎﺭ ﮔﺮﺍﻧﻲ ﻧﺎﻥ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺍﺯ ﺣﺪ ﮔﺬﺷﺖ. ﺑﺎﻟﻤﺮﻩ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﻣﻠﺦﺧﻮﺍﺭﻱ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ّ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺩﺭ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺧﻮﺩ ﻗﺼﻮﺭ ﻣﻲﻭﺭﺯﻳﺪﻧﺪ ﻭ ﻣﺤﺘﺴﺐ ﺍﺯ ﻓﺮﻭﺷﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﺭﺯﺍﻕ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺭﺷﻮﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺮﺥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ﺁﻥﻫﺎ ﻣﻲﺑﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﮔﺰﺍﻑ ﻭ ﺳﻪ ﺭﺑﻊ 3 ﮔﺮﺍﻧﺘﺮ ﺍﺯ ﻗﻴﻤﺖ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺩﻭﻡ ﻣﻴﻔﺮﻭﺧﺘﻨﺪ.
ﺭﺷﻮﻩ ،ﻃﻠﻴﻌﺔ ﻓﺴﺎﺩ
ﻋﻠﻴﻘﻠﻲ ﺧﺎﻥُ ،ﻣﺸﻴﺮ ﻭ ُﻣﺸﺎﻭﺭِ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻓﻊ
* ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ«
ﻏﺎﺋﻠﺔ ﻧﺎﻥ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻚ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﻮﺏ ﺑﺒﻨﺪﺩ ﻭ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺍﻛﻮ ﺟﺮﻳﻤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﺎ ﺯﺣﻤﺖ ﻭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﻮﺭ ،ﺟﺮﻳﻤﺔ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺩﻭ ﺛﻠﺚ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻳﺎﻓﺖ 4.ﮔﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺁﺷﻮﺏ ﻭ ﺑﻠﻮﺍ ﻭ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﺩﺭﻳﻦ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﺷﻴﻮﻉ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭﻳﻦ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻓﺘﻨﺪ 5.ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺷﺎﻩ ،ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺭﺍ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻬﻞ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻦ ﺁﺭﺩ ﺑﻪ ﺧﺒّﺎﺯﺍﻥ ﺑﺪﻫﻨﺪ .ﻛﻼﻧﺘﺮ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺁﺭﺩ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﻧﻴﺴﺖ. ﺯﻧﺎﻥ ﺍﺭﻣﻨﻲ ﺑﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺑ َ ْﺴﺖ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺟﻠﻔﺎ ﺗﻴﻮﻝ ﻣﺎﺩﺭ ﺷﺎﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺍﺷﺎﺭﺓ ﻣﺎﺩﺭ ،ﺍﺭﻣﻨﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺨﺸﻴﺪ، ﻭﻟﻲ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺗﻔﺘﻴﻦ ﻭ ﺳﻌﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻘﻠﻲ ﺧﺎﻥ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪﻧﺪ ﭼﻬﺎﺭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺭﺷﻮﻩ ﺑﺪﻫﻨﺪ 6.ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﻭﺿﻊ ﻣﺸﻜﻠﺘﺮ ﺷﺪ ،ﺧﺰﺍﻧﺔ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻜﻠﻲ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﺎﻧﺪ .ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺛُﻠﺚ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺍﺯ ﻭﻻﻳﺎﺕ ﻧﺮﺳﻴﺪ 7.ﺭﺷﺎء ﻭ ﺍﺭﺗﺸﺎء ﺍﺯ ﺣﺪّ ﮔﺬﺷﺖ. ﻋﻠﻴﻘﻠﻲﺧﺎﻥ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﻛﺸﻴﺪ 5 ،ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﻭﺯﻳﺮ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺭﺷﻮﻩ ﮔﺮﻓﺖ .ﺍﻳﻦ ﻭﺯﻳﺮ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﺪﺕ 6ﻣﺎﻩ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮﺩ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻪ 60ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻭ ﻭﺯﻳﺮ ﺍﻋﻈﻢ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺼﺎﺩﺭ ﺍﻣﺮ ﺭﺷﻮﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ 8.ﻋﻠﻴﻘﻠﻲﺧﺎﻥ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﺪﺳﺖ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﻜﻪ 6ﻫﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﺮﮔﺶ ﺳﻪ ﺟ ّﻘﻪ ﻭ ﻳﻚ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻭ ﺧﻨﺠﺮ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ 50ﻫﺰﺍﺭ ﺍﻛﻮ ﺍﺭﺯﺵ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﺧﻠﻌﺖ ﺍﺯ ﺷﺎﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ .ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﺪﺍﺧﻞ ﺍﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ 9 ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ 30ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺷﻮﺧﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻘﻠﻲﺧﺎﻥ ﺑﺎ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﻋﻠﻴﻘﻠﻲﺧﺎﻥ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ: ﺁﻳﺎ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﭘﺪﺭ ﻣﻦ ﺧﺸﻨﻮﺩ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺍﮔﺮ ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﺪﻡ ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮﺷﺤﺎﻝ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﺷﻜﻤﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﺩﺭﻳﺪﻡ! ﻋﻠﻴﻘﻠﻲﺧﺎﻥ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺧﻴﻠﻲ ﺩﺭﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﻧﻔﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺍﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﺑﺎﻳﺪ ِ ﻣﺮگ ﭘﺪﺭ ﺗﺎﺟﺪﺍﺭ ﺭﺍﺿﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﻭ ﺑﺲ ،ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺗﻦ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻳﻜﻲ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺍﺳﺖ )ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻮﺩ ﺷﻤﺎ( ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻭﺯﻳﺮ ﻭ ﻣﺸﺎﻭﺭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﺳﺖ )ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺧﻮﺩﺵ ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻠﻴﻘﻠﻲﺧﺎﻥ ﺑﻮﺩ(! ﻋﻠﻴﻘﻠﻲ ﺧﺎﻥ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻭ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﮔﺎﻫﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﺔ ﺷﻜﺎﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﻲﺷﺪ ،ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺍﺯ ﺷﻜﺎﺭ ،ﺣﺎﻛﻢ ﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﭼﻮﺏ ﺯﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﺎﺭ ﺗﺮﺍ ِ ﺣﺮﺍﺳﺖ ﺗﻮ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻛﺮﺩﻡ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺤﺒﻮﺳﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ 10 ﻣﻲﺳﭙﺎﺭﺩ ﺍﺟﺎﺯﺓ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺭﻓﺘﻦ ﻧﺪﻫﻲ! ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻣﻮﺟﺐ ﺟﻠﺐ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﻓﺮﺍﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ .ﺷﺎﻩ ﻭﻗﺘﻲ ﺟﺴﺎﺭﺕ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻭ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻓﺮﺍﺭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺷﻨﻴﺪ ﺧﻮﺷﺶ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺍﺯﻭ ﭘﺮﺳﻴﺪ :ﺑﺮﺍﻱ ﭼﻪ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪﻩﺍﻱ؟ ﮔﻔﺖ :ﺁﻣﺪﻩﺍﻡ ﺳﺮﻭﺟﺎﻥ ﻓﺪﺍﻱ ﺷﺎﻩ ﻛﻨﻢ ،ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: َ ـ ﺧﻮﺵ ﮔ ْﻠﺪﻱ ،ﺻﻔﺎﮔﺘﻴﺮﺩﻱ!« )ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻮﺵﺁﻣﺪﻱ ﻭ ﺻﻔﺎ ﺁﻭﺭﺩﻱ( ﻭ ﻃﻮﻟﻲ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﺑﻌﺪ 11 ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺻﺪﺍﺭﺕ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺷﺪ. ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻴﻘﻠﻲ ﺧﺎﻥ ،ﺑﺎ ﭼﻴﺮﻩﺩﺳﺘﻲ ﺑﺮ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﺩﺭﺓ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻣﺮﺩﻡ ﻭ ﺭﺷﻮﻩﺧﻮﺍﻫﻲ ﺯﺩ ﭼﻨﺪﺍﻧﻜﻪ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺛﺮﻭﺕ ﺭﺍ ﺍﻧﺪﻭﺧﺖ .ﻣﺜ ً ﻼ ﺩﺭ ﻗﻀﻴﺔ ﻧﺎﻥ ،ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺯﻛﺮﻳّﺎ ﺍﺭﻣﻨﻲ ﮔﺮﻓﺖ ،ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻣﻮﻟﺘﺎﻧﻴﻬﺎ )ﻫﻨﺪﻳﻬﺎ( ﺭﺍ ﻫﺸﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺟﺮﻳﻤﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻧﻔﺮ ﻫﻨﺪﻱ ﺭﺍ ﺗﻮﻗﻴﻒ ﻭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﺼﺎﺩﺭﻩ ﻛﺮﺩ 12.ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺣﻮﺍﻟﻲ ﺑﺼﺮﻩ ﻛﻪ ﺑﻨﺪﺭﻱ ﻣﻬﻢ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﭼﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﻭ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺷﺪ .ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪﺭ 13 ﺳﺎﻟﻲ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺍﻛﻮ ﺑﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺑﺎﺝ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺧﺖ. ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﻛﺒﻴﺮ ﻛﻮﺷﺶ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺧﺎﺭﺟﻴﺎﻥ ﻭ ﺍﻗﻠﻴﺖﻫﺎ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺭﻭﻧﻖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﻨﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺩﻭﻡ ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﺪﻭﻫﺎ ﺭﺍ ﻣﺘﻬﻢ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﻛﻪ »ﺩﺭ ﺩﻋﺎﻭﻱ 14 ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺭﻭﻏﻦ ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﻋﻬﺪﺓ ﻣﺪﻋﻲ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻳﻨﺪ« ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﻟﺢ ﻭﻟ ِﺪ ﺣﻜﻴﻢ َﺳﻴ ْﻔﺎء ﻛﺎﺷﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺎ ﻫﺰﺍﺭ ﺯﺣﻤﺖ ﺑﺎ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻋﻠﻤﺎء ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﭘﻮﻝ ﺭﺍ ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻧﻨﺪ. ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﻛﺎﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ 7ﺳﺎﻝ ﺳﻪ ﺑﺎﺭ ﻳﻬﻮﺩﻳﺎﻥ ﺭﺍ ،ﺑﺎ ﺯﻭﺭ ﻭ ﺟﺒﺮ ،ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺣﺘﻲ ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻛﺸﻤﻜﺶﻫﺎ 150ﻳﻬﻮﺩﻱ ﺩﺭ ﻛﺎﺷﺎﻥ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻣﻼﻣﺤﺴﻦِ ﻓﻴﺾ ،ﺷﺎﻩﻋﺒﺎﺱ ﺩﻭﻡ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﺁﻣﺪ 15.ﻓﺸﺎﺭ ﺑﻪ ﺍﻗﻠﻴﺖﻫﺎ ،ﻛﻪ ﺍﻏﻠﺐ ﺗﺎﺟﺮ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻛﺎﺭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﺩﭼﺎﺭ ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﻛﺮﺩ .ﻫﻤﺔ ﺍﻣﻨﺎء ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺳﻌﺪﻱ: ﺷﻬـﻨﺸﻪ ﻛﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺨَ ﺴﺖ َﺩﺭِ ﺧَ ﻴﺮ ﺑﺮ ﺷﻬﺮ ﻭ ﻟﺸﻜﺮ ﺑﺒﺴﺖ ﻧـﻜـﻮ ﺩﺍﺭ ﺑـﺎﺯﺍﺭﮔـﺎﻥ ﻭ ﺭﺳﻮﻝ 16 ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺖ ﺑﺮﺁﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﺪﺭِ ﻗﺒﻮﻝ
147 ● ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺍﺯ ﻋﻠﻴﻘﻠﻲﺧﺎﻥ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ :ﺁﻳﺎ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﭘﺪﺭ ﻣﻦ ﺧﺸﻨﻮﺩ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺍﮔﺮ ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﺪﻡ ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮﺷﺤﺎﻝ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺷﻜﻤﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﺩﺭﻳﺪﻡ! ﻋﻠﻴﻘﻠﻲﺧﺎﻥ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺧﻴﻠﻲ ﺩﺭﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﻧﻔﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺍﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ِ ﻣﺮگ ﭘﺪﺭ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺗﺎﺟﺪﺍﺭ ﺭﺍﺿﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺲ ،ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺗﻦ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻳﻜﻲ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺍﺳﺖ )ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻮﺩ ﺷﻤﺎ( ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻭﺯﻳﺮ ﻭ ﻣﺸﺎﻭﺭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﺳﺖ )ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺧﻮﺩﺵ ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻠﻴﻘﻠﻲﺧﺎﻥ ﺑﻮﺩ(! ﺣﻘﻮﻕﻫﺎﻱ ﻛﻼ ِﻥ ﺭﺟﺎﻝ ﺍﺯ ﻛﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺧﺮﺩﻩﭘﺎ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺪﻧﻴﺴﺖ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺜﻼ »ﺍﻣﻴﺮ ﺷﻜﺎﺭﺑﺎﺷﻲ ﻣﺒﻠﻎ ﻫﺸﺘﺼﺪ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻣﻮﺍﺟﺐ ﻭ ﺗﻴﻮﻝ ِ ﻋﻮﺽ ﺻﻴّﺎﺩﺍﻥ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ،ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﺭﺳﻮﻡ ﺩﺍﺷﺘﻪ :ﺩﺭ ﻣﻘﺮﺭ ﺷﺪﻩ ﻳﻜﺼﺪ ﺗﻮﻣﺎﻥ ،ﺑﻪ ﺻﻴﻐﺔ ﺭﺳﻮﻡ ﺍﻣﻴﺮ ﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ّ ﺷﻜﺎﺭﺑﺎﺷﻲ ﺩﺍﺭﺍﻟﻤﺮﺯ ﺑﻪ ﺻﻴﻐﺔ ﺍﻧﻌﺎﻡ ﻳﻜﺼﺪﻭﭘﻨﺠﺎﻩ ﺗﻮﻣﺎﻥ، ﺍﻧﻌﺎﻡ ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﺔ ﺍﺭﺍﻣﻨﺔ ﺟﻮﻻﻫﻲ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺗﻮﻣﺎﻥ ،ﺍﺯ ﻣﺠﻮﺳﻴﺎﻥ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﻴﺴﺖ ﺗﻮﻣﺎﻥ ،ﺍﺯ ﺩﺍﺭﻭﻏﮕﻲ ﺳ ّ ﻼﺧﺎﻥ ﻭ ّﻛﻠﻪﭘﺰﺍﻥ ﻭ ﻣﺮﻍ ﻓﺮﻭﺷﺎﻥ ﻭ ﻛﺒﻮﺗﺮﭘﺮﺍﻧﺎﻥ ﻭ ﺑﻬﻠﻪﺩﻭﺯﺍﻥ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺑﻼﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺒﻠﻎ ﻧﻴﺰ ﺭﺳﻮﻡ ﺩﺍﺷﺘﻪ« 17ﺑﺪﻳﻨﻄﺮﻳﻖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻴﺸﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺎﻫﻲﮔﻴﺮ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻳﺎ ﺷﻜﺎﺭﭼﻲ ﺷﻴﺮﻭﺍﻧﻲ ﻭ ﻛﺎﺭﮔﺮ ﺭﻳﺴﺒﺎﻑ ﺟﻠﻔﺎﻱ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻭ ﺳ ّ ﻼﺥ ﻭ ﻛﻠﻪﭘﺰ ﻭ ﻣﺮﻍ ﻓﺮﻭﺵ ﭼﻪ ﻋﻮﺍﺭﺿﻲ ﻭ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪﺍﻧﺪ. ﻛﺎﺭ ﺭﺷﻮﻩ ﻭ ﺍﺭﺗﺸﺎء ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻫﺎ ﻫﻢ ﻧﻔﻮﺫ ﻳﺎﻓﺖ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﺗﺠﺎﺭﺗﻲ ﻫﻠﻨﺪ » ِﻫﺮﺑِﺮﺩﻭﻟﺮﺱ« ﺷﺮﻓﻴﺎﺏ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺩﺍﺩﻥ ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﻧﻘﺮﻩ ﻭ 50ﺍﻛﻮﻱ ﻃﻼ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺗﻔﻨﮕﺪﺍﺭ ﺑﺎﺷﻲ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﻳﺎﺭ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺗﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺠﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ﺑﮕﻴﺮﺩ» .ﺍﺗﻴﻦﻓﻠﺮ« ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺍﺯﻳﻦ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﭘﺎﺧﺖ ﺁﮔﺎﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﻔﻨﮕﺪﺍﺭ ﺑﺎﺷﻲ ﺑﺎ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺩﻭﻛﺎﻱ ﻃﻼ )ﻫﺮﺩﻭﻛﺎ = ﻧﻴﻢ ﻟﻴﺮﻩ( ﺷﺮﻓﻴﺎﺏ ﺷﺪ ،ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻋﻴﻦ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖﺁﻣﻴﺰ ﻗﺒﻠﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺕ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲﻫﺎ ﺑﺎﻭ ﺩﺍﺩ ،ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻭ ﺳﻲ ﺩﻭﻛﺎﻱ ﻃﻼ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﺭﺷﻮﻩ ﺑﻪ ﺗﻔﻨﮕﺪﺍﺭ ﺑﺎﺷﻲ ﺩﺍﺩ» ...ﻧﻴﻜﻼﻛﻠﻮﺩ ﺩﻻﻟﻦ« ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺩﻭﻡ ﻧﺰﺩ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺿﻤﻦ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻫﺪﻳﻪﺍﻱ )ﺁﺋﻴﻨﺔ ﻗﺎﺏ ﻃﻼ ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﺁﻥ ﻣﻴﻨﺎ ﻭ ﻣﺮﺻﻊ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻧﻀﻤﺎﻡ ﻳﻚ ﺟﻔﺖ ﻃﭙﺎﻧﭽﺔ ﻋﺎﻟﻲ ﺭﻭﻱ ﺁﻥ ّ ﻭ ﺷﻴﺮ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺍﺯ ﻃﻼ ﻭ ﻣﺮﻭﺍﺭﻳﺪ( ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺕ
148
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
● ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﻛﺎﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ 7ﺳﺎﻝ ﺳﻪ ﺑﺎﺭ ﻳﻬﻮﺩﻳﺎﻥ ﺭﺍ ،ﺑﺎ ﺯﻭﺭ ﻭ ﺟﺒﺮ ،ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺣﺘﻲ ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻛﺸﻤﻜﺶﻫﺎ 150ﻳﻬﻮﺩﻱ ﺩﺭ ﻛﺎﺷﺎﻥ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻣﻼﻣﺤﺴﻦِ ﻓﻴﺾ، ﺷﺎﻩﻋﺒﺎﺱ ﺩﻭﻡ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﺁﻣﺪ .ﻓﺸﺎﺭ ﺑﻪ ﺍﻗﻠﻴﺖﻫﺎ ،ﻛﻪ ﺍﻏﻠﺐ ﺗﺎﺟﺮ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻛﺎﺭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﺩﭼﺎﺭ ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﻛﺮﺩ .ﻫﻤﺔ ﺍﻣﻨﺎء ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺳﻌﺪﻱ: ﺷﻬـﻨﺸﻪ ﻛﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭﮔﺎﻥ ﺭﺍ َ ﺑﺨﺴﺖ َﺩﺭِ َﺧﻴﺮ ﺑـﺮ ﺷﻬﺮ ﻭ ﻟﺸﻜﺮ ﺑﺒﺴﺖ ﻗﺒﻠﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺷﺎﻩ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ. ِ ﺑﺪﻳﻨﻄﺮﻳﻖ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻮﻝ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻗﻮﻳﻢ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺳﻬﻞﺍﻧﮕﺎﺭﻱ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﺳﺘﻤﻜﺎﺭﻱ ﻭ ﺭﺷﻮﻩﺧﻮﺍﺭﻱ ﺍﻃﺮﺍﻓﻴﺎﻥـ ﻛﻪ ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﻭ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﺗﺒﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺩﭼﺎﺭ ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﻭ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﻭ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺍﺛﺮﺍﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺻﻔﻮﻱ ﺑﻮﺩ .ﭼﻪ ﺧﻮﺵ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﺷﺎﻋﺮ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﻳﺮﺍﻥ )ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻟﻴﺴﺎﻧﺴﻴﻪ ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻭ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺎﻟﻲ ﻭ ﺣﺴﺎﺑﺪﺍﺭ ﻗﺴﻢ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ(: ِ ﺳ ِﺮ ﺗﺨﺖ ﺷـﺎﻫﺎﻥ ﺑﭙـﻴﭽﺪ ﺳﻪ ﻛﺎﺭ: ـ ﻧﺨـﺴﺘﻴﻦ ﺯ ﺑﻴـﺪﺍﺩﮔـﺮ ﺷـﻬﺮﻳﺎﺭ ـ ﺩﻭﻡ ﺁﻥ ﻛﻪ ﺑﻲﻣـﺎﻳﻪ ﺭﺍ ﺑـﺮﻛـﺸﺪ ﺯ ﻣــﺮﺩِ ﻫـﻨـﺮﻣﻨـﺪ ﺑــﺮﺗــﺮ ﻛﺸﺪ ـ ﺳﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﻨﺞ ﺧﻮﻳﺸﻲ ﻛﻨﺪ ﺑـﻪ ﺩﻳـﻨـﺎﺭ ﻛـﻮﺷـﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﻲ ﻛﻨﺪ ﮔﻨﺞ ﺍﻭﺳﺖ ﻛـﺠﺎ ﮔﻨـﺞ ﺩﻫﻘﺎﻥ ﺑﻮﺩ ِ ﻭ ﮔـﺮﭼﻨﺪ ﺑﺮ ﻛﻮﺷﺶ ﻭ ﺭﻧﺞ ﺍﻭﺳﺖ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺗﺠﻤﻼﺕ ﻭ ﺗﻌﻴّﻨﺎﺕ ﻭ ﺁﻥ ﻭﺿﻊ ﺭﻭﺣﻲ ﻭ ﺍﺧﻼﻗﻲ ﻣﺮﺩﻡ ،ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺟﻠﻮﺱ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺑﺒﻌﺪ ،ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺑﻨﻴﺔ ﺩﻓﺎﻋﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺯﻣﺎﻣﺪﺍﺭﺍﻥ ﻭﻗﺖ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻲﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﺔ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺧﻮﺩﺑﺨﻮﺩ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ ،ﻧﻪ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻲ ﺩﺭ ﻛﺎﺳﺔ ﺳ ِﺮ ﺩﺷﻤﻦ ﺷﺮﺍﺏ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻪ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺳﻲ 900/000ﺩﻭﻛﺎ ﻇﺮﻭﻑ ﻃﻼ ِ ﺻﺮﻑ ﻣﺴﺘﻤﺮﻱ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﻭ ﻧﻘﺮﻩ ﺭﺍ ﺁﺏ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺯﺍء ﺁﻥ 24ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺮ ﺑﺮﻳﺪﺓ ﺍﺯﺑﻚ ﺳﻮﻏﺎﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ 18
ﺍﺳﺖ.
19
ﺳﭙﺎﻫﻲ ﮔﺮﺳﻨﻪ
ﻛﺎﺭ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺳﻴﺎﺣﺎﻥ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺑﺎﻳﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﺑﻴﺴﺖﻭﻫﻔﺘﻢ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺍﻭ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺔ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻮﺷﺘﻪ )1104ﻫـ1692/ﻡ(» :ﻭﺿﻊ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺣﻘﻮﻕ ﺩﺳﺘﺠﺎﺕ ﻗﺸﻮﻥ ﺧﻮﺏ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﺣﻘﻮﻕ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺣﻮﺍﻟﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﻭ ﺩﻫﻜﺪﻩﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺿﺒﻂ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ .ﻭﺯﺭﺍﺋﻲ ﻛﻪ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺣﻘﻮﻕ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﻭ ﺍﺩﺍﺭﺓ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﺓ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺩﺳﺘﺠﺎﺕ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺭﺍ ﺑﻪﺩﻧﺒﺎﻝ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﺣﻘﻮﻗﺸﺎﻥ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺳﻴﺼﺪ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﺭﺍﻩ ﺍﺯﻳﻦ ﻃﺮﻑ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻃﺮﻑ ﻣﻲ َﺩﻭﺍﻧﻨﺪ« 20ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﻌﻨﺎﻱ »ﺑﺮﭘُ ِ ﺸﺖ ﺁﻫﻮﻱ ﺳﺒﺰ ﺣﻮﺍﻟﻪ ﻛﺮﺩﻥ« ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺻﺎﺩﻕ ﺍﺳﺖ. ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻴّﺎﺡ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻴﻜﻨﺪ »ﻭﺯﺭﺍء ﺭﺍﻩ ﺣﻖ ﻭﺣﺴﺎﺏ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺭﺍ ﺧﻮﺏ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﺑﻄﻮﺭﻱ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﻓﺮﺩ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺗﺼﺎﺩﻓ ًﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺩﻭﺳﻮﻡ ﺣﻘﻮﻗﺶ ﺭﺍ ﻭﺻﻮﻝ ﻛﻨﺪ ،ﻛﺎﺭ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ« .ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮﺩ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﻧﮕﻬﺪﺍﺷﺘﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﻛﻪ »ﺑُﻄﺮﻳﻬﺎﻱ ﺷﺮﺍﺏ ﻭﺟﺎﻣﻬﺎﻱ ﺍﻭ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﻃﻼ ﺑﻮﺩ« ﻭ ﺣﺘﻲ »ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﻓﻴﻞ ﻭ ﺷﻴﺮ ﻭ ﺑﺒﺮ ﻭ ﭘﻠﻨﮓ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺯﻧﺠﻴﺮﻫﺎ ﻭ ﻣﻴﺦﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻲﺑﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻃﻼ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯﻳﻦ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﺩﻭﻃﺸﺖ ﺍﺯ ﻃﻼ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﻏﺬﺍ ﻭ ﺩﺭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺁﺏ ﻣﻲﺭﻳﺨﺘﻨﻨﺪ ...ﺩﺭ ﻛﺎﺥ ﺍﺧﺘﺼﺎﺻﻲ 18 ﺍﺳﺐ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻋﺎﻟﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺯﻳﻦ ﻭ ﻳﺮﺍﻕ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﻃﻼ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺁﻥ ﺑﺮﻟﻴﺎﻥ ﻭ ﻳﺎﻗﻮﺕ ﺯﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻨ ّﻮﻉ، ِ ﻳﺮﺍﻕ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﺳﺒﻬﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺮﻟﻴﺎﻥ ﻭ ﻳﺮﺍﻕ ﺍﺳﺐ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺯﻣﺮﺩ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺯ ﻳﺎﻗﻮﺕ ﺑﻨﻔﺶ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺯ ﻳﺎﻗﻮﺕ ﻛﺒﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﻳﻚ ﺍﺯ ﻣﺮﻭﺍﺭﻳﺪﻫﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺭﺷﺖ ﺑﻮﺩ ...ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯﻳﻦ ﺍﺳﺒﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺟﻠﻮ ﺧﻮﺩ ﺩﻭ ﻃﺸﺖ ﺍﺯ ﻃﻼ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ،ﮔﺎﻫﻲ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺒﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﮔﻮﺭﺧﺮ ﻧﻴﺰ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﺪ ،ﮔﻮﻳﺎ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ُﻣﺒﻠﻐّﻴﻦ ﻣﺴﻴﺤﻲ ﺍﺳﭙﺎﻧﻴﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﺿﻊ ﺧﻨﺪﻩﺍﺵ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ .ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺒﻲ ﺍﺯﻭ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﭼﺮﺍ ﺧﻨﺪﻩ ﻣﻴﻜﻨﻲ؟ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ﺑﻪ ﻭﺿﻊ ﺧﺮﻫﺎﻱ ﺍﺳﭙﺎﻧﻴﺎ ﻣﻲﺧﻨﺪﻡ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥﺟﺎ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺑﻴﭽﺎﺭﻩ ﻭ ﺑﺎﺭﻛﺶﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ؟... ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺐ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ :ﻋﻠﺖ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﺳﭙﺎﻧﻴﺎ ﺧﺮ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺍﺳﺖ ،ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﺎ ﻛﻢ! ﺍﺯﻳﻦ 21 ﺳﺒﺐ ﻗﺪﺭ ﻭ ﻗﻴﻤﺘﺶ ﺭﺍ ﺯﻳﺎﺩ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ«. ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻳﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﻟﻴﺴﺖ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺳﺮﺑﺎﺯﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ .ﺷﺎﺭﺩﻥ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ »ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﻗﺮﻳﺐ ﻫﺸﺘﺎﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﺣﻘﻮﻕﺑﮕﻴﺮ ﺩﺭ ﻭﻻﻳﺎﺕ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﺑﻮﺩ ﻭﻟﻲ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ« 22ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻓﻮﺝ ﺗﻮﭘﭽﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺩﻭﻡ ﻣﻨﺤﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻓﻮﺟﻲ 23 ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩﻋﺒﺎﺱ ﻛﺒﻴﺮ 12ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺻﻮﻻً ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺩﻟﻴﺮ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺑﺰﺭگ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ 120ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﻣﻲﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺠﻬﺰ ﻭ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺷﺎﻩ ﺻﻔﻮﻱ ﺩﺭ 1077ﻫـ )1666ﻡ( »ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺯ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﺳﺎﻥ ﺩﻳﺪ ﺍﻋﺘﺮﺍﻑ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺩﺳﺖ ﺍﺳﻠﺤﻪ ﻭ ﺍﺳﺐ ﻭ ﻧﻔﺮﺍﺕ ﺭﺍ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺩﻩ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﺑﺎﺭ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﺑﺮﺵ ﺭﺩ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ ﺟﻠﻮﻩ ﺩﻫﻨﺪ 24«.ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺻﻔﻮﻱ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻝ ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺻﻮﻻً ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺑﻴﺎﻳﺪ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻥ ﻭ ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﻛﻪ »ﻟﺒﺎﺱ ﺯﻳﺮﺷﺎﻥ ﺯﺭﺑ َ ْﻔﺖ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﺯﻣﻴﻨﺔ ﻃﻼﺋﻲ ﻭ ﻧﻘﺮﻩﺍﻱ ﻭ ﺁﺳﺘﻴﻦ ﺑﻠﻨﺪ ،ﻭﺟﺒﻪ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﺳﻤﻮﺭ ﺯﻳﻨﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺯ ﻣﺎﻫﻮﺕ ﻗﺮﻣﺰ ﺑﺎ ﻳﺮﺍﻕﻫﺎ ﻭ ﻗﻴﻄﺎﻥﻫﺎﻱ ﻃﻼ« 25ﺍﺳﺘﺜﻨﺎ ﻛﺮﺩ.
ﻭﺯﻳﺮِ ﻛﻮﺷﺎ
ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺪﺕ ﻣﺤﺪﻭﺩﻱ )ﺍﺯ 1086 ﺗﺎ 1101ﻫـ = 1675ﺗﺎ 1689ﻡ( ﻳﻚ ﻭﺯﻳﺮ ﻧﺴﺒﺘ ًﺔ ﭘﺮ ﻛﺎﺭ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎ ﺍﺻﻮﻻ ﻓﺮﺳﻮﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺯﻧﮓ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻛﻮﺷﺶﻫﺎ ﺑﻲﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻲﺧﺎﻥ ﺯﻧﮕﻨﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺩﺍﺷﺖ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺷﺎﻩ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ .ﭘﺪﺭِ ﺍﻳﻦ ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻴﺨﺎﻥ ﺯﻧﮕﻨﻪ ﻣﻴﺮﺁﺧﻮﺭ ﺷﺎﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻭ »ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﻨﺼﺐ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺧﺎﺻﻪ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﺴﺘﻘﻼ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺍﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺩﺭ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﻣﺤﺮﻭﺳﺔ ﺷﺎﻫﻲ ﺩﺍﺩ .ﻣﺪﺕ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﻭﺯﻳﺮ ﻭ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﺍﻟﺪﻭﻟﺔ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺑﻮﺩ ...ﻭ ﺩﺭ ﺳﻨﻪ ﻳﻜﻬﺰﺍﺭ ﻭ ﺻﺪﻭﻳﻚ )1689=1101ﻡ( ﺑﻪ 26 ِ ِ ﺟﻮﺍﺭِ ﺭﺣﻤﺖ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻳﺰﺩ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﭘﻴﻮﺳﺖ«. »ﺷﻴﺨﻌﻠﻴﺨﺎﻥ ﺷﺒﻬﺎ ﺩﺭ ﻟﺒﺎﺱ ﻣﺒﺪﻝ ﺩﺭ ﻣﺤﻼﺕ ﮔﺮﺩﺵ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﺒﺮﺩﺍﺭ ﻣﻲﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻓﻘﺮﺍء ﻭ ﺿﻌﻔﺎ ﻭ ﻃﻼﺏ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﺍﻳﺘﺎﻡ ﺑﺬﻝ ﻭ ﺑﺨﺸﺶ ﻣﻲﻛﺮﺩ. ﺣ ّﻤﺎﻣﺎﺕ ﻧﻴﻜﻮ ﻭ ﺭﺑﺎﻃﺎﺕ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﻭ ﻋﺮﺽ ﺭﺍﻩ ﻋﺘﺒﺎﺕ 27 ﻋﺎﻟﻴﺎﺕ ﺑﻨﺎ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ«. ﺍﻳﻦ ﺷﻴﺨﻌﻠﻴﺨﺎﻥ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻱ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﻛﺮﺩ »ﻫﺮﮔﺰ ،ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺷﺎﻩ ﻟﺐ ﺑﻪ ﻣﺸﺮﻭﺏ ﻧﻤﻴﺰﺩ ﻭ ﻣﻴﮕﻔﺖ :ﺷﺎﻩ ﺑﺮ ﺟﺎ ِﻥ ﻣﻦ ﺣﻖ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺍﻣﺎ ﺑﺮﺩﻳﻦ ﻣﻦ ﺣﻖ ﻧﺪﺍﺭﺩ« 28.ﺍﻭ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭ ﺍﺻﻼﺡ ﻭﺿﻊ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻛﺸﻮﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮﺭﻭﻛﺮﺍﺳﻲ ﻭ ﻛﺎﻏﺬﺑﺎﺯﻱ ﻛﺎﺭ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﺧﺮﺍﺏ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ .ﺍﻭ ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺖ ﻳﻚ ﺍﻧﻘﻼﺏ
149 ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺑﻪﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ .ﺷﺎﺭﺩﻥ ﮔﻮﻳﺪ: ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻴﺨﺎﻥ ﻣﻼﺋﻲ ﺭﺍ ﭼﻮﺏ ﺯﺩ ﻛﻪ ﻋﺮﺍﻳﺾ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺟﺰء ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻭ ﻣﻌﻠﻖ ﻭ ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺎﺭﻓﺎﺕ ﻭﺣ ْﺼﺮ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺖ :ﺻﺪﺭﺍﻋﻈﻢ ﻛﺸﻮﺭ ﺑﻴﺤﺪ َ ّ ﺧﻴﻠﻲ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻭﻗﺖ ﺁﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﻛﺎﺭ ِ ِ ﻛﺸﻒ ﺭﻣ ِﺰ ﺗﺤﺮﻳﺮﺍﺕ ﺗﻮ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ ...،ﺑﺎ ﻳﻚ ﻭﻗﻒ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ّ ﺍﻧﺸﺎﻱ ﺳﺎﺩﻩ ﻭ ﺭﻭﺷﻦ ﻋﺮﺍﻳﺾ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻨﻮﻳﺲ ﻭﺍﻻ ﺩﺳﺘﻮﺭ 29 ﺧﻮﺍﻫﻢ ﺩﺍﺩ ﺩﺳﺘﻬﺎﻳﺖ ﺭﺍ ﺑﺒﺮﻧﺪ! ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻴﺨﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﻦﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻥ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺗﻠﺔ ﺭﻭﺑﺎﻩﮔﻴﺮﻱ ِ ﺳﺎﺯﺵ ﺑﺎ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺍﻓﺘﺎﺩ! ﻭ ﺍﺯﻳﻨﺠﻬﺖ ﻫﻠﻨﺪﻳﻬﺎ ﻭ ﭘﺮﺗﻘﺎﻟﻴﻬﺎ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺭﻭﻱ ﺧﻮﺵ ﻧﺸﺎﻥ ﻧﻤﻴﺪﺍﺩﻧﺪ .ﺍﻭ ﻣﻴﮕﻔﺖ ِ ﺩﻭﺳﺖ ﻣﺎﺳﺖ ﻭ ﺭﻭﺍﺑﻂ » ُﻣﺴﻜﻮﻱ ﻫﻤﺴﺎﻳﺔ ﻣﺎﺳﺖ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﻗﺪﻳﻢ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ« ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺳﻔﻴﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻔﺮﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ 30.ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻲﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﺷﺮﻛﺖ ﺷﺮﻗﻲ )ﺍﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ﺷﻌﺒﻪ ﺗﺠﺎﺭﺗﺨﺎﻧﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺑﺎﺯ ﻛﻨﺪ ) 1038ﻫـ1628/ﻡ( ﻭ ﺍﻋﻀﺎﻳﺶ ﺍﺳﻠﺤﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ( ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺕ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﺗﺸﺪﺩ ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﮔﻔﺖ: »ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺗﻮ ﻫﺴﺘﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖﻫﺎﻱ ﺑﻲﻣﻌﻨﻲ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﻴﻜﻨﻲ ﻭ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺩﻭ ﺫﺭﻉ ﭘﺎﺭﭼﺔ ﺳﺮﺥ ﺭﻧﮓ ﺑﺪﻭﺵ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﺍﻓﻜﻨﺪﻩ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﺳﻔﻴﺮ ﺗﺎﺯﻩ ﭘﻴﺶ ﻣﺎ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﻲ .ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ ﻫﺰﺍﺭ ﺑﺎﺭ ُﻣﺰﺩِ ﺧﺪﻣﺘﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻴﻬﺎ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﻭﻝ ﺑﺎﺭ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻣﺎ
● ﺍﻗﺘﺼﺎﺩِ ﻗﻮﻳﻢ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺳﻬﻞﺍﻧﮕﺎﺭﻱ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﺳﺘﻤﻜﺎﺭﻱ ﻭ ﺭﺷﻮﻩﺧﻮﺍﺭﻱ ﺍﻃﺮﺍﻓﻴﺎﻥـ ﻛﻪ ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﻭ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﺗﺒﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺩﭼﺎﺭ ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﻭ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﻭ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﭼﻪ ﺧﻮﺵ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﺷﺎﻋﺮ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﻳﺮﺍﻥ: ِ ﺳﺮِ ﺗﺨﺖ ﺷـﺎﻫﺎﻥ ﺑﭙـﻴﭽﺪ ﺳﻪ ﻛﺎﺭ: ـ ﻧﺨـﺴﺘﻴﻦ ﺯ ﺑﻴـﺪﺍﺩﮔـﺮ ﺷـﻬﺮﻳﺎﺭ ـ ﺩﻭﻡ ﺁﻥ ﻛﻪ ﺑﻲﻣـﺎﻳﻪ ﺭﺍ ﺑـﺮﻛـﺸﺪ ﺯ ﻣــﺮﺩِ ﻫـﻨـﺮﻣﻨـﺪ ﺑــﺮﺗــﺮ ﻛﺸﺪ ـ ﺳﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﻨﺞ ﺧﻮﻳﺸﻲ ﻛﻨﺪ ﺑـﻪ ﺩﻳـﻨـﺎﺭ ﻛـﻮﺷـﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﻲ ﻛﻨﺪ
150 ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ ﺑﻠﻜﻪ ﺷﻤﺎﺋﻴﺪ ،ﻣﺎ ﺣﻖ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻛﻪ ﺁﻥ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺭﺍ ﻟﻐﻮ 31 ﺷﺪﻩ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ«. ﺍﻭ ﻛﻮﺷﺶ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺁﺏ ﺭﻓﺘﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﻮﻱ ﺑﺎﺯ ﺁﺭﺩ، ﺍﻣﺎ ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺑﻴﻬﻘﻲ »ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺷﺐ ﻭ ﺷﺒﮕﻴﺮ ﻛﺮﺩ ،ﻭﻟﻴﻜﻦ ﻛﺎﺭﺵ ﺑﻨﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﻳﺰﺩ َﻋ ّﺰ ﺫِ ْﻛﺮﻩ ،ﻛﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺍﻳﮕﺎﻥ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺑﺮﻭﺩ« .ﻣﺜﻞ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺻﻔﻮﻱ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻴﺨﺎﻥ ﺧﺎﻧﻪ ﺭﻭﺷﻦ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﺧﺎﻧﻪ ﺭﻭﺷﻦ ﻛﺮﺩﻥ ﺍﺻﻄﻼﺣﻲ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﻫﺎﺕ :ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺮﺽ ﻣﻮﺕ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻛﺎﺭ ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﺣﺎﻟﺶ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮﺩﻱ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﻲﻣﻴﺮﺩ .ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞ ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﺔ ﺍﻋﻀﺎء ﺑﺪﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﺮگ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻲﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﺳﺖ .ﻣﻦ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻧﻬﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺭﻭﺷﻦ ﻛﺮﺩﻥ ﺭﺍ ﭼﻨﺪ ﺟﺎ ﺩﻳﺪﻩﺍﻡ ﻣﺜﻞ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎﻱ ﺧﺴﺮﻭﭘﺮﻭﻳﺰ ﻭ ﻓﺘﻮﺣﺎﺗﺶ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺗﺴﻠﻂ ﻋﺮﺏ ،ﻛﻮﺷﺶ ﻓﺮ ﻛﺮ ﻭ ّ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﻤﻠﺔ ﻣﻐﻮﻝ ،ﻭ ّ ﺳﺎﻻﺭﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻓﺎﺗﺤﻪ ﻭ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﻗﻬﻮﻩ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ،ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ. ﺍﻣﺎ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻴﺨﺎﻥ ﻫﻢ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ )ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺩﻭﻡ( ﺍﺯ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻧﻔﻮﺫﻫﺎﻱ ﺑﻲﺟﺎ ﻭ ﺛﺮﻭﺕﺍﻧﺪﻭﺯﻱ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻱ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﻣﻦﺑﺎﺏ ﻣﺜﺎﻝ ﺑﺎﻳﺪ ﺫﻛﺮ ﻛﺮﺩ:
ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﺭ ﻛﺎﺭ ﻣﻬﻨﺪﺱ
»ﻭﻗﺘﻲ ﻣﻬﻨﺪﺱ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﺁﺏ ﻛﻮﻫﺮﻧﮓ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﺍﻳﻨﺪﻩ ﺭﻭﺩ ﺳﺮﺍﺯﻳﺮ ﺳﺎﺯﺩ ،ﺻﺪﺭﺍﻋﻈﻢ )ﻛﻪ ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺣﺎﻛﻢ ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﺑﻮﺩ( ﺩﺭ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﻛﺮﺩﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﺍﻣﻼﻙ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺍﻭ ﻣﺎﻧﻊ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻏﻼﺕ ﻭ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﻣﻼﻙ ﻭ ﺩﻫﻜﺪﻩﻫﺎﻱ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺧﻮﺩ
● ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺗﺠﻤﻼﺕ ﻭ ﺗﻌﻴّﻨﺎﺕ ﻭ ﺁﻥ ﻭﺿﻊ ﺭﻭﺣﻲ ﻭ ﺍﺧﻼﻗﻲ ﻣﺮﺩﻡ ،ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺟﻠﻮﺱ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺑﺒﻌﺪ ،ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺑﻨﻴﺔ ﺩﻓﺎﻋﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺯﻣﺎﻣﺪﺍﺭﺍﻥ ﻭﻗﺖ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻲﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﺔ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺧﻮﺩﺑﺨﻮﺩ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ، ﻧﻪ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻲ ﺩﺭ ﻛﺎﺳﺔ ﺳﺮِ ﺩﺷﻤﻦ ﺷﺮﺍﺏ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻪ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺳﻲ 900/000ﺩﻭﻛﺎ ِ ﺻﺮﻑ ﻣﺴﺘﻤﺮﻱ ﻇﺮﻭﻑ ﻃﻼ ﻭ ﻧﻘﺮﻩ ﺭﺍ ﺁﺏ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺯﺍء ﺁﻥ 24ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺮ ﺑﺮﻳﺪﺓ ﺍﺯﺑﻚ ﺳﻮﻏﺎﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻟﺖ ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﻭ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﺩﺭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﻔﺮﻭﺵ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ،ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺑﻘﺪﺭﻱ ﻧﻔﻮﺫ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺨﺺ ﺍﻭ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻛﺸﻮﺭ ﺭﺟﺤﺎﻥ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩ. ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻲﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻗﺒﻮﻻﻧﺪ ﻛﻪ ِ ﺁﺏ ﻛﻮﻫﺮﻧﮓُ ،ﻣﻀﺮ ﻭ ﺑﺪ ﻭ ﺯﻳﺎﻧﺒﺨﺶ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﺏ ﺯﺍﻳﻨﺪﻩﺭﻭﺩ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺁﺏ ﻣﺸﺮﻭﺏ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻓﺎﺳﺪ ﻭ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ! ﺳﺎﻳﺮ ﺍﻣﺮﺍء ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ 32 ﻃﺮﺡ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﻋﻘﻴﻢ ﻣﺎﻧﺪ. ﺩﺭﻳﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﺍﻥ ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺸﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺗﻌﺼﺐ ﻭ ﻗﺸﺮﻳّﺖ ﺟﺎﻱ ﺳﻤﺎﺣﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺩﺭ ﺭﻓﺎﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪّ . ﻭ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ.
ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺑﺎ ﺍﻗﻠﻴّﺖ
ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺍﻗﻠﻴّﺖﻫﺎ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺯﻣﺎﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺪﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﺎﻥ» ،ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﻟﻨﺠﺎﻥ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﻫﺮ ﺳﺎﻝ ﻣﺒﻠﻐﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﺟﺰﻳﻪ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ، ﻭ ﭼﻮﻥ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻣﺒﻠﻎ ﻧﺎﻣﺒﺮﺩﻩ ﺭﺍ ﺑﺪﻫﻨﺪ، ﻭﺯﻳﺮ ﺑﺰﺭگ ﺑﺮﺍﻱ ﻭﺻﻮﻝ ﺑﺪﻫﻲ ﺁﻧﻬﺎ ،ﻣﻘﺮﺭﻱ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﭼﺮﻳﻚ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺣﻮﺍﻟﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺁﻥ ﺑﻴﭽﺎﺭﮔﺎﻥ ﺑﺨﺖ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻄﻲ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﭼﺮﻳﻚ ﺭﺍ ﺭﺍﺿﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺭﺍﻫﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻓﺮﺍﺭ ﺍﺯ ﭼﻮﺏ ﻭ ﭼﻤﺎﻕ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺑﻲﺭﺣﻢ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺑﻪ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯﻭ ﺍﺳﺘﺪﻋﺎ 33 ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺪﻳﻦ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﭙﺬﻳﺮﺩ«. ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﺟﺰﻳﻪ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ،ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺯﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ »ﺍﻓﺮﺍﺩﻱ ﻛﻪ ﺳﻨﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻣﻲﺭﺳﻴﺪ ،ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﻫﻔﺖ ﻟﻴﻮﺭ ﻭ ُ 10ﺳﻞ، ﻭ ﺁﻧﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ 34 ﻟﻴﻮﺭ ﺳﺮﺍﻧﻪ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ«. ِ ﻭﺳﺎﻃﺖ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺑﺨﺸﻮﺩﻩ ﺷﺪﻧﺪ، ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﻭﻟﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ،ﺳﺮﺑﺎﺯﻱ ﻛﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﻘﻮﻗﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺤﻞﻫﺎﺋﻲ ﻭﺻﻮﻝ ﻛﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﺮﺑﺎﺯﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻭﺯ ﺟﻨﮓ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺸﺘﻮﺍﻧﻪﺍﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻥ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ.
ﺩﺍﺩﺧﻮﺍﻫﻲ
ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺎﺕ ﻭ ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮﻱ ﻫﻢ ﻣﻌﻤﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩ. »ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ« ﮔﻮﻳﺪ :ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺷﻜﺎﻳﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺮﺽ ﺷﺎﻩ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺟﺰ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺳﻮﺍﺭ ﺑﺮ ﺍﺳﺐ ﺑﮕﺮﺩﺵ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺯﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﻋﺒﻮﺭ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﻋﺮﻳﻀﻪﻫﺎ ﻭ ﺧﻮﺍﺳﺖﻫﺎﻱ 35 ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺩﺍﺭﻧﺪ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﻣﺎ ﺍﺯ ﭘﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﻗﺪﻳﻤﻲﻫﺎ ﻣﻲﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥﻫﺎﻱ ﻗﺪﻳﻢ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺷﻜﺎﻳﺘﺸﺎﻥ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻫﻴﭻ ﺭﺍﻫﻲ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﺟﺰ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﻴﺸﺪ ﻭ ﻣﺜﻼ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﺭ ﻳﺎ ﺳﺮﻛﺸﻲ ﺟﺎﺋﻲ ﻣﻴﺮﻓﺖ ،ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﭘﺎﻱ ﺍﺳﺐ ﺷﺎﻩ ﺑﻴﻔﻜﻨﻨﺪ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﺴﻲ ﺩﻗﻴﻘ ًﺎ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺷﻮﺩ .ﺍﻣﺎ ﻋﺒﻮﺭ ﺷﺎﻩ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮﺩ :ﺍﺑﺘﺪﺍ »ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺗﻔﻨﮕﺪﺍﺭ ﻛﻪ ﻧﻮﺍﺭ ﺩﺭﺍﺯ ﻗﺮﻣﺰ ﺍﺑﺮﻳﺸﻤﻲ ﺧﻮﺵ ﺭﻧﮕﻲ ﺑﻪ ﺗﻔﻨﮕﻬﺎﻳﺸﺎﻥ ﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺴﻴﺮ ﺷﺎﻩ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺒﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﻮﺍﺭ ﺑﺮ ﺍﺳﺐ ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻛﺎﺭﺍﺑﻴﻦﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺜﻞ ﺍﻋﺮﺍﺏ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﻳﺸﺎﻥ ﺁﻭﻳﺰﺍﻥ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻴﺮ ﻭ ﻛﻤﺎﻥ ﻣﺠﻬﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺟﻤﻌﻲ ﻛﻪ ﺍﺳﻠﺤﻪﻫﺎﻱ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﮔﺮﺯ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ، ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺋﻴﺲ ﻛﻞ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺋﻴﺲ ﻛﻞ ﺑﻴﻮﺗﺎﺕ ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﻭ ﻣﻴﺮﺁﺧﻮﺭﺑﺎﺷﻲ ﻭ ﺧﻮﺍﻥ ﺳﺎﻻﺭ ﺑﺰﺭگ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺎ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺐ ﻣﻲﮔﺬﺭﻧﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺍﺳﺐ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻋﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺯﻳﻦ ﻭ ﻳﺮﺍﻕ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻣﻲﺁﻭﺭﻧﺪ ﻭ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺒﺎﻥ ﺻﻮﻓﻲ ﻓﺮﺍﺷﺎﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﺗﺒﺮﺯﻳﻦﻫﺎﻱ ﺟﻨﮕﻲ )ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﺎﻥ( ﻭ ّ ﻣﺴﻠﺢ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻲﺁﻳﻨﺪ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻬﻤﺎﻧﺪﺍﺭﺑﺎﺷﻲ ﻛﻪ ﺳﻔﺮﺍﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺷﺎﻩ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﻲﺁﻳﺪ، ﭘﺲ ﺍﺯﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﺍء ﻛﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭﺍ ً ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺋﻴﺲ ﻛﻞ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺕ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﻭ ﻣﻮﺍﻇﺒﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺳﺮ ﺭﺍﻩ ﻋﺒﻮﺭ ﺷﺎﻩ ﻣﺎﻧﻌﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻳﺪ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻏﻼﻡ ﺑﭽﮕﺎﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻱ ﻓﺎﺧﺮ ﻭ ﺯﻳﺒﺎ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺳﻮﺍﺭ ﺑﺮ ﺍﺳﺐ ﻣﻲﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﭼﺘﺮ ﺁﻓﺘﺎﺑﻲ ﻳﺎ ﺳﺎﻳﻪﺑﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﺣﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺗﻬﻴﺔ ﻗﻠﻴﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺍﺯ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻏﻼﻣﺎﻥ ﻣﻲﺭﺳﺪ ﺗﺎ ﺩﺭﺻﻮﺭﺗﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺭﺍﻩ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﻪﺑﺎﻥ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻠﻴﺎﻥ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﻨﺪ ﺳﺎﻳﻪﺑﺎﻥ ﻭ ﻗﻠﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﻏﻼﻣﺎﻥ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺷﺎﻩ ﺑﺒﺮﻧﺪ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﻤﻲ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺍﺯ ﺷﺎﻩ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺧﻮﺍﺟﺔ ﺣﺮﻡﺳﺮﺍ ﻳﺎ ﺭﻳﺶﺳﻔﻴﺪ ﻭ ﻣﺤﺘﺮﻡﺗﺮﻳﻦ ﺧﻮﺍﺟﺔ ﺣﺮﻡ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﻓﺮﺍﺵ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ 36 ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺷﺎﻩ ﺗﺸﺮﻳﻒ ﻣﻲﺁﻭﺭﻧﺪ«... ...ﭼﻘﺪﺭ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺩﺍﺷﺖ ﺍﻳﻦ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺷﺨﺼ ًﺎ ﺷﺒﻬﺎ ﺑﺎ ﻟﺒﺎﺱ ﺩﺭﻭﻳﺸﻲ ﺑﻪ ﻗﻬﻮﻩﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﻭ ﻭﺿﻊ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻫﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﻲﺷﻨﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻓﻘﺮﺍ ﻭ ﻋﺠﺰﻩ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﻣﻴﻜﺮﺩ ،ﻳﺎ ﺧﻮﺩ ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺯﺭﺗﺸﺘﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ. ﺁﻥ ﺷﺒﮕﺮﺩﻳﻬﺎﻱ ﺷﺒﺎﻧﺔ ﺷﺎﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺷﺒﺮﻭﻱﻫﺎﻱ
151 ● ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺷﺒﻬﺎ ﺑﺎ ﻟﺒﺎﺱ ﺩﺭﻭﻳﺸﻲ ﺑﻪ ﻗﻬﻮﻩﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﻭ ﻭﺿﻊ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻫﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﻲﺷﻨﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻓﻘﺮﺍ ﻭ ﻋﺠﺰﻩ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﻣﻴﻜﺮﺩ ،ﻳﺎ ﺧﻮﺩ ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺯﺭﺗﺸﺘﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ. ﺁﻥ ﺷﺒﮕﺮﺩﻳﻬﺎﻱ ﺷﺒﺎﻧﺔ ﺷﺎﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺷﺒﺮﻭﻱﻫﺎﻱ ﻣﻴﺮﺷﺐ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ِﺷﺤﻨﻪ ﻭ َﻋ َﺴﺲ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺷﺮﻳﻚ ﺩﺯﺩ ﻭ ﺭﻓﻴﻖ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻲﺁﻣﺪ. ﻣﻴﺮﺷﺐ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ِﺷﺤﻨﻪ ﻭ َﻋ َﺴﺲ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺷﺮﻳﻚ ﺩﺯﺩ ﻭ ﺭﻓﻴﻖ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻲﺁﻣﺪ .ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﺎﻟﻲ ﮔﻢ ﻣﻲﺷﺪ ﺟﺮﻳﻤﺔ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺭﺍﻫﺪﺍﺭ ﻭ ﺣﺎﻛﻢ ﻣﺤﻞ ﻭ ﻋﺴﺲ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ،ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻋﻬﺪ ﺻﻔﻮﻱ، ﻣﻴﺮﺷﺐ ﻗﺎﻧﻮﻧ ًﺎ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺩﺯﺩﻱ ﺳﻬﻴﻢ ﺑﻮﺩ! ﺩﺭ ﺗﺬﻛﺮﺓﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ: »ﻣﻴﺮﺷﺐ ،ﺷﺒﻬﺎ ﺩﺭ ﻣﺤﻼﺕ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ ﻛﻪ ﺩﺯﺩﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺤﻼﺕ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﻮﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﻋﺮﺽ ﺩﺍﺭﻭﻏﮕﺎﻥ ﺭﺳﺎﻧ َﺪ ،ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺩﺯﺩﻱ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﺮﺷﺐ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻦِ ﺩﻭ ﺩﺍﻧﮓ ﻣﺎﻝ ﻛﻪ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﺣﻖ ﺍﻭﺳﺖ ،ﺗﺘﻤﺔ ﻣﺎﻝ ﺭﺍ ﻛﻪ ﭼﻬﺎﺭﺩﺍﻧﮓ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺍﻃﻼﻉ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺑﻴﮕﻲ ﻭ ﺩﺍﺭﻭﻏﻪ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ 37 ﻣﺎﻝ ﺭﺳﺎﻧﺪ«.
ﻗﺎﭼﺎﻕ
ﻛﻢﻛﻢ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ،ﻛﺎﺭ ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺮﻭﻉ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺻﺮﻓﻪﺗﺮ ﺍﺯ ﻛﺎﺭ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻪ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲﮔﺮﻱ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺁﻥ ﺍﺭﺍﻣﻨﺔ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻥ ﺧﻮﺵﺣﺴﺎﺏ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺶﻫﺎﻱ ﻧﻘﺮﻩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺑﺼﺮﻩ ﻗﺎﭼﺎﻗﻲ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻳﻜﺒﺎﺭ ﻫﺸﺘﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺍﺷﺮﻓﻲ ﺩﺭ ﺑﺼﺮﻩ ﺫﺧﻴﺮﻩ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﺳﻔﻴﺮ ﻫﻠﻨﺪ ﺑﺎ ﻛﺸﺘﻲ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﭘﻮﻝﻫﺎ ﺭﺍ ﺧﺎﺭﺝ ﻛﻨﺪ«. ﻣﺎ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﻗﺒﻞ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺑﺰﺭگ ،ﺣﺘﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﻣﻜﺔ ﻣﻌﻈﻤﻪ ﻧﻴﺰ ﺍﺭﺯﻱ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﺩﺍﺩﻩ ﻧﻤﻴﺸﺪ ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﮔﻤﺮﻙ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺯ ﻣﻮﻧﺖﻓﺮﻩ Mr. Mont Ferreﺭﺋﻴﺲ ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﻫﻠﻨﺪ ﻣﺒﻠﻎ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪﺍﻱ ﭘﻮﻝ ﺗﻮﻗﻴﻒ ﻛﺮﺩ ،ﺷﺎﻩ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﭘﻮﻝ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺻﺎﺩﺭ ﻛﺮﺩ 38ﻭ ِ »ﺳﻨﮓ ﺭﻭﻱ ﻳﺦ« ﻧﻤﻮﺩ. ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﺯ ﺻﻮﺭﺕ ﻋﺎﺩﻱ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺭﺷﻮﻩ ﻭ ﺍﺭﺗﺸﺎء ﺑﺼﻮﺭﺕ ﺩﻛﺎﻧﺪﺍﺭﻱ ﻭ ﻛﻼﻩﮔﺬﺍﺭﻱ
152 ● ﻛﻢﻛﻢ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ،ﻛﺎﺭ ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺮﻭﻉ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺻﺮﻓﻪﺗﺮ ﺍﺯ ﻛﺎﺭ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻪ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲﮔﺮﻱ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺁﻥ ﺍﺭﺍﻣﻨﺔ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻥ ﺧﻮﺵﺣﺴﺎﺏ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺶﻫﺎﻱ ﻧﻘﺮﻩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺑﺼﺮﻩ ﻗﺎﭼﺎﻗﻲ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻳﻜﺒﺎﺭ ﻫﺸﺘﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺍﺷﺮﻓﻲ ﺩﺭ ﺑﺼﺮﻩ ﺫﺧﻴﺮﻩ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﺳﻔﻴﺮ ﻫﻠﻨﺪ ﺑﺎ ﻛﺸﺘﻲ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﭘﻮﻝﻫﺎ ﺭﺍ ﺧﺎﺭﺝ ﻛﻨﺪ. ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺿﻌﻒ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ.
ِ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺿﻌﻒ
ﻭﻗﺘﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﻋﻘﺪ ﻣﻌﺎﻫﺪﻩ ﺑﺎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻋﻠﻴﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﮔﻔﺖ» :ﺷﺎﻩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻭﻋﺪﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺻﻠﺢ ﻭ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﺳﺮ ﻛﻨﻨﺪ« ﻭ ﺑﻪ ﺳﻔﻴﺮ ﻟﻬﺴﺘﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺑﺼﺮﻩ ﻭ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻭ ﺍﺭﺯﺭﻭﻡ ﺭﺍ ﭘﺲ ﺑﮕﻴﺮﺩ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﮔﻔﺖ» :ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻔﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﺯ ﻛﺮﺩﻥ َﺳ ِﺮ ﻛﻨﺪﻭﻱ ﺯﻧﺒﻮﺭ ﻛﺎﺭ ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﻲ ﺍﺳﺖ« 39ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺳﺖ ﺷﺒﻴﻪ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺣﺎﺝ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺩﺭﻳﺎﻱ ﺧﺰﺭ ﻭ ﺭﻭﺳﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ» :ﻣﺎ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺩﻭﺳﺖ 40 ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻳﻚ ﻗﺎﺷﻖ ﺁﺏ ﺷﻮﺭ ﺗﻠﺦ ﻧﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﻛﺮﺩ«! ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎﻱ ﻓﻮﻕ ،ﻣﻨﺘﻬﺎﻱ ﺿﻌﻒ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ.
ﻧﻔﻮﺫِ ﺧﻮﺍﺟﻪﺳﺮﺍﻳﺎﻥ
ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻭﺿﺎﻋﻲ ،ﻛﺎﺭ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮﺍﺟﻪﺳﺮﺍﻳﺎﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ .ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ :ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺟﮕﺎﻥ ﺣﺮﻣﺴﺮﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﺧﻮﺍﺟﺔ ﻣﺤﺘﺮﻣﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩﺍﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﭘﺪﺭ ﮔﺮﺩﺩ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﻲﻛﻨﺪ ...ﺧﺰﺍﻧﺔ ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺧﻮﺍﺟﺔ ﺣﺮﻣﺴﺮﺍ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ .ﺻﻨﺪﻭﻗﺨﺎﻧﻪ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﺷﻴﺎء ﻗﻴﻤﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻳﻚ ﺧﻮﺍﺟﺔ ﺣﺮﻣﺴﺮﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﺎﻩ ﺑﺎﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﺟﮕﺎﻥ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻫﻴﭻ ﻣﻨﺎﻓﻌﻲ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ، ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻭﺍﺭﺙ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺍﮔﺮ ﺗﺼﺎﺩﻓ ًﺎ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺟﮕﺎﻥ ﺣﺮﻡ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺓ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﺎﻝ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ، ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺧﺰﺍﻧﺔ ﺷﺎﻩ ﺩﺍﺧﻞ ﻣﻲﺷﻮﺩ .ﺩﺭ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻫﻴﭻ ﺍﻣﺮﻱ ﺑﺪﻭﻥ ﺷﺮﻛﺖ ﺧﻮﺍﺟﻪﺍﻱ ﻛﻪ 41 ُﻣﺴﺘﺤﻔﻆ ﺧﺰﺍﻧﻪ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﮔﻮﺋﻲ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺩﻭﻡ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ﻛﻪ ﺍﺑﺘﺪﺍﻱ ﺳﻘﻮﻁ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺁﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ :ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺩﻭﻡ ﻗﺘﻞﻫﺎﻱ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﺓ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻭ ﺷﻮﺭﺵﻫﺎﻱ ﭘﻲﺩﺭﭘﻲ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺑﻪ ﺍﻧﺤﻄﺎﻁ ﻛﺎﻣﻞ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﻘﺮﺍﺽ ﻣﻴﺮﻓﺖ .ﺍﺯ ﺧﺼﺎﺋﺺ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻳﻜﻲ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺯﻧﻬﺎ ﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪﺳﺮﺍﻳﺎﻥ ﺑﺎﻣﻮﺭ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺍﺳﺖ ...،ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻋﺪﻡ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﻣﻮﺭ ﻟﺸﻜﺮﻱ ﻭ ﺧﺮﺍﺏ ﺷﺪﻥ ﺳﭙﺎﻩ ﺍﻳﺮﺍﻥ .ﺩﺭﺑﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﺟﻪﺳﺮﺍﻳﺎﻥ ﻭ ﺯﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻧﻔﻮﺫ ﻭ ﺩﺭﺧﺸﻨﺪﮔﻲ ﻭ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺳﺎﺑﻖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ ...ﺍﻧﻀﺒﺎﻁ ﺯﻣﺎﻥ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺍﻭﻝ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻫﺮﻭﺩﻭﺕ ﻣﻴﮕﻔﺖ »ﺑﻪ ﻗﺪﺭ ﺩﺍﻧﻪﻫﺎﻱ ﺍﻧﺎﺭ ﻣﮕﺎﺑﻴﺰ 42 ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻢ« ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﺷﺪ. ﻛﻢﻛﻢ ﻏﻼﻣﺎﻥ ﻭ ﻏﻼﻣﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﮔﺮﺟﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺟﺰء ﻋﻤﻠﺔ َﻃ َﺮﺏ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺟﺰء ﻋ ّﻤﺎ ِﻝ ﺣﺮﺏ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ .ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﮔﻮﻳﺪ: ﺩﺭﻳﻦ ﺍﻳﺎﻡ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺑﺰﺭگ ﻭ ﻣﻬﻢ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺍﻣﺮﺍء ﮔﺮﺟﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺁﻥ ﻋﺪﻩ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﺍﻱ ﮔﺮﺟﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺭﺍ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﻧﻜﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﻣﻬﻤﺎﻧﺴﺮﺍﻱ ﺷﺎﻩ ﺣﻀﻮﺭ ﺑﻬﻢ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﺟﺎﻱ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺧﺰﺍﻧﺔ ﺷﺎﻩ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺷﺎﻩ ﺑﺮ 43 ﺳﺮ ﻳﻚ ﺳﻔﺮﻩ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﻨﺪ. ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺧﻠﻔﺎﻱ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ،ﮔﺮﺟﻲﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺻﻔﻮﻱ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺭﻳﺸﺔ ﻋﺒﺎﺳﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ،ﮔﺮﺟﻴﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺩﻳﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻘﻮﻁ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺷﺪﻧﺪ .ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ ﻛﻪ »ﺷﺎﺥ ﺩﺭﺧﺖ ،ﺑﻴﺦ ﺩﺭﺧﺖ ﺭﺍ ﺩﺭﻣﻲﺁﻭﺭﺩ«! ﺍﻳﻦ ﻣﺜﻞ ﺍﺯ ﺩﻫﺎﺗﻴﺎﻥ ﭘﺎﺭﻳﺰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺼﺪﺍﻕ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﺥ ﺩﺭﺧﺖ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﺯ ﺭگ ﻭ ﺭﻳﺸﺔ ﺩﺭﺧﺖ ﺁﺏ ﺧﻮﺭﺩ ﻭ ﺑﺎﻟﻴﺪ ،ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪﺍﻱ ﺭﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻠﻨﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺷﺎﺧﻪ ﺩﺳﺘﺔ ﺑﻴﻞ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﻞ ﺭﻳﺸﺔ ﻫﻤﺎﻥ ﺩﺭﺧﺖ ﺭﺍ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ! ﺑﺎﺯ ﺍﺯﻳﻨﺠﺎ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺩﺭﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﺮﺍ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺒﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﺭﺍﻣﻨﺔ ﺟﻠﻔﺎ ﻭ ﻳﻬﻮﺩﺍﻥ ﻭ ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﺎﻥ ﺑﺎ ﺷﺎﻩ ﺻﻔﻮﻱ ﺩﺭ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺩﻗﺎﻳﻖ ﻫﻤﺮﺍﻫﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻜﺮﺩﻧﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ ﺩﻝﺧﻮﺷﻲ ﺍﺯﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ .ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻥ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ،ﺗﺮﻛﺎﻥ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻭ ﺭﻭﺳﻬﺎ ﻭ ﻫﻠﻨﺪﻳﻬﺎ ﻭ ﻫﻨﺪﻳﻬﺎ ﻛﻪ ﭼﻨﺎﻥ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺍﺯﺑﻜﺎﻥ ﻫﻢ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺑﺎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺩﺷﻤﻦ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﺘﻨﻔﺮ ﻛﻪ »ﻭﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﺳﻮﺍﺭ ﺍﺯﺑﻚ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﺍﺯ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﻣﻲﮔﺸﺖ ،ﺗﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺯﻧﺶ ﺍﺯ ﺧﻮﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺳﻮﻗﺎﺕ ﻧﻤﻲﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺯﻧﺶ ﺁﻥ ﺧﻮﻥ ﺭﺍ ﺑﺴﻼﻣﺘﻲ ﺷﻮﻫﺮﺵ ﻧﻤﻲﻧﻮﺷﻴﺪ ،ﺯﻥ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﺷﻮﻫﺮﺵ ﺍﺯ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺟﻨﮓ 44 ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺷﺎﺩﻣﺎﻧﻲ ﻧﻤﻴﻜﺮﺩ ﻭ ﭘﺬﻳﺮﺍﺋﻲ ﻭ ﺗﻤﻜﻴﻦ ﻧﻤﻲﻧﻤﻮﺩ«.
ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ .1ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 8ﺹ 111 .2ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺍﻣﻴﺮﻱ ﻓﻴﺮﻭﺯ ﻛﻮﻫﻲ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺭﺑﻄﻲ ﺑﻪ ﺗﺎﺝﮔﺬﺍﺭﻱ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ )ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺻﺎﺋﺐ ﺹ (36 .3ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 9ﺹ 147 .4ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 9ﺹ 150 .5ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 9ﺹ 145 .6ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 9ﺹ 157 .7ﺍﻳﻀ ًﺎ ﺹ 199 .8ﺍﻳﻀ ًﺎ ﺹ 174ﻭ 188 .9ﺍﻳﻀ ًﺎ ﺝ 9ﺹ 183 .10ﺗﺎﻭﺭﻧﻴﻪ ﺹ 845 .11ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 9ﺹ ) ،139ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﺗﺮﻛﻲﮔﻮﻱ ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ :ﺣﻤﺎﺳﻪ ﻛﻮﻳﺮ ﺹ (465 .12ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 9ﺹ 151ﻭ 157 .13ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 9ﺹ 186 .14ﻋﺒﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺹ 306 .15ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺎﺷﺎﻥ ﺹ 140 .16ﻭﻗﺎﻋﺪ ًﺓ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺷﻌﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ ،ﺑﻬﻠﻪ :ﺩﺳﺘﻜﺶ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﻜﺎﺭ ﻭ ﻣﺮﻏﺎﻥ ﺷﻜﺎﺭ ﻣﻲﭘﻮﺷﻨﺪ. .17ﺗﺬﻛﺮﺓﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﭼﺎپ ﺩﺑﻴﺮ ﺳﻴﺎﻗﻲ ﺹ 55 ِ 18ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 9ﺹ 125ﻭ ،132ﺷﺮﻭﻉ ﺑﺎﺯﺍﺭِ ﺭﻗﺎﺑﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﻫﺎ ﻭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎﻥ .19ﺩﻭﻥ ژﻭﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺹ 257ﻭ 261 .20ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺔ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ،ﺹ ،18ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻛﻞ ﺳﭙﺎﻩ ﺭﺍ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺑﻪ 90ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺑﺎﻟﻎ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﻛﻤﭙﻔﺮ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ »ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻛﺜﻴﺮﻱ ﺍﺯﻳﻦ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻓﻘﻂ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﻏﺬ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ...ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﺗﻔﺘﻴﺶ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺭﺷﻮﻩﺍﻱ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻛﺎﻓﻲ ﺯﻳﺮﻙ ﻭ ﺑﺎﺭﻳﻚﺑﻴﻦ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﻣﻌﻜﻮﺱ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ) «.ﻛﻤﭙﻔﺮ ﺹ (91 .21ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ 82ﻭ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺍﻭ ﻣﺼﺪﺍﻕ ﺷﻌﺮ ﺁﻥ ﺷﺎﻋﺮ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ :ﺍﺑﻨﺎﻱ ﺟﻨﺲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺭﺯﺍﻥ ﻧﻤﻴﻔﺮﻭﺷﻨﺪ! .22ﺷﺎﺭﺩﻥ ،ﺝ 8ﺹ .23 23ﻭ .24ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 8ﺹ 216ﻭ 217 .25ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ 86 .26ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ ﺝ 8ﺹ 490 .27ﻣﻨﺘﻈﻢ ﻧﺎﺻﺮﻱ ﺫﻳﻞ ﻭﻗﺎﻳﻊ 1079 .28ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 7ﺹ 159 .29ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 3ﺹ ،273ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺍﻭ ﺣﺮﻛﺖ ﻧﺎﺩﺭ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﺩ ﻣﻴﺂﻭﺭﺩ ﻛﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﻬﺪﻳﺨﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﭼﺮﺍ ﺷﻜﺴﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺗﺤﺖﻟﻔﺎﻓﻪ ﺑﻌﻨﻮﺍ ِﻥ »ﭼﺸﻢ ﺯﺧﻢ« ﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎﺩﺭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻜﺴﺖ ﺍﺯ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ
153 ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﻬﺪﻱﺧﺎﻥ ﮔﻔﺖ ﺍﺯ ﺳﺮﻛﺮﺩﮔﺎﻥ ﻭﻻﻳﺎﺕ ﻛﻤﻚ ﺑﺨﻮﺍﻩ ،ﺍﻭ ﺩﺭ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ »ﺑﻪ ﺍﺭﺩﻭﻱ ﻛﻴﻮﺍﻥ ﺷﻜﻮﻩ ﭼﺸﻢ ﺯﺧﻤﻲ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻣﺪﻩ« ﻭﻗﺘﻲ ﻧﺎﻣﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺎﻩ ﺧﻮﺍﻧﺪ ،ﻧﺎﺩﺭ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﺯﺩ ،ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﭼﻴﺴﺖ ،ﺑﻨﻮﻳﺲ »ﻓﻼﻥ ﺧﻮﺍﻫﺮ ﻭ ﻣﺎﺩﺭﺗﺎﻥ ﺭﺍ ﭘﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩﻧﺪ، ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺧﻮﺩﺗﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﺪ«! .30ﺷﺎﺭﺩﻥ ﺝ 3ﺹ 245 .31ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺹ 242 ﺲ ﺍ ّﻭﻝ ﻗﺎﺭﻭﺭﺓ ُﻛ ِﺴﺮﺕ .32ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ .191ﻭﻟَﻴْ َ ﻓﻲﺍﻻﺳﻼﻡ ،ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻫﻢ »ﺩﺭﻳﺎﭼﻪ ﻗﻢ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﻓﺮﺕ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻗﻢ )1306ﻕ( ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺖ. ﺁﻗﺎ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺍﻣﻴﻦﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺩﻫﺎﺕ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺯ ﻗﺒﻴﻞ ﻗﻠﻌﺔ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ، ِ ﻛﻮﺷﻚ ﻧﺼﺮﺕ ،ﻣﻨﻈﺮﻳﻪ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺟﺎﺩﻩ ﻗﻢ ﻋﻠﻲﺁﺑﺎﺩ، ﺩﺍﺷﺖ .ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﻋﺒﻮﺭ ﻭ ﻣﺮﻭﺭ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺎﺭﻭﺍﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﻛﻮﺗﺎﻫﺘﺮﻱ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﺭﻳﺎﭼﺔ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ ﺭﻓﺖ ﻭﺁﻣﺪ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ. ﺍﻣﻴﻦﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﺍﻣﻼﻙ ﺧﻮﺩ ﺗﺪﺑﻴﺮﻱ ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﻣﺴﻴﻞ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﺟﻠﮕﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﺮ ّﺩﺩ ﻛﺎﺭﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﺳﺮ ﺩﻫﻨﺪ. ﭼﻮﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺍﻧﺪﻙ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺩﺭﻳﺎﭼﺔ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻣﻴﻦﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﺳﭙﺲ ﺍﻣﻴﻦﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺻﺤﻦِ ﺑﺰﺭگ ﻗﻢ ﺭﺍ ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎﺩ) «.ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩُ ،ﻣﻌﻴّﺮﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺹ .(110ﻭ ﺍﻳﻨﻚ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺭﺍﻩ ﻗﻢ ﺭﺍ ﺩﻭﺭ ﺑﺰﻧﻴﻢ ﻭ ﻳﻚ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻭ ﻧﻴﻢ ﺭﺍﻩ ﻗﺒﻠﻲ ﺭﺍ ﺑﺮ ﮔﺮﺩ ﺣﻮﺽ ﺍﻣﻴﻦﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺑﭙﻴﻤﺎﺋﻴﻢ ،ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎﺩﻱ ﺍﺯﻳﻦ ﺻﺪﺭﺍﻋﻈﻢ ﻣﺘﻨﻔﺬ ﻫﻢ ﺑﻜﻨﻴﻢ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻗﻢ ،ﻓﺎﺗﺤﻪﺍﻱ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺒﺮ ﭘﺴﺮﺵ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﻢ! ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﻢ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺴﺎﻓﺮﻳﻦ ﻭ ﻛﺎﻣﻴﻮﻥﺩﺍﺭﺍﻥ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ﺍﺯ ﺳﻴﺮﺟﺎﻥ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺭﺍﻩ ﻣﻲﺍﻓﺘﻨﺪ ،ﻧﺎﭼﺎﺭﻧﺪ ﺩﺍﻳﺮﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮﺩﺳﻴﺮ ﻭ ﺑﺎﻏﻴﻦ ﻭ ﻛﺒﻮﺗﺮ ﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﺭﻓﺴﻨﺠﺎﻥ ﻃﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺭﺍﻫﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻣﻴﺸﺪ ﺑﺎ 18ﻓﺮﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﺭﻓﺴﻨﺠﺎﻥ ﻭﺻﻞ ﻛﺮﺩ 35 ﻓﺮﺳﻨﮓ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺑﺤﺴﺎﺏ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﻱ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﻣﻼﻙ ﻭ ﺩﻫﺎﺕ ﺑﮕﺬﺭﺩ .ﺁﻧﻬﻢ ﺭﺍﻫﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﻭ ﺻﺮﻓ ًﺎ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮﺭ ﻭﺻﻞ ﻛﺮﺩﻥ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ﺑﻪ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. .33ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ،ﺹ .32 .34ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ .134 .35ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ .180 .36ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ 107 .37ﺗﺬﻛﺮﺓﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﺹ 49 .38ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ 33ﻭ 35 .39ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ 173ﻭ 175 .40ﻧﻘﻞ ﺑﺎ ﺍﻧﺪﻙ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺍﺯ ﺁﮔﻬﻲ ﺷﻬﺎﻥ ،ﺹ ،36ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺳﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺮﺩﮔﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﻋﺎﺷﻮﺭﺍﺩﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﻛﻢﻛﻢ ﻣﺜﻞ ﺣﺴﻦ ﺻﺒﺎﺡ ﻭ ﺿﺒﻂﺍﻟﻤﻮﺕ، ﺗﻤﺎﻡ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺭﺍ ﻣﺘﺼﺮﻑ ﺷﺪﻧﺪ )ﺍﺯ ﮔﺰﺍﺭﺵﻫﺎﻱ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ(. .41ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ .177 .42ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ 989 .43ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ 206 .44ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮﻥ ﺹ 207
154
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﻛﻮچ ﺑﻠﻮچ
*1
ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻧﻲ ﻭ ﺗﺴﺨﻴ ِﺮ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﻗﺘﻞِ ﻋﺎﻡِ ﻣﺮﺩﻡِ ﺁﻥ ،ﻣﺴﺄﻟﺔ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺟﺰء ﺗﻮﺍﺑﻊ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻓﺖ ـ ﺻﻮﺭﺕ ﺧﺎﺹ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﮔﺮﻓﺖ. ﻻﺯﻡ ﺑﻪ ﺗﺬﻛﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻧﻔﻮﺫ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺳﻠﺴﻠﻪﻫﺎ ﻭ ﺧﺎﻧﺪﺍﻧﻬﺎﻱ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺩﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ، ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﺮﺍﺽ ﺻﻔﺎﺭﻳﺎﻥ ﻭ ﻏﺰﻧﻮﻳﺎﻥ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﺎﻳﺘﺨﺘﻬﺎ ﺍﺯ ﻏﺰﻧﻪ ﻭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﺨﺎﺭﺍ )ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻥ( ،ﻭ ﺭﻱ ﻭ ﻫﻤﺪﺍﻥ )ﺁﻝ ﺑﻮﻳﻪ( ،ﻭ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮﺭ ﻭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ )ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎﻥ( ،ﻭ ﺍﺻﻄﺨﺮ ﻭ ﺷﻴﺮﺍﺯ )ﺍﺗﺎﺑﻜﺎﻥ ﻭ ﺁﻝ ﻣﻈﻔﺮ( ،ﻭ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﻭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ )ﺻﻔﻮﻳﻪ( ،ﻭ ﺷﻴﺮﺍﺯ )ﺯﻧﺪﻳﻪ( ،ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ ﺑﺎ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺻﻮﺭﺕﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮﺩ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺑُﻌﺪ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﭘﺮ ﻃﻮﻝ ﻭ ﻋﺮﺽ ﻭ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻱ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﭘﺎﻳﺘﺨﺘﻬﺎ ،ﺍﻣﻜﺎﻥ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺳﻠﺴﻠﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻧﻤﻲﺩﺍﺩ ،ﻭ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪﺍﻡ 2ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﻛﻮﻳﺮﻱ ﺑﺰﺭگ ،ﻣﺜﻞ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﻣﺜﻞ ﺑﻢ ،ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺩﻟﻴﻠﻲ، ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﻱ ﺩﻭ ﺍﻣﺮ ﻣﻬﻢ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ: 1ـ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺭﺍﻩ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﻣﻴﺎﻥ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﺑﻴﻦﺍﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻭ ﻣﺪﻳﺘﺮﺍﻧﻪ. 2ـ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻧﻔﻮﺫ ﭘﺎﻳﺘﺨﺘﻬﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺑﺮ ﻧﺎﺣﻴﺔ ﻭﺳﻴﻊ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﻳﻚ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﻃﻮﻝ ﻭ ﻋﺮﺽ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻭ ﺍﻣﻜﺎﻧﺎﺕ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﻛﻢ. ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮﺭ ،ﻭﺟﻮﺩ ﺷﻬﺮﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ ﻛﺮﻣﺎﻥ ـ ﺑﺎ ﻗﻠﻌﺔ ﺩﺧﺘﺮ ﻭ ﻗﻠﻌﺔ ﺍﺭﺩﺷﻴﺮ ﻭ ﺑﻢ ـ ﺑﺎ ﺍﺭگ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻢ، ﻭ ﺟﻴﺮﻓﺖ )ﻗﻤﺎﺩﻳﻦ( ﺑﺎ ﻗﻠﻌﺔ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻲ ﻭ ﺧﺸﺘﻬﺎﻱ ﻫﻔﺖ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺣﻤﺎﺳﺔ ﻛﻮﻳﺮ«
ِ ﻣﻨﻲ ﺁﻥ ،ﻳﻚ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺑﻮﺩ ـ ﻳﻚ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻭ ﻳﻚ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺳﻴﺎﺳﻲ. ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ،ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺁﺑﺎﺩﻳﻬﺎ ﻭ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﻛﻮﻳﺮﻱ، ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲﺁﻳﺪ ،ﻛﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﻪ ﺟﻨﺒﺔ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻭ ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪﺓ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻭ ﺗﻤﺮﻛ ِﺰ ﻧﻔﻮﺱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺟﻨﺒﺔ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﺭگ ﺑﻢ ﻭ ﻗﻠﻌﺔ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﻳﻚ ّ ﺳﻜﻮﻱ ﺟﻬﺶ ﻭ ﻳﻚ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﺗﺪﺍﺭﻛﺎﺗﻲ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺍِﻋﻤﺎﻝ ﻧﻔﻮﺫ ﺩﺭ ﺍﻋﻤﺎﻕ ﺩﺷﺘﻬﺎﻱ ﺭﻭﺩﺑﺎﺭ ﻭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ .ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ،ﺗﺴﺨﻴ ِﺮ ﻛﺮﻣﺎﻥ، ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻘﺪﻣﺔ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ِ ﻫﺪﻑ ﻛﻪ ﻗﺎﻭﺭﺩ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ﺑﺮ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺖ ،ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺍﻭ ﺿﻤﻴﻤﻪ ﻛﺮﺩﻥ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﻱ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ﺑﻮﺩ، ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﺎ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺭﺍﻫﻬﺎ ﻭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻨﺎﺭﻩﻫﺎ ﻭ ﺣﻮﺿﻬﺎ ﻭ ﺧﺎﻧﻬﺎ ﻭ »ﻣﺮﺩ ﻧﺸﺎﻧﺪﻥ«ﻫﺎ 3ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻑ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩ ـ ﻃﻮﻟﻲ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭﻻﺩ ﺍﻭ ـ ﻳﻌﻨﻲ ُﻃﻐﺮِﻝ ﺷﺎﻩ ﭘﺴﺮ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲـ» 4ﻋﺸﻮﺭِ ﺍﺑﺮﻳﺸ ِﻢ ﻣﻜﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﺭﺳﻴﺪ ،ﻭ ﺗﻤﻐﺎﻱ ﺑﻨﺪﺭ ﺗﻴﺰ ،ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ 5 ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﺍﺟﺎﺭﻩ ﺭﻓﺖ«. ِ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰﻱ، ﻣﺮﺗﺒﺔ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ ﺍﺻﻮﻟﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ،ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺁﻥ ﮔﻨﺠﻌﻠﻲﺧﺎﻥ ﺣﺎﻛﻢ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﺻﻔﻮﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺠﻮﻡ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ 1022ﻫـ1613/ﻡ، »ﻣﻠﻚ ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ،ﺍﺯ ﻧﮋﺍﺩ ﺻﻔﺎﺭﻳﺔ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺍﺭﺍﻟ ُﻤﻠﻜﺶ ﻗﻠﻌﺔ ﺑﻦ ﻓﻬﻞ ﺑﻮﺩ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻤﭙﻮﺭ ﮔﻮﻳﻨﺪ ـ ﺩﺭ ﻗﺮﻳﺔ ﻛﻮچ ﻛﺮﺩﻭﻥ ﺷﻜﺴﺖ ﺩﺍﺩ ،ﻭ ﻣﻠﻚ ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﺍ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮﺩ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﺠﺒﻮﺭﺍ ً ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺔ ﺳﺮﻳﺮ ﺍﻋﻠﻲ )ﺩﺭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ( ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ .ﻭ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺁﻥ ﺩﻳﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻠﻚ ﻣﻴﺮﺯﺍ ـ ﻛﻪ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻭ ﺍﺯ ﻧﮋﺍﺩ ﺻﻔﺎﺭﻳﻪ ﺑﻮﺩ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﻧﻤﻮﺩ ،ﻭ ﺍﺯ ﺭﺅﺳﺎﻱ ﻗﻨﻮﺝ ﻭ ﺩﺯﻙ ﻭ ﻗﺼﺮ ﻗﻨﺪ ﮔﺮﻭﮔﺎﻥ 6 ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﺍﺷﻴﺮ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﻧﻤﻮﺩ.... ً ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ،ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺭﺅﺳﺎﻱ ﺍﻳﻼﺕ ﻭ ﺭﻳﺶﺳﻔﻴﺪﺍﻥ ﺑﻠﻮچ ﺍﺯ ﻇﻠﻢ ﺣﻜﺎﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ،ﺳﺮ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﮔﻮﺭ ﻧﺒﺮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺍﺯ »ﮔﺮﻭﻩ ﺧﺬﻻﻥ ﭘﮋﻭﻩ« ﺑﻠﻮچ ،ﻭ ﺍﺯ »ﻣﺨﺎﺫﻳﻞ ﺑﻠﻮچ« ﻳﺎﺩ ِ ِ )ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻛﻔﺎﺭ( ﺟﻨﮓ ﺣﻜﺎﻡ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﻧﻮﻋﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺣﻜﺎﻡ ﻇﺎﻟﻤﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺑﻠﻮچ ﻇﻠﻢ ِ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﻌﺎﺭﻳﻒ ﺁﻥ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ »ﻏﺎﺯﻱ« ﻟﻘﺐ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ.7 ﻭﻻﻳﺖ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎ ﺩﺭﺩﻧﺎﻙ ﺍﺳﺖ .ﺍﻣﻴﺮ ﭘُﺮ ﺩﻝ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺧﺎﻥ ﺑﻠﻮچ ،ﺍﻣﻴﺮﺧﺴﺮﻭ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻢ ،ﺍﻣﻴﺮ ﺧﺴﺮﻭ ﺷﺎﻩ ،ﺷﻴﺦ ﺷﻜﺮﺍﷲ ،ﻣﻴﺮﺯ ّﺭﻳﻦ ،ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻧﺪﻛﻲ ِ ﺑﺰﺭگ ﺑﻌﺪ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺓ ﻗﺎﺟﺎﺭ ،ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﻒﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﺎﻥ ﻣﮕﺲ ،ﻭ ﭘﺴﻨﺪﺧﺎﻥ ﭘﺴﺮ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺍﻭ ،ﻭ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺳﺒﻲ ،ﻭ ﻣﻴﺮ َﻋ َﻠﻢ ﺧﺎﻥ ،ﻭ ﻣﻴﺮ ﻣﺪﺩﺧﺎﻥ ،ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻧﺎﻥ ...ﻭ ﺍﻳﻦﻫﺎ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺩﺯﺩِ ﺳﺮﮔﺮﺩﻧﻪ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ .ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎﻳﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﺓ ﻛﺸﻮﺭ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻧﻔﻮﺫِ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﻭ ﻣﺎﺩﻱ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ. ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺣﻤﺎﺳﺔ ﭘﻬﻠﻮﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻭﻳﺮﺩﻱ ﺧﺎﻥ ﺍﺳﺖ ـ ﺣﺎﻛﻢ ﻛﺮﻣﺎﻥ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ﺗﻔﻨﮓ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻭﻟﻲ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺗﻔﻨﮓ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﺑﺎ ﺗﻴﺮ ﻭ ﻛﻤﺎﻥ ﻣﻲﺟﻨﮕﻨﺪ ،ﮔﺮﻭﻫﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺒﻴﺺ ﻭ ﺩﻩ ﺳﻴﻒ ﺗﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ .ﺣﺎﻛﻢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺷﺎﻩ 8 ﻭﻳﺮﺩﻱﺧﺎﻥ ،ﺩﺭ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ.... ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺴﻬﺎﻱ ﻣﺮﺩﺍﻧﮕﻲ ﻭ ﭘﻬﻠﻮﺍﻧﻲ ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺗﺪﺑﻴﺮﻫﺎ ﻭ ﺗﺮﻓﻨﺪﻫﺎﻱ ﻧﺎﻣﺮﺩﺍﻧﺔ ﺗﻤﺪﻥ ﺟﺪﻳﺪ ،ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﭘُ ِ ﺸﺖ ﺧﺒﻴﺺ )ﺷﻬﺪﺍﺩ( ﻛﺸﻴﺪﻩ ﻣﻲﺷﺪ، 9 ﻧﻔﺴﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﻧﺸﺪ. ﻣﻦ ﺍﮔﺮ ﺟﺎﻱ ﺁﻥ ﻏﺎﺯﻳﺎﻥ ﺑﻠﻮچ ﺷﻜﺎﺭ ﺑﻮﺩﻡ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻓﺘﺢ ،ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻭﻝ ﻧﻤﺎﺯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎ ﺑﻴﺎﻭﺭﻡ، ﻣﻲﺭﻓﺘﻢ ﻭ ﻳﻚ ﻧﻤﺎﺯ ،ﺑﺮ ﺟﺴ ِﺪ ﭘﻬﻠﻮﺍﻧﺎﻥ ﺯﻭﺭﻣﻨﺪ ﻛﻤﺎﻥﺍﻧﺪﺍﺯ ﺑﻠﻮچ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪﻡ .ﭘﻬﻠﻮﺍﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺳﺎﺩﻩﺩﻟﻲ ﺧﻮﺩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﻛﻤﺎﻧﺪﺍﺭﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻮﺳﻴﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺗﻔﻨﮓ ،ﺑﻪ ﻃﺎﻗﭽﻪ ﻭ ِ ﺭﻑ ﺑﺎﻻﻱ ﺍﻃﺎﻕ ﮔﺬﺍﺷﺖ.... ﻣﻦ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﺳﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻧﻘﻞ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ﻛﻪ ﺍﻭﻻً ﺑﺪﺍﻧﻴﺪ ُﻓﺮﻡ ﻛﺎﺭ ﭼﻪ ﺑﻮﺩﻩ؛ ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ﻫﺪﻳﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺁﺧﺮ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻛﻨﻴﺪ ﻭ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﺻﺒﺮ ﻛﻨﻴﺪ ،ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﺯ ﭘﺮﺩﻩ ﭼﻪ ﺁﻳﺪ ﺑﻴﺮﻭﻥ! ﺁﺭﻱ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﻧﻴﺰﺓ ﺳ ِﺮ ﺑﻠﻮچ ﺭﻭﺍﺝ ﻳﺎﻓﺖ ـﭼﻴﺰﻱ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻋﺎﻣﻞ ﺍﺻﻠﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻳﻬﺎﻱ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺳﺎﻟﺔ ﺍﺧﻴﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ ،ﻭ ﻳﻚ ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪﺍﻡ...» :ﻋﺠﻴﺐ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻛﺮﻣﺎﻧﻴﺎﻥ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺁﺳﻴﺐ ﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﻇﻠﻢ ﻛﺸﻴﺪﺓ ِ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ﺯﻣﺎ ِﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻫﺴﺘﻴﻢ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺑﻴﭽﺎﺭﮔﻲ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﺑﻠﻮچ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﻬﺪ ﮔﺮﻳﻪ ﻛﻨﻴﻢ«....10 ﺍﻳﻦ ﺣﻤﻼﺕ ﻭ ﮔﺮﻭﮔﺎﻥﮔﻴﺮﻱﻫﺎ ﻭ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺑﺴﺘﻦﻫﺎ ﻭ ﺗﻤﻐﺎ ﺳﺘﺪﻥﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺪﻭﻥ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻭ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﺻ ً ﻼ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﻭﻻﻳﺖ ﻧﻤﻲﺷﺪـ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ﺑﺪﻭﻥ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ ،ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺰﺩﻳﻚﺗﺮﻳﻦ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞ ﺁﻥ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻱ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ
155 ● ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ،ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺭﺅﺳﺎﻱ ﺍﻳﻼﺕ ﻭ ﺭﻳﺶﺳﻔﻴﺪﺍﻥ ﺑﻠﻮچ ﺍﺯ ﻇﻠﻢ ﺣﻜﺎﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ،ﺳﺮ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﮔﻮﺭ ﻧﺒﺮﺩﻩﺍﻧﺪ. ِ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﻌﺎﺭﻳﻒ ﺁﻥ ﻭﻻﻳﺖ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎ ﺩﺭﺩﻧﺎﻙ ﺍﺳﺖ .ﺍﻣﻴﺮ ﭘُﺮ ﺩﻝ ﺧﺎﻥ ﺑﻠﻮچ ،ﺍﻣﻴﺮﺧﺴﺮﻭ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻢ ،ﺍﻣﻴﺮ ﺧﺴﺮﻭ ﺷﺎﻩ ،ﺷﻴﺦ ﺷﻜﺮﺍﷲ ،ﻣﻴﺮﺯ ّﺭﻳﻦ، ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﺑﻌﺪ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺓ ِ ﺑﺰﺭگ ﻣﮕﺲ، ﻗﺎﺟﺎﺭ ،ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﻒﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﺎﻥ ﻭ ﭘﺴﻨﺪﺧﺎﻥ ﭘﺴﺮ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺍﻭ ،ﻭ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺳﺒﻲ ،ﻭ ﻣﻴﺮ َﻋ َﻠﻢ ﺧﺎﻥ ،ﻭ ﻣﻴﺮ ﻣﺪﺩﺧﺎﻥ ،ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻧﺎﻥ ...ﻭ ﺍﻳﻦﻫﺎ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺩﺯﺩِ ﺳﺮﮔﺮﺩﻧﻪ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ .ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎﻳﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﺓ ﻛﺸﻮﺭ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻧﻔﻮﺫِ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﻭ ﻣﺎﺩﻱ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ. ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺳﺎﻧﺪ ،ﻭ »ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺴﻨﻦ ﺑﮕﺮﻭﻧﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻛﺸﺘﺎﺭ ﻣﺮﺩﻡ ﻭ ﻣﺼﺎﺩﺭﺓ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﮔﺮﻭﻫﻲ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺟﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻣﺼﺎﺩﺭﻩ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ .ﻭﻱ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ: ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﭘﻨﺞ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ،ﺯﺭﺗﺸﺘﻴﺎﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥﺷﺪﻩ ﺳﻪ 11 ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ،ﺯﺭﺗﺸﺘﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭﺗﻮﻣﺎﻥ«. ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺩﺭ ژﺍﻧﻮﻳﺔ 1720ﻡ /ﺭﺑﻴﻊﺍﻵﺧﺮ 1132ﻫـ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ـ ﻭ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﺑﻌﺪ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺑﻞ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻛﺮﺩ ـ ﻭ ﻋﺠﺐ ﺁﻧﻜﻪ ﺯﺭﺗﺸﺘﻴﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﻓﺘﺢ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻭ 12 ﻛﻤﻚ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺳﻘﻮﻁ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻮﻝ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺩﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺍﺻﻮﻻً ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﻓﻐﺎﻧﻬﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪﻩ ،ﻭﻟﻲ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺑﻠﻮچ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺗﺎ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻓﺘﺢ ﺷﺪﻩ 13ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺳﻘﻮﻁ ﻛﺮﺩ .ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺩﻳﮕﺮ ﻭﻇﻴﻔﻪﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﻣﻲﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﺯ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺩﺭ ﺩﺭﺟﺔ ﺍﻭﻝ ﻭ ﻓﺘﺢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﺭﺟﺔ ﺩﻭﻡ ،ﻛﻢﻛﻢ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺧﺎﻟﻲ ﺷﺪ ﻭ ﺷﻜﺴﺖ ﺍﻓﺎﻏﻨﻪ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪ. ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﻫﻠﻨﺪ ﺩﺭ ﮔﺰﺍﺭﺷﻬﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ 8ﺍﻭﺕ 1722ﻡ/ ﺫﻱﻗﻌﺪﻩ 1134ﻫـ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ...» :ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻠﻮﭼﺎﻥ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺍﺯ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺟﺪﺍ ﺷﻮﻧﺪ .ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ ﺑﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺮﺩﻩﺍﻳﻢ ،ﺍﻳﻨﻚ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻴﻢ
156 ● ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ،ﺷﻬﺮﻱ ﻭ ﻗﻠﻌﻪﺍﻱ ﻭ ﺁﺑﺎﺩﻳﻲ ﺑﻪ ﺍﺳﻢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻛﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺣﺎﻛﻢ ﻭ ﻧﻘﻄﺔ ﺍﺗﻜﺎء ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮﻭﺍﺋﻲ ﺑﺮ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻓﺖ. ﻭﻟﻲ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻗﻠﻌﺔ ﺑﻢ ،ﻭ ﺣﻜﺎﻡ ﺑﻢ ـ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻱ ﻟﻄﻔﻌﻠﻲ ﺧﺎﻥ ﺩﺳﺘﻲ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪـ ِ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻫﻢﭼﻨﺎﻥ ﺑﺮ ُﺣﻜ ِﻢ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻛﻢﻭﺑﻴﺶ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭِ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺟﺪﺍﺋﻲ ﺍﺯ ﻣﺮﻛﺰ ﻭ ﻋﺪﻡ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻳﻚ ﺧﻄﺮ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻓﺖ.... ﺑﻴﺶ ﺍﺯﻳﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻮ ﺑﺠﻨﮕﻴﻢ ﻭ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺑﻪ ﺯﺍﺩ ﻭ ﺑﻮﻡِ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﮔﺮﺩﻳﻢ ،ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ،ﺑﺎﻭﺭ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﺻﻠﻲ 14 ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺑﻪ ﺁﺷﺘﻲ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﺮ ﺍﺳﺖ«... ِ ﺍﻟﺒﺘﻪ ،ﭼﻮﻥ ﻫﻨﻮﺯ ﻭﺍﻗﻌﺔ ﺳﻘﻮﻁ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﻭ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺁﻥ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ،ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ،ﺁﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻧﺸﺪﻩ ،ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﺍﮔﺮ ﺁﻥ ﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺑﻠﻮچ ﺩﺭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺷﺘﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻭ ﭘﺎﺭﭼﻪﻫﺎﻱ ﺍﺑﺮﻳﺸﻤﻲ ﭘُﺮ ﺑﺎﺭ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﻧﺪ ،ﮔﻮﺷﺔ ﻛﺎﺥ ﻓﺮﺡﺁﺑﺎﺩ ﺟﺎ ﺧﻮﺵ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﭼﻪ ﺣﻮﺍﺩﺛﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺁﻣﺪ؟ ﺍﻳﻦ ﻫﻢ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﮔﺮﻫﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﺖ .ﺍﻣﺎ ﭼﻴﺰﻱ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻢ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ،ﺍﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻤﻲﺷﺪ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﺷﺮﻑ ﻇﻠﻢ ﻧﻤﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﻋﻘﻞ ﻭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻭ ﻋﺪﻝ ﻭ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺭﺍﻫﮕﺸﺎﻱ ﻛﺎﺭ ﻣﻴﺸﺪ ،ﻣﺎ ﻻﺍﻗﻞ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺻﻔﻮﻳﻪ ،ﺩﻭﺭﺍﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺍﻓﺸﺎﺭﻳﻪ ،ﺷﺎﻳﺪ 15 ﻧﺪﺍﺷﺘﻴﻢ. ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﺎﺩﺭ ﻧﻴﺰ ،ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﻘﻮﻁ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﻱ ﻣﻐﻮﻟﻲ ﻫﻨﺪ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺩﻧﺪ» :ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺤﺒّﺖ ﺧﺎﻥ ،ﻭﻟ ِﺪ ﻣﻠﻚ ﺩﻳﻨﺎﺭ ،ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻭﻻﻳﺎﺕ ﺳﻨﺪ ﺟﺎﺭ ﻭ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻮﺩ ...ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻤﺎﺯﻩ ﺳﻮﺍﺭ ﺑﻠﻮﭼﻴﻪ، ﺩﺭ ﺳﻨﺪ ،ﺑﻪ ﻣﻮﻛﺐ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ )ﻧﺎﺩﺭ( ﭘﻴﻮﺳﺖ ...ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﺳﻨﺔ 1152ﻫـ1739 /ﻡ ﻛﻪ ﻭﻻﻳﺖ ﺳﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﻮﺯﺓ ﺗﺼﺮﻑ ﻧﺎﺩﺭﻱ ﺩﺭﺁﻣﺪ ،ﺁﻥ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﻤﻮﺩ :ﻗﺴﻤﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻼﺻﻖ ﺑﻮﺩ ﺟﺰﻭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﺤﺒﺖ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻟﻘﺐ ﺧﺎﻧﻲ ﻣﻠﻘﺐ ،ﻭ ﻣﺮﺧﺺ ﻗﺼﺮ ﻗﻨﺪ ـ ﻛﻪ ﻣﺤﻞ 16 ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ـ ﻛﺮﺩ« ﺑﺎﺯ ﻻﺯﻡ ﺑﻪ ﺗﺬﻛﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻣﻴﺮ ﺑﻠﻮچ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺳﻨﺪ ﻭ ﻻﻫﻮﺭ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ،ﺍﻭ ﺟﻤﺎﺯﻩﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﺪﻭﺩ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎﺭﻫﺎﻱ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻭ ﻃﻼﺁﻻﺕ ﻭ ﺳﻴﻤﻴﻨﻪ ﻭ ﺯ ّﺭﻳﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻭﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ِ ﻭﺿﻌﻴﺖ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﻓﺘﺢ ﻛﺮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩ ِﻝ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺩﺍﺷﺖ، ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻲﺭﻓﺖ »ﺍﺯ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﻟﺘﺰﺍﻡ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﻬ ِﺮ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻌﻤﻮﺭ ﻭ ﻣﺴﻜﻮﻥ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﻣﺮﺩﻣﺶ ﺩﺭ ﻗﺮﻳﺔ ﻓﺮﻳﺰﻥ ـ ﻛﻪ ﺩﻭ ﻣﻴﻞ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺩﺍﺭﺩ ِ ـ ﺗﻮﻃﻦ ﺑﺠﻮﻳﻨﺪ ...ﺑﻨﺎ ُءﻋﻠﻴﻪ ،ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﺑﺎﻏﺎﺕ ﻓﺮﻳﺰﻥ 17 ﻣﻨﺰﻝ ﺳﺎﺧﺘﻪ ُﺳﻜﻨﻲ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ«... ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ،ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ،ﺷﻬﺮﻱ ﻭ ﻗﻠﻌﻪﺍﻱ ﻭ ﺁﺑﺎﺩﻳﻲ ﺑﻪ ﺍﺳﻢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻛﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺣﺎﻛﻢ ﻭ ﻧﻘﻄﺔ ﺍﺗﻜﺎء ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮﻭﺍﺋﻲ ﺑﺮ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻓﺖ .ﻭﻟﻲ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻗﻠﻌﺔ ﺑﻢ ،ﻭ ﺣﻜﺎﻡ ﺑﻢ ـ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻱ ﻟﻄﻔﻌﻠﻲ ﺧﺎﻥ ﺩﺳﺘﻲ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ،ﻫﻢﭼﻨﺎﻥ ﺑﺮ ُﺣﻜ ِﻢ ِ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻛﻢﻭﺑﻴﺶ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭِ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺟﺪﺍﺋﻲ ﺍﺯ ﻣﺮﻛﺰ ﻭ ﻋﺪﻡ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻳﻚ ﺧﻄﺮ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻓﺖ.... ﻭﻗﺘﻲ ﻛﺎﺭ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻝ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﻓﺘﺤﻌﻠﻲﺷﺎﻩ ﺑﺮ ﺍﺭﻳﻜﺔ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺸﺴﺖ ،ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺧﻄ ِﺮ ﺑﻲﺍﻋﺘﻨﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺷﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﻴﻦ ﻣﺘﻌﻴّﻦ ﻭ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢﺧﺎﻥ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺍﺩﻋﺎﻱ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺍﺷﺘﻪ ـ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﮔﻤﺎﺷﺖ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺣﻤﻠﺔ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩ )ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺳﺎﻝ 1218ﻫـ1803/ﻡ( .ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺧﺎﻥ ِ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﺤﻜﻴﻢ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻴﻦِ ﻳﺰﺩ ،ﻓﺮﺯﻧﺪﺍ ِﻥ ﺗﻘﻲﺧﺎﻥ ﻳﺰﺩﻱ ،ﺍﻣﺜﺎﻝ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺿﺎ ﺧﺎﻥ ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻴﻢ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻳﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺑﻪﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﻧﺸﺎﻧﺪ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﺎﺭﻭﻣﺎﺭ ﻛﺮﺩ ،ﺑﻠﻜﻪ ﻛﻠﻴﺔ ﺧﻮﺍﻧﻴﻦ ﻭ ﺳﺮﻛﺮﺩﮔﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﺜﻞ ﺷﻔﻴﻊ ﺧﺎﻥ ﺭﺍﻭﺭﻱ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺳﺮﻛﻮﺏ 18 ﺳﺎﺧﺖ ،ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ.... ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢﺧﺎﻥ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﺩﻭﺳﺎﻝ ﻃﻮﻝ ﻛﺸﻴﺪ )ﺍﺯ 1218ﻫـ 1803/ﺗﺎ 1240ﻫـ1825/ﻡ (.ﻭ ِ ﺣﻴﺎﺕ ﻫﺪﻑ ﺍﻭ ،ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻭﻻﻳﺎﺕ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺗﺠﺪﻳﺪ ِ ﻧﻔﻮﺫِ ﺳﻴﺎﺳﻲِ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﺑﺮ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﻭ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﺗﺤﻜﻤﺎﺕ ﺧﻮﺍﻧﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﻭ ﺍﻓﻐﺎﻧﻲ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﺕ ﺭﺳﻤ ًﺎ ﺍﺯ ﺑﻌﻀﻲ ﻭﻻﻳﺎﺕ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ 19ـ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﺴﺄﻟﺔ ﻧﻔﻮﺫ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺑﺎﺯ ﺁﻭﺭﺩﻥ 20 ﺁﺏ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﻮﻱ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻮﺩ.... ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﻲﺍﻋﺘﻨﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢﺧﺎﻥ ﺑﺎﺯ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ .ﺣﻤﻼﺕ ﻣﻲﺷﺪ ﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺎﺕ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﻧﻤﻲﺷﺪ....
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﻳﻨﻬﺎ )ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎﻥ ﺑﻠﻮچ( ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺘﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻭﺳﻂ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻧﻴﻢ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﮔﺎﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﺣﺎﻛﻢ ﺩﻭ ﺷ ّﻘﻪ ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ،21ﻭﻟﻲ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺩﻭ ﻣﺜﻘﺎﻝ ﺳﺮﺏ ﺑﺸﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﮔﻠﻮﻟﺔ ﺗﻔﻨﮓ ﺣﻜﺎﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭﻣﻲﺁﻣﺪ .ﺣﺴﻴﻦﺧﺎﻥ ﺑﻠﻮچُ ،ﻣﻬﻴﻢﺧﺎﻥ ﻛﺘﻴﺠﻲ، ِ ﺑﺰﺭگ ﻗﺼﺮ ﻗﻨﺪ ،ﻭ ﺣﺘﻲ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻲ ﺩﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﺳﻌﻴﺪﺧﺎﻥ ﺭﻭﺩﺑﺎﺭﻱ ﻭ ﺿﺮﻏﺎﻡ ﻣﻬﻴﻢ ﺧﺎﻥ ﺭﻭﺩﺑﺎﺭﻱ، ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺩﺭﺧﻮﺭِ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺩﺭﺩﻧﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ. ﻣﺸﻜﻞ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺣﻜﺎﻡ ﺍﻏﻠﺐ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺷﻜﺴﺖ ِ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩﻧﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ، ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ.... ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺍﺯ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﻭﺣﺸﺖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﻲﺩﻳﺪﻧﺪ ﺯﺑﺎﻧﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺗﺮﺱ ﺑﻨﺪ ﻣﻲﺁﻣﺪ 22.ﻭ ﻣﻦ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺩﺭ ﺟﺰء ﻛﺘﺐ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻫﺎﺷﻤﻲ ﺩﻳﺪﻡ ﻛﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩﻧﺪ، 23 ﻭﻟﻲ ﺗﻤﺎﻡ ﺁﻥ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺭﺍ ﻭﺍﺭﻭﻧﻪ ﺟﻠﻮﻩ ﺩﺍﺩﻧﺪ. ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺮﻛﺎﺕ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻋﻘﺪﻩﺍﻱ ﺷﺪ ﺩﺭ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﺁﺧﺮ ﺻﻔﻮﻱ ،ﺍﻭﻝ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﻐﺎﻥ ،ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ،ﻭ ﺳﭙﺲ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺭﺍ ِ ﺩﺳﺖ ﻧﺎﺩﺭ ﺯﻳﺮﻭﺭﻭ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻭ ﺁﺧﺮ ﻛﺎﺭ ﻫﻢ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺴﭙﺎﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ »ﺑﺎﺯ ،ﺻﺪ ﺭﺣﻤﺖ ﺑﻪ ﻛﻔﻦ ﺩﺯﺩِ ﺍ ّﻭﻟﻲ« .ﻳﻌﻨﻲ ﺁﺭﺯﻭﻱ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻚ ﻣﺤﻤ ِﺪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ 24 ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﮔﻴﺮﺷﺎﻥ ﻧﻴﺎﻳﺪ. ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﺟﺎ ﮔﻔﺘﻪﺍﻡ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻧﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ،ﺑﺪﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺗﻔﻨﮕﭽﻲ ﺟﻠﻮ ﻫﺠﻮﻡ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﮕﺮﺩﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺖ ﻗﺼﺐ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﭘ ِْﺴ ْ ﻛﻤﻲ ﺁﺭﺩ ﺟﻮ ﻭ ﺧﺮﻣﺎﻱ ّ ﺩﺭﻣﻲﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ـ ﺗﻮﻱ ﺭﻭﺩﺓ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﻣﻲﺑﻨﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﺎ ﺭﻭﺩﺓ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺩﻩ ﺭﻭﺯ ﺭﺍﻩ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﻃﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ـ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺍﮔﺮ ﺁﺏ ﻫﻢ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﻧﻴﺎﻭﺭﻧﺪ ،ﺑﺎﻻﻱ ﻛﻮﻫﺎﻥ ﺷﺘﺮ ﺭﺍ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﺯﺧﻢ ﻣﻲﺯﻧﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺧﻮﻥ ﻭ ﭼﺮﺑﻲ ﺫﺧﻴﺮﺓ ﺁﻥ ﻣﻲﺧﻮﺭﻧﺪ ،ﻭ ﺭﻓﻊ ﺗﺸﻨﮕﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ِ ﻋﺮﺏ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ، ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ،ﺁﻥ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺷﺎﻩ ﻭﻳﺮﺩﻱﺧﺎﻥ ،ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ، ﻣﻘﺼﻮﺩﻡ ﺁﻥ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﺒﺮﻱ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﮔﻮﻳﺪ: ﺭﺳﻮﻟﻲ ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺁﻣﺪُ ،ﻋ َﻤﺮ ﺍﺯﻭ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻣﻜﺮﺍﻥ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﺍﺳﺖ؟ ﺭﺳﻮﻝ ﮔﻔﺖ :ﺍﺭﺽ َﺳ ْﻬﻠﻬﺎ َﺟﺒَ ْﻞ ،ﻭ ﻣﺎء ﻫﺎ َﻭ َﺷﻞ ،ﻭ ﺗَ ْﻤﺮﻫﺎ َﺩ َﻗﻞ ،ﻭﻋﺪﻭﻫﺎ ﺑ َ َﻄﻞ ،ﺧَ ﻴْﺮﻫﺎ ﻗﻠﻴﻞ ،ﻭ ُ ﺍﻟﻘﻠﻴﻞ ﺿﺎﻳ ِﻊ ،ﻭ ﻣﺎﻭﺭﺍﺋﻬﺎ ﺷﺮﻫﺎ َﻃﻮﻳﻞ ،ﻭﺍﻟﻜﺜُﻴﺮ ﺑﻬﺎ ﻗﻠﻴﻞ ﻭ ّ ﺷﺮﻣِﻨْﻬﺎَ ...ﻋﻤﺮ ﺑﺪﻭ ﭘﺮﺧﺎﺵ ﻛﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ: ّ 25 ـ ﺃ ُﻣﺨﺒِﺮ ﺍَﻧ َْﺖ ﺍَﻡ َﺳ ّﺠﺎﻉ؟
157 ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﭼﻴﺰﻱ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﻳﺎ ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﺳﻼﻑ ﻧﺪﺍﺷﺖ .26ﻫﺮ ﻭﻗﺖ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﻱ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﻛﺮﺩ ،ﻳﻚ ﻫﺠﻮﻡ ﺑﻲﺍﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺧﻂ ﺳﻴ ِﺮ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻣﻲﻛﺮﺩ .ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﻮﻫﻬﺎ ﻭ ﻭﺍﺣﻪﻫﺎ ﻣﻲﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ ،ﮔﺎﻫﻲ ﺁﺩﻣﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪﺟﺎﻱ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺑﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ 27ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ، ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻫﺪﻳﺔ ﺣﻜﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻣﻲﺭﻓﺘﻨﺪ ،ﭼﻴﺰﻱ ﻧﺒﻮﺩ ،ﺟﺰ ﻣﻘﺪﺍﺭﻱ ﻛﺎﻻ ﻭ ﻓﺮﺵ ﻭ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ،ﻭ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﻫﻢ »ﺁﺩﻡ«!.... ﺍﻳﻦ ﻗﺪﺭ ﺍﻳﻦ ﻇﻠﻤﻬﺎ ﺁﺷﻜﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻨﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺎﻛﻦ ﻛﺮﺩﻥ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻋﺎﺯﻡ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ،ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺑﺎ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﻫﻢﺯﺑﺎﻥ ﺷﺪﻩ ،ﻭ ﺣﺘﻲ ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺍﺩﻋﺎﻱ ﺧﻮﺩﺳﺮﻱ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎﺳﻢﺧﺎﻥ ﺩﺍﻣﻐﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﻋﺠﻴﺐ ﺩﺍﺭﺩ.... ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺧﺸﻮﻧﺘﻬﺎﻱ ﻛﻢ ﺩﺍﻣﻨﻪ ﻭ ﺑﻠﻮچ ﻛﺸﻲﻫﺎﻱ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻭ ﻣﻌﺪﻭﺩ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺧﺎﻥ ﺍﻓﺸﺎﺭ ،ﺑﺎ ﺑﻠﻮچﻛﺸﻲ ﺍﻣﻴﺮ ﺣﺒﻴﺐﺍﷲ ﺧﺎﻥ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ـ ﻛﻪ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺍﺳﻴﺮ ﺭﺍ »ﺑﺎ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﺗﺎ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﭘﻨﺞ ﻣﻨﺰﻝ ﺑﻪ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ« 28ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪﺍﺵ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺻﻔﻮﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻥ »ﺳﺮ ﻭ ﺍﺧﺘﺮﻣﻪ« ﺑﻠﻮچ ،ﺧﻠﻌﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺎﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻍ ﻃﺎﻫﺮﺁﺑﺎﺩ ﺑﭙﻮﺷﺪ ،ﻭﻗﺘﻲ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺣﺒﻴﺐﺍﷲﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ـ ﻛﻪ ﺍﻭ ﻫﻢ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻏﺎﺯﻱ)؟( ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ـ ﺭﺳﻴﺪ ،ﻭ »ﺻﻮﺭﺕ ﺣﺎﻝ ﺭﺍ ﻋﺮﻳﻀﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺎ ﺍﺳﻴﺮﺍﻥ ﺭﻭﺍﻧﺔ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺩﺍﺷﺖ، ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻩ ﻏﺎﺯﻱ ،ﻃﭙﺎﻧﭽﺔ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻟﻤﺎﺱ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺍﻭ 29 ﺑﻔﺮﺳﺘﺎﺩ«... ﻗﺒ ً ﻼ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻳﻚ ﺟﺎﺋﻲ ،ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻡ» :ﺭﻓﺘﺎﺭِ ﺣﻜﺎﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﺮﻛﻮﺑﻲ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﻭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻪ
● ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎﻥ ﺑﻠﻮچ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺘﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻭﺳﻂ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻧﻴﻢ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﮔﺎﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﺣﺎﻛﻢ ﺩﻭ ﺷ ّﻘﻪ ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺩﻭ ﻣﺜﻘﺎﻝ ﺳﺮﺏ ﺑﺸﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﮔﻠﻮﻟﺔ ﺗﻔﻨﮓ ﺣﻜﺎﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭﻣﻲﺁﻣﺪ .ﺣﺴﻴﻦﺧﺎﻥ ﺑﻠﻮچ، ِ ﺑﺰﺭگ ُﻣﻬﻴﻢﺧﺎﻥ ﻛﺘﻴﺠﻲ ،ﺷﻲ ﺩﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻗﺼﺮ ﻗﻨﺪ ،ﻭ ﺣﺘﻲ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﺳﻌﻴﺪﺧﺎﻥ ﺭﻭﺩﺑﺎﺭﻱ ﻭ ﺿﺮﻏﺎﻡ ﻣﻬﻴﻢ ﺧﺎﻥ ﺭﻭﺩﺑﺎﺭﻱ ،ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺩﺭﺧﻮﺭِ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺩﺭﺩﻧﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ.
158 ﺑﻌﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺟﺎﻧﻲ ﻧﮕﺮﻓﺖ ،ﻭ ﻋﺠﻴﺐ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻛﺮﻣﺎﻧﻴﺎﻥ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺁﺳﻴﺐﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﻇﻠﻢ ﻛﺸﻴﺪﺓ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻫﺴﺘﻴﻢ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺑﻴﭽﺎﺭﮔﻲ ﻭ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﺑﻠﻮچ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﻬﺪ ﮔﺮﻳﻪ ﻛﻨﻴﻢ 30:ﻭﺍﻱ ﺑﺮ ﺣﺎ ِﻝ ﻛﺴﻲ ﻛِ ْ ﺶ ﻏﻢ ﻛﻨﺪ ﻏﻤﺨﻮﺍﺭﮔﻲ «....ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻻﻳﻞ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ ،ﺟﻤﻌﻲ ﻛﺜﻴﺮ ﺍﺯ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺮﺍﭼﻲ ﻭ ﻣﺴﻘﻂ ﻭ 31 ﺯﻧﮕﺒﺎﺭ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ. ﻧﺎﺭﺿﺎﻳﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﻧﻔﺲ ﺍﻣﺮ ،ﻭ ﻣﺴﺄﻟﺔ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﺯﻣﻴﻨﺔ ﺁﻥ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﻧﻔﻮﺫ ﻧﺎﻳﺐﺍﻟﺴﻠﻄﻨﺔ ﻫﻨﺪ ﺩﺭ ﭘﻨﺠﺎﺏ ﻭ ﺳﻨﺪ ﻭ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﺑﻠﻮچﻧﺸﻴﻦ ،ﻛﻢﻛﻢ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺏ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﺪﻳﻦﺳﺒﺐ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻋﻬﺪ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻭ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦﺷﺎﻩ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ ،ﻫﻴﺌﺖﻫﺎﺋﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﺋﻲ ﻭ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺍﻋﺰﺍﻡ ﺷﺪﻩ ،ﻭ ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺣﻜﺎﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﺖ ﺁﻥ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ،ﮔﺰﺍﺭﺵ ﮔﻮﻧﻪﺍﻱ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻭﺿﻊ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ. ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺨﭽﺔ ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ ﻣﻔﺼﻠﻲ ﻛﻪ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﺣﻤﺪ ﻋﻠﻲﺧﺎﻥ ﻭﺯﻳﺮﻱ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺻﻞ ﺁﻥ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﺮﺱ ﻧﻴﺴﺖ .ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺧﺎﻟﻖ ﺩﺍﺩ ﺁﺭﻳﺎ ﺭﻭﻧﻮﺷﺘﻲ ﺍﺯ ﺭﺳﺎﻟﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻛﺎﻣﺒﻮﺯﻳﺎ ﺩﺭ ﻛﻼﺗﺔ ﺯﺍﻫﺪﺍﻥ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﺮﺣﻤﺖ ﻛﺮﺩ .ﺍﺻﻞ ﺍﻳﻦ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﻣﻦ ﻧﺰﺩ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻛﺎﻣﺒﻮﺯﻳﺎ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩﻡ ،ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺍﺳﺖ ،ﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻭﺯﻳﺮﻱ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺳﺒﻚ ﺍﻧﺸﺎء ﺁﻥ ﻛﺎﻣ ً ﻼ ﺑﺎ ﺍﻧﺸﺎء ﻭﺯﻳﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ 32 ﺩﺍﺭﺩ. ﺍﻣﺎ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﺍﺯ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﻛﺎﺭ ﻛﺮﺩﻥ ﺭﻭﻱ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؛ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ
● ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺮﻛﺎﺕ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻋﻘﺪﻩﺍﻱ ﺷﺪ ﺩﺭ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﺁﺧﺮ ﺻﻔﻮﻱ ،ﺍﻭﻝ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﻐﺎﻥ ،ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ،ﻭ ﺳﭙﺲ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺯﻳﺮﻭﺭﻭ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻭ ﺁﺧﺮ ﻛﺎﺭ ﻫﻢ ِ ﺩﺳﺖ ﻧﺎﺩﺭ ﺑﺴﭙﺎﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ِ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ »ﺑﺎﺯ ،ﺻﺪ ﺭﺣﻤﺖ ﺑﻪ ﻛﻔﻦ ﺩﺯﺩ ﺍ ّﻭﻟﻲ« .ﻳﻌﻨﻲ ﺁﺭﺯﻭﻱ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻚ ﻣﺤﻤ ِﺪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﮔﻴﺮﺷﺎﻥ ﻧﻴﺎﻳﺪ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻛﺎﺭﻫﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﻬﺪﻱ ﺧﺎﻥ ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻣﻬﻨﺪﺱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺧﻼﺻﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻣﺮﺁﺕ ﺍﻟﺒﻠﺪﺍﻥ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ 33.ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﻗﻠﻢ ﻭ ﺍﻫﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻬﻢ ﻛﺎﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﺭﺳﺎﻟﻪﺍﻱ ﺑﺎﺯ ﺑﺎ ﺧﻂ ﺧﻮﺵ ،ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﭘﺎﺷﺎﺧﺎﻥ ﻭﺯﻳﺮﻱ ،ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻛﺘﺎﺏ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ، ﺁﻥ ﻧﺴﺨﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﺮﺣﻤﺖ ﻛﺮﺩ ـ ﺩﺍﺭﻡ .ﺍﻭ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺍﺯ ﺍﻓﻀﻞﺍﻟﻤﻠﻚ ﺭﻭﺣﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﻲﺷﻮﺩ: »...ﺍﻳﻦ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﺣﻜﻢ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ،ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺷﻤﺎﻝ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ «...ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻧﻜﺘﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺎﻻﻱ ﺁﻥ ﻫﺴﺖ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ» :ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﺟﺎﺕ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ،ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﺮ ﺷﻨﺪﻟﺮ ﺩﺭﺧﺼﻮﺹ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﺋﻲ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﺮﻻﻧﺪﻩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭﺳﻨﺔ ﻳﻜﻬﺰﺍﺭﻭﺳﻴﺼﺪ ﻫﺠﺮﻱ ،34ﻫﻮﺍﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺷﺎﻧﻪ ،ﺍﻳﻦ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ«... ﭘﺲ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺍﻭﻟﻲ ﻫﻢ ﻛﺎﺭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎﺳﺖ ،ﻭ ﻫﻢ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ،ﻭ ﻫﻢ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﺓ ﻣﺠﻬﻮﻝ ﺩﺭ ﻗﻠﻌﺔ ﻧﺎﺻﺮﻳﻪ ،ﻭ ﻫﻢ ﺁﻥ ﻛﻪ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪ ﺍﻓﻀﻞ ﺍﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺣﺘﻲ ﺟﻤﻼﺕ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺪﺍﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺭﺳﺎﻟﻪﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﻲﺷﻮﺩ :ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻱ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ...،ﺍﻳﻦ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺯﻳﺮ ﺣﻜﻢ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺷﻤﺎﻝ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺷﺮﻕ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﻛﻮﺭ ﻭ ﻛﺞ ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺟﻨﻮﺏ ﺑﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﻫﻨﺪ ،ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﻐﺮﺏ ﺑﻪ ﻧﺮ]ﻣﺎ[ ﺷﻴﺮ ﻭ ﺭﻭﺩﺑﺎﺭ ﻭ ﺑﺸﺎﮔﺮﺩ ،ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎﻝ«... ﺍﻭﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﻬﺪﻱ ﺧﺎﻥ ﻣﻬﻨﺪﺱ ﻧﺴﺒﺖ ﺩﺍﺩﻩ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺪﺭﺳﻲ ﭼﺎﺭﺩﻫﻲ ﻧﺴﺨﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻩ 35،ﻭﻟﻲ ﻧﺎﻡ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: »ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﺐ 21ﺟﻤﺎﺩﻱﺍﻻﻭﻟﻲ 1304ﻫﺠﺮﻱ 36ﺩﺭ ﻗﻠﻌﺔ 37 ﺟﺪﻳﺪﺍﻟﺒﻨﺎﻱ ﻧﺎﺻﺮﻳﺔ ﻓﻬﺮﺝ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ«. ﺭﺳﺎﻟﺔ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﻀﻞﺍﻟﻤﻠﻚ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺔ ﻳﺎﺩﮔﺎﺭ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ ،ﺭﻭﻧﻮﻳﺴﻲ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﺩ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺔ ﻓﻴﺮﻭﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﺑﺮﻣﻲﺧﻮﺭﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻨﺼﻮﺭﻩ ﻧﻈﺎﻡ ﻣﺎﻓﻲ ـﺍﺗﺤﺎﺩﻳﻪ ـ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻭ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺟﺰﺋﻴﺎﺕ ﺧﻂﺳﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻓﻴﺮﻭﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﺯ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎﺭﻱ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ،
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺔ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺍﺳﺖ ،ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﻣﻐﻠﻮﻁ ـ ﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﻣﺠﻠﺔ ﻭﺣﻴﺪ ﺍﺳﺖ .ﺑﺮﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺍﻓﺰﻭﺩ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﻛﻤﺎﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﻏﺮﺍﺏ ﻭ ﻣﻬﻨﺪﺱ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ُﻣﺨﺒﺮ ﻭ ﺍﺳﻼﻡ ﻛﺎﻇﻤﻴﻪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺍﺯ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺩﻳﺪﻥ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ. ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺏ ﻫﻢ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﺤﻤﺪ ﺑُﺮﻗﻌﻲ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺖ ،ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺎﻣﻊ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑِﻨ ِ ْ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻗﺴﻤﺖ ﻭ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺍﺯ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲﺷﻮﺩ. ﻳﻚ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﻄﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻭﺩﺑﺎﺭ ﻭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﺓ ﺁﻥ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺟﻠﺪ ﻫﻔﺘﻢ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﺘﺐ ﺧﻄﻲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ،ﺷﻤﺎﺭﺓ 731ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﮔﺰﺍﺭﺷﻬﺎﻱ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﻛﺘﺎﺏ ﺣﺎﺿﺮ ﻛﻪ ﺩﻭﺳﺖ ﻓﺎﺿﻞ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺳﻮﻝ ﺩﺭﻳﺎﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺩﻗﺖ ﻭ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺗﻤﺎﻡ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ، ﻳﻚ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﮔﻮﻧﻪﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﺓ ﺁﻥ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ، ﻭ ﺩﺭ ﭘُﺸﺖ ﺁﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ» :ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺔ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ، ﻣﺆﻟﻒ ﮔﻮﻳﺎ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﻨﺸﻴﺎﻥ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﻳﺎﻥ! ﻇﻞﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﺳﻢ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ«... ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺁﻗﺎ ﺳﻴﺪ ﻫﺪﺍﻳﺖﺍﷲ ﻣﺘﻮﻟﻲ ﺍﻣﻼﻙ ﺷﺎﻩ ﻧﻌﻤﺖﺍﷲ ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﻣﺎﻫﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﭼﻮﻥ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺿﺒﻂ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺷﻴﺦ ﻳﺤﻴﻲ ،ﺁﻗﺎ ﺳﻴﺪ ﻫﺪﺍﻳﺖﺍﷲ ﻣﺘﻮﻟﻲ ﺁﺳﺘﺎﻧﺔ ﻣﺎﻫﺎﻥ ﺩﺭ 1303ﻫـ1886/ﻡ ﺩﺭﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ 38،ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﻝ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻧﻈﺮ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﻮﻳﺲ ﻛﺘﺐ ﺧﻄﻲ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻨﺸﻴﺎﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭ! ﻇﻞﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ،ﺁﺧﺮ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﮔﺰﺍﺭﺷﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺎﻩ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ِ ﺣﻴﺎﺕ ﺑﻨﺪﺭ ﭼﺎﺑﻬﺎﺭ ﻭ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺍﻭ ﺿﻤﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻗﻠﻌﻪ ﻭ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﺪﻭﺩ ،ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺁﻥﺟﺎ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺩﺍﺭﺓ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺍﺯ ﻗﺼﺮ ﻗﻨﺪ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺑﻤﭙﻮﺭ ﻣﻬﻢﺗﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲﺩﻫﺪ: »...ﺩﺭﻳﻦ ﺩﻭ ﻧﻘﻄﻪ ﻳﻜﻲ ﻓﻬﺮﺝ ـ ﻛﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭ ﻓﻬﺮﺝ ﺑﻨﺎﻱ ﻗﻠﻌﺔ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺍﺳﺘﺤﻜﺎﻣﺎﺕ ﺑﻨﺎ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ،ﻭ ﺩﺭ ﭼﺎﻩ ﺑﻬﺎﺭ ﺷﻬﺮ ﺗﺠﺎﺭﺗﻲ ،ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻛﻠﻴﻪ ﻣﻲﺑَﺮﺩ ،ﻭ ﻣﺨﻠﻮﻕ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﺯﻭﺩﻱ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺘﻲ ﺫﺍﺕ ﺍﻗﺪﺱ ﻫﻤﻴﻮﻧﻲ ﺭ ُﻭ ُﺣﻨﺎ ﻓﺪﺍﻩ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﺪﻩ ،ﺁﺳﻮﺩﻩ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ ،ﻭ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ،ﻭ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻛﺜﻴﺮﻩ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺯﻳﻦ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ 39 ﺑﺮﺩ«... ِ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ» :ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻠﻚ ﻭﺳﻴﻌﻲ ﺧﺮﺝ ﺷﻬ ِﺮ ﻗﺼﺮ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻓﺴﻮﺱ ﻛﻪ ﺧﺮﺍﺏ ﻭ ﻭﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ، ِ
159 ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﭼﻴﺰﻱ ● ِ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﺳﻼﻑ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻧﺪﺍﺷﺖ .ﻫﺮ ﻭﻗﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﻱ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﻛﺮﺩ، ﻳﻚ ﻫﺠﻮﻡ ﺑﻲﺍﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺧﻂ ﺳﻴﺮِ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻣﻲﻛﺮﺩ .ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﻮﻫﻬﺎ ﻭ ﻭﺍﺣﻪﻫﺎ ﻣﻲﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ ،ﮔﺎﻫﻲ ﺁﺩﻣﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪﺟﺎﻱ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺑﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ،ﻣﻌﻤﻮ ً ﻻ ﻫﺪﻳﺔ ﺣﻜﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻣﻲﺭﻓﺘﻨﺪ ،ﭼﻴﺰﻱ ﻧﺒﻮﺩ ،ﺟﺰ ﻣﻘﺪﺍﺭﻱ ﻛﺎﻻ ﻭ ﻓﺮﺵ ﻭ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ،ﻭ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﻫﻢ »ﺁﺩﻡ«!.... ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺑﻲﺣﺎﺻﻠﻲ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻭﻟﺖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ،ﺯﻳﺮﺍ ﻗﻨﺪ ِ ﻛﻪ ﺷﻬ ِﺮ ﺗﺠﺎﺭﺗﻲ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ...ﻛﻠﻴﻪ ﻣﻜﺮﺍﻧﺎﺕ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﻣﺮﻳﻀﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺸﺮﻑ ﺑﻪ ﻣﻮﺕ ،ﻃﺒﻴﺐ ﺣﺎﺫﻕ ِ ِ ِ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺧﺎﺹ ﺑﻨﺪﮔﺎ ِﻥ ﻟﻄﻒ ﻭ ﻣﺪﺍﻭﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﻳﺾ، ِ ﻧﻌﻤﺖ ﻛﻞ ﺭﻭﺣﻨﺎﻓﺪﺍﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻫﺮﮔﺎﻩ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺪ ﺭﻓﻊ ﻭﻟﻲ ِ ﻣﺮﺽ ﺷﺪﻩ ،ﺻﺤﺖ ﻛﺎﻣﻞ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ،ﻭ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ، ِ ﺯﻳﻨﺖ ﻣﻠﻚ ﻣﻲﺍﻓﺰﺍﻳﺪ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺧﺪﺍ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺸﺪ، ﺑﺮ ِ ﺻﺮﻑ ﻧﻈ ِﺮ ﻃﺒﻴﺐ ،ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮﻳﺾ ﻭ 40 ﭼﻪ ﺷﻮﺩ؟«.... ِ ﺳﺮﺩﺍﺭﻱ ﺍﻣﺎ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻗﻴﺎﻡ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﺘﺢ ﺧﺎﻥ ﺗﺮﻙ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻦﺧﺎﻥ ﺑﻠﻮچ: ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﺘﺢ ﺧﺎﻥ ﺗﺮﻙ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1888ﻡ1305/ﻫـ ﺑﺎ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻳﺎﺭﺍﺣﻤﺪ ﺯﻫﻲ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﺳﺮﺣﺪ ﺳﻜﻮﻧﺖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﺷﺎﻳﺎﻧﻲ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺷﻜﺴﺖ ﺩﺍﺩ ...ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺩﺭ ﺑﻬﺎﺭ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭﺍﻟﻲ ﺍﻳﺎﻟﺖ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﭘﻴﻐﺎﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﻜﻪ ُﻣﻄﻴﻊ ﻭ ﻣﻨﻘﺎﺩ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ... ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺣﺮﻛﺖ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺯ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﺘﺢ ﺧﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻪﻃﻮﺭ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﺳﻠﻮﻙ ﻧﻤﻮﺩ ،ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﻪ ﺳﻮء ّﻇﻦِ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﮔﺮﺩﻳﺪ ،ﻏﻔﻠﺘ ًﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺎﺧﺖ ﻭ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺯﻥ ﻭ ﺑﭽﻪ ﺍﺳﻴﺮ ﻛﺮﺩ ،ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺶﺁﻣﺪ، ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺮﻛﺮﺩﮔﻲ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺣﺴﻴﻦﺧﺎﻥ ﻗﻴﺎﻡ ﻭ ﻓﻬﺮﺝ 41 ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻛﺮﺩﻩ ،ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﺘﺢ ﺧﺎﻥ ﻣﻨﻔﺼﻞ ﺷﺪ. ﺍﻳﻦ ﻗﻴﺎﻡ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﺳﺎﺩﻩ ﻧﻴﺴﺖ ،ﭼﻮﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺯﻥ ﺭﺍ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮﺩ .ﻳﻚ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﺑﻜﻨﻢ .ﻣﻦ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺭﺳﺎﻟﺔ ﺧﻄﻲ ﻛﻪ ﻧﺰﺩ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻓﺘﺤﻲ ﺁﺗﺸﺒﺎﻙ ﺩﻳﺪﻡ ـ ﻭ ﺍﻭ ﺣﺪﺱ ﻣﻴﺰﺩ ﻛﻪ ﺧﻂ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎ ﺧﺎﻥ ﺑﺮﺩﺳﻴﺮﻱ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﺘﺢ ﺧﺎﻥ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺁﺭﺍﻡ ﻛﺮﺩﻥ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﺑﻠﻮچ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺻﻮﺏ ﺭﻓﺖ ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﺖ ،ﻗﺼﺪ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺯﻧﺎﻥ ﺑﻠﻮچ ﻛﺮﺩ ،ﻭ
160 ● »ﺭﻓﺘﺎﺭِ ﺣﻜﺎﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﺮﻛﻮﺑﻲ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﻭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺟﺎﻧﻲ ﻧﮕﺮﻓﺖ ،ﻭ ﻋﺠﻴﺐ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻛﺮﻣﺎﻧﻴﺎﻥ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺁﺳﻴﺐﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﻇﻠﻢ ﻛﺸﻴﺪﺓ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻫﺴﺘﻴﻢ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺑﻴﭽﺎﺭﮔﻲ ﻭ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﺑﻠﻮچ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﻬﺪ ﮔﺮﻳﻪ ﻛﻨﻴﻢ :ﻭﺍﻱ ﺑﺮ ﺣﺎ ِﻝ ﻛﺴﻲ ﻛِ ْ ﺶ ﻏﻢ ﻛﻨﺪ ﻏﻤﺨﻮﺍﺭﮔﻲ «....ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻻﻳﻞ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ ،ﺟﻤﻌﻲ ﻛﺜﻴﺮ ﺍﺯ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺮﺍﭼﻲ ﻭ ﻣﺴﻘﻂ ﻭ ﺯﻧﮕﺒﺎﺭ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ. ﭼﻮﻥ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭ ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞ ﺷﻮﻫﺮ ﻭ ﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﺯﻥ ﻣﻮﺍﺟﻪ ﺷﺪ ،ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﺳ ِﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﺭﺍ ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺑﺮ ﺳﻴﻨﺔ ﺯ ِﻥ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻧﻬﺎﺩﻧﺪ ﻭ ،ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ ،ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﭼﺎﺩﺭ ،ﺑﻪ ﺁﻥ ﺯﻥ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻛﺮﺩ 42...ﻭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻃﻐﻴﺎﻥ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎﻥ ِ ﺩﺳﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﻭ ﻣﺮگ ﭘﺴ ِﺮ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺑﻠﻮچ ﻭ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺍﻭ ﺑﻪ ِ ﻣﺮگ ﭘﺴﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ 43 ِ ﻛﺘﺎﺏ ﺩﻳﮕ ِﺮ ﺑﻨﺪﻩ ﺧﻮﺍﻧﺪ. ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺧﻮﺵ ﺧﻂ ﻭ ﺧﻮﺵ ﺍﻧﺸﺎء ﺑﻮﺩ .ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺷﻴﺦ ﻳﺤﻴﻲ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺍﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ» :ﺣﺎﻻﺕ ﺍﻳﻦ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﻏﺮﻳﺐ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺣﻴ ّﺰ ﺍﺷﻜﺎﻝ ﺍﺳﺖ .ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻛﻤﺎﻻﺕ ﻭ ﻓﻀﺎﻳﻞ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﺧﻂ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺧﻮﺏ ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ،ﺍﻧﺸﺎﺷﺎﻥ ﺑﺮ ﺳﺒﻚ ﻗﺪﻣﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ،ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺷﺠﺎﻉ ﻭ ﺷﺮﻑ ﺩﻭﺳﺖ ،ﺩﺭ ﺑﺰﻡ ﻭ ﺭﺯﻡ ﻳﮕﺎﻧﺔ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻭ ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺑﻮﺩ ،ﻟﻜﻦ ﺯﻳﺎﺩ ِﺟ ْﻠﻒ ﻭ ﻣﺘ ّﻬﻮﺭ، ﮔﺎﻩ ﺳﻼﻡ ﻛﻨﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺩﺷﻨﺎﻡ ﺩﺍﺩﻱ ﻭ ﻓﺤﺶ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺧﻠﻌﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪﻱ .ﻭﻗﺖ ﺑﻮﺩ ﺑﻲﮔﻨﺎﻩ ﻣﺤﺮﻣﻲ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﺘﻲ ،ﻭ ﮔﺎﻩ ﺍﺯ ﺧﻄﺎﻱ ﻣﻘﺼﺮﻱ ﺩﺭﮔﺬﺷﺘﻲ ،ﻻﺑُﺪّ ﺍﻳﻦ ﻭﺿﻊ ﺣﻜﻮﻣﺖ 44 ِ ِ ﺧﺸﻴﺖ ﺭﻋﻴّﺖ ﻣﻲﺷﻮﺩ«... ﺳﺒﺐ ﻭﺣﺸﺖ ﻭ ﺩﻫﺸﺖ ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻭ ﮔﺰﺍﺭﺷﻬﺎ ﻛﻪ ﻃﻲ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﻋﺎﻟﻴﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﺪﻭﺩ ﺭﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻭﻟﻴﺎﻱ ﺍﻣ ِﺮ ﺗﻬﺮﺍﻥﻧﺸﻴﻦ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻄﺮ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﭘﻲ ﭼﺎﺭﻩ ﻣﻲﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﭼﺎﺭﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻮﺭِ ﺗﻬﺮﺍﻧﻲ ،ﻭ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﻣﻘﻴ ِﻢ ﺑﺎ ِﻍ ﻧﺴﺘﺮﻥ ،ﻭﺣﺎﻛﻢ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺭﻓﺘﺔ ﺍﺳﻼﻣﺒﻮﻝ ﺷﻨﺎﺱ ،ﺩﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺁﻥﻫﻢ ﺳﺮِﭘﺎﺋﻲ ﻭ ﻋﺒﻮﺭﻱ ﻭ ﮔﺬﺭﻱ ،ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﺪ ،ﭼﻴﺰﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﮔﺮﻩ ﺍﺯ ﻛﺎﺭِ ِ ﺧﻠﻖ ﺑ َ ْﺰﻣﺎﻥ ﻭ ﻛﻠﻮﻥ ﺯﻫﻮ ﻭ ﻛﻮچ ُﻛﺮﺩﻭﻥ ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ. ﻣﻮﺭِﺙ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﮔﺎﻫﻲ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺑﻌﺾ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﺁﻧﻬﺎُ ،
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺧﻨﺪﻩ ﻭ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺭﻭﭘﺎﺩﻳﺪﮔﺎﻥ ﺑﺎ ﺯﻭﺍﻳﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺷﺮﻗﻲ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﻓﻴﺮﻭﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﭘﺪﺭ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺳﻔﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﺷﻬﺮ ﻣﺤﺮﻡﺍﻟﺤﺮﺍﻡ ﺳﻨﺔ ﻟﻮﻱ ﺋﻴﻞ 1297ﻫـ 4/ژﺍﻧﻮﻳﻪ 1880ﻡ ﺷﺮﻭﻉ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ» :ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﺧﺘ ِﻢ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ِ ﻭﻟﻴﻨﻌﻤﺖ ﻛﻞ ،ﺭﻭﺣﻲ ﺩﻋﺎﮔﻮﺋﻲ ﻭ ﺳﻼﻣﺘﻲ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﺒﺎﺭﻙ ﻓﺪﺍﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻟﺤﻤﺪﺍﷲ ﺍﺯ ﺗﻮﺟﻬﺎﺕ ﭼﻨﻴﻦ ﻭﻟﻲﻧﻌﻤﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺘﻲ ﻫﻤﻪ ﺍﻫﻞ ﺍﺭﺩﻭ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ،ﺟﺎ ِﻥ ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﭼﺎﻛﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﺼﺪﻕ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﺒﺎﺭﻙ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺭﺅﻑ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ـ ﻣﻦ ﺩﻋﺎ ﻛﺮﺩﻡ ﻭ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺍﻣﻴﻦ ،ﺁﻣﻴﻦ ﮔﻔﺖ«... ِ ﺟﻮﺵ ﮔﺮﻣﺎﻱ ﺁﺭﻱ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﻫﻢ ﻭﻗﺘﻲ ﺩﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﻣﻲﮔﺬﺭﺩ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ...» :ﺍﻳﻦ ﺻﺤﺮﺍﻱ ﻭﺳﻴﻊ ،ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻦ ﺻﺤﺮﺍ ﻭ ﺟﻨﮕﻠﻬﺎ ـ ﻛﻪ ﺑﻌﻴﻨﻪ ﻣﺜﻞ ﺣﺎﻟﺖ ﻭ ﻭﺿﻊ ﻓﺮﻧﮕﺴﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ ـ ﺗﻔﺎﻭﺗﻲ ﻛﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﺁﻧﺠﺎﻫﺎ ﺗﻤﺎﻣ ًﺎ ﺁﺑﺎﺩ ﻭ ﻣﻌﻤﻮﺭ ﻭ ﭼﻤﻦ ،ﻭ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ﻫﻢ ﺳﺒﺰ ﻭ ﺧﺮﻡ ﻭ ﺧﻮﺵ ﻫﻮﺍﺳﺖ ،ﺍﻳﻨﺠﺎﻫﺎ ﮔﺮﻡ ﻭ ﺧﺮﺍﺏ، ﻭ ﭼﻤﻨﻬﺎ ﺧﺸﻚ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﻭ ﺧﺎﻙ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻣﺜﻞ ﺁﺗﺶ ﺗﻨﺪﻭﺭ 45ﻣﻲﺷﻮﺩ .ﻣﻨﺰﻝ ﻭ ﺻﺤﺮﺍﻫﺎﻱ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱ ﺩﺭ ﺍﻛﺜﺮ ﺟﺎﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻞ ﻭ ﻣﻜﺎﻥ ﻣﻠﻜﺔ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ـ ﻛﻪ »ﻭﻧﺰﻭﺭ« ﺑﺎﺷﺪ ـ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺁﻳﺪ. 46 ـ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺟﺎﻥ ﺳﻮﺯﻧﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﻛﺠﺎ ﻭ ﺁﻥ ﻛﺠﺎ.«... ...ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﺩِ ِ ﺳﻤﻮﻡ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ،ﺳﺮﻣﺎﻱ ﻛﻮﻳﺮﻱ ﺷﺒﻬﺎﻱ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺩﺭﺟﻪ ﺯﻳﺮ ﺻﻔﺮ ﻣﻲﺭﻭﺩ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ،ﺭﻳﮓ ﺭﻭﺍﻥ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﺭ ﻣﺴﺠﺪﻱ ﺯﻳﺮ ﺧﻮﺩ ﻓﺮﻭ ﻣﻲ َﺑﺮﺩ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻫﻴﭻ،47 ﺣﺘﻲ ﺑﺎﺩِ ﻋﺎﺩﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻛﺴﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﺪ ـ ﺑﺎﺩﻱ ﻛﻪ ﺻﺪ ﺭﻭﺯ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺷﻤﺎﻝ ﺷﺮﻗﻲ ﻣﻲﺁﻳﺪ .ﺳﺎﻳﻜﺲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ...» :ﺩﺭ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﻛﺎﻟﻴﮕﺎﻥ ،ﻧﺨﻠﺴﺘﺎﻥ ﺧﺮﻣﺎ ﻭ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﺯ ﻗﺒﻴﻞ ﭘ ِﺮ ﺳﻴﺎﻭﺵ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ،ﺯﻳﺎﺩ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺩﺭ ﻟﺠﻲ ﺑﺎﺩﻫﺎﻱ ﺷﺪﻳﺪﻱ ﻣﻲﺁﻳﺪ ،ﺧﻮﺏ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺷﺐ ﺑﺎﺩ ﺷﺪﻳﺪ ﻭﺯﻳﺪ ،ﻭ ﺍﻛﺜﺮ ﭼﺎﺩﺭﻫﺎﻱ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺳﺮﻧﮕﻮﻥ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺍﺳﻌﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﭘﺎﻱ ﻫﺮ ﻣﻴﺨﻲ ،ﻫﺮ 48 ﺷﺐ ،ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻧﻮﺑﺖ ﻛﺸﻴﻚ ﺑﺪﻫﺪ«... ﻫﻔﺖ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﻛﻪ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ 49 ﻣﻲﺭﻭﺩ ،ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺩ ﺩﺳﺖ ﻭ ﮔﺮﻳﺒﺎﻥ ﺍﺳﺖ.... ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﮔﻨﺎﻩ ﺧﺸﻜﻲ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻭ ﺑﻲﮔﻨﺎﻫﻲ ﻭ ﺑﻲﺩﺭﺧﺘﻲ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﺮﺩ ِﻥ ﺣﻜﺎﻡ ﺑﻴﻨﺪﺍﺯﻡ ،ﻭ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﺎ ﺩﻩ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﺳﺎﻧﺖ ﺑﺎﺭﺍﻥ ،ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ﻛﻤﺘﺮ ،ﭼﻬﺎﺭ ﺗﺎ ﺷﺎﺥ ﻋﻠﻒ ﻫﺮﺯ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩ .ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺏ ،ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﺧﻮﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ُﻣﻘﺎﻭﻡ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺗﻮﻱ ﺭﻳﮓ ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺑﺎ ﭘﻨﺞ ﺷﺶ ﻗﻄﺮﻩ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﻭ ﺭﻃﻮﺑﺖ ﻭ ﺷﺒﻨﻢ ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﻲ ،ﺯﻳ ِﺮ ﮔﺮﻣﺎﻱ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺩﺭﺟﻪ ﺑﺎﻻﻱ ﺻﻔﺮ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ. ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺤﻞ ،ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﺩﺭﺧﺖ ﻭ ﮔﻴﺎﻩ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻣﻲﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺪﺍﻥ ﺩﺧﻴﻞ ﻣﻲﺑﺴﺘﻨﺪ ،ﺍﺯ ﺳﺮﻣﺎ ﻣﻲﻣﺮﺩﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﺩﺭﺧﺖ ﺗﺮ ﺭﺍ ﻧﻤﻲﺷﻜﺴﺘﻨﺪ ،ﻭ ﻧﻤﻲﺳﻮﺧﺘﻨﺪ .ﺟﻨﺎﺏ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩﺵ ﺩﺭ »ﺩﻭﻡ ژﺍﻧﻮﻳﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﺎﻩ ﻗﻨﺒﺮ« ،ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻩ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮﺩﻩ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺍﮔﺮ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻮﺩﻡ ﻭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮﺩﻡ ،ﺍﺯ ﺣﻴﺚ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻧﻤﻲﺩﺍﺩﻡ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﺯﺧﻮﺍﺳﺖ ﻫﻢ ﻣﻲﻛﺮﺩﻡ ،ﺍﻭ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: » ...ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﮔﺸﻨﻴﻞ ،ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﻟﻨﮓ ﻛﺮﺩﻳﻢ .ﺩﺭ ﺩﻭﺭ ﭼﺎﺩﺭﻫﺎ ،ﺩﺭ ﺻﺪ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻗﺪﻣﻲ ،ﭘﺮ ﺍﺯ ﻛﺒﻚ ﺑﻮﺩ ،ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺗﻤﺎﻣ ًﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﻜﺎﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪﻧﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻋﺪﺩ ﻛﺒﻚ ﺯﺩﻩ ﺷﺪ«... ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺭﻗﻢ ﺣﻔﻆ ﻃﺒﻴﻌﺖ ،ﺍﻣﺎ ﺭﻗﻢ ﺩﻭﻡ ﺁﻥ...» :ﻫﺮ ﭼﻪ ﻧﻲ ﺑﻮﺩ ﺁﺗﺶ ﺯﺩﻧﺪ .ﺷﺐ ،ﺻﻔﺎﻱ ﺧﻮﺑﻲ ﺩﺍﺷﺖ....«... ﺧﻮﺏ ،ﻣﺮﺩ ﻣﺆﻣﻦ ،ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ ،ﺗﻮ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﻳﮕﺰﺍﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻳﺎﺩ »ﻛﺎﺥ ﻭﻳﻨﺪﺳﻮﺭ« ﻫﺴﺘﻲ ،ﻭ ﺍﺯ ﺑﺎﻏﻬﺎﻱ ﺍﺳﻼﻣﺒﻮﻝ ﻳﺎﺩ ﻣﻲﻛﻨﻲ ،ﻧﻤﻲﮔﻮﺋﻲ ،ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺗﺎ ﺑﻮﺗﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺧﻮﺩﺑﻪﺧﻮﺩ ﺩﺭﻳﻦ ﺩﺷﺖ ﺑﻲﻛﺮﺍﻥ ﺳﺒﺰ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺷﻮﺩ؟ ﺗﻮ ﻣﺮﺩ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺩﻳﺪﻩ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺮﻧﮕﻲﺩﺍﻥ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﺑﺴﻮﺯﺍﻧﻲ ،ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﮔﺠﺴﺘﻚ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻫﻢ ﺑﺴﻮﺯﺍﻧﺪ ،ﺑﻠﻮچ ﻛﻮچﻧﺸﻴﻦ ﺑﻲﺳﻮﺍﺩ »ﻧﺎﻥﺷﻨﺎﺱ ﺣﻖﻧﺸﻨﺎﺱ« ﻫﻢ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻧﺎﻥ ﺑﭙﺰﺩ، ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﺠﺰ ﺩﺷﺖ ﺑﺮﻫﻮﺕ ﺑﺮﺍﻱ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺖﻭﻳﻜﻢ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ. ﺍﺷﻜﺎﻝ ﻛﺎﺭ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﺪ ﺩﺭ ﻛﺠﺎﺳﺖ؟ ﺩﺭﺍﻳﻦﺟﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻓﺮﻧﮓ ﺭﻓﺘﻪ ﻛﺎﺥ ﻭﻳﻨﺪﺳﻮﺭ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻠﻜﻪ ﻭﻳﻜﺘﻮﺭﻳﺎﺷﻨﺎﺱ، ﺁﻣﺪﻩ ﺩﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﻠﻮچ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﻨﺪ. ﭼﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ؟ ﺍﺯ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺑﺸﻨﻮﻳﻢ ،ﻓﻴﺮﻭﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: »...ﺳﻪ ﻓﺮﺳﺦ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﺸﻴﺮ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻘﻌﺔ ﻣﺨﺮﻭﺑﻪ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻥ ﻣﻌﺘﺒﺮﻱ ﺑﻮﺩ ...ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﻣﺘﻮﻟﻲ ﻟﺨﺖ ﻭ ﻋﻮﺭ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺟﻠﻲ ﻣﺜﻞ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﺩﺭ ﺳﺮ ﺑﻘﻌﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ .ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺍﻳﺴﺖ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺳﺆﺍﻝ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﺣﻴﻮﺍﻥ ﻭﺣﺸﻲ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺧﻨﺪﻩ ﺩﺍﺷﺖ. ﺍﻭﻝ ﺍﺯ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺁﺋﻴﻦ ﭘﺮﺳﻴﺪ 50ﻭ ﺍﺯ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻭ ﺍﻣﺎﻡ ﺧﺒﺮ ﺟﻮﺍﺏ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺳﺮ ﺟﻨﺒﺎﻧﺪﻩ ،ﻭ ﻫﺎ ﺑﻠﻲ ﮔﺮﻓﺖ .ﺩﺭ ﻋﻮﺽ ْ
161 ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ.... ﻓﻴﺮﻭﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ...ﺑﻪ ﺧﻨﺪﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: »ﺁﻥﻗﺪﺭ ﺧﻮﺩﺑﻪﺧﻮﺩ ﺧﻨﺪﻩ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ ،ﭼﻪ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﻣﻲﺧﻨﺪﺩ، ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻭﺣﺸﻲ ﻣﺘﻮﻟﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺎ ﻫﻴﭻ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﻴﻢ، ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﺯﻥ ﻭ ﺑﭽﺔ ﺧﻮﺩ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻭ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻼﺕ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎﻱ ﺣﻮﻝ ﻭ ﺣﻮﺵ ﺑﻤﻴﺮﻧﺪ ،ﺑﻴﺎﻭﺭﻧﺪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺩﻓﻦ ﻛﻨﻨﺪ ،ﭼﻴﺰﻱ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﺔ ﻣﻌﻴﺸﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻭ 52 ﻣﻤﺮ ﮔﺬﺭﺍﻥ ﻣﺎﻫﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺍﺳﺖ.... ﺍﻟﺒﺘﻪ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻧﻴﺰﺍﺭﻫﺎ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺎﺋﺮ ﻣﺎﻧﺪﻥ ﻭ ﺧﺮﺍﺏ ﺷﺪﻥ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ. ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻭ ﺧﺸﻜﻲ ﺑﻪﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ،ﺍﺯ ﻃﺮﻓﻲ ﻓﻘﺮ ﺭﺍ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﺍﺯ ﭼﻪ ﻣﻲﺩﺍﻧﺪ؟ ﻓﻜﺮ ﻣﻴﻜﻨﻢ ﺩﻟﻴﻠﺶ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺧﻮﺩﺵ ﻫﺴﺖ ،ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﻛﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﻬﺎﺏﺍﻟﻤﻠﻚ ﺣﺎﻛﻢ ﺳﺎﺑﻖ» :ﺁﻗﺎﺧﺎﻥ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺩﻭﺑﺮﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺟﺎﻟﺒﺎﺭﺯ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺎ ﻛﻤﺎﻝ ﻧﺎﺩﺍﻧﻲ ﻭ ﺑﻲﺑﺼﻴﺮﺗﻲ ﺁﻧﭽﻪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺷﻠﺘﺎﻕ ﻭ ﺑﻲﻗﺒﺾ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ... ﺭﻋﺎﻳﺎ ﺷﺎﻛﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻧﺎﺻﺮﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺒﺎﺷﺮ ﺟﺒﺎﻝ ﺑﺎﺭﺯ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﺍﻭ ﻫﻢ ﺣﺘﻲﺍﻟﻤﻘﺪﻭﺭ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﻭﻝ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﺷﺮ ﻭ ﺷﻠﺘﺎﻕ ﺍﺯ ﻛﻴﺴﺔ ﺭﻋﻴﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﻬﺼﺪ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻭ 53 ﻛﺴﺮﻱ ﺑﺎﻗﻲ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ.«... ﻓﻴﺮﻭﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ »...ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺧﻴﻠﻲ ﺯﻳﺎﺩﺗﺮ ﺍﺳﺖ. ﺳﺎﻝ ﺑﻪﺳﺎﻝ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﻤﻊ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﻓﺰﻭﺩﮔﻴﻬﺎ ﺷﺪﻩ ،ﺟﻤﻊ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻣﺪﻩ ،ﺣﺘﻲﺍﻟﻤﻘﺪﻭﺭ ،ﺍﺯ ﻣﺮﺍﻋﺎﺕ ﻭ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻧﻜﺮﺩﻩ 54،ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﻋﺎﺗﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﺟﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﻲﺭﺳﺪ. ﺳﺮﺍﻧﻪ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﺁﺩﻡ ،ﺳﻪ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺟﻤﻊ ﺩﺍﺭﺩ؛ ﻳﻚ ﺭﺃﺱ ﺍﻻﻍ ،ﺳﻪ ﺗﻮﻣﺎﻥ ،ﭼﻬﺎﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ،ﺟﻤﻊ ﺩﺍﺭﺩ 55«...ﺧﻮﺏ ،ﻓﻘﺮ 56 ﻭ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﺭﻳﺸﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ؟ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻳﻬﺎ ﺭﺍ ،ﻫﻢ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﻫﻢ ﺩﻩ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ 51
● ﺍﻭﻟﻴﺎﻱ ﺍﻣﺮِ ﺗﻬﺮﺍﻥﻧﺸﻴﻦ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻄﺮ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﭘﻲ ﭼﺎﺭﻩ ﻣﻲﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﭼﺎﺭﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻮﺭِ ﺗﻬﺮﺍﻧﻲ ،ﻭ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﻣﻘﻴ ِﻢ ﺑﺎ ِﻍ ﻧﺴﺘﺮﻥ ،ﻭﺣﺎﻛﻢ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺭﻓﺘﺔ ﺍﺳﻼﻣﺒﻮﻝ ﺷﻨﺎﺱ ،ﺩﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺁﻥﻫﻢ ﺳﺮِﭘﺎﺋﻲ ﻭ ﻋﺒﻮﺭﻱ ﻭ ﮔﺬﺭﻱ، ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﺪ ،ﭼﻴﺰﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﮔﺮﻩ ﺍﺯ ﻛﺎﺭِ ِ ﺧﻠﻖ ﺑ َ ْﺰﻣﺎﻥ ﻭ ﻛﻠﻮﻥ ﺯﻫﻮ ﻭ ﻛﻮچ ُﻛﺮﺩﻭﻥ ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ.
162 ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺣﺲ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻔﺮﻳﺢ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪﺍﻱ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺎﺯﮔﻮ ﻛﻨﻢ. ﺑﻴﺎﺋﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﻔ ِﺮ ﻳﻚ ﻭﺍﻟﻲِ ﺑﺎﺳﻮﺍﺩِ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲِ ﺑﻠﻮچ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﻨﻴﻢ ﻭ ﺁﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡِ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺔ ﺣﺎﺿﺮ ،ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻫﺎﻱ ﻣﺮﺯﻱ ﺍﺳﺖ .ﺍﻭ ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﻠﺦ ﺷﻌﺒﺎﻥ 1319ﻫـ 22/ﺩﺳﺎﻣﺒﺮ 1901ﻡ .ـ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺻﺪﻭﺭ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ـ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ﺩﻳﺒﺎ، ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ،ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺁﺩﻣﻲ ﻓﺮﻧﮓﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﭘﻄﺮﻭﮔﺮﺍﺩ ﺭﺍ ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺖ ،ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﺳﻼﻣﺒﻮﻝ ﺳﻔﻴﺮ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﮔﺰﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻪ ﻓﻜ ِﺮ ﺳﻔ ِﺮ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩ .ﺧﻮﺩﺵ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: »...ﺩﺭﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﻃﺮ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ ﻳﺨﺪﺍﻥ ﻭ ﻣﻔﺮﺵ ﺭﺍ ﺣﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﺷﺘﺮ ﻧﺒﻮﺩ ﭼﺎﺩﺭ ﻭ ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺪﻫﺪ، ﺑﺎ ﺳﻲ ﺍﺳﺐ ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﻗﺎﻃﺮ ﻭ ﺩﻩ ﺷﺘﺮ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻃﻮﻳﻠﻪ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪﻳﻢ«... ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺩﺭ ﺍﻭﻝ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ،ﺣﺮﻛﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺣﺮﻛﺖ ﻭ ﺳﻔ ِﺮ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﺮﺩﻩ ،ﻭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺮﺯﻫﺎﻱ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ ﺗﻨﻔﻴﺬ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩِ ُﮔﻠﺪﺍﺳﻤﻴﺖ ﻣﻲﺭﻓﺘﻪ ،ﻭ ﺁﺩﻣﻬﺎ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻫﺎﻥ ِ ﺍﻭ ﺗﻌﺠﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺳﻔﺮ ﻛﺮﺩ ِﻥ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻣﻄﺮﺡ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺎﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺩﺭﻙ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ِ ﭼﻄﻮﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻛﻪ ﺍﺳﻤﻴﺖ ﻳﺎ ﺳﺎﻳﻜﺲ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺧﻂ ﻣﺮﺯﻱ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ! )ﺁﺭﻱ ﺩﺭﺳﺖ ﺧﻮﺍﻧﺪﻳﺪ ،ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﻪ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺍﺳﻢ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﺪ( ،ﺁﺭﻱ ﺩﺭ
ِ ﺟﻮﺵ ﮔﺮﻣﺎﻱ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ● ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﻣﻲﮔﺬﺭﺩ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ...» :ﺍﻳﻦ ﺻﺤﺮﺍﻱ ﻭﺳﻴﻊ، ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻦ ﺻﺤﺮﺍ ﻭ ﺟﻨﮕﻠﻬﺎ ـ ﻛﻪ ﺑﻌﻴﻨﻪ ﻣﺜﻞ ﺣﺎﻟﺖ ﻭ ﻭﺿﻊ ﻓﺮﻧﮕﺴﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ ـ ﺗﻔﺎﻭﺗﻲ ﻛﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﺁﻧﺠﺎﻫﺎ ﺗﻤﺎﻣ ًﺎ ﺁﺑﺎﺩ ﻭ ﻣﻌﻤﻮﺭ ﻭ ﭼﻤﻦ ،ﻭ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ﻫﻢ ﺳﺒﺰ ﻭ ﺧﺮﻡ ﻭ ﺧﻮﺵ ﻫﻮﺍﺳﺖ، ﺍﻳﻨﺠﺎﻫﺎ ﮔﺮﻡ ﻭ ﺧﺮﺍﺏ ،ﻭ ﭼﻤﻨﻬﺎ ﺧﺸﻚ ﻣﻲﺷﻮﺩ، ﻭ ﺧﺎﻙ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻣﺜﻞ ﺁﺗﺶ ﺗﻨﺪﻭﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ .ﻣﻨﺰﻝ ﻭ ﺻﺤﺮﺍﻫﺎﻱ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱ ﺩﺭ ﺍﻛﺜﺮ ﺟﺎﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺷﺒﻴﻪ ﺏﻩ ﺟﻨﮕﻞ ﻭ ﻣﻜﺎﻥ ﻣﻠﻜﺔ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ـ ﻛﻪ »ﻭﻧﺰﻭﺭ« ﺑﺎﺷﺪ ـ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺁﻳﺪ. ـ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺟﺎﻥ ﺳﻮﺯﻧﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﻛﺠﺎ ﻭ ﺁﻥ ﻛﺠﺎ.«...
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺁﻧﺠﺎ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺷﺮﻗﻲ ﻭ ﺣﺘﻲ ﻏﺮﺑﻲ، ﻣﻘﺎﻭﻣﺘﻲ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪﻱ ﻧﻜﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢﺧﺎﻥ ﺑﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺍﻧﺪﻙ ﻣﻘﺎﻭﻣﺘﻲ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ،ﻛﺎﺭﺵ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺮﺳﻴﺪ ،ﻭ ﺧﻴﻠﻲ ﺯﻭﺩ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ. ﺧﻮﺷﻤﺰﻩﺗﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺣﺮﻑ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺁﺫﻭﻗﻪ ﺍﺳﺖ .ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ» :ﺩﺭ ﺭﻳﮕﺎﻥ ،ﺧﻮﺩﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺪﺕ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺳﻤﺘﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻲﺁﺫﻭﻗﻪ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻢ ،ﺧﻴﺎﻝ ﻣﻲﻛﺮﺩﻡ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﺧﺎﻟﺼﺠﺎﺕ ﭼﻴﺰﻱ ﻋﻤﻞ ﻧﻴﺎﻳﺪ ،ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﻣﻲﺧﻮﺭﻳﻢ ،ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻛﺎﻩ ﻧﻴﺴﺖ .ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻳﻢ ﻛﻪ ﺍﺭﺩﻭ ﺩﺭ ﺭﻳﮕﺎﻥ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻮپ ﻭ ﺑﻘﻴﺔ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﺮﺳﺪ... ﻫﻢ ﺷﺘﺮ ﺍﺯ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﻢ ،ﺁﻣﺪﻩ ﻛﺎﻩ ﻭ ﻏﻠﻪ ﻭ ﺁﺫﻭﻗﻪ 57 ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ«... ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺪﺍﺭﻛﺎﺕ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ،ﺍﻳﻨﻄﻮﺭﻱ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﻣﻲﺭﺳﻴﺪ .ﺧﻮﺩﺵ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ» :ﺭﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﭘﺎﺑﻨﻪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﻓﺮﺳﺦ ﺭﺍﻩ ﺑﻮﺩ .ﺍﺯ ﺗﻮﭘﭽﻲﻫﺎ ﺁﻣﺪﻩ ،ﻗﺪﺭﻱ ﭼﺎﺩﺭ ﻛﻪ ﺩﻭﺧﺘﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺩﻳﺮﻙ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺍﺯ ﻣﺎﻫﺎﻥ ﺑﻴﺎﻭﺭﻧﺪ ،ﻧﻴﺎﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ! ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺷﺮ ﻣﺎﻫﺎﻥ ﻛﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻮﺩ ﺳﭙﺮﺩﻡ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ! ﺣﺎﺝ ﺯﻳﻦﺍﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﺧﺎﻥ ﺍﺳﻌﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺍﻣﺎﺩ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺧﺎﻥ ﺳﻌﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ـ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﺩﺍﺋﺮ ﻣﺪﺍﺭ ﺑﻢ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ» :ﺍﺯﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺁﻣﺪﻥ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻭ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻳﺄﺱ ﻣﻲﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻲﺁﺫﻭﻗﻪ ﺍﺑﺪﺍ ً ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺍﺳﺖ ﭘﻴﺶ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻪ ُﻣﺮﺍﺩ ﺑﺮﺳﻴﻢ ...ﮔﻔﺘﻢ :ﻧﺘﺮﺳﻴﺪ ﻣﺤﺼﻞ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻡ ﺍﺯ ﺟﻴﺮﻓﺖ ﻏﻠﻪ ﺣﻤﻞ ﺑﻜﻨﻨﺪ ﻭ ّ ﺑﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﺍﺗﺎﺑﻚ ﺍﻋﻈﻢ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ﻫﺰﺍﺭ ﺧﺮﻭﺍﺭ ﺑﺎ ﻛﺸﺘﻲ ﺍﺯ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﭼﺎﺑﻬﺎﺭ ﮔﻨﺪﻡ ﺣﻜﻢ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﺑﻴﺎﻭﺭﻧﺪ ،ﻣﻦ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﻏﻠﻪ ﺑﺮﻳﺰﻡ ﻛﻪ ﻣﺸﺘﺮﻱ ﺧﻮﺭﻧﺪﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ! »ﻳﻚ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻛﺮﺩ ،ﭼﻴﺰﻱ ﻧﮕﻔﺖ ،ﺯﻳﺮﺍ ﻛﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺯﻳﺎﺩ ﺑﻮﺩ ،ﻭﻟﻲ ﻣﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪﻡ ﺍﻭ ﭼﺮﺍ ﻧﮕﺎﻩ ﻛﺮﺩ ...ﺗﺎ ﺧﻠﻮﺕ ﺷﺪ ،ﭼﻮﻥ ﺁﺩﻡ ﺍﻳﻼﺗﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻲﭘﺮﻭﺍ ﺣﺮﻑ ﺯﺩﻥ ﻋﺎﺩﺕ ﺩﺍﺭﺩ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻼﻣﺖ ﺭﺍ ﮔﺸﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻋﻠﻲ ﺍﺷﺮﻑ ﺧﺎﻥ ﻣﻬﻨﺪﺱ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻓﻼﻛﺖ ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎﻱ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﭼﻪ ﺑﺮﺳﺪ! ﻛﺠﺎ ﻣﻲﺭﻭﻱ؛ ﻭ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻣﻲﺭﻭﻱ؛ ﻛﻮ ﺁﺫﻭﻗﻪ ،ﻛﻮ ﺑﺎﺭ ﺑﺮﺩﺍﺭ ،ﻛﻮ ﺗﺪﺍﺭﻙ؟ ﻣﺠﺮﺏ ﭘﻴﺮﻣﺮﺩﻱ ،ﭼﺮﺍ ﺍﻳﻨﻘﺪﺭ ﺩﺭ »ﮔﻔﺘﻢ :ﺗﻮ ﺳﺮﻛﺮﺩﻩ ّ ﺍﺿﻄﺮﺍﺑﻲ ،ﻳﻘﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻲﺭﺳﺪ، ﺩﻝ ﻗﻮﻱ ﺩﺍﺭ ،ﻟﻮﺍﺯﻡ ﺭﺍ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺭﻡ ،ﺑﺎﻗﻲ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻋﻘﺐ ﻣﻲﺭﺳﺪ. ﮔﻔﺖ :ﺗﻮپ ﻫﺎ ﻛﻮ؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺍﻧﺎﺭ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﻟﻮﺍﺯﻡ ﺗﻮﭘﭽﻲ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺍﺳﺖ 58ﺩﺭ ﺑﻤﭙﻮﺭ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﺭﺳﺪ .ﻳﻚ »ﺍﻭﻓﻲ«
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﮔﻔﺖ ﻭ ﺁﻫﻲ ﻛﺸﻴﺪ ﻭ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﮕﻔﺖ«.... ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎ ِﻝ ﺁﻥ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ...» :ﺍﻳﻦ ﺻﺤﺒﺖ ﺧﺎﻃﺮﻡ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ ﺣﺮﻑ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺳﺮﺑﺎﺯﻫﺎﻱ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻥ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻥ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﺮﻣﺎ ﻭ ﺑﺮﻑ ﻭ ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﻜﻮ ﻣﻲﺭﻓﺖ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﮔﻔﺖ :ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﺳﻔﺎﻫﺘﻲ ِ ِ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺭﻓﺘﻦ ﺍﺳﺖ، ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻭﻟﻲ 59 ﮔﺎﻫﻲ ﺻﺪﺍﻱ ﻓﺤﺶ ﻫﻢ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻢ ﻣﻲ ﺭﺳﺪ«... ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺿﻤﻦ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﺑﻪ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﺨﺶ ،ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻋﺰﻳﻤﺖ ﺍﺯ ﺩﺯﻙ ،ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ...» :ﺍﻳﻦ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺷﺎﻩ ﺳﻌﻴﺪ ،ﻃﺎﺏ ﺛﺮﺍﻩ ،ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﭘﺎﻱ ﻫﻴﭻ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺭﺷﺘﺔ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ،ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻨﻘﺪﺭ ﻫﻤﻪ )ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ( 60ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﺩﻧﻴﺎ ﺭﺣﻠﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ، ﻭ ﺣﺎﻛﻢ ﻣﻌﺰﻭﻝ ﺑﺸﻮﺩ ،ﻭﻟﻲ ﺩﻭﻟﺖ ،ﻧﻪ ﻣﻌﺰﻭﻝ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﻪ ﻣﻲﻣﻴﺮﺩ .ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻭ ﺑﺎﻗﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺟﺰﺍ ﻭ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﻴﻊ ﻭ ﻳﺎﻏﻲ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻭ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ. ﺑﺎ ﺳﻪ ﺫﺭﻉ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﮔﻠﻲ ﻛﻪ ﺍﺳﻤﺶ ﺭﺍ ﻗﻠﻌﻪ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ،ﻭ ﺗﻤﺮﺩ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻥ ﻛﺮﺩ، ﭼﻬﺎﺭ ﺗﻔﻨﮓ ﺗﻮﭘُﺮ ،ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﻫﻤﺴﺮﻱ ﻳﺎ ّ ﻣﺘﻤﺮﺩ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﻋﻘﺎﺏ ،ﺭﻭﺯﻱ ﺑﺎﻻﻱ ﺳﺮﺵ ﺭﺍ ﻭ ﺁﻥ ّ 61 ﮔﺮﻓﺘﻪ ،ﺑﺎ ﭼﻨﮕﺎﻝ ،ﺩﻝ ﻭ ﺭﻭﺩﻩﺍﺵ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ«... ﺍﻳﻦ ﻫﻢ ﺗﻬﺪﻳ ِﺪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻧﻲ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺑﺮﺍﻱ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﻭ ﺍﻳﻞ ﺍﻭ ،ﺁﻧﻬﻢ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺫﺧﻴﺮﺓ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﺑ ِﺮ ﺍﻭ ﺍﺭﺩﻭ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﻭ ﺍﻭ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺁﺫﻭﻗﻪ ﻗﺮﺽ ﻛﻨﺪ! ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺧﻮﺩ ،ﺑﺎ ﺩﻭ ﻋﻴﺪ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ،ﻋﻴﺪ ﻗﺮﺑﺎﻥ ﻭ ﻋﻴﺪ ﻧﻮﺭﻭﺯ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﺭﻥ ﻫﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﺧﻮﺩ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: »...ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻛﺮﺩﻳﻢ ،ﺩﻭ ﻋﻴﺪ ﺍﺳﺖ ،ﻭﻟﻲ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺩﻭﺭ ،ﻭ ﻏﺮﻳﻖ ﺧﻴﺎﻝ ﻫﺴﺘﻴﻢ .ﺍﻟ ّﻠ ُﻬ َﻢ َﺣ ّﻮ ْﻝ ﺣﺎﻟَﻨﺎ ﺍﻟﻲ ﺍﺣﺴﻦِ ﺍﻟﺤﺎ ِﻝ .ﺁﺫﻭﻗﻪ ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﺳﺖ ،ﺷﺐ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﺔ ﻣﻬﺘﺎﺏ ﭼﺮﺍﻍ ﺭﺍ ﻣ ِ ْﻦ ِ ﺑﺎﺏ ﺻﺮﻓﻪ ﻧﮕﺬﺍﺷﺘﻴﻢ ﺭﻭﺷﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﺍﺯ ﺍﺭﺩﻭﻱ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ،ﻗﺪﺭﻱ ﻧﺨﻮﺩ ﻭ ﺁﺭﺩ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﻧﺨﻮﺩ ﺭﺍ ﻋﻮﺽ ﺟﻮ ﺑﻪ ﺍﺳﺒﻬﺎ ﺩﺍﺩﻳﻢ .ﭼﻨﺪ ﺷﺐ ﺍﺳﺖ ﻣﺎﻟﻬﺎ ﺫﺭﺕ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻮﺽ ﺟﻮ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ .ﻋﻠﻒ ﺧﺸﻚ ﺑﻲﻗ ّﻮﺗﻲ ﻛﻪ »ﺩﺭﺷﻮ« ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ـ ﺍﺯ ﺻﺤﺮﺍ ﭼﻴﺪﻩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﻣﻲﺧﻮﺭﻧﺪ .ﺭﻭﻏﻦ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮﻑ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻳﻢ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﺸﺪ .ﺑﺮﻧﺞ ﺭﺍ ﺁﺏ ﭘﺰ ﻛﺮﺩﻩ ﻣﻲﺧﻮﺭﻧﺪ. ﮔﻮﺷﺖ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺑ ُ ِﺰ ﻣﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺳﻬﺎﻝ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﻫﺮ ﭼﻪ ﻛﺮﺩﻳﻢ ﻳﻚ 62 ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ«... ﻛﻢﻛﻢ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻧﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻲﻛﻨﺪ!
163 ِ ...ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ● ِ ﺑﺎﺩ ﺳﻤﻮﻡ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ،ﺳﺮﻣﺎﻱ ﻛﻮﻳﺮﻱ ﺷﺒﻬﺎﻱ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺩﺭﺟﻪ ﺯﻳﺮ ﺻﻔﺮ ﻣﻲﺭﻭﺩ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ،ﺭﻳﮓ ﺭﻭﺍﻥ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﺭ ﻣﺴﺠﺪﻱ ﺯﻳﺮ ﺧﻮﺩ ﻓﺮﻭ ﻣﻲ َﺑﺮﺩ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻫﻴﭻ ،ﺣﺘﻲ ﺑﺎﺩِ ﻋﺎﺩﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻛﺴﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﺪ ـ ﺑﺎﺩﻱ ﻛﻪ ﺻﺪ ﺭﻭﺯ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺷﻤﺎﻝ ﺷﺮﻗﻲ ﻣﻲﺁﻳﺪ.
ﺣﺎﻻ ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﺳﻌﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺣﻖ ﺩﺍﺷﺖ ﺗﻌﺮﻳﺾ ﻛﻨﺎﻳﻪﺁﻣﻴﺰ ﺑﺰﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻛ ِﻢ ﺩﻭ ﺧﺮﺓ ﮔﻨﺠﺸﻚ ﺭﻭﺯﻱ ،ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﻤﭙﻮﺭ ،ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ﻟﺸﻜﺮ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺷﻜﺎﺭ ﮔﻨﺠﺸﻚ ﺳﻴﺮ ﻛﻨﺪ .ﻋﻴﺐ ﻛﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻟﻘﺐ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﻭ ﺳﻄﻮﺕﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﻭ ﺳﻌﻴﺪﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ،ﺭﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﻭﻧﺪ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺣﺴﻴﻦﺧﺎﻥ ﺑﻠﻮچ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﭙﻮﺳﺪ ـ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺣ ِﻢ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭ ﻛﻨﻨﺪ .ﺧﻮﺩ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ...» :ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻛﺎﻏﺬ ﻧﻮﺷﺘﻪ ،ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺍﻧﻘﻴﺎﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ﻣﻦ ﺗﻬﻤﺖ ﺯﺩﻩ ﺷﺪﻩﺍﻡ ،ﺧﻮﺩﻡ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺩﺍﺩﻩﺍﻡ ﺟﺰﺋﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﺍﺳﺖ، ﻣﻲﺭﻭﻡ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ! ﻭﺻﻮﻝ ﻧﻤﺎﻳﻢ .63ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﻣﻠﺦﺧﻮﺍﺭﮔﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺩﺍﺩ .ﺍﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻫﺸﺘﺎﺩ ﺳﺎﻝ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺭﺣﻠﺖ ﺷﺎﻩ ﺷﻬﻴﺪ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺧﻠﺪ ﺁﺷﻴﺎﻥ ،ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻤﭙﻮﺭ ﻭ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﺎﻃﻨ ًﺎ ﻳﺎﻏﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻭﻟﻲ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺑﺎ ﺳﻄﻮﺕﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺳﺎﺧﺘﻪ ،ﭼﻴﺰﻱ ﺑﻪ ﺭﺳﻢ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﻲﺩﻫﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺛﻠﺚ ﻣﻌﻤﻮﺭﺓ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺍﻭﺳﺖ ،ﺧﻮﺏ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩ .ﺟﻮﺍﺏ ﻧﻮﺷﺘﻢ :ﺗﻮ ﺳﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻳﻞ ﻭ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻭ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﻫﺴﺘﻲ ،ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ َّ ﻛﻬﻮﻟﺖ ﺭﺳﻴﺪﻩﺍﻱ ،ﻣ ِ ْﻦﺑﻌﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻭﻻﺩ ﻭ ﻛﺴﺎﻥ ﺗﻮ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﻭ ﻧﺎﻥ ﺑﺨﻮﺭﻧﺪ ،ﺍﺯﻳﻦ ﺣﺼﺎﺭ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﺼﺎﺭ ،ﻭ ﺍﺯﻳﻦ ﻛﻮﻩ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻛﻮﻩ ﮔﺮﻳﺨﺘﻦ ﻭ ﺩﺭﺑﺪﺭ ﺷﺪﻥ ﺗﺎ ﻛﻲ؟ ﺑﻴﺎ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺗﻬﻤﺖ ﺭﺍ ﺭﻓﻊ ﻛﻦ ﺗﺎ ﺯﺑﺎ ِﻥ ﺩﺷﻤﻨﺎﻧﺖ ﻻﻝ ﺑﺎﺷﺪ .ﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻗﺮﺁﻥ ُﻣﻬﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻢ ﻭ ﻧﻪ َﻗ َﺴﻢ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻲﺧﻮﺭﻡ ،ﺑﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺳﻮﻝ ﻛﻪ ﺩﺭ ِ ِ ﺭگ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ،ﺍﮔﺮ ﺁﻣﺪﻱ ﺟﺰ ﺧﻮ ِﻥ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻧﺨﻮﺍﻫﻲ ﺩﻳﺪ ،ﺑﺎ ﺧﻠﻌﺖ ﻭ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮﺩﻱ .ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ ﺳﺮﺑﻪﺳﺮ ﮔﺬﺍﺷﺖ... »ﺟﻮﺍﺏ ﻛﺎﻏﺬ ﻣﺮﺍ ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ .ﺗﺎ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺭﺍ ﺑﺒﻴﻨﺪ ،ﺩﺭ ﺛﺎﻧﻲ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺷﺎﻭﺭﺱ ﺑﻪ 64 ﺩﻳﺪﻥ ﺍﻭ ﺭﻓﺘﻪ ﻧﻴﻢ ﺗﻨﻪ ﻭ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ«... ﻧ ّﻮﺍﺏ ﺧﺎﻥ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺭﺅﺳﺎﻱ ﺑﻠﻮچ ﻟﻨﺪﻱ ،ﻛﻪ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻘﺒﺎﻝ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺑﻲﺳﺎﻣﺎﻥ ﺍﺭﺩﻭﻱ ﺍﻭ
164 ● ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﮔﻨﺎﻩ ﺧﺸﻜﻲ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻭ ﺑﻲﮔﻨﺎﻫﻲ ﻭ ﺑﻲﺩﺭﺧﺘﻲ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﺮﺩ ِﻥ ﺣﻜﺎﻡ ﺑﻴﻨﺪﺍﺯﻡ، ﻭ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ ﺑﺎ ﺩﻩ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﺳﺎﻧﺖ ﺑﺎﺭﺍﻥ ،ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ﻛﻤﺘﺮ، ﭼﻬﺎﺭ ﺗﺎ ﺷﺎﺥ ﻋﻠﻒ ﻫﺮﺯ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩ .ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺏ ،ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﺧﻮﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ُﻣﻘﺎﻭﻡ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺗﻮﻱ ﺭﻳﮓ ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺑﺎ ﭘﻨﺞ ﺷﺶ ﻗﻄﺮﻩ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﻭ ﺭﻃﻮﺑﺖ ﻭ ﺷﺒﻨﻢ ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﻲ ،ﺯﻳﺮِ ﮔﺮﻣﺎﻱ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺩﺭﺟﻪ ﺑﺎﻻﻱ ﺻﻔﺮ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ. ﺗﻌﺠﺐ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﺷﺘﺮ ﺣﺎﻛﻢ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎﻳﺶ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺩﺭ ﻳﻚﺟﺎ ،ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺑﮕﻮﻳﺪ ـ ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻬﺪﻱ ﺧﺎﻥ ـ ﭘﺴ ِﺮ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻗﻠﻲﺧﺎﻥ ﻭﻛﻴﻞﺍﻟﻤﻠﻚ ﻛﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﺭﺩﻭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: 65 ـ ﻧﻪ ﭘﻴﻠﻪﻭﺭ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻧﻪ ﺩﺭﻭﻳﺶ ،ﻭ ﻧﻪ ﺗﺎﺧﺖﭼﻲ! ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ :ﺩﻳﺪﻡ ،ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺧﻮﺩ ،ﭼﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﻲ ﮔﻔﺘﻪ :ﭘﻴﻠﻪﻭﺭ ﻧﻴﺴﺘﻢ ،ﺯﻳﺮﺍ ﻛﻪ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﺛﻘﺎﻝ ﺯﻳﺎﺩ ﻻﺯﻡ ﺑﻮﺩ 66،ﺩﺭﻭﻳﺶ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﺯﻳﺮﺍ ﺟﻤﻌﻲ ﻭ ﺍﻗ ً ﻼ ﺑﺎﺯ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺷﺘﺮ ﺑﺎﺭﻱ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺩﺍﺭﻳﻢ 67،ﺗﺎﺧﺖﭼﻲ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ، 68 ﺯﻳﺮﺍ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻗﻠﻴﻞ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻛﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺗﺎﺧﺖﻭﺗﺎﺯ ﻧﻤﻮﺩ. ﺣﺮﻑ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺷﺎﻫﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺩﻭﻛﺸﻲ ﻋﻈﻴﻢﺍﻟﺸﺄﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﻄﻮﺭ ﺑﻌﺪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ. ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ...» :ﺁﻣﺪﻳﻢ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺁﺑﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻓﻬﺮﺝ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﻭ ﺯﺭﺍﻋﺖ ﻣﻲﺷﻮﺩ .ﺑﻪ ﻧﺎﻫﺎﺭ ﺍﻓﺘﺎﺩﻳﻢ ،ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﺪﻳﻢ ﻭ ﺩﻳﺪﻳﻢ ﻳﻚ ﺁﺑﺪﺍﺭ ﺁﻣﺪ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺳﻔﺮ ﻭ ﺳﻤﺎﻭﺭ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﺪﺍﺷﺖ .ﺑﺎﻗﻲ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺧﻴﻠﻲ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﻮﺩﻳﻢ .ﻣﻦ ﻗﺪﺭﻱ ﻧﺎﻥﺧﺸﻚ ﻭ ﻛﻮﺯﻩ ﺁﺑﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺭﻡ ،ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻗﺪﺭﻱ ﺧﻮﺭﺩﻳﻢ ،ﺳﻌﻴﺪﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﮔﻨﺠﺸﻜﻲ ﺯﺩ ﻛﺒﺎﺏ ﻧﻤﻮﺩ ،ﺁﺑﺪﺍﺭ ﺳﻄﻮﺕﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺭﺳﻴﺪ ،ﻫﺮﭼﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﺁﺩﻣﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻣﻦ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺁﺩﻣﻲ ﻟﻘﻤﻪﺍﻱ ﺧﻮﺭﺩﻧﺪ ﻭ 69 ﺳﻮﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﺁﻣﺪﻳﻢ ﻭ ﺭﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﻓﻬﺮﺝ«.... ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻔﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻄﻮﺕﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺮ ﺧﻮﺍﻧﻴﻦ ﺑﻠﻮچ ،ﺧﺎﻥ ﻛﻬﻨﻮﺝ ،ﻭ ﻧﻮﺍﺏ ﺧﺎﻥ ﺭﻳﺶ ﺳﻔﻴ ِﺪ ﻟﻨﺪﻱ، ﻭ ﻏﻼﻡ ﻗﺎﺩﺭﺑﺨﺶ ﺧﺎ ِﻥ ﺩﺯﻙ ﻭ ﻧﻮﺭﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻳﺎﻏﻲ ﺧﺎﺵ ،ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺳﻄﻮﺕ ﺑﻔﺮﻭﺷﺪ، ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺑﮕﻴﺮﺩ ،ﻭ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻛﻨﺪ ،ﻭ ﻣﻦ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺍﻭ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻢ ،ﻓﻘﻂ ﺍﺯ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﻫﻢﺷﻬﺮﻳﺶ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﻫﻞﺍﻟﺒﻴﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍ َ ْﺩﺭﻱ ﺑﻤﺎ ﻓﻲ ﺍَﻟﺒْ ِ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ُ ﻴﺖ. ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: »...ﺩﺭ ﺩﺯﻙ ،ﺑﻪ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﻋﺪﻡ ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻭ ﺳﻮﺍﺩ ﻭ ﺩﺭﺍﻳﺖ ﺳﻄﻮﺕﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺍﺻﻠﺶ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺤﺎ ِﻝ ﻫﺸﺘﺮﻭﺩ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪـ ﺍﺯ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﻭ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺁﻥﺟﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻗﻠﻲﺧﺎﻥ ﺣﺸﻤﺖﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺑﻤﻲ ﺩﺍﺩﻡ ،70ﻭ ﺍﺯﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺳﻄﻮﺕ ﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺧﻴﻠﻲ ﺩﻟﺘﻨﮓ ﺍﺳﺖ .ﺑﺎﻃﻨ ًﺎ ﺁﺩﻡ ﺑﻲﻛﻔﺎﻳﺖ ﻭ ﺧﺮﻱ ﺍﺳﺖ 71،ﻭ ﻫﻢ ﻗﺎﻟﺐ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﻧﺒﻮﺩﻩ ،ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻲﺩﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﺟﺎ ﺑﺎﺷﻲ ،ﺍﻳﻨﻘﺪﺭ ﮔﺮﻣﺎ ﻭ ﺻﺪﻣﻪ ﻧﺨﻮﺭﻱ ،ﻣﺜﻞِ ﭘﺪْ ﺭ ﻣﺮﺩﻩ ﻟﺐ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻧﻤﻲﮔﺸﺎﻳﺪ ﻭ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ :ﺑﺎﻗﻲ ﺩﺍﺭﻡ«... ﺳﺎﻳﻜﺲ ﻛﻪ ﺩﺭ 1898ﻡ1316/ﻫـ ﺣﺪﻭﺩ ﺩﻩ ﺳﺎﻟﻲ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻲ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻋﻀﻮﻳﺖ »ﻛﻤﺴﻴﻮﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﻠﻮچ« ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ...» :ﺩﺭ ﺑﻬﺎﺭ ،1898ﻭﺍﻟﻲ ﺍﻳﺎﻟﺖ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﺮﻛﺸﻲ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺭﻓﺖ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺍﻭ ﺍﻣﺘﻨﺎﻉ ﻭﺭﺯﻳﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺑﺎﺯ ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﻴﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺻﻠﺢ ﻭ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﻻﺯﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺁﻭﺭﺩ. ِ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺗﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺍﻱ ﺑﻪ ﻭﺍﺳﻄﺔ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ِ ﻓﺮﻭﺵ ﺗﻔﻨﮓ ﻭ ﺍﺳﻠﺤﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻭ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﻟﺤﺎﻅ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺩﺭﺍﻳﻦ ﺍﻳﺎﻡ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻣﻮﻗ ِﻊ ﺩﻳﮕﺮ ،ﻗﺮﻳﻦِ ﺻﻠﺢ ﻭ ﺻﻔﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻝ ،ﺁﺗﻴﺔ ﺭﻭﺷﻨﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺤﻞِ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ، ﻭ ﺍﺯ ﺗﻬﺎﻭﻥ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﺘﺄﺧ ِﺮ ﺍﻫﺎﻟﻲ ﺁﻥ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺣﺪﺱ ﺯﺩ ﻛﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺩﺍﺭﺍﻱ ﭼﻪ ﻭﺿﻊ ﺗﺎﺭﻳﻜﻲ 72 ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؟«... ﻭﻗﺘﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺷﺪ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎﻱ ﺳﻨﮓ ﺭﺍ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﻋﻼﻣﺖ ﺳﺮﺣﺪﻱ ﻧﺼﺐ ﻛﻨﻨﺪ »ﺍﺳﻌﺪﺍﻟﺪﻭﻟﺔ ﻣﺎﺟﺮﺍﺟﻮ؛ ﺍﺧﻤﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭﻫﻢ ﻛﺸﻴﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻄﻲ ،ﻧﺎﺣﻴﺔ ﻭﺳﻴﻊ ﻭ ﭘﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﻭ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰﻱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻗﻠﻤﺮﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﺖ ﻣﻦ ﺣﺬﻑ 73 ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ«... ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ،ﻫﻢ ﻛﻮﺷﺶ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺧﺎﻥ ﺑﻤﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻢ ،ﻭ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﮔﻲ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻫﻴﭻ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺪﺍﺩ .ﺳﺎﻳﻜﺲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ» :ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺧﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﻋﻀﺎﻱ ﻛﻤﺴﻴﻮﻥ ﺳﺮﺣﺪﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭﻛﻼﺕ ﺧﻮﺵ ﺳﻠﻮﻛﻲ ﻧﻜﺮﺩﻩ ـ ﻫﻴﭻ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻳﻠﭽﻲ ﻛﻼﺕ ـ ﺑﻲﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺑﻤﭙﻮﺭ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪُ ،ﮔﻠﺪﺳﻤﻴﺖ ﺑﻪ ِ ﻭﺿﻌﻴﺖ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻣﻮﺍﺟﻪ ﮔﺮﺩﻳﺪ ...ﮔﻠﺪﺍﺳﻤﻴﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪﺍﺕ ﺳﻔﺮ ﺍﻭﻟﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻼﻙ ﺣﻜﻤﻴﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ،ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺧﺎﻥ ﺳﻌﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮔﻮﻳﺎ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﻣﻘﺼ ِﺪ ﺍﻳﻦ ﻛﻤﺴﻴﻮﻥ ﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﺖ ﺍﻋﻀﺎﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻔﻬﻤﺪ ،ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻧﻘﻄﻪﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻋﻀﺎﻱ ﻛﻤﺴﻴﻮﻥ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﺍﺯ ﻣﺮﺯ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪﻧﺪ ،ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﻛﻮﻫﻚ ﺭﺍ ـ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ 74 ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﺗﺼﺮﻑ ﻛﺮﺩ«... ...ﻧﻜﺘﻪﺍﻱ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﻡ ﻭ ﺑﻪﺻﻮﺭﺗﻲ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪﺍﻡ ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻛﻨﻢ ـ ﮔﻮﻳﺎ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻋﻬﺪﻩ ﺑﺮﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﻢ ـ ﻭ ﺁﻥ ﻧﻜﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﺭِ ﻣﻦـ ﻣﻴﺎ ِﻥ ﻧﺎﺁﺭﺍﻣﻴﻬﺎ ﻭ ﮔﺮﺩﻧﻜﺸﻲﻫﺎﻱ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺍﻳﻼﺕ ﻭ ﻋﺸﺎﻳﺮ ،ﺑﺎ ﺩﺯﺩﻱ ﻭ ﺭﺍﻫﺰﻧﻲ ﺳ ِﺮ ﮔﺮﺩﻧﻪ ،ﻳﻚ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﻮﺗﺎﻩ ِ ﺣﺠﺎﺏ ﺣﺎﺟﺰ ـ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ. ﻭ ﻳﻚ ﭘﺮﺩﺓ ﻧﺎﺯﻙ ،ﻧﺎﺯﻛﺘﺮ ﺍﺯ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻼﺕ ﻭ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺑﺰﻥ ﻭ ﺑﻬﺎﺩﺭ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻳﻚ ﺭﻭﺣﻴﺔ ﺟﻮﺍﻧﻤﺮﺩﻱ ﻭ ﺑﺰﺭگﻣﻨﺸﻲ ﻫﻢ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﺭﻭﺣﻴﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﺯﺩﺍﻥ ﺳﺮ ﮔﺮﺩﻧﻪ ﻭ ﻗﻄﺎﻉﺍﻟﻄﺮﻳﻖ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻭ ﺣﻮﺍﺷﻲ »ﭘﻴﻐﻤﺒ ِﺮ ﺩﺯﺩﺍﻥ« ﺑﻪﺻﻮﺭﺗﻬﺎﺋﻲ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪﺍﻡ ﺭﻭﺷﻦ ﻛﻨﻢ ﻭ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻢ ،ﺍﻧﺠﺎﺡ ﺁﻥ ،ﺩﻗﻴﻘ ًﺎ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩﻱ ﻣﺸﻜﻞ ﺍﺳﺖ .ﺯﻳﺮﺍ ﻭﻗﺘﻲ ِ »ﺗﻖ ﺗﻔﻨﮓ« ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮﺩـ ﺑﻪ ﻫﻴﭻﻭﺟﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﺮﺩ .ﻣﻀﺎﻓ ًﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﻜﻪ، ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﻭﺟﻮﻩ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻭ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ِ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻇﺮﻳﻒ... ﺧﻴﻠﻲ ﺯﻭﺩ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﻧﺎﻣﺮﺋﻲ ﻭ ﻛﻢ ﺭﻧﮓ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﺩﻡ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ،ﻣﻴﺎﻥ ﻫﻨﺪ ﻭ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻥ ـ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ـ ﺭﻭﻱ ﻧﻘﺸﺔ ﺧﻂ ﻣﺮﺯﻱ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺭﻧﮓﺁﻣﻴﺰﻱ ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﺧﻴﻠﻲ ﺁﺳﺎﻥﺗﺮ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻭ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻣﻴﺎﻥ ﻋﻴّﺎﺭﻱ ﻭ ﺭﺍﻫﺪﺍﺭﻱ ﻭ ﺻﻌﻠﻮﻛﻲ ،75ﺑﺎ ﺭﺍﻫﺰﻧﻲ ﻭ ﺳﺮﻗﺖ.... ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: » ...ﺑﺎﺭﻱ ﺧﺪﺍ ﺩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺳﺨﺘﻲﻫﺎ ﻛﺸﻴﺪﻡ ،ﺗﺎ ﺛﻤﺮﺵ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ...ﭼﻪ ﻛﺎﻭﺷﻬﺎ 76ﺑﺎ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻛﺮﺩﻡ ﻭ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭘﺎﺭﻩﺍﻱ ﻣﻘﺎﻣﻬﺎ ﻣﻨﺼﺮﻑ ﻧﻤﻮﺩﻡ ،ﻣﺜﻞِ ﺳﺎﻳﺮ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻭ ﺟﺎﻥﻛﻨﻲﻫﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺩﻭﻟﺖ ﻛﺸﻴﺪﻩﺍﻡ، ﻣﺨﻔﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺎﻧﺪ ِﻥ ﭘﻨﺞ ﺭﻭﺯ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺷﺐ ـ ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻲﺁﺫﻭﻗﮕﻲ ﺍﺫﻳﺖ ﻧﻤﻮﺩ ـ ﭼﺎﺩﺭﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﺼﺮﻱ ﺩﺍﺷﺘﻴﻢ )ﺑﺎﺩ( ﭘﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﺑﺎﻧﺪ ،ﺑﻪ ﺭﻭﺯِ ﻓﻼﻛﺖ ﺍﻓﺘﺎﺩﻳﻢ، ﺍﺯ ﺍﺭﺩﻭﻱ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺐ ﻭ ﺁﺩﻣﻬﺎﻱ ﻣﺎ ﻧﺨﻮﺩ ،ﻭ 77 ﻗﺪﺭﻱ ﺁﺭﺩ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ«... ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﺖ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: »...ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺍﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺳﻪ ﭼﻴﺰ ﺷﺪ: ﺭﺣﻠﺖ ﺷﺎﻩ ﺷﻬﻴﺪ ﺳﻌﻴﺪ ،ﻧ ﱠَﻮﺭﺍﷲُ ِ ـ ﺍﻭﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ َﻣﺮ َﻗﺪَ ﻩ ،ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﻜﻮﻣﺘﻬﺎ ،ﺑﻪﻃﻮﺭﻱ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻛﺴﻲ ﻧﭙﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ؛ ﺧﻮﺍﻧﻴﻦ ﻭ ﺳﻜﻨﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻮﺭ ﻭ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺯ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ
165 ﺻﺮﻑﻧﻈﺮ ﻛﺮﺩﻩ ،ﺑﻌﻀﻲ ﺑﻨﺎﻱ ﺧﻮﺩﺳﺮﻱ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ،ﺑﻌﻀﻲ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻴﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﻲﺟﺴﺘﻨﺪ ،ﺑﻪﻛﻠﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺗﺼﻮﺭﺍﺕ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ،ﺍﻃﻤﻴﻨﺎ ِﻥ ﻛﻠﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺁﺭﺍﻡ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ـ ﺩﻭﻳﻢ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﺍﺳﻨﺎﺩﻱ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﻗﺮﻳﺐ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺍﺩﻋﺎ ﺍﺯ ﺗﺒﻌﺔ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻛﻪ ﻳﺎ ﻧﻘﺪ ﺍﺯ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﺍﺯ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ .ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻜﻠﻲ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺧﺘﻢ ﺷﺪﻩ ﻗﺒﺾ ﻭ ﺍﻗﺒﺎﺽ ﮔﺮﺩﻳﺪ. ـ ﺳﻴﻢ ﺑﻠﺪﺑّﺖ ﺑﻪ ﻭﺿﻊ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﻭﺭ ﺑﻪ ﺍﺭﺍﺩﺓ ﺩﻭﻟﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺩﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ، ﻭ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲﻫﺎ ﻫﻢ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺟﺪﻳﺪﻱ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﺑﺎﻗﻲ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻬﺎﺕ ﺁﺗﻴﻪ ﺍﺳﺖ .ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪ ﻣﺨﺘﺼﺮ 78 ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ«... ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣﻦ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻲﻛﻨﻢ ،ﺭﺷﺪ ﺣﻖﺷﻨﺎﺳﻲ ﻭ ﻣﻠﻴﺖﺩﻭﺳﺘﻲ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥﺧﻮﺍﻫﻲ ،ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺑﻲﺍﻣﺎﻥ ﻣﺄﻣﻮﺭﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺍﺧﻴﺮ 79ـ ﻭ ﺣﺘﻲ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺍﺧﻴﺮ ﺩﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ـ ﺍﺯ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻧﻘﺎﻁ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﻧﺒﻮﺩﻩ ،ﺑﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻫﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺍﺯ ﻧﺎﺣﻴﺔ ﺩﻭﻟﺖ ﻛﻢ ﻟﻄﻔﻲ ﻭ ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺎﻩﺳﻮﺧﺘﺔ ﺑﺎﺭﻳﻚ ﺍﻧﺪﺍﻡ ﻭ ﻗﺎﻧﻊ ﺁﻥ ﻭﻻﻳﺖ ،ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻭ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﻮﻃﻨﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮﺷﺎﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺸﺘﺮﻙ ﭼﻨﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﻪ ﺍﺳﺖ....
● ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺤﻞ ،ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﺩﺭﺧﺖ ﻭ ﮔﻴﺎﻩ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻣﻲﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺪﺍﻥ ﺩﺧﻴﻞ ﻣﻲﺑﺴﺘﻨﺪ ،ﺍﺯ ﺳﺮﻣﺎ ﻣﻲﻣﺮﺩﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﺩﺭﺧﺖ ﺗﺮ ﺭﺍ ﻧﻤﻲﺷﻜﺴﺘﻨﺪ، ﻭ ﻧﻤﻲﺳﻮﺧﺘﻨﺪ .ﺟﻨﺎﺏ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩﺵ ﺩﺭ »ﺩﻭﻡ ژﺍﻧﻮﻳﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﺎﻩ ﻗﻨﺒﺮ«، ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻩ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮﺩﻩ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺍﮔﺮ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻮﺩﻡ ﻭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮﺩﻡ ،ﺍﺯ ﺣﻴﺚ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻧﻤﻲﺩﺍﺩﻡ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﺯﺧﻮﺍﺳﺖ ﻫﻢ ﻣﻲﻛﺮﺩﻡ ،ﺍﻭ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: » ...ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﮔﺸﻨﻴﻞ ،ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﻟﻨﮓ ﻛﺮﺩﻳﻢ .ﺩﺭ ﺩﻭﺭ ﭼﺎﺩﺭﻫﺎ ،ﺩﺭ ﺻﺪ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻗﺪﻣﻲ ،ﭘﺮ ﺍﺯ ﻛﺒﻚ ﺑﻮﺩ ،ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺗﻤﺎﻣ ًﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﻜﺎﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪﻧﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻋﺪﺩ ﻛﺒﻚ ﺯﺩﻩ ﺷﺪ«... ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺭﻗﻢ ﺣﻔﻆ ﻃﺒﻴﻌﺖ ،ﺍﻣﺎ ﺭﻗﻢ ﺩﻭﻡ ﺁﻥ: »...ﻫﺮ ﭼﻪ ﻧﻲ ﺑﻮﺩ ﺁﺗﺶ ﺯﺩﻧﺪ .ﺷﺐ ،ﺻﻔﺎﻱ ﺧﻮﺑﻲ ﺩﺍﺷﺖ....«...
166 ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ .1ﻣﻘﺪﻣﻪﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﻛﺘﺎﺏ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺑﻘﻠﻢ ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻤﻴﺪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﻛﻪ ﺁﻗﺎﻱ ﺭﺳﻮﻝ ﺩﺭﻳﺎﮔﺸﺖ ،ﺁﻧﺮﺍ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﮔﻮﻳﺎ ﺩﺭ ﺟﺰء ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﻣﺮﻛﺰ ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻦ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻫﻨﻮﺯ ﻧﺪﻳﺪﻩﺍﻡ. .2ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺯﻳﺮﻧﻈﺮ ﻳﻮﺳﻒ ﻛﻴﺎﻧﻲ ،ﺝ ،2ﺹ .195 .3ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎﻥ ﻭ ﻏﺰ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ﺹ .343 .4ﺟﻠﻮﺱ 551ﻫـ1156/ﻡ. .5ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﻭﺯﻳﺮﻱ ،ﭼﺎپ ﺳﻮﻡ ،ﺹ .371 .6ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﭼﺎپ ﺳﻮﻡ ،ﺹ 625 .7ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﺍﺻﻮﻟﻲ ﺣﻜﺎﻡ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻋﺼﺮ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻏﺰﻧﻮﻱ ـ ﻛﻪ ﺑﺎﺑﺎﺭﻫﺎﻱ ﺳﻴﺐ ،ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻠﻮچ ﺭﺍ ﻣﻘﺘﻮﻝ ﺳﺎﺧﺖ ـ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺟﻨﮓ ﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍﻩ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ـ ﺗﺎ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻗﺎﻭﺭﺩ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﻛﺸﺖ ﻭ »ﺣﺘﻲ ﺗﺎ ﻃﻔﻞ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮔﻬﻮﺍﺭﻩ ﺯﻧﺪﻩ ﻧﮕﺬﺍﺷﺖ« ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺗﺎ ﻋﺼﺮ ﮔﻨﺠﻌﻠﻲﺧﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺭﻳﺶﺳﻔﻴﺪﺍﻥ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻣﻜﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻓﺮﺍﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﮔﺮﻭﮔﺎﻥ ﻧﮕﻪ ﺩﺍﺷﺖ ـ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﻛﻮﭼﻪ ﻣﻜﺮﻭﻧﻴﻬﺎ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ. .8ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺎﻳﻊﻧﻮﻳﺲ ،ﻛﺘﺎﺑﻲ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﺳﻤﻌﻴﻞ ﺧﺎﻥ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻭ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﻗﻴﻖ ﻭ ﻣﻔﺼﻞ ﺍﺳﺖ ،ﻧﺴﺨﺔ ﺧﻄﻲ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻋﺎﻟﻴﻘﺪﺭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻫﺎﺷﻤﻲ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻣﻦ ،ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﺠﻴﺪ ﻫﺎﺷﻤﻲ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﻛﻢﻭﺑﻴﺶ ﺗﻮﺭﻕ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ﻭ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﻡ ﺭﻭﺯﻱ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﻮﻡ. .9ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺑﺮ »ﺗﺬﻛﺮﺓ ﺻﻔﻮﻳﺔ ﻛﺮﻣﺎﻥ« ﺹ 80ﺑﺒﻌﺪ. .10ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎﻱ ﻋﺎﻟﻢ ،ﺹ ،393ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ .ﺣﺎﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻟﺴﻮﺯﻱ ﺭﺍ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻋﻬﺪ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻥ ﮔﺮﻳﻪ ﻛﺮﺩ. .11ﺑﺮﺍﻓﺘﺎﺩﻥ ﺻﻔﻮﻳﺎﻥ ،ﺩﻛﺘﺮ ﻭﻟﻴﻢ ﻓﻠﻮﺭ ،ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳﻢ ﺳﺮﻱ، ﺹ51 .12ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ ،ﺹ .386 .13ﺑﺮﺍﻓﺘﺎﺩﻥ ﺻﻔﻮﻳﺎﻥ ،ﺹ .115 .14ﺍﻳﻀ ًﺎ ﺑﺮﺍﻓﺘﺎﺩﻥ ﺻﻔﻮﻳﺎﻥ ،ﺹ 202؛ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻋﻠﻞ ﺩﻳﻮﺍﻧﮕﻲ ﻭ ﻋﻘﻞ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩ ،ﻳﻜﻲ ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻱ ﺩﻭ ﺩﺳﺘﮕﻲ ﺳﭙﺎﻩ ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻧﺶ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﺍﻣﺮﻱ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻭﺍﺩﺍﺭ ﺑﻪ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﻛﺜﺎﻓﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ! .15ﺍﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﻪ ﺩﻻﻳﻞ ﻫﻤﻴﻦ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻓﻐﺎﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺟﻠﻮ ﻧﺎﺩﺭ ﻣﻲﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ ،ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ .ﻭﻟﻲ ﻣﻼ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ﻭ ﻫﻢ ﺍﺷﺮﻑ ﺍﻓﻐﺎﻥ ،ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻫﻤﺎﻥ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻓﺘﻨﺪ .ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻣﻼ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥ ،ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ »ﺍﺯ ﺳﻴﺮ ﺗﺎ ﭘﻴﺎﺯ«، ﺹ 460ﺑﺒﻌﺪ. .16ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﻭﺯﻳﺮﻱ ،ﭼﺎپ ﺳﻮﻡ ،ﺹ .665 .17ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭﺯﻳﺮﻱ ،ﺹ .756 .18ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺹ .735 .19ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭﺓﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﻓﻮﻓﻠﺰﺍﺋﻲ ،ﺿﻤﻦ ﻫﻤﻪ ﻭﻻﻳﺎﺕ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﻗﻠﻤﺮﻭ ﻧﺼﻴﺮﺧﺎﻥ ﺑﻠﻮچ ﻭ ﺗﻨﻔﻴﺬ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺯﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﻭ ﻣﺤﻤﻮﺩﺷﺎﻩ ،ﻭ ﺭﻗﻢ »ﻋﺎﺋﺪﺍﺕ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺷﺶ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻮﺍﺭ ﻣﺘﻘﺒﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺷﻬﻨﺸﺎﻩ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺑﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﻭ ﺑﻌﺾ ﺍﻣﺪﺍﺩﻫﺎﻱ ﻓﻮﻕﺍﻟﻌﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺳﺎﺋﺮ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﻣﻌﺎﻑ ﺑﻮﺩﻧﺪ«) .ﭼﺎپ ﻛﺎﺑﻞ ﺹ (338 .20ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭﺯﻳﺮﻱ ،ﺹ .759 .21ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎﻱ ﻋﺎﻟﻢ ،ﺹ .385 .22ﺗﺬﻛﺮﻩ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ. .23ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﺓ ﺁﻥ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﻴﺪ ﻣﺸﻴﺰﻱ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺧﻮﺩﺵ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﻜﺎﻡ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺭﻓﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ ،ﺁﻗﺎﻱ ﺳﻴﺪ ﻣﺠﻴﺪ ﻫﺎﺷﻤﻲ ﻟﻄﻒ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺁﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﮔﻮﻳﺎ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻣﺮﻛﺰ ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ. .24ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻌﻪ ﺹ .381 .25ﺗﺎﺭﻳﺦﺍﻻﻣﻢ ﻭ ﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ،ﺝ ،5ﭼﺎپ ﻗﺎﻫﺮﻩ ﺹ ،7ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺭﺍ ﻋﻘﺪﺍﻟﻌﻠﻲ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪ ﻗﺎﺻ ِﺪ ﺣﺠﺎﺝ ﺍﺑﻦ ﻳﻮﺳﻒ ﺛﻘﻔﻲ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻛﻪ ﺣﺠﺎﺝ ﺑﻦ ﻳﻮﺳﻒ ﺑﻪ ﻏﻀﺒﺎﻥ ﺍﻟﻘﺒﻌﮋﻱ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺍﺑﻦ ﺍﻻﺷﻌﺚ ﺭﺍ ﻣﻨﻬﺰﻡ ﻛﻨﺪ ،ﻭ ﺍﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﭘﻴﺶ ﺣﺠﺎﺝ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﻭ ﺣﺠﺎﺝ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺳﺆﺍﻝ ﻛﺮﺩ ﻏﻀﺒﺎﻥ ﮔﻔﺖ: ﻣﺎﺅﻫﺎ ﻭ َﺷﻞ ﻭ ﺗﻤﺮﻫﺎ ﺩﻗﻞ ﻭﻟ ِ ّﺼﻬﺎﺑ َ َﻄﻞ ـ ﺍِﻥ ّ ﻗﻞ ﺍﻟﺠﻴﻮﺵ ﺑﻬﺎﺿﺎ ﻋﻮﺍ ﻭ ﺍِﻥ ﻛﺜﺮ ﻭﺍﺟﺎﻋﻮﺍ) ...ﻋﻘﺪﺍﻟﻌﻠﻲ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻋﺎﻣﺮﻱ ،ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ،ﺹ (121 ﻣﻔﻬﻮﻡ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻋﻬﺪ ﻋﻤﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻥ ﻛﻪ ﺁﻥﺟﺎ ِ ﺩﺷﺖ ﺁﻥ ﻛﻮﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﺏ ﺁﻥ ﻗﻄﺮﻩﻗﻄﺮﻩ، ﺳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ِ ﺧﺸﻚ ﺧﺎﺭﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺷﻤﻦ )ﺩﺯﺩﺁﻥ( ﻗﻬﺮﻣﺎ ِﻥ ﺧﺮﻣﺎﻳﺶ ﭘﺮﺗﻮﺍﻥ ،ﺳﻮﺩ ﻛﻢ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺯﻳﺎﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ،ﻭ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺯﻳﺎﺩ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻢ ﺁﻳﺪ ،ﻭ ﻛﻢ ﻫﻢ ﻧﺎﺑﻮﺩﺷﺪﻧﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺁﻥ ﻃﺮﻑﺗﺮ ﺁﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺪﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻥﺟﺎ! ﻋﻤﺮ ﺧﺸﻤﻨﺎﻙ ﺷﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺗﻮ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺑﻮﺩﻱ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻦ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺟﻤﻊﺁﻭﺭﻱ ﻛﻨﻲ ﻳﺎ ﻛﻪ ﺳﺠﻊ ﻭ ﻗﺎﻓﻴﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺒﺎﻓﻲ؟ .26ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎﻱ ﻋﺎﻟﻢ ،ﺹ .399 .27ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺹ » :67ﺍﻫﺎﻟﻲ ﻗﻠﻌﺔ ﻣﮕﺲ ﺳﻴﺰﺩﻩ ﻧﻔﺮ ﺯﻥ ﻭ ﻃﻔﻞ ،ﻋﻮﺽ ﺑﺪﻫﻲ ﺩﻳﻮﺍﻧﻲ ﺧﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ...ـ )ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﺔ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺍﺗﻔﺎﻗﻴﻪ(. .28ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎﻱ ﻋﺎﻟﻢ ،ﺹ .358 .29ﻧﺎﺳﺦﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺳﭙﻬﺮ ،ﺟﻠﺪ ﻗﺎﺟﺎﺭﻳﻪ ،ﭼﺎپ ﺳﻨﮕﻲ ،ﺹ .396 .30ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺹ .18 .31ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺔ ﺳﺎﻳﻜﺲ ،ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﻧﻮﺭﻱ ،ﺹ .105 .32ﺍﻳﻦ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﻭﺳﺖ ﻣﻜﺮﻡ ﺁﻗﺎﻱ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻧﻬﺎﺩﻡ ﻭ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﺭﻩ 28ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺯﻣﻴﻦ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍ ّﻣﺎ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻬﻤﻲ ﺣﺮﺍﻡ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻦ ﺗﻘﺼﻴﺮ ﻛﺎﺭﻡ. .33ﺟﻠﺪ ﺍﻭﻝ ،ﭼﺎپ ﺳﻨﮕﻲ ،ﺹ .269 1883 .34ﻡ. .35ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﺭﺳﻴﻬﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ،ﺷﻤﺎﺭﺓ ،3ﺳﺎﻝ ﻫﺸﺘﻢ ،ﺹ ،203ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻩ :ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺨﻤﻴﻨ ًﺎ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ .ﻭ ﻋﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﺭ ﻣﺮﺁﺕﺍﻟﺒﻠﺪﺍﻥ ،ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻗﺴﻤﺖ ﺍﻭﻝ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻱ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺁﻣﺪﻩ )ﺹ .(283
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 16 .36ﻓﻮﺭﻳﻪ 1877ﻡ. .37ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﻠﻌﻪﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﺻﺮﻳﻪ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺳﺎﺧﺘﻪ ،ﺑﻪ ﺩﻭ ﺩﻟﻴﻞ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺍﺳﻢ ﺧﻮﺩﺵ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻢ ﺍﺳﻢ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ .ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﻓﻴﺮﻭﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ـ ﭘﺪﺭ ـ ﺩﺍﺩﻩ) .ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﺔ ﺳﻔﺮ ﺹ (36ﻭ ﭘﺴﺮ ،ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ، ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺑﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. .38ﺿﺒﻂ ﺷﻴﺦ ﻳﺤﻴﻲ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ )ﻛﺘﺎﺏ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﻤﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ ،ﻣﻦ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻧﻬﺎﺩﻩﺍﻡ ﺗﺎ ﺭﻭﺯﻱ ﺍﺳﻢ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺁﻥ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﻮﺩ ،ﻓﻬﺮﺳﺖﻭﺍﺭ ﺍﺯ ﺁﺩﻡ ﺗﺎ 1333ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ( ﺍﻭ ﺫﻳﻞ ﺳﻨﻪ 1303ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ» :ﻭﻓﺎﺕ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﻮﺳﻒ ﻣﺴﺘﻮﻓﻲﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ، ﻭ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺟﻴﺤﻮﻥ ﺷﺎﻋﺮ ﻳﺰﺩﻱ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﻭ ﺁﻗﺎﺳﻴﺪ ﻫﺪﺍﻳﺖﺍﷲ ﻣﺘﻮﻟﻲ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﺎﻫﺎﻥ «...ﻋﻜﺲ ﺍﻳﻦ ﻧﺴﺨﻪ ﺭﺍ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺳﻴﺪ ﺟﻮﺍﺩ ﻫﺠﺮﻱ ﺭﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ. .39ﻣﺘﻦ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ. .40ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻣﺘﻦ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ .41ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻳﻜﺲ؛ ﺣﺴﻴﻦ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﻧﻮﺭﻱ ،ﺹ .144 .42ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ﺹ .19 .43ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎﻱ ﻋﺎﻟﻢ ،ﺹ 390ﺑﺒﻌﺪ. .44ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ،ﺹ .137 .45ﺗﻨﺪﻭﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﻨﻮﺭ ﺍﺳﺖ. .46ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺳﻔﺮ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﭼﺎپ ﻣﻨﺼﻮﺭﻩ ﻧﻈﺎﻡ ﻣﺎﻓﻲ ﺹ .67 .47ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ ،ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ،ﺹ .142 .48ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ،ﺹ ،267ﺍﺳﻌﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻟﻘﺐ ﺯﻳﻦﺍﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﺧﺎﻥ ﺩﺍﻣﺎﺩ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺧﺎﻥ ﺳﻌﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. .49ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ .75 .50ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﻓﻴﺮﻭﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﻧﻪ ﺑﻴﭽﺎﺭﻩ ﻣﺘﻮﻟﻲ ،ﺧﻮﺏ ﻓﻴﺮﻭﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺗﻮ ﺁﺩﻡ ﻧﻤﺎﺯﺧﻮﺍﻥ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ، ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺍﺯﻳﻦ ﺁﺩﻡ ﮔﺮﺳﻨﻪ ،ﺩﻳﻦ ﻭ ﺍﻳﻤﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﻣﻲﭘﺮﺳﻲ؟ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻲ ﺍﻭﻝ ﺧﻠﻊ ﺳﻼﺣﺶ ﺑﻜﻨﻲ؟ .51ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ،ﺍﻏﻠﺐ ﺑﻠﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ :ﻫﺎ ﺑﻠﻪ! .52ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺳﻔﺮ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ .54 .53ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﺔ ﺳﻔﺮ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ .68 .54ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺧﻮﺩ ﻓﻴﺮﻭﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻤﻲ ﺑﺎ ﺭﻋﻴﺖ ﻣﻤﺎﺷﺎﺓ ﻛﺮﺩﻩ. .55ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺳﻔﺮ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺹ ،69ﻋﺠﻴﺐ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺍﻻﻍ ﺍﺯ ﺁﺩﻣﻴﺰﺍﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ! ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﻌﺠﺐ ﻛﺮﺩ. .56ﻳﻚ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﺍﺯ ﻋﺼﺮ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﻛﻪ ﺁﺑﻴﺎﺭﻱ ﻭ ﺳﺪﺳﺎﺯﻱ ﻭ ﺁﺑﺎﺩﺍﻧﻲ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺍ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ .ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺩﺭ 1316ﺵ1937 /ﻡ .ﮔﻮﻳﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﺑﺘﻬﺎﺝ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ ،ﺑﻪﻭﺳﻴﻠﻪ ﻣﻬﺪﻱ ﺯﺍﻫﺪﻱ ،ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻋﻼء ﻭﺯﻳﺮ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺩﺭ ﺁﺭﺷﻴﻮ ﺍﻟ ّﻬﻴﻪ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﺍﺳﺖ. .57ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ .37 .58ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ ،27ﺣﺎﻻ ﺣﻖ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺣﺎﻛﻢ ﺩﻭﺧﺮﻩ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ؟ ﺍﺯ ﺍﻧﺎﺭ ﺗﺎ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ
167 ﺻﺪﻭﺑﻴﺴﺖ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﺭﺍﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺗﻮپ ﺩﺭ ﺍﻧﺎﺭ ،ﻟﻮﺍﺯﻡ ﺗﻮپ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﺟﻨﮓ ﺩﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ! .59ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺳﻴﻒﺍﷲ ﻭﺣﻴﺪﻧﻴﺎ ،ﺹ .11 .60ﺩﺭ ﺍﺻﻞ = ﺑﺮﻭﻧﺪ. .61ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺹ .69 .62ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺔ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ .76 ﺗﺠﺎﺭ ﻗﺮﺽ ﻛﻨﺪ ﻭ .63ﻣﻘﺼﻮﺩﺵ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﺑﺮﻭﺩ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺍﺯ ّ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ. .64ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ .60 .65ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺔ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ .45 .66ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﻣﻌﻨﻲ ﺟﻤﻠﺔ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺑﻠﻮچ ﺭﺍ ﺩﺭﺳﺖ ﺩﺭﻙ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﻭ ﺣﻖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﻓﺎﺭﺱ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻠﻮچ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﻓﻬﻤﻴﺪﻩ، ﺳﺮﺩﺍﺭ ،ﻣﻘﺼﻮﺩﺵ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﺭﺷﻮﻩ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻱ ﻭ ﻛﺎﺳﺒﻲ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﻛﻨﻲ! .67ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﻛﻨﺎﻳﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪﻩ ،ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﺩﺭﻭﻳﺶ ﺑﻲﺍﻋﺘﻨﺎ ﻭ ﻣﺠﺮﺩ ﻧﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﺟﻨﺒﺔ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺭﻱ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﮕﺬﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻣﺜﻞ ﺩﺭﻭﻳﺶﻫﺎ ﺗﺮﺍ ﺩﺍﺧﻞ ﭼﺎﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺑﺒﺮﻧﺪ ﻭ ﭘﺬﻳﺮﺍﺋﻲ ﻛﻨﻨﺪ .ﻭ ﺗﻮ ﺑﻲﭘﻴﺮﺍﻳﻪ ﻣﻬﻤﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﻲ. .68ﺍﻳﻦ ﻳﻜﻲ ﺭﺍ ﺍﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺩﺭﺳﺖ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ :ﺗﺎﺧﺖﭼﻲ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ،ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﺮﻛﻲ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺍﻣﺎ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺩﺭﻙ ﺍﺳﺖ :ﻏﺎﺭﺗﮕﺮ ،ﭼﭙﺎﻭﻟﮕﺮ ﺗﺎﻻﻧﮕﺮ. .69ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ،ﺹ .48 .70ﺍﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻟﻘﺐ ﺳﻌﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﮔﺮﻓﺖ. .71ﺍﻱ ﺑﺎﺑﺎ! ﺩﻳﮓ ﺑﻪ »ﺩﻳﮓﺑﺮ« ﮔﻮﻳﺪ ﺭﻭﻳﺖ ﺳﻴﺎﻩ! ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺁﻳﺎ ﺧﻮﺩ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺍﻳﻦ ﺳﻄﻮﺕﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻳﺎ ﭘﻴﺶ ﺍﺯﻭ ﺣﺴﺎﻡﺍﻟﻤﻠﻚ ﻭ ﻳﺎ ﺣﺴﻨﻌﻠﻲﺧﺎﻥ ﺍﻣﻴﺮ ﻧﻈﺎﻡ ﻭ ﻳﺎ ﺁﺻﻒﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ـ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﺩﻭ ﺳﻪ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ 1315ﻫـ1897/ﻡ ﺗﺎ 1318ﻫـ1901/ﻡ ِ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ .ﺑﻮﻳﺶ ﺣﺎﻛﻢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪﺓ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﺭ ﻛﺎﺭِ ﺧﻮﺩِ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ. .72ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻳﻜﺲ ،ﺣﺴﻴﻦ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﻧﻮﺭﻱ ،ﭼﺎپ ﺩﻭﻡ ﺹ.145 .73ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺳﺎﻳﻜﺲ ،ﺹ .266 .74ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻳﻜﺲ ،ﺹ .142 .75ﺻﻠﻌﻮﻙ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺳﺎﻟﻮﻙ ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺳﻌﺪﻱ ﮔﻮﻳﺪ: ﻣﻦ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺳـﺎﻟﻮﻙ ﺩﺭﻳﺎ ﻧـﻮﺭﺩ ﺑﺮﻓﺘـﻴﻢ ﻗـﺎﺻـﺪ ﺑـﻪ ﺩﻳـﺪﺍﺭِ ﻣـﺮﺩ ِ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻋﻴﺎﺭِ ﻃﺮﺍّﺭِ ﺯﺑﺮﺩﺳﺖ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ »ﺻﺎﺩ« ﺍﻭﻝ ﺁﻥ ﺍِﺑﺪﺍﻝ ﺣﺮﻓﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ »چ« ـ ﻣﺜﻞ ﺻﻮﻏﺎﻥ ﻛﻪ ﭼﻮﮔﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺻﻮﻟﺠﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﺎﺯ ﭼﻮﻟﮕﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺻﺎﺩﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎﺑﻘﻪﺍﻱ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺣﺪﺱ ﻣﻦ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﺻﻠﻲ ﺻﺎﻟﻮﻙ ﻫﻤﺎﻥ ﭼﺎﻟﻮﻙ ﻭ ﭼﺎﻻﻙ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ـ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ. .76ﻣﻘﺼﻮﺩﺵ ﭼﺎﻟﺶ ﻭ ﺗﻨﺪﻱ ﻭ ﺳﺮﻭﻛﻠﻪ ﺯﺩﻥ ﺍﺳﺖ. .77ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﺹ .77 .78ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻼءﺍﻟﻤﻠﻚ. .79ﺁﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺩﺭ ﻣﻘﺪﻣﺔ »ﺗﺬﻛﺮﺓ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ« ﺗﺬﻛﺮ ﺩﺍﺩﻩﺍﻡ.
168
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ
*
ﻋﺎﻗﻞ ﺑﭽﻨـﻴﻦ ﺭﻭﺯ ﻛـﻨﺎﺭﻱ ﮔﻴﺮﺩ ﻭﺯ ﺩﺍﻣـﻦ ﻋﺎﻓﻴـﺖ ﺣﺼﺎﺭﻱ ﮔﻴﺮﺩ ﺟﺎﻡ ﻣﻲ ﻭ ﺯﻟﻒ ﻏﻤﮕﺴﺎﺭﻱ ﮔﻴﺮﺩ ﺗـﺎ ﻋـﺎﻟـﻢ ﺷـﻮﺭﻳﺪﻩ ﻗﺮﺍﺭﻱ ﮔﻴﺮﺩ
ﮔﻮﺷﻪﮔﻴﺮﻱ ﻭ ﺧﺎﻧﻪﻧﺸﻴﻨﻲ
ﺍﺳﺘﻌﻔﺎﻱ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻣﺠﻠﺲ ،ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ،ﺣﻮﺻﻠﻪ ﻭ ﻋﻼﻗﺔ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﺑﺎ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﺪﻳﺮﻩ ﻭ ﻣﺪﺑﺮﺓ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺩﻳﻮژﻥ ﺭﺍ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺗﺮﺍ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻛﺮﺩﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ :ﻧﻪ ،ﻣﻦ ﻫﻤﺸﻬﺮﻳﺎﻧﻢ ﺭﺍ ﺗﺮﻙ ﻛﺮﺩﻡ! ﺳﻮﺍﺑﻖ ﺍﻣﺮ ﺧﻮﺩ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻴﺪﺍﺩ ﻛﻪ ﺍﻭﻟﻴﺎﻱ ﺍﻣﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﭽﻨﻴﻦ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﮔﺮﭼﻪ »ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺑﺼﺤﺒﺖ 1 ﺧﺮﺩﻣﻨﺪﺍﻥ ﻣﺤﺘﺎﺝﺗﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺮﺩﻣﻨﺪﺍﻥ ﺑﺘﻘﺮﺏ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ« ﺍﻣﺎ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻛﻪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ »ﺯﻫﺮ ﺷﻜﺮﺁﻟﻮﺩ ﺳﻴﺎﺳﺖ« 2ﻟﺐ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺁﻧﺮﺍ ﻣﻴﺪﻳﺪ »ﺑﻪ ﺍﺷﺎﺭﺓ ﭘﻴﺮﺧﺮﺩ ،ﺯﺍﻭﻳﺔ ﻭﺣﺪﺕ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺩﺭﻳﭽﺔ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ، 3 ﻧﻈﺎﺭﺓ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭِ ﺭﺳﻦ ﺑﺎﺯ ﻣﻴﻜﺮﺩ«. ﺍﮔﺮ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﺷﻪﮔﻴﺮﻱ ﻭ ﮔﻮﺷﻪﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻔﻴﺪ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪ ،ﺳﺨﻨﻲ ﺑﻴﺠﺎ ﻧﮕﻔﺘﻪﺍﻳﻢ ،ﭼﻪ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺭ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ ،ﺩﻳﮕﺮ ﻋﻀﻮﻱ ﻣﺆﺛﺮ ﻭ ﻣﻔﻴﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ،ﺟﺰ »ﺁﻟﺖ ﻓﻌﻞ« ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻧﺒﻮﺩ، ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﺷﻪﻧﺸﻴﻨﻲ ﺗﻮﻓﻴﻘﻲ ﺍﺟﺒﺎﺭﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻭﺭﺩ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺗﻼﺵ ﺁﺯﺍﺩﻱ«
ﺗﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﻋﻠﻤﻲ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺧﻮﺩ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻤﻌﻨﻲ ﺭﻭﻱ ﺁﻭﺭﺩ. ﻣﺮگ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﻭ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﺩﺭ ﭘﻲ ﺩﺍﺷﺖ: ُﻣﺮﺩﻡ ﺍﺯ ﺣﻴﻮﺍﻧﻲ ﻭ ﺁﺩﻡ ﺷﺪﻡ ﭘﺲ ﭼﻪ ﺗﺮﺳﻢ ،ﻛﻲ ﺯﻣﺮﺩﻥ ﻛﻢ ﺷﺪﻡ؟ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺭ 1319ﻗﻤﺮﻱ1901 /ﻡ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﻥ ﻋﻤﺮ ﻭ ﺻﺒﺎﻭﺕ ،ﺣﻘﻮﻕ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺭﺍ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻭ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﻣﺤﺼﻠﻴﻦ ﻣﺪﺭﺳﺔ ﻋﻠﻮﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺒﻌﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺛﺮﻱ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﻧﻴﺎﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﺍﺯ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ 1304ﺷﻤﺴﻲ 1925 /ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻓﺮﺻﺖ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﻧﻴﺎﻓﺖ ،ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﻨﺎﻡ »ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ« ﻧﻤﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﺴﺎﻝ 1927/1306ﭼﺎپ ﺷﺪ. ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺩﺭ 562ﺻﻔﺤﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ، ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﺪﻣﺔ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ،ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦﻧﻮﻳﺴﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻴﻜﻨﺪ: »...ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ« ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﺍﺳﺖ ـ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻮﺩ ...ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﻧﺼﻒ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪﻥ ﺗﻤﺪﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ ـ ﻳﺎ ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﺔ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻤﻄﺎﻟﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺤﺾ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ ـ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ،ﺟﻬﺖ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻠﻮﺏ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻧﻴﻢ ﻗﺮﻥ ﺑﺎﻳﻦ ﻃﺮﻑ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻋﻠﻤﺎء ﻋﻠﻢ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻗﻮﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﺫﻛﺮ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻭ ﺷﻤﺮﺩﻥ ﻧﺎﻡ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﻭ ﺭﺟﺎﻝ ﺑﺘﻨﻬﺎﺋﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻓﻬﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺑﺎﺣﻮﺍﻝ ﺭﻭﺣﻲ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺁﻥ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﻣﻠﺘﻲ ،ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻣﺪﻧﻲ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺍﻧﺴﺖ ...ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻣﺼﻨﻔﻴﻦ ﺑﺎﻧﺪﺍﺯﻩﺍﻱ ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﺘﺐ ﺭﺍﺟﻌﺔ ﺑﺘﺎﺭﻳﺦ ،ﺫﻛﺮ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺫﻛﺮ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﻭ ﻧﺎﻡ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﺭﺟﺎﻝ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺗﻤﺪﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺤﺾ ـ ﻣﻘﺪﻡ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ... ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﻻﺯﻡ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺣﻖﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﻗﺎﻱ ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻦ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ـ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﻋﺪﺕﻫﺎﻱ ﺫﻱﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎﻭ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ـ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺑﺪﺍﺭﺩ ،ﻛﻤﻜﻬﺎﻱ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻭ ﺭﺳﺎﻧﺪﻥ ﻣﺪﺍﺭﻛﻲ ﻛﻪ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺑﺂﻧﻬﺎ ﺩﺳﺘﺮﺳﻲ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺟﺎﻫﺎﻱ ﻻﺯﻡ ﻣﺴﺘﻠﺰﻡ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﮔﺮﺍﻧﺒﻬﺎ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﻜﺮﺍﺕ ﺻﻤﻴﻤﻲ ﺍﻭﺳﺖ، ﻭ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺁﻗﺎﻱ ﭘﺮﻭﻓﺴﻮﺭ ﺍﺭﻧﺴﺖﻫﺮﺗﺴﻔﻠﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻇﻬﺎﺭﻧﻈﺮ ﺻﺎﺋﺐ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﺁﺛﺎﺭ »ﻣﺪ«ﻫﺎ ﻭ ﻧﻘﺸﺔ ﺩﻭﻟﺖ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﺩﺭﻳﻎ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺗﺸﻜﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻢ. ﻃﻬﺮﺍﻥ .ﺭﻣﻀﺎﻥ 1346ﻕ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺍﺳﻔﻨﺪ ﺍﺭﻣﺬ 1306 ﺵ ،ﺣﺴﻦ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ« ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺷﺎﻣﻞ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﻋﻴﻼﻡ ،ﺑﺎﺑﻞ، ﺁﺳﻮﺭ ،ﻣﺎﺩ ،ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ،ﺳﻠﻮﻛﻲ ،ﭘﺎﺭﺕ ،ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ،ﻭ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺍﺧﻴﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﻭ ﺗﺼﺎﻭﻳﺮ ﻣﻬﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ. ﭘﺲ ﺍﺯ ﭼﺎپ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻱ ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻭ ﺣﻤﺎﺳﻲ ﻭ ﻣﻠﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ـ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ـ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺖ ،ﺑﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻭ ﭼﺎپ ﻛﺘﺎﺏ »ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ« ،ﺁﻧﺮﺍ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﻛﺮﺩ. ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺮﺩﺍﺩ 1307ﺷﻤﺴﻲ ) (1928ﺩﺭ 167 ﺻﻔﺤﻪ ﺑﭽﺎپ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺘﻤﻢ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻴﺸﻮﺩ .ﺁﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﺩﺭ ﻣﻘﺪﻣﺔ ﺁﻥ ﮔﻮﻳﺪ...» : ﺣﺎﻭﻱ ﺧﻄﻮﻁ ﺑﺮﺟﺴﺘﺔ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﺫﻛﺮ ﻣﺪﺍﺭﻙ ﻭ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺳﻨﺠﺶ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻀﻤﻴﻤﻪ ﺍﺳﺘﻨﺒﺎﻃﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻘﺮﻭﻥ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺁﺭﻳﺎﻧﻬﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩ« ،ﺩﺭ ﻓﺼﻮﻝ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﭘﻴﺸﺪﺍﺩﻳﺎﻥ، ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻛﻴﺎﻥ ،ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ،ﺍﺷﻜﺎﻧﻴﺎﻥ ،ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﺩﺭ ﻓﺼﻮﻝ ﺁﺧﺮ ﻛﺘﺎﺏ ،ﺳﻨﺠﺶ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻭ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺍﺳﺎﻣﻲ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪﺍﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺫﻱﻗﻴﻤﺖ ﻭ ﺩﻗﻴﻖ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻥ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ﺷﺪ ،ﺍﻳﻦ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻥ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺩﺭ ﻛﺘﺐ ﺩﺭﺳﻲ ﻭ ﻣﻌﺎﺭﻓﻲ، ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻭ ﭼﺎپ ﻭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻛﺘﺐ ﻣﻬﻢ ﻭ ﺗﺄﻟﻴﻔﺎﺕ ﺑﺮﺟﺴﺘﺔ ﺯﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺨﻮﺑﻲ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﻛﺘﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻥ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺍﺯ ﺍﻣﻬﺎﺕ ﻛﺘﺐ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﭽﻨﺪ ﺑﺎﺭ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.... ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻥ ﻣﻌﺎﺭﻑ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ »ﺍﻳﺮﺍﻥﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ« ﻭ »ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ« ،ﺍﺯ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺧﻼﺻﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﺩﺭ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ، ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺿﺎ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ« ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1308ﺵ1929/ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺑﻌﺪﺍ ً ﺗﺎ ﺗﻴﺮ ﻣﺎﻩ 1310ﺵ 1931 /ﺩﻭﺑﺎﺭ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭼﺎپ ﺷﺪ .ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺩﺭ 241ﺻﻔﺤﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩ
169 ●ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻛﻪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ »ﺯﻫﺮ ﺷﻜﺮﺁﻟﻮﺩ ﺳﻴﺎﺳﺖ« ﻟﺐ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺁﻧﺮﺍ ﻣﻴﺪﻳﺪ »ﺑﻪ ﺍﺷﺎﺭﺓ ﭘﻴﺮﺧﺮﺩ ،ﺯﺍﻭﻳﺔ ﻭﺣﺪﺕ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺩﺭﻳﭽﺔ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ،ﻧﻈﺎﺭﺓ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭِ ﺭﺳﻦ ﺑﺎﺯ ﻣﻴﻜﺮﺩ«. ﺍﮔﺮ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﺷﻪﮔﻴﺮﻱ ﻭ ﮔﻮﺷﻪﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻔﻴﺪ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪ ،ﺳﺨﻨﻲ ﺑﻴﺠﺎ ﻧﮕﻔﺘﻪﺍﻳﻢ ،ﭼﻪ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﺷﻪﻧﺸﻴﻨﻲ ﺗﻮﻓﻴﻘﻲ ﺍﺟﺒﺎﺭﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻭﺭﺩ ﺗﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﻋﻠﻤﻲ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺧﻮﺩ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻤﻌﻨﻲ ﺭﻭﻱ ﺁﻭﺭﺩ. ﻣﺮگ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﻭ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﺩﺭ ﭘﻲ ﺩﺍﺷﺖ. ﻭ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺨﺘﺼﺮﻱ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻋﻴﻼﻡ ،ﺑﺎﺑﻞ ،ﺁﺳﻮﺭ ،ﻣﺎﺩ، ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ،ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻭ ﺳﻠﻮﻛﻴﻬﺎ ،ﭘﺎﺭﺗﻲﻫﺎ ،ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ،ﻭ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻬﻢ ﺗﻤﺪﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮔﺮﭼﻪ ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﻗﺪﺭﺕ ﻣﺤﺼﻠﻴﻦ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ ﺍﻓﺰﻭﻧﺘﺮ ﻣﻴﻨﻤﻮﺩ ﻭﻟﻲ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺗﺄﻟﻴﻔﻲ ﻧﻔﻴﺲ ﺑﻮﺩ.
ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ
ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺩﻭ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﻭﻝ ﺧﻮﺩ، ﺑﻔﻜﺮ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻬﻢ »ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ« ﺍﻓﺘﺎﺩ .ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮔﺬﺷﺘﺔ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻌﻤﻞ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻘﻮﻳﺘﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﺣﻴﺔ ﻣﻠﻲ ﻭ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻴﺸﺪ ﻭ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻓﺮﺍﻍﺧﺎﻃﺮﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺗﺪﺍﺑﻴﺮ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﺑﺮﺍﻱ ﻓﻀﻼء ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻓﻜﺮ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻳﻚ ﺩﻭﺭﺓ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻔﺼﻞ ﻭ ﻋﻈﻴﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻧﻬﺎﻱ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻭ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻗﻮﺕ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﺗﻮﺟﻪ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺁﺷﺘﻴﺎﻧﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺷﺮﻭﻉ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺭﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ: » ...ﺷﺶ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ )1306ﺵ( ﻣﻮﻗﻌﻴﻜﻪ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺑﻮﺩﻡ ﻭ ﺍﺯ ﺣﺴﻦ ﺍﺗﻔﺎﻕ ،ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﺫﻱﻗﻴﻤﺖ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻋﺎﻟﻴﻘﺪﺭﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺳﻤﺖ ﺍﺳﺘﺎﺩﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺣﻀﺮﺕ ﻋﻼﻣﺔ ﻣﻔﻀﺎﻝ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﻭ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﺍﺷﺮﻑ ﺁﻗﺎﻱ ﺫﻛﺎءﺍﻟﻤﻠﻚ ﻓﺮﻭﻏﻲ ﻭ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺳﺘﺎﺩﻱ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺑﻮﺍﻟﺤﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﻓﺮﻭﻏﻲ ـ ﻧﺼﻴﺒﻢ ﺑﻮﺩ ،ﻏﺎﻟﺒ ًﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎﺗﻔﺎﻕ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺴﺒﻚ ﺗﻮﺍﺭﻳﺨﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻓﺮﻧﮕﺴﺘﺎﻥ ﺑﻬﻤﻜﺎﺭﻱ ﻓﻀﻼ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻳﻚ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻋﻤﻮﻣﻲ
170 ● ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﺪﻭﻳﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻋﻤﺮ ﻃﻮﻝ ﻛﺸﻴﺪ .ﺁﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺭﺍ ﻋﻼﻗﺔ ﺑﻪﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺪﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺧﻄﻴﺮ ﮔﻤﺎﺷﺖ ﻭ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﮔﺎﻫﻲ ﺗﺎ 14ﺳﺎﻋﺖ ﻭﻗﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻭ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘﺎﺏ ﻭ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻭ ﻣﻄﺎﺑﻘﺔ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻱ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻣﻴﻜﺮﺩ. ﺟﻬﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﻭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻣﺎ ﺻﺮﻑ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻘﺸﺔ ﺍﻳﻨﻜﺎﺭ ﻭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺭﻭﺵ ﻭ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﻭ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﺁﻥ ﺷﺪ .ﻭﻟﻲ ﺑﺪﺑﺨﺘﺎﻧﻪ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻧﺪﺍﺷﺘﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﺔ ﻣﺎﺩﻱ ﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺣﻀﺮﺕ ﺁﻗﺎﻱ ﺫﻛﺎءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺑﻪ ﺳﻔﺎﺭﺕ ﻛﺒﺮﺍﻱ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻭ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﻣﻌﻈﻢ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺎﻳﺮﺍﻥ ،ﻣﺎﻧﻊ ﺻﻮﺭﺕ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺛﻨﺎ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﻭ ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎﺏ ﻧﻔﻴﺲ ﺍﻳﺮﺍﻥﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﺍﺷﺮﻑ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻦﺧﺎﻥ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﺔ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﻣﻮﺟﺐ ﻛﻤﺎﻝ ﺧﺮﺳﻨﺪﻱ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻗﺪﻡ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻌﻈﻢﻟﻪ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺩﻗﺖ ﻭ ﺍﺣﺘﻴﺎﻁ ﻭ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﻃﺮﺯ ﻛﺎﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻲ ﻭ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺭﺍ ﺑﭙﻴﻤﺎﻳﻨﺪ، ﺭﺍﻩ ،ﺭﻭﺷﻦ ﮔﺮﺩﻳﺪ. ﻣﻘﺎﺭﻥ ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ )1307ﺵ( ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺟﻠﻴﻠﺔ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻓﻊ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﺩﺳﺖ ﺑﻜﺎﺭ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻛﺘﺐ ﺩﺭﺳﻲ ﺯﺩ ﻭ ﺟﻨﺎﺏ ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﺍﺟﻞ ﺁﻗﺎﻱ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻗﺮﺍﮔﺰﻟﻮ ﻭﺯﻳﺮ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻭﻗﺖ ﻧﻴﺰ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺟﺪﻱ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﻘﺮﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺗﺎ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺫﻳﻞ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺷﻮﺩ: ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺗﺎ ﺻﺪﺭ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻘﻠﻢ ﺣﻀﺮﺕ ﺁﻗﺎﻱ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺗﺎ ﺍﺳﺘﻴﻼﻱ ﻣﻐﻮﻝ ﺑﻘﻠﻢ ﺣﻀﺮﺕ ﺁﻗﺎﻱﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ. ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻴﻼﻱ ﻣﻐﻮﻝ ﺗﺎ ﺍﻋﻼﻥ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺑﺘﻮﺳﻂ ﺍﻳﻦﺿﻌﻴﻒ ]ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻗﺒﺎﻝ[. ﺁﻗﺎﻱ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺫﻭﻕ ﺷﺨﺼﻲ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﮔﺮﺍﻧﻤﺎﻳﺔ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻣﻘﺪﺱ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺩﻭ ﺟﻠﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﻭ ﻳﻚ ﺟﻠﺪ ﺩﺭﺳﻲ ﺧﻼﺻﺔ ﺩﻭ ﺟﻠﺪ ﻓﻮﻕ ،ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ ]1312ﺵ[ ﺩﻭ ﻣﺠﻠﺪ ﻛﺒﻴﺮ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺎ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﺩﻭﺭﺓ ﺍﺷﻜﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻭ ﻃﺒﻊ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻘﻴﺔ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺗﺎ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﺳﻼﻡ ﺩﺭ ﺩﻭ ﻣﺠﻠﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻭ ﻃﺒﻊ ﺩﺍﺭﻧﺪ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻛﺴﺎﻧﻴﻜﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻣﺠﻠﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺤﺘﺮﻡ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺩﺭﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺯﺣﻤﺖ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﻭ ﭼﻪ ﺧﺪﻣﺘﻲ ﺫﻳﻘﻴﻤﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻮﻃﻨﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ. ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﺩﻭ ﺟﻠﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﮔﺮﺍﻧﺒﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻃﺒﻊ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﻮﺩ ﺍﻓﻖ ﺟﺪﻳﺪﻱ ﭘﻴﺶ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﻦ ﻋﺼﺮ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻧﻴﺎﻛﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ،ﺁﻧﻬﻢ ﺑﺸﻜﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻋﻠﻤﻲ ،ﺑﻜﻠﻲ ﺑﻲﺧﺒﺮﻧﺪ ـ ﮔﺸﻮﺩﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺋﺖ ﻭ ﺳﻴﺮ ﺩﺭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺍﺟﺪﺍﺩ ﺑﺎ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻣﺂﺛﺮ ﮔﺬﺷﺘﺔ ﻗﻮﻡ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻭﻗﺖ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﻗﺪﻳﻢ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎﻡ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﻭ ﻫﻤﺪﻭﺵ ﻣﻠﻞ ﻋﻈﻴﻢﺍﻟﺸﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﭘﻲ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺑﻐﺮﺽﻭﺭﺯﻱ ﻣﻮﺭﺧﻴﻦ ﺩﺷﻤﻦ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﻭ ﻣﻐﺮﺿﻴﻦ ﺑﻲﺧﺒﺮ ﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪ ـ ﻛﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﺨﻮﺑﻲ ﭘﺮﺩﻩ ﺍﺯ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻳﺎﻓﺖ ،ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻏﺮﻭﺭ ﻣﻠﻲ ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﻫﻤﻮﻃﻨﺎﻥ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻣﺎ ﺷﻌﻠﻪ ﺯﻧﺪ ﻭ ﺧﺮﻣﻦ ﺳﺴﺘﻲ ﻭ ﺗﻦﭘﺮﻭﺭﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺳﻮﺧﺘﻪ ،ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻗﺘﺪﺍء 4 ﺑﻪ ﺍﺟﺪﺍﺩ ﺑﺎ ﻋﻈﻤﺖ ﺧﻮﺩ ﻭﺍﺩﺍﺭﺩ«. ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺘﺪﻭﻳﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻋﻤﺮ ﻃﻮﻝ ﻛﺸﻴﺪ ،ﺁﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺭﺍ ﻋﻼﻗﺔ ﺑﺘﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺪﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺧﻄﻴﺮ ﮔﻤﺎﺷﺖ ﻭ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﮔﺎﻫﻲ ﺗﺎ 14ﺳﺎﻋﺖ ﻭﻗﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻭ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘﺎﺏ ﻭ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻭ ﻣﻄﺎﺑﻘﺔ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻱ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻣﻴﻜﺮﺩ. ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺮ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﺻﻠﻲ ﺁﻥ ﻳﺎ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻳﺎ ﺭﻭﻣﻲ ،ﻭ ﺳﭙﺲ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺐ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻭ ﺭﻭﺳﻲ ﻭ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪﻫﺎﻱ ﻣﻬﻢ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﺻﻠﻲ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺁﻥ ﻧﻤﻮﺩ .ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﻭﺳﻲ ﻭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺗﺴﻠﻂ ﻛﺎﻣﻞ ﺩﺍﺷﺖ .ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻛﻢﻭﺑﻴﺶ ﻣﻴﺪﺍﻧﺴﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻋﻤﺮ ،ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺍﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﻛﻪ ﺑﺂﺛﺎﺭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﺩﺍﻧﺶﺁﻣﻮﺯ ﺩﺑﻴﺮﺳﺘﺎﻧﻲ ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻓﺮﺍﻏﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﻓﺮﺍ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻲﻛﺮﺩ 5ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﻜﻤﻚ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﻭﺩ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﻭ ﻣﻌﻠﻤﻴﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻲﺁﻣﻮﺧﺖ .ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺰﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪﺓ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﺍ ﺷﺨﺼ ًﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﺪﺍﺩ 6.ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ،ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﺑﺎ ﻓﻀﻼ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﻏﻠﺐ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺑﺎ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﺑﺰﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻤﺪﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﺷﻨﺎﺋﻲ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻭ ﻣﺸﺎﻭﺭﻩ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺑﺰﺭگ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ ﺍﺯ ﻫﻤﻜﺎﺭﺍﻥ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﺻﻤﻴﻤﻲ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﺧﺎﺹ ﺁﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻋﻤﺮ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﻧﻴﺰ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺖ .ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺭﺳﺎﻳﻞ ﻭ ﻛﺘﺐ ﻭ ﻣﻘﺎﻻﺕ ﺗﺎﺯﻩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻜﺎﺗﺒﺎﺗﻲ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ. ﻣﺮگ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﺁﺭﺯﻭﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺑﺰﺭگ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﺑﺨﺎﻙ ﺳﭙﺮﺩ. ﺍﻣﺎ ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺁﻥ ﻛﻪ ﻣﺨﺘﺺ ﺩﻭﺭﺓ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ: ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﺋﻲ ﺩﺭﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﻭﺍﭘﺴﻴﻦ ﺍﻳﺎﻡ ﻋﻤﺮ ،ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻣﻴﺪ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺩﻭﺭﺓ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﭘﺬﻳﺮﺩ ﻧﻴﺴﺖ، ﺷﻤﺎ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻬﺮ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺻﻼﺡ ﺑﺪﺍﻧﻴﺪ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﻨﻴﺪ. ﺁﻗﺎﻱ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺁﻥ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎ ﺭﺍ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﭽﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﺳﭙﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺕ ﺑﭽﺎپ ﺑﺮﺳﺪ ﻭ ﺣﺪﻭﺩ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺻﻔﺤﺔ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﻋﻈﻴﻢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﺛﺮ ﮔﺮﺍﻥ ﺷﺪﻥ ﻛﺎﻏﺬ ﻭ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﭼﺎپ ،ﻃﺒﻊ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﺎﻧﺪ ،ﻭ ﺷﺮﻛﺖ ﻃﺒﻊ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﺯﻳﺎﻥ ﺩﻳﺪ ،ﻓﺮﻣﻬﺎﻱ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﻛﺎﻏﺬ ﺑﺎﻃﻠﻪ )ﻛﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻛﺎﻏﺬ ﺳﻔﻴﺪ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ( ﻓﺮﻭﺧﺖ ﻭ ﻫﻢ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﻱ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺟﺰء ﻛﺘﺐ ﻧﻔﻴﺴﻲ ،ﮔﻮﻳﺎ ،ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺣﻖ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻧﻔﻴﺴﻲ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﭼﺎپ ﺩﻭﺍﻭﻳﻦ ﻭ ﻣﺘﻮﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻴﻜﺮﺩ ،ﺑﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻭ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲﺩﺍﺩ ـ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﭘﺬﻳﺮﺩ. ﻋﺠﺐ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ 1306ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﻫﻢ ﻣﺴﺆﻭﻝ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﺩﺭ ﻫﻴﭻ ﺩﻭﺭﻩﺍﻱ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻧﻴﺎﻓﺖ. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺭﺍ ﺍﺟﻞ ﻣﻬﻠﺖ ﻧﺪﺍﺩ ﻭ ﻋﺼﺮ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲﺗﻤﺎﻡ ﻧﺸﺪ. ﺁﻗﺎﻱ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ »ﺍﺯ ﭘﺮﻭﻳﺰ ﺗﺎ ﭼﻨﮕﻴﺰ« ﺭﺍ ﺷﺮﻭﻉﻛﺮﺩ ﻭﻟﻲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﻧﺮﺳﻴﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺍﺯ ﭘﺮﻭﻳﺰ ﻫﻢ ﻧﮕﺬﺷﺖ! ﺩﺭ ﺟـﻮﺍﻧﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﻳـﺶ ﻣﻴﮕﻔﺘﻢ ﺷﻴﺮ ،ﺷﻴﺮ ﺍﺳﺖ ،ﮔﺮﭼﻪ ﭘﻴﺮ ﺑﻮﺩ! ﭼـﻮﻧـﻜﻪ ﭘﻴـﺮﻱ ﺭﺳﻴﺪ ،ﺩﺍﻧﺴﺘﻢ ﭘﻴﺮ ،ﭘﻴﺮ ﺍﺳﺖ ،ﮔﺮﭼﻪ ﺷـﻴﺮ ﺑﻮﺩ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻐﻮﻝ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺩﻗﺖ ﻭﺻﺤﺖ ﺷﺮﻭﻉ ﻛﺮﺩ ،ﻓﻘﻂ ﻳﻜﺠﻠﺪ ﺭﺍ ﺑﭙﺎﻳﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺑﺎﻗﻲ ﻋﻤﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺠﺮﺩ ﻭ ﻏﺮﺑﺖ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪ ﻭ ﺁﺧﺮ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺳﻮﺍﺣﻞ
171 ﻣﺪﻳﺘﺮﺍﻧﻪ )ﺍﻳﺘﺎﻟﻴﺎ( ﻣﺮﮔﺶ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﭙﺎﻳﺎﻥ ﻧﺮﺳﻴﺪ، ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺩﻧﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﻭ ﺯ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺟﻬﺎﻥ ﺁﮔﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺁﺧﺮ ﺍﻳﻦ »ﻛﻬﻨﻪ ﻛﺘﺎﺏ« ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ! *** ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺗﺄﻟﻴﻔﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻳﻢ ،ﺗﻔﺴﻴﺮﻱ ﺑﺮ ﺣﻘﻮﻕ ﺟﺰﺍ ﻧﻴﺰ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮﻳﺐ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﭽﺎپ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺻﻮﺭﺕ ﺟﺰﻭﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺤﺼﻠﻴﻦ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﺋﻲ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺩﺭ ﺩﻓﺘﺮﻱ ﺟﻠﺪ ﺳﻴﺎﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺟﺰﻭ ﺍﺷﻴﺎء ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﻲ ﻫﻨﻮﺯ ﻣﻬﺮ ﻭ ﻣﻮﻡ ﺷﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻋﺠﺐ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻴﭽﻴﻚ ﺍﺯ ﻣﺠﻼﺕ ﻭ ﺟﺮﺍﻳﺪ ﻛﺸﻮﺭ ﺍﺛﺮﻱ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭼﺎپ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﻭ ﺩﺭ ﻋﺸﺮﺓ ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮ ـ ﻛﻪ ﻋﺼﺮ ﻃﻼﺋﻲ ﺩﻭﻟﺖ ﭘﻬﻠﻮﻳﺶ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ـ ﺟﺰ ﺩﺭ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻥ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻭ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻣﻠﻲ ،ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻭ ﻋﻀﻮﻳﺘﻲ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻧﻜﺮﺩ ﻭ ﻓﻘﻂ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺑﺘﺄﻟﻴﻒ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺩﺍﺷﺖ. ﺣﻖ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺎ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺧﺪﻣﺘﻲ ﺑﺰﺭگ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻛﺮﺩ ،ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﻫﻢ ﺧﺪﻣﺘﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺑﻪ »ﭼﺮﺍﻍ ﻗﺮﻣﺰ ﺳﻴﺎﺳﺖ« ﻭ ﮔﻮﺷﻪﮔﻴﺮﻱ؛ ﺑﻘﻮﻝ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﺤﻴﻂ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ،ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻫﻤﺰﻩ ﻭ ﻟﻤﺰﻩ ﻭ »ﭘﻨﻬﺎﻥﭘﮋﻭﻫﺎﻥ« 7ﺩﻭﻟﺘﻲ ،ﺭﻭﺷﻦ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻲﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﭼﻪ ﻛﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺟﺎﻱ ﺳﻌﺎﻳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﺴﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﻮءﻇﻦ ﻭ ﺍﺣﻴﺎﻧ ًﺎ ﺍﻫﺎﻧﺖ
● ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﻭﺳﻲ ﻭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺗﺴﻠﻂ ﻛﺎﻣﻞ ﺩﺍﺷﺖ .ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻛﻢﻭﺑﻴﺶ ﻣﻴﺪﺍﻧﺴﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻋﻤﺮ ،ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺍﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﺩﺍﻧﺶﺁﻣﻮﺯ ﺩﺑﻴﺮﺳﺘﺎﻧﻲ ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻓﺮﺍﻏﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﻓﺮﺍ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﻪﻛﻤﻚ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﻭﺩ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﻭ ﻣﻌﻠﻤﻴﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻲﺁﻣﻮﺧﺖ .ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪﺓ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﺍ ﺷﺨﺼ ًﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﺪﺍﺩ.
172 ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺩﺳﺘﻤﺎﻟﻲ ﻗﻴﺼﺮﻳﻪﺍﻱ ﺁﺗﺶ ﺯﺩﻩ ﺷﻮﺩ. ***
ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ
ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻛﻪ ﺷﺮﺡ ﺣﺎﻝ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﭙﺎﻳﺎﻥ ﻣﻲﺭﺳﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣﻲ ﺑﻤﻴﺎﻥ ﺁﻳﺪ :ﻳﻜﻲ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﺣﺴﻴﻦ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﻛﻬﺘﺮ ﺍﻭﺳﺖ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺑﺪﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﺎﻡ ﻋﻤﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻫﻤﮕﺎﻡ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻮﺩ .ﺍﻭ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮﺩﺓ ﻟﻨﺪﻥ ﻭ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺑﻮﺩ .ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺓ ﺩﻭﻡ ﺗﺎ ﺩﻭﺭﺓ ﺷﺸﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﻣﺠﻠﺲ ،ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺓ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻭ ﭘﻨﺠﻢ ﺭﺋﻴﺲ ﻣﺠﻠﺲ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﺭ ﻭﺯﻳﺮ ﺑﻮﺩ. ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺓ ﺷﺸﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻭﻛﺎﻟﺖ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪ ﻭﻟﻲ ﻗﺒﻮﻝ ﻭﻛﺎﻟﺖ ﻧﻜﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﺮﻓﺖ .ﺍﻭ ﻣﺮﺩﻱ ﺳﺨﺘﮕﻴﺮ ﻭ ﻣﻘﺮﺭﺍﺗﻲ ﻭ ﺍﻫﻞ ﺍﻧﻀﺒﺎﻁ ﺑﻮﺩ .ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﻪ ﺍﻃﺎﻗﺶ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲﺷﺪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺑﮕﻴﺮﺩ .ﺁﻗﺎﻱ ﻧﻘﻴﺐﺯﺍﺩﺓ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻋﻀﻮ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻮﺩ ﻣﻴﮕﻔﺖ :ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺁﻗﺎﻱ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﺗﺎﺵ ،ﺑﺪﻭﻥ ﻭﻗﺖ ﻗﺒﻠﻲ ،ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺩﺭ ﺯﺩ ﻭ ﻭﺍﺭﺩ ﺍﻃﺎﻕ ﺭﺋﻴﺲ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺪ .ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺎ ﻧﻘﻴﺐﺯﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﻭﺯﻳﺮ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﭘﻬﻠﻮﻱ 8ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﺑﻪ ﻧﻘﻴﺐﺯﺍﺩﻩ ﺭﻭﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺗﺸﺪّ ﺩ ﮔﻔﺖ: ﭼﺮﺍ ﺑﻤﻦ ﻗﺒﻼ ﺧﺒﺮ ﻧﺪﺍﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﺁﻗﺎﻱ ﻭﺯﻳﺮ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺗﺸﺮﻳﻒ ﻣﻲﺁﻭﺭﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻦ ﻛﻼﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﮕﺬﺍﺭﻡ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﻛﻼﻩ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﻧﺒﺎﺷﻢ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺎﺷﻢ؟ )ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﻛﻼﻩ ﺑﺮ ﺳﺮ ،ﺩﺭ ﺍﻃﺎﻕ ،ﻋﻼﻣﺖ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻮﺩ(. ﺑﺎﺯ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ: ﺩﺭ ﺍﺳﻔﻨﺪ 1300ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺭ ﻳﻚ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻥ ﺑﻤﺠﻠﺲ ﺩﻋﻮﺕ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ )ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺭﺋﻴﺲ ﻣﺠﻠﺲ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺍﺷﺖ( ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﻧﻴﻤﺴﺎﻋﺖ ﺩﻳﺮ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ
● ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﺑﺎ ﻓﻀﻼ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﻏﻠﺐ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺑﺎ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﺑﻪﺯﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻤﺪﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﺷﻨﺎﺋﻲ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻭ ﻣﺸﺎﻭﺭﻩ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺑﺰﺭگ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ ﺍﺯ ﻫﻤﻜﺎﺭﺍﻥ ﺻﻤﻴﻤﻲ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﺧﺎﺹ ﺁﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻋﻤﺮ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﻧﻴﺰ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺖ. ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺭﺳﺎﻳﻞ ﻭ ﻛﺘﺐ ﻭ ﻣﻘﺎﻻﺕ ﺗﺎﺯﻩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻴﻜﺮﺩ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﻤﻨﺎﺳﺒﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺄﺧﻴﺮ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎﻃﺎﻕ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻥ ﺭﺍﻩ ﻧﺪﺍﺩ! ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﭘﻴﺸﺨﺪﻣﺖ ﻭﺭﻭﺩ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺭﺍ ﺍﻃﻼﻉ ﺩﺍﺩ، ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺨﺪﻣﺖ ﮔﻔﺖ» :ﺑﻪ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍ ﺑﮕﻮ، ﭼﻮﻥ ﻧﻴﻤﺴﺎﻋﺖ ﺩﻳﺮ ﺁﻣﺪﻳﺪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﻛﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺷﺪﻩ ،ﺍﺯ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺷﻤﺎ ﻣﻌﺬﻭﺭ ﺍﺳﺖ«. ﺍﻋﻀﺎﻱ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮﻱ ﻧﺎﺭﺍﺣﺖ ﺷﺪﻩ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﻌﺮﺽ ﺑﺎﺯﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺸﺪ .ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﺑﺂﻧﺎﻥ ﮔﻔﺖ» :ﻣﮕﺮ ﻣﻦ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺑﺰﺭگ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ؟ ﻣﻴﺪﺍﻧﻢ ﻭﻟﻲ ﺍﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﻭﻇﻴﻔﺔ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺪﺍﻧﺪ«. ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻃﺎﻕ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻥ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪ ﻭ ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺖ »ﺳﻔﻴﺮ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻤﻼﻗﺎﺕ ﻣﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻣﺮﺍ ﻣﻌﻄﻞ ﻛﺮﺩ ،ﺑﺎﻳﻨﺠﻬﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺭ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻥ ﻧﻴﻤﺴﺎﻋﺖ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺭﻭﻱ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻣﻦ ﺗﻘﺼﻴﺮ ﻧﺪﺍﺷﺘﻢ«. ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﮔﻔﺖ :ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﻔﻴﺮ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻴﮕﻔﺘﻴﺪ ﻛﻪ 9 ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﻛﺎﺭ ﺩﺍﺭﻳﺪ .ﺍﻭ ﺣﺘﻤ ًﺎ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺁﺯﺍﺩ ﻣﻲﮔﺬﺍﺷﺖ«. ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ »ﻣﻌﺎﻫﺪﺍﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺩﻭﻝ ﺧﺎﺭﺟﻪ« ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺍﻭﺳﺖ ،ﺍﻭ ﺭﻭﺯ ﺩﻭﺷﻨﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﻫﻔﺖ ﺻﺒﺢ ﻧﻬﻢ ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ ﻣﺎﻩ 1326ﺷﻤﺴﻲ /ﻣﻄﺎﺑﻖ 15ﺷﻮﺍﻝ ) 1366ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ 1947ﻡ (.ﺑﻤﺮﺽ ﺳﺮﻃﺎﻥ ﻓﻘﺮﺍﺕ ﻭﻓﺎﺕ ﻳﺎﻓﺖ.
ﻣﻌﺎﺿﺪﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ
ﺩﻳﮕﺮﻱ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﻌﺎﺿﺪﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺍﺑﻮﺍﻟﺤﺴﻦ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﭘﺴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮﺧﺎﻥ ﻧﻮﺍﺩﺓ ﻋﻢ ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﻭ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﺯﺍﺩﻳﺨﻮﺍﻫﺎﻥ ﺑﻨﺎﻡ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺑﻪ ﺍﺣﺮﺍﺭ ﻭ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﻛﺮﺩ ،ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻱ 2ﻭ 5ﻭ 8ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻣﺠﻠﺲ ،ﻭ ﺩﻭﺑﺎﺭ ﻫﻢ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺍﻳﺎﻟﺖ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ 10ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺭﻓﺘﻦ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺷﻌﺮﺍﻱ ﺷﻮﺥ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ )ﻣﺸﺎﻕ( ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ﺍﻱ ﺧﺪﺍ ،ﺑﻌﺪ ﺳـﺮ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ 11 ﻛﺮ ﺑﻴﺎ ،ﻛﻮﺭ ﺑﻴﺎ ،ﭘﻴﺮ ﻧﻴﺎ! ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎ .1ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺳﻌﺪﻱ ﺷﻴﺦ ﺍﺟﻞ .2ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻓﺮﻭﺯﺍﻧﻔﺮ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﻘﻮﻁ ﺍﺯ ﭘﻠﻜﺎﻥ ﺳﻨﺎﺗﻮﺭﻱ! .3ﺍﺯ ﻋﻘﺪﺍﻟﻌﻠﻲ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﻧﻮﺷﺖ: »ﺍﺯ ﺭﻭﺯ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﻫﻴﭽﻴﻚ ﺍﺯ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﻣﺴﺘﻮﻓﻲ ،ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﻭ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺯﻳﺮﺑﺎﺭ ﺯﻣﺎﻣﺪﺍﺭﻱ ﻧﺮﻭﻧﺪ، ﻣﺬﺍﻛﺮﻩ ﺍﺯ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﺸﺎﻭﺭﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺑﻴﻦ ﻳﻚ ﻋﺪﻩ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ«) .ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ 17ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ (1305
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 .4ﻣﻘﺪﻣﺔ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻐﻮﻝ ﺑﻘﻠﻢ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺹ 18 .5ﺗﻘﺮﻳﺮ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ .6ﺁﻗﺎﻱ ﻣﻬﺪﻱ ﺍﻛﺒﺎﺗﺎﻧﻲ ﺭﺋﻴﺲ ﺳﺎﺑﻖ ﺍﺩﺍﺭﺓ ﺑﺎﺯﺭﺳﻲ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﺟﻬﺖ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻛﺘﺐ ﻓﻮﻕ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭼﺎپ ﻛﺘﺐ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺪﻳﻨﻄﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﺓ ﺍﻳﻦ ﺳﻄﻮﺭ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ: »...ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻗﺮﻳﺐ ﭘﻨﺞ ﻫﺰﺍﺭ ﺻﻔﺤﻪ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ )ﻫﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﻫﺸﺖ ﺳﻄﺮ ﻭ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺭﻧﮓ ﻣﺮﻛﺐ( ﺑﺘﺪﺭﻳﺞ ﭘﺎﻛﻨﻮﻳﺲ ﻭ ﺍﺯ ﺭﻭﻱ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﻱ ﺁﻧﻤﺮﺣﻮﻡ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﺮﻭﻓﭽﻴﻨﻲ ﺣﺎﺿﺮ ﮔﺮﺩﻳﺪ، ﺧﻮﺏ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﺁﻧﻤﺮﺣﻮﻡ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻬﻴﺔ ﺳﻨﺪﻱ ﺍﺯ ﻗﻮﻝ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﻮﺭﺧﻴﻦ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ )ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻛﺘﺎﺏ ﺯﻳﺮ ﭼﺎپ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﻧﻘﻞ ﻗﻮﻝ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮﺭﺧﻴﻦ ﺭﺍ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ( ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻋﻴﻦ ﻧﻈﺮ ﻣﻮﺭﺥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﺫﻛﺮ ﻛﻨﻨﺪ ﺩﻭ ﺻﻔﺤﺔ ﻛﺘﺎﺏ ﺳﻔﻴﺪ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﻥ ﻣﺄﺧﺬ ﺍﺯ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﻣﻄﻠﺐ ،ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﭼﺎپ ﺷﺪ. ﻫﺰﻳﻨﺔ ﭼﺎپ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮﺩ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﭼﺎپ ﻛﺘﺎﺏ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺑﻔﻜﺮ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻭ ﭼﺎپ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩ ،ﺁﻧﻤﺮﺣﻮﻡ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻬﻴﺔ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﺯ ﻫﻴﭻ ﻧﻮﻉ ﻫﺰﻳﻨﻪﺍﻱ ﺩﺭﻳﻎ ﻧﻤﻴﻜﺮﺩ .ﺧﻮﺏ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻬﻴﺔ ﻋﻜﺲ ﺩﻗﻴﻖ ﻭ ﺻﺤﻴﺢ ﺍﺯ ﻣﻘﺒﺮﺓ ﻛﻮﺭﺵ ﻛﺒﻴﺮ ﻭ ﺻﺤﻨﺔ ﺟﻨﮓ ﺩﺍﺭﺍ ﻭ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﻣﻘﺪﻭﻧﻲ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪ ﻳﻜﺪﻭﺭﻩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺍﺳﻜﺎﺭﻳﮕﺮ ﺭﻭﺳﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﮔﺮﺍﻥﻗﻴﻤﺖ ﻭ ﻧﺎﻳﺎﺏ ﺑﻮﺩ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﻛﻨﺪ .ﻗﺮﻳﺐ 28ﻫﺰﺍﺭ ﺻﻔﺤﻪ ﭘﺎﻛﻨﻮﻳﺲ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺍﻳﻦ ﺳﻪ ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﻨﺪﻩ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮﺩﻡ ..ﺑﻪ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ،ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﺎپ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﻌﻬﺪﺓ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺕ ﮔﺬﺍﺭﺩﻩ ﺷﻮﺩ .ﭼﺎپ ﺟﻠﺪ ﺍﻭﻝ ﺍﺯ 12ﻣﻬﺮ 1310ﺗﺎ 12ﻓﺮﻭﺭﺩﻳﻦ ،1311 ﭼﺎپ ﺟﻠﺪ ﺩﻭﻡ ﺍﺯ ﺍﺭﺩﻳﺒﻬﺸﺖ 1311ﺗﺎ ﺁﺑﺎﻥ 1311ﻭ ﭼﺎپ ﺟﻠﺪ ﺳﻮﻡ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﺍﺩ 1313ﺗﺎ ﺑﻬﻤﻦ 1313ﺵ ﻃﻮﻝ ﻛﺸﻴﺪ. ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﻼء ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﺍﻭﺭﻣﻲ ،ﻃﺒﻖ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺍﻃﺒﺎء ﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻨﺪﻩ ﭘﺎﻛﻨﻮﻳﺲ ﻣﻴﻜﺮﺩﻡ ﻭ ﺑﺎ ﺍﺻﻼﺣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺷﻔﺎﻫ ًﺎ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻣﻴﺴﭙﺮﺩﻡ .ﺍﻳﻨﺠﺎﻧﺐ ﺗﺎ ﭼﻬﺎﺭ ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻭﻓﺎﺕ ﺁﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻛﻨﺎﺭ ﺗﺨﺘﺨﻮﺍﺑﺸﺎﻥ ﺑﻮﺩﻡ ﻭ ﺑﻪ ﭘﺎﻛﻨﻮﻳﺲ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎﺭﻡ ـ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩ ـ ﻣﻴﭙﺮﺩﺍﺧﺘﻢ ﻭ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﭙﺎﻳﺎﻥ ﻧﺮﺳﻴﺪ«... ﻣﻬﺮ 1341ـ ﻣﻬﺪﻱ ﺍﻛﺒﺎﺗﺎﺗﻲ .7ﭘﻨﻬﺎﻥ ﭘﮋﻭﻩ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺍﺻﻄﻼﺣﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺟﺎﺳﻮﺱ ﻭ ﭘﺮﻭﻧﺪﻩﺳﺎﺯ ﻭ ﻣﻔﺘﺶ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ﺑﻜﺎﺭ ﺑﺮﺩ. ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﮔﻮﻳﺪ: ﺑﻴﺎﻣـﺪ ﻳﻜﻲ ﻣـﺮﺩ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﭘﮋﻭﻩ ﺑﻪ ﺭﻫﺎﻡ ﺑﻨﻤﻮﺩ ﺯﺍﻧﮕﺸﺖ ﻛﻮﻩ .8ﺗﻴﻤﻮﺭﺗﺎﺵ ﺍﺯ ﻭﺯﺭﺍﻱ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﻭ ﺳﺨﺖ ﻣﻮﺭﺩ ﻋﻼﻗﻪ ﻭ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺑﻮﺩ ،ﭼﻨﺪﺍﻧﻜﻪ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﺔ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺩﺭ 13 ﻣﻬﺮ ﻣﺎﻩ 1307ﺍﻃﻼﻉ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﺘﺤﺪﺍﻟﻤﺂﻝ ﻭﺍﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﻭﺯﺍﺭﺕﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺁﻗﺎﻱ ﺗﻴﻤﻮﺭﺗﺎﺵ ﻭﺯﻳﺮ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺟﻨﺎﺏ ﺍﺷﺮﻑ« ﻣﻔﺘﺨﺮ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ. ﺍﻣﺎ ﭼﻬﺎﺭ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ،ﻳﻌﻨﻲ » ...ﺩﺭ 1311ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﻧﻔﺖ ﺧﺒﺮ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺳﻬﻢ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺯ ﻧﻔﺖ ﺩﺭ 1310ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﺮﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺩﺭﺻﻮﺭﺗﻲ ﻛﻪ 700ﻭ 800ﻫﺰﺍﺭ ﺗﺎ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺑﻮﺩ .ﺗﻴﻤﻮﺭﺗﺎﺵ ﺑﻪ ﻟﻨﺪﻥ ﺭﻓﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺿﻤﻦ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﺑﺎ ﺭﺋﻴﺲ ﻧﻔﺖ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﻨﺪ. ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻧﻴﺎﻣﺪ .ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯﻱ ﺩﺭ ﻣﺴﻜﻮ ﻣﻌﻄﻞ
173 ● ﺍﮔﺮ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺎ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺧﺪﻣﺘﻲ ﺑﺰﺭگ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻛﺮﺩ ،ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﻫﻢ ﺧﺪﻣﺘﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺑﻪ »ﭼﺮﺍﻍ ﻗﺮﻣﺰ ﺳﻴﺎﺳﺖ« ﻭ ﮔﻮﺷﻪﮔﻴﺮﻱ ،ﺑﻪﻗﻮﻝ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﺤﻴﻂ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ،ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻫﻤﺰﻩ ﻭ ﻟﻤﺰﻩ ﻭ »ﭘﻨﻬﺎﻥﭘﮋﻭﻫﺎﻥ« ﺩﻭﻟﺘﻲ ،ﺭﻭﺷﻦ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻲﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﭼﻪ ﻛﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺟﺎﻱ ﺳﻌﺎﻳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﺴﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﻮءﻇﻦ ﻭ ﺍﺣﻴﺎﻧ ًﺎ ﺍﻫﺎﻧﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺩﺳﺘﻤﺎﻟﻲ ﻗﻴﺼﺮﻳﻪﺍﻱ ﺁﺗﺶ ﺯﺩﻩ ﺷﻮﺩ. ﺷﺪ ،ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺷﺪ ﻛﻴﻒ ﻛﺎﻏﺬ ﺍﻭ ﻣﻔﻘﻮﺩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ...ﺳﻮءﻇﻦ ﻫﻤﻪ ﻗﺴﻢ ﺷﺪ ،ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻘﺮﻭﻥ ﺑﻪ ﺻﺤﺖ ﺑﻮﺩ ﺗﻴﻤﻮﺭﺗﺎﺵ ﻗﺼﺪﺵ ﺍﺯ ﺻﺤﺒﺖﻫﺎﻱ ﻣﺴﻜﻮ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ )ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻭ ﺧﻄﺮﺍﺕ ﺹ (395ﺑﻨﺎﭼﺎﺭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﻭﻡ ﻣﺮﺩﺍﺩ ...» 1321ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﻛﺴﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﺩﺭﻳﺎﻱ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﻨﺪﺭ ﭼﻢﺧﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﻭ ﺁﺏﺗﻨﻲ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺩﻭ ﻫﻔﺘﻪ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮﺕ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺎﻳﻌﺎﺕ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺑﻴﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﺎﻩ ﻓﻘﻴﺪ ﺍﺯ ﺗﻴﻤﻮﺭﺗﺎﺵ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻛﻨﺎﺭﻩﮔﻴﺮﻱ ﻭﺯﻳﺮ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺷﺎﻳﻌﻪ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺻﺪﻕ ﻧﻜﺮﺩ ،ﻭﻟﻲ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﺮﺩ) «...ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺭﺑﻊ ﻗﺮﻥ ﺹ ،(93ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﺳﻪﺷﻨﺒﺔ 3ﺩﻳﻤﺎﻩ 1311ﺧﺒﺮ ﺯﻳﺮ ﺩﺭ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ» :ﻣﻌﺎﻑ ﺍﺯ ﺧﺪﻣﺖ ـ ﺁﻗﺎﻱ ﺗﻴﻤﻮﺭﺗﺎﺵ ﻭﺯﻳﺮ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﺍﺯ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻌﺎﻑ ﮔﺮﺩﻳﺪﻧﺪ« .ﺩﺭ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ» ،ﺗﻴﻤﻮﺭﺗﺎﺵ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﺔ ﺧﻮﺩ ﻭﺍﻗﻊ ﺩﺭ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﺑﺎﻍ ﺷﺎﻩ، ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ،ﻭ ﻫﺸﺖ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺍﺗﻬﺎﻡ ﺭﺷﻮﻩﮔﻴﺮﻱ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺳﺎﻋﺖ 9ﺻﺒﺢ ﺭﻭﺯ 3ﺗﻴﺮ 1312ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺟﻠﺴﺔ ﻣﺤﺎﻛﻤﺔ ﺍﻭ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻭﺯﻳﺮ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻣﻐﺮﻭﺭ ﺗﻨﺪﺧﻮ ،ﺿﻌﻒﻫﺎ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ،ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﺣﺒﺲ ﻣﺠﺮﺩ ﻭ ﺗﺄﺩﻳﺔ ﻧﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﺮﻩ ﻭ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺭﻳﺎﻝ ﺑﻪ ﺧﺰﺍﻧﺔ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺤﻜﻮﻡ ﺷﺪ«. ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥﻣﺪﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻓﻠﻚ ﺍﻋﺘﻨﺎ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺩﺭ ﻣﺤﻜﻤﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﺭ ﮔﺮﻳﺴﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻗﻀﺎﺕ ﺍﺳﺘﻤﺪﺍﺩ ﻃﻠﺒﻴﺪ )ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺭﺑﻊ ﻗﺮﻥ ﺹ .(114ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻋﻤﺮ ﺑﻲﺩﻳﻨﻲ ﻭ ﺍﻧﻜﺎﺭ ﺧﺪﺍ ،ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ،ﭘﻴﻐﺎﻡ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻛﻪ ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻫﺴﺖ ،ﻳﻚ ﻗﺮﺁﻥ ﺑﺮﺍﻳﻢ ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﺪ« )ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻣﺤﺒﻮﺑﻲ ﺍﺭﺩﻛﺎﻧﻲ، ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﻛﺘﺎﺏ ﺷﻤﺎﺭﻩ 2ﺳﺎﻝ ﺩﻫﻢ(. .9ﻣﻘﺎﻟﺔ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺻﻔﺎﺋﻲ ،ﻣﺠﻠﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﻴﻬﺎ ﺵ 73ﺳﺎﻝ 26 .10ﺑﺴﺎﻝ 1310ﻭ 1314ﺵ) .ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﺼﺤﺢ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ( .11ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻌﺮ ﺭﺍ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺭﻓﺘﻦ ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﺎﻥ ﻛﺎﻇﻤﻲ ﻭ ﺁﻣﺪﻥ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺍﺩﻩ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ﺍﺯ ﭘﻲ ﻛﺎﻇﻤﻲ ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﺧﺪﺍ ﻛـﺮ ﺑﻴـﺎ ،ﻛـﻮﺭ ﺑﻴـﺎ ،ﭘﻴﺮ ﻧﻴﺎ!
174
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﻧﻬﻀﺖﻫﺎ ﻭ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ
*
ﺑﺎ ﻗﻴﺎﻣﻲﻫﺎﻱ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﺒﺎﺩﻟﺔ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﻣﻮﻗﻮﻑﺍﻻﺟﺮﺍ ﻣﺎﻧﺪﻥ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺕ ﺭﺍ ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﻓﺘﺘﺎﺡ ﻣﺠﻠﺲ ﺭﺍ ﻭﻋﺪﻩ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﻋﻮﺕ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻛﺴﺮﻱ ﻭﻛﻼﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻤﺮﻛﺰ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻗﻴﺎﻣﻴﻬﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﺩﻭﻟﺖ ﻗﺪﺭﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﻣﺴﺎﻋﺪﺕ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ 2 ﺣﺮﻓﻬﺎﻱ ﺳﺮﺑﺎﻻﻱ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ.« ...
ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻮﺩ؟
»ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻫﺮ ﻏﻮﻏﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻴﺸﻮﺩ ،ﺍﮔﺮ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﻨﺪ ﻧﻬﻀﺖ ﻧﺎﻡ ﻣﻴﮕﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺷﻜﺴﺖ ﻳﺎﺑﺪ ،ﻏﺎﺋﻠﻪ«. ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ 1919ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﻨﻘﻠﺐ ﻛﺮﺩ ،ﺩﺭ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻭ ﺟﻨﻮﺏ ﻭ ﺷﻤﺎﻝ ﻫﻤﻪﺟﺎ ﺳﺮﻭﺻﺪﺍ ﺭﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩ .ﺩﺭ ﮔﻴﻼﻥ ﻭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ ﺯﻋﻴﻢ ﺟﻨﮕﻠﻴﺎﻥ ،ﺑﻘﻮﻝ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺑﻬﺎﺭ ،ﺩﺭ ﭘﺴﻴﺨﺎﻥ ،ﭘﺴﺨﻮ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ .ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥﻫﺎﻱ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺩﻡ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻣﻴﺰﺩ ،ﭼﺎﻩ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻭ ﺗﻨﮕﺴﺘﺎﻧﻲﻫﺎ ﻋﺮﺻﻪ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺩﻭﻟﺘﻴﺎﻥ ﻭ ژﺍﻧﺪﺍﺭﻡﻫﺎ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﺗﻨﮓ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺗﻌﻬﺪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻭ ﺿﻤﻨ ًﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎﻃﻨﻲ ﺷﺎﻩ ،ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﻭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻭ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻋﺘﻨﺎﻱ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻭ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﮔﺮﻩ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺩﺭ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ: »ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺩﻭ ﺷﻐﻞ ﺷﺎﻏﻞ ﺩﺍﺭﺩ :ﻳﻜﻲ ﻣﺘﺠﺎﺳﺮﻳﻦ ﺭﺷﺖ ﻛﻪ ﻗﻮﺍﻱ ﻗﺰﺍﻕ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺁﻥ ﺣﺪﻭﺩ ﺍﺳﺖ ،ﻳﻜﻲ ﻛﺎﺭ ﻗﻴﺎﻡ ﺗﺒﺮﻳﺰ .ﺟﻨﮕﻞ ﺭﺳﻤ ًﺎ ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻲﺟﻨﮕﺪ ﻭ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﺯ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻛﺮﺩﻩ 1ﺍﻧﮕﺸﺖ ﺑﻠﺸﻮﻳﻜﻲ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺑﺎﺩﻛﻮﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﻓﺘﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﺎﺩ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ، ﺍﺳﺘﺮﺍﺳﻠﺴﻜﻲ ﺑﺎ ﻗﻮﺍﻱ ﻗﺰﺍﻕ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﺷﺪ .ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺍﺳﺮﺍﺭﻣﮕﻮﺋﻲ ﺩﺭ ﺩﻝ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺑﺼﺮﺍﺣﺖ ﭘﻮﻝ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﻭ ﺑﻜﻨﺎﻳﺖ ﻣﻨﻊ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ«. »ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎﻱ ﺍﻭﻟﻴﺔ ﺯﻣﺎﻣﺪﺍﺭﻱ
* ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺗﻼﺵ ﺁﺯﺍﺩﻱ«
ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺴﺮ ﺣﺎﺟﻲ ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻤﻴﺪ ﺗﺎﺟﺮ ﺧﺎﻣﻨﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ 1327ﻕ 1909/ﻡ ﺑﻮﻛﺎﻟﺖ ﻣﺠﻠﺲ ﻫﻢ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻭﻗﺖ )ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ( ﻛﻪ ﻣﻌﺎﻫﺪﻩ ﺑﺎ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻤﺎﺷﺎﺕ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻋﻼﻥ ﻋﺼﻴﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﻗﻴﺎﻡ ﻳﻚ ﻧﺎﺣﻴﺔ ﻣﻬﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻳﻌﻨﻲ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺭﺍ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﺩ .ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻥ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻧﺎﻡ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺭﺍ »ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺳﺘﺎﻥ« ﻧﻬﺎﺩﻩ ﻭ ﻗﻮﻧﺴﻮﻝ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺻﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻘﺘﻞ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺻﺪﺩ ﻗﻄﻊ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﺑﺮﺁﻣﺪﻧﺪ .ﺯﻣﺎﻡ ﺷﻬﺮ ﺷﺶ ﻣﺎﻩ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮﺩ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺑﺘﺪﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻗﻴﺎﻡ ﻛﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﻬﻀﺘﻲ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﻭﻟﻲ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﻣﺠﺰﺍ ﺷﺪﻥ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ ،ﻗﻀﻴﻪﺍﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﺑﻨﻔﻊ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻓﻴﺼﻠﻪ ﭘﺬﻳﺮﺩ .ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮﺭ ،ﺣﺎﺝ ﻣﺨﺒﺮﺍﻟﺴﻠﻄﻨﺔ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻛﻪ ﻭﺯﻳﺮ ﺩﺍﺭﺍﻳﻲ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﻮﺩ ﺑﺤﻜﻮﻣﺖ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻣﻨﺼﻮﺏ ﺷﺪ. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ: »ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻭ ﺳﻴﺪ ﻛﻤﺮﻩﺍﻱ ﺩﺭ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺳﻨﮓ ﻗﻴﺎﻡ ﺑﺴﻴﻨﻪ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ ،ﻳﻚ ﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻭ ﻳﻚ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ
● ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ 1919ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﻨﻘﻠﺐ ﻛﺮﺩ ،ﺩﺭ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻭ ﺟﻨﻮﺏ ﻭ ﺷﻤﺎﻝ ﻫﻤﻪﺟﺎ ﺳﺮﻭﺻﺪﺍ ﺭﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩ .ﺩﺭ ﮔﻴﻼﻥ ﻭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ ﺯﻋﻴﻢ ﺟﻨﮕﻠﻴﺎﻥ ،ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺑﻬﺎﺭ ،ﺩﺭ ﭘﺴﻴﺨﺎﻥ، ﭘﺴﺨﻮ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ .ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥﻫﺎﻱ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺩﻡ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻣﻴﺰﺩ .ﭼﺎﻩ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻭ ﺗﻨﮕﺴﺘﺎﻧﻲﻫﺎ ﻋﺮﺻﻪ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺩﻭﻟﺘﻴﺎﻥ ﻭ ژﺍﻧﺪﺍﺭﻡﻫﺎ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﺗﻨﮓ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺗﻌﻬﺪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ...ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﻭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻭ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻋﺘﻨﺎﻱ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ، ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﮔﺮﻩ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺷﺪ ،ﻟﻴﻜﻦ ،ﻛﻔﺎﻑ ﻛﻲ ﺩﻫﺪ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺩﻩﻫﺎ ﺑﻤﺴﺘﻲ ﻣﺎ ...ﻫﻤﻪ ﺭﻭﺯﻩ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺍﺯ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺍﺳﺖ .ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻤﺮﺩﻡ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻤﻦ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻣﻴﺪﺍﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺍﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺩﺭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻥ ﭘﻮﻝ ﻗﺪﺭﻱ ﺗﺄﻣﻞ ﺷﺪ ،ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﻓﻼﻧﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﭼﻪ ﻣﻀﺎﻳﻘﻪ ،ﻣﻦ ﺩﺍﻭﻃﻠﺐ ﺷﺪﻡ ،ﺳﻪﺷﻨﺒﻪ 7ﺫﻳﺤﺠﻪ ﺗﺤﺮﻳﺮ 3 ﺷﺪ ،ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ 9ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩﻡ« ﺳﭙﺲ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺭﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ: 28ﺫﻳﺤﺠﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻲ ﻗﺎﭘﻮﻱ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺭﻓﺘﻢ .ﺷﺮﺣﻲ ﻧﻮﺷﺘﻢ ﺑﺨﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮﻡ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻛﺎﺭ ﻛﻨﻢ ،ﺑﻬﺎءﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﻛﻪ ﻣﻜﺘﻮﺏ ﻣﺮﺍ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻭ ﮔﻔﺖ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻝ ﻧﺒﻮﺩ ،ﻣﻨﺰﻝ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻫﻢ ﭼﺎﭘﻴﺪﻩﺍﻧﺪ .ﺭﺍﭘﺮﺕ ﻗﻀﻴﻪ ﺭﺍ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﻲ ﺑﻪ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺩﺍﺩﻡ .ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺎﻭﺭ ﻧﻤﻲﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺣﻖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ،ﭼﻪ ،ﺁﻭﺍﺯ ﺩﻫﻞ ﺍﺯ ﺩﻭﺭ ﺍﻫﻤﻴﺘﻲ ﺩﺍﺭﺩ. ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﺑﺪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ،ﻣﺤﺎﺻﺮﺓ ﻗﻨﺴﻮﻝ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻗﻨﺴﻮﻝ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ. ﺭﻭﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﭽﻪﺍﻱ ﺑﻪ ﭘﺴﺖ ﻗﺰﺍﻕ ﺍﻃﻼﻉ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﻓﻼﻥ ﺧﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﺯﻣﻴﻦ ﺍﺳﺖ ...ﻣﺒﺎﺩﻟﺔ ﺗﻴﺮ ﺗﻔﻨﮓ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ،ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ ،ﻳﻚ ﺗﻴﺮ ﺑﭙﺎﻳﺶ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻳﻚ ﺗﻴﺮ ﺑﺴﺮﺵ ،ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺧﻮﺩﺵ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﺣﺎﻣﻴﺎﻥ ﻗﻴﺎﻡ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ،ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ، ﻣﻌﺰﻱﺍﻟﻴﻪ ﺍﺯ ﻗﻨﺴﻮﻝ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻛﻴﻔﻴﺎﺕ ﺭﺍ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻭﻱ 4 ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﺮﺍ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻛﺮﺩﻩ ،ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺩﻓﺎﻉ ﻛﺮﺩ. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻛﺴﺮﻭﻱ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻗﻀﺎﻳﺎﻱ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ 5 ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: 6 »ﭘﺲ ﺍﺯ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ» ،ﺳﺮ ﻭﺯﻳﺮ« ﮔﺮﺩﻳﺪ ،ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﺎﻭ ﺧﻮﺵ ﮔﻤﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺟﺰ ﻧﻴﻜﻲ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺧﻮﺩ ﺍﻣﻴﺪ ﻧﻤﻲﺩﺍﺷﺖ .ﺭﺍﺳﺘﻲ ﻫﻢ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺗﺮﺳﻨﺎﻛﻲ ﻭ ﺑﺂﻥ ﭘﺮﻭﺍﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻨﺎﻣﻲ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺪﺍﺷﺖ ﺟﺰ ﻧﻴﻚ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﺑﺎ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻲﮔﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺭﻧﺠﺶ ﺁﺯﺍﺩﻳﺨﻮﺍﻫﺎﻥ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺧﺮﺳﻨﺪﻱ ﻧﻤﻲﺩﺍﺩ ،ﻟﻴﻜﻦ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺘﻬﺎﻱ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﻧﻤﻲﺑﻮﺩ .ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻪﺍﻳﻢ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺍﻳﻦ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ »ﺟﺪﺍﺳﺮﺍﻧﻪ« ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍﻧﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮﻭﻣﻨﺪ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﺑﺴﺮ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺍ ﻫﻢ »ﺍﺻﻼﺡ« ﻛﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﻣﻲﺑﻮﺩ ﺁﺭﺯﻭﻱ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ،ﻭﻟﻲ ﭼﻮﻥ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺰﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ ﺑﺘﻬﺮﺍﻥ ﻣﻲﮔﻔﺖ» :ﺑﺎﻳﺪ ﺁﺯﺍﺩﻱﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺳﻤﻴﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﺪ« .ﺩﻭﻟﺖ ﺁﮔﻬﻲ ﻣﻲﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻭﺍﻟﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ،ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲﺩﺍﺩ »ﺑﻪ ﻭﺍﻟﻲ
175 ● ﺩﺭ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺩﻭﻟﺘﻴﺎﻥ ﻭ ﺟﻨﮕﻠﻴﻬﺎ ،ﺩﻛﺘﺮ ﺣﺸﻤﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﻛﻮﭼﻚ ﺟﺪﺍ ﺷﺪ ﻭ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺩﻭﻟﺘﻴﺎﻥ ﺩﺭ 11ﺷﻌﺒﺎﻥ /1337ﻣﻪ 1919ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪﺩﺍﺭ ﺯﺩﻧﺪ. ﻳﻜﻲ ﺩﻭ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺩﻛﺘﺮ ﺣﺸﻤﺖ ،ﺷﺎﻳﻊ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﺑﺎﻋﺪﺍﻡ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ،ﺣﺘﻲ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﻲ ﺩﺍﻳﺮ ﺑﺮ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻱ ﺍﺯﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺭﺷﺖ ﻣﺨﺎﺑﺮﻩ ﻛﺮﺩﻩ ،ﻟﻴﻜﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺍﺭ ﺭﺷﺖ ،ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻣﻌﻈﻢ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻲ )ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﺴﻴﻦ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﺗﺎﺵ( ﻣﻔﺎﺩ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺭﺍ ﭘﺲ ﺍﺯ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻛﺎﺭ ﺍﻓﺸﺎ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻧﻴﺎﺯﻱ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺷﻤﺎ ﭘﻮﻝ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﺪ!« ﭘﻴﺪﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺘﻬﺎ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﻧﻤﻲﺑﻮﺩ .ﺍﻳﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﺯﻭﺭ ﻭ ﻧﻴﺮﻭ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ ﻭﮔﺮﻧﻪ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﺪ. ﻣﺎ ﺍﺯ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﺎﻧﺔ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻭ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﻓﺘﻪ ﺁﮔﺎﻩ ﻧﮕﺮﺩﻳﺪﻩﺍﻳﻢ .ﺍﻳﻦ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ: ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﭘﺎ ﻓﺸﺮﺩ ﻛﻪ ﻗﻴﺎﻡ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺑﺮﭘﺎ ﻭ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﮔﺸﺎﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺍﺯ ﺁﻥﺳﻮ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺭ ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺭﻣﺎﻧﺪﻩ ﭼﺎﺭﻩ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﺴﺖ .ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺨﺒﺮﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺍﺯ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﻣﻲﺑﻮﺩ ﺑﻨﺎﻡ ﻭﺍﻟﻲﮔﺮﻱ ﺑﻪ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ ...،ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺧﺮﺳﻨﺪﻱ ﻧﻤﻲﺩﺍﺩ ،ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﺨﺒﺮﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻮﺍﺯ ﻭ ﭘﺬﻳﺮﺍﺋﻲ ﻧﭙﺮﺩﺍﺧﺖ ...ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺒﻨﺪﺩ ﻭ ﺑﻬﻴﭻ ﻛﺎﺭﺵ ﺁﺯﺍﺩ ﻧﮕﺬﺍﺭﺩ ...،ﺳﺴﺘﻲ ﻛﺎﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﺭﻫﮕﺬﺭ ﺑﻲ ﺍﺭﺟﻲ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻧﻴﺎﻧﺶ ﻣﻲﺑﻮﺩ... ﺩﺭ 28ﺫﻳﺤﺠﻪ ،ﻣﺨﺒﺮﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺑﻪ ﻗﺰﺍﻗﺨﺎﻧﻪ ﺭﻓﺖ،... ﺭﻭﺯ ﺑﻌﺪ ﺩﺳﺘﻪﻫﺎﻱ ﻗﺰﺍﻕ ﺍﺯ ﻗﺰﺍﻗﺨﺎﻧﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ ﺭﻭ ﺑﺸﻬﺮ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ .ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺍﻧﺪﻙ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﮔﻲ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﻧﺪﻙ ﺟﻨﮕﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ ،..ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺷﺐ ﺭﺍ ﺑﺨﺎﻧﺔ ﺧﻮﺩ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻲﺑﺎﻙ ﻭ ﺁﺳﻮﺩﻩ ﺧﻮﺍﺑﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ...ﺑﺎﻣﺪﺍﺩﺍﻥ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺰﺍﻗﺎﻥ ﺑﺸﻬﺮ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻱ ﻣﻲﺭﻓﺖ ﺑﺨﺎﻧﺔ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻬﺎﻥ ﮔﺮﺩﻳﺪ ..ﻗﺰﺍﻗﺎﻥ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻧﮕﺎﻩ ﺍﻭ ﭘﻲ ﺑﺮﺩﻩ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺳﺮﺵ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻴﺮ ﻛﺸﺘﻪ ﺟﻨﺎﺯﻩﺍﺵ ﺭﺍ ﺑﺮﻭﻱ ﻧﺮﺩﺑﺎﻧﻲ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭﻩ ﺳﺨﻦ ﺩﻭﮔﻮﻧﻪ ﺍﺳﺖ: ﻣﺨﺒﺮﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻗﺰﺍﻗﺎﻥ ﭼﻮﻥ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﻛﺸﺘﻪ ...ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺩﺭ
176 ● ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺩﺭ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ: ...ﺟﻨﮕﻞ ﺭﺳﻤ ًﺎ ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻲﺟﻨﮕﺪ ﻭ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﺯ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﻧﮕﺸﺖ ﺑﻠﺸﻮﻳﻜﻲ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺑﺎﺩﻛﻮﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﻓﺘﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﺎﺩ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ .ﺍﺳﺘﺮﺍﺳﻠﺴﻜﻲ ﺑﺎ ﻗﻮﺍﻱ ﻗﺰﺍﻕ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﺷﺪ .ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺍﺳﺮﺍﺭﻣﮕﻮﺋﻲ ﺩﺭ ﺩﻝ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺑﺼﺮﺍﺣﺖ ﭘﻮﻝ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﻭ ﺑﻜﻨﺎﻳﺖ ﻣﻨﻊ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ. ﺯﻳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﻣﻲﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺗﻔﻨﮕﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲﺩﺍﺷﺘﻪ ،ﻗﺰﺍﻗﺎﻥ ﺁﻥﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩ ﺍﺯ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺷﻠﻴﻚ ﻛﺮﺩﻩ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭘﺎ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪﺍﻧﺪ، ﻭ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺳﺖﺗﺮ ﺍﺳﺖ ...ﺑﺪﻳﻨﺴﺎﻥ ﺷﺎﺩﺭﻭﺍﻥ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻛﺸﺘﻪ ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻛﺸﺘﺔ ﺁﻥ ﻧﻤﺎﻳﺸﻬﺎﻱ ﺭﻭﻱﻛﺎﺭﺍﻧﺔ ﻣﺮﺩﻡ ﻭ ﺁﻥ ﻛﻒﺯﺩﻥﻫﺎ ﻭ »ﺯﻧﺪﻩ ﺑﺎﺩ« ﮔﻔﺘﻦﻫﺎﻱ ﺩﺭﻭﻏﻲ ﺩﺍﻧﺴﺖ .ﻳﻚ ﭘﺴﺘﻲ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﺸﺪﻧﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺘﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﭘﺎﻱ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﻱ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻛﻒ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺩﺭ ﮔﺮﺩﺍﮔﺮﺩ ﺟﻨﺎﺯﺓ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﻛﻒ ﺯﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺩژ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺯ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻧﺪ«. ﻗﺘﻞ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺍﺣﺮﺍﺭ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻳﺨﻮﺍﻫﺎﻥ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﻏﻠﺐ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﻨﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻧﻔﺮﺕ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ. ﺩﻛﺘﺮ ﺷﻔﻖ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ، ﻣﻬﺪﻳﻘﻠﻲﺧﺎﻥ ﻣﺨﺒﺮﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺷﺪ ﻭ ﻏﻔﻠﻪ ﺷﻴﺦ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﻗﺰﺍﻗﺎﻥ ﺭﻭﺱ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺭﻭﺯ 29ﺫﻱﺣﺠﺔ /1339ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ 1921ﻡ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﺔ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪﺑﺎﺭﺍﻥ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺟﺴﺪﺵ ﺑﺪﺳﺖ ﺍﻭﺑﺎﺵ ﺍﻓﺘﺎﺩ. ﻋﺎﺭﻑ ﮔﻮﻳﺪ: ﻛﺲ ﺍﻡ ﺑﺸﻬﺮ ﻧﺒﻴﻨﺪ ،ﺷﺪﻡ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﮔﺮﺩ /ﺯ ﻏﺼﺔ ﻛﻠﻨﻞ 7 ﻭ ﺯ ﻏﻢ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ. ﮔﻮﻳﺎ ﺷﻌﺮ ﺍﺯ ﺑﻬﺎﺭ ﺍﺳﺖ: ﮔﺮ ﺧﻮﻥ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﺑﺠﻮﺷﺪ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻛﻔﻦ ﺳﺮﺥ ﺑﭙﻮﺷﺪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ: ﺍﻗﻠﻴﺖ ﻣﺠﻠﺲ ﺣﺎﻣﻲ ﻗﻴﺎﻡ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺭ ﻣﺤﻈﻮﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪ ﻭ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺩﺍﺩﻥ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺑﺘﻬﺮﺍﻥ ﻏﻔﻠﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ ،ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺍﺳﻤﺸﺎﻥ ﺣﺴﻦ ﺍﺳﺖ .ﻣﻠﻚﺍﻟﺸﻌﺮﺍء ﺑﻬﺎﺭ ﺩﺭ ﺗﺮﺟﻴﻊﺑﻨﺪﻱ ﮔﻮﻳﺪ:
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻛﺸﺖ ﺁﻥ ﺣﺴﻦ ﺍﺯ ﺑﻬﺮ ﻭﻃﻦ ﮔﺮ ﺩﻭ ﺳﻪ ﻛﺎﺷﻲ ﻛﺸﺖ ﺍﻳﻦ ﺣﺴﻦ ،ﺍﺣﺮﺍﺭ ﻭﻃﻦ ﺭﺍ ﭼﻮﻣﻮﺍﺷﻲ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺑﻲﺧﺒﺮﻱ ﺍﺯ ﻛﻴﻔﻴﺎﺕ ﺣﺎﺩﺛﻪ ﻭ ﻧﻈﺮ ﺑﺸﻜﺮﺍﻧﻪ ﺍﺯ ﺳﻬﻢ ﻧﺎﺯ ﺷﺼﺖ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ 1919ﻡ ،ﻃﻐﻴﺎﻥ ﻗﻠﻢ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﻠﻚ 8 ﻣﻐﺘﻔﺮ ﺍﺳﺖ! ﺍﻣﺎ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ،ﺭﻓﻊ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺍﺯ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﻣﻬﻢ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﺔ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻭ ﺑﺘﺪﺑﻴﺮ ﻭ ﺗﻨﻬﺎﺋﻲ ﻫﻤﺎﻥ ﻛﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﻴﺴﺖﻭﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﻗﻮﺍﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻭ ﺩﻭﻟﺘﻬﺎﻱ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺭﻳﺰﻩﻛﺎﺭﻱ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺑﺎﻧﺠﺎﻡ ﺁﻥ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻃﻲ ﻧﻄﻘﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﻠﺴﺔ 14ﺳﻨﺒﻠﺔ 1300ﺵ ﺳﻮﻡ ﻣﺤﺮﻡ 7/1340ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ 1921ﻧﻤﻮﺩ ﻧﻈﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺒﻴﻦ ﺭﻭﺡ ﺍﻳﺮﺍﻥﺧﻮﺍﻫﻲ ﺍﻭ ﻭ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ﺍﺭﺿﻲ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ـ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﻛﺮﺩ: » ...ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺪﺓ ﻃﻮﻓﺎﻥ ﺷﺮﺣﻲ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻣﻨﺪﺭﺝ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺑﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻻﺯﻡ ﻣﻴﺪﺍﻧﻢ ﺑﻌﻀﻲ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻃﻼﻉ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ...ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻜﺮﺭ ﺩﺭ ﻣﻜﺮﺭ ﺑﺎ ﺣﻀﻮﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻋﻀﺎء ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﻳﻜﻤﺎﻩ ﺑﺎ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻭ ﺍﻋﻀﺎء ﻫﻴﺌﺖ ﻗﻴﺎﻡﻛﻨﻨﺪﻩ ﺑﻌﻤﻞ ﺁﻣﺪﻩ ...ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻴﺪﺍﺭﺩ ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻴﮕﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ :ﻣﺎ ﻭﺍﻟﻲ ﻧﻤﻴﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ،ﺍﺯ ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻜﺎﺭ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻧﻜﻨﻨﺪ ،ﻭﻟﻲ ﻫﺮ ﻗﺪﺭ ﭘﻮﻝ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺑﺪﻫﻨﺪ .ﺑﺪﻳﻬﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺭژﻳﻢ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎﻥ ﺭژﻳﻤﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﻘﻮﻝ ﻫﻮﺍﺧﻮﺍﻫﺎﻧﺶ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺁﻧﺮﺍ ﺍﺯ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﻣﺎ ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺖ ـ ﻫﻤﺎﻥ ﺭژﻳﻢ ﺁﻳﺎ ﺑﻴﻚ ﻫﻴﺌﺖ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﺍﺻﻞ ﻋﺪﻡ ﻣﺮﻛﺰﻳﺖ ﻭ ﺗﺠﺰﻳﺔ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻗﺒﻮﻝ ﻛﻨﺪ؟ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺟﺰءﻻﻳﺘﺠﺰﺍﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ،ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﻣﻴﺪﺍﻧﻢ ﻭﺍﻟﻲ ﻣﺎ ﻛﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﺑﺎﻧﺪﺍﺯﻩﺍﻱ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﻭ ﺑﺮﺩﺑﺎﺭﻱ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﺒﻮﺩ ...ﺩﻭﻟﺖ ﺟﺪ ﻭ ﺟﻬﺪ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺑﮕﺬﺭﺩ ...ﺯﻳﺮﺍ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﻤﺔ ﺗﺒﻐﺔ ﺩﺍﺧﻠﻪ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﻭﺍﻟﻲ ﻫﻢ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺟﺪ ﻭ ﺟﻬﺪ ﺭﺍ ﺑﺨﺮﺝ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺑﻤﺴﺎﻟﻤﺖ ﺑﮕﺬﺭﺩ ،ﻭﻟﻲ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ .،ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺳﺖ ﺭﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﻮﻱ ﻫﻴﻜﻞ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﻳﺪﻩ ،ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻋﺎﺩﺕ ﻛﺮﺩﻩ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺟﻮﻱﻫﺎﻱ ﺧﻮﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﺛﻐﻮﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻔﻆ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﻭ ﻣﻠﻴﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺟﺎﺭﻱ ﻛﻨﺪ ،ﺑﺎﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎﻱ ﻣﺸﻌﺸﻊ ﮔﻮﻝ ﻧﻤﻴﺨﻮﺭﺩ. ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﺔ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭼﻨﺎﻥ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻣﻤﺰﻭﺝ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻬﻴﭻﻭﺟﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻭ ﺍﻧﻔﻜﺎﻙ ﻧﻴﺴﺖ.
ﺷﺨﺺ ﻋﺎﻗﻞ ﻭ ﻣﺂﻝﺍﻧﺪﻳﺶ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﻌﺎﺩﺗﻤﻨﺪﻱ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺩﺭ ﭘﺮﺗﻮ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﻭ ﺟﺰء ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﺳﺖ .ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲﻫﺎ ﮔﻮﻝ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﺭﺍ ﻧﻤﻴﺨﻮﺭﻧﺪ ﻭ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺠﺰﺍ ﺷﻮﺩ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺎﻟﺬﺍﺕ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ :ﺩﻳﺮ ﻳﺎ ﺯﻭﺩ ﺟﺰء ﺍﻳﻦ ﻳﺎ ﺁﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ .ﻣﻦ ﻭ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﻭﺯﺭﺍﻱ ﻣﻦ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻣﻠﻲ ،ﺩﺭ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﻛﻼﻡﺍﷲ ﻣﺠﻴﺪ ،ﻗﺴﻢ ﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻳﻢ ﻛﻪ ﺍﺻﻮﻝ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻴﻢ .ﻗﺴﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻠﻮﻙﺍﻟﻄﻮﺍﻳﻔﻲ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﻨﻴﻢ ،ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﻮﻇﻴﻔﺔ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻳﻢ ،ﺣﺎﻻ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ«. ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﮔﻔﺖ ﻭ ﺍﻭ ﺑﻪﺟﺎﻱ ﻛﺴﻲ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ،ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻴﻬﺎﻳﺶ ،ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺭﺍ ﻋﻀﻮ ﻓﻠﺞ ﻭ »ﺷﻘﺎﻗﻠﻮﺱ ﺍﻳﺮﺍﻥ« ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ) 9.ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻪﻋﻘﻴﺪﻩ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ،ﻫﻴﭻ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ ،ﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺩﺭ ﺩﻫﺎﻧﻬﺎ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ(. ﺑﺪﻳﻦ ﻭﺟﻪ ،ﻗﻀﻴﺔ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻓﻴﺼﻠﻪ ﻳﺎﻓﺖ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﺭﻭﺣﻴﺔ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﻛﺎﺭ ﺑﻘﺘﻞ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﻜﺸﺪ ﻭ ﺑﻬﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺩﺭ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﺍﻣﺮ ،ﻫﻤﻪﮔﻮﻧﻪ ﺁﻣﺎﺩﮔﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺬﺍﻛﺮﺍﺕ ﺩﻭﺟﺎﻧﺒﻪ ﺍﻋﻼﻡ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭﻟﻲ ﺩﻧﺒﺎﻟﺔ ﻗﻀﺎﻳﺎ ﺑﺠﺎﺋﻲ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻭﺍﻟﻲ )ﻣﺨﺒﺮﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ( ﻛﺎﺭ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻳﺎﻓﺖ. *** ﺍﻣﺎ ﭼﺎﻛﻮﺗﺎﻫﻲﻫﺎ ،ﺍﺯ 1343ﻕ1914 /ﻡ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺟﻨﮓ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎﻱ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺩﺳﺖ ﺑﻄﻐﻴﺎﻥ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺟﻨﺒﺔ ﻣﻠﻲ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﻳﻦ ﻃﻐﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﻗﻴﺎﻡ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮﺩ .ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻛﻪ ﺩﻫﺎﺗﻲ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﭘﺎﻙ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺍﻧﺪﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﻗﻴﺎﻡ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﺒﻮﺩ .ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺣﺘﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺷﻴﺦ ﺣﺴﻴﻨﺨﺎﻥ ﭼﺎﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﭘﻠﻴﺲ ﺟﻨﻮﺏ (S.P.R)10 ﺩﺭ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﻘﺘﻮﻝ ﺷﺪ )ﺷﻮﺍﻝ /1338ژﻭﺋﻦ 1920ﻡ( ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺗﺴﻠﻴﺘﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﻳﻌﻨﻲ 11 ﺧﻮﺩ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﻪﺧﺎﻧﻮﺍﺩﺓ ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﻴﻪ ﻣﺨﺎﺑﺮﻩ ﮔﺮﺩﻳﺪ.
ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺟﻨﮕﻞ
ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚ ﺧﺎﻥ ﻃﻠﺒﻪﺍﻱ ﭘﺮﺷﻮﺭ ﻭ ﭘﺮ ﺣﺮﺍﺭﺕ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻋﻠﻲﺧﺎﻥ ﺩﻳﻮﺳﺎﻻﺭ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺭﻓﺖ.
177 ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﺳﺎﻝ 1334) 1915ﻕ( ﻛﻤﻴﺘﻪﺍﻱ ﺑﻨﺎﻡ »ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺍﺳﻼﻡ« ﺩﺭ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﺗﺎﻟﺶ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﺍﺩ .ﻣﺮﺩﻡ ﭘﺮ ﺷﻮﺭ ﮔﻴﻼﻥ ﻭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻳﺎﺭﻱ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ،1919ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚ ﻭ ﻳﺎﺭﺍﻧﺶ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻧﻔﻮﺫ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﮔﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺣﺰﺑﻲ ﺑﻨﺎﻡ ﺣﺰﺏ ﺟﻨﮕﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﺗﺤﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮﺩﻧﺪ. »ﺟﻨﮕﻠﻴﻬﺎ ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻣﺎﺩﺍﻡ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﺸﺎﻥ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﻭ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺍﺧﺮﺍﺝ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻧﺸﺪﻩﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺁﺭﺍﻳﺶ ﺳﺮﻭﺻﻮﺭﺕ ﻧﺒﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ ﻭ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻃﻮﻝ ﻣﺪﺕ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺸﻜﻞ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺕ ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﻫﻴﺎﻛﻠﻲ 12 ﺟﺴﻴﻢ ﻭ ﺭﻋﺐﺁﻭﺭ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ«. ...ﺩﺭ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺩﻭﻟﺘﻴﺎﻥ ﻭ ﺟﻨﮕﻠﻴﻬﺎ ،ﺩﻛﺘﺮ ﺣﺸﻤﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﻛﻮﭼﻚ ﺟﺪﺍ ﺷﺪ ﻭ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺩﻭﻟﺘﻴﺎﻥ ﺩﺭ 11ﺷﻌﺒﺎﻥ /1337ﻣﻪ 1919ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪﺩﺍﺭ ﺯﺩﻧﺪ. ﻳﻜﻲ ﺩﻭ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺩﻛﺘﺮ ﺣﺸﻤﺖ ،ﺷﺎﻳﻊ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﺑﺎﻋﺪﺍﻡ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ،ﺣﺘﻲ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﻲ ﺩﺍﻳﺮ ﺑﺮ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻱ ﺍﺯﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺭﺷﺖ ﻣﺨﺎﺑﺮﻩ ﻛﺮﺩﻩ ،ﻟﻴﻜﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺍﺭ ﺭﺷﺖ ،ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻣﻌﻈﻢ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻲ )ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﺴﻴﻦ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﺗﺎﺵ( ﻣﻔﺎﺩ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺭﺍ ﭘﺲ ﺍﺯ ﭘﺎﻳﺎﻥ 13 ﻛﺎﺭ ﺍﻓﺸﺎ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻞ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ .ﻏﺬﺍﻱ ﺭﻭﺯﺍﻧﺔ ﺟﻨﮕﻠﻲﻫﺎ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭﻱ ﺑﺮﻧﺞ ﺑﺮﺷﺘﻪ
● ﻛﺴﺮﻭﻱ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻗﻀﺎﻳﺎﻱ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: »ﭘﺲ ﺍﺯ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ» ،ﺳﺮ ﻭﺯﻳﺮ« ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﺎﻭ ﺧﻮﺵ ﮔﻤﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺟﺰ ﻧﻴﻜﻲ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺧﻮﺩ ﺍﻣﻴﺪ ﻧﻤﻲﺩﺍﺷﺖ .ﺭﺍﺳﺘﻲ ﻫﻢ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺗﺮﺳﻨﺎﻛﻲ ﻭ ﺑﺂﻥ ﭘﺮﻭﺍﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻨﺎﻣﻲ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺪﺍﺷﺖ ﺟﺰ ﻧﻴﻚ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﺑﺎ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻲﮔﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺭﻧﺠﺶ ﺁﺯﺍﺩﻳﺨﻮﺍﻫﺎﻥ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺧﺮﺳﻨﺪﻱ ﻧﻤﻲﺩﺍﺩ ،ﻟﻴﻜﻦ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺘﻬﺎﻱ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﻧﻤﻲﺑﻮﺩ .ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻪﺍﻳﻢ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺍﻳﻦ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ »ﺟﺪﺍﺳﺮﺍﻧﻪ« ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍﻧﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮﻭﻣﻨﺪ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﺑﺴﺮ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺍ ﻫﻢ »ﺍﺻﻼﺡ« ﻛﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﻣﻲﺑﻮﺩ ﺁﺭﺯﻭﻱ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ،ﻭﻟﻲ ﭼﻮﻥ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺰﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ ﺑﺘﻬﺮﺍﻥ ﻣﻲﮔﻔﺖ: »ﺑﺎﻳﺪ ﺁﺯﺍﺩﻱﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺳﻤﻴﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﺪ«.
178 ﻭ ﻣﻐﺰ ﮔﺮﺩﻭ ﻭ ﭼﻴﺰ ﺩﻧﺪﺍﻥﮔﻴﺮ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﭽﻨﮕﺸﺎﻥ ﻧﻤﻲﺁﻣﺪ، ﺑﻌﻼﻭﻩ ﺧﻂ ﺳﻴﺮﺷﺎﻥ ﻣﺠﻬﻮﻝ ﻭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻣﻨﻈﻢ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻘﻄﻮﻉ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ....ﺩﺭ ﺗﻴﺮ ﻣﺎﻩ 1298ﺵ /ﺭﻣﻀﺎﻥ /1337ژﻭﺋﻦ 1919ﻡ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻣﻌﻈﻢ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﺷﻔﺖ ﻭ ﻓﻮﻣﻨﺎﺕ ﻭ ﮔﺴﻜﺮ ﻭﺗﻮﻻﺕ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺍﻋﻼﻡ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﺍﻋﻼﻣﻴﺔ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻗﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ» :ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﻨﮕﻠﻲﻫﺎ ﻣﻨﺰﻝ ﻛﻨﻨﺪ ،ﺳﻮﺯﺍﻧﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻭ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ،ﺍﻓﺮﺍﺩﻱ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺟﻨﮕﻠﻲﻫﺎ ﺁﺫﻭﻗﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﻛﻤﻜﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﻓﻮﺭﺍ ً ﺍﻋﺪﺍﻡ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﺋﻲﺷﺎﻥ 14 ﺿﺒﻂ ﻣﻲﺷﻮﺩ«. ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻭﺍﻗﻌﺎﺕ ﺟﻨﮕﻞ ﻣﻔﺼﻞ ﺍﺳﺖ ،ﻫﻤﻴﻨﻘﺪﺭ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻧﻲ ﺑﻪﺷﻤﺎﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺷﻬﺮ ﺭﺷﺖ ﺳﻘﻮﻁ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺟﻨﮕﻠﻴﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺭﻭﺳﻬﺎ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺍﻋﻼﻡ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺍﻋﻀﺎء ﺣﺰﺏ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺑﺎﻛﻮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮔﻴﻼﻥ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺳﻴﺪﺟﻌﻔﺮ ﺟﻮﺍﺩﺯﺍﺩﻩ ،ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﺔ »ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ« 15 ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺍﻩ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ. ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ ﻛﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻛﺎﺭ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﺧﺎﺭﺝ ﻭ ﺑﺪﺳﺖ ﺍﻧﻘﻼﺑﻴﻮﻥ ﺳﺮﺥ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺭﺷﺖ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻓﻮﻣﻦ ﺭﻓﺖ )ﺷﻮﺍﻝ 1338ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺗﻴﺮ ﻣﺎﻩ /1299ژﻭﺋﻦ 1920ﻡ( ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻭﻗﺖ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻞ ﻗﻀﻴﺔ ﺷﻤﺎﻝ ﻣﺬﺍﻛﺮﺍﺗﻲ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪ. ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻓﺎﺧﺮ ﺣﻜﻤﺖ ﺑﺎ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﺔ ﺍﻣﺠﺪﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺪﺱ ﺭﺍ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻴﻨﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺒﺮﺩﻩ ﺣﺎﻣﻞ ﭘﻴﺎﻣﻲ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﻪ ﺟﺪﺍ ﺷﺪﻥ ﻣﻴﺮﺯﺍ 16 ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺑﻴﻮﻥ ﺍﺳﺖ. ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ،ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺑﻴﻮﻥ ﺟﺪﺍ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺣﺴﺎﻥﺍﷲ ﺧﺎﻥ ﻭ ﺧﺎﻟﻮ ﻗﺮﺑﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﺔ ﺍﻭ ﺍﻧﺸﻌﺎﺏ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻗﻮﺍﻱ ﺭﻭﺱ ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎﺕ ﻛﻢﻛﻢ ﺷﻬﺮ ﺭﺷﺖ ﺭﺍ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻛﺮﺩ،
● ﻛﺴﺮﻭﻱ» :ﺷﺎﺩﺭﻭﺍﻥ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻛﺸﺘﻪ ﮔﺮﺩﻳﺪ. ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻛﺸﺘﺔ ﺁﻥ ﻧﻤﺎﻳﺸﻬﺎﻱ ﺭﻭﻱﻛﺎﺭﺍﻧﺔ ﻣﺮﺩﻡ ﻭ ﺁﻥ ﻛﻒﺯﺩﻥﻫﺎ ﻭ »ﺯﻧﺪﻩ ﺑﺎﺩ« ﮔﻔﺘﻦﻫﺎﻱ ﺩﺭﻭﻏﻲ ﺩﺍﻧﺴﺖ .ﻳﻚ ﭘﺴﺘﻲ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﺸﺪﻧﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺘﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﭘﺎﻱ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﻱ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻛﻒ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﺩﺭ ﮔﺮﺩﺍﮔﺮﺩ ﺟﻨﺎﺯﺓ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﻛﻒ ﺯﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺩژ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺯ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻧﺪ«.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﺳﺘﺎﺭﻭﺳﻠﺴﻜﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻗﺰﺍﻕ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺗﺰﺍﺭﻱ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺩﺭ ﻗﺸﻮﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻗﺸﻮﻥ ﺳﺮﺥ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺎﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ 27ﻣﺮﺩﺍﺩ 1299 )ﺫﻳﻘﻌﺪﻩ( ﺷﻬﺮ ﺭﺷﺖ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﺷﺪ 17.ﺍﺳﺘﺎﺭﻭﺳﻠﺴﻜﻲ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺮﻭﺯﻱ ﺑﻪ ﺍﺧﺬ ﻳﻚ ﻗﺒﻀﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﺮﺻﻊ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺍﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﻧﺎﻳﻞ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭﺟﺔ ﺍﻣﻴﺮ ﺗﻮﻣﺎﻧﻲ ﻳﺎﻓﺖ ،ﺍﻣﺎ ﭼﻨﺪﻱ ﺑﻌﺪ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺑﻴﻮﻥ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ. ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﻭ ﻫﻴﺌﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺑﺠﻨﮕﻞ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻄﻮﺭ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺯﻣﺎﻣﺪﺍﺭﺍﻥ ﺟﻨﮕﻞ ﺗﻤﺎﺱ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﻧﻜﺎﺕ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﺍﻋﻼﻡ ﻛﻨﻨﺪ :ﻫﻴﺌﺖ ﺍﻭﻝ ﺑﺮﻳﺎﺳﺖ ﺣﺎﺟﻲ ﻧﺼﻴﺮﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺳﻌﺪﺍﷲ ﺧﺎﻥ ﺩﺭﻭﻳﺶ ﺍﺯ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺑﺮﺷﺖ ﺍﻋﺰﺍﻡ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﻧﺒﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﻧﺼﻴﺮﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺳﺮﺥﻫﺎ ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺖ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺑﻌﺪﺍ ً ﺑﻪ ﻭﺳﺎﻃﺖ ﺳﻴﺪﺟﻌﻔﺮ ﺻﻮﻣﻌﻪﺳﺮﺍﺋﻲ )ﻣﺤﺴﻨﻲ( ﺁﺯﺍﺩ ﺷﺪ .ﻫﻴﺌﺖ ﺩﻭﻡ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﺳﻴﺪﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻴﻢ ﺧﻠﺨﺎﻟﻲ ﻭ ﺳﻴﺪﺟﻠﻴﻞ ﺍﺭﺩﺑﻴﻠﻲ ﻭ ﺳﻴﺪ ﻣﻬﺪﻱ ﺍﻓﺠﻪﺍﻱ ﺑﻮﺩﻧﺪ.
ﺍﺳﺘﻌﻔﺎﻱ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ
ﻗﺰﺍﻕﺧﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺭﻭﺳﻬﺎ ﺑﻮﺩ ،ﺷﻜﺴﺖ ﻗﺰﺍﻕﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺳﺴﺘﻲ ﻭ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺭﻭﺱ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻧﮕﻠﻴﺲﻫﺎ ﺑﻪﺩﻭﻟﺖ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺍﺳﺘﺎﺭﻭﺳﻠﺴﻜﻲ ﺭﻭﺳﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻗﺰﺍﻗﺨﺎﻧﻪ ﺑﺮﻛﻨﺎﺭ ﺳﺎﺯﺩ .ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺭﺍ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ ﻭ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻭ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮔﺮﻓﺖ .ﺩﻳﭙﻠﻤﺎﺳﻲ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺩﺭﺻﺪﺩ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺑﺮﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻓﺸﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩ ﻛﻪ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺑﻪﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﺳﺎﺯﺩ 18.ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪ ﻛﻪ ﺍﻋﺰﺍﻡ ﻣﺸﺎﻭﺭﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻋﺠﻠﻪ ﺑﻤﺴﻜﻮ ﻭ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺣﺴﻨﻪ ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ »ﺳﺎﻭﻳﺖ« ﺍﺳﺒﺎﺏ ﻧﮕﺮﺍﻧﻲ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ 19.ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺭ »ﺗﻠﺔ ﺭﻭﺑﺎﻩﮔﻴﺮﻱ ﺣﺴﻦ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﺎ ﺷﻤﺎﻝ« ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ! ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻄﻠﺐ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻋﺎﻗﺪ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ،1919ﺑﻪﻗﻮﻝ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﺷﻌﺮﺍ ،ﮔﺮﻓﺖ ﭘﻮﻟﻲ ﻭ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻴﻊ ﻗﻄﻊ ﻓﺮﻭﺧﺖ ،ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﻔﻜﺮ ﺗﺮﻣﻴﻢ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻫﻤﺴﺎﻳﺔ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﺷﻤﺎﻟﻲ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺻﻼﺡ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﺔ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺳﺎﻭﻳﺘﻲ )ﺷﻮﺭﻭﻱ( ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﺎﺏ ﻣﺮﺍﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﺑﺮﺍﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺪﻭﺍ ً ﺑﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺳﺤﻖ ﺧﺎﻥ ﻣﻔﺨﻢﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻜﻮ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﻛﻤﻴﺴﺮ ﺧﺎﺭﺟﺔ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻣﺬﺍﻛﺮﺍﺗﻲ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺯﻣﻴﻨﺔ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻣﻮﺩﺗﻲ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺯﺩ، ﻭﻟﻲ ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﻴﻪ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻜﺮﺩ .ﺳﭙﺲ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺗﻠﮕﺮﺍﻓ ًﺎ ﺑﻤﺸﺎﻭﺭ ﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺍﻧﺼﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﺳﻼﻣﺒﻮﻝ ﺑﻮﺩ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻤﺴﻜﻮ ﺑﺮﻭﺩ .ﺍﻭ ﺑﻪ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﺕ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﻤﺴﻜﻮ ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻧﻤﻮﺩ. ﺍﻳﻦ ﺣﺴﻦ ﺭﻭﺍﺑﻂ ،ﺩﻭﻟﺖ ﻫﻤﺴﺎﻳﺔ ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺭﺍ ﻧﮕﺮﺍﻥ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﻛﻮﺷﺶ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﭘﺎﻱ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ »ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺮﺩﻭ« ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ! ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪ ﺷﺎﻩ ﺩﻭ ﻳﺎ ﺳﻪ ﺩﻓﻌﻪ ﺑﻪﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﺩﻫﺪ ﻭ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺧﺬ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻗﻄﻌﻲ ﺭﺍ ﻣﻮﻛﻮﻝ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻫﻴﺌﺖ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ 20.ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺒﻌﻮﺛﺎﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﭼﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺪﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺑﺎﻧﻚ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﻣﺴﺎﻋﺪﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ؟ ﺍﻳﻦ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻮﺩ .ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﻧﻘﺮﻩ ﺩﺍﻍ ﻛﻨﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﻗﻀﺎﻳﺎ ﻫﻔﺖ ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻭﻗﻮﻉ ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ 1299ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺍﻓﺘﺎﺩ. ﺍﺯ ﻗﻮﻝ ﺳﻴﺪ ﺟﻠﻴﻞ ﺍﺭﺩﺑﻴﻠﻲ )ﻛﻪ ﺍﺯ ﻭﻛﻼﻱ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻱ ﺍﻭﻟﻴﺔ ﻣﺠﻠﺲ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻳﺨﻮﺍﻩ ﻭ ﻋﻀﻮ ﻫﻴﺌﺘﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻞ ﻗﻀﺎﻳﺎﻱ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚ ﺧﺎﻥ ﺑﻪﺭﺷﺖ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ( ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ: » ...ﻳﻜﻬﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺳﻘﻮﻁ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ،ﺍﺭﺩﺑﻴﻠﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺣﻀﺎﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪ ،ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﻭ ﻭ ﻳﻜﻨﻔﺮ ﺍﺯ ﺍﻋﻀﺎء ﺭﺍ ﺑﻤﻨﺰﻝ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺨﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻗﺴﻢ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺍﻭ ﺯﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻣﻄﻠﺒﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﻓﺸﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ ﺑﻜﺴﻲ ﻧﮕﻮﻳﻨﺪ .ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺴﺘﺔ ﻛﺎﻏﺬﻱ ﺑﺎﻳﺸﺎﻥ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ: ﭘﺴﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻭ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﻛﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺎﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺳﺮﻗﺖ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻛﺎﻏﺬﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺯﺩﺍﻥ ﺭﻳﺨﺘﻪﺍﻧﺪ، ژﺍﻧﺪﺍﺭﻡﻫﺎ ﻛﺎﻏﺬﻫﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﺭﺍﻩ ﺭﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻄﻬﺮﺍﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺿﻤﻦ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﻏﺬﻫﺎ ،ﻧﺎﻣﺔ ﻣﻔﺼﻠﻲ ﺍﺯ ﻧﺎﻳﺐﺍﻟﺴﻠﻄﻨﺔ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪ ﺳﻔﺎﺭﺕ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺣﺎﻭﻱ ﻧﻘﺸﺔ ﻛﻠﻲ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﺎﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻗﻮﻱ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺑﻴﺎﻭﺭﻧﺪ ﻭ ﻗﺸﻮﻥ ﻣﻨﻈﻤﻲ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺭﺍﻩﺁﻫﻨﻲ ﺍﺯ ﺷﻤﺎﻝ ﺑﺠﻨﻮﺏ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﺷﻮﺩ .ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻧﺪ ،ﻛﻠﻴﺔ ﻛﺎﻏﺬﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺨﺎﺭﻱ ﺍﻓﻜﻨﺪﻩ 21 ﺳﻮﺯﺍﻧﺪ«.
ﺑﻮﻱ ﻛﻮﺩﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻡ ﻣﻴﺮﺳﺪ
ﭼﻮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﺭﻭﺯ ﺑﺮﻑ ﻭ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﭘـﺪﻳـﺪ ﺁﻳـﺪ ﻧﺸـﺎﻥ ﺍﺯ ﺑـﺎﻣـﺪﺍﺩﺍﻥ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺗﺪﺍﺭﻛﺎﺕ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﻛﻮﺩﺗﺎ ﺑﻮﺋﻲ ﺑﺮﺩﻩ ﻭ ﺣﺴﺎﺏ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪﻣﻮﺟﺐ ﻋﺎﺩﺕ ﻭ ﺭﻭﻳﺔ ﺧﻮﺩ ـ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻭﻗﺖ ﺍﻓﻜﺎﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺭﺍ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻴﺪﻳﺪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﻛﻨﺎﺭ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ
179 ● ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻃﻲ ﻧﻄﻘﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﻠﺴﺔ 14 ﺳﻨﺒﻠﺔ 1300ﺵ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﻮﺩ ،ﻧﻈﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺒﻴﻦ ﺭﻭﺡ ﺍﻳﺮﺍﻥﺧﻮﺍﻫﻲ ﺍﻭ ﻭ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ﺍﺭﺿﻲ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ـ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﻛﺮﺩ: ...ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺳﺖ ﺭﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﻮﻱ ﻫﻴﻜﻞ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﻳﺪﻩ ،ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻋﺎﺩﺕ ﻛﺮﺩﻩ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺟﻮﻱﻫﺎﻱ ﺧﻮﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﺛﻐﻮﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻔﻆ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﻭ ﻣﻠﻴﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﺟﺎﺭﻱ ﻛﻨﺪ ،ﺑﺎﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎﻱ ﻣﺸﻌﺸﻊ ﮔﻮﻝ ﻧﻤﻴﺨﻮﺭﺩ. ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﺔ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭼﻨﺎﻥ ﻣﻤﺰﻭﺝ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻬﻴﭻﻭﺟﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻭ ﺍﻧﻔﻜﺎﻙ ﻧﻴﺴﺖ... ﻣﻦ ﻭ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﻭﺯﺭﺍﻱ ﻣﻦ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻣﻠﻲ، ﺩﺭ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﻛﻼﻡﺍﷲ ﻣﺠﻴﺪ ،ﻗﺴﻢ ﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻳﻢ ﻛﻪ ﺍﺻﻮﻝ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻴﻢ .ﻗﺴﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻠﻮﻙﺍﻟﻄﻮﺍﻳﻔﻲ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﻨﻴﻢ ،ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﻮﻇﻴﻔﺔ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻳﻢ ،ﺣﺎﻻ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ. ـ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﺔ ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻭ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺑﻪﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ 22 ﺟﺎﺧﺎﻟﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ. ﻟﺮﺩ ﻛﺮﺯﻥ ﻭﺯﻳﺮﺧﺎﺭﺟﺔ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺩﺭ ﻧﻄﻘﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻝ ) 17ﻧﻮﺍﻣﺒﺮ /1920ﻋﻘﺮﺏ 1299ﺵ /ﺻﻔﺮ 1339ﻕ( .ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺍﺷﺮﺍﻑ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻛﺮﺩ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﮔﻮﻳﺪ: »ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻛﻪ ﻣﺆﺳﺲ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﻛﺎﺭﺍﻓﺘﺎﺩ، ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺟﺪﻳﺪ ﺩﺭ ﺗﺤﺖ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ـ ﻭ ﻣﻌﺮﻑ ﺁﻥ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﻢ ﻓﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﺁﻥﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﻣﻨﻔﻲ ﻳﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻴﺸﻮﺩ، ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎﻻﺗﺮ ،ﻣﻌﺮﻑ ﻭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﺩﺳﺘﺔ ﻣﻠﻴﻮﻥ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﻧﺎﻣﻴﺪ ـ ﺑﺮﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻭ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺗﺎ ﺩﺭﺟﻪﺍﻱ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺳﻠﻒ ﺧﻮﺩ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺍﺟﺮﺍﺋﻴﺎﺕ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﻣﻌﺎﻫﺪﻩﺍﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﻤﺎ ﺷﺮﺡ ﺩﺍﺩﻡ ،ﺗﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ،ﺑﻪ ﻋﻬﺪﺓ ﺗﻌﻮﻳﻖ ﺍﻧﺪﺍﺯﺩ«. ﻣﺴﺘﻮﻓﻲ ﺩﺭﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﮔﻮﻳﺪ: »ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺭ ﺳﻮﻡ ﻣﺎﻩ ﻋﻘﺮﺏ 1299ﺵ )14 ﺻﻔﺮ /1339ﺍﻛﺘﺒﺮ 1920ﻡ( ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﻛﺮﺩ .ﺧﻮﺩ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﻴﮕﻔﺖ ﺍﺯ ﻛﺎﺭ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺑﺎﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﺩﺍﺭﺩ.
180 ● ﭼﺎﻛﻮﺗﺎﻫﻲﻫﺎ ،ﺍﺯ 1343ﻕ1914 /ﻡ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺟﻨﮓ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎﻱ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺩﺳﺖ ﺑﻄﻐﻴﺎﻥ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺟﻨﺒﺔ ﻣﻠﻲ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﻳﻦ ﻃﻐﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﻗﻴﺎﻡ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮﺩ .ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻛﻪ ﺩﻫﺎﺗﻲ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﭘﺎﻙ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺍﻧﺪﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﻗﻴﺎﻡ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﺒﻮﺩ. ﻣﺮﺩﻡ ﺳﺒﺐ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﺭﺍ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﻲﺩﻟﻴﻞ »ﺁﺗﺮﻳﺎﺩ« ﺭﺷﺖ ﺗﺎ »ﺁﻗﺎﺑﺎﺑﺎ« ـ ﻛﻪ ﺩﺳﺖ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﺨﻮﺑﻲ ﭘﻴﺪﺍ ﺑﻮﺩ ـ ﺣﺪﺱ ﻣﻴﺰﺩﻧﺪ ﻭ ﺿﻤﻨ ًﺎ ﻗﻄﻊ ﺳﻴﺼﺪ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﺔ ﻣﺴﺎﻋﺪﺓ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺎﻳﺮﺍﻥ ﻣﻴﺪﺍﺩﻧﺪ ـ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﺑﻲﺩﺧﻞ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﺴﺘﻨﺪ«. ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ» ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺯ ﻗﺒﻮﻝ ﺗﻘﺎﺿﺎﻱ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﻋﺰﻝ ﺍﺳﺘﺎﺭﻭﺳﻠﺴﻜﻲ ﺍﺳﺘﻨﻜﺎﻑ ﻭﺭﺯﻳﺪ ،ﺷﺎﻩ ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﻋﻠﻨﻲ ﻭ ﺑﻄﺮﺯﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﮔﺮﺩﺩ ﺑﻪ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﻛﺮﺩ. ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺧﺬ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺭﺍ ﻣﻮﻛﻮﻝ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﻴﺌﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻄﺮﺡ ﻛﺮﺩ ،ﻣﺴﺘﻮﻓﻲ ﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﻭ ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﺩﻭ ﻭﺯﻳﺮ ﻣﺸﺎﻭﺭ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺟﺪﺍ ً ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﺑﻮﺩﻧﺪ.. ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﺍﻣﺘﻨﺎﻉ ﻧﻤﻮﺩ.. ﺍﻧﮕﻠﻴﺲﻫﺎ ﭘﻮﻟﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﻛﻤﻚ ﺧﺮﺝ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﭙﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﻗﻄﻊ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺭﺍ 23 ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﻛﺮﺩ«. ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻟﺮﺩ ﻛﺮﺯﻥ ﺩﻭ ﮔﻨﺎﻩ ﻧﺒﺨﺸﻴﺪﻧﻲ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ :ﻳﻜﻲ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻭ ﺗﺪﺍﺭﻙ ﺍﻟﻐﺎﻱ ﺁﻥ ﺑﻄﻮﺭ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻣﻠﻲ ﺁﻳﻨﺪﺓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻥ ﺳﻔﻴﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺭﻭﺍﺑﻂ 24 ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺷﻮﺭﻭﻱ. ﻣﺴﺘﻮﻓﻲ ﮔﻮﻳﺪ ....» :ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺭﻓﺘﻦ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ، ﻧﺼﻔﻪﺭﻭﺯﻱ ﺍﺳﻢ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﺩﺭ ﺩﻫﻦﻫﺎ ﻣﻴﮕﺸﺖ .ﺍﮔﺮ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺯﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺳﺒﺐ ﺍﻳﻦ ﻛﻨﺎﺭﻩﮔﻴﺮﻱ ﺑﻲﻣﻮﻗﻊ ﺭﺍ ﻣﻴﭙﺮﺳﻴﺪﻡ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﭼﻪ ﺭﻭﺯ ﻛﺸﻮﺭ ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺘﻲ ﺫﺧﻴﺮﻩ ﻛﻨﻲ؟ ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ ﺭﻓﺘﻴﺪ ﻛﻪ ﻛﻲ ﺟﺎﻱ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﮕﻴﺮﺩ؟ ﻣﺴﺘﻮﻓﻲﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﺫﺍﺗﻲ ﭘﺮﺣﺮﻑ ﻭ ﻛﻢ ﻛﺎﺭ ﻭ ﻣﻬﻤﻞ ﺑﻮﺩ؟ ﻳﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎﻱ ﺁﭘﺎﺭﺩﻱ ﭘﺎﭼﻪﻭﺭﻣﺎﻟﻴﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻓﺎﺗﺤﻪ ﺳﺮﮔﻮﺭ ﭘﺪﺭﺵ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﻘﻂ ﭘﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺟﻴﺐ ﻧﻤﻴﺰﺩ ﺑﺮﻧﻤﻴﮕﺸﺖ؟ ﻳﺎ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺧﻠﻌﺘﺒﺮﻱ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻬﻴﭻ ﺻﺮﺍﻃﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﺒﻮﺩ؟ ﻳﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﺍﻋﻈﻢ ﮔﻴﻠﻚ ﺑﻴﭽﺎﺭﺓ ﺑﻲﺳﻮﺍﺩ ﺑﻲﺣﻮﺍﺱ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺍﻣﻼﻱ ﻟﻘﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺩﺭ ﺧﺎﻃﺮ 25 ﺑﺴﭙﺎﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﺠﺎﺕ ﺍﺩﺍﺭﻱ ،ﺍﻋﻈﻢ ﺭﺍ »ﺍﻋﺰﻡ ﻣﻴﻜﺮﺩ«. ﻫﺪﺍﻳﺖ ﮔﻮﻳﺪ: »ﻣﺸﻜﻼﺕ ،ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ ﺧﺴﺘﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﻛﻨﺎﺭﻩ ﻣﻴﺠﻮﻳﺪ ﻭ ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﺭﺷﺘﻲ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﻣﻴﺂﻳﺪ .ﺍﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﺍﻭﻝ ﻣﺮﺑﻲ ﺧﻮﺑﻲ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻜﺮﺩ ،ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﻤﻠﻚ ﺑﺎﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻲ ﺑﻔﻜﺮ 26 ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺁﺗﻴﻪ ﺑﺎﺵ ،ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﻧﻤﻴﺮﺳﺎﻧﻨﺪ«. ﻏﺎﻓﻞ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ: ﻫﺮ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺁﻥ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻭ ﮔﻮﻳﺪ ﺣﻴﻒ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺟﺰ ﻧﻜﻮ ﮔﻮﻳﺪ ﺩﺭ ﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚ ﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ،ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ: »ﻣﻦ ،ﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭ ﮔﻮﺷﺔ ﺟﻨﮕﻞ ﻣﻨﺰﻭﻱﺍﻡ ،ﻟﻴﻜﻦ ﺍﺯ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻲﺍﻃﻼﻉ ﻧﻴﺴﺘﻢ .ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪﺍﺵ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭ ﻣﺎ ﺭﻭﻱ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺘﺤﻀﺎﺭﺗﺎﻥ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻢ: ﺍﻧﮕﻠﻴﺲﻫﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﺍﺗﻲ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺎﻟﺸﻮﻳﻜﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ .ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﺍﺕ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﺍﺯﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﻧﺪ: 1ـ ﺍﻣﻀﺎء ﻭ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻣﻌﺮﻭﻑ. 2ـ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ ﺍﺯ ﻭﻛﻼﺋﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺓ ﺯﻣﺎﻣﺪﺍﺭﻱ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ. 3ـ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻗﺰﺍﻕﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ ﺍﺧﺮﺍﺝ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺒﺎﻥ ﺭﻭﺱ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﺍﺕ ﺭﺍ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﺩﺍﺩ ،ﺷﺎﻩ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﮔﻴﻼﻧﻲ ﺭﺍ ﻣﺄﻣﻮﺭ 27 ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻭ ﺍﺟﺮﺍء ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﺍﺕ ﻣﺰﺑﻮﺭﻩ ﻧﻤﻮﺩ«... ﺟﺎﻟﺐ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﺩﻭﻟﺖ ﺁﺑﺎﺩﻱ ،ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﻛﻪ ﺣﺎﻣﻲ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﺶ ﻛﻤﻴﺘﻪﺍﻱ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﺍﻋﻈﻢ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺷﻮﺩ» :ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﺮﻳﻢ ﺧﺎﻥ ﻭ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺧﺎﻥ ﺟﻢ ﻭ ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺗﺪﻳﻦ ﻭ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺧﺎﻥ ﺳﺮﻫﻨﮓ )ﻛﻴﻬﺎﻥ( ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺆﺩﺏﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻧﻔﻴﺴﻲ ﻭ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﻮﺳﻲﺧﺎﻥ ﺭﺋﻴﺲ ﺧﺎﻟﺼﺠﺎﺕ ﻭ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮﺧﺎﻥ ﻃﺒﻴﺐ ژﺍﻧﺪﺍﺭﻣﺮﻱ ﺍﻋﻀﺎء ﺍﻳﻦ 28 ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ«. ﺑﻪﻫﺮﺣﺎﻝ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﺍﻧﻌﻘﺎﺩ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ 1921ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺑﻪ ﺍﻣﻀﺎء ﺭﺳﻴﺪ 18) .ﺟﺪﻱ /1299 ﺭﺑﻴﻊﺍﻟﺜﺎﻧﻲ (1339
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻟﻨﺪﻥ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ
ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﻭﺭﻧﻤﺎﻱ ﺭﻭﺷﻨﺘﺮﻱ ﺍﺯ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﻧﻈﺮﻱ ﺑﺎﺳﻨﺎﺩ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﺔ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﻨﺪﺍﺯﻳﻢ .ﻧﺮﻣﺎﻥ ﺳﻔﻴﺮ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺩﭼﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻱ ﻋﺠﻴﺒﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﮔﺰﺍﺭﺵﻫﺎﻱ ﭘﻲﺩﺭﭘﻲ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﺔ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺿﺪ ﻭﻧﻘﻴﺾ ﺍﺳﺖ .ﺍﻭ ﺩﺭ 3ژﻭﺋﻴﺔ ) 1920ﺷﻮﺍﻝ (1338 ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ »ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻗﺼﺪ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺣﺘﻤ ًﺎ ﻫﻴﺌﺘﻲ ﺑﻤﺴﻜﻮ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ،ﻭﻟﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﻫﻴﺌﺘﻲ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺑﺮﻭﺩ ﺩﻭﻟﺖ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻗﻮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺑﻜﺸﺪ« .ﺩﺭ 23ژﻭﺋﻴﻪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ »ﻣﺸﺎﻭﺭﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺍﻧﺼﺎﺭﻱ ﺳﻔﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﺓ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻣﺴﻜﻮ ﺍﻋﺰﺍﻡ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ« ،ﺍﻣﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ،ﺧﻮﺩ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺳﻔﻴﺮﺵ ﺭﺍﻫﻬﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻫﻢ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺧﺒﺮﻫﺎﻱ ﺩﻗﻴﻘﺘﺮ ﺭﺍ ﺑﻪﺍﻭ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ،ﺟﺎﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺳﻔﻴﺮ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻃﻼﻉ ﻧﺪﺍﺷﺖ! ﺩﺭ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ 30ژﻭﺋﻴﻪ ،ﻟﺮﺩ ﻛﺮﺯﻥ ﻭﺯﻳﺮ ﺍﻣﻮﺭﺧﺎﺭﺟﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﻧﺮﻣﺎﻥ ﻧﻮﺷﺖ :ﺧﻴﻠﻲ ﻓﻮﺭﻱ ،ﺍﺯ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻮﺛﻖ! ﺍﻃﻼﻉ ﻳﺎﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻣﻠﻴﻮﻥ ﺭﺍ ﺩﻋﻮﺕ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﻧﺪ، ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻭﺯﻳﺮﻣﺨﺘﺎﺭ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ـ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻭ )ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ( ﺩﺭ ﭘﺎﻱ ﺗﺨﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻻﺯﻡ ﻭ ﻣﻄﻠﻮﺏ ﺍﺳﺖ. ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻋﻠﺖ ﺩﻋﻮﺕ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺭﺩ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ ،ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻌ ً ﻼ ﺻﻼﺡ ﻧﻴﺴﺖ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﻋﻠﻨ ًﺎ ﺑﻨﻔﻊ ﻣﻠﻴﻮﻥ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻛﻨﺪ. ﺑﻬﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﻣﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪﻡ ﻛﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻭ ﻧﻈﺎﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺗﺴﻬﻴﻼﺗﻲ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺷﻮﺩ .ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺣﺴﺎﺱ ﻛﻨﻮﻧﻲ 29 ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﻋﻮﺍﻗﺐ ﻭﺧﻴﻤﻲ ﺩﺭ ﭘﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ«. ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﺟﻨﺎﺏ ﻛﺮﺯﻥ ﭼﻄﻮﺭ ﺑﺮ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﻭ ﺭﻭ ﻣﻴﻜﺮﺩﻩ ،ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺭﺍﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ »ﺑﻤﻴﺮﺩ ﻛﺎﺳﺒﻲ ﻛﻪ ﻣﺸﺘﺮﻱ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﻧﺸﻨﺎﺳﺪ!«. ﺑﻴﭽﺎﺭﻩ ﻧﺮﻣﺎﻥ ﭘﻲﺩﺭﭘﻲ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻛﻪ »ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻗﻮﻝ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻧﺪﻫﺪ ﻫﻤﻜﺎﺭﺍﻧﺶ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻋﺪﻡ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭﻱ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﻱ ﻛﺒﻴﺮ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﺩﺍﺭﻧﺪ« 30ﺍﻣﺎ ﺟﻨﺎﺏ ﻟﺮﺩ ﻛﺮﺯﻥ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺑﺶ ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ» :ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺁﻧﭽﻪ ﻭﻋﺪﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻳﺪ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﻭﺵ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺑﻜﻠﻲ ﻋﻮﺽ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺗﻌﻬﺪﺍﺕ ﻗﺒﻠﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﻓﺘﺎﺭ
181 ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ« 31.ﻧﺮﻣﺎﻥ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻣﻴﺰﺩ ﻛﻪ »ﻣﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪﻡ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺪ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺩ ﺟﻠﺐ 32 ﻛﻨﺪ«. ﺍﻣﺎ ﻟﺮﺩ ﻛﺮﺯﻥ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﺎﺕ ﺿﺪ ﻭﻧﻘﻴﺾ ﻧﺮﻣﺎﻥ ﻋﺎﺻﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ 20ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩ :ﻣﻦ ﻭﻗﺖ ﻧﺪﺍﺭﻡ ﺗﺎﺭﻳﺨﭽﺔ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻃﻲ ﺗﻠﮕﺮﺍﻡ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﻤﺎ ﺷﺮﺡ ﺩﻫﻢ ﻭﻟﻲ ﻳﺎﺩﺁﻭﺭ ﻣﻲﺷﻮﻡ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﻠﮕﺮﺍﻡ ﺷﻤﺎﺭﻩ 387ﺑﺸﻤﺎ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩﻡ ﺍﺯ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺑﻜﻨﻴﺪ ،ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯ 9ﻓﻘﺮﻩ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻳﺪ ،ﺿﻤﻨ ًﺎ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺟﻨﺎﺏ ﺍﺷﺮﻑ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻳﺪ«. ﺑﻪﻫﺮﺣﺎﻝ ،ﻣﺸﻜﻼﺕ ﻛﺎﺭ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻋﺪﻡ ﺭﺿﺎﻳﺖ ﺗﺎﻳﻤﺰﻧﺸﻴﻨﺎﻥ ،ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺑﺎﺳﺘﻌﻔﺎ ﻛﺮﺩ .ﻧﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ 26ﺍﻛﺘﺒﺮ ) 1920ﺻﻔﺮ (1339ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ ...»:ﺷﺎﻩ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﺍﻳﻂ ،ﺩﻭﻟﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﺍﺯ ﻣﻦ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺟﺪﻳﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﺋﻲ ﻛﻨﻢ .ﻣﻦ ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﺭﺍ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻛﺮﺩﻡ ﻭ ﺍﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﻛﺮﺩ. ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻢ ﻗﺒ ً ﻼ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ﻭ ﺑﻤﻦ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﻱ ﻣﺮﺍ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺍﺟﺮﺍ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ« ....ﻭ ﺭﻭﺯ ﺑﻌﺪ 27ﺍﻛﺘﺒﺮ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺯﺩ» :ﺷﺎﻩ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺻﺒﺢ ﺑﻤﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺩﻳﺮﻭﺯ، ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺭﺍ ﺍﺣﻀﺎﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺮﻛﻨﺎﺭ ﻛﺮﺩﻥ ﺍﻓﺴﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺓ ﻟﺸﻜﺮ ﻗﺰﺍﻕ )ﺍﺳﺘﺮﺍﺳﻠﺴﻜﻲ( ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺍﺑﻼﻍ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء )ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ( ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﺭﺍ ﺑﭙﺬﻳﺮﺩ ﻭ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺟﺪﻳﺪ ﺭﺍ
● ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚ ﺧﺎﻥ ﻃﻠﺒﻪﺍﻱ ﭘﺮﺷﻮﺭ ﻭ ﭘﺮ ﺣﺮﺍﺭﺕ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻋﻠﻲﺧﺎﻥ ﺩﻳﻮﺳﺎﻻﺭ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺭﻓﺖ .ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﺳﺎﻝ 1334) 1915ﻕ( ﻛﻤﻴﺘﻪﺍﻱ ﺑﻨﺎﻡ »ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺍﺳﻼﻡ« ﺩﺭ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﺗﺎﻟﺶ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﺍﺩ .ﻣﺮﺩﻡ ﭘﺮ ﺷﻮﺭ ﮔﻴﻼﻥ ﻭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻳﺎﺭﻱ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ،1919 ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚ ﻭ ﻳﺎﺭﺍﻧﺶ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻧﻔﻮﺫ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﮔﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺣﺰﺑﻲ ﺑﻨﺎﻡ ﺣﺰﺏ ﺟﻨﮕﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﺗﺤﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮﺩﻧﺪ.
182
● ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻧﻲ ﺑﻪﺷﻤﺎﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺷﻬﺮ ﺭﺷﺖ ﺳﻘﻮﻁ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺟﻨﮕﻠﻴﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺭﻭﺳﻬﺎ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺍﻋﻼﻡ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺍﻋﻀﺎء ﺣﺰﺏ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺑﺎﻛﻮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮔﻴﻼﻥ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺳﻴﺪﺟﻌﻔﺮ ﺟﻮﺍﺩﺯﺍﺩﻩ ،ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﺔ »ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ« ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺍﻩ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ. ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ ﻛﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻛﺎﺭ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﺧﺎﺭﺝ ﻭ ﺑﺪﺳﺖ ﺍﻧﻘﻼﺑﻴﻮﻥ ﺳﺮﺥ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺭﺷﺖ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻓﻮﻣﻦ ﺭﻓﺖ. ﺑﺴﭙﻬﺪﺍﺭ ﺍﻋﻈﻢ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﻛﻨﺪ« ﻭ ﺩﺭ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ 28ﺍﻛﺘﺒﺮ ﺍﻋﻼﻡ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ »ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﺩﻳﺮﻭﺯ ﻧﺰﺩ ﻣﻦ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻳﻢ ﺷﺮﺡ ﺩﺍﺩ. ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻭ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻛﺴﺮ ﺑﻮﺩﺟﻪ ﻣﻮﺍﺟﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺪﻫﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻔﺖ ـ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻚ ﺷﺎﻫﻲ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ .ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺍﻋﻈﻢ ﺣﻘﻮﻕ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﺓ ﺍﻓﺮﺍﺩ ژﺍﻧﺪﺍﺭﻣﺮﻱ ﻭ ﻧﻴﻤﻲ ﺍﺯ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺎﻧﺪﺓ ﻛﺎﺭﻣﻨﺪﺍﻥ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺷﻮﺩ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﻣﺨﺎﺭﺝ ،ﻣﺒﻠﻎ ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎﻱ ﺟﺎﺭﻱ ﺩﻭﻟﺖ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻧﻮﺍﻣﺒﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﻭ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺷﻮﺩ«. ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎﻱ ﺍﻭﻝ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮﻱ ﺳﻮء ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﺓ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺮﻣﻼ ﺷﺪ ﻭ ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﻃﻲ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﻲ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﺮﻩ ﺍﺯ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩ ،ﻭﻟﻲ ﻛﺮﺯﻥ ﺍﻃﻼﻉ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ »ﺍﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻣﻀﺎء ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺻﺎﺭﻡﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﭘﺮﻧﺲ ﻓﻴﺮﻭﺯ )ﻧﺼﺮﺓﺍﻟﺪﻭﻟﻪ( ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﺔ ﺻﺎﺭﻡﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺟﻨﺎﺏ ﺍﺷﺮﻑ ﮔﺬﺍﺭﺩﻩ ﺷﺪﻩ ،ﻭﻟﻲ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﭘﻮﻝ ﺩﺳﺖ ﻧﺰﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﺍﻃﻼﻉ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺒﻠﻎ 33 ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﺮﻩ ﺑﺎﻭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ«. ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺁﺩﻣﻲ ﺑﻲﻋﺮﺿﻪ ﻗﻠﻤﺪﺍﺩ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻧﺮﻣﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ »ﺁﻗﺎﻱ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻣﻌﻈﻢ )ﺗﻴﻤﻮﺭﺗﺎﺵ( ﺑﻪ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﭘﺮﺧﺎﺵ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻪ: »ﺟﺒﻦ ﻭ ﺑﻲﻋﺮﺿﮕﻲ ﺗﻮ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺍﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ 34 ﻭﺭﺷﻜﺴﺘﮕﻲ ﻭ ﺯﻭﺍﻝ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺸﺎﻧﺪ«.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﻨﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭﻳﻦﺟﺎ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﺒﻦ ﻭ ﺑﻲﻋﺮﺿﮕﻲ ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﺩﺭ ﺣﻜﻢ ﭼﺎﻩ ﺣﺎﺝ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﺑﻲ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻣﻌﻈﻢ ﺁﻧﺮﻭﺯ ﻭ ﺗﻴﻤﻮﺭﺗﺎﺵ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺧﺎﻟﻲ ﺍﺯ ﻧﺎﻧﻲ ﻧﺒﻮﺩ! 35ﻧﺎﻧﻲ ﺗﻠﺦ! ﺑﻪﻫﺮﺣﺎﻝ ،ﺁﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ،ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﺍﻭﺿﺎﻉ ،ﻭ ﻋﺪﻡ ﺗﺴﻠﻂ ﻭ ﺳﺮﮔﻴﺠﺔ ﻧﺮﻣﺎﻥ ،ﻛﺮﺯﻥ ﺭﺍ ﺳﺨﺖ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﺎﻭ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺯﺩ ﻛﻪ »ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺷﻤﺎ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻣﻲﺩﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺭﻭﺳﻲ ﻟﺸﻜﺮ ﻗﺰﺍﻕ ﺍﺯ ﻛﺎﺭ ﺑﺮﻛﻨﺎﺭ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺍﻃﻼﻉ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺨﺪﺍﻡ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ...ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﭙﺎﻩ 15ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮﻱ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮﺩ ...ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ 2ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺳﻮﻡ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺗﺮﻣﻴﻢ ﻛﻨﻨﺪ ....ﭼﻨﻴﻦ ﻭﺿﻌﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﻣﺮﺍ ﺟﻠﺐ ﻛﻨﺪ... ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺟﺮﻳﻤﺔ ﺑﻲﻋﺮﺿﮕﻲ ﻭ ﺑﻲﺍﺭﺍﺩﮔﻲ ﺯﻣﺎﻣﺪﺍﺭﺍﻥ 36 ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺯﺩ«. ﻇﺎﻫﺮ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺩﺭﻳﻦ ﮔﻴﺮﻭﺩﺍﺭ ﺳﺮﮔﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻄﻮﺭﻳﻜﻪ ﻧﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻭﺯﻳﺮ ﺧﺎﺭﺟﺔ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻣﻴﻜﻨﺪ » ...ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺍﻃﻼﻉ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﺍﻋﺼﺎﺑﺶ ﺧﺮﺩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻭﺿﻊ ﻣﺰﺍﺟﻲﺍﺵ ﺭﻭ ﺑﻪ ﻭﺧﺎﻣﺖ ﻣﻲﺭﻭﺩ ،ﺍﻃﺒﺎء ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ،ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻜﻨﺪ ...ﺷﺎﻳﺪ ﺭﻓﺘﻦ ﺷﺎﻩ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺑﻲﻓﺎﻳﺪﻩ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻭﻟﻲ ﻣﺸﺮﻭﻁ ﺑﺮﺍﻳﻨﻜﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﺮﺍﻱ 37 ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﻮﺩ«... ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﺮﻣﺎﻥ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺯﺩ »...ﻇﺮﻑ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﺍﺧﻴﺮ ،ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺩﻭﺑﺎﺭ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺷﺎﻩ ﺁﻧﺮﺍ ﺭﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭﻟﻲ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﻗﻬﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﻳﻴﻼﻗﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ« ﻟﺮﺩ ﻛﺮﺯﻥ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺍﻭ ﻧﻮﺷﺖ: »ﻣﻦ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﻮﺍﻓﻘﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮﺩ ﻣﺤﺘﻤﻼ ﺍﺯ ﺷﺎﻩ ﻓﻌﻠﻲ ﺑﻬﺘﺮ 38 ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ«. ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺁﻥ ﺷﺨﺺ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﺑﻮﺩ. ﭘﺎﻧﻮﺷﺘﻬﺎ .1ﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﻲ ﻋﻠﺖ ﻃﻐﻴﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮔﻮﻳﺪ: ...ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻣﺤﺾ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﺓ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻟﻨﺪﻥ ﺑﻪ ﺛﻤﻦ ﺑﺨﺲ ﺑﻔﺮﻭﺷﻴﻢ) ...ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺑﺰﺭگ ﺹ(388 .2ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻣﻦ ،ﺝ ،3ﺹ 175 .3ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺝ 4ﺹ 259 .4ﺍﺯ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺍﻳﺮﺍﻥ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
183
.5ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻫﻴﺠﺪﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺹ 896 .6ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺍﺳﺖ! .7ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺎﺭﻑ ﺹ 222 .8ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻭ ﺧﻄﺮﺍﺕ ﺹ 410 .9ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﻳﺎﺩ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻲ ﻣﻲﺍﻓﺘﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺗﺨﺮﺧﺮ ﺧﻮﺩ ،ﻳﻚ ﺣﺮﻑ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩ: ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺭﻭﺯﻱ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﻣﺮﺷﺪ ﺧﻮﺩ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻲ ﺻﺪﺭﺍﻋﻈﻢ ،ﺿﻤﻦ ﺻﺤﺒﺖ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﻫﺎﻟﻲ ﻓﺎﺭﺱ ﺑﺸﺎﻩ ﺑﺨﺮﻭﺷﻨﺪ ﭼﻪ ﺗﻮﺍﻥ ﻛﺮﺩ؟ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻲ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩ ﻗﺸﻮﻥ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺮﻛﻮﺑﻲ ﻛﺎﻓﻴﺴﺖ .ﺑﺎﺯ ﭘﺮﺳﻴﺪ :ﺍﮔﺮ ﺍﻫﺎﻟﻲ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﺎﻩ ﻗﻴﺎﻡ ﻛﻨﻨﺪ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻤﻮﺩ؟ ﺣﺎﺟﻲ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩ :ﻗﺸﻮﻥ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ .ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻧﺮﺍ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺗﺼﻮﺭ ﻳﺎﻏﻲﮔﺮﻱ ﻧﻤﻮﺩ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻲ ﮔﻔﺖ ﺑﻘﺸﻮﻥ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺁﺭﺍﻡ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﻧﻤﻮﺩ .ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﮔﻔﺖ ﺍﮔﺮ ﺧﻮﺩ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺑﺨﻼﻑ ﺍﻳﺴﺘﺪ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮﺩ؟ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩ :ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ ﺑﺎﻭﻓﺎ ﻭ ﺷﺎﻩ ﭘﺮﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩ .ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﻛﺮﺩ ﺑﺮ ﻓﺮﺽ ﺍﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮﺩ؟ ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻲ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩ :ﺩﺭ ﺁﻧﺼﻮﺭﺕ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﺸﻢ ﺍﺯ ﺗﺎﺝ ﻭ ﺗﺨﺖ ﺑﺮﺑﻨﺪﻳﻢ ﻭ ﺑﺮﻭﻳﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻩﺍﻳﻢ! )ﺍﺯ ﺣﺒﻞﺍﻟﻤﺘﻴﻦ ،ﻭ ﻳﻚ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻗﺪﻳﻤﻲ(
10. South Persia Rifles
.11ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻜﻲ ،ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ 1299ﺝ ،1ﺹ 22 .12ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﻓﺨﺮﺍﺋﻲ ،ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺟﻨﮕﻞ ،ﺹ 44 .13ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺟﻨﮕﻞ ﺹ ،157ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﺩﮔﻲ ﺑﺎﺷﺪ. .14ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺟﻨﮕﻞ ﺹ 185 .15ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺪ ﺟﻌﻔﺮ ،ﻫﻤﺎﻥ ﭘﻴﺸﻪﻭﺭﻱ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻭﺍﻗﻌﺔ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﺁﻭﺭﺩ. .16ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺟﻨﮕﻞ ﺹ 230ﻭ 268 .17ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﻗﺰﺍﻕ ﺑﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭ ﻛﻪ ﺑﺪﻭﺍ ً ﺑﻪ ﺻﻮﺭﻱ ﻳﻚ ﻫﻨﮓ ﺳﺎﺩﻩ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﻲ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪ ،ﺩﺭ ﻃﻲ ﺯﻣﺎﻥ )ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﻩ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﻈﻔﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺑﺒﻌﺪ( ﺑﻪ ﻟﺸﻜﺮﻱ ﻣﻬﻴﺐ ﻭ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﻭ ﻧﺸﺎﻥﺩﻫﻨﺪﻩ ﻗﺪﺭﺕ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻣﺒﺪﻝ ﮔﺸﺖ .ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻟﺸﻜﺮ ﻗﺰﺍﻕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻳﻚ ﺍﻓﺴﺮ ﺍﺭﺷﺪ ﺭﻭﺳﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺍﺯ ﭘﻄﺮﺯﺑﻮﺭگ ﻳﺎ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮔﺴﻴﻞ ﻣﻲﮔﺮﺩﻳﺪ .ﻭﻱ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﻣﺰﺍﻳﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻋﻤﻼ ﺧﺪﻣﺘﮕﺰﺍﺭ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﻭ ﻣﺠﺮﻱ ﺍﻭﺍﻣﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ .ﻛﺎﺩﺭ ﺍﻓﺴﺮﻱ ﺍﻳﻦ ﻟﺸﻜﺮ ﺍﺯ ﺻﺎﺣﺒﻤﻨﺼﺒﺎﻥ ﺭﻭﺳﻲ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﺪ ﻭﻟﻲ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎﺕ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻛﻞ ﺍﺗﺨﺎﺫ ﻭ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺭﻭﺳﻲ ﺍﺟﺮﺍ ﻣﻲﻛﺮﺩ .ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺗﺰﺍﺭﻱ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻔﻮﺫ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺩﺍﺷﺖ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﺆﺛﺮﻱ ﺩﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺯﻱ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻛﻤﺎﺍﻳﻨﻜﻪ ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺷﺎﻩ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺍﻧﺤﻼﻝ ﻣﻮﻗﺘﻲ ﺭژﻳﻢ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﻭ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﺍﻭﻝ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﺑﺪﺳﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻟﺸﻜﺮ ﻭ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺭﻭﺳﻲ ﺁﻥ )ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻟﻴﺎﺧﻮﻑ(ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ. ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﻪ ﺭژﻳﻢ ﺗﺰﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺳﻘﻮﻁ ﻛﺮﺩﻩ
ﻭ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻡ ﺑﺎﻟﺸﻮﻳﻜﻲ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻣﻴﺘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺭﻭﺳﻲ ﺍﻳﻦ ﻟﺸﻜﺮ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻫﻤﻘﻄﺎﺭﺍﻥ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺗﺄﺳﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺑﺎﻟﺸﻮﻳﻚ ﺷﺪﻩ ،ﺭژﻳﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﺳﺎﺯﻧﺪ. ﻧﻘﺸﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲﻫﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻓﻊ ﺍﻳﻦ ﺧﻄﺮ ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺭﻭﺳﻲ ﻭ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺯﻣﺎﻡ ﻛﺎﻣﻞ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﻟﺸﻜﺮ ﺑﻮﺩ. ﻧﻴﺮﻭﻱ ﻗﺰﺍﻕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺯﻳﺮ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺍﺳﺘﺎﺭﻭﺳﻠﺴﻜﻲ Starosselskiﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ ـ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﺰﺍﺭﻱ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺳﻘﻮﻁ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻢ ﭘﻮﻟﻲ ﺩﺭ ﺧﺰﺍﻧﻪﺍﺵ ﻧﺪﺍﺷﺖ ـ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﺴﺎﻋﺪﺓ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ) .ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺩﻛﺘﺮ ﺟﻮﺍﺩ ﺷﻴﺦﺍﻻﺳﻼﻣﻲ ،ﻣﺠﻠﻪ ﻳﻐﻤﺎ ،ﺳﻴﻤﺎﻱ ﺍﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ( .18ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ 1299ﺝ ،1ﺹ 31 .19ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﺳﻴﺎﺳﻲ ،ﺹ 64 .20ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ،ﺹ 225 .21ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ ،1299ﺹ ،30ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺳﻨﺪﺳﻮﺯﻱ ﺍﺯ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﻌﻴﺪ ﺍﺳﺖ. .22ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻣﻦ ،ﺝ 3ﺹ 192 .23ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ 1299ﺹ 35ﻭ 37 .24ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ ،1299ﺹ 35ﻭ 37 .25ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻣﻦ ،ﺝ 3ﺹ 231 -195 -185 .26ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺝ ،4ﺹ 269 .27ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺟﻨﮕﻞ ﺹ 283 .28ﺣﻴﺎﺕ ﻳﺤﻴﻲ ﺝ 4ﺹ 511 .29ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪ ﺩﻧﻴﺎ ،24 ،ﺹ 93 .30ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ 3ژﻭﺋﻴﻪ .31ﺍﺯ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ 21ژﻭﺋﻴﻪ .32ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﺔ ﺩﻧﻴﺎ ،24 ،ﺹ 99 .33ﺍﺯ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻟﺮﺩ ﻛﺮﺯﻥ ﺑﻪ ﻧﺮﻣﺎﻥ ،ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﺔ ﺩﻧﻴﺎ ،24 ،ﺹ 101 .34ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ 7ﺩﺳﺎﻣﺒﺮ .35ﮔﻮﻳﺎ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎﻱ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻭ ﻓﺸﺎﺭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ،ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﻲﻋﺮﺿﮕﻲ ،ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﺑﻪ ﻟﻬﺠﻪ ﺭﺷﺘﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ» :ﺍﮔﺮ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻱ ﺑﺴﺖ ﭼﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻩ؟« .36ﺍﺯ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ 9ﺩﺳﺎﻣﺒﺮ 1920ﺁﻳﺮﻥ ﺳﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ )ﺩﺭ (1972ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ ﺁﺷﻜﺎﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺳﻂ ژﺍﻧﻮﻳﺔ ) 1919ﻗﺮﻳﺐ ﭼﻬﻞ ﺭﻭﺯ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ ﺳﻮﻡ ﺍﺳﻔﻨﺪ( ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻗﻄﻌﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ: » ...ﻧﻈﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻠﻮ ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺰﺍﻕﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﻗﻮﺍﻱ ﻣﺎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﺮﻙ ﻛﻨﻨﺪ، ﺑﺎﺯ ﮔﺬﺍﺷﺖ ...ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﻚ ﺩﻳﻜﺘﺎﺗﻮﺭﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻣﺸﻜﻼﺕ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻣﺎﺳﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﺑﻪ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻓﺮﺻﺖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺧﺎﻙ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻗﺐ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻭﺧﻴﻤﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻏﻴﺮ ﺍﻳﻦﺻﻮﺭﺕ ﭘﻴﺶ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺁﻣﺪ ﺗﺮﻙ ﻛﻨﻨﺪ) «...ﻣﺠﻠﻪ ﻳﻐﻤﺎ ـ (281/30 .37ﺍﺯ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ 3ژﺍﻧﻮﻳﻪ 1921 .38ﺍﺯ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ 6ژﺍﻧﻮﻳﻪ 1921
184
ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ 1919 ﻭ * ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻫﺴﺖ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻭ ﺩﻭ ﻋﻠﺖ ﺩﺭ ﺑﺪﻥ ﺍﺯ ﻛﺸﺸﻬﺎﻱ ﻋـﻨﺎﺻـﺮ ﺑـﻲﺭﺳﻦ ﻋﻠـﺖ ﺁﻳـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﺪﻥ ﺭﺍ ﺑﮕﺴﻠﺪ ﺗﺎ ﻋـﻨﺎﺻـﺮ ﻫـﻤﺪﮔـﺮ ﺭﺍ ﻭﺍﻫﻠﺪ )ﻣﻮﻟﻮﻱ(
ﺑﺰﻧﮕﺎﻩ ﺳﻮﻡ
ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺻﻔﺤﺔ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻭﺭﻕ ﺯﺩ. ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺋﻴﺲ ﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﻭ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺧﻮﺩ ﻣﻲﮔﻔﺖ: ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﻣﺠﺮﺩ ﻧﺘﻮﺍﻥ ﺭﺳﺖ ﺯﻏﻮﻏﺎ ﺍﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﻳـﻮﺍﻧﮕﺌﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺒﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺩﻳﻮﺍﻧﮕﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺩﺳﺖ ﺑﻪﻋﻘﺪ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻱ ﺯﺩ ﺑﺎ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮﻱ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﺩ *.ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﻘﻮﻁ ﺍﺟﺒﺎﺭﻱ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺻﻤﺼﺎﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ )ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺷﺎﻩ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻄﺮ ﺑﺨﺘﻴﺎﺭﻱ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺑﻪ ﺻﻤﺼﺎﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺗﻠﻔﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﻭﺯﻳﺮ ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺷﻤﺎ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺷﺎﻩ ﻋﻮﺍﻗﺐ ﻭﺧﻴﻢ ﺩﺍﺭﺩ( ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪ. ﺍﺻﻮﻻ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺗﺤﺮﻳﻜﺎﺕ ﺷﺪﻳﺪﻱ ﻋﻠﻴﻪ ﺻﻤﺼﺎﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻣﻲﺷﺪ :ﺑﺮﺍﺛﺮ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﻭ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ،ﻗﺤﻄﻲ ﺷﺪﻳﺪﻱ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ...» .ﻓﻘﺮﺍء ﺍﺯ ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻛﻮﭼﻪ ﻭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺭﺷﺘﻪ ﺭﻭﻱ ﻫﻢ ﻣﻲﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﺭﺯﻭﻱ ﻧﺎﻥ ﺟﺎﻥ ﻣﻴﺪﺍﺩﻧﺪ .ﺳﻔﺎﺭﺕ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺳﻪ ﻣﺤﻞ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻫﺮ ﺭﻭﺯﻩ ﺩﻡﭘﺨﺖ ﺩﺭﺳﺖ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻓﻘﺮﺍء ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ .ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﮔﻨﺪﻡ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺗﻼﺵ ﺁﺯﺍﺩﻱ«
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﻧﺒﺎﺭ ﺍﺣﺘﻜﺎﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﻧﺮﺥ ﮔﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻧﺎﻧﻮﺍﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﻓﺮﻭﺧﺖ. ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﻫﻞ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺍﺯﻭ ﻣﻨﺘﻨﻔﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﻭ ﺭﺍ »ﺍﺣﻤﺪ ﻋﻼﻑ« ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ... ﺍﺯ ﻛﺮﺩﺳﺘﺎﻥ ﺧﺒﺮ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﺮﺥ ﮔﻨﺪﻡ ﺑﻪ ﺧﺮﻭﺍﺭﻱ 230 ﺗﻮﻣﺎﻥ ،ﻭ ﻋﺴﺮﺕ ﻭ ﻣﻀﻴﻘﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﺮﺍء ﺑﺎ ﺧﻮﻥ ﻗﺼﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻭ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺮﺩﺍﺭ ﻭ ﺧﻴﻚ ﭘﺎﺭﻩ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ﺣﻔﻆ ﺣﻴﺎﺕ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻫﻢ ﺍﻭﻻﺩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺧﻔﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﮔﻮﺷﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺍﻧﺪ... ﺩﺭﻳﻦ ﺍﻳﺎﻡ ﻳﻚ ﺣﺰﺏ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺳﻮﺳﻴﺎﻝ ﺭﻭﻟﺴﻴﻮﻧﺮ« ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ ،ﻃﻮﻟﻲ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺳﻮﺳﻴﺎﻝ ﺭﻭﻟﺴﻴﻮﻧﺮ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺻﻤﺼﺎﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻗﻴﺎﻡ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﻴﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﻣﻘﺎﻡ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻭ ﻟﻴﺎﻗﺖ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻛﺮﺩﻥ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ ،ﻛﺴﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪﺩﺭﺳﺘﻲ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻗﺤﻄﻲ ﻭ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺑﺮﻫﺎﻧﺪ. ﺟﻤﻌﻲ ﺍﺯ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ﺍﻫﻞ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻭ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ ﺩﻣﻮﻛﺮﺍﺗﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺣﺰﺏ ﺳﻮﺳﻴﺎﻝ ﻫﻢﻋﻘﻴﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ ،ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻭ 1 ﺩﻛﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺎﻩ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ«.... ﺻﻤﺼﺎﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻣﻌﺰﻭﻝ ﺷﺪ ﻭ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺯﻣﺎﻡ ﺍﻣﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ )ﺍﺯ ﺷﻮﺍﻝ /1336ژﻭﺋﻴﻪ 1918ﻡ ،ﺗﺎ ﺭﺑﻴﻊﺍﻟﺜﺎﻧﻲ /1339ﺩﺳﺎﻣﺒﺮ ....(1920 ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻣﻌﺮﻭﻑ 1919ﺑﻪ ﺍﻣﻀﺎء ﺭﺳﻴﺪ )ﻧﻬﻢ ﺍﻭﺕ = 1919ﺫﻳﻘﻌﺪﻩ .(1337ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺶ ﻣﺎﺩﻩ ﻭ ﻳﻚ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺍﺻﻮﻝ ﺁﻥ ﺳﭙﺮﺩﻥ ﺯﻣﺎﻡ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺎﻟﻴﻪ ﻭ ﺍﺭﺗﺶ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺪﺳﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﺑﻮﺩ. ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺑﺮﺗﺮﻱ ﻣﺴﻠﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺭﻭﺳﻴﻪ ،ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻴﺴﺎﺧﺖ ،ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻧﻔﻮﺫ ﺧﺎﺭﻕﺍﻟﻌﺎﺩﺓ ﺁﻥ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻴﻜﺮﺩ .ﭼﻪ ﺧﻮﺏ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻣﺪﻳﺮ ﻣﺠﻠﺔ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻛﻪ ،ﺗﺎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺿﻌﻴﻒ ﺍﺳﺖ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ 1907ﻭ 1919ﺑﺮ ﺍﻭ ﺣﻜﻤﻔﺮﻣﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ :ﺳﻴﺎﺳﺖ 1907ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺳﻴﺎﺳﺔ ﻳﺎ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﺍً ،ﻭ ﭘﻠﺘﻴﻚ 1919 ﻣﺒﻨﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺗﻔﻮﻕ ﻭ ﺍﺳﺘﻴﻼﻱ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﻭﻝ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﻣﻌﻨ ًﺎ ﻳﺎ ﻋﻤﻼ. 2 ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺭﺍ ﺑﺴﺖ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺭﺍ ﺷﺮﻭﻉ ﻧﻤﻮﺩ. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺑﻬﺎﺭ ﮔﻮﻳﺪ» :ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ 1919ﻛﻪ ﺁﻗﺎﻱ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺎ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﺸﺮﻁ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ )ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻧﻄﻖ ﺍﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺿﻴﺎﻓﺖ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ( ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ، ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﺷﺪ ﻭ ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﻭ ﺣﺰﺑﻲ ﭼﻪ ﺗﻨﺪﺭﻭ ﻭ 3 ﭼﻪ ﻛﻨﺪﺭﻭ ﺑﻘﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﻜﺮﺩ«. ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺎﻟﻴﻪ ﻭ ﻗﺸﻮﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺯﻳﺮﻧﻈﺮ ﻣﻌﻠﻤﻴﻦ ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ ،ﻭ ﻗﺸﻮﻥ ﻣﺘﺤﺪﺍﻟﺸﻜﻞ ﺷﺪﻩ ،ژﺍﻧﺪﺍﺭﻡ ﻭ ﻗﺰﺍﻕ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﺭﺁﻳﺪ 4.ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﻳﻜﻲ ﺑﻨﺎﻡ ﺁﺭﻣﻴﺘﺎژ ﺍﺳﻤﻴﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎﻟﻴﻪ ﻭ ژﻧﺮﺍﻝ ﺩﻳﻜﺴﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺩﺍﺭﺓ ﻗﺸﻮﻥ ﺑﺎﻳﺮﺍﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻧﺪ. ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻣﻮﺍﺩ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ،ﺩﺭ ﺟﺮﺍﻳﺪ ﺗﺤﺮﻳﻜﺎﺕ ﺷﺪﻳﺪﻱ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺟﻤﻌﻲ ﺍﺯ ﺩﻣﻮﻛﺮﺍﺗﻬﺎ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﺁﺯﺍﺩﻳﺨﻮﺍﻫﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﻣﺮﻛﺰﺷﺎﻥ ﮔﺎﻫﻲ ﺧﺎﻧﺔ ﺣﺎﺝ ﺍﻣﺎﻡ 5 ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻮﻳﻲ ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻨﺰﻝ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺳﻴﺪﺣﺴﻦ ﻣﺪﺭﺱ ﺑﻮﺩ ـ ﺷﺒﻨﺎﻣﻪﻫﺎ ﻭ ﻣﻘﺎﻻﺕ ﺷﺪﻳﺪﺍﻟﻠﺤﻨﻲ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﻤﺪﺍﺳﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ .ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻣﻀﺎﻱ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺣﻖﺍﻟﺰﺣﻤﻪ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﻭ ﺻﺮﻳﺢ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﭘﻮﻝ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻳﺪ ﻭ ﺍﻣﻀﺎء ﻛﺮﺩﻩﺍﻳﺪ ،ﻣﻦ ﻛﻪ ﭘﻮﻟﻲ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪﺍﻡ ﭼﺮﺍ ﺍﻣﻀﺎ ﻛﻨﻢ؟ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻣﻴﺎﻥ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﺷﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ .ﺩﺭ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﺳﺎﻝ 1338ﻕ )1919ﻡ( ﺷﺎﻩ ﻣﺼﻤﻢ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﻓﺮﻧﮕﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮﻭﺩ 6ﻭ ﺩﺭ ﻟﻨﺪﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﺯﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ: »ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﻦ ﻛﺸﻮﺭﻱ ﺩﻣﻮﻛﺮﺍﺳﻲ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺑﻤﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻣﻠﻲ ﺍﺭﺟﺎﻉ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺻﺤﻪ ﺑﺮﺳﺪ«. ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺷﺐ ،ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﻤﻠﻚ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: 7 ـ »ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺩﺕ ﺭﺍ ﺿﺎﻳﻊ ﻛﺮﺩﻱ«. ﺩﺭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﺳﻔﺮ ،ﺳﺮﻭﺻﺪﺍﻱ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﺑﺎ ﻭﺭﻭﺩ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻥ ﻃﻨﻴﻦ »ﻣﺮﺩﻩ ﺑﺎﺩ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ« ﺩﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ،ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﺴﺘﻌﻔﻲ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺑﻔﺮﻧﮕﺴﺘﺎﻥ ﺳﻔﺮ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻗﺼﻴﺪﻩ ﻻﻣﻴﺔ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺳﺎﺧﺖ: ﺑﮕﺬﺷﺖ ﺩﺭ ﺣﻴﺮﺕ ﻣﺮﺍ ﺑﺲ ﻣﺎﻫﻬﺎ ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎ... ﺩﻭﻟﺖﺁﺑﺎﺩﻱ ﮔﻮﻳﺪ: »ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﻫﻴﺠﺎﻥ ﻋﻤﻮﻣﻲ ،ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺗﺎﺏ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ
185 ● ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺋﻴﺲ ﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﻭ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺧﻮﺩ ﻣﻲﮔﻔﺖ: ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﻣﺠﺮﺩ ﻧﺘﻮﺍﻥ ﺭﺳﺖ ﺯﻏﻮﻏﺎ ﺍﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﻳـﻮﺍﻧﮕﺌﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺒﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺩﻳﻮﺍﻧﮕﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺩﺳﺖ ﺑﻪﻋﻘﺪ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻱ ﺯﺩ ﺑﺎ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮﻱ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﺩ. ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺑﺮﺗﺮﻱ ﻣﺴﻠﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺭﻭﺳﻴﻪ ،ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻴﺴﺎﺧﺖ ،ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻧﻔﻮﺫ ﺧﺎﺭﻕﺍﻟﻌﺎﺩﺓ ﺁﻥ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻴﻜﺮﺩ. ﻧﻴﺎﻭﺭﺩﻩ ﺍﺯ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﺠﺎﻧﺐ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺭﻫﺴﭙﺎﺭ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ ،ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻨﺨﺎﻥ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻛﻪ ﻭﺟﻬﺔ ﻣﻠﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺎﻣﺮ ﺷﺎﻩ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺗﺎﺯﻩ ﺭﺍ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﺪ ،ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻋﻼﻗﺔ ﻣﻠﻜﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻓﺘﺎﺩﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺎﻟﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻭ ﺑﻠﺸﻮﻳﻜﻬﺎ ،ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺧﺴﺎﺭﺗﻬﺎﻱ ﻧﻮﻋﻲ ﻭ ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ ،ﺑﻴﻢ ﺧﺴﺎﺭﺕ ﺷﺨﺼﻲ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻔﻮﺭﻳﺖ ﺣﺎﻛﻤﻲ ﺍﺯ ﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﺪﺍﻧﺠﺎ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ ﻭ ﺍﺳﺘﺮﺍﺳﻠﺴﻜﻲ ﺭﺋﻴﺲ ﻗﺰﺍﻗﺨﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﺭﺩﻭﺋﻲ ﺍﺯ ﻗﺰﺍﻕ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻣﻴﺴﺎﺯﺩ ﺗﺎ 8 ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺭﻭﺱ ﻧﻴﺴﺖ« ﺩﺭ ﮔﺰﺍﺭﺷﻬﺎﻱ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﺔ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺩﻗﻴﻘ ًﺎ ﻣﺪﻭﻥ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺧﻼﺻﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﺴﺖ: »...ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ،ﺧﻮﺩ ﻭﺛﻮﻕ ﻭ ﻧﺼﺮﺓﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﺻﺎﺭﻡﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻣﻀﺎﻱ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ،ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻛﺎﻣﻼ ﭘﻴﺮﻭﺯ ﻭ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲﺭﺳﻴﺪ ،ﻧﺼﺮﺓﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻨﺜﻲ ﻛﺮﺩﻥ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻥ ،ﻋﺎﺯﻡ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺷﺪ. ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻃﺒﻖ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺳﺮﭘﺮﺳﻲ ﻛﺎﻛﺲ ﺳﻔﻴﺮ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ، ﻣﺪﺭﺱ ﻭ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﻳﻚ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻋﻘﺪ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ »ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ ﺁﺷﻮﺏﻃﻠﺐ ﻏﻴﺮ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﻭ ﺑﺎ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺑﻪ ﻛﺎﺷﺎﻥ ﺍﻋﺰﺍﻡ ﺷﺪﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ 14ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﺮﻭﻓﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺩﺳﺘﻪ ﺗﺤﺖ ﻣﺮﺍﻗﺒﺖ ﭘﻠﻴﺲ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ .ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺍﻳﻦ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻛﺎﻣﻼ ﺭﺿﺎﻳﺖﺑﺨﺶ ﺑﻮﺩ... ﺑﻪ ﻫﻴﭽﻴﻚ ﺍﺯ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﻳﻌﺮﺽ ﻧﺸﺪ ،ﻭﻟﻜﻦ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺧﻄﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﺑﻴﺶ ﺍﺯﻳﻦ ﺩﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪﺍﺧﻠﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﻬﻤﺎﻥ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺩﭼﺎﺭ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ .ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ ﺗﺒﻌﻴﺪﺷﺪﮔﺎﻥ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ:
186 ● ﺑﺮﺍﺛﺮ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﻭ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ،ﻗﺤﻄﻲ ﺷﺪﻳﺪﻱ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ...» .ﻓﻘﺮﺍء ﺍﺯ ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻛﻮﭼﻪ ﻭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺭﺷﺘﻪ ﺭﻭﻱ ﻫﻢ ﻣﻲﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﺭﺯﻭﻱ ﻧﺎﻥ ﺟﺎﻥ ﻣﻴﺪﺍﺩﻧﺪ .ﺳﻔﺎﺭﺕ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺳﻪ ﻣﺤﻞ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻫﺮ ﺭﻭﺯﻩ ﺩﻡﭘﺨﺖ ﺩﺭﺳﺖ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻓﻘﺮﺍء ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ .ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﮔﻨﺪﻡ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻧﺒﺎﺭ ﺍﺣﺘﻜﺎﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﻧﺮﺥ ﮔﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻧﺎﻧﻮﺍﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﻓﺮﻭﺧﺖ .ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﻫﻞ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺍﺯﻭ ﻣﻨﺘﻨﻔﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﻭ ﺭﺍ »ﺍﺣﻤﺪ ﻋﻼﻑ« ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ«... ﻣﻤﺘﺎﺯﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﻣﻌﻴﻦﺍﻟﺘﺠﺎﺭ ،ﻣﺴﺘﺸﺎﺭﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﻣﻤﺘﺎﺯﺍﻟﻤﻠﻚ، ﻣﺤﺘﺸﻢﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ«. ﺑﻌﺪﺍﺯﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻟﺮﺩ ﻛﺮﺯﻥ ﺩﺭ 30ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻛﺎﻛﺲ ﺍﺟﺎﺯﺓ ﺍﺩﺍﻣﺔ ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻧﻮﺷﺖ »ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﻛﻤﺎﻓﻲﺍﻟﺴﺎﺑﻖ ﺗﺎ 31ﺩﺳﺎﻣﺒﺮ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻣﺒﻠﻎ ﻳﻜﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ ﺩﻳﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﻗﺰﺍﻕ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻳﺪ«.
ﺯﻳﺎﺭﺕ ﺑﺎ ﭘﻮﻝ ﺧﺎﺭﺟﻲ ...ﭘﺎﻳﺔ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺍﺯ ﻭﻗﺘﻲ ﺳﺴﺖ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﺍﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻭ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﻟﻨﺪﻥ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ: »ﺩﻭﻟﺖ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻄﻮﺭ ﻏﻴﺮﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻭﻱ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﻲﻛﻨﺪ، ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻟﻴﻠﻲ ﻛﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺎﺭ ﺍﺑﻘﺎء ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺍﺯﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻣﻮﺭﺩ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ« .ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺩﺭﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﭘﻮﻟﻲ ﻫﻢ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻣﺴﺘﺮ ﺩﺭﺑﻲ Derbyﺳﻔﻴﺮ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺩﺭ »ﭘﺎﺭﻳﺲ، ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺳﻔﺮ ،ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺭﺍﻫﻲ ﻣﺴﺎﻓﺮﺕ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻓﺮﺍﻧﻚ ﺑﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺩﺍﺭﻡ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﻫﺪ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ ﺭﺍ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﻓﻴﺮﻭﺯ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﺔ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮﺕ ﺑﺮﺳﺪ، ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺳﻔﺮ ﻛﻨﻢ ،ﻣﻴﺰﺍﻥ ﭘﻮﻝ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﻣﻮﺭﺩ ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ،ﺯﻳﺮﺍ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺍﺯ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﺍﻣﺎﻛﻦ ﻣﻘﺪﺳﻪ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﺑﻮﺩ .ﺑﻌﺪ ،ﺑﻪﻃﻮﺭ ﻣﺜﺎﻝ ﮔﻔﺖ: ﺟﺪ ﻣﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﺭﻓﺖ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﺩﻩ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻓﺮﺍﻧﻚ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﻣﺎﻛﻦ ﺧﺮﺝ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻦ ﻣﻘﺪﻭﺭ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﭼﻨﻴﻦ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﺭﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﻫﻢ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻓﺮﺍﻧﻚ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ«. ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ،ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺍﻭ ﺧﻮﺏ ﻧﺸﺪ ،ﻭ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻭ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺭﺍ ﻣﻌﺰﻭﻝ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺧﻮﺩ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﻣﺎﻟﻚ ﺍﺑﺮﻳﻢ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺎﺩ ﺑﻨﺪ ﺑـﺮﭘـﺎﻱ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﻧـﺘﻮﺍﻧﻴـﻢ ﻧﻬـﺎﺩ
ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺗﻘﺪﻳﺮ
ﺩﺭ 25ژﻭﺋﻦ ) 1920ﺷﻮﺍﻝ (1338ﻣﺴﺘﺮﻧﺮﻣﺎﻥ ﻭﺯﻳﺮﻣﺨﺘﺎﺭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺍﻃﻼﻉ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ »ﺷﺎﻩ ﺩﻳﺮﻭﺯ ﻛﺘﺒ ًﺎ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎﻱ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺻﺒﺢ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ 9 ﺍﺣﻀﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩ«. ﮔﻮﻳﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻋﺎﺯﻡ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺷﺪ ،ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺑﺪ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ،ﺑﻴﻦ ﺭﺍﻩ ،ﮔﺎﻭﻱ ﺳﺘﺒﺮ ﺷﺎﺥ ،ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺻﺪﻣﻪ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻭﺛﻮﻕ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ﭼﻮﻥ ﺑﺪ ﺁﻳﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺁﻳﺪ ﺑﺪ ﺷـﻮﺩ ﻳﻚ ﺑﻼ ﺩﻩ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺩﻩ ﺻﺪ ﺷــﻮﺩ ﺁﺗﺶ ﺍﺯ ﮔﺮﻣﻲ ﻓﺘﺪ ،ﻣﻬﺮ ﺍﺯ ﻓـﺮﻭﻍ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﺷﻮﺩ ،ﻣﻨـﻄـﻖ ﺩﺭﻭﻍ ﭘﻬـﻠﻮﺍﻧـﻲ ﺭﺍ ﺑـﻐـﻠﻄـﺎﻧـﺪ ﺧﺴـﻲ ﭘﺸـﻪﺍﻱ ﻏـﺎﻟﺐ ﺷﻮﺩ ﺑﺮ ﻛﺮﻛﺴـﻲ ﻛـﻮﺭ ﮔـﺮﺩﺩ ﭼﺸـﻢ ﻋﻘﻞ ﻛﻨﺠﻜـﺎﻭ ﺑﺸﻜﻨـﺪ ﮔـﺮﺩﻭﻧﻪﺍﻱ ﺭﺍ ﺷﺎﺥ ﮔـﺎﻭ ﻧﻴـﻚﺑﺨـﺘﺎﻥ ﺭﺍﺳـﺖ ﺍﺑﺮ ﻓﺮﻭﺩﻳـﻦ ﺯﻳﺐ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻍ ﻭ ﻣﺸﺎﻃﻪ ﺯﻣﻴـﻦ ﺗﻴﺮﻩ ﺑﺨﺘـﺎﻥ ﺭﺍﺳـﺖ ﺑـﺎﺭﺍﻥ ﺑﻬـﺎﺭ ﺳﻴﻞ ﺧﺮﻣﻦ ﺷﻮﻱ ﻭ ﺑﺮﻕ ﺷﻌﻠﻪﺑﺎﺭ ﺁﻥ ﻳﻜﻲ ﺭﺍ ﺁﺏ ،ﺳﻴﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﻛـﻮﺏ ﺍﻳﻦ ﻳﻜﻲ ﺭﺍ ﻣﺮﻛﺐ ﺳﻬﻞﺍﻟﺮﻛـﻮﺏ ﺭﺍﺳﺘﻲ ﻣﺎﻫـﻴﺖ ﺗـﻘﺪﻳﺮ ﭼﻴـﺴﺖ؟ ﻳﺎ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺑﺪ ،ﺗﺪﺑﻴﺮ ﭼﻴﺴﺖ؟
ﭘﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﭘﺴﺮﺍﻥ
ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺎﻟﻲ ﻭ ﻣﺎﺩﻱ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ،ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭﺯﺭﺍء ،ﺁﻗﺎﻱ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﺭﻭﺯﻱ ﺑﻪ ﺁﻗﺎﻱ ﺍﻭﺭﻧﮓ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺭ ﺍﻃﻼﻉ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺁﻗﺎ ﺳﻴﺪ ﻧﺼﺮﺍﷲ )ﺗﻘﻮﻱ( ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺍﺯ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺗﻤﺠﻴﺪ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻦ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
187
ﺗﻜﺬﻳﺐ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻋﻠﺖ ﺁﻥ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﺑﻌﺪ ﺁﻗﺎﻱ ﺍﻭﺭﻧﮓ ﺣﺎﺝ ﺳﻴﺪﻧﺼﺮﺍﷲ ﺭﺍ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ .ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ :ﺁﻗﺎﻱ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻣﺤﺴﻨﺎﺕ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺍﺳﺖ ،ﺷﺨﺼﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﻫﻮﺵ ﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺮﺗﺮﻱ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﺶ ﻫﻢ ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻭﻟﻲ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺷﺨﺼﻲ ﺩﺭﺳﺖ ﻭ ﺻﺤﻴﺢﺍﻟﻌﻤﻞ ﺍﺳﺖ ،ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺳﺘﺶ ﭘﻠﺸﺖ ﺍﺳﺖ. ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﭘﻠﺸﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ ﺍﻭﺭﻧﮓ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﭘﻠﺸﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﺴﺒﻨﺎﻙ ،ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﭘﻮﻝ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﺪ ﻭ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﺮﺩﻱ ﺑﻲﻃﻤﻊ ﻭ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ. ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺁﻗﺎﻱ ﺣﺎﺝ ﺳﻴﺪ ﻧﺼﺮﺍﷲ ﺳﻼﻡ ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﺪ ﻭ ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ ﺩﺭﺳﺘﻲ ﻭ ﺑﻲﻃﻤﻌﻲ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻧﺼﺮﺍﷲﺧﺎﻥ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺼﺪﻱ ﺧﻮﺩ ﺟﻮﺍﻝ ﻧﺸﺎﻥ ﺷﻴﺮﻭﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﺑﻔﺮﻧﮕﺴﺘﺎﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﻭﺟﻮﻩ ﻣﺄﺧﻮﺫﻩ ﺭﺍ ﺍﺯﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺫﺧﻴﺮﻩ ﻧﻤﻮﺩ ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺕ ﺑﻪ ﺍﺟﺎﻧﺐ ﺑﻪ ﺍﻣﻀﺎﻱ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﺮﺍﻩ ﺗﻤﻮﻝ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺟﻤﻊﺁﻭﺭﻱ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺳﻬﺎﻡ ﻧﻔﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﻭﺭﺛﻪ ﺫﺧﻴﺮﻩ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﺩﺳﺘﺸﺎﻥ ﭼﺴﺒﻨﺎﻙ ﻧﻴﺴﺖ ﻭﻟﻲ ﻣﻦ ﺍﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﻣﻌﺘﻤﺪﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺩﻳﻨﺎﺭﻱ ﺑﻪ ﺍﺭﺙ ﻧﺒﺮﺩﻩﺍﻡ ،ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺣﺎﻻ ﭘﻮﻝ ﻣﻲﮔﻴﺮﻡ ،ﻫﺮ ﻛﺲ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ .ﺑﻌﺪﻫﺎ ﭘﺴﺮﻫﺎﻱ ﻣﻦ ،ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ 10 ﻭ ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ«. ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺷﻮﺳﺘﺮ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﺧﺘﻨﺎﻕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻨﻮﻳﺴﺪ: »ﻣﻌﺘﻤﺪﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ )ﭘﺪﺭ ﻭﺛﻮﻕ( ﺩﺭ ﭘﻴﺸﻜﺎﺭﻱ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﺳﺎﻧﺘﻴﻢ ﭘﻮﻝ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﺑﻮﺩ«. ﺍﻣﺎ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻗﺮﺍﺭ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻗﻠﻢ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺷﻤﻦ ﻧﻴﺰ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ.
ﻧﻜﺮﺩﻧﺪ ،ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﻫﻴﭻ ﮔﺮﻓﺖ ﻭﮔﻴﺮ ﺁﻧﻬﻢ ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺯﻳﺮ ﺑﺎﺭ ﻣﺴﺆﻭﻟﻴﺖ ﺭﻓﺖ ﺑﺠﻬﺖ ﻫﻤﻴﻦ 11 ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻭ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺗﻮﺍﻧﺎﺋﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻜﺸﻮﺭ ﺑﻮﺩ«. ﺩﻩ ﺭﻭﺯ ﺍﺯ ﻋﻤﺮ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﮔﺬﺷﺖ .ﺩﺭ 28ﺷﻮﺍﻝ، ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﻋﻼﻡ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ» :ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻣﻮﻗﻮﻑﺍﻻﺟﺮﺍء ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﻭﻗﺘﻴﻜﻪ ﺑﻪ ﺭﺃﻱ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻣﻠﻲ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪﻩ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﮔﺮﺩﺩ«. ً ...ﺧﻼﺻﻪ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻣﻮﺍﺩ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺩﺍﺋﻤﺎ ﺑﻤﻮﺍﻧﻊ ﺑﺮﻣﻴﺨﻮﺭﺩ .ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻳﻜﺼﺪ ﻭ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﺮﻩ ﺧﺮﺝ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﺯﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻧﺼﺮﺕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺻﺎﺭﻡﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭﺯﻳﺮ ﻣﺎﻟﻴﺔ ﻭﻗﺖ ،ﻭ ﻣﻘﺪﺍﺭﻱ 12 ﻫﻢ ﺑﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮﺍﻥ ﺟﺮﺍﻳﺪ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺳﭙﺲ ﺑﻔﻜﺮ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ 39ﻧﻔﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪﺓ ﺯﻣﺎﻥ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻛﻨﺪ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ ﻟﺸﻜﺮ ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻌﺎﻭﻳﻪ ﺑﺮﻭﺩ! ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺘﺎﺭﻳﺦ ﺷﺸﻢ ﺍﺳﺪ /1299ﺷﻮﺍﻝ ، 1338 1920ﻡ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪﺍﻱ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﺘﻤﺪﻳﺪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ ﺻﺎﺩﺭ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ ﺭﺍ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺩ ،ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻭﻛﻼﻱ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪﻩ ﺩﺍﺷﺖ ـ ﮔﻨﺠﺎﻧﻴﺪ: »ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻭﻛﻴﻞ ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪﺍﻱ ﺑﻪ ﺁﺭﺍء ﺍﻫﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺣﻖ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻛﺮﺩﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ،ﻫﺮﮔﺎﻩ ﺍﻫﺎﻟﻲ ﺣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﻣﺬﻛﻮﺭﻩ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺍ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻣﻠﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﻭﻛﻼء ﻣﻨﺘﺨﺒﻪ ﺣﺎﻟﻴﻪ ،ﻭ ﻋﺪﺓ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﺍﻓﺘﺘﺎﺡ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺮﺩﻳﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺁﺭﺍء ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﮔﺮﺩﺩ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺿﺎﻳﺖ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﺣﻜﻢ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻭﻛﻼء ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪﻩ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺑﻌﻤﻞ ﺁﻳﺪ. )ﺣﺴﻦ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺋﻴﺲ ﺍﻟﻮﺯﺭﺍء(
ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ ﺭﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺠﻠﺴﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺭﺍ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻛﻨﺪ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺤﺮﺍﻧﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﻋﻮﺕ ﻛﺮﺩ. »ﺍﻧﮕﻠﻴﺲﻫﺎ ﺿﺪﻳﺖ ﻋﻠﻨﻲ ﺑﺎ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭﺯﺭﺍﻱ ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺒﻮﺏ ﻭﻃﻦﭘﺮﺳﺖ ﻭ ﺑﺎ ﺍﺣﺘﻴﺎﻃﻲ ﻣﺜﻞ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ
● ﭼﻪ ﺧﻮﺏ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻣﺪﻳﺮ ﻣﺠﻠﺔ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻛﻪ ،ﺗﺎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺿﻌﻴﻒ ﺍﺳﺖ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ 1907ﻭ 1919ﺑﺮ ﺍﻭ ﺣﻜﻤﻔﺮﻣﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ: ﺳﻴﺎﺳﺖ 1907ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺳﻴﺎﺳﺔ ﻳﺎ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﺍً ،ﻭ ﭘﻠﺘﻴﻚ 1919ﻣﺒﻨﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺗﻔﻮﻕ ﻭ ﺍﺳﺘﻴﻼﻱ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﻭﻝ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﻣﻌﻨ ًﺎ ﻳﺎ ﻋﻤﻼ.
ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺩﻭﻡ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ
188 ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴﺔ ﻛﻨﺎﻳﻪﺩﺍﺭ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻭﻛﻼﻱ ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺍﻋﻼﻣﻴﻪﺍﻱ ﺻﺎﺩﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﻣﺴﺘﻮﻓﻲ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﮔﻮﻳﺪ: »ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺯ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﺭﻛﺎﻥ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻛﺜﺮ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪﻫﺎﻱ ﺩﻭﺭﺓ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻳﻜﻲ ﺩﻭ ﺑﺎﺭ ﻫﻢ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺷﺪﻩ ﻭ ﻃﺮﻑ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﻋﺎﻣﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺭﺟﺎﻝ ﻛﺸﻮﺭ ﻫﻤﮕﻲ ﺑﺪﺍﻧﺶ ﻭ ﺗﺠﺮﺑﺔ ﺍﻭ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﻈﺮﻳﺎﺕ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ. ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺭ ﻫﻴﭽﻴﻚ ﺍﺯ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﻘﺪﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻛﻢ ﺩﻭﺍﻡ ﺧﻮﺩ ،ﻛﺎﺭ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﺎﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻣﻠﻲ ﻋﻤﻠﻲ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺍﺳﺖ ...ﺁﺯﺍﺩﻱ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺕ ﻭ ﻣﻮﻗﻮﻑ ﺷﺪﻥ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻭﺟﺎﻫﺖ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺍﻓﺰﻭﺩ .ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺭ ﺍﺣﻀﺎﺭ ﺗﺒﻌﻴﺪﺷﺪﮔﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻫﻢ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﻣﺤﺘﺸﻢﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻭ ﻣﺴﺘﺸﺎﺭﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﻣﻤﺘﺎﺯﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﺣﺎﺝ ﻣﻌﻴﻦﺍﻟﺘﺠﺎﺭ ﺑﻮﺷﻬﺮﻱ ﺑﺘﻬﺮﺍﻥ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ 13 ﻛﺮﺩﻧﺪ«.
ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ * ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻧﮕﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻴﮕﻔﺖ: ﺍﻱ ﻛﺎﺵ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻤﺎﻧﻴﻢ ﻭ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻛﺎﺭ ﺍﺯﻳﻦ ﻓﺘﻨﻪ ﭼﻪ ﺯﺍﻳﺪ؟ .1ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺮﺩﻭﺥ ،ﺝ ،1ﺹ 352 .2ﻣﺘﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﺔ ﺩﻧﻴﺎ ،22 ،ﺹ 417ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. .3ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﺳﻴﺎﺳﻲ ،ﺹ 30 .4ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺑﻬﺎﺭ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺍﺣﻤﺪ ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ! ﮔﻮﻳﺎ :ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻗﺸﻮﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺩﺭﺟﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ ﺑﺒﺎﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺗﺎ ﺭﺗﺒﻪ ﻧﺎﻳﺐ ﺍﻭﻟﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﺮﻓﻴﻊ ﻳﺎﺑﻨﺪ. .5ﻣﻮﺭﺥﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻛﻪ ﻭﺍﺳﻄﺔ ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ ﺟﻬﺖ ﺗﺮﻣﻴﻢ ﺑﻴﻦ ﻣﺪﺭﺱ ﻭ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ: » ...ﻭﻗﺘﻲ ﭘﻴﻐﺎﻡ ﻣﺪﺭﺱ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻥ ﻛﺮﺩﻡ ،ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺗﻴﺰﻫﻮﺵ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩ: ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻣﻠﺖ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻭﺭﺩ .ﻣﺪﺭﺱ ﻧﻤﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻔﻬﻤﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﭼﻪ ﻭﺿﻌﻴﺖ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﺩﺭ ﭼﻪ ﻭﺿﻌﻴﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ .ﻣﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﻡ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻡ. ﺍﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻼﺵ ﻭ ﺯﺣﻤﺎﺕ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻫﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻌﻘﺪ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲﻫﺎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺠﺎﻱ ﻣﻦ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻳﻚ »ﺳﺮ« ﻭ ﻳﻚ ژﻧﺮﺍﻝ ﺍﻣﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ .ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺪﺗﻲ ﺳﻜﻮﺕ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺳﭙﺲ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺩﺍﺷﺖ: ﺑﻤﺮگ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﻣﺬﺍﻛﺮﺍﺕ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻡ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ )؟( ﭘﻮﻝ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻣﻦ ﺑﻮﺯﻳﺮﻣﺨﺘﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻟﻨﺪﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻋﻘﻴﺪﻩﺍﻡ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻌﻼ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻣﻀﺎء ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﻭ ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺼﻮﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ ﻭﺍﻻ ﺑﺎ ﻋﻮﺍﻡﻓﺮﻳﺒﻲ ﻭ ﺭﻳﺎ ﻧﻤﻴﺸﻮﺩ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺭﺍ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻧﻤﻮﺩ .ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭﻟﻮ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﻘﻮﻝ ﻣﺪﺭﺱ ﻣﻦ ﻓﺪﺍ ﺷﻮﻡ ،ﺑﻘﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻓﻮﻕ ﺑﻘﺎﻱ ﻣﻦ ﻭ ﻣﺪﺭﺱ«. )ﻣﺠﻠﻪ ﻭﺣﻴﺪ ﺷﻤﺎﺭﻩ 11ﺳﺎﻝ 3ﺹ (954 ﻣﺨﻠﺺ ﺷﺒﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎء ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻴﻜﺮﺩﻡ ،ﺍﻭ ﺍﺯ ﻗﻮﻝ ﺳﻴﺪ ﻧﻘﻞ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ﺩﺭ ﺑﺴﺘﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ 1919ﻣﻦ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺯﻳﺎﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻡ .ﺯﻳﺮﺍ ﺍﺯ ﺟﺎﺋﻲ ﻣﻮﺛﻖ ﺷﻨﻴﺪﻡ ﻛﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﺧﻴﺎﻝ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺧﺰﻋﻞ ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﻳﻜﺴﺮﻩ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺷﻴﺨﻮﺧﻴﺖ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺭﺳﺎﻧﺪﻡ ﻭ ﺑﺎﻭ ﮔﻔﺘﻢ »ﻫﺮ ﻛﺎﺭ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻲ ﺑﻜﻦ ﺗﺎ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺟﺎﻥ ﺑﮕﻴﺮﺩ«! ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ 1919ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﻣﻦ )ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎء( ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻣﺪﺍﻓﻌﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺑﻮﺩﻩﺍﻡ« .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ،ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻦ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ 1919ﻭﻗﺎﻳﺔ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﻋﺠﻴﺐ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ 28ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ 1325ﺷﻤﺴﻲ، ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺍﻭ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻧﻔﺖ ﺷﻤﺎﻝ ﺭﺍ ﻭﻗﺎﻳﺔ ﺗﺠﺰﻳﺔ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻛﺮﺩ .ﻫﺮ ﺩﻭﻱ ﺍﻳﻦ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺍﺯ ﻏﻮﻏﺎﻱ ﻋﻮﺍﻡ ﻧﺘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ، ﻫﺮﺩﻭﻱ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻫﺎ ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻭ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﻛﻪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﻨﺪ ،ﻫﺮ ﺩﻭ »ﻛﺎﻥ ﻟﻢ ﻳﻜﻦ« ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻭ ﻫﺮ ﺩﻭﻱ ﺑﺮﺍﺩﺭ ،ﻣﺮﺩﻩ ﺑﺎﺩ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﻩ ﺑﺎﺩ ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ! ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺍﻫﻞ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ »...ﺳﻴﺎﺳﻴﻮﻥ، ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺍﺧﻼﻗﻴﻮﻥ ،ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺑﻨﺪ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﻮﺍﻡ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺍﻭ ﭼﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ؟ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﮕﺮﺍﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﺣﻖ ﺍﻭ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻧﻴﻚ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ...ﺯﺑﺎﻥ ﺑﺎﺯﻱ ﻭ ﻋﻮﺍﻡﻓﺮﻳﺒﻲ ﻣﻠﺖ ﺭﺍ ﺭﻭ ﺑﻪ ﻫﻼﻛﺖ ﻣﻲﺑﺮﺩ .ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺭﺍ ﻛﻨﺎﺭ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭﺩﺍﺭﻱ ﺷﻴﻮﺓ ﺩﺭﺳﺖ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ«. )ﺣﻜﻤﺖ ﺳﻘﺮﺍﻁ ،ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻓﺮﻭﻏﻲ ،ﺹ 85ﻭ (94 .6ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻔﺮ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ »ﺑﻪ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺷﺎﻩ ﺟﻮﺍﻫﺮﺍﺕ ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﺭﺍ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﺑﺮﺩ .ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﺟﺎﺯﺓ ﺍﺯ ﺷﺎﻩ، ﺟﺎﻣﻪﺩﺍﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﻛﺮﺩ .ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﺳﻪ ﺟﻌﺒﻪ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﺯﻧﺎﻧﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺎﺩﺭ ﺑﺰﺭگ ﺷﺎﻩ ﺳﺮﻭﺭﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻓﺮﻭﺵ ﺩﺍﺩﻩ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﻭﺟﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ .ﺯﻳﺮﺍ ﻧﺎﻳﺐﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻲ ﺑﻮﺩ) .ﻳﻜﺼﺪﻭﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺹ (147 .7ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﺳﻴﺎﺳﻲ ،ﺹ 38 ،36 .8ﺣﻴﺎﺕ ﻳﺤﻴﻲ ،ﺝ ،2ﺹ 145 .9ﺧﻼﺻﻪ ﺍﺯ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﺔ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ، ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪ ﺩﻧﻴﺎ ،22 ،ﺹ ،428ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺩﻳﮕﺮﻱ ،ﻧﺮﻣﺎﻥ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮﺩﻩ ﻛﻪ »ﻧﻪ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﻧﻪ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ«) .ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪ ﺩﻧﻴﺎ24 ، ﺹ (85 .10ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﻗﺎﺳﻤﻲ ،ﺹ 161 .11ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﻦ ،ﺝ ،3ﺹ 175
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 .12ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻫﺨﺪﺍ ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﺔ ﻧﺴﺨﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺏ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ )ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻟﻐﺖﻧﺎﻣﻪ( ﻫﺴﺖ ﺑﺨﻂ ﺧﻮﺩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ: »ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﺟﺮﺍﻳﺪ، -1ﺯﻳﻦﺍﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﺭﻫﻨﻤﺎ )ﺷﻴﺦ ﺍﻟﻌﺮﺍﻗﻴﻦﺯﺍﺩﻩ( -2ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺪﻳﻦ -3ﻣﻠﻚﺍﻟﺸﻌﺮﺍء ﺑﻬﺎﺭ -4ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ً -5ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﺗﺎﺟﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﺍ ﻭﻛﻴﻞ ﺩﻣﺎﻭﻧﺪ ﺷﺪ ﻭ ﻓﻌﻼ ﻧﺎﻣﺶ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ )ﮔﻮﻳﺎ ﻛﺴﺮﺍﺋﻲ( -7ﻋﻠﻲ ﺩﺷﺘﻲ ﻣﺪﻳﺮ ﺷﻔﻖ، ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺍﺯ ﭘﻮﻝ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﺑﻪ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ ﻓﻮﻕ ﺩﺍﺩﻩ ﻧﺸﺪ ،ﺑﺂﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻛﻪ ﺭﻭﺳﻴﺔ ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﺩﺭ ﺑﻠﻮﻛﻮﺱ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻢ ﺻﺪﻭﺭ ﻣﺎﻝﺍﻟﺘﺠﺎﺭﻩ ﺭﺍ ﺑﺪﺍﻧﺠﺎ ﻗﺪﻏﻦ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﺎﻳﺸﺎﻥ ﺍﺟﺎﺯﺓ ﺻﺪﻭﺭ ﻣﻘﺪﺍﺭﻱ ﻛﺜﻴﺮ ﺧﻮﺍﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﻛﻔﺶ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺁﻥ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺗﺠﺎﺭ ﻓﺮﻭﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﭼﻨﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺪﻳﻦ ﺧﺎﻧﺔ ﺷﻬﺮﻱ ﻭ ﺗﺠﺮﻳﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﻮﻝ ﺧﺮﻳﺪ ﻭ ﻣﻠﻚﺍﻟﺸﻌﺮﺍء ﺧﺎﻧﺔ ﺷﻬﺮﻱ ﺧﺮﻳﺪ«. ﺍﻣﻀﺎء )ﻋﻠﻲ ﺍﻛﺒﺮ ﺩﻫﺨﺪﺍ( ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺘﺄﺳﻔﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻟﻐﺖﻧﺎﻣﺔ ﺩﻫﺨﺪﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺭﻡ: ﺩﺷﺘﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﻓﺘﻨﻪ ﻭ ﺳﺎﻳﻪ ﻣﻲﭘﺮﺳﺘﻢ ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺳﻨﺎﺗﻮﺭ ﺍﻧﺘﺼﺎﺑﻲ ﺷﺪ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻪﺍﻡ: ﺩﺷـﺘﻲ ﺑـﻪ ﺳـﻨﺎ ﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺳﻨـﺎ ﻓـﺘـﻨﻪ ﻛﻨـﺪ ﭼـﻮﻥ ﺳـﺎﻳـﻪ ﻭ ﻓـﺘـﻨـﻪ ﺑـﻲﺻﺪﺍ ﻓﺘـﻨﻪ ﻛﻨـﺪ ﺷﻪ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻭ ﺑﻨﺪﻩ ﺗﻜﻠﻴﻔﺶ ﭼﻴﺴـﺖ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻛــﻪ ﺳــﺎﻳــﺔ ﺧــﺪﺍ ﻓـﺘـﻨـﻪ ﻛـﻨـﺪ ﺑﻪ ﺭﻫﻨﻤﺎ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﻡ ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺍﻭ ﺑﺎ ﺧﺪﺍ ﺭﺍﺯ ﻭ ﻧﻴﺎﺯ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ،ﺳﻴﺪﺿﻴﺎء ﺭﺍ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺎﺭﻑ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ ﻭ ﻋﻘﻴﺪﻩﺍﻡ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﺪﻩﺁﻝ ﺁﺯﺍﺩﻳﺨﻮﺍﻫﺎﻥ ﺳﺎﻝ 1299ﺷﻤﺴﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ :ﺟﻮﺍﻥ ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﻭ ﭘﺮﺷﻮﺭ ،ﺑﻬﺎﺭ ﺭﺍ ﻣﺮﺍﺩ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ ﻭ ﺩﺭ ﺷﻌﺮ ﻭ ﻧﺜﺮ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻋﻠﻤﻲ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻭ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﺜﻞ ﺍﻋﻠﻲ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ .ﺩﺭ ﻣﺤﺎﻛﻤﺔ ﺗﺪﻳﻦ ﻫﻢ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩﻡ ﻭ ﺻﺮﺍﺣﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﺁﺧﺮ ﻣﺤﻜﻤﻪ ﺷﻨﻴﺪﻡ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺋﻴﺲ ﺑﻮﺩﻩﺍﻡ ،ﺍﮔﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺳﻮءﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺁﻧﺠﺎ ﺁﺳﺎﻥﺗﺮ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﺭ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺧﻮﺍﺭﺑﺎﺭ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﻓﺮﻭﺵ ﭼﻨﺪ ﺧﺮﻭﺍﺭ ﺟﻮ ﺗﺤﺖ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﻡ!« ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﺩﻫﺨﺪﺍ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺩﻡ ﻣﺮگ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﺩﺭ ﺩﻝ ﺩﺍﺷﺖ ﻫﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪﻡ ،ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﻢ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻝ ﺭﺍ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻭﺭ ﻛﻨﻢ ﻭ ﺍﺯ ﻛﺪﺍﻣﻴﻦ ﻃﺮﻑ ﺩﻓﺎﻉ ﻛﻨﻢ: ﻣﻴـﺎﻥ ﻣﺴـﺠﺪ ﻭ ﻣﻴﺨﺎﻧﻪ ﺭﺍﻫﻴﺴﺖ ﻏﺮﻳﺒﻢ ،ﻋﺎﺷﻘﻢ ،ﺁﻥ ﺭﻩ ﻛﺪﺍﻡ ﺍﺳﺖ؟ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﺬﺍﺭﻳﻢ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻋﺮﺻﺎﺕ ﺑﻬﻢ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ )ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ( ﺣﺴﺎﺑﻬﺎﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ! ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺮﺽ ﺷﻮﺩ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﻮﻟﻬﺎﻱ ﻛﻼﻥ ﺭﺍ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺘﻦ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺷﺪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺍﺯ ﺣﻠﻘﻮﻣﺸﺎﻥ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪ .ﺁﻗﺎﻱ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﻣﻴﮕﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻊ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻣﺎﻟﻴﺔ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭘﻬﻠﻮﻱ ،ﺻﺎﺭﻡﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺎ ﺍﻗﺴﺎﻁ ﭘﻮﻟﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻃﺮﻕ ﺩﻳﮕﺮ.
189 ﺩﺭ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻣﺴﺘﺮ ﻧﺮﻣﺎﻥ ﻭﺯﻳﺮﻣﺨﺘﺎﺭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﻟﺮﺩ ﻛﺮﺯﻥ ،ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ: »ﺷﻤﺎﺭﻩ 754ﻣﻮﺭﺥ 19ﻧﻮﺍﻣﺒﺮ 1920 ﺑﺎﻧﻚ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺟﺰﺋﻴﺎﺕ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺭﺍ ﺑﺸﺮﺡ ﺫﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ :ﻣﺒﻠﻎ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻲ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻣﻌﺎﺩﻝ ﻳﻜﺼﺪ ﻭ ﺳﻲ ﻭ ﻳﻚﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺻﺪﻭﭼﻬﻞ ﻭ ﻫﻔﺖ ﻟﻴﺮﻩ ،ﻧﻪ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﺮﻩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ 11ﺍﻭﺕ 1919ﻣﺒﻠﻎ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻭ ﺩﺭ 13ﺍﻭﺕ ﻣﺒﻠﻎ 90ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻧﻘﺪﺍ ً ﺍﺳﻜﻨﺎﺱ ﺑﻪ ﺻﺎﺭﻡﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺘﻮﺳﻂ ﺭﺋﻴﺲ ﻭﻗﺖ ﺑﺎﻧﻚ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ 29ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ 1919ﻣﺒﻠﻎ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ ،ﻭ ﺍﻋﻼﻣﻴﺔ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﻴﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺷﺪﻩ .ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖﻫﺎ ،ﺭﺳﻴﺪﻱ ﺩﺭ ﺑﺎﻧﻚ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻧﻴﺴﺖ« )ﻧﺮﻣﺎﻥ() .ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﺔ ﺩﻧﻴﺎ ،22 ،ﺹ .(430 ﺁﻗﺎﻱ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ: »ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﻟﻨﺪﻥ ﺍﻋﻼﻥ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻳﻚ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻱ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﻣﻀﺎ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ﭘﺮﻭﺗﺴﺖ ﻛﺮﺩ .ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻣﺬﺍﻛﺮﺍﺗﺸﺎﻥ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻣﻀﺎء ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮﺍﺕ ،ﺍﻳﻦﻫﺎ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻳﻚ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﺪﻫﻴﺪ .ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺍﻋﻀﺎﻱ ]ﻣﺠﻠﺲ[ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪﻩ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺭﺍ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﮕﺬﺍﺭﻧﺪ ،ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻣﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺭﻳﻢ ،ﺁﺩﻣﻬﺎﻱ ﺑﺎ ﺟﺮﺃﺕ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮﻧﺪ :ﻧﺼﺮﺓﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻓﻴﺮﻭﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ،ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ، ﺍﻛﺒﺮ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺻﺎﺭﻡﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭﺯﻳﺮ ﻣﺎﻟﻴﻪ .ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻫﻢ ﺍﺻﻞ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ .ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﺍﻣﻀﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﺁﻥ ﻫﻴﺄﺕ ﭘﺎﺭﻳﺲ ـ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺭ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﻭﺭﺳﺎﻱ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ـ ﻣﻌﺰﻭﻝ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻭﺭﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺑﺪ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﻧﺼﺮﺓﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ ﻭﺯﻳﺮ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺟﺪﻳﺪ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﺪﻫﻴﺪ؛ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺷﺪ :ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺻﺎﺭﻡﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﻭ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻫﻢ ﻧﺼﺮﺓﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻨﺪ. ﺁﻥ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ :ﻣﺎﻟﻴﺔ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺳﺖ ﻫﻴﺄﺕ ﻣﺎﻟﻴﻪ ،ﻭ ﻗﺸﻮﻥ ﺭﺍ ﺩﺳﺖ ﻫﻴﺄﺕ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﺪﻫﻨﺪ .ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﻛﻪ ﺳﺮ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪ ﮔﻔﺖ :ﺍﻳﻦ ﺣﺮﺍﻣﺰﺍﺩﻩﻫﺎ ﭘﻮﻝ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ، ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺲ ﺑﺪﻫﻨﺪ .ﻣﻦ ﻭﺯﻳﺮ ﻣﺎﻟﻴﻪ ﺑﻮﺩﻡ ،ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺷﺪﻡ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﭘﻮﻟﻬﺎ ﺭﺍ ﭘﺲ ﺑﮕﻴﺮﻡ ﻭ ﮔﺮﻓﺘﻢ .ﺍﻛﺒﺮ ﻣﻴﺮﺯﺍ ،ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻣﺪ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ؛ ﮔﻔﺖ ﻣﺎ ﺣﺎﺿﺮﻳﻢ ﺑﻪ ﺍﻗﺴﺎﻁ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ،ﺩﺭ ﭼﻬﺎﺭ ﻗﺴﻂ ،ﺁﺧﺮﺵ ﻗﺒﻮﻝ ﻛﺮﺩﻡ .ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻧﺼﺮﺓﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺎ ﺫﻛﺎءﺍﻟﻤﻠﻚ ﺭﻓﻴﻖ ﺑﻮﺩ؛ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﻱ ﺍﻭ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺪﺍﺩﻧﺪ؛ ﺭﻓﺘﻢ ﭘﺎﺭﻳﺲ ،ﻭﻟﻲ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﻧﺪﺍﺷﺖ .ﺁﺧﺮﺵ ﺷﻨﻴﺪﻡ ﻛﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻋﻤﻮﺯﺍﺩﻩﺍﻱ ﺩﺍﺷﺖ ﺷﻜﻮﻩﺍﻟﻤﻠﻚ ،ﺁﺩﻡ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﺠﻴﺐ ﻭ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻮﺩ .ﺭﺋﻴﺲ ﺩﻓﺘﺮ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺑﻮﺩ .ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻝ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻤﻮﺯﺍﺩﺓ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﭘﻮﻝ ﺭﺍ ﻧﺨﻮﺭﺩﻩﺍﻡ .ﺍﻣﻼﻙ ﺗﻮﻣﺎﻧﻴﺎﻧﺲ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻢ ،ﻫﻤﺔ ﺁﻥ ﺍﻣﻼﻙ ﺭﺍ ﻣﻲﺩﻫﻢ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﺁﻣﺪ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ ،ﮔﻔﺖ ﻋﻤﻮﺯﺍﺩﻩﺍﻡ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻭ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ ﻛﻪ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺣﺴﺎﺏ ﻛﻨﻴﺪ ،ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﺲ ﺑﺪﻫﻴﺪ ،ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ ﺍﻭﻗﺎﺗﻢ ﺗﻠﺦ ﺷﺪ .ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﮔﻔﺖ ﭼﻪ ﺷﺪ ،ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻄﻠﺐ ﭼﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﺪ؟ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻤﻲﺩﻫﻢ ،ﺁﻥ ﺭﻓﺖ ﺑﻪ ﺧﺰﺍﻧﻪ ﺩﻭﻟﺖ) «.ﺍﺯ ﻣﺠﻠﻪ ﻳﻐﻤﺎ ،ﺳﺎﻝ (1354 .13ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻣﻦ ،ﺝ 3ﺹ 170ﻭ 173
190
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ 1299
*
ﮔـﺮ ﭘﻨﺞ ﻧﻮﺑﺘﺖ ﺑﻪ ﺩﺭ ﻗﺼﺮ ﻣﻲﺯﻧﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﮕﺬﺍﺭﻱ ﻭ ﺑﮕﺬﺭﻱ ﺩﺭ ﻣﺎﻩ ﺟﺪﻱ 1299ﺧﻮﺭﺷﻴﺪﻱ )ﺩﺳﺎﻣﺒﺮ ،(1920 ﺍﻋﻴﺎﻥ ﻭ ﺭﺟﺎﻝ ﻭ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﺟﻠﺴﺎﺗﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻝ ﺻﻤﺼﺎﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻭ ﺟﻠﺴﺔ ﺩﻭﻡ ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻝ ﻋﻴﻦﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﺟﻠﺴﺔ ﺳﻮﻡ ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻝ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ .ﺩﺭﻳﻦ ﺟﻠﺴﺎﺕ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﻭ ﻭﺧﺎﻣﺖ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﺧﺘﻢ ﺟﻠﺴﺔ ﺳﻮﻡ ،ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﺩﺍﺩ. 24ﺟﺪﻱ = ﺩﻱ 1299 ﺻﺪﺍﺭﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻮﻓﻲﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ. ﺭﻭﺯ 29ﺟﺪﻱ 1299ﺵ ،ﺍﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ،ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ ﺑﻪﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﺣﻀﺎﺭ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﺎﻭ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻛﺮﺩ ﻭﻟﻲ ﺍﻭ ﺑﺎﺯ ﺯﻳﺮ ﺑﺎﺭ ﻧﺮﻓﺖ. ﻣﺠﺪﺩﺍ ً ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﺍﻋﻈﻢ ﺷﺪ ،ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺩﺭ 28ﺩﻟﻮ ) 1299ﺟﻤﺎﺩﻱﺍﻟﺜﺎﻧﻲ /1339ﻓﻮﺭﻳﻪ (1921 1 ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮﺩ. ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﺩﻭﺍﻡ ﻧﮕﺮﻓﺖ ،ﺭﻭﺯ ﺍﻭﻝ ﺣﻮﺕ 1299ﺵ ﺩﻫﻢ ﺝ 1339 2،ﻕ ) 19ﻓﻮﺭﻳﻪ 1921ﻡ(. ﺍﺯ ﻳﻨﮕﻲﺍﻣﺎﻡ ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﺧﺒﺮ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﻗﺰﺍﻕﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻛﺮﺩﮔﻲ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺳﺮﺗﻴﭗ ،ﺑﺎ ﭼﻬﺎﺭ ﺍﺭﺍﺑﻪ ﺗﻮپ ﻭ ﻣﻘﺪﺍﺭﻱ ﺗﺠﻬﻴﺰﺍﺕ ﺍﺯ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺭﻭﺯ 29ﺩﻟﻮ ﺑﻪ ﻳﻨﮕﻲﺍﻣﺎﻡ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺍﻭﻝ ﺣﻮﺕ ﺑﻄﺮﻑ ﻣﺮﻛﺰ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺍﻣﻴﺮﻧﻈﺎﻡ ﻭﺯﻳﺮ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺗﻠﻔﻦ ﺷﺎﻩ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺩﻫﺪ ،ﺻﺒﺢ ﺭﻭﺯ 3 ﺣﻮﺕ ﺍﻳﻦ ﻋﺪﻩ ﺩﺭ ﻧﺰﺩﻳﻚ »ﺷﻬﺮﻧﻮ« ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﻗﺰﻭﻳﻦ 2 ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺍﺭﺩﻭ ﺯﺩﻧﺪ.
* ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺗﻼﺵ ﺁﺯﺍﺩﻱ«
ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ،ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ ﺳﻮﻡ ﺣﻮﺕ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﺗﺒﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺭﺅﺳﺎﻱ ژﺍﻧﺪﺍﺭﻡ ،ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺸﻖ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﺳﺤﺮ ﺻﺪﺍﻱ ﺷﻠﻴﻚ ﺗﻮپ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ. ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻭﻗﻮﻉ ﻛﻮﺩﺗﺎ ﺧﻼﺻﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ:
ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺗﻬﺮﺍﻥ
-...ﺩﺭ ﺷﺐ ﺳﻮﻡ ﺣﻮﺕ )ﺍﺳﻔﻨﺪ( 21/1299ﻓﻮﺭﻳﻪ 1921ﻡ .ﺩﺭ ﻗﻬﻮﻩﺧﺎﻧﺔ ﺷﺎﻩﺁﺑﺎﺩ ،ﺩﻭ ﻓﺮﺳﺨﻲ ﻣﻬﺮﺁﺑﺎﺩ ،ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ ﺩﺭ ﻛﻠﺒﺔ ﻣﺤﻘﺮﻱ ﻛﻪ ﻧﻴﻤﻪ ﺭﻭﺷﻦ ﺑﻮﺩ ،ﻧﻘﺸﺔ ﻓﺘﺢ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺭﻳﺨﺘﻨﺪ ،ﺍﻳﻦ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﻣﻴﺮﭘﻨﺞ ـ ﺳﻴﺪﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ـ ﻛﻠﻨﻞ ﻛﺎﻇﻢﺧﺎﻥ ﺳﻴﺎﺡ ـ ﻣﺎژﻭﺭ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺧﺎﻥ ﻛﻴﻬﺎﻥ ـ ﺍﺣﻤﺪﺁﻗﺎﺧﺎﻥ )ﺍﻣﻴﺮﺍﺣﻤﺪﻱ( .ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺓ ﻛﻞ ﻗﺸﻮﻥ ﻗﺰﺍﻕ ﺑﻌﻬﺪﻩ ﻣﻴﺮﭘﻨﺞ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻄﺮﻑ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩ ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﭘﺎﻱ ﺗﺨﺖ ﻭ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺭﺟﺎﻝ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺍﺯ ﻭﻗﺎﻳﻌﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺷﺮﻑ ﺗﻜﻮﻳﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﺎﻣﻼ ﺑﻲﺧﺒﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻛﻮﺩﺗﺎ ،ﺳﺮﺍﻥ ﻛﻮﺩﺗﺎ ﺩﺭ ﻗﻬﻮﻩﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎﻩﺁﺑﺎﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﺑﺂﻧﺠﺎ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ﻭ ﻧﻘﺸﺔ ﻓﺘﺢ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﻴﺮﻳﺰﻧﺪ ﻭ ﻣﻘﺮﺭ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻛﻪ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﻛﻬﺮﻳﺰﻙ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻛﻠﻨﻞ ﻛﺎﻇﻢ ﺧﺎﻥ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻣﺘﺼﺮﻑ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﻧﻴﺰ ﺳﻔﺎﺭﺕﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﺍﻣﻴﺮﺍﺣﻤﺪﻱ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﺳﺘﻪ ﺳﻮﺍﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺼﺮﻑ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺻﻒ ﻣﻘﺪﻡ ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺿﻤﻨ ًﺎ ﺣﻜﻢ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﺴﺎﻓﺮﻱ ﺣﻖ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﺑﻪ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺑﺮﻭﺩ، ﺧﺮﻭﺝ ﺍﺯ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺑﺠﺎﻧﺐ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﻣﺎﻧﻌﻲ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ. ﺍﺯ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺟﺎﻟﺐ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ 24ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺣﻤﻠﺔ ﺑﻪ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺳﻪ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺍﺯ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﺑﻄﺮﻑ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻗﺰﺍﻗﻬﺎ ﺩﺭﺻﺪﺩ ﺑﺮﻣﻲﺁﻳﻨﺪ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﻓﺮﻭﺩﮔﺎﻩ ﻓﻌﻠﻲ ﻣﻬﺮﺁﺑﺎﺩ ـ ﺟﺎﺩﺓ ﭘﺎﺋﻴﻦ ـ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺍﻳﺴﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻭﻟﻲ ﺭﺍﻧﻨﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﺴﺖ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺭﺍﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ ،ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺩﺭ ﻟﺤﻈﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﻗﺰﺍﻕﻫﺎ ﺁﻣﺎﺩﺓ ﺷﻠﻴﻚ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞﻫﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﻓﺮﻳﻦ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﻣﺎﻥﺍﷲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺟﻬﺎﻧﺒﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻓﺮﻧﮕﺴﺘﺎﻥ ﺑﺎﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺯﻣﻴﮕﺸﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞﻫﺎ ﺗﻮﻗﻴﻒ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﻣﺎﻥﺍﷲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻭ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺯﻧﺪﺍﻧﻲ ﻣﻴﮕﺮﺩﻧﺪ .ﺁﻗﺎﻱ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﻫﺪﻳﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺑﻜﻬﺮﻳﺰﻙ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﻣﻴﺪﺍﺭﺩ، ﻭ ﺩﻭﻣﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﺓ ﺧﻮﺩﺵ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻣﻴﻜﻨﺪ ،ﻭﻟﻲ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺳﻮﻡ ﻭ ﺷﻮﻓﺮ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺭﺍ ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﻮﻝ ﺷﺮﻑ ﻛﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﻫﺪﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺑﻄﺮﻑ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺍﻋﺰﺍﻡ ﻣﻴﺪﺍﺭﻧﺪ. ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮﻳﻦ ﺯﻧﺪﺍﻧﻲ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺍﺯ ﭼﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻣﺎﻥﺍﷲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻨﺎﺭ ﺍﻃﺎﻕ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺩﻭﺳﺖ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺳﻴﺪﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﻞ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺑﺪﺍﻧﺪ ﺗﻮﻗﻴﻒ ﻛﻨﻨﺪﺓ ﺍﻭ ﺩﻭﺳﺖ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺧﻮﺩ ﺍﻭﺳﺖ ﻟﺬﺍ ﺧﻮﺩ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ﻫﻢ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻃﺎﻕ ﺧﻮﺩﺵ ﺯﻧﺪﺍﻧﻲ ﻛﺮﺩ. ﺣﺘﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻗﻀﺎﻱ ﺣﺎﺟﺖ ﻫﻢ ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺍﺯ ﺍﻃﺎﻕ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﻮﺩ ،ﻣﺒﺎﺩﺍ ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ .ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻪ، ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻧﻴﺰ ﺭﺥ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻮﺩ ﻧﻘﺸﺔ ﻛﻮﺩﺗﺎ ﺭﺍ ﭘﺸﺖ ﺩﺭﻭﺍﺯﺓ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺑﻬﻢ ﺑﺰﻧﺪ ﻭ ﻗﺰﺍﻗﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﺘﻔﺮﻕ ﺳﺎﺯﺩ: ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﺭﻥ ﺳﻪ ﺑﻌﺪﺍﺯﻇﻬﺮ ﺭﻭﺯ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻛﻮﺩﺗﺎ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺩﻭﻟﺖ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﻲ ﺑﻘﻮﺍﻱ ﻗﺰﺍﻕ ﻣﺨﺎﺑﺮﻩ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺓ ﻗﻮﺍﻱ ﻗﺰﺍﻕ ﺍﻣﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻄﻬﺮﺍﻥ ﺑﻴﺎﻳﺪ ،ﭼﻮﻥ ﻗﻮﺍﻱ ﻗﺰﺍﻕ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﺴﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﭼﻪ ﺑﻪ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻣﻴﺮﻭﺩ ﻭ ﺭﺅﻳﺖ ﺍﻳﻦ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﻳﻘﻴﻨ ًﺎ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺭﺍ ﺁﻓﺘﺎﺑﻲ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻭ ﻧﻘﺸﺔ ﻛﻮﺩﺗﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﻫﻢ ﻣﻴﺰﺩ ،ﻟﺬﺍ ﺳﺮﺍﻥ ﻛﻮﺩﺗﺎ ﻣﺘﻦ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺁﻧﺮﺍ 3 ﻣﺨﻔﻲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺧﻄﺮ ﺍﻭﻝ ﺳﭙﺮﻱ ﺷﺪ. ﺧﻄﺮ ﺩﻭﻡ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻏﺮﻭﺏ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺭﻭﺯ ﺩﻭﻡ ﺣﻮﺕ ﻛﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻄﻬﺮﺍﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﮔﺮﺩﺩ، ﺳﺮﺍﻥ ﻛﻮﺩﺗﺎ ﺍﺯ ﺩﻭﺭ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺍﺯ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺑﻄﺮﻑ ﻣﻬﺮﺁﺑﺎﺩ )ﻗﺮﺍﺭﮔﺎﻩ( ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺂﻳﻨﺪ ،ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺮﻛﺰ ﺧﺒﺮ ﺁﻣﺪﻥ ﻗﺰﺍﻕ ﺑﺴﻮﻱ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﭘﺨﺶ ﺷﺪﻩ .ﻋﺪﺓ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﺍﻣﻴﺮ ﺗﻮﻣﺎﻧﻬﺎ ﻭ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﻋﺎﻟﻲﺭﺗﺒﺔ ﭘﺎﻱﺗﺨﺖ ﺑﺎﺗﻔﺎﻕ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﺩﻳﺐﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ،ﻭ ﻣﻌﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﻛﻠﻨﻞ »ﻫﺎﻳﻚ« ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻭﺯﻳﺮﻣﺨﺘﺎﺭ ﺳﻔﺎﺭﺕ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ژﻧﺮﺍﻝ »ﺁﻳﺮﻥﺳﺎﻳﺪ« ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺬﺍﻛﺮﻩ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺓ ﻗﺸﻮﻥ ﻭ ﺍﻃﻼﻉ ﺍﺯ ﻧﻴﺎﺕ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻣﻬﺮﺁﺑﺎﺩ ﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ.
ﻧﻄﻖ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ
ﺑﻨﺎ ﺑﺪﺳﺘﻮﺭ ﺳﺮﺍﻥ ﻛﻮﺩﺗﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﻭ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﺍﻣﻴﺮﺗﻮﻣﺎﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﻠﺒﻪﺍﻱ ﺩﺭ ﻣﻬﺮﺁﺑﺎﺩ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺳﺮﺍﻥ ﻛﻮﺩﺗﺎ ﺟﻠﺴﺔ ﻣﺸﺎﻭﺭﺓ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺓ ﻗﺸﻮﻥ ﻛﻴﺴﺖ؟ ﻟﺬﺍ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺍﻣﻴﺮﭘﻨﺠﻪ ﺑﻨﺎﻡ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺓ ﻗﺰﺍﻕ ﺑﺪﺍﺧﻞ ﻛﻠﺒﻪ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺳﻤﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮﺩ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﻠﺒﺔ ﻛﺎﻩﮔﻠﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻭ ﺩﻳﻮﺍﺭﺵ ﺑﺎ ﺩﻭﺩﺓ ﭼﺮﺍﻍ
191 ● ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻛﻮﺩﺗﺎ ،ﺩﺭ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻧﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻟﺮﺩ ﻛﺮﺯﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ... :ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻗﺰﺍﻕ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﻬﺮ ﺍﺭﺩﻭ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻪ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺍﻋﻀﺎء ﺳﻔﺎﺭﺕ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻧﺰﺩ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺳﻌﻲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﺻﺪﺵ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻭﺭﻭﺩ ﻗﺰﺍﻕﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﻱﺗﺨﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺩﺭﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻜﺮﺩﻧﺪ. ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﮔﻔﺖ :ﻗﺰﺍﻕﻫﺎ ،ﺑﻠﺸﻮﻳﻚﻫﺎ ﺭﺍ ﺧﻮﺏ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮﻫﻢ ﺩﻭﻟﺘﻬﺎﻱ ﻧﺎﻻﻳﻖ ﺳﺮ ﻛﺎﺭ ﻣﻲﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺍﻗﺪﺍﻣﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻓﺎﻉ ﻛﺸﻮﺭ ﻭ ﭘﺎﻱﺗﺨﺖ ﺍﺯ ﺣﻤﻼﺕ ﺑﻠﺸﻮﻳﻜﻬﺎ ﺑﻪﻋﻤﻞ ﻧﻤﻲﺁﻭﺭﺩ ،ﺧﺴﺘﻪ ﻭ ﻣﻨﺰﺟﺮ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺭﺍ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ.... ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﮔﻔﺖ :ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻗﺰﺍﻕ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﻣﺼﻤﻢﺍﻧﺪ ﻣﺸﺎﻭﺭﻳﻦ ﻣﻮﺫﻱ ﻭ ﻧﺎﻻﻳﻖ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﻭﺭ ﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻨﺎﺭ ﺑﺰﻧﻨﺪ.... ﻧﻔﺘﻲ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺭ ﻧﻮﺭ ﺭﻧﮓ ﭘﺮﻳﺪﻩ ،ﺣﺴﺎﺱﺗﺮﻳﻦ ﺩﻗﺎﻳﻖ ﻛﻮﺩﺗﺎ ﺟﻠﻮﻩﮔﺮ ﺷﺪﻩ ،ﻭ ﻋﺠﻴﺐﺗﺮﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﺍﺧﻴﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪ .ﺭﺟﺎﻝ ﺑﺰﺭگ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺍﺯ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭﻳﻦ ﻛﻠﺒﺔ ﻣﺤﻘﺮ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﺭﺿﺎ ﺧﺎﻥ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺓ ﻗﻮﺍ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ :ﻋﻠﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﭙﺎﻱﺗﺨﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻧﻄﻖ ﻣﻬﻴﺠﻲ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ ﻭ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻭ ﺩﻟﺴﺮﺩﻱ ﻗﻮﺍﻱ ﻗﺰﺍﻕ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﻫﺮﺝﻭﻣﺮﺝ ﻭ ﻧﺠﺎﺕ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﻮﺩ ﻗﻴﺎﻡ ﻛﺮﺩﻩﺍﻳﻢ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻗﻴﺎﻡ ﻳﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﻣﻴﺸﻮﻳﻢ ﻭ ﻳﺎ ﺷﺮﺑﺖ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻣﻴﻨﻮﺷﻴﻢ. ﻣﻀﻤﻮﻥ ﻧﻄﻖ ﺑﻘﻠﻢ ﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳﻢ ﺧﺎﻥ ﻛﺎﻛﺎﻭﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻮﺩ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻄﻖ ﻣﻬﻴﺞ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻟﺴﺮﺩ ﻭ ﻣﺄﻳﻮﺱ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﺮﻛﺰ ﺍﺛﺮ ﻓﻮﻕﺍﻟﻌﺎﺩﻩ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺁﻗﺎﻱ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ﻭﺍﺭﺩ ﻛﻠﺒﺔ ﻧﻴﻤﻪ ﺗﺎﺭﻳﻚ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻫﻢ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺤﻀﺎﺭ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻧﻄﻖ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻃﻲ ﻧﻄﻖ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺷﻴﭙﻮﺭ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻄﺮﻑ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻧﻮﺍﺧﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻭ ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ
192 ● ﺳﺮﮔﻴﺠﺔ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﺎﺕ ﺿﺪﻭﻧﻘﻴﺾ ﻧﺮﻣﺎﻥ ،ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻠﺸﻮﻳﻚﻫﺎ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﻭ ﺗﻬﺪﻳﺪﺍﺕ ﺟﻨﮕﻞ ،ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﻪﺁﻧﺠﺎ ﻛﺸﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﺓ ﻛﺮﺩﻳﻮﻡ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭﻱ ﺑﺎﺯ ﻛﻨﻨﺪ. ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﻨﻴﺪﻥ ﻧﻄﻖ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻗﻮﺍﻱ ﻗﺰﺍﻕ ﻭﺍﺭﺩ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻣﻴﮕﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ 4 ﻧﻘﺸﺔ ﻛﻮﺩﺗﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺮﻭﺩ ﻭ ﭘﺎﻱﺗﺨﺖ ﻓﺘﺢ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ. ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﻘﻮﻁ ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﻦ ﺍﻋﻼﻣﻴﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻣﻀﺎﻱ »ﺭﺿﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺓ ﻛﻞ ﻗﻮﺍ« ﺑﺮﺩﺭ ﻭ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺷﻬﺮ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺻﺤﺒﺖ »ﺑﮕﻴﺮﻭﺑﺒﻨﺪ« ﺑﻮﺩ: »ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻛﻨﻢ: ﻣﻮﺍﺩ ﻣﺼﺮﺣﺔ ﺫﻳﻞ ﺭﺍ ﻣﺮﺩﻡ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻧﺼﺐﺍﻟﻌﻴﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻓﺮﺩﺍ ً ﻓﺮﺩ ﺗﺸﺮﻳﻚﻣﺴﺎﻋﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﻭ ﺩﺭﺻﻮﺭﺕ ﺗﺨﻠﻒ ،ﺷﺪﻳﺪﺍ ً ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ. 1ـ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻫﺎﻟﻲ ﺷﻬﺮ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺎﻛﺖ ﻭ ﻣﻄﻴﻊ ﺍﻭﺍﻣﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. 2ـ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ،ﻭ ﺍﺯ ﺳﺎﻋﺖ 8 ﺑﻌﺪﺍﺯﻇﻬﺮ ،ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻭ ﭘﻠﻴﺲ ﺍﻧﺘﻈﺎﻣﺎﺕ ﺷﻬﺮ، ﻛﺴﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻣﻌﺎﺑﺮ ﻋﺒﻮﺭ ﻧﻤﺎﻳﺪ. 3ـ ﻛﺴﺎﻧﻴﻜﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻗﻮﺍﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻭ ﭘﻠﻴﺲ ﻣﻈﻨﻮﻥ ﺑﻤﺨﻞ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻭ ﺍﻧﺘﻈﺎﻣﺎﺕ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﻮﻧﺪ ﻓﻮﺭﺍ ً ﺟﻠﺐ ﻭ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺳﺨﺖ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ. 4ـ ﺗﻤﺎﻡ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﺟﺎﺕ ﻭ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﻣﻄﺒﻮﻋﻪ ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻊ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻜﻠﻲ ﻣﻮﻗﻮﻑ ﻭ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺣﻜﻢ ﻭ ﺍﺟﺎﺯﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﺍ ً ﺩﺍﺩﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﻮﺩ. 5ـ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺩﺭ ﻣﻨﺎﺯﻝ ﻭ ﻧﻘﺎﻁ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺑﻜﻠﻲ ﻣﻮﻗﻮﻑ، ﺩﺭ ﻣﻌﺎﺑﺮ ﻫﻢ ﺍﮔﺮ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﮔﺮﺩ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎ ﻗﻮﺓ ﻗﻬﺮﻳﻪ ﻣﺘﻔﺮﻕ ﻭ ﺟﻠﺐ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ. 6ـ ﺗﺎ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺛﺎﻧﻮﻱ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻐﺎﺯﻩﻫﺎﻱ ﺷﺮﺍﺏﻓﺮﻭﺷﻲ، ﺗﺂﺗﺮﻫﺎ ﻭ ﺳﻴﻨﻤﺎ ﻓﺘﮕﺮﺍﻓﻬﺎ ﻭ ﻛﻠﻮپﻫﺎﻱ ﻗﻤﺎﺭ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻫﺮ ﻣﺴﺖ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﺸﻮﺩ ﺑﻤﺤﻜﻤﺔ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺟﻠﺐ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ. 7ـ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﻭﻟﺖ ،ﺗﻤﺎﻡ ﺍﺩﺍﺭﺍﺕ ﺩﻭﺍﺋﺮ ﺩﻭﻟﺘﻲ ـ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺍﺩﺍﺭﺓ ﺍﺭﺯﺍﻕ ـ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ. ﭘﺴﺘﺨﺎﻧﻪ ،ﺗﻠﻔﻮﻥﺧﺎﻧﻪ ،ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﺨﺎﻧﺔ ﻫﻢ ﻣﻄﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ. 8ـ ﻛﺴﺎﻧﻴﻜﻪ ﺩﺭ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﺍﺯ ﻣﻮﺍﺩ ﻓﻮﻕ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻱ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﻤﺤﻜﺔ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺟﻠﺐ ﻭ ﺑﺴﺨﺖﺗﺮﻳﻦ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕﻫﺎ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺭﺳﻴﺪ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 9ـ ﻛﺎﻇﻢﺧﺎﻥ ﺑﺴﻤﺖ ﻛﻤﺎﻧﺪﺍﻧﻲ ﺷﻬﺮ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻭ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻣﻮﺍﺩ ﻓﻮﻕ ﺍﺳﺖ. 14ﺟﻤﺎﺩﻱﺍﻟﺜﺎﻧﻲ ـ 1339 ﺭﺋﻴﺲ ﺩﻳﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﻗﺰﺍﻕ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺍﻗﺪﺱ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭﻱ ﺭﺿﺎ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻛﻮﺩﺗﺎ ،ﺩﺭ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻧﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻟﺮﺩ ﻛﺮﺯﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ 22» :ﻓﻮﺭﻳﻪ ،1921ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ ﻭ ﻧﻴﻢ ﺑﻌﺪﺍﺯﻇﻬﺮ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎﻱ ﻗﺰﺍﻕ ﻣﻘﻴﻢ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﻭ ﻫﻤﺪﺍﻥ ،ﺷﺎﻣﻞ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭﻭﭘﺎﻧﺼﺪ ﺍﻟﻲ ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﻫﺸﺖ ﺗﻮپ ﺻﺤﺮﺍﺋﻲ ﻭ 18ﻣﺴﻠﺴﻞ ،ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺍﺯ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﺑﻄﺮﻑ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻛﻤﻲ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ 21ﻓﻮﺭﻳﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺷﺪﻧﺪ .ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻗﺰﺍﻕ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﻬﺮ ﺍﺭﺩﻭ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻪ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺍﻋﻀﺎء ﺳﻔﺎﺭﺕ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻧﺰﺩ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺳﻌﻲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﺻﺪﺵ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻭﺭﻭﺩ ﻗﺰﺍﻕﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﻱﺗﺨﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺩﺭﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻜﺮﺩﻧﺪ. ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﮔﻔﺖ :ﻗﺰﺍﻕﻫﺎ ،ﺑﻠﺸﻮﻳﻚﻫﺎ ﺭﺍ ﺧﻮﺏ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮﻫﻢ ﺩﻭﻟﺘﻬﺎﻱ ﻧﺎﻻﻳﻖ ﺳﺮ ﻛﺎﺭ ﻣﻲﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺍﻗﺪﺍﻣﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻓﺎﻉ ﻛﺸﻮﺭ ﻭ ﭘﺎﻱﺗﺨﺖ ﺍﺯ ﺣﻤﻼﺕ ﺑﻠﺸﻮﻳﻜﻬﺎ ﺑﻪﻋﻤﻞ ﻧﻤﻲﺁﻭﺭﺩ، ﺧﺴﺘﻪ ﻭ ﻣﻨﺰﺟﺮ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺭﺍ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ. ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﮔﻔﺖ :ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪﻥ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺑﻠﺸﻮﻳﻜﻬﺎ ﺣﻤﻠﺔ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺁﻏﺎﺯ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻛﺮﺩ ،ﻟﺬﺍ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﻧﻴﺮﻭﻣﻨﺪﻱ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﻫﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺑﺨﺸﺪ .ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﮔﻔﺖ :ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻗﺰﺍﻕ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﻣﺼﻤﻢﺍﻧﺪ ﻣﺸﺎﻭﺭﻳﻦ ﻣﻮﺫﻱ ﻭ ﻧﺎﻻﻳﻖ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﻭﺭ ﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻨﺎﺭ ﺑﺰﻧﻨﺪ.... ﻗﺰﺍﻗﻬﺎ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﻗﺼﺮ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺆﺳﺴﺎﺕ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺭﺍ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﻛﺎﺭ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﻭ ﺳﭙﻬﺪﺍﺭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﺳﻔﺎﺭﺕ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺑﺴﺖ ﻧﺸﺴﺖ... ﺍﻧﻘﻼﺑﻴﻮﻥ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻ ﺳﻴﺪﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻛﺮﺩ ....ﺍﻧﻘﻼﺑﻴﻮﻥ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﻗﺼﺪ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻘﺘﺪﺭﻱ ﺑﺪﻭﻥ ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﻣﻴﺪﺍﻧﻨﺪ ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﭘﻮﻝ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ ،ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﻣﺘﻤﻜﻨﻴﻦ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺖ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﻭ ﭘﺴﺮﺵ ﻧﺼﺮﺓﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺟﺰء ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺘﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﻣﻲﻛﻮﺷﻢ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻢ ﻛﻤﻜﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻜﻨﻢ.... ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺻﺒﺢ ﺑﺎ ﺷﺎﻩ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻛﺮﺩﻡ ..ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﺳﺎﺯﺩ ﻭ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﻫﺎ ﻭ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﭙﺬﻳﺮﺩ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺟﺰ ﺍﻳﻦ ﭼﺎﺭﻩﺍﻱ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺟﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺩﺍﺩﻡ ﻭ ﺍﮔﺮﭼﻪ ﺗﺮﺱ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻓﺮﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭﻟﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﻓﺮﺍﺭ ﻧﻜﺮﺩ «...ﻧﺮﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ »ﻣﻌﺎﺿﺪﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﮔﻴﻼﻥ ﻣﻨﺼﻮﺏ ﺷﺪ ،ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺑﺰﻭﺩﻱ ﺑﻪ ﺭﺷﺖ ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ 5 ﺍﮔﺮ ﺑﻠﺸﻮﻳﻜﻬﺎ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺩﻫﻨﺪ ﺍﻣﻮﺭ ﮔﻴﻼﻥ ﺭﺍ ﺑﻌﻬﺪﻩ ﮔﻴﺮﺩ«. ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﮔﻴﺠﺔ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﺎﺕ ﺿﺪﻭﻧﻘﻴﺾ ﻧﺮﻣﺎﻥ 6 ،ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻠﺸﻮﻳﻚﻫﺎ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﻭ ﺗﻬﺪﻳﺪﺍﺕ ﺟﻨﮕﻞ ،ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﻪﺁﻧﺠﺎ ﻛﺸﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﺓ ﻛﺮﺩﻳﻮﻡ 7ﺭﺍ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭﻱ ﺑﺎﺯ ﻛﻨﻨﺪ. ﻣﻦ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺩﺭ ﺩﺭﺓ ﭘﻮﻧﻞ ،ﺟﻨﮕﻠﻬﺎﻱ ﭘﺮﺩﺭﺧﺖ ﻭ ﭘﺮﭘﺸﺖ ﻭ ﻭﺣﺸﺖﺁﻭﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻩ ﻣﻴﺮﺯﺍﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ ﺑﻮﺩ ـ ﺩﻳﺪﻡ ﺧﻮﺏ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻡ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﻴﺸﻪﻫﺎﻱ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﮔﻴﻼﻥ ،ﻛﺴﻲ ﺟﺰ ﺧﻮﺩ ﺁﻧﻬﺎ ﺣﺮﻳﻒ ﻣﺮﺩﻡ ﺟﻨﮕﻞ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ »ﺳﻨﮓ ،ﺳﻨﮓ ﺭﺍ ﻣﻲﺷﻜﻨﺪ« ﻭ »ﺭﺿﺎﻱ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻲ« ﻋﻼﺝ ﺩﺭﺩ »ﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ« ﺍﺳﺖ.
ﺗﻮﻗﻴﻒ ﻋﺎﻡ
ﺍﺯ ﺭﻭﺯ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺣﻮﺕ )ﺍﺳﻔﻨﺪ( ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﺗﻮﻗﻴﻒ ﺩﻭﻟﻪﻫﺎ ﻭ ﺳﻠﻄﻨﻪﻫﺎ ﻭ ﻣﻠﻚﻫﺎ ﺷﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺣﺪﻭﺩ ﺷﺼﺖ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻧﻔﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ :ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎـ ﻧﺼﺮﺓﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ـ ﻋﻴﻦﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ـ ﺳﻌﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ـ ﺳﻬﺎﻡﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ـ ﺣﺸﻤﺖﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ـ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ـ ﺣﺎﺝ ﻣﺠﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ـ ﻣﻤﺘﺎﺯﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ـ ﺣﺎﺝ ﻣﺤﺘﺸﻢﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ـ ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ـ ﻭﺛﻮﻕﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ـ ﻣﻤﺘﺎﺯﺍﻟﻤﻠﻚ ـ ﻟﺴﺎﻥﺍﻟﻤﻠﻚ ـ ﻳﻤﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ـ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺭﺷﻴﺪ ـ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻣﻌﺘﻀﺪ ـ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﮔﻴﮕﺮـ ﺍﻣﻴﺮﻧﻈﺎﻡ ـ ﻛﻠﻬﺮ ـ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﺎﻧﺲ ـ ﺳﻬﺮﺍﺏﺯﺍﺩﻩ )ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻠﻲ ﻭﺍﺳﻌﺪ( ﺍﺳﻼﻣﺒﻮﻟﭽﻲ ـ ﻣﺤﻤﺪ ﻭﻟﻲﺧﺎﻥ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭ ـ ﺳﺎﻻﺭ ﻟﺸﻜﺮ ـ ﺳﻴﺪﺣﺴﻦ ﻣﺪﺭﺱ ـ ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﻳﺰﺩﻱ ـ ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﺍﺳﺘﺮﺁﺑﺎﺩﻱ ـ ﺁﻗﺎ ﺿﻴﺎء ـ ﺳﻴﺪ 8 ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺪﻳﻦ ﻭ.... ﺩﻭﻟﺖ ﺻﻮﺭﺗﻲ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﺁﻥ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﻣﺤﺒﻮﺳﻴﻦ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﺒﻠﻐﻲ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺧﻼﺻﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ .ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺍﺯ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﻫﺸﺘﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻣﻴﺸﺪ ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ﻓﻌﻼ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﭘﻮﻝ ﺩﺭ ﺧﺰﺍﻧﺔ ﺩﻭﻟﺖ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﻤﻦ! ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺮﺳﺎﻧﻴﺪﻥ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﻭ ﻳﺎ ﻣﺮﻋﻮﺏ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﻭ ﺍﻋﻴﺎﻥ ﻳﺎ ﺑﻠﺤﺎﻅ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ ﻛﻪ ﻋﺪﺓ ﻣﻌﺪﻭﺩﻱ ﺍﺯ ﻣﺤﺒﻮﺳﻴﻦ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻋﺪﺓ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ 16ﻳﺎ 17ﻧﻔﺮ ﻧﺒﻮﺩﻩ ـ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﻭ ﻧﺼﺮﺕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ
193 ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭ ﻧﻘﻞ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺻﺒﺢ ﺑﻬﻴﺌﺖ ﻭﺯﺭﺍء ﺭﻓﺘﻴﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻼﺻﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻗﺪﺍﻣﻲ ﺑﻌﻤﻞ ﺑﻴﺎﻭﺭﻧﺪ، ﺩﺭﺍﻳﻦ ﺍﺛﻨﺎ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﻋﻀﺎء ﻫﻴﺌﺖ ﻭﺯﺭﺍء ،ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻓﺮﺩﺍ ﺻﺒﺢ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺯﻧﺪﺍﻧﻴﺎﻥ ـ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﻭ ﻧﺼﺮﺕﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ـ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺭﺍﺣﺖ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﻠﺴﺔ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﺭﺍ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﻳﺪ )ﭼﻮﻥ ﺳﻴﺪﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺩﺭﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﺯﻧﺪﺍﻧﻴﺎﻥ ﻣﺤﻜﻤﻪﺍﻱ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺑﺪﻫﺪ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﺯﻧﺪﺍﻧﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ( ﺳﺆﺍﻝ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﭽﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ؟ ﺁﻥ ﺷﺨﺺ ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺦ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﻓﺮﺩﺍ ﺻﺒﺢ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﻏﺸﺎﻩ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﺩﺍﺭﺓ ژﺍﻧﺪﺍﺭﻣﺮﻱ ﻫﻢ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺭﺍ ﺑﻤﻮﻗﻊ ﺍﺟﺮﺍ ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ. ﺑﺪﻳﻬﻲ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﻭﺣﺸﺖ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﻮﺩﺳﺮﺍﻧﻪ، ﻧﺎﭼﺎﺭ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﻓﻮﺕ ﻭﻗﺖ ﺑﻘﺼﺮ ﻓﺮﺡﺁﺑﺎﺩ ﺭﻓﺘﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺭﺍ ﺑﻌﺮﺽ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ. ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺭﺍ ﺷﻨﻴﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﺭﻧﮓ ﭼﻬﺮﻩﺍﺵ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻲﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ :ﭼﻪ ﺣﻖ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺩﺭ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻲﮔﻨﺎﻩ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺣﻜﻢ ﻣﺤﻜﻤﻪﺍﻱ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؟ ﺑﻌﻼﻭﻩ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﻋﺪﻩ ﺭﺍ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺩﺳﻴﺴﻪﺍﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﺨﺎﻧﻮﺍﺩﺓ ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﻭ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﺍﻫﺎﻧﺖ ﺁﻭﺭﻧﺪ .ﻓﻮﺭﺍ ً ﺯﻧﮓ ﻣﻴﺰﻧﺪ ﻭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺤﺎﺭﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﻭ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ :ﺗﻠﻔﻮﻥ ﻛﻨﻴﺪ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﻓﻮﺕ ﻭﻗﺖ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﺩ. ﭘﺲ ﺍﺯ ﻳﻜﺴﺎﻋﺖ ،ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎﻩ ﺑﺤﺎﻟﺖ ﺧﺒﺮﺩﺍﺭ ﻭ ﺩﺳﺖ ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺍﻳﺴﺘﺪ .ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﻣﺤﺒﻮﺳﻴﻦ ﺭﺍ ﺫﻛﺮ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻭ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ
● ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺴﺘﻮﻓﻲ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪﻥ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎء ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ ...:ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﻫﻴﭻ ﺟﺎ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ )ﺩﺭ ﻓﺮﺡﺁﺑﺎﺩ( ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ .ﮔﻔﺘﻢ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺍﺯ ﺷﺎﻩ ﻧﭙﺮﺳﻴﺪﻳﺪ ﭼﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺳﺘﺨﻂ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭﺯﺭﺍﻳﻲ ﺳﻴﺪﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﺍ ﺍﻣﻀﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ ﺣﺎﺟﺘﻲ ﺑﭙﺮﺳﺶ ﻧﺪﺍﺷﺖ ،ﺧﻮﺩ ﺍﻳﺸﺎﻥ ]ﺷﺎﻩ[ ﺑﺪﻭﻥ ﺳﺆﺍﻝ ﮔﻔﺘﻨﺪ: ـ ﺳﻴﺪ ﺁﻣﺪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ،ﺩﺳﺘﺶ ﺭﺍ ﺑﻜﻤﺮﺵ ﺯﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺳﻤﺎﺟﺖ ﻭ ﺗﺸﺮ ﻗﻮﺓ ﻧﻈﺎﻣﻲ ،ﺩﺳﺘﺨﻂ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭﺯﺭﺍﻳﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺭﻓﺖ!
194 ﻓﻮﺭﺍ ً ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻗﺒﻴﺢ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻭ ﻧﮕﺬﺍﺭﻳﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺗﻔﺎﻗﻲ ﺭﺥ ﺑﺪﻫﺪ .ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﻋﺮﺽ ﻣﻴﻜﻨﺪ :ﺍﻃﺎﻋﺖ ﻣﻴﺸﻮﺩ ،ﻭ ﻋﻘﺐﮔﺮﺩ ﻣﺤﻜﻤﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻃﺎﻕ ﺷﺎﻩ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﻴﺸﻮﺩ. ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺯﻧﺪﺍﻧﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﻗﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻣﺤﺒﻮﺱ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺼﺮ ﻓﺮﺡﺁﺑﺎﺩ ﺑﻘﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺗﻠﻔﻮﻥ ﻣﻴﻜﻨﺪ ،ﺟﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﭘﺎﻱ ﺗﻠﻔﻮﻥ ﺍﺣﻀﺎﺭ ﻭ ﺍﺯ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺯﻧﺪﺍﻧﻴﺎﻥ ﺳﺆﺍﻝ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ،ﺟﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺦ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﺷﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﻳﻜﻲ ﺩﻭ ﺳﺎﻋﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺑﺒﺎﻏﺸﺎﻩ ﺑﺒﺮﻧﺪ. ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻧﺪﻫﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪﺍ ً ﺑﺸﻤﺎ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺑﺪﻫﻢ ﻭ ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺮﺍﻗﺒﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ 9 ﻛﻪ ﺁﺳﻴﺒﻲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﻧﺸﻮﺩ. ﺍﺯ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﮔﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ،ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﺻﺎﺭﻡﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻟﺮﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﺎﻡ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺩ. ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺭﺍ ﻛﻠﻨﻞ ﺗﻘﻲﺧﺎﻥ ﭘﺴﻴﺎﻥ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺓ ژﺍﻧﺪﺍﺭﻣﺮﻱ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺗﻮﻗﻴﻒ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻭ 12ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﻣﺸﻬﺪ ﺗﻮﻗﻴﻒ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﺘﻬﺮﺍﻥ ـ ﻋﺸﺮﺕﺁﺑﺎﺩ ـ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ....
ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﺭﺳﻴﺪﻱ
ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺴﺘﻮﻓﻲ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭ ﺁﻣﺪﻥ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎء ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ: ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﺪ ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪ ﻭ ﻣﺤﺒﻮﺳﻴﻦ ﺍﺯ ﺣﺒﺲ ﻧﺠﺎﺕ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺘﻤﺎﻟﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺳﺘﻪﺩﺳﺘﻪ ﺑﺪﻳﺪﺍﺭﺷﺎﻥ ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ ،ﺣﺎﺟﻲ ﺣﺴﻴﻦ ﺁﻗﺎﻱ ﺍﻣﻴﻦﺍﻟﻀﺮﺏ )ﻣﻬﺪﻭﻱ( ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺤﺒﻮﺳﻴﻦ ﺑﻮﺩ ،ﻣﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﺴﺎﺑﻘﺔ ﺩﻭﺳﺘﻲ ...ﺑﺪﻳﺪﺍﺭ ﺍﻭ ﺭﻓﺘﻢ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﻬﺪﻭﻱ ،ﻣﻼﻳﻢ ﻭ ﺑﺎ ﺍﺩﺏ ﻭ ﻣﺮﺩﻡﺩﺍﺭ ﻭ ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺍﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﺷﺐ ﺍﺯ
● ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻭ ﺍﺻﻮﻻ ﺑﺎ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﻭﻱ ﺧﻮﺵ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﮔﺮﭼﻪ ﺟﺰء ﺗﻮﻗﻴﻒﺷﺪﮔﺎﻥ ﻫﻢ ﻧﺒﻮﺩ ﻭﻟﻲ ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﻧﻈﺮ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﻧﻤﻴﻜﺮﺩ. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻭﻟﺖﺁﺑﺎﺩﻱ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ: »ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ ﺍﻭﻟﻲ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺳﺘﻴﺰﮔﻲ ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ :ﻣﺴﺘﻮﻓﻲﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ، ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ .ﭼﻮﻧﻜﻪ ﻭﺟﻬﺔ ﻣﻠﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﻲﺁﻧﻜﻪ ﻧﻮﻛﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ«.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻣﺠﻠﺲ ﺍﻛﺜﺮ ﺁﺯﺍﺩﺷﺪﮔﺎﻥ ﭘﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖﺗﺮ ﺑﻮﺩ .ﻭﺍﺭﺩ ﺣﻴﺎﻁ ﻛﻪ ﺷﺪﻡ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺑﺎﻫﻢ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺪﻳﻢ ﻭ ﻣﻦ ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﻫﻢ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺍﻓﺘﺎﺩﻳﻢ. ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﻫﻴﭻ ﺟﺎ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ )ﺩﺭ ﻓﺮﺡﺁﺑﺎﺩ( ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ .ﮔﻔﺘﻢ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺍﺯ ﺷﺎﻩ ﻧﭙﺮﺳﻴﺪﻳﺪ ﭼﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺳﺘﺨﻂ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭﺯﺭﺍﻳﻲ ﺳﻴﺪﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﺍ ﺍﻣﻀﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ ﺣﺎﺟﺘﻲ ﺑﭙﺮﺳﺶ ﻧﺪﺍﺷﺖ ،ﺧﻮﺩ ﺍﻳﺸﺎﻥ ]ﺷﺎﻩ[ ﺑﺪﻭﻥ ﺳﺆﺍﻝ ﮔﻔﺘﻨﺪ: ـ ﺳﻴﺪ ﺁﻣﺪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ،ﺩﺳﺘﺶ ﺭﺍ ﺑﻜﻤﺮﺵ ﺯﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺳﻤﺎﺟﺖ ﻭ ﺗﺸﺮ ﻗﻮﺓ ﻧﻈﺎﻣﻲ ،ﺩﺳﺘﺨﻂ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭﺯﺭﺍﻳﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ 10 ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺭﻓﺖ! ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ،ﻛﻪ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺳﻴﺎﻩ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﺵ ،ﺗﺎ ﺧﺮﺩﺍﺩ 1300 ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺪﻭﺩ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﺎﻩ ﺩﻭﺍﻡ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ، ﻣﻦﺟﻤﻠﻪ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺗﻮﻗﻴﻒ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ 11.ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻭ ﺍﺻﻮﻻ ﺑﺎ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﻭﻱ ﺧﻮﺵ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﮔﺮﭼﻪ ﺟﺰء ﺗﻮﻗﻴﻒﺷﺪﮔﺎﻥ ﻫﻢ ﻧﺒﻮﺩ ﻭﻟﻲ ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﻧﻈﺮ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﻧﻤﻴﻜﺮﺩ .ﺣﺘﻲ ﺩﺭ ﺟﺸﻨﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺷﺐ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺣﻤﻞ 1300ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ »ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﺍﺯ ﻣﺴﺘﻮﻓﻲ ﻭ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﻛﻪ 12 ﺩﻋﻮﺕ ﺑﻌﻤﻞ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ«. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻭﻟﺖﺁﺑﺎﺩﻱ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ: »ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ ﺍﻭﻟﻲ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺳﺘﻴﺰﮔﻲ ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ :ﻣﺴﺘﻮﻓﻲﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ،ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ .ﭼﻮﻧﻜﻪ ﻭﺟﻬﺔ ﻣﻠﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﻲﺁﻧﻜﻪ ﻧﻮﻛﺮ ﺑﻮﺩﻩ 13 ﺑﺎﺷﻨﺪ«. ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﺴﺎﻓﺮﺕ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﺭﺝ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ ،ﻭﻟﻲ ﻟﺮﺩ ﻛﺮﺯﻥ ﺑﻪ ﻧﺮﻣﺎﻥ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ »ﻣﺎ ﻣﻴﻞ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺁﻳﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺧﻮﺩﺧﻮﺍﻫﻲ ﻭ ﺗﺮﺱ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﺮﻙ ﻛﻨﺪ ﻭ ﮔﻤﺎﻥ ﻧﻤﻴﻜﻨﻴﻢ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺼﻮﺭﺕ ﻣﺠﺪﺩﺍ ً ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﺩ«. ﺩﺭ ﺍﺭﺩﻳﺒﻬﺸﺖ )ﺁﻭﺭﻳﻞ 1921ﻡ (1300 /ﻣﺴﻌﻮﺩ ﻛﻴﻬﺎﻥ ﻭﺯﻳﺮﺟﻨﮓ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎء ﻧﻴﺰ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﻳﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﺑﻮﺯﺍﺭﺕ ﺟﻨﮓ ﻣﻨﺼﻮﺏ ﺷﺪ. ﺭﻭﺯ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺟﻮﺯﺍﻱ 17) 1300ﺭﻣﻀﺎﻥ /1339ﻣﻪ 1921ﻡ( ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺷﺎﻩ )ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎء ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ( ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺘﺨﻂ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪ: »ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ ،ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭﺯﺭﺍء ﻣﻨﻔﺼﻞ ﻓﺮﻣﻮﺩﻳﻢ ،ﻭ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻫﻴﺌﺖ 14 ﻭﺯﺭﺍء ﺟﺪﻳﺪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ...ﺷﺎﻩ«
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻗﻬﺮ ﻭﺯﻳﺮﺍﻧﻪ
ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺷﺎﻩ ،ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭﺯﺭﺍﺋﻲ ﺑﻪ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺷﺪ ﻭﻟﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﻴﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﻲ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ »ﻫﻨﻮﺯ ﻣﺮﻛﺐ ﺩﺳﺘﺨﻂ ﺷﺎﻩ ﺧﺸﻚ ﻧﺸﺪﻩ ﻛﻪ ﺭﺟﺎﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﺎﻻﻳﻖ 15 ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ«! ﺷﻬﺎﺏﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﻠﻚﺁﺭﺍ ﮔﻮﻳﺪ :ﻭﻗﺘﻲ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺳﻴﺪﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺳﻘﻮﻁ ﻛﺮﺩ ،ﺍﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ .ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻮﻓﻲﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﻭ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺯﻣﺎﻣﺪﺍﺭﻱ ﺷﺪ ،ﻟﻜﻦ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ .ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺷﻮﺭ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ،ﺯﻧﺪﺍﻧﻲ ﭘﺎﺩﮔﺎﻥ ﻋﺸﺮﺕﺁﺑﺎﺩ ،ﺯﻣﺎﻡ ﺍﻣﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﮔﻴﺮﺩ ...ﻣﻦ ﺑﺎ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﺸﺮﺕﺁﺑﺎﺩ ﺭﻓﺘﻢ ،ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﺗﻠﻔﻦ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﻃﻼﻉ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻬﺎﺏﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﻣﺮﻱ ﺑﺂﻧﺠﺎ ﻣﻲﺁﻳﺪ ...ﭼﻨﺪ ﺩﻗﻴﻘﻪ ﺑﻌﺪ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ 16 ﺷﺮﻓﻴﺎﺏ ﺷﺪ ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮﺩ. ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭﺯﺭﺍء ،ﻧﺎﻡ ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﻤﻠﻚ ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻭﻟﻲ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭘﻨﺞ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ 22 ﺭﻣﻀﺎﻥ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺗﻮﻗﻴﻒﺷﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﺯﺍﺩ ﻛﺮﺩ .ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﺩﺭﻳﻦ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻭﺯﻳﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﻮﺩ. ﺭﻭﺍﻳﺘﻲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺍﺯ ﻣﺸﻬﺪ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﻲ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﻗﻮﺍﻡ ﺑﺂﺩﺭﺱ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻋﺸﺮﺕﺁﺑﺎﺩ ﻣﺨﺎﺑﺮﻩ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻭ ﭘﺮﺳﺶ ﺣﺎﻝ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ،ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﻗﻮﺍﻡ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﺍﺑﻼﻍ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭﺯﺭﺍء ﺭﺍ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺧﺒﺮ ﺳﻼﻣﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮﺵ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﻲ ﺑﺎﻣﻀﺎﻱ »ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ،ﺍﺣﻤﺪ ﻗﻮﺍﻡ« ﻣﺨﺎﺑﺮﻩ ﻣﻴﻜﻨﺪ .ﻛﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲﺧﺎﻥ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻗﻮﺍﻡ ﺭﺍ ﺗﻮﻗﻴﻒ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ، ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﻟﺖ ﺗﻤﻜﻴﻦ ﻧﻜﺮﺩ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﻘﺘﻞ ﺭﺳﻴﺪ. ﺭﻭﺍﻳﺘﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﻛﻪ ﻛﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺭﺍ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﻭ ﺭﻭﺍﻧﺔ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺳﺎﺧﺖ ،ﻫﻤﺔ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺿﺒﻂ ﻭ ﻫﻤﺴﺮﺵ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻳﻚ ﮔﺎﺭﻱ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺴﺘﺤﻔﻆ ﺑﺘﻬﺮﺍﻥ ﮔﺴﻴﻞ ﻛﺮﺩ .ﻫﻤﺴﺮ ﻗﻮﺍﻡ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺮﻭﺩ ﺭﺳﻴﺪ ،ﺑﻪ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍﻱ ﻭﻗﺖ )ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ( ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻋﻤﻞ ﺷﻮﻫﺮﻡ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻣﺮﺍ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﺓ ﺟﻠﻴﻠﻲ ﻫﺴﺘﻢ ،ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺤﺎﻓﻆ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﺳﺮﺍء ﺭﻭﺍﻧﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻛﻨﻨﺪ. ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺤﺎﻛﻢ ﺷﺎﻫﺮﻭﺩ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ
195 ● ﺭﻭﺯ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺟﻮﺯﺍﻱ 17) 1300ﺭﻣﻀﺎﻥ /1339 ﻣﻪ 1921ﻡ( ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺷﺎﻩ )ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎء ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ( ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺘﺨﻂ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪ: »ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ ،ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭﺯﺭﺍء ﻣﻨﻔﺼﻞ ﻓﺮﻣﻮﺩﻳﻢ ،ﻭ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻫﻴﺌﺖ ﻭﺯﺭﺍء ﺟﺪﻳﺪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ...ﺷﺎﻩ« ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺷﺎﻩ ،ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭﺯﺭﺍﺋﻲ ﺑﻪ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺷﺪ ﻭﻟﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﻴﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﻲ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ .ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ »ﻫﻨﻮﺯ ﻣﺮﻛﺐ ﺩﺳﺘﺨﻂ ﺷﺎﻩ ﺧﺸﻚ ﻧﺸﺪﻩ ﻛﻪ ﺭﺟﺎﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﺎﻻﻳﻖ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ«! ﻻﺯﻡ ،ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻧﻮﻛﺮ ﻭ ﭘﺮﺳﺘﺎﺭ ،ﺑﺎ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺑﺘﻬﺮﺍﻥ ﮔﺴﻴﻞ ﺩﺍﺭﺩ .ﻫﻤﺴﺮ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻴﻜﻨﺪ: ﻣﻦ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﻭ ﻟﻄﻒ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﻴﺪﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺩﻳﺪﻡ، ﺑﻤﺴﺎﻋﺪﺕ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻭ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭ ﺷﺪﻩ ،ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍ ﻣﺨﺎﺑﺮﻩ ﻛﺮﺩﻩ ﺿﻤﻦ ﺗﺸﻜﺮ ﭘﺮﺳﻴﺪﻡ »ﻭﻗﺘﻲ ﻭﺍﺭﺩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺷﻮﻡ ،ﻛﺠﺎ ﻣﻨﺰﻝ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﻛﺮﺩ؟« )ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﺎﻧﺔ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻤﺤﻞ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ(. ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺨﺎﺑﺮﺓ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ،ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺩﻡ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺳﻤﻨﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪﻡ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﻲ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺑﺪﺳﺘﻢ ﺭﺳﻴﺪ: »ﻭﻗﺘﻲ ﻭﺍﺭﺩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺷﺪﻳﺪ ،ﺩﺭ ﺧﺎﻧﺔ ﺧﻮﺩ ﻣﻨﺰﻝ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﻛﺮﺩ. ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ـ ﺍﺣﻤﺪ ﻗﻮﺍﻡ« ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻣﺨﺎﺑﺮﺓ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻭ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﭘﺎﺳﺦ ﺁﻥ ،ﺳﻴﺪﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺍﺯ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭﺯﺭﺍﺋﻲ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺳﻴﺪ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭﺯﺭﺍﺋﻲ ﺗﻜﻴﻪ ﺯﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﺯ ﻗﻀﺎ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺪﺳﺘﺶ ﺭﺳﻴﺪﻩ ،ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺧﺎﻧﻢ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍﻱ ﻭﻗﺖ ﻣﺨﺎﺑﺮﻩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺳﺮﮔﺮﺩﺍﻧﻲ 17 ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﻧﮕﺮﺍﻧﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻔﺮ ﺳﻴﺪﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻋﺎﺭﻑ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺗﺼﻨﻴﻒ ﻣﻌﺮﻭﻑ »ﺑﺎﺯﺁ«ﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﺭﺯﻭﻱ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺳﺮﻭﺩ ،ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﻲ ﻛﻪ ﺩﺭﺳﺖ 18 ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ.
ﻗﻴﺎﻡ ﻛﻠﻨﻞ
ﻛﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ ﺧﺎﻥ ﭘﺴﻴﺎﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻨﻴﺪﻥ ﺧﺒﺮ
196 ● ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻭ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺣﺮﻑ ﺣﺴﺎﺏ ،ﻗﻴﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺷﺮﻭﻉ ﻛﺮﺩﻧﺪ؛ ﺁﻧﻬﺎ »ﻣﺮﺩﻩ ﺑﺎﺩ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ «1919ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻭ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺮﮔﺮﺩ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﺪ. ﺍﻣﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻛﺎﺭ ،ﺯﻋﻤﺎﻱ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺟﻨﮕﻞ، ﺍﺑﻮﻛﻒ )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺓ ﻗﻮﺍ( ،ﺗﺮﻭﻧﻴﻦ )ﺭﺋﻴﺲ ﺍﺩﺍﺭﺓ ﺳﻴﺎﺳﻲ(، ﺑﻮﻟﻮﻣﻜﻴﻦ )ﺭﺋﻴﺲ ﻛﻤﻴﺴﺮﻱ( ﮔﻮﺳﻒ )ﺭﺋﻴﺲ ﺗﺄﻣﻴﻨﺎﺕ( ،ﺁﺑﻴﺦ )ﻣﻌﺎﻭﻥ ﺩژﺑﺎﻧﻲ( ﺍﺯ ﺁﺏ ﺩﺭﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺣﺮﻛﺖ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺭﻭﺯ ﺍﻭﻝ ﻣﻴﮕﻔﺖ ﻫﺪﻑ ﻣﺎ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﺴﺖ» :ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻭ ﺍﺯ ﻗﻮﻩ ﺑﻪﻓﻌﻞ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺭژﻳﻢ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ« ،ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻧﻬﻀﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﻡ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺭﺍ »ﺁﺯﺍﺩﻳﺴﺘﺎﻥ« ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ »ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﻣﻜﺎﺗﺒﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺗﻬﺮﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﻛﺸﻴﺪ ،ﻛﻪ :ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻭﻟﺖ ﺁﺯﺍﺩﻳﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺭﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﺩ«.
ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭﺯﺭﺍء ﻗﻮﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ،ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻃﻐﻴﺎﻥ ﻛﺮﺩ. ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺩﺭ 29ﺳﻨﺒﻠﻪ /1300ژﻭﺋﻴﻪ 1921ﻡ. ﺍﺭﺩﻭﺋﻲ ﺍﺯ ﻗﺰﺍﻗﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻓﻊ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﺿﻤﻨ ًﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﻼﺕ ﻭ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻣﺤﻠﻲ ﻛﻤﻚ ﺧﻮﺍﺳﺖ .ﺩﺭﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﻲ ﺑﻪ ﺍﻣﻴﺮ ﺷﻮﻛﺖﺍﻟﻤﻠﻚ ﺑﺎﻳﻦ ﺷﺮﺡ ﻣﺨﺎﺑﺮﻩ ﻧﻤﻮﺩ: ﺍﺯ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺑﻴﺮﺟﻨﺪ! »ﺟﻨﺎﺏ ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﺁﻗﺎﻱ ﺍﻣﻴﺮ ﺷﻮﻛﺖﺍﻟﻤﻠﻚ ﺣﻜﻤﺮﺍﻥ ﻗﺎﻳﻨﺎﺕ ﻭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺩﺍﻡ ﺍﻗﺒﺎﻟﻪ ،ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺯ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﺧﻴﺮ ﻛﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲﺧﺎﻥ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﺪ ﺑﺎﻭﺟﻮﺩ ﻣﺴﺎﻋﻲ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﻴﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﺧﺎﺭﺝ ﻧﺸﻮﺩ ،ﺍﻭ ﺣﺮﻛﺎﺕ ﺑﻲﺭﻭﻳﻪ ﻭ ﻣﺠﻨﻮﻧﺎﻧﺔ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﻭﺍﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻨﺎﻱ ﺧﻮﺩﺳﺮﻱ ﻭ ﺗﻤﺮﺩ ﺭﺍ ﮔﺬﺍﺭﺩﻩ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺍﺧﺘﻼﻝ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ، ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺍﻣﺮ ﻗﺪﺭ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺍﻗﺪﺱ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﺍﺭﻭﺍﺣﻨﺎﻓﺪﺍﻩ ،ﺍﺭﺩﻭﻱ ﻗﺰﺍﻕ ﻣﺮﻛﺐ ﺍﺯ ﭘﻨﺞ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺭﻫﺴﭙﺎﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺪﻳﻬﻲ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﻤﻮﻗﻊ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺩﻭﻟﺘﺨﻮﺍﻫﻲ ﻭ ﺷﺎﻩﭘﺮﺳﺘﻲ ﺳﺮﻛﺮﺩﮔﺎﻥ ﻭ ﺭﺅﺳﺎﻱ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺟﺰ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﺗﻤﺎﻡ ﻗﻮﺍ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﻣﺘﻤﺮﺩ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻭ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺻﺎﺩﻗﺎﻧﺔ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻤﻨﺼﺔ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ. ﻟﻬﺬﺍ ﺣﺴﺐﺍﻻﻣﺮ ﺑﺠﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ ﻣﻘﺮﺭ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲﺧﺎﻥ ﻧﺎﻳﺐ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺭﺍ ﻣﺘﻤﺮﺩ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻴﭻﻭﺟﻪ ﺑﺎ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﻭ ﺍﻇﻬﺎﺭﺍﺕ ﺍﻭ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﻧﺪﻫﻴﺪ ﻭ ﻗﻮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺷﻮﺩ ﺣﺎﺿﺮ ،ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺧﻮﺩﺳﺮﺍﻧﺔ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻗﻮﻳ ًﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ....ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ژﺍﻧﺪﺍﺭﻡ ﻭ ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺒﺎﻥ ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﺑﺎﺭﺩﻭﻱ ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ ﻣﻠﺘﺠﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺂﻧﻬﺎ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺑﺪﻫﻴﺪ ﻭﺍﻻ ﺩﺭ ﻗﻠﻊﻭﻗﻤﻊ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ«.... ) 5ﺳﻨﺒﻠﻪ ،ﻧﻤﺮﺓ 8425ـ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء( ﻗﺸﻮﻥ ﺍﻋﺰﺍﻣﻲ ﻗﺰﺍﻕ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻭ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺣﺴﻴﻦ ﺁﻗﺎ ﺧﺰﺍﻋﻲ ﺍﻋﺰﺍﻡ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﻋﺒﺎﺱﺁﺑﺎﺩ ﺑﻄﺮﻑ ﺳﺒﺰﻭﺍﺭ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻗﻮﺍﻱ ژﺍﻧﺪﺍﺭﻡ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺳﺒﺰﻭﺍﺭ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺍﻋﻼﻡ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﭘﻴﺶﻗﺮﺍﻭﻝ ﺩﻭ ﻃﺮﻑ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻼﻗﻲ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﻗﻮﭼﺎﻥ ﻭ ﺑﺠﻨﻮﺭﺩ ﺑﻴﻦ ﻗﻮﺍﻱ ﻣﺤﻠﻲ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺍﺭﺩﻭﻱ ژﺍﻧﺪﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺍﻣﺮ ﻛﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻴﺨﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺯﺩﻭﺧﻮﺭﺩ ﺁﻏﺎﺯ ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﺑﻌﻼﻭﻩ ﺩﺭ ﺳﺮﺣﺪ ﺑﺎﺧﺮﺯ ﻭ ﺟﺎﻡ ﻧﻴﺰ ﻗﻮﺍﻱ ﻣﺤﻠﻲ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﺎ ﻗﻮﺍﻱ ژﺍﻧﺪﺍﺭﻡ ﺑﻤﺼﺎﺩﻣﻪ ﻣﺒﺎﺩﺭﺕ ﻭﺭﺯﻳﺪ. ﻛﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻴﺨﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻧﺮﻭﺯﻫﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻋﺠﻴﺒﻲ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﺍﺩ .ﺩﺍﻳﻤ ًﺎ ﻛﺎﺭ ﻣﻲﻛﺮﺩ .ﺑﻤﺤﺾ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻓﺮﺍﻏﺖ ﻣﻴﻴﺎﻓﺖ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﻛﺸﻮﺭﻱ ﻣﻴﺸﺪ .ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺑﻴﺎﺩﮔﺎﺭ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎﺋﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﺭﺩﻭﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻛﻠﻨﻞ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﺑﺮ ﺍﻭ ﻓﺸﺎﺭ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ،ﺷﻮﺭ ﻭ ﻫﻴﺠﺎﻥ ﻧﺎﻣﺔ ﺭﺳﺘﻢ ﻓﺮﺧﺰﺍﺩ ﺭﺍ 19 ﺑﻴﺎﺩ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩ....
ﺳﺮﻱ ﺑﺮﺩﺭﺧﺖ
ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻛﻠﻨﻞ ﺩﺭ ﺟﻌﻔﺮﺁﺑﺎﺩ 12ﻓﺮﺳﺨﻲ ﻗﻮﭼﺎﻥ ﺭﻭﻱ ﺩﺍﺩ .ﻛﻠﻨﻞ ﺗﭙﻪﺍﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﺗﭙﺔ ﻧﺎﺩﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﻣﻮﺭﺩ ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻛﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﻠﻴﻚ ﺷﺪ .ﺍﻛﺮﺍﺩ ﺍﺯ ﭼﻬﺎﺭ ﻃﺮﻑ ﺗﭙﻪ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﻓﺸﻨﮓ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺍﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪ .ﻛﻠﻨﻞ ،ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺭﺍ ﻫﻔﺖ ﻗﺴﻤﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺗﭙﻪ ﮔﻤﺎﺷﺖ ،ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻓﺸﻨﮓ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪ ﻭ ﺟﻤﻌﻲ ﻓﺮﺍﺭ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﻓﻘﻂ ﻛﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲﺧﺎﻥ ﺑﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﺗﭙﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ،ﺍﻛﺮﺍﺩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﭙﻪ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ،ﺁﻥ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺭﺍ ﻫﺪﻑ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻛﺸﺘﻨﺪ ،ﻓﻘﻂ ﻛﻠﻨﻞ ﺯﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻔﻨﮓ ﺷﻠﻴﻚ ﻣﻲﻛﺮﺩ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺛﻨﺎ ﺍﺯ ﺍﻃﺮﺍﻑ ،ﻫﻔﺖ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﻴﻪ ﺍﺻﺎﺑﺖ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺟﺮﺍﺣﺎﺕ ﻭﺍﺭﺩﻩ ﻛﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲﺧﺎﻥ ﺑﻲﺗﺎﺏ ﺷﺪﻩ ﺑﭙﺸﺖ ﺍﻓﺘﺎﺩ. ﺍﻛﺮﺍﺩ ﺩﻭﺭ ﻭﻱ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﺍﺳﻠﺤﺔ ﻗﻮﺍﻱ ﻛﻠﻨﻞ ﺭﺍ ﺿﺒﻂ ،ﻭ ﺳﺮﻛﻠﻨﻞ ﺭﺍ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺿﺮﺑﺖ ﺟﺪﺍ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ )ﻏﺮﺓ ﺻﻔﺮ 1340ﻕ= ﺩﻭﻡ ﺍﻛﺘﺒﺮ 1921ﻡ(.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﺳﺮﻛﻠﻨﻞ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻭ ﺩﺭ ﭼﻨﺪ ﺿﺮﺑﺖ ﺟﺪﺍ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺿﺮﺑﺖ ﺍﻭﻝ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺟﺎﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ﻭﻃﻦ ،ﻭﻃﻦ ،ﻭ ﺩﺭ ﺿﺮﺑﺖ ﺩﻭﻡ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺍﺳﻤﻌﻴﻞ ﺧﺎﻥ )ﻣﻘﺼﻮﺩﺵ ﺍﺳﻤﻌﻴﻞ ﺧﺎﻥ ﺑﻬﺎﺩﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ(! ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﻛﺮﺍﺩ ﺳﺮﻛﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺟﺪﺍ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑﺧﺎﻧﺔ ﻗﻮﭼﺎﻥ ﺑﺮﺩﻩ ،ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﻭﺯ ﺩﻭﻡ ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﺗﺎﺝ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﺑﻬﻤﻴﻦ ﻟﺤﺎﻅ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻴﻪ ﻟﻘﺐ ﺳﻄﻮﺕ ﺍﻟﻤﻠﻜﻲ ﮔﺮﻓﺖ ـ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻪﺩﺭﺧﺖ ﺁﻭﻳﺰﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺪﻧﺶ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﺣﺒﻴﺐﺍﷲ ﺧﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻧﺎﺻﺮ ﻟﺸﻜﺮ ﻟﻘﺐ ﻳﺎﻓﺖ ﺑﺮﺩﻩ ﺩﻭ ﺭﻭﺯ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ .ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﻠﻘﺐﻫﺎﻱ ﺿﻴﻐﻢﺍﻟﻤﻠﻚ ﻭ ﺿﻴﻐﻢﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﻣﻠﻘﺐ ﮔﺮﺩﻳﺪﻧﺪ .ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢﺧﺎﻥ ﺯﻋﻔﺮﺍﻥﻟﻮ ﻫﻢ ﺑﻤﻈﻔﺮﺍﻟﻤﻠﻚ ﻣﻠﻘﺐ ﮔﺮﺩﻳﺪ. ﺍﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺸﻬﺪ ﺭﺳﻴﺪ .ﺭﻭﺯ ﺟﻤﻌﻪ 5ﺻﻔﺮ ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻐﺮﻭﺏ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺟﻨﺎﺯﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻣﺨﺼﻮﺻﻲ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﻬﺮ ﻣﺸﻬﺪ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﺭﻭﺯ ﺷﻨﺒﻪ ﺷﺸﻢ ﺻﻔﺮ ﺍﻫﺎﻟﻲ ﻣﺸﻬﺪ ﺍﺯ ﭘﻴﺮ ﻭ ﺟﻮﺍﻥ ﻛﻠﻴﺔ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻭ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺩﺳﺘﻪﻫﺎﻱ ﮔﻞ ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻋﻘﺐ ﺟﻨﺎﺯﺓ ﻛﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻴﺨﺎﻥ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ. ﻧﻌﺶ ﺭﺍ ﺭﻭﻱ ﺗﻮپ ﮔﺬﺍﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻮﺯﻳﻚ ﻧﻮﺍﻱ ﻋﺰﺍ ﺭﺍ ﻣﻴﻨﻮﺍﺧﺖ .ﺳﭙﺲ ﻧﻌﺶ ﺭﺍ ﺑﻄﺮﻑ ﻣﻘﺒﺮﺓ ﻧﺎﺩﺭﻱ ﺑﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺪﻓﻮﻥ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍﻱ ﺣﺮﻛﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﻧﻌﺶ ،ﺷﻠﻴﻚ 20 ﺗﻮپ ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻊ ﺩﻓﻦ ﺩﻭﺍﻡ ﺩﺍﺷﺖ. ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﻣﺘﺠﺎﻭﺯ ﺍﺯ ﻳﻜﻤﺎﻩ ﺍﺯ ﺩﻓﻦ ﻛﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻴﺨﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻘﺒﺮﺓ ﻧﺎﺩﺭﻱ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻗﻮﺍﻱ ﻗﺰﺍﻕ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﻬﺮ ﻣﺸﻬﺪ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﺭﺍ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﻧﻤﻮﺩ. ﺳﭙﺲ ﺩﺭ ﺷﺐ 13ﻋﻘﺮﺏ /1300ﺍﻛﺘﺒﺮ 1921ﻡ ،ﺷﺒﺎﻧﻪ، ﻗﺒﺮ ﻛﻠﻨﻞ ﺭﺍ ﻧﺒﺶ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ. ﻋﺠﺐ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺳﺘﺨﻮﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﻭﻃﻦ ﭘﺮﺳﺖ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ 21 ﭼﻨﺪ ﺑﺎﺭ ﮔﻮﺭ ﺑﻪ ﮔﻮﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﻭﺍﻗﻌﺔ ﺟﻨﮕﻞ
ﻏﺎﺋﻠﺔ ﺟﻨﮕﻞ ﻫﻨﻮﺯ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ .ﺍﺣﺴﺎﻥﺍﷲ ﺧﺎﻥ ﻭ ﺧﺎﻟﻮ ﻗﺮﺑﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺯ ﻛﻮﭼﻚ ﺟﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪﻓﻜﺮ ﻓﺘﺢ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﺘﺐ ﻣﺮﺑﻮﻁ ـ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ ﻛﺘﺎﺏ ﺫﻱﻗﻴﻤﺖ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺟﻨﮕﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮﺍﻧﺪ ـ ﺧﺎﻟﻮ ﻗﺮﺑﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻣﺎﻣﺰﺍﺩﻩ ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﻭﺯﻳﺮﺟﻨﮓ ﺭﺳﻴﺪ. ﺧﺎﻟﻮﻗﺮﺑﺎﻥ ﺑﺎ ﭘﻨﺞ ﺩﺭﺷﻜﻪ ﻛﻪ ﻧﺰﺩﻳﻜﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻭ ﭼﻨﺪ
197 ﻧﻔﺮ ﺍﻫﻞ ﺭﺷﺖ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭﺍﺭﺩ ﺍﻣﺎﻣﺰﺍﺩﻩ ﻫﺎﺷﻢ ﺷﺪﻧﺪ. ﺧﺎﻟﻮﻗﺮﺑﺎﻥ ﺷﺮﻓﻴﺎﺏ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺳﻠﺤﺔ »ﻣﺎﻭﺯﺭ« ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺷﺮﻑ ﻧﻤﻮﺩ .ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﻣﺎﻭﺯﺭ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﭘﺲ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﻭﺯﺭ ﺭﺍ ﺑﺸﻤﺎ ﻣﻴﺪﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﻧﮕﻴﺮﺩ. ﺑﻌﺪ ﺍﺯﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻪ ،ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ،ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ ﺑﻪﺣﻀﻮﺭ ﺍﻭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ ﻭ ﻗﺘﻞ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﺟﻨﮕﻠﻲﻫﺎ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻴﻜﻨﺪ. ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺟﻨﮕﻞ ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺍﻳﻦ ﺍﺗﻬﺎﻣﺎﺕ ﻧﺎﻭﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻲﺍﺳﺎﺱ ﻭ ﻏﻴﺮﻭﺍﻗﻊ ﺍﺳﺖ ،ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﻣﻴﭙﺮﺳﺪ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺗﻬﺎﻣﺎﺕ ﺑﻲﺍﺳﺎﺱ ﻭ ﻏﻴﺮ ﻭﺍﻗﻊﺍﻧﺪ ﭘﺲ ﺍﻣﻮﺭﺷﺎﻥ ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﻣﻴﮕﺬﺭﺩ؟ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﻴﺸﻨﻮﺩ ﺍﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺧﺎﻟﺼﺠﺎﺕ .ﺳﺆﺍﻝ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺩﺭ ﮔﻴﻼﻥ ﺧﺎﻟﺼﻪ ﻫﺴﺖ؟ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﻴﺸﻨﻮﺩ :ﺑﻠﻲ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻣﻼﻛﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺍﺷﺮﻓﻲ ﺗﻤﻠﻚ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻻﻥ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥﻫﺎ ﺍﺭﺯﺵ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺁﻣﺪﻫﺎ ﺩﺭﺩﻱ ﺩﻭﺍ ﻣﻴﺸﻮﺩ؟ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﭼﺮﺍ ﻧﺸﻮﺩ؟ ﻋﺸﺮﻳﻪ ﻫﻢ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﻣﺎﻫﻲ ﺳﻲ ﭼﻬﻞ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﺳﺮﺵ ﺭﺍ ﺑﻌﻼﻣﺖ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺑﻄﺮﻑ ﺳﺮﺗﻴﭗﻫﺎ ﺧﻢ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻭ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ :ﺻﺤﻴﺢ ﺍﺳﺖ ،ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ! ﻭ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻄﺮﻑ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﻣﻼﻳﻤﻲ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ »ﺗﺎ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻤﻪﺍﺵ ﺍﺯ ﺭﻭﻱ ﻛﻤﺎﻝ ﺣﺴﻦﻧﻴﺖ ﻭ ﻣﻠﺖﺧﻮﺍﻫﻲ ﻭ ﻭﻃﻦﭘﺮﺳﺘﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻣﻦ ﺷﺨﺼ ًﺎ ﺑﻨﺎﻡ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻴﻜﻨﻢ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ ﺍﻧﻘﻼﺑﻴﻮﻥ ﺟﻨﮕﻞ ﺑﻨﻔﻊ ﻣﻠﺖ ﻭ ﻛﺸﻮﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻫﺎﻱ ﺑﺎﺭﻳﻚ ﻛﻤﻚﻫﺎﻱ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺍﻱ ﺩﺭ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﺗﻌﺮﺽ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ. ﺟﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻤﺮﻛﺰ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﻴﺪ ﻭ ﺯﻣﺎﻡ ﺍﻣﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ،ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻌﻠﺖ ﺩﻭﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻧﻴﺎﻓﺖ .ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻣﻦ ﺩﺭ ﻣﺮﻛﺰ ﻗﻴﺎﻡ ﻛﺮﺩﻩ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﻧﻘﻼﺑﻴﻮﻥ ﺟﻨﮕﻞ ﺭﺍ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﻴﻜﻨﻢ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﻄﻬﺮﺍﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻨﻮﻳﺎﺗﺶ ﺭﺍ ﺍﺟﺮﺍ ﻛﻨﺪ .ﺍﻣﺎ ﻣﻦ ﺗﺎﺑﺤﺎﻝ ﻳﻚ ﻗﺴﻤﺖ ﺍﺯ ﻣﻨﻮﻳﺎﺗﺶ ﺭﺍ ﺍﺟﺮﺍ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﺒﻌﺪ ﻧﻴﺰ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺎﺑﻘﻲ ﺭﺍ ﺍﺟﺮﺍ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﻧﻤﻮﺩ .ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﻳﺪ ﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻣﺸﺘﺮﻙ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ. ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﻓﺮﺝﺍﷲ ﺑﻬﺮﺍﻣﻲ ﺩﺑﻴﺮ ﺍﻋﻈﻢ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﻋﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﺎﻣﻪ ﺫﻛﺮ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ. ﺳﭙﺲ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﻴﭙﺮﺳﺪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺍﺳﺖ؟ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﻴﺸﻨﻮﺩ 45ﺳﺎﻟﻪ ،ﺑﻪ ﺩﺑﻴﺮ ﺍﻋﻈﻢ ﺧﻄﺎﺑ ًﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ
198 ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺩﺍﺭﻡ ﺑﻴﺎﺋﻴﺪ ﺩﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻫﻢ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﻳﺮﺍﻥ 22 ﺭﺍ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﻫﻴﻢ. ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ ﺑﻴﻦ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﻭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺟﻨﮕﻞ ﺩﺭ ﺻﻮﻣﻌﻪﺳﺮﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﻮﺩ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻭﻗﺖ ﺑﻴﻦ ﺟﻨﮕﻠﻴﺎﻥ ﻭ ﻗﻮﺍﻱ ﻗﺰﺍﻕ ﺩﺭ ﻣﻼﺳﺮﺍ ﺯﺩﻭﺧﻮﺭﺩﻱ ﺭﺥ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺳﻪ ﺍﻓﺴﺮ ﻗﺰﺍﻕ ﻭ 15ﺗﻦ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ. ﻣﺤﻤﺪﻗﻠﻲ ﺧﺎﻥ ﻣﻴﺮﭘﻨﺞ ﻛﻪ ﺟﺰء ﺍﺭﺩﻭ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎﻱ ﺑﻌﺪﻱ ﺭﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ: » ...ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﺑﻪ ﺍﺭﺩﻭ ﻫﻴﺎﻫﻮﺋﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪ ﺷﺪ. ﭘﺮﺳﻴﺪﻡ :ﭼﻪ ﺧﺒﺮ ﺍﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻳﻜﻨﻔﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺭﺩﻭ ﺭﺍ ﻧﮕﺎﻩ ﻛﺮﺩ ﻭ ﭘﺎ ﺑﻔﺮﺍﺭ ﮔﺬﺍﺷﺖ .ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩﻡ ﻓﺮﺍﺭﻱ ﺭﺍ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ .ﺑﺰﺣﻤﺘﻲ ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻞ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ، ﭘﺮﺳﻴﺪﻡ :ﺗﻮ ﻛﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﭼﺮﺍ ﻓﺮﺍﺭ ﻛﺮﺩﻱ؟ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺷﺨﺼﻲ ﻫﺴﺘﻢ ﺟﻨﮕﻠﻲ .ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻡ .ﺗﺮﺳﻴﺪﻡ ﻭ ﻓﺮﺍﺭ ﻛﺮﺩﻡ .ﮔﻔﺘﻢ :ﻛﺠﺎ ﻣﻴﺮﻭﻱ؟ ﮔﻔﺖ :ﺧﻴﺎﻝ ﺩﺍﺷﺘﻢ ﺑﺮﻭﻡ »ﭘﺴﻴﺨﺎﻥ« ﺑﺪﻳﺪﻥ ﺍﻗﻮﺍﻣﻢ .ﮔﻔﺘﻢ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺗﻔﺘﻴﺶ ﻛﻨﻴﺪ ﻭ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﭼﻪ ﺩﺍﺭﺩ .ﺗﺠﺴﺲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﭼﻴﺰﻱ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﺸﺪ. ﺟﻠﻴﻘﻪﺍﻱ ﺑﺘﻦ ﺩﺍﺷﺖ .ﺁﺳﺘﺮ ﺟﻠﻴﻘﻪ ﺭﺍ ﮔﺸﺘﻨﺪ ،ﻛﺎﻏﺬﻱ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ .ﺷﻜﺎﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﭘﺎﻛﺘﻲ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪ ،ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻛﺎﻏﺬﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺗﻮﻟﻤﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺍﺭﺩﻭﻱ »ﻣﺎﺳﻮﻟﻪ« ﺭﺍ ﺷﻜﺴﺖ ﺩﺍﺩﻳﻢ ﻭ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺒﺎﻥ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﻛﺸﺘﻴﻢ .ﺍﺭﺩﻭﺷﺎﻥ ﻣﺘﻮﺍﺭﻱ ﺷﺪ ﻭ ﺭﻓﺖ .ﺷﻤﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺩﻭﻱ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺭﺍ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ .ﻣﺎ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻄﺮﻑ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ،ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺩﻭ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﻣﻴﺪﺍﺭﻳﻢ. ﻧﺎﻣﻪ ﻫﻢ ﻣﻬﺮ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻫﻢ ﺍﻣﻀﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﭘﺎﻛﺖ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻗﺎﺻﺪ ﺑﻔﻮﺭﻳﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻡ ﺣﻀﻮﺭ ﻣﺒﺎﺭﻙ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺷﺮﻑ .ﺭﺍﭘﻮﺭﺗ ًﺎ ﻋﺮﺽ ﻛﺮﺩﻡ ﺩﺭﺍﻳﻨﺼﻮﺭﺕ ﭼﺮﺍ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻮﻝ ﺍﻳﻦ ﺷﻐﺎﻻﻥ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺭﻳﻢ؟ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺑﺪﻫﻴﺪ ﻣﺎ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻜﻨﻴﻢ. ﻣﻘﺎﺭﻥ ﺑﺎ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺭﺍﭘﻮﺭﺕ ﺍﻳﻨﺠﺎﻧﺐ ،ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﺓ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﺬﺍﻛﺮﻩ ﺑﻮﺩ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﺭﺍﭘﻮﺭﺕ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﻨﺪ :ﺩﻳﮕﺮ ﻻﺯﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻛﻨﻴﻢ ﻭ ﺍﻣﺮ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ﻛﻪ »ﺗﻮﻗﻴﻒ ﻛﻨﻴﺪ ﺍﻳﻦ ﭘﺪﺭﺳﻮﺧﺘﻪﻫﺎ ﺭﺍ«....
ﺳﺮﻱ ﺩﺭ ﺍﺭﻛﺎﻥ ﺣﺮﺏ
ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮕﻠﻲﻫﺎ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ ،ﻗﻮﺍﻱ ﺟﻨﮕﻞ ﭘﺮﺍﻛﻨﺪﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺭﺷﺖ ﺑﺘﺼﺮﻑ ﻗﺸﻮﻥ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺩﺭﺁﻣﺪ، ﻫﻤﺮﺍﻫﺎﻥ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺯ ﮔﺮﺩ ﺍﻭ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ ﺩﻭﻳﺎﺭ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭ ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻠﻬﺎ ﺳﺮﮔﺮﺩﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻗﻮﺍﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺩﺭ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺗﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﺑﺮﻑ ﻭ ﺑﻮﺭﺍﻥ ،ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ ﻭ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻫﻤﺮﺍﻫﺶ ﮔﺎﺋﻮﻙ )ﻳﻚ ﺍﺭﻣﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻮﺩ( ﺍﺯ ﺳﺮﻣﺎ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﺧﺸﻚ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺟﺴﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﺳﭙﺎﻩ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺍﻓﺘﺎﺩ .ﻣﺤﻤﺪﻗﻠﻲﺧﺎﻥ ﻣﻴﺮﭘﻨﺞ )ﺳﺮﺗﻴﭗ ﺟﻬﺎﻙ ﺑﻴﮕﻠﺮﻱ( ﺩﺭ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ: »ﺧﺒﺮ ﺭﺳﻴﺪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚ ﺧﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﻄﺮﻑ ﻃﻮﺍﻟﺶ .ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻛﺮﺩﻡ ﺑﻄﺮﻑ ﻃﺎﻟﺶ ﻛﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻭﺩ ﺑﻄﺮﻑ ﻃﺎﺭﻡ .ﻣﻘﺎﺭﻥ ﻏﺮﻭﺏ ﺑﺎ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎﻥ ﻣﺼﺎﺩﻑ ﺷﺪ .ﺷﻠﻴﻚ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻫﻤﺮﺍﻫﺎﻥ ﻭﻱ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ .ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎ ﮔﺎﺋﻮﻙ ﺍﺭﻣﻨﻲ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻄﺮﻑ ﻃﺎﺭﻡ ﻓﺮﺍﺭ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﭼﻮﻥ ﺷﺐ ﺑﻮﺩ ﺍﺭﺩﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﮔﻢ ﻛﺮﺩ .ﺣﻜﻢ ﺩﺍﺩﻡ ﺑﻪ ﺑﺮﻫﺎﻥﺍﻟﺴﻠﻄﻨﺔ ﻃﺎﺭﻣﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﺕ ﺍﺯﺑﺲ ﺑﺎﻳﻦ ﻛﻮﻩ ﻭ ﺁﻥ ﻛﻮﻩ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﻭ ﻣﺘﻮﺍﺭﻱ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻜﻠﻲ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺭﻓﺘﻦ ﺑﺎﺯ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﺁﺫﻭﻗﻪ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﻫﻮﺍ ﻫﻢ ﺑﻘﺪﺭﻱ ﺳﺮﺩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﻧﻪ ﺍﺯ ﭘﺎ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ. ﺻﺒﺢ ﺯﻭﺩ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﺑﻪﮔﺮﺩﻧﻪ .ﺩﻳﺪﻧﺪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ ﺑﺎ ﮔﺎﺋﻮﻙ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﻣﺸﺮﻑ ﺑﻪ ﻣﻮﺕﺍﻧﺪ. ﺭﻳﺨﺘﻨﺪ ،ﺳﺮﺵ ﺭﺍ ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ ،ﭼﻮﻥ ﺍﻋﻼﻡ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺳﺮ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ ﻳﺎ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺍﻧﻌﺎﻡ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ .ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺩﺍﺩﻡ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺑﺮﻭﺩﺕ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻱ ﻫﻮﺍ ﺗﻠﻒ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.... ﺧﺎﻟﻮ ﻗﺮﺑﺎﻥ ﺑﺎ ﭼﻬﺎﺭ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺧﻮﺩ ﺑﻬﻤﺮﺍﻫﻲ ﺑﺎﻗﺮﺧﺎﻥ ﺳﺮﻫﻨﮓ ،ﺳﺮ ﺭﺍ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻬﺮﺍﻥ ...ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻳﻚ ﺑﻴﺮﻕ ﺷﻴﺮﻭﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻡ ﺑﻪ ﺍﻧﺰﻟﻲ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻴﺮﻕ ﺭﺍ 23 ﺑﻨﺎﻡ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﻓﺮﺍﺷﺘﻨﺪ«. ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺍﺯ ﺁﻗﺎﻱ ﺑﻬﺒﻮﺩﻱ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﻓﺘﺮ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻩ ،ﺷﻨﻴﺪﻡ ﻛﻪ ﺟﻤﻌﻲ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﺍ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺮ ﺭﺍ ﺑﺤﻀﻮﺭ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﺑﺒﺮﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﺑﺎ ﻧﺎﺭﺍﺣﺘﻲ ﺍﺯﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﺗﻨﻔﺮ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ. ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺳﺮﺑﺮﻳﺪﺓ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺩﺭ ﮔﻮﺭﺳﺘﺎﻥ ﺣﺴﻦﺁﺑﺎﺩ )ﻣﺤﻞ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺁﺗﺶﻧﺸﺎﻧﻲ ﺗﻬﺮﺍﻥ( ﺩﻓﻦ ﺷﺪ ﻭﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺪﺗﻲ »ﻛﺮﺑﻼﺋﻲ ﻛﺎﺱ ﺁﻗﺎ ﺣﺴﺎﻡ« ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻧﺮﺍ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺭﺷﺖ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺤﻠﻲ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ »ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺩﺍﺭﺍﺏ« ،ﻛﻨﺎﺭ 24 ﺟﺴﺪ ﻭﻱ ﺑﺨﺎﻙ ﺳﭙﺮﺩ. *** ﺑﺪﻳﻨﻄﺮﻳﻖ ،ﻭﺍﻗﻌﺔ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ )ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ( ،ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ )ﭘﺴﻴﺎﻥ( ،ﻭ ﮔﻴﻼﻥ )ﻛﻮﭼﻚﺧﺎﻥ( ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ .ﺩﻳﻮﺍﺭﻫﺎ ﻓﺮﻭ ﻣﻴﺮﻳﺨﺖ ﻭ ﺩﺳﺖﺍﻧﺪﺍﺯﻫﺎ ﭘﺮ ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﺭﺍﻩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻋﺒﻮﺭ ﻳﻚ ﺍﺭﺍﺑﻪ ﻧﻴﺮﻭﻣﻨﺪ ﺩﺭ ﺷﺎﻫﺮﺍﻩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻤﻮﺍﺭ ﻣﻴﻜﺮﺩ. ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻗﻴﺎﻡ ﺟﻨﮕﻞ ﻭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ،ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻗﻴﺎﻡ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﺟﻨﺒﺔ ﺻﺪﺩﺭﺻﺪ ﻣﻠﻲ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺍﻣﺎ ﻛﻢﻛﻢ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﺁﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﺯ ﻛﻒ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪﺩﺭ ﺭﻓﺖ. ﺩﺭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻥ ﮔﺮﻭﻫﻬﺎﻱ ﻋﻈﻴﻢ ﺧﻠﻖ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺭﻫﺒﺮﻱ ﺻﺤﻴﺢ ﻭ ﺭﻭﺷﻦ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻭ ﻫﺪﻑ ﻣﻌﻴﻦ ﻧﺸﻮﺩ ،ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻌﻴﺪ ﺍﺳﺖ. ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻭ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺣﺮﻑ ﺣﺴﺎﺏ ،ﻗﻴﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺷﺮﻭﻉ ﻛﺮﺩﻧﺪ؛ ﺁﻧﻬﺎ »ﻣﺮﺩﻩ ﺑﺎﺩ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ «1919ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻭ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺮﮔﺮﺩ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﺪ .ﺍﻣﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻛﺎﺭ، ﺯﻋﻤﺎﻱ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺟﻨﮕﻞ ،ﺍﺑﻮﻛﻒ )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺓ ﻗﻮﺍ( ،ﺗﺮﻭﻧﻴﻦ )ﺭﺋﻴﺲ ﺍﺩﺍﺭﺓ ﺳﻴﺎﺳﻲ( ،ﺑﻮﻟﻮﻣﻜﻴﻦ )ﺭﺋﻴﺲ ﻛﻤﻴﺴﺮﻱ( ﮔﻮﺳﻒ )ﺭﺋﻴﺲ ﺗﺄﻣﻴﻨﺎﺕ( ،ﺁﺑﻴﺦ )ﻣﻌﺎﻭﻥ ﺩژﺑﺎﻧﻲ( ﺍﺯ ﺁﺏ ﺩﺭﺁﻣﺪﻧﺪ 25ﻭ ﺣﺮﻛﺖ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺭﻭﺯ ﺍﻭﻝ ﻣﻴﮕﻔﺖ ﻫﺪﻑ ﻣﺎ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﺴﺖ» :ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻭ ﺍﺯ ﻗﻮﻩ ﺑﻪﻓﻌﻞ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺭژﻳﻢ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ« ،ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻧﻬﻀﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﻡ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺭﺍ »ﺁﺯﺍﺩﻳﺴﺘﺎﻥ« ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ »ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﻣﻜﺎﺗﺒﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺗﻬﺮﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﻛﺸﻴﺪ ،ﻛﻪ :ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻭﻟﺖ ﺁﺯﺍﺩﻳﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺭﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ 26 ﺷﻮﺩ«. ﺑﺪﻳﻨﻄﺮﻳﻖ »ﻣﺮﺩﻩ ﺑﺎﺩ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻧﻤﻚ« ﻣﺮﺩﻡ» ،ﺯﻧﺪﻩ ﺑﺎﺩ 27 ﺷﺎﻩ« ﺯﺍﺋﻴﺪ! ﻭﻳﻜﺘﻮﺭﻫﻮﮔﻮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ :ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺯ ﭼﻪ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﻣﻲﺁﻳﺪ؟ ﺍﺯ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ...ﺷﻮﺭﺵ ﻳﻚ ﻧﻮﻉ ﺗﻨﻮﺭﻩ ﻭ ﮔﺮﺩﺑﺎﺩ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻲ ﺣﺎﻻﺕ ﺁﺏ ﻭ ﻫﻮﺍ ،ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﭼﺮﺥ ﺯﺩﻥ ﻭ ﭘﻴﭻﻭﺗﺎﺏ ﻏﺮﺩ ،ﺍﺯ ﺑﻴﺦﻭﺑﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻣﻲﺗﺮﺍﺷﺪ، ﺧﻮﺩ ﻣﻲﺩﻭﺩ ،ﻣﻲ ّ ﺧﺮﺩ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﺍﺯ ﭘﺎﻱ ﺩﺭﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺯﺩ ،ﺍﺯ ﺭﻳﺸﻪ ﻗﻄﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ، ﻃﺒﺎﻳﻊ ﺑﺰﺭگ ﻭ ﻧﻔﻮﺱ ﺑﻲﻗﺪﺭ ﻭ ﻗﻴﻤﺖ ﺭﺍ ،ﻣﺮﺩ ﻗﻮﻱ ﻭ ﺭﻭﺡ ﺿﻌﻴﻒ ﺭﺍُ ،ﻛﻨﺪﻩ ﺩﺭﺧﺖ ﻭ ﭘﺮ ﻛﺎﻩ ﺭﺍ ﻛﺸﺎﻥﻛﺸﺎﻥ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﺑﺮﺩ ،..ﺷﻮﺭﺵﻫﺎ ﺩﺭ ﻋﻴﻦﺣﺎﻝ ﻛﻪ ﺗﻬﻮﺭ ﻭ ﺑﻲﺑﺎﻛﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺭﺍ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ،ﺗﺄﺩﻳﺐ ﻭ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺟﺮﺋﺖ ﻃﺒﻘﺔ ﺑﻮﺭژﻭﺍ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻌﻬﺪﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ...ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺷﻮﺭﺵ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺣﻖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ،ﺧﺸﻦ ﻭ ﻭﺣﺸﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ :ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺗﻮﺍﻧﺎ ﻭ ﻗﻮﻱ ﺑﻮﺩﻩ ،ﺩﺭﺷﺘﻲ ﻭ ﺷﺪﺕ ﺑﻜﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺪﻭﻥ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺯﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻴﻠﻲ ﻛﻪ ﻛﻮﺭ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﻴﺶﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﭘﺎﻳﻤﺎﻝ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﻓﻀﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺍﺟﺴﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﭘﻴﺮﻣﺮﺩﺍﻥ ،ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻛﻮﺩﻛﺎﻥ ﮔﺬﺍﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﺪﺍﻧﺪ ﭼﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﭼﻪ ﻛﺮﺩﻩ
199 ● ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻴﺮﻭﺩ ،ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻭ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚ ﺧﺎﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﻏﻮﻝ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﻋﺎﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﻴﺸﺔ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ،ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺑﻪﺟﺎ ﻛﺮﺩﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ: ﭼﻮ ﺁﻳﺪ ﺗﻮﺍﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺋﻲ ﻛﺸﻴﺪ ﭼﻮ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺯﻧﺠﻴﺮﻫﺎ ﺑﮕﺴﻠﺪ
ﺍﺳﺖ«. ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺑﺮ ﮔﻴﻼﻥ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪ ،ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺘﻌﻴﻨﻴﻦ ﺭﺍ ﻣﺼﺎﺩﺭﻩ ﻛﺮﺩ ،ﺍﺯ ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ ﺍﻣﻴﻦﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻟﺸﺖ ﻭ ﻧﺸﺎ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺍﻭ ﺍﻣﻴﻦﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺗﻮﻗﻴﻒ ﻭ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ،ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ ،ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪ ﺍﺯ ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﻨﺪ. ﭘﺲ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﮔﻴﻼﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ،ﻭ ﻛﻮﭼﻚ ،ﭼﻮﻥ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺧﺎﺹ ﺑﻪ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺍﺷﺖ ،ﭘﻴﺸﻮﺍﺯ ﺍﻭ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺗﺎ ﻛﺴﻤﺎ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺍﺳﺘﻘﺒﺎﻝ ﻛﺮﺩ ،ﻣﻌﺬﻟﻚ 40ﻫﺰﺍﺭ 29 ﺗﻮﻣﺎﻥ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻣﻴﻦﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﻭﻳﻜﺘﻮﺭﻫﻮﮔﻮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ »ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖﻫﺎ ،ﺑﻄﻮﺭﻱ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻣﻲﺩﺍﻧﺪ ،ﻣﺜﻞ ﮔﻠﻮﻟﺔ ﺑﺮﻑ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺤﺮﻛﺖ ﺩﺭﻣﻲﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﻏﻠﻄﺎﻥ ﻏﻠﻄﺎﻥ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺮﻭﻧﺪ ،ﺑﺮ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻭ ﻋﻈﻤﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ،ﺗﻮﺩﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﭘﺮﺟﻮﺵ ﻭ ﺧﺮﻭﺵ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ،ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺍﺯ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﻫﺮﺍﺳﻨﺪ 30 ﻭ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﻣﻴﺮﻭﻧﺪ«... ﺍﻳﻦ ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺭﺍﻩ ﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺯﻧﺪ ،ﺍﻣﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺭﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﺑﺘﺪﺭﻳﺞ ﺑﺰﺭگ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺑﺰﺭگ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻛﻪ ﮔﺎﻩ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺧﻮﺩ ﻃﻔﻞ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﺑﺒﺮﺩ. ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺷﮕﻔﺖﺍﻧﮕﻴﺰﺗﺮ ﺍﺯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺍﺯﺩﺣﺎﻡ ﻳﻚ ﺷﻮﺭﺵ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻭﺍﺣﺪ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﺮﺁﺷﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ .ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻻﺭﻭﺑﻲ ﻗﻨﺎﺕ ﺣﺎﺝ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﻴﻠﺴﭙﻮ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﻛﻨﺪ: ﺍﺯ ﺁﻗﺎﻱ ﺣﺎﺝ ﺍﺑﻮﺣﺴﻴﻦ ـ ﻳﺎ ﺣﺎﺝ ﺣﺴﻴﻦ ﺁﻗﺎ ﻣﻠﻚ)؟( ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺩﻭﻡ ﻭ ﺍﻳﺎﻡ ﻣﺮﺩﻩﺑﺎﺩ ﻭ ﺯﻧﺪﻩ ﺑﺎﺩ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ 1320ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺳﺎﻛﻨﺎﻥ ﻣﺤﻠﺔ ﺳﺮﭼﺸﻤﺔ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺣﺎﺝ ﺁﻗﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺪﺗﻬﺎﺳﺖ ﻗﻨﺎﺕ »ﺣﺎﺝ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ« ﻻﺭﻭﺑﻲ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻭﻗﻒ ﺍﺳﺖ ﻛﺴﻲ ﻣﺴﺆﻭﻝ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﭼﻨﺪ ﺗﻨﻲ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻳﻢ ﻭ ﺑﺮﻭﻳﻢ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻬﺮﺩﺍﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻜﻤﻚ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﺑﻮﺩﺟﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺷﻬﺮﺩﺍﺭﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﻻﺭﻭﺑﻲ ﻗﻨﺎﺕ ﺣﺎﺝ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ 28
200
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ. ﺭﻭﺯ ﺑﻌﺪ ،ﺣﺎﺝ ﺁﻗﺎ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺭﻳﺶ ﺳﻔﻴﺪﺍﻥ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺑﺮﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ .ﺍﺯ ﻗﻮﻝ ﺣﺎﺟﻲ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﻲ ﻧﻔﺮ ﺑﻮﺩﻳﻢ ،ﺍﻣﺎ ﻫﺮ ﻗﺪﻡ ﻛﻪ ﺑﻄﺮﻑ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻧﺰﺩﻳﻜﺘﺮ ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ ﻣﻦ ﭘﺸﺖ ﺳﺮﻡ ﻣﻲﺩﻳﺪﻡ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺗﺎ ﻧﺰﺩﻳﻜﻴﻬﺎﻱ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺩﻳﺪﻡ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺍﺯ ﺣﺪ ﻋﺎﺩﻱ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪ، ﭘﻴﺶ ﺧﻮﺩﻡ ﻣﻴﮕﻔﺘﻢ ﻻﺑﺪ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪﺍﻧﺪ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﻬﺮﺩﺍﺭ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻛﺜﺮﺕ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﺯ ﻗﻨﺎﺕ ﺑﺸﻮﺩ ،ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﻭﻝ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻛﻪ ﻧﮕﺎﻩ ﻛﺮﺩﻡ ﺩﻳﺪﻡ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺟﻮﺍﻧﻲ ﺭﻭﻱ ﭼﻬﺎﺭﭘﺎﻳﻪﺍﻱ ﺑﺎﻻ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻴﺎﻝ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﺩﺍﺭﺩ .ﺗﺎ ﻣﻦ ﺧﻮﺍﺳﺘﻢ ﺍﻇﻬﺎﺭﻱ ﺑﻜﻨﻢ ،ﺩﻳﺪﻡ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻳﻚ ﺻﺪﺍ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ »ﻣﺮگ ﺑﺮ ﻣﻴﻠﺴﭙﻮ«» ،ﻣﺮﺩﻩ ﺑﺎﺩ ﻣﻴﻠﺴﭙﻮ«» ،ﻣﺎ ﻣﻴﻠﺴﭙﻮ ﺭﺍ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻴﻢ«! ﻣﻦ ﺭﻭﻱ ﺳﻜﻮﺋﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻡ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ »ﺑﺎﺑﺎ ﻣﺎ ﻛﺎﺭﻱ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻴﻠﺴﭙﻮ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ،ﻣﺎ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺑﺮﻭﻳﻢ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻬﺮﺩﺍﺭ ﻭ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻗﻨﺎﺕ ﺣﺎﺟﻲ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺭﺍ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ« .ﺍﻣﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﺯﺩﻧﺪ :ﺣﺎﺟﻲ ،ﺑﻴﺎ ﭘﺎﺋﻴﻦ ،ﺑﻴﺎ ﭘﺎﺋﻴﻦ ،ﺑﻴﺎ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﭘﻴﺮﻣﺮﺩ ﺧﺮﻑ! ﻭ ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺨﻠﺺ ﺭﺍ ﺑﺰﻭﺭ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﻗﻀﻴﺔ ﻗﻨﺎﺕ ﺣﺎﺝ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﻀﺎﺩ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺭﻭﺱ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻣﺴﺘﺸﺎﺭﺍﻥ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﺑﺎ ﺍﺑﺘﻬﺎﺝ ،ﻭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻣﺘﻴﻨﮕﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﻫﻞ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ 32 ﻭ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻴﺎﺩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ. ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻴﺮﻭﺩ ،ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻭ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚ ﺧﺎﻥ ﻫﻢ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﻏﻮﻝ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﻋﺎﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﻴﺸﺔ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ، ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺑﻪﺟﺎ ﻛﺮﺩﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ: ﭼﻮ ﺁﻳﺪ ﺗﻮﺍﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺋﻲ ﻛﺸﻴﺪ ﭼﻮ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺯﻧﺠﻴﺮﻫﺎ ﺑﮕﺴﻠﺪ 31
ﭘﺎﻧﻮﺷﺖﻫﺎ .1ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺍﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ،ﺹ 243 .2ﺧﻼﺻﻪ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻫﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﻮﺩ: ﺩﺭ 22ﻧﻮﺍﻣﺒﺮ 1920ﺳﻔﺎﺭﺕ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻃﻲ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻲ ﺭﺳﻤ ًﺎ ﺍﺯ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺩﻳﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﻗﺰﺍﻕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ 1919ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺩﻫﺪ ﻭ ﺿﻤﻨ ًﺎ ﺍﻃﻼﻉ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﻋﻮﺍﻡ ﺑﻪ ﺭﻭﻳﻪ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﺍﺯ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻣﺎﻫﻲ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﺮﻩ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﻌﺬﻭﺭ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺭﺩ ﻗﻮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﺳﺎﺯﺩ .ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﻫﻢ ﻋﻼﻭﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺎﻳﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺩﻭﺳﺘﻲ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎﻱ ﻳﺎﺭﻱ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮﺻﺖ ﺭﺍ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﻤﺮﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻛﻨﺎﺭ ﻣﻲﻛﺸﻴﻢ .ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺍﻳﻦ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﺳﻔﺎﺭﺕ
ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺩﺭ ﺷﺸﻢ ژﺍﻧﻮﻳﻪ 1921ﺑﻪ ﺍﺗﺒﺎﻉ ﺁﻥ ﻛﺸﻮﺭ ﻣﻘﻴﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻋﺰﻳﻤﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﻧﻚ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﻫﻢ ﺍﻋﻼﻣﻴﻪﺍﻱ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﭙﺮﺩﻩﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﺎﻧﻚ ﺧﺎﺭﺝ ﺳﺎﺯﻧﺪ ،ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﮕﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭﻱ ﺑﺮ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺣﻜﻤﻔﺮﻣﺎ ﮔﺮﺩﻳﺪ. ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺳﻂ ﻓﻮﺭﻳﻪ ﻗﺰﺍﻗﻬﺎﻱ ﺁﺗﺮﻳﺎﺩ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﻛﻪ ،ﺑﻪﻋﻠﺖ ﻗﻄﻊ ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ،ﻣﺎﻫﻬﺎ ﺑﻮﺩ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺸﺪﺕ ﺍﺯ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﻛﺸﻮﺭ ﻧﺎﺭﺍﺿﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺁﻧﻜﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻭﺿﻊ ﻣﻌﻴﺸﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻪ ﮔﻮﺵ ﺯﻣﺎﻣﺪﺍﺭﺍﻥ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﺍﺯ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﻮﻱ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﺧﺒﺮ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺷﺪﻥ ﻗﻮﺍﻱ ﻗﺰﺍﻕ ،ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﻫﻴﺌﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﺳﺨﺖ ﻣﺘﻮﺣﺶ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺩﻳﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﺭﺍ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﻣﻴﺮﭘﻨﺞ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﺓ ﻗﺰﺍﻗﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻭﺭﻭﺩ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻣﻨﺼﺮﻑ ﻛﻨﺪ ﻭﻟﻲ ﻣﻴﺮﭘﻨﺞ ﺯﻳﺮ ﺑﺎﺭ ﻧﺮﻓﺖ. .3ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﻛﻮﺭﺵ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻛﺮﺩ .ﺍﻳﻦ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻥ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﺳﻴﺎﻱ ﺻﻐﻴﺮ ﺭﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺰﺩﻳﻜﻴﻬﺎﻱ ﺑﺎﺑﻞ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻜﺠﺎ ﻣﻴﺮﻭﻧﺪ ﻭ ﻓﻜﺮ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﻤﻚ ﺷﺎﻩ ﻣﻴﺮﻭﻧﺪ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺍﻭ ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ! .4ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺍﻋﻈﺎﻡ ﻗﺪﺳﻲ ﺝ 2ﺹ 15 .5ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪ ﺩﻧﻴﺎ ،24 ،ﺹ 110 .6ﻟﺮﺩ ﻛﺮﺯﻥ ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻧﺮﻣﺎﻥ ﺑﻄﻮﺭ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﻭ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ» :ﻣﺨﺎﺑﺮﺓ ﺗﻠﮕﺮﺍﻣﻬﺎﻱ ﻣﻔﺼﻞ ﻭ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺷﻤﺎ ،ﺩﺭ ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ،ﻋﻜﺲﺍﻟﻌﻤﻞ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﻭ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺗﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﻭﺿﻊ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺿﺪﻭﻧﻘﻴﻀﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻴﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﺻﺤﻴﺢ ﻛﻨﺪ ﻭ ﻭﺿﻊ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻦ ﺳﺎﺯﺩ .ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻭﺧﺎﻣﺖ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻲﺷﻤﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﻧﻈﺮ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺩ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻧﻤﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﻭﻗﺖ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ .ﺍﮔﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺭﺍ ﺧﻼﺻﻪﺗﺮ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺍﻃﻼﻉ ﺩﻫﻴﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺗﻠﮕﺮﺍﻣﻬﺎ ﺑﻜﺎﻫﻴﺪ ،ﻛﺎﺭ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺳﺒﻜﺘﺮ ﻭ ﺁﺳﺎﻥﺗﺮ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﻛﺮﺩ، ﺯﻳﺮﺍ ﮔﺰﺍﺭﺷﻬﺎﻱ ﺷﻤﺎ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻭ ﻃﻮﻝ ﻣﺘﻦ ﺍﺯ ﮔﺰﺍﺭﺷﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺤﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺣﺴﺎﺱ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻤﺎ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻤﺮﺍﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺳﺖ) .ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪ ﺩﻧﻴﺎ ،24 ،ﺹ(69 .7ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﺍﺯ ﻓﺮﻳﮕﻴﻪ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ُﮔﺮﺩﻳﻮﻡ ﺭﺳﻴﺪ، ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺍﺭﺍﺑﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﮔﺮﺩﻳﻮﺱ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﺑﻨﺪ ﺁﻥ ﭘﺮ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﮔﺮﻩﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻫﺮﺍﻧﻪ ﻳﻜﻲ ﺭﺍ ﺭﻭﻱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭘﻬﻠﻮﺍﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻭﺭ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺑﺎﺯ ﻛﺮﺩﻥ ﮔﺮﻩﻫﺎ ﺭﺍ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ :ﻏﻴﺐﮔﻮﺋﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻩﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﻛﻨﺪ ،ﺁﺳﻴﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ،ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﭼﻮﻥ ﻋﺎﺯﻡ ﺁﺳﻴﺎ ﻭ ﻓﺘﺢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺳﺘﻲ ﺑﺎﻳﻦ ﮔﺮﻩ ﺯﺩ ،ﺍﻣﺎ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻮﺷﻴﺪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺎﺯ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﺳﺮﻭﺗﻪ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﺑﺪ ،ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ـ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ ﺍﻭ ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺎﻝ ﺑﺪ ﻭ ﺿﻌﻒ ﺭﻭﺣﻴﺔ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﻧﺸﻮﺩ ـ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻛﻤﺮ ﻛﺸﻴﺪ ﻭ ﮔﺮﻩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﻳﺪ ﻭ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﺎﺯ ﺷﺪ ،ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ :ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﻫﻢ ﻳﻚ ﻧﻮﻉ ﮔﺸﻮﺩﻥ ﮔﺮﻩ ﺍﺳﺖ! )ﭘﻠﻮﺗﺎﺭﻙ ،ﺑﻨﻘﻞ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺹ.(1284
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 .8ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ 1299ﺹ 118 .9ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ 1299ﺹ 170 ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺧﺒﺮ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺯﻧﺪﺍﻧﻴﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪ ،ﺷﺐ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺍﻏﻠﺐ ﺭﺍﺣﺖ ﺧﻮﺍﺑﻴﺪﻧﺪ. ﻭﻟﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﺁﻥ ﺷﺐ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﻣﺎﻧﺪ ،ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺧﻮﺍﺑﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﻓﺮﺩﺍ ﺻﺒﺢ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺏ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﻭﻟﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﺻﺒﺢ ﺑﺨﻮﺍﺏ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﻧﺸﺪ، ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﻴﺪﺍﺭﻱ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻋﻠﺖ ﭼﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﻳﺸﺐ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﻭ ﻧﺎﺭﺍﺣﺖ ﻣﺎﻧﺪﻱ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺭﺍ ﺭﺍﺣﺖ ﺧﻮﺍﺑﻴﺪﻱ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮﺩ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﺩﺍﺭ ﺑﺒﺮﻧﺪ. ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﺩﻳﺸﺐ ﻛﻪ ﻧﺎﺭﺍﺣﺖ ﺑﻮﺩﻡ ﻓﻜﺮ ﻣﻴﻜﺮﺩﻡ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﻓﺮﺩﺍ ﺻﺒﺢ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﭙﺎﻱ ﺩﺍﺭ ﺑﺒﺮﻧﺪ .ﺍﻣﺎ ﭼﻮﻥ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺯﺩ ﻭ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﺸﺪ ،ﺭﺍﺣﺖ ﺧﻮﺍﺑﻴﺪﻡ ،ﺯﻳﺮﺍ ﻣﻦ ﻣﻴﺪﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﺳﻴﺪﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺍﮔﺮ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺻﺒﺢ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺪﺍﺭ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻫﻴﭻ ﺍﺷﻜﺎﻟﻲ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﻧﺪﺍﺷﺖ ،ﺍﻣﺎ ﺍﺯ ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﺧﺒﺮ ﭘﺨﺶ ﺷﺪﻩ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺍﻭ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻤﻴﻤﻲ ﺑﮕﻴﺮﺩ ،ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺑﺎ ﺧﻴﺎﻝ ﺭﺍﺣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﺏ ﺭﻓﺘﻢ .ﭼﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻛﺎﺭﻱ ﺑﻜﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ ﻭﮔﺮﻧﻪ ﺍﮔﺮ ﻳﻚ ﺷﺐ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮔﺬﺷﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﻭ ﺧﺎﺭﺝ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ. .10ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻣﻦ ،ﺝ ،4ﺹ 359 .11ﺁﻗﺎﻱ ﻓﺮﺥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻲ )ﺷﺎﻋﺮ ﺍﺳﺘﺎﺩ( ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﻮﻡ ﺍﺳﻔﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺪﺕ ﺩﻩ ﺭﻭﺯ ،ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ،ﻫﻴﭻ ﺧﺒﺮﻱ ﺍﺯ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻧﺪﺍﺷﺖ .ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻲﺯﺩﻧﺪ ،ﺟﻮﺍﺑﻲ ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ .ﻗﻮﺍﻡ ،ﺭﺟﺎﻝ ﺷﻬﺮ ﺭﺍ ﮔﺮﺩ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺧﺒﺮﻱ ﻫﺴﺖ ،ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺳﺖ ﻳﻜﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻄﺮ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ. ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺩﻩ ﺭﻭﺯ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﻲ ﺑﺎﻣﻀﺎﻱ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﻨﺎﻡ ﻗﻮﺍﻡ ﺭﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻨﻮﺍﻥ» :ﺧﺪﻣﺖ ﺟﻨﺎﺏ ﺍﺟﻞ ﺍﻛﺮﻡ ﺁﻗﺎﻱ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻭﺍﻟﻲ ﺍﻳﺎﻟﺖ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ« ﺩﺭﻳﻦ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ،ﺳﻴﺪﺿﻴﺎء ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻋﻼﻣﻴﺔ ﻛﻮﺩﺗﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﻨﻨﺪ .ﻗﻮﺍﻡ ﺟﻮﺍﺏ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺭﺍ ﺑﺠﺎﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﺭﺋﻴﺲﺍﻟﻮﺯﺭﺍء ﻣﺨﺎﺑﺮﻩ ﻛﻨﺪ ،ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺖ: »ﺟﻨﺎﺏ ﺁﻗﺎﻱ ﺳﻴﺪﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺪﻳﺮ ﺟﺮﻳﺪﺓ ﺭﻋﺪ! ﻣﺎﺩﺍﻡ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﻲ ﺻﺎﺩﺭ ﻧﺸﻮﺩ ،ﻧﻤﻴﺘﻮﺍﻧﻢ ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺍﻋﻼﻣﻴﻪ ﺭﺍ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﻨﻢ«. ﭼﻮﻥ ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﺨﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻗﻮﺍﻡ ﺑﻮﺩ ،ﺭﻭﺯ ﺑﻌﺪ ﺑﺘﻮﺳﻂ ﺗﻠﮕﺮﺍﻑ ﺍﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻗﻮﻧﺴﻠﮕﺮﻱ ،ﺑﻪ ﻛﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻴﺨﺎﻥ ﭘﺴﻴﺎﻥ ،ﺭﺋﻴﺲ ژﺍﻧﺪﺍﺭﻣﺮﻱ ﻣﺸﻬﺪ ،ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﻮﺍﻡ ﺭﺍ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪ. ﻗﻮﺍﻡ ،ﻓﺎﺭﻍ ﺍﺯ ﺍﻭﺿﺎﻉ ،ﺁﻧﺮﻭﺯ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﮔﺮﺩﺵ ﻭ ﺗﻔﺮﻳﺢ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺑﺎﻏﻬﺎﻱ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ .ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ،ﺑﺪﻭﻥ ﺧﺒﺮ ،ﺩﺭ ﺟﻠﻮﻱ ژﺍﻧﺪﺍﺭﻣﺮﻱ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺗﺤﺖ ﺍﻟﺤﻔﻆ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ .ﻛﻴﻨﺔ ﻗﻮﺍﻡ ﺍﺯ ﻛﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲﺧﺎﻥ ،ﺍﺯﻳﻦﺟﺎ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻓﺠﻴﻊ ﺍﻭ ﺷﺪ. .12ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ ،1299ﺝ 1ﺹ 174 .13ﺣﻴﺎﺕ ﻳﺤﻴﻲ ،ﺝ 4ﺹ 244 .14ﻋﺒﺎﺱ ﻓﺮﺍﺕ ﺷﺎﻋﺮ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺳﻘﻮﻁ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎء ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ:
201 ﺳﻴﺪﻱ ﺷـﺪ ﺑﺮ ﺍﺳـﺐ ﺑﺨـﺖ ﺳـﻮﺍﺭ ﻭ ﺍﻧﺪﺭﻳﻦ ﻋﺮﺻﻪ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯﻱ ﺗﺎﺧﺖ ﭼـﻮﻥ ﺳـﻮﺍﺭﻱ ﻧـﻜـﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺳـﺐ ﺩﺭ ﺣـﻴـﻦ ﺗـﺎﺧﺘﻦ ﺍﻧـﺪﺍﺧﺖ ﺧـﺎﻧـﻪﻫـﺎ ﺭﺍ ﺧـﺮﺍﺏ ﻭ ﻭﻳﺮﺍﻥ ﻛﺮﺩ ﮔﻔـﺖ :ﺑـﺎﻳـﺪ ﻋـﻤـﺎﺭﺕ ﻧﻮ ﺳﺎﺧﺖ ﺩﻳــﺪ ﺍﺯ ﻋــﻬـﺪﻩ ﺑـﺮ ﻧـﻤــﻲﺁﻳــﺪ ﺭﻓـﺖ ﻭ ﻣﻨـﺰﻝ ﺑـﺪﻳﮕـﺮﻱ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ .15ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﺪﺳﺘﺨﻂ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ 4ﺣﻮﺕ ﺑﻪ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮﻥ..» .ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻏﻔﻠﺖ ﻛﺎﺭﻱ ﻭ ﻻﻗﻴﺪﻱ ﺯﻣﺎﻣﺪﺍﺭﺍﻥ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻱ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﻲﺗﻜﻠﻴﻔﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻭ ﺗﺰﻟﺰﻝ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﻭ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻧﻤﻮﺩ ...ﺑﺎﻗﺘﻀﺎﻱ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﻭ ﻟﻴﺎﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﻨﺎﺏ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺳﺮﺍﻍ ﺩﺍﺷﺘﻴﻢ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻤﻘﺎﻡ ﺭﻳﺎﺳﺖﻭﺯﺭﺍء ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻓﺮﻣﻮﺩﻳﻢ .ﺷﻬﺮ ﺟﻤﺎﺩﻱﺍﻻﺧﺮ ،1339ﺷﺎﻩ« .16ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ،ﺧﺮﺩﺍﺩ 1336ﺹ 14 .17ﺍژﺩﻫﺎﻱ ﻫﻔﺖ ﺳﺮ ،ﺹ 352 .18ﺳﻴﺪﺿﻴﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﻮﻳﺲ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ 1320ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺍﻭ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺍﺳﺖ. .19ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ 1299ﺹ 288 .20ﻛﻮﺩﺗﺎﻱ 1299ﺹ 290 .21ﻭ ﻣﻦ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪ »ﻧﺎﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ« ﻧﻮﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ »ﺭﻭﺡ ﻧﺎﺩﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻓﺎﺗﺤﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﺴﻲ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﻌﺶ ﻛﻠﻨﻞ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ« )ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻌﻪ ﺹ .(16 .22ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺟﻨﮕﻞ ﺹ 329 .23ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﺣﻤﺪ ﺍﺣﺮﺍﺭ ،ﻣﺮﺩﻱ ﺍﺯ ﺟﻨﮕﻞ .24ﺭﻭﺯﻳﻜﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻛﻮﭼﻚ ﺧﺎﻥ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ ،ﭘﺴﺮ ﺍﻭ »ﻟﺸﻜﺮﺁﺭﺍ« ﻳﻚ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮﺩ. .25ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺟﻨﮕﻞ ﺹ 233 .26ﻋﻠﻲ ﺍﺻﻐﺮ ﺷﻤﻴﻢ ،ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺓ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻗﺎﺟﺎﺭ ،ﺹ 486 .27ﻭﻳﻜﺘﻮﺭﻫﻮﮔﻮ ،ﺑﻴﻨﻮﺍﻳﺎﻥ ،ﺝ 4ﺹ 232 .28ﺑﻴﻨﻮﺍﻳﺎﻥ ،ﺝ 4ﺹ 227ﺗﺎ 240 .29ﺗﻘﺮﻳﺮ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻳﻮﺳﺎﻻﺭ ،ﮔﻮﻳﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻔﺮ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻛﺸﻜﻮﻝ ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﺳﻴﺐﺩﻳﺪﮔﺎﻥ ﺭﺿﺎﺋﻴﻪ ﺍﻋﺎﻧﻪ ﺟﻤﻊ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﮔﻮﻳﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯ ﺍﻭﻝ ﻗﺮﻳﺐ 25 ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﭘﻮﻝ ﺩﺭ ﻛﺸﻜﻮﻝ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﺓ ﺩﺭﻭﻳﺶ ﺗﻌﻬﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ. .30ﺑﻴﻨﻮﺍﻳﺎﻥ ،ﺝ 4ﺹ 296 .31ﺍﻳﻦ ﻗﻨﺎﺕ ﺩﺭ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺟﺎﺭﻱ ﻭ ﻭﻗﻒ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻮﺩ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ ﺁﺏ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻪﺍﺵ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ ﺣﻖ ﺷﺮﺏ ﺩﺍﺷﺖ. .32ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﺔ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻳﺲ) ،ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ (1349ﺿﻤﻦ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻣﻘﻴﻢ ﺧﺎﺭﺝ ﻛﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﻲ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻡ .ﭼﻪ ﺁﻥ ﺷﺐ ﻫﻢ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﺑﺤﺚ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ »ﺭﺍﻩ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ« ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻗﻨﺎﺕ ﺣﺎﺝ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺩﭼﺎﺭ ﺷﻮﺩ! ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﺮﺳﻴﺪ ﻭ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﻭ ﺷﻮﺧﻲ ﺧﺘﻢ ﺷﺪ ،ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ،ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻭﺳﺎﺋﻞ ﺧﺘﻢ ﺁﻥ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ ﺑﻮﺩ!
202
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺳﺎﻝ ﺩﺭﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ. ﺑﻴﺴﺖﻭﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮﻩ )1957ﻡ( ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﻧﻴﺦ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻲﺁﻓﺖ ﻧﺒﻮﺩ .ﺑﺮﻭﻛﻠﻤﻦ5ـ ﻣﺴﺘﺸﺮﻕ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ .ﺍﻭﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺏ »ﻃﺒﻘﺎﺕ« ﺍﺑﻦﺳﻌﺪ ـ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻗﺪﻳﻤﻴﺘﺮﻳﻦ ﻛﺘﺐ ﺭﺟﺎﻟﻲ ﺍﺳﻼﻡ ﺭﺍ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻩ ،ﻟﺒﻴﺪ ـ ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺮﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪﻩ ـ ﻳﻚ ﭼﺎپ ﺍﺯ »ﺍﻟﻜﺎﻣﻞ« ﺍﺑﻦ ﺍﺛﻴﺮ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻜﺎﺭﺍﻥ ﺩﺍﺋﺮﺓﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﻟﻴﺪﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﻫﻢ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺍَﻋﺜﻢ ﻛﻮﻓﻲ ﺩﺍﺭﺩ. 4
:
ﺗﺬﻛﺮﻩﺍﻟﻘﺒﻮﺭ
*
ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎﻥ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻭ ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺟﻮﺭ
ﺩﻭﺭﺓ ﺻﺪ ﺳﺎﻟﺔ ﻛﻨﮕﺮﻩﻫﺎﻱ ﺷﺮﻕﺷﻨﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺩﻭﺭﺓ ﻣﺸﺨﺺ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮﺩ :ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻱ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺍﻭﻝ ﺟﻬﺎﻧﻲ ،ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻱ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺩﻭ ﺟﻨﮓ ،ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻱ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ. ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺷﺌﻮﻥ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺩﺍﺷﺖ، ﺩﺭ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻭ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻢ ﻛﻨﮕﺮﻩﻫﺎﻱ ﺷﺮﻕﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻴﺰ ﺍﺛﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻲﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺷﻴﻮﺓ ﺑﺮﮔﺰﺍﺭﻱ ﻛﻨﮕﺮﻩﻫﺎ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺳﺎﺑﻘﻪﺍﻱ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﻛﻪ ﻃﻲ ﺍﻳﻦ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ،ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻً ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﻨﮕﺮﻩﻫﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻛﺎﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﻇﻦ ﻏﺎﻟﺐ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺍﺯ 1951ﻡ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ـ ﻛﻪ ﺑﻴﺴﺖﻭﺩﻭﻣﻴﻦ ﺍﺟﻼﺱ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻝ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ ،ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻧﻴﺰ ﺗﻚﻭﺑُﻦ ﺷﺪﻩ ،ﺩﻳﮕﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﻱ ﻭ ﺩﺍﻳﻨﺎﺳﻮﺭﻱ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ. ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺮگ ﺭﺍﺑﻴﻨﻮ 1ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺱ ـ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﮔﻴﻼﻥﺷﻨﺎﺱ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﺭﺍ ـ ﻳﻚ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺍﻳﻦ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﺍﺯ ﻳﺎﺩ ﺑﺮﺩ 2،ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﺭﻧﻪ ﮔﺮﻭﺳﻪ 3ﺧﺎﻭﺭﺷﻨﺎﺱ ﻋﻀﻮ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺍﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻣﻐﻮﻻﻥ ،ﻭ ﻛﺘﺎﺏ »ﺗﻤﺪﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ« ﺍﻭ ﺷﻬﺮﺗﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﺑﻴﺴﺖﻭﺳﻮﻣﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﺑﻪ ﺳﺎﻝ 1954ﻡ ﺩﺭ ﻛﻤﺒﺮﻳﺞ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ ،ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻏﻮﻝ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺱ ،ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺮﻭﻓﺴﻮﺭ ﻛﺮﻳﺴﺘﻦﺳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﺓ »ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ« ﺩﺭ ﺁﻥ ﺣﻀﻮﺭ ﻧﺪﺍﺷﺖ .ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺳﺎﻳﻪﻫﺎﻱ ﻛﻨﮕﺮﻩ«
ﻣﻮﺭ ﻗﺤﻂ ﺩﻳﺪﻩ
ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﺩﺭ ﻣﺴﻜﻮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ )1960ﻡ( ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﻳﺎﺩﺑﻮﺩ ﻣﺎ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﻩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﻢ ،ﻛﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻮﺭﺩﺍﻭﺩ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﻴﻨﻮﻱ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﻌﻴﻦ ﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ. 6 ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻛﻨﮕﺮﻩ ،ﻟﻮﺋﻲ ﻣﺎﺳﻴﻦﻳﻮﻥ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ 7 ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎﻥ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ )ژﻭﺋﻴﻪ 1962ﻡ(. ﻛﺘﺎﺏ »ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺣﻼﺝ« ﻭ »ﺭﺳﺎﻟﺔ ﺍﺑﻦ ﺯﻧﺠﻲ« ،ﺍﺯ ﺷﺎﻫﻜﺎﺭﻫﺎﻱ ﺍﻭﺳﺖ ﻭ »ﺳﻠﻤﺎﻥ ﭘﺎﻙ« ﺍﻭ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺯﻫﺪ ﺳﻠﻤﺎﻥ ﻭ ﻛﻔﺮ ﺷﻴﻄﺎﻥ ﻣﻌﺮﻭﻑﺗﺮ ﺍﺳﺖ 8.ﺍﻭ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ »ﺑﻴﻀﺎ« ﻣﻮﻟ ِﺪ ﺣﺴﻴﻦﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﺣﻼﺝ ،ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺱ ﺳﻔﺮ ﻛﺮﺩ. ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﻤﻪﺍﺵ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﻣﺮﺣﻮﻡﻫﺎ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﻣﻘﺎﻟﻪﻣﺎﻥ ﺑﻮﻱ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻫﻢ ﺑﺪﻫﺪ ،ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﻣﺴﻜﻮ ﻋﺪﻩﺍﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺤﻤﺪﺍﷲ ﺣﻴﺎﺕ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﻡ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﻛﻨﮕﺮﻩﻫﺎﻱ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﺣﺴﺎﻥ ﻳﺎﺭﺷﺎﻃﺮ ،ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺎﻫﻴﺎﺭ ﻧﻮﺍﺑﻲ ،ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ُﻣﻜﺮﻱ )ﻛﻪ ﺍﺯ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ( ،ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ـ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺳﻲ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺍﺯ ﭘﻴﺮﺍﻥ ﻭ ﭘﻴﺸﻜﺴﻮﺗﺎﻥ ﺷﺮﻕﺷﻨﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﻧﺪ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﺣﺪﻭﺩ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻦ ﺍﺯ 58ﻛﺸﻮﺭ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ 9.ﺩﺑﻴﺮﻛﻞ ﻛﻨﮕﺮﻩ ِ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺩﻭﺭﺓ ﻣﺎﺩ ﺍﺳﺖ. ﺩﻳﺎﻛﻮﻧﻮﻑ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻭ ﺑﺎﺯ ،ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﺎﺳﻴﻦﻳﻮﻥ ﺷﺪ ،ﻳﻚ ﺑﺤﺚ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﻫﻢ ﭘﻴﺶ ﺑﻜﺸﻢ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻳﻜﻨﻮﺍﺧﺘﻲ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﺠﺎﺕ ﺑﺨﺸﻢ .ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺑﺲ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻭ ﺩﺭﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺪ ،ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻳﻚ »ﺷﺪﺍﻻﺯﺍﺭ« ﺩﺭ ﺍﻭﺻﺎﻑ »ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺰﺍﺭ« ﻳﺎ »ﺭﻳﺎﺽﺍﻻﻟﻮﺍﺡ« ﺑﺮﺍﻱ »ﻣﺰﺍﺭﺍﺕ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺍﺭﻭﺍﺡ«. ﮔﻪ ﺧﻮﺷﻪﭼﻴﻦِ ﺯﻟﻔﻢ ﻭ ﮔﻪ ﺩﺍﻧﻪﭼﻴﻦِ ﺧﺎﻝ 10 ﭼﻮﻥ ﻣﻮﺭِ ﻗﺤﻂ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﺮﻣﻦ ﻓﺘﺎﺩﻩﺍﻡ
ﻫﻴﭻ ﺩﺭﻫﻴﭻ
ﺣﺪﻭﺩ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺳﺎﻝ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻨﮕﺮﻩﻫﺎﻱ ﺷﺮﻕﺷﻨﺎﺳﻲ ﺍﺯ ﻛﻞ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺁﻥ ،ﺩﺭ ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﺔ ﺁﻥ ﻧﺎﻡ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎﻥ ﺑﻪ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻳﺎﺩ ﺷﺪ ـ ﺁﻥﻃﻮﺭ ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺁﻥﺭﺍ »ﺗﺬﻛﺮﺓﺍﻟﻘﺒﻮﺭ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎﻥ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻭ ﺩﻭﺭ« ﻧﺎﻡ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﺣﻜﻢ ﻓﺎﺗﺤﻪﺧﻮﺍﻧﻲ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻧﻬﺎﺩ. ﻋﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻣﺎ ﺍﺯ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻦ ﺩﺍﺷﺖ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺍﺷﺘﻴﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﻏﺮﺏ ـ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﺒﺮﺍ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ـ ﻳﻜﻲ ﻧﻮ ِﻉ ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺮﺩﻡ ـ ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ﺍﺯ ﻋﻴﺐ ّ ﻗِﺪّ ﻳﺴﻴﻨﻲ ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻭﻻﻳﺖ ﻣﻲﺭﻭﺩ، ﺍﻭﻝ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﺍﻫﻞ ﺍﺳﺘﺸﺮﺍﻕ ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮﺩ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ. ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ،ﻣﺨﻠﺺ ،ﻣﺜﻞ ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻔﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ )ﺳﺎﺑﻖ ،ﻳﺎ ﺍﺳﺒﻖ( ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﭘُﻤﭗﻫﺎﻱ ﺑﻨﺰﻳﻦ ،ﻛﺎﺷﻴﻜﺎﺭﻱ ﮔﻞ ﻭ ﺑﻮﺗﻪﺩﺍﺭ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ـ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﺑﺮ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎﻥ، ﺍﻣﺎﻣﺰﺍﺩﻩ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻡ ،ﻭ ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﺍﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻻﺑﺪ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﺪ ﻛﻪ ـ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺁﻥ ﭘﻤﭗ ﺑﻨﺰﻳﻦﻫﺎ ـ ...ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﭘُﻤﭗ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻭ ﻛﺎﺷﻴﻜﺎﺭﻱ ﺩﻟﭙﺬﻳﺮ ﺁﻥ ،ﺍﻳﺴﺘﺎﺩ ﻭ ﻛﻔﺸﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ ﻛﻪ :ﺍﻟﺴﻼﻡ ﻋﻠﻴﻚ ﻳﺎ ﺷﻬﻴﺪ ﻳﺎ ﻏﺮﻳﺐﺍﻟﻐ َُﺮﺑﺎ .ﺗﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻛﺮﺩﻧﺪ َ ـ ﻛﻪ ﺍﻣﺎﻣﺰﺍﺩﻩ ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻏﺮﻳﺐ ﻭ ﺷﻬﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﻫﻢ ﺁﺷﻨﺎﺳﺖ. ﻧﺤﻮﺓ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻘﺎﻻﺕ ﻣﻦ ﻃﻮﺭﻱ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﻌﻀﻲ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ،ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﺭﺍ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻛﻦ، ﺩﻭ ﻫﻔﺘﻪ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺯﺍء ﺩﻭ ﺳﻪ ﺷﻜﻢ ﭘُﻠﻮ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﻭ ﺳﻪ ﺑﻄﺮﻱ ﺁﺑﺠﻮ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻟﻜﻞ ،ﺣﺎﻻ ﺩﺍﺭﺩ ﮔﻨﺎﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺁﺩﻡ ﺭﺍ ﭘﺎﻙ ﻣﻲﻛﻨﺪ .ﺍﻭﻝ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻏﺮﺑﻴﻬﺎ ﭘﻠﻮ ﻧﻤﻲﺩﻫﻨﺪ ـ ﺁﻥ ﺳﺎﻧﺪﻭﻳﭻ ﻫﻢ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ »ﻫﻴﭻ ﺩﺭﻫﻴﭻ« ﺍﺳﺖ .ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﻛﻨﮕﺮﻩﻫﺎ ـ ﺁﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﻛﻨﻢ ـ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻣﻬﻨﺪﺱ ﮔﻨﺠﻪﺍﻱ ﻣﻦ ﻣﻬﻤﺎﻥ »ﺟﻴﺐ ﻭﺍﺭﺙ« ﻫﺴﺘﻢ 11ﻭ ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ ﺩﻳﻨﻲ ﺍﺯ ﻛﺴﻲ ﺑﺮﮔﺮﺩﻥ ﻧﺪﺍﺭﻡ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﺍﺻﻮﻝ ﻛﻪ ﺑﺪﺍﻥ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺭﻡ ﺑﻪ ﺩﻳﺪﻩ ﺍﻋﺘﻨﺎ ﻣﻲﻧﮕﺮﻡ ،ﻭﮔﺮﻧﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎﻥ ﺁﺩﻡ ﺑﻲﺳﻮﺍﺩ ﻫﻢ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺳﺖ ،ﺷﺎﺭﻻﺗﺎﻥ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ـ ﺷﺎﻳﺪ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﻜﻨﻨﺪ .ﻣﻦ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺗﻄﻬﻴﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﻧﻴﺴﺘﻢ.
203 ● ﺧﺪﺍ ﺭﺣﻤﺖ ﻛﻨﺪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺭﺍ؛ ﻭﻗﺘﻲ ،ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺑﻌﺾ ُﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﺁﺩﻡ ﻣﺘﺤﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺧﻮﺩﺵ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﻳﻦﻗﺪﺭ ﻣﺪﻳﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻲﺩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺍﺻ ً ﻼ ﺯﻧﺪﮔﻲ ِ ﻛﻤﻚ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﭼﻄﻮﺭ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻣﺪﻳﻮﻥ ﺍﻳﻨﻘﺪﺭ ﺑﻲﭘﺮﻭﺍ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟
ﺣ ّ ﻼﺝ ﺑﺮﺳﺮِ ﺩﺍﺭ
ﺧﺪﺍ ﺭﺣﻤﺖ ﻛﻨﺪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺭﺍ؛ ﻭﻗﺘﻲ ،ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺑﻌﺾ ُﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﺁﺩﻡ ﻣﺘﺤﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺧﻮﺩﺵ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﻳﻦﻗﺪﺭ ﻣﺪﻳﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ِ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻲﺩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺍﺻ ً ﻛﻤﻚ ﻼ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻣﺪﻳﻮﻥ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﭼﻄﻮﺭ ﺍﻳﻨﻘﺪﺭ ﺑﻲﭘﺮﻭﺍ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ ﻣﺜ ً ﻼ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺎﺳﻴﻦﻳﻮﻥ ،ﻛﻪ ﺻﺤﺒﺘﺶ ﺍﻵﻥ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ،ﻃﻲ ﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ـ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﺎﺳﻴﻦﻳﻮﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺣﻼﺝ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﻬﺎ ﺍﮔﺮ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺍﺯ ﻣﺎﺳﻴﻦﻳﻮﻥ ﻧﺸﻨﺎﺳﻨﺪ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﻻﺍﻗﻞ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﻭ »ﺣﻼﺝ« ـ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ »ﺳﻠﻤﺎﻥ ﭘﺎﻙ« ﺧﻮﺏ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ ـ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻋﻠﻲ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ ﭘﺎﻱ ﻣﻨﺒﺮ ﺑﻪ ﺭﻭﻱ ﻣﻨﺒﺮ ﻫﻢ ﭘﺎ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﺠﻠﺴﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﺸﻮﺩ ،ﻧﻈﺮ ﻋﺠﻴﺒﻲ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺘﺸﺮﻕ ﺑﺰﺭگ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ 30» :ﺩﺳﺎﻣﺒﺮ 1923ﻡ/ﺝ1342/2ﻫـ(« ﺩﻭ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﺎﺳﻴﻦﻳﻮﻥ ـ ﺩﺭﺧﺼﻮﺹ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﺣﻼﺝ ،ﻣﻦ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩﺍﻡ ﻭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺍﺭﻡ ـ ﻫﻴﭽﻜﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺩﻭ ﻛﺘﺎﺏ ﭼﻴﺰ ﭼﻨﮓ ﺑﻪ ﺩﻝ ﺯﻧﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ .ﻭ ﻣﻤﻠﻮ ﺍﺯ ﺍﻏﻼﻁ ﻓﺎﺣﺸﺔ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻭ ﻟﻐﻮﻱ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺍﺳﺖ ...ﺩﻭ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﺍﺧﻴﺮﺍ ً ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﺮﻛﺎﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺑﻮﺩﻳﺪ ﺑﺨﺮﻳﺪـ ﺑﻜﻠﻲ ﺍﺯ ﻧﻘﻄﻪﻧﻈﺮ ﻳﻚ ﻣﺮﺩ ﻋﺎﻟﻤﻲ ﻣﺜﻞ ﺳﺮﻛﺎﺭ ﺑﻲﻓﺎﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ ...ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﻣﻦ ﺷﺨﺼ ًﺎ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ .ﺟﻮﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻃﺎﻟﺐ ﺷﻬﺮﺕ ﻭ ﻧﺎﻡ ﻭ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﺭﻱ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﻣﺒﻬﻮﺕ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ«...12 ﺁﻧﭽﻪ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺩﺭ ﻧﺎﻡﺟﻮﺋﻲ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﻴﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﮔﻴﺮﺍﺋﻲ ﻭ ﮔﺮﻣﻲ ﻭ ﺷﻮﻕ ﻋﺎﺭﻓﺎﻧﻪ ﻣﺜﻞ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﺎﺳﻴﻦﻳﻮﻥ ﻧﻪ ﺩﺭ ﺣﻖ ﺣﻼﺝ ﻭ ﻧﻪ ﺩﺭ ﺣﻖ ﺳﻠﻤﺎﻥ ﭘﺎﻙ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
204 ● ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻦ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﺟﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺟﻨﮓ ﺻﻠﻴﺒﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺟﻤﻠﻪ »ﺷﻬﺪﻫﺎ ﺳﺘّﻮﻥ ﺍﻟﻔ ًﺎ ﻣﻦﺍﻻﻓﺮﻧﺞ« ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺷﺼﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﻓﺮﻧﮕﻴﻬﺎ ﺩﺭﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﭙﺎﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺼﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻣﺴﺘﺸﺮﻕ ﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺭﺍ ﻫﻤﭽﻮ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﻛﻪ ﺷﺼﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﻓﺮﻧﮕﻴﻬﺎ ﺩﺭﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ.
ﺷﻬﻴﺪ ﺗﻴﻎ ﻗﻠﻢ
ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﻳﻚ ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺑﻌﻀﻲ ﺷﺎﺭﻻﺗﺎﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﺯﺑﺎﻥ ﻻﺗﻴﻦ ﻭ ﻳﺎ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﻣﺴﺘﺸﺮﻕ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ،ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻬﺎ »ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺩﻩ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﺧﻮﺩﺵ ...ﺗﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﺷﺮﻕ 13ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻓﻮﺭﺍ ً ﺍﺩﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﻭ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻭ ﺗﺮﻛﻲ ﻭ ُﺳﺮﻳﺎﻧﻲ ﻭ ﻋﺒﺮﻱ ﻭ ﺁﺭﺍﻣﺌﻦ ﻭ ﺗﺮﻛﻲ ﻭ ﺳﺎﻧﺴﻜﺮﻳﺖ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﺪ... ﻭ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﭼﺎﭘﭽﻲﻫﺎﻱ ﺍﺣﻤﻘﻲ ﻫﻢ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﺭﺝ ﺧﻮﺩ ﭼﺎپ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ،ﻭ ﺍﺣﻤﻖﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺍﺷﺨﺎﺻﻲ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻭ ﻣﺬﺍﻫﺐ ﻭ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ 14 ﻣﺸﺮﻕ ﺍﻃﻼﻉ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﻨﻨﺪ«... ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻦ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﺟﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺟﻨﮓ ﺻﻠﻴﺒﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺟﻤﻠﻪ »ﺷﻬﺪﻫﺎ ﺳﺘّﻮﻥ ﺍﻟﻔ ًﺎ ﻣﻦﺍﻻﻓﺮﻧﺞ« ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺷﺼﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﻓﺮﻧﮕﻴﻬﺎ ﺩﺭﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﭙﺎﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺼﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻣﺴﺘﺸﺮﻕ ﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺭﺍ ﻫﻤﭽﻮ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﻛﻪ ﺷﺼﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﻓﺮﻧﮕﻴﻬﺎ ﺩﺭﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ .ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ :ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻬﻢ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺼﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻋﻴﺴﻮﻱ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻣﻮﺭﺧﻴﻦ ﻣﺴﻴﺤﻲ ﻣﺘﻌﺮﺽ ﺁﻥ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺁﻱ ﭼﻪ ﺧﻮﺏ ﺷﺪ! ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻟﻘﺐ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﺮ ﻓﺮﻧﮕﻲﻫﺎ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ،ﭼﻄﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻫﻤﻴﻨﺠﺎ ﻭ ﺳﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﮔﻴﺮ ﺑﻴﻨﺪﺍﺯﻳﻢ .ﻻﺑﺪ ﺍﺳﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻠﻨﺪﺍﻡ ﺭﺍ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﺪ ـ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪﻩ ﻭ ﻭﻳﺮﺍﺳﺘﺎﺭ ﻏﺰﻟﻴﺎﺕ ﺣﺎﻓﻆ ﺍﺳﺖ ـ ﺍﻭ ﻳﻚ ﺟﺎ ﻋﺒﺎﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﺩﺭ ﺣﻖ ﺣﺎﻓﻆ ﺑﺪﻳﻦﺻﻮﺭﺕ» »ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺍﻻﻋﻈﻢ ،ﺍﻟﺴﻌﻴﺪﺍﻟﻤﺮﺣﻮﻡ، ﺍﻟﺸﻬﻴﺪ ،ﻣﻔﺨﺮﺍﻟﻌﻠﻤﺎء ،ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻧﺤﺎﺭﻳﺮﺍﻻﺩﺑﺎء .ﺷﻤﺲ ﺍﻟﻤﻠﺔ 15 ﻭﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪﺍﻟﺤﺎﻓﻆﺍﻟﺸﻴﺮﺍﺯﻱ«. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﻣﻴﺮﻱ ﻓﻴﺮﻭﺯﻛﻮﻫﻲ ﺩﺭﻳﻦ ﺧﺼﻮﺹ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﺑﻪ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ...» :ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻓﺎﺿﻞ ،ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ـ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺭﺣﻤﺔﺍﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ـ ﺍﺯﻳﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺠﺐ ﻭ ﺍﺳﺘﻨﻜﺎ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ،ﻭ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺣﺎﻓﻆ ﺭﺍ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺑﺎ ﺳﻮﺍﻧﺢ ﻋﻤﺮﻱ ﺍﻭ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ] .ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﺣﺴﺎﻥ ﻃﺒﺮﻱ ﻫﻢ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ[ ﮔﻤﺎﻥ ﺑﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻻﻣﺤﺎﻟﻪ ﻓﺘﻮﺍﻱ ﻗﺘﻠﺶ ﺻﺎﺩﺭ ﻭ ﻣﺤﻜﻮﻡ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻋﻠﻤﺎﻱ ﻭﻗﺖ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ«. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﻣﻴﺮﻱ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ» :ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻠﻤﺔ ﺷﻬﻴﺪ ـ ﺑﻪ ِ ﺧﺎﺹ ُﻗ ّﺮﺍء ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻌﻨﻲ ﺷﺎﻫﺪ ،ﺍﺻﻄﻼﺣﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻣﻌﻴﻦ ﮔﺮﺩﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻗﺮﺁﻥ ﻛﺮﻳﻢ ﺭﺍ ﺩﻭﺭﻩ ﻭ ﺧﺘﻢ ﻣﻲﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ـ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺧﺘﻢ ﻗﺮﺍﺋﺖ ،ﺷﻬﻮﺩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺤﻀ ِﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺩﻭﺭﻩ ـ ﺑﻪ ﻟﻔﻆ ﺷﻬﻴﺪ ﺿﺒﻂ ﻣﻲﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ. ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻣﺰﺍﺭﺍﺕ ﺷﻴﺮﺍﺯ ـ ﻋﻠﻲ ﻣﺎﻧُﻘِ َﻞ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﻗﺒﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺍﻟﺸﻬﻴﺪ ﺍﻟﺴﻌﻴﺪ ...ﻓﻼﻧﻲ« ﻋﻼﻣﺖ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻋﺠﻴﺐ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻣﺮﺩ ﻣﺤﻘﻘﻲ ﻣﺜﻞ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ـ ﻛﻪ ﺍﺯﻳﻦ ﺷﻬﺮﺕ ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻭ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻨﻜﺎﺭ ﺗﻤﺎﻡ ،ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ 16 ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﺎﺋﻲ ﺩﻳﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ«... ﺑﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺍﻣﻴﺮﻱ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﺠﻴﺐ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻫﻤﻪ ﻛﺲ ﻭ ﻫﻤﻪ ﻭﻗﺖ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﺭﺍ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﻗﻠﻢ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﻛﻪ ﺁﻧﻄﻮﺭ ﺍﻣﻴﺮﻱ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻤﺎﻻﻧ َﺪ ،ﻭ ﻣﺨﻠﺺ ﻫﻢ ﺑﺘﻮﺍﻧﻢ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺩﺍﺩِ ﺩﻝ ﺁﻥ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺿﻤﻴﺮ ﻓﻌﻠﻲ ﻋﺮﺑﻲ ﺷﻬﺪ ،ﻣﺮﺟﻊ ﺿﻤﻴﺮ ﺭﺍ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺩﺍﺩﻩ ـ ﺍﺯ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺑﮕﻴﺮﻡ .ﺩﻧﻴﺎ ﺩﺍﺭ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺍﺳﺖ. 17 ﺣﺎﻻ ﺑﺮﻭﻳﻢ ﺳﺮﺍﻍ ﻫﺎﻧﺮﻱ ﻣﺎﺳﻪ ،ﻛﻪ ﻣﺨﻠﺺ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺍﺯﻭ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ،ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ]ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺍﻭ[ ﭼﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺩﻫﺪ .ﺍﻭ ﺑﻪ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ...» :ﺩﺭﺧﺼﻮﺹ ﻣﺎﺳﻪ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺳﺮﻛﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺆﻣﻦ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﻣﺘﻌ ّﻤﻖ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ »ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮔﻔﺘﻲ ﻭ ﻛﺮﺩﻱ ﻛﺒﺎﺑﻢ« ـ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻭﻟﺘﺸﺎﻩ ﻭ ﺻﺎﺣﺐ »ﻣﺠﻤﻊﺍﻟﻔﺼﺤﺎ« ﻭ ﻫﺎ ّﻣﺮ ﺍﺗﺮﻳﺸﻲ ـ ﺭﺍﺑﻌﻲ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﻓﺮﺽ ﻛﻨﻴﻢ ﺭﺍﺑِﻌ ُﻬﻢ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﺳﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﻳﺎ ﺭﻓﻴﻖ ﭘﺎﺭﻳﺴﻲ ﺧﺎﻣﺲ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﻨﻴﻢ ﺑﺎﺯ ﺧﺎﻣ ِ ُﺴﻬﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺎﺳﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﺑﺎ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺷﻔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺳﺎﺩﺱ ﺑﻴﺎﺑﻴﻢ ﺑﺎﺯ ﺳﺎﺩِ ُﺳﻬﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺎﺳﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﺑﺎ ﻣﺎﺳﻴﻦﻳﻮﻥ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﺣﻼﺟﻲ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺳﺎﺑﻌﻲ ﺩﺭﺳﺖ ﻛﻨﻴﻢ ﺑﺎﺯ ﺳﺎﺑ ِ ُﻌﻬﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺎﺳﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎ ﺧﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﺑﻴﻔﺰﺍﺋﻴﻢ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻫﻔﺖ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺛﺎﻣﻨﻲ ﺗﺼﻮﺭ ﻛﻨﻴﻢ ﺑﺎﺯ ﺛﺎﻣﻨﻬﻢ 18 ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺎﺳﻪ ﺍﺳﺖ...
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺧﻮﺏ ،ﺁﺩﻡ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﻫﻤﺸﻬﺮﻱ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎ ﺧﺎﻥ ﺑﺮﺩﺳﻴﺮﻱ ﺷﻬﻴﺪ ﺭﺍﻩ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﺪّ ﺍﺡ ﺍﻫﻞ ﺍﺳﺘﺸﺮﺍﻕ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺣﻼﺝ ﻣﺎﺳﻴﻦﻳﻮﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻗﻮﻝ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺑﺸﻨﻮﺩ ﺗﻜﻠﻴﻔﺶ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻫﻴﭻ، ﺟﺰ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺣﺮﻑ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻭ ﻧﻲﺯﻥ ﺭﺍ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﻛﻨﺪ ،ﻛﻪ :ﺁﻗﺎ ،ﺍﻳﻦ ﺣﻼﺝ ﻣﺎﺳﻴﻦﻳﻮﻥ ،ﺍﻳﻦ ﻫﻢ ﺳﻠﻤﺎﻥ ﭘﺎﻙ ﻣﺎﺳﻴﻦ ﻳﻮﻥ ،ﮔﺮ ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲﺯﻧﻲ ﺑﺴﺘﺎﻥ ﺑﺰﻥ.
ﺍﺯ ﺍﺳﻔﺎﺭ ﻣﻼ ﺗﺎ ﺳﻔﺮﻫﺎﻱ ﻣﻜﻪ
ﻣﻦ ﺧﻮﺩﻡ ﻧﺪﻳﺪﻩﺍﻡ ﻭﻟﻲ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻡ ﻛﻪ ﻛﻨﺖ ﺩﻭﮔﻮﺑﻴﻨﻮ، ﻣﺮﺩ ﺭﻭﺷﻦﺑﻴﻦ ﻭ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺑﺰﺭگ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺑﻨﺎﻡ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﻣﻬﻤﻲ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺁﺳﻴﺎﻱ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﻣﻬﻢ ﺍﻭ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﺩ ...،ﺁﺩﻣﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎﺳﺖ ﺭﻭﻱ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻭ ﻛﺎﺭ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻧﻲ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ »ﮔﻮﺑﻲ ﻧﻴﺴﺖ« ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ .ﻳﻚ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ» »ﺍﻳﻦ ﺁﺩﻡ ﻛﻪ ﺩﻟﭙﺬﻳﺮﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﻋﻤﻴﻖﺗﺮﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻋﺼﺮ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻭ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﻣﻼﺻﺪﺭﺍ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﭼﻨﺪ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮﺕ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ـ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺧﻮﺏ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺍﺳﻢ ﺍﺳﻔﺎﺭ ﺭﺍ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻭ ﺗﺼﻮﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﻛﻪ ﺍﺳﻔﺎﺭ ﺟﻤﻊ ﺳﻔﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﮔﺮﺩﺵ ،ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ »ﺳﻔﺮ« ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﺘﺎﺏ 19 ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ـ«. ﺧﻮﺏ ،ﺍﻳﻦ ﺍﺷﻜﺎﻻﺕ ﻛﻢﻭﺑﻴﺶ ﻫﺴﺖ ،ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﻣﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ » ُﻣﺮﻭﺝﺍﻟﺬﻫﺐ« ﻣﺴﻌﻮﺩﻱ ﺭﺍ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻭ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩ ،ﻳﻚ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺑﺰﺭگ ﻫﻢ ﺭﻭﻱ ﺣﺮﻑ »ﻭﺍﻭ« ﭘﺸﺖ ﺟﻠﺪ ﮔﺬﺍﺷﺖ ،ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﻮﺩﻩ، ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺬﺷﺖ ﻛﺮﺩ. ﻣﻦ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺭﻓﺘﻢ ﻭ ﻛﺘﺎﺏ »ﻣﺬﺍﻫﺐ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺭ ﺁﺳﻴﺎﻱ ﻭﺳﻄﻲ« ﺗﺄﻟﻴﻒ ﮔﻮﺑﻴﻨﻮ ـ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻧﺪﻡ ﻭ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻡ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻄﻠﺒﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ .ﺁﻧﭽﻪ ﮔﻮﺑﻴﻨﻮ ﺩﺭ ﺣﻖ ﻣﻼﺻﺪﺭﺍ ﻧﻮﺷﺘﻪ ،ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻼ »ﻣﺪﺕ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺩﺭ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎﻱ ﻗﻢ ﮔﻮﺷﻪﮔﻴﺮﻱ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﻓﺮﺍﻏﺖ ﺧﺎﻃﺮ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻔﺮﻗﺔ ﺣﻮﺍﺱ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻭ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ .ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮﺍﻳﻦ ﻛﺘﺐ ﻣﺘﻌﺪﺩ ،ﭼﻬﺎﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﺳﻔﺎﺭ 20ﻧﻴﺰ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﻫﻔﺖ ﺑﺎﺭ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﻣﻜﻪ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺳﻔﺮ ﻫﻔﺘﻢ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﺼﺮﻩ ﺩﺍﺭﻓﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﺪﺭﻭﺩ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ«.21 ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ،ﺁﻥ ﻣﻄﻠﺐ ﻛﻪ ﺍﺳﻔﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺩﺭﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻣﻀﺎﻓ ًﺎ ﺑﺮﺍﻳﻨﻜﻪ ﻓﺼﻞ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ
205 ﭼﻨﺎﻥ ﻣﻤﺘﻊ ﻭ ﺁﻣﻮﺯﻧﺪﻩ ﻭ ﻋﻤﻴﻖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﺮﻓﺎﻥ ـ ﮔﻮﺑﻴﻨﻮ ﺍﺯ ﻋﻬﺪﻩ ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﺷﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﻧﻮﻉ ﺧﻮﺩ ﻧﻈﻴﺮ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺗﻤﺎﻡ ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻭ ﺍﻓﻜﺎﺭ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻼﺻﺪﺭﺍ ﺗﺎ ﺣﺎﺝ ﻣﻼﻫﺎﺩﻱ ﻭ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻧﺶ ﺑﻪ ﺩﻗﻴﻘﺘﺮﻳﻦ ﺻﻮﺭﺗﻲ ﺷﺮﺡ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻋﺼﺮ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻣﺪ ّﺭﺳﺎ ِﻥ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻌﺎﺷﺮﺕ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﻭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺣﺎﺝ ﻣﻼﻫﺎﺩﻱ ﺳﺒﺰﻭﺍﺭﻱ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻧﺎﻥ، ﺍﻳﻦ ﮔﻮﺑﻴﻨﻮ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺁﻥ ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻲ ﺷﻴﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ» :ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻜﺘﺐ ﺍﺳﺎﺳﻲ ]ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻼﻫﺎﺩﻱ[ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﻱ ﺍﺯ ﺭﺍﺑﻦﻫﺎﻱ ﻳﻬﻮﺩﻱ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﻣﻼﻻﺯﺍﺭ ﻫﻤﺪﺍﻧﻲ ،ﻣﺒﺤﺜﻲ ﺍﺯ ﺍﻓﻜﺎﺭ ﻭ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺩﻛﺎﺭﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﻨﻢ .ﻭ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦﺷﺎﻩ ﻫﻢ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﻃﺒﻊ ﻭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺁﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ«.22... ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ ،ﻣﺎ ﺩﺭ ﻧﻘﻞ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻭﺳﻮﺍﺱ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﻫﻴﭻ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮔﻮﺑﻴﻨﻮ ﺩﺭ ﻛﺠﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﺳﻔﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﻭ ﺍﺯ ﺗﻌﻤﻴﻖ ﻋﻤﻴﻖ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻣﻼﺻﺪﺭﺍ ﺣﺎﻛﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺗﺎﺯﻩ ،ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺍﮔﺮ ﺩﺭﺳﺖ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ ،ﻫﻴﭻ ﺍﺯ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﻘﺎﻡ ﮔﻮﺑﻴﻨﻮ ﻧﻤﻲﻛﺎﻫﺪ ـ ﻣﺎ ﻛﻪ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ »ﻗﻠﻌﺔ ُﻫﻨﺎﻙ« ﺭﺍ 23 ﺩﺍﺭﻳﻢ ،ﻭ ﻓﺘﺢﭘﻮﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻓﺮﻧﮕﻲ ﺑﻪ »ﻓﺎﺯﭘﻮﺭ« ﺑﺮﻣﻴﮕﺮﺩﺍﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻃﻌﻨﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺰﻧﻴﻢ.
● ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻠﻨﺪﺍﻡ ـ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪﻩ ﻭ ﻭﻳﺮﺍﺳﺘﺎﺭ ﻏﺰﻟﻴﺎﺕ ﺣﺎﻓﻆ ﺍﺳﺖ ـ ﻳﻚ ﺟﺎ ﻋﺒﺎﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﺩﺭ ﺣﻖ ﺣﺎﻓﻆ ﺑﺪﻳﻦﺻﻮﺭﺕ» »ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺍﻻﻋﻈﻢ ،ﺍﻟﺴﻌﻴﺪﺍﻟﻤﺮﺣﻮﻡ ،ﺍﻟﺸﻬﻴﺪ ،ﻣﻔﺨﺮﺍﻟﻌﻠﻤﺎء، ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻧﺤﺎﺭﻳﺮﺍﻻﺩﺑﺎء ،ﺷﻤﺲ ﺍﻟﻤﻠﺔ ﻭﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪﺍﻟﺤﺎﻓﻆﺍﻟﺸﻴﺮﺍﺯﻱ«. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﻣﻴﺮﻱ ﻓﻴﺮﻭﺯﻛﻮﻫﻲ ﺩﺭﻳﻦ ﺧﺼﻮﺹ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﺑﻪ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ...» :ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻓﺎﺿﻞ، ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ـ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺭﺣﻤﺔﺍﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ـ ﺍﺯﻳﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺠﺐ ﻭ ﺍﺳﺘﻨﻜﺎ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ،ﻭ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺣﺎﻓﻆ ﺭﺍ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺑﺎ ﺳﻮﺍﻧﺢ ﻋﻤﺮﻱ ﺍﻭ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ] .ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﺣﺴﺎﻥ ﻃﺒﺮﻱ ﻫﻢ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ[ ﮔﻤﺎﻥ ﺑﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻻﻣﺤﺎﻟﻪ ﻓﺘﻮﺍﻱ ﻗﺘﻠﺶ ﺻﺎﺩﺭ ﻭ ﻣﺤﻜﻮﻡ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻋﻠﻤﺎﻱ ﻭﻗﺖ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ«.
206 ﺗﻮ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺍ َ ْﻭﮔﻴﻨﻪ ﺩﺍﺭﻱ ﭼﺮﺍ ﺑﺮ ﺑﺎﻡ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﻲﺯﻧﻲ ﺳﻨﮓ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﻓﺮﻧﮕﻲ ﻣﺴﻴﺤﻲ ﻳﺎ ﻳﻬﻮﺩﻱ ﻛﺘﺎﺏ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﺮﺁﻥ ﻳﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﻼﻡ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ، ﺟﺎﻱ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﺖ ﻭ ﻟﻌﻞ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻭ ﻣﮕﺮ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﺴﺖ .ﺍﻣﺎ ﺍﺷﻜﺎﻝ ﻛﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﻣﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺍﺯ ﻛﺸﻒﺍﻵﻳﺎﺕ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﻨﻴﻢ ـ ﻳﻚ ﻗﺮﺁﻥ ﭼﺎپ ﻓﺮﻧﮓ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺣﺘﻴﺎﺟﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺷﻌﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﻧﻴﻜﻠﺴﻦ ﺑﻪ ﺩﺍﺩ ﻣﻲﺭﺳﺪ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺯ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ﺑﻴﺎﺑﻴﻢ ،ﻣﺜﻨﻮﻱ ُ ﺣﻼﺝ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺳﻠﻤﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺧﺒﺮﺩﺍﺭ ﺷﻮﻳﻢ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮﺍﻍ ﻣﺎﺳﻴﻦﻳﻮﻥ ﺑﺮﻭﻳﻢ .ﺩﻳﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺘﻴﺒﻪ ﺑﻴﺴﺘﻮﻥ ﻭ ﺗﻐﺰﻻﺕ ﻣﺎﻧﻲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻭ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺩﻳﻨﻜﺮﺕ ﻛﻪ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ،ﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﮔﻮﺵ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺿﺪ ﻏﺮﺑﻲ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻌﺮ ﻫﻤﺸﻬﺮﻱ ﺁﻗﺎﻱ ﺧﻠﺨﺎﻟﻲ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻼﺳﻌﻴﺪ ﻣﻠﻚ ﺧﻠﺨﺎﻟﻲ ـ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ: ﺯﻧـﻬﺎﺭ ﺍﻱ ﺩﻝ ،ﻫﺰﺍﺭ ﺯﻧﻬﺎﺭ ﺍﻱ ﺩﻝ ﭘﻨـﺪﻱ ﺩﻫﻤﺖ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲﺩﺍﺭ ﺍﻱ ﺩﻝ ﻓﺮﺩﺍ ﻛﻪ ﻛﻨﺪ ﺭﺣﻤﺖ ﺍﻭ ﺟﻠﻮﻩﮔﺮﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﻴﻞِ ُﻛ ّﻔﺎﺭ ﺍﻱ ﺩﻝ ﻃﺮﻑ ﺧﻄﺎﺏ ﻣﻦ ،ﺧﻮﺩ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺍﻭ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﭼﺎپ ﻛﻨﻨﺪﻩ ﻛﻠﻴﺎﺕ ﻧﻈﺎﻣﻲ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮﺗﻠﺲـ ﺧﺎﻭﺭﺷﻨﺎﺱ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺭﻭﺳﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ» :ﻣﻘﺎﻟﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺧﺼﻮﺹ ﻧﺎﺻﺮﺧﺴﺮﻭ ،ﺩﺭ ﺩﺍﻳﺮﺓﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺍﺳﻼﻡ ﻣﻨﺪﺭﺝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻳﺪ ـ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﺑﺮﺗﻠﺰ ﺭﻭﺳﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺟﺸﻦ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﺍﻳﻦ ﺷﺨﺺ ،ﻓﻮﻕﺍﻟﻌﺎﺩﻩ ـ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﺼﻮﺭ ﺷﻮﺩ
● ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﻣﻴﺮﻱ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ» :ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻠﻤﺔ ﺷﻬﻴﺪ ـ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ِ ﺧﺎﺹ ُﻗ ّﺮﺍء ﻛﻪ ﺩﺭ ﺷﺎﻫﺪـ ﺍﺻﻄﻼﺣﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻣﻌﻴﻦ ﮔﺮﺩﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻗﺮﺁﻥ ﻛﺮﻳﻢ ﺭﺍ ﺩﻭﺭﻩ ﻭ ﺧﺘﻢ ﻣﻲﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺧﺘﻢ ﻗﺮﺍﺋﺖ، ﺷﻬﻮﺩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺤﻀﺮِ ﺻﺎﺣﺐ ﺩﻭﺭﻩ ﺑﻪ ﻟﻔﻆ ﺷﻬﻴﺪ ﺿﺒﻂ ﻣﻲﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻣﺰﺍﺭﺍﺕ ﺷﻴﺮﺍﺯ ـ ﻋﻠﻲ ﻣﺎﻧُﻘ ِ َﻞ ـ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﻗﺒﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺍﻟﺸﻬﻴﺪ ﺍﻟﺴﻌﻴﺪ ...ﻓﻼﻧﻲ« ﻋﻼﻣﺖ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻋﺠﻴﺐ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻣﺮﺩ ﻣﺤﻘﻘﻲ ﻣﺜﻞ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﻛﻪ ﺍﺯﻳﻦ ﺷﻬﺮﺕ ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻭ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻨﻜﺎﺭ ﺗﻤﺎﻡ ،ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﺎﺋﻲ ﺩﻳﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ«...
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ـ ﺑﻲﺳﻮﺍﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻘﺎﻻﺕ ﺍﻭ ﺩﺭﺧﺼﻮﺹ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺸﺤﻮﻥ ﺍﺯ ﺍﻏﻼﻁ »ﻳﻀﺤﻚ ﺍﻟﺜﻜﻠﻲ« ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﻋﺪﻡ ﺗﺘﺒﻊ ﻭ ﺗﺒﺤﺮ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻋﺠﺎﻳﺐ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﺳﺖ. ﻣﻦ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻋﻤﺮﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺴﻮﺍﺩﻱ ﻭ ﻗ ّﻠﺖ ﺍﻃﻼﻉ ﻭ ِ ﺑﺤﺖ ﺑﺴﻴﻂ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩﻡ، ﺳﻄﺤﻲِ ﺳﻄﺤﻲِ ﺳﻄﺤﻲِ ﺻﺮﻑ 24 ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺨﻮﺍﻫﻢ ﺩﻳﺪ« . ﮔﻔﺘﻢ ﺍﻳﻦ ـ ﺷﻮﺧﻲ ﻳﺎ ﺟﺪﻱ ـ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻭ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺩﻭﺳﺖ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ ﻣﺜﻞ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺗﺎﺯﻩ ﻧﻈﺮ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺧﺎﺭﺟﻲﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﺗﻨﺪ ﺍﺳﺖ .ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮﺩﺩ ﺩﻳﮕﺮ ﺷﻤﺮ ﻫﻢ ﺟﻠﻮﺩﺍﺭﺵ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ .ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﻛﻪ ﺍﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺻﻔﺤﻪﺍﻱ ﺍﺯ » ُﺩ ّﺭﺓ ﻧﺎﺩﺭﻩ« ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺩﻫﺪ: » ...ﺑﻪ ﻗﺪﺭ ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﺍﺯ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ُﺩ ّﺭﺓ ﻧﺎﺩﺭﻩ ﻫﻢ ﺧﻨﺪﻳﺪﻡ ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﻌﺠﺐ ﻛﺮﺩﻡ ﻛﻪ ﺟﻨﻮﻥ ﺗﺎ ﭼﻪ ْ ﺩﺭﺟﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺗﺮﻗﻲ ﻛﻨﺪ .ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺟﺰ ﺟﻨﻮﻥ ـ ﺁﻥ ﻫﻢ ﺟﻨﻮﻥ ﻃﺒْﻲ ﻧﻪ ﺟﻨﻮ ِﻥ ُﻓﺤﺸﻲ ـ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻥ ﺍﻧﺸﺎء ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩِ ﭘﺪﺭﺳﻮﺧﺘﺔ ﺍﺣﻤﻖ ﺭﺍ ﺣﻤﻞ ﻛﺮﺩ 25.ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﺪﺍﻱ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﺗﺎﻕ ﺧﻮﺩ ﻣﺒﻠﻐﻲ ﺧﻨﺪﻳﺪﻡ ـ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﻛﻪ ﺑَﻴْﻨﻮﻧﻴّﺖ ﻭ ﻣﻀﺤﻜﻴّ ِ ﺖ ﺁﻥ ﺧﻮﺏ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﺑﺎﺭﺯ ﺷﺪﻩ 26 ﺍﺳﺖ«... ﺣﺎﻻ ﺷﻤﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﻛﺮﺩ ﺍﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ »ﺩ ّﺭﻩ ﻧﺎﺩﺭﻩ« ﺭﺍ ﻳﻚ ﻣﺴﺘﺸﺮﻕ ﺳﻮﺋﺪﻱ ،ﺑﺮﺍﻱ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺳﻮﺋﺪ ﻛﺘﺎﺏ ﺩﺭﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ! ﺍﻳﻦ ﺟﻨﻮﻥ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺟﻨﻮﻥ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﺓ ﺍﺻﻠﻲ ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺩﺯﺩﺍﻥ» ،ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﺭﻳﺎ ﻗﻄﺮﻩﺍﻱ ﻭ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﺑﻴﻀﺎء ﺫﺭﻩﺍﻱ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ«. ﮔﺮ ﻧﺎﺩﺭﻩ ﻣﻌﺪﻭﻡ ﺷﻮﺩ ﻫﻴﭻ ﻋﺠﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﻛـﺰ ﻛـﺎﺥ ﻫﻨـﺮ ،ﻧﺎﺩﺭﻩ ﻛﺎﺭﺍﻥ ﻫﻤﻪ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻣﻘﺼﻮﺩﻡ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ـ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻟﺤﻦ ﻣﺆﺩﺏ ﻭ ﺁﺭﺍﻡ ﺩﺭ ﻛﻼﻡ ـ ﮔﺎﻫﻲ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺑﻪ ﺧﻮﺩﻣﺎﻧﻴﻬﺎ ـ ﻣﺜ ً ﻼ ﻫﻤﺎﻥ ﺩﻭﻟﺘﺸﺎﻩ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪﻱ ـ ﻫﻢ ﻓﺤﺸﻬﺎﺋﻲ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﺎﺭﻭﺍﺩﺍﺭﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ،ﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ، ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺍﺳﺖ ﺩﻳﮕﺮ .ﻣﻲﺭﻭﺩ ﺩﺭ ﺍﺗﺎﻗﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﺭﻭﺯﻱ 13ﻓﺮﺍﻧﻚ ﻛﺮﺍﻳﻪ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ ـ ﺟﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩﺵ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺩﺭ ﻣﺤﻠﺔ ﻣﺎﺩﻟﻴﻦ »ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺯﺍﻧﺘﺮﻳﻦ ﺍﺗﺎﻗﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﻮﺩ ـ ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺩﻭ ﻓﺮﺍﻧﻚ ﺍﺭﺯﺍﻧﺘﺮ ﻫﻢ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﻮﺩ ـ ﻭﻟﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺴﻜﻮﻥ ﻧﻴﺴﺖ 27«...ﻭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺶ ﺩﺭ ﺯﻳﺮﺯﻣﻴﻦ »ﻣﺜﻞ ﺯﻏﺎﻝ ﻳﺎ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺐ ﺯﻣﻴﻨﻲ ﺭﻭﻱ ﻫﻢ ﺭﻳﺨﺘﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﺮﺗﻴﺐ« ﻭ ﺧﻮﺏ ،ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ ،ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼﺕ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ »ﻧﺴﺨﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﺯ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ]ﻻﺑﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻨﮓ؟[ ـ ﺍﻟﺤﻤﺪﷲ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺣﺎﻻ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﻗﻮﺍ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺍﺳﺘﻨﺴﺎﺥ ﺁﻥ ﻫﺴﺘﻢ«... ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎﻱ ﺟﻮﻳﻨﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺑﻪ ﺧﺮﺝ ﺍﻭﻗﺎﻑ ﮔﻴﺐ ﻭ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺑﺮﺍﻭﻥ ،ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺑَﺮﺩ ﻭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺷﺎﻫﻜﺎﺭﻫﺎﻱ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺍﻭﺳﺖ... ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻛﻤﻜﻬﺎﻱ ﺑﺮﺍﻭﻥ ﺑﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎﻧﻲ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﻭ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﻭ ﻣﻴﻨﻮﻱ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺍﺯﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺳﺖ.
ﭼﺎپ ﺑﺮﺍﻭﻥ
ﻣﺮﺣﻮﻡ ُﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﻴﻨﻮﻱ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺑﺎ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎﻥ ﺑﺰﺭگ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺍﺯ ﻛﻤﻜﻬﺎﻱ ﺑﻲﺩﺭﻳﻎ ﻣﺎﻟﻲ ﻭ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻬﺮﻩﻭﺭ ﺷﺪﻩ ،ﺩﺭ ﺿﻤﻦ ﺷﺮﺡ ﺣﺎﻝ ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺑﺮﺍﻭﻥ ﺑﻪ ﺍﻭﻗﺎﻑ ﮔﻴﺐ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩﻩ ﮔﻮﻳﺪ: » ...ﺩﺭ 1901ﻡ 1319 /ﻫـ .ﺩﻭﺳﺖ ﺍﻭ ]ﻳﻌﻨﻲ ﺩﻭﺳﺖ ﺑﺮﺍﻭﻥ[ ،ﻣﺴﺘﺮ ﮔﻴﺐ ،ﻋﺎﻟ ِﻢ ﺗُﺮﻙﺷﻨﺎﺱ ﻭﻓﺎﺕ ﻳﺎﻓﺖ .ﮔﻴﺐ ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﺰﺭگ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺗﺮﻙ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺟﻠﺪ ﺁﻥ ﺍﺯ ﭼﺎپ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ. ﺑﺮﺍﻭﻥ ،ﺩﺍﻣﻦ ﻫﻤﺖ ﺑﻪ ﻛﻤﺮ ﺯﺩﻩ ﭘﻨﺞ ﺟﻠﺪ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪ .ﻣﺎﺩﺭِ ﮔﻴﺐ ،ﻣﺒﻠﻎ ﻫﻨﮕﻔﺘﻲ ﭘﻮﻝ ﻧﻘﺪ ﻭﻗﻒ ﺁﻥ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻧﻜﻲ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺭﺑﺢ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺁﻥ ـ ﺑﻪ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺍﻧﺠﻤﻨﻲ ﺍﺯ ﺷﺮﻕﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ـ ﻣﺘﻦ ﻭ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﺗﺮﻛﻲ ﻭ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻭ ﻋﺮﺑﻲ ﻃﺒﻊ ﺷﻮﺩ ،ﻭ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺷﺮﻕﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺘﻮﻟﻲ ﻭ ﺍﻣﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻗﻮﻓﻪ ﻛﺮﺩ ـ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺭﺍ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﻭ ﺍﺩﻳﺒﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺣﻮﺍﺷﻲ ﻭ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺕ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺮﺝ ﺍﻭﻗﺎﻑ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺑﺮﺳﺪ .ﺑﺮﺍﻭﻥ ﺗﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺯﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺭﺋﻴﺲ ﻭ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﺍﻭﻗﺎﻑ ﮔﻴﺐ ﺑﻮﺩ ـ ﻭ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﻣﺴﺘﻘ ً ﻼ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﺟﺰء ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺁﻥ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﻧﺸﺮ ﺩﺍﺩ ،ﻭ ﺩﺭ ﭼﺎپ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻋﻼﻣﻪ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﻧﻤﻮﺩ ـ ﺩﺭ ﺗﻬﻴﻪ ﻭ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻭ ﭼﺎپ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﭼﻬﻞﻭﭘﻨﺞ ﮔﺎﻧﻪﺍﻱ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺍﻣﻨﺎﻱ ﺍﻭﻗﺎﻑ ﻣﺰﺑﻮﺭ ـ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺮگ ﺍﻭ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮﺩﻧﺪ ـ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻭ ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﭼﺎپ ﺍﻭﻗﺎﻑ ﮔﻴﺐ ﺭﺍ ـ ﻭﻟﻮ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻛﺮﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺍﻭﻥ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ ـ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ ـ »ﭼﺎپ ﺑﺮﺍﻭﻥ« ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻴﺴﺖ. ﭘﺮﻭﻓﺴﻮﺭ ﻧﻴﻜﻠﺴﻦ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﻋﻠﻢ ﻋﻠﻤﺎﻱ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻭ ﻋﺮﺑﻲ ،ﻭ ﺍﺯ ﻋﺎﺭﻑﺗﺮﻳﻦ
207 ● ﻭﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﻓﺮﻧﮕﻲ ﻣﺴﻴﺤﻲ ﻳﺎ ﻳﻬﻮﺩﻱ ﻛﺘﺎﺏ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﺮﺁﻥ ﻳﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﻼﻡ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ،ﺟﺎﻱ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﻴﺖ ﻭ ﻟﻌﻞ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻭ ﻣﮕﺮ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﺴﺖ .ﺍﻣﺎ ﺍﺷﻜﺎﻝ ﻛﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﻣﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺍﺯ ﻛﺸﻒﺍﻵﻳﺎﺕ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﻨﻴﻢ ـ ﻳﻚ ﻗﺮﺁﻥ ﭼﺎپ ﻓﺮﻧﮓ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺣﺘﻴﺎﺟﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺷﻌﺮ ﻧﻴﻜﻠﺴﻦ ﺑﻪ ﺩﺍﺩ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺑﻴﺎﺑﻴﻢ ،ﻣﺜﻨﻮﻱ ُ ﻣﻲﺭﺳﺪ ،ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺯ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ﺣﻼﺝ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺳﻠﻤﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺧﺒﺮﺩﺍﺭ ﺷﻮﻳﻢ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮﺍﻍ ﻣﺎﺳﻴﻦﻳﻮﻥ ﺑﺮﻭﻳﻢ .ﺩﻳﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺘﻴﺒﻪ ﺑﻴﺴﺘﻮﻥ ﻭ ﺗﻐﺰﻻﺕ ﻣﺎﻧﻲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻭ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺩﻳﻨﻜﺮﺕ ﻛﻪ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ. ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻑ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﻣﺘﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﺜﻨﻮﻱ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻭ ﺷﺮﺡ ﻭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻔﺼﻠﻲ ﺩﺭ ﻋﺮﺽ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﻭ ﺩﺭ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﮔﻴﺐ ﺩﺭ ﻫﺸﺖ ﺟﻠﺪ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ ـ 28 ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﻭ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﺑﺮﺍﻭﻥ ﺑﻮﺩ«... ﺑﺮﺍﻭﻥ ﺩﺭ ﭘﻨﺠﻢ ژﺍﻧﻮﻳﻪ 1926ﻡ 20] .ﺝ 1344/2ﻫـ[ ﺩﺭ ﺷﺼﺖ ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ. ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺜﻞ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺗﻦ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻳﺎ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﻳﺎ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﻫﻠﻨﺪﻱ ﺩﻳﮕﺮ ـ ﺍﺯ ﻛﻨﺎﺭ ﺻﺪﻫﺎ ﻭ ﻫﺰﺍﺭﻫﺎ ﻛﺘﺎﺏ ﺧﻄﻲ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎﻳﺸﺎﻥ ﺑﮕﺬﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﻋﺘﻨﺎﺋﻲ ﺑﺪﺍﻥ ﻧﻜﻨﻨﺪ ـ ﻭ ﺑﮕﺬﺍﺭﻧﺪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﺩﺭ ﻭﻳﺘﺮﻳﻦ ﺑﻤﺎﻧﺪ .ﻭ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻً ﺍﮔﺮ ﺟﻨﮕﻲ ﻫﻢ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ ،ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺜ ً ﻼ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎﻥ ﻭ ﻏﺰ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﺑﺎﻟﻜﻞ ﺯﻳﺮ ﺁﻭﺍﺭ ﺑﺮﻭﺩ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﺷﻮﺩ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﻤﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ. ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻫﻢ ﭘﻮﻝ ﺍﻭﻗﺎﻑ ﮔﻴﭗ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺻﻮﺭﺗﻲ ﺑﺎﻻ ﺑﻜﺸﻨﺪ »ﻭ ﺁﺑﻲ ﻫﻢ ﺭﻭﻳﺶ« .ﻭﻟﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻜﺮﺩﻧﺪ. ﺑﻴﺎ ﻛﻪ ﺧﺮﻗﻪ ﻣﻦ ﮔﺮﭼﻪ ﻭﻗﻒ ﻣﻴﻜﺪﻩﻫﺎﺳﺖ 29 ﺯﻣﺎ ِﻝ ﻭﻗـﻒ ﻧـﺒـﻴـﻨﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺎﻡ ﻣﻦ ﺩﺭﻣﻲ
ﺣﺮﺍﺝ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻟﻨﺪﻥ
ﻣﻦ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻛﻪ ﻫﻮﺗﺴﻤﺎ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻩ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﺭ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩﻡ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺯﻳﺮ ﺧﺎﻙ ﻣﺪﻓﻮﻥ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﺸﻒ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺯﻣﺎﻥ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺣﻴﻦ ﺑﻤﺒﺎﺭﺍﻥﻫﺎﻱ 1945ﻡ1364/ﻫـ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺮﻟﻦ ﻳﻚ ﺷﺐ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﺑﺰﺭگ ﺯﻳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﺑﺮﻟﻦ ﺁﺗﺶ ﮔﺮﻓﺖ .ﺍﻳﻦ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻩ ﻣﻤﻠﻮ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺫﺧﺎﺋﺮ ﺑﺰﺭگ ﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﻣﺎﻧﺪﻥ ﺍﺯ ﺑﻤﺒﺎﺭﺍﻥ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺗﺎﺑﻠﻮﻱ ﺑﺰﺭگ ﻫﻨﺮﻱ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﻧﻘﺎﺷﺎﻥ ﻣﻌﺮﻭﻑ
208 ● ﺁﺩﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﻫﻮﺗﺴﻤﺎ ﺭﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺭﻓﺘﻪ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻧﻬﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ﺁﻭﺍﺭ ﻣﻐﻮﻝ ﻭ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﻭ ﺣﻤﻠﻪ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﻭ ﻧﺎﺩﺭ ﻭ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﻣﺨﻠﺺ ﻛﻪ ﺍﺩﻋﺎﻱ »ﻛﺮﻣﺎﻧﻮﻟﻮگ« ﺑﻮﺩﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ »ﻛﺮﻣﺎﻥﺷﻨﺎﺳﻲ« ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ، ﻣﺎﻝ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ،ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﺧﻮﺩﺵ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﺩﻡِ ﺧﺎﻧﻪﺍﻡ ﻭ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﺍﻡ ،ﻭ ﻣﻦ ﺁﻥ ﺭﺍ ﭘﺲ ﻣﻲﺯﻧﻢ ﻭ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﻲﺭﻭﺩ ﻭ ﮔﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺣﺎﻻ ،ﻫﻮﺗ ْْﺴﻤﺎ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﻳﺎ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ؟ ﻋﺎﻟﻢ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺩﻻﺭ ﻗﻴﻤﺖ ﺩﺍﺷﺖ ـ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻮﺧﺖ. ﺳﺎﻟﻬﺎ ﮔﺬﺷﺖ ،ﻳﻚ ﻭﻗﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎﻱ ﮔﺮﺍﻥﻗﻴﻤﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ ـ ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺣﺮﺍﺝﻫﺎﻱ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻟﻨﺪﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﻓﺮﻭﺵ ﻣﻲﺭﺳﺪ ،ﻭ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﺮﺍﺝ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﻮﺩ .ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺁﺗﺶﺳﻮﺯﻱ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﻫﻢ ﻋﻤﺪﻱ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻌﺾ ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻳﻚ ﺍﻓﺴﺮ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ ﻛﻢﻭﺑﻴﺶ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﻓﺮﻭﺵ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻌﺾ ﺍﺷﻴﺎء ﻫﻢ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﻭ :ﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﺋﻴﻦ ﺑﺪ ﺧﺴﺮﻭ ﻧﻬﺎﺩﻩ! ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺣﻮﺍﺩﺛﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺑﻬﺎ ﻭ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﻣﻬﻢ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺣﺎﻻ ،ﻣﻘﺼﻮﺩﻡ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪ ﮔﻨﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻥ ﻛﺎﻧﺎﻝ ﺯﻳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ،ﻭﻟﻲ ﻣﺎ ﻛﺮﻣﺎﻧﻴﻬﺎ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻣﻴﺪﻱ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ ﻛﻪ ﻧﻬﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ، ﺩﺭﻳﻦ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻳﻚ ﺭﻭﺯﻱ ﺩﺭ ﺣﺮﺍﺟﻲ ﻛﺸﻒ ﺷﻮﺩ ،ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺩﻟﻴﻞ ،ﻭ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺏ ﺧﻄﻲ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺍﻣﻴﺪﺵ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﻧﺴﺨﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ ﭘﻴﺶ ﻣﺜ ً ﻼ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﻭ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺩﺭﺩِ ﺗﻮ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩ ،ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺨﺮ ﻭ ﺭﻭﻳﺶ ﻛﺎﺭ ﻛﻦ ،ﻭ ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺑﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺮﺩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻢ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺎﺭ ﺷﻨﻴﺪﻧﺶ ﻣﻲﺍﺭﺯﺩ: ﺣﺪﻭﺩ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻳﻚ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﺤﺘﺮﻣﻲ ﺑﻪ ﺍﺳﻢ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺁﻣﺪ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ ﻭ ﻳﻚ ﻧﺴﺨﻪ ﺍﺯ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﻱ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻴﻦ ﻭﺯﻳﺮ ـ ﻣﻨﺸﻲ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺧﺎﻥ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭ ﺑﭽﻪﻫﺎﻳﺶ ـ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺁﻗﺎ ،ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﺭﻭﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻛﺎﺭ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﺑﻴﺎﺋﻴﺪ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﺨﺮﻳﺪ ﻭ ﺁﻥﺭﺍ ﭼﺎپ ﻛﻨﻴﺪ .ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻨﺪ ﺍﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ :ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ـ ﻭ ﻣﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩﻡ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻢ، ﺍﻳﻦ ﭘﻮﻝ ﺭﺍ ﻣﻲﺩﻫﻢ ﻛﺘﺎﺏ ﭼﺎﭘﻲ ﻣﻲﺧﺮﻡ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺎﻧﻘﺎﻩ ﺫ َﻫﺒﻲ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺧﺪﻣﺘﮕﺰﺍﺭ ﺁﻥ ﻫﺴﺘﻢ. ﻣﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺗﻮﺭﻕ ﻛﺮﺩﻡ ـ ﻧﺴﺨﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻔﺮﺩ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ .ﻭﻟﻲ ﺧﻮﺏ ،ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻦ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ .ﮔﻔﺘﻢ ﺧﻮﺩﻡ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﻢ ﺑﺨﺮﻡ ﺑﺒﺮﻳﺪ ﺷﺎﻳﺪ ﻛﺴﻲ ﺭﺍ ﭘﻴﺪﺍ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻭ ﺑﺨﺮﺩ ﻭ ﺑﺎﻧﻲ ﺧﻴﺮ ﺷﻮﺩ 30.ﮔﺬﺷﺖ ﻭ ﮔﺬﺷﺖ ﺗﺎ ﻳﻚ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺎ ﭘﻮﻟﺪﺍﺭ ﺷﺪﻳﻢ ﻭ ﻛﺎﺭﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﺭﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺩﻳﺪﻳﻢ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﻳﻚ ﻧﺴﺨﻪ ﺧﻄﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻔﺮﺩ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺆﻟﻒ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﺨﺮﻳﻢ .ﺍﺯ ﺩﻛﺘﺮ ﻭﺻﺎﻝ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ﺧﻮﺍﻫﺶ ﻛﺮﺩﻡ ﺑﺮﻭﺩ ﺧﺎﻧﻘﺎﻩ ﻭ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻦ ﺑﺨﺮﺩ .ﺩﻛﺘﺮ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﺁﻭﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﻭﻻً ﺁﻥ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺻﺎﺣﺐ ُﻣﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻮ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ .ﺛﺎﻟﺜ ًﺎ ﻭ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺁﻥ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﺁﻳﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﻫﻴﭻ ﺭﺩﭘﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺩﺭ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﻭ ﺣﻮﻣﻪ ﻭ ﻣﻀﺎﻓﺎﺕ ﻭ ﺩﺍﺧﻞ ﻭ ﺧﺎﺭﺝ ﻧﻴﺴﺖ )ﺩﻛﺘﺮ ﻭﺻﺎﻝ ﻳﻚ ﻣﺜﻞ ﻫﻢ ﺯﺩ ﻭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻭﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺳﻌﺪﻱ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺳﻌﺪﻱ ﺭﺍ ﺧﺮﻳﺪﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﺭﺍﻣﮕﺎﻩ ﺳﻌﺪﻱ ﺑﻪ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ 31.ﻭ ﺍﻳﻨﻚ ﺑﻪﺟﺎﻱ ﺁﻥ ﻛﺘﺎﺏ ،ﻳﻚ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﭼﺎﭘﻲ ﻣﻨﻈ ِﻢ ﺷﺴﺘﻪ ﺭﻓﺘﻪ ،ﺩﺭ ﻗﻔﺴﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻛﺴﻲ ﻫﻢ ﺧﺒﺮﻱ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﺴﺨﺔ ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ ﻧﻤﻲﺩﻫﺪ .ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺧﻮﺩ ﺳﻌﺪﻱ ﺷﺒﻲ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﮔﻮﺭ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻩ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺍﺧﻞ ﮔﻮﺭ ﻓﺮﻭ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ!( ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺷﺼﺖ ﻣﺨﻠﺺ ﺧﺒﺮﺩﺍﺭ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺁﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ،ﻣﺨﻠﺺ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﺨﺮﺩ ﻭ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺤﺮﺍﻧﻲﺗﺮﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺁﻥ )ﻛﻪ 1210ﻫـ ﺗﺎ 1260ﻫـ 1795/ﻡ ﺗﺎ 1844ﻡ .ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ( ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﻨﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ )ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﻜﺮﺍﺭ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﻫﺎﺭﻭﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﺎﺭﻭﻥ ﺷﺪﻩﺍﻡ ،ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺑﺮﺍﻳﻢ ﺩﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺍﺳﺖ( ،ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﻧﺨﺮﻳﺪﻡ ﻭ ﻛﺎﺭ ﻧﺎﺗﻤﺎﻡ ﻣﺎﻧﺪ .ﻭ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻣﺎ ِ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻮﻛﻮﻝ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭِ ﺣﻀﺮﺕ ﺻﺎﺣﺐﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭﺕ ﺷﺘﺎﺏ ﻛﻦ.... ﺻﺎﺣﺐﺍﻟﺰﻣﺎﻥ! ﻳﺎ َ ﺧﻮﺏ ،ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﻣﻘﺼﻮﺩﻱ ﻫﻢ ﺩﺍﺭﻡ :ﺁﺩﻣﻲ ﻣﺜﻞ ﻫﻮﺗﺴﻤﺎ ﺭﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺭﻓﺘﻪ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻧﻬﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ﺁﻭﺍﺭ ﻣﻐﻮﻝ ﻭ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﻭ ﺣﻤﻠﻪ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﻭ ﻧﺎﺩﺭ ﻭ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ .ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺍﺻﻞ ﻧﺴﺨﺔ ﺁﻥ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻓﺖ ـ ﻭ ﻣﺨﻠﺺ ﻛﻪ ﺍﺩﻋﺎﻱ »ﻛﺮﻣﺎﻧﻮﻟﻮگ« ﺑﻮﺩﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ »ﻛﺮﻣﺎﻥﺷﻨﺎﺳﻲ« ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﻣﺎﻝ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ،ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﺧﻮﺩﺵ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﺩﻡِ ﺧﺎﻧﻪﺍﻡ ﻭ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﺍﻡ، ﻭ ﻣﻦ ﺁﻥ ﺭﺍ ﭘﺲ ﻣﻲﺯﻧﻢ ـ ﻭ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﻲﺭﻭﺩ ﻭ ﮔﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ـ ﺗﻮ ﮔﻮﺋﻲ ﻓﺮﺍﻣﺮﺯ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﻮﺩ؟ ﺣﺎﻻ ،ﻫﻮﺗ ْْﺴﻤﺎ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﻳﺎ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ؟ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﺎ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺨﻠﺺ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﻴﺎﻳﻢ ﻭ ﺑﮕﻮﻳﻢ :ﺑﻠﻲ ،ﻫﻮﺗﺴﻤﺎ ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻩ ﻳﻚ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﻫﻢ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻛﻠﻤﺔ »ﺑَﻌﻠﻴﺎﺑﺎﺩ« ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺘﻦ »ﻋﻠﻲﺁﺑﺎﺩ« ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻭ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ! ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻧﮕﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻓﻼﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻬﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﭼﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻪ ﺍﺳﺖ؟ ﻣﻦ ﻗﺒﻮﻝ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﻛﺘﻴﺒﻪ ﻧﻘﺶ ﺭﺳﺘﻢ ﻭ ﻛﻌﺒﻪ ﺯﺭﺗﺸﺖ ﺭﺍ ﻣﺜﻞ ﺁﺏ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺍﺻ ً ﻼ :ﺩﺭ ﻛﻌﺒﻪ ،ﭼﺮﺍ ﻗﺒﻠﻪﻧﻤﺎ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ32؟ ﻭﻟﻲ ﺗﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩﺍﻳﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺁﻥ ﻛﺲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﺪ ،ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ. ِ ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﺮﺩ ﺩﺍﻣﻦِ ﻣﺮﺩﻱ ﻧﻤﻲﺭﺳـﻴﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﮔﺮﺩِ ﺩﺍﻣﻦ ﻣﺮﺩﻱ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺭﺳﺪ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﻳﻚ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺗﻜﺮﺍﺭﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺷﺮﻕ ﺑﻪ ﻏﺮﺏ ﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺁﻳﺎ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻜﺮﻳﻢ ﻭ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺷﺮﻗﻴﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﻧﺪ؟ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﺳﺘﻴﻞ ﻗﺎﻧﻮ ِﻥ ﺣﻤﻮﺭﺍﺑﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﻮﺵ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺑﺮﺩﻩ ،ﻳﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺳﺘﻮﻥ 25ﻣﺘﺮﻱ ﻣﺼﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺭﻩﻫﺎﻱ ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ،ﺩﺭ ﺧﻮﺭ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺠﻠﻴﻠﻲ ﺍﺳﺖ؟ ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﺔ ﻇﺮﻳﻒ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩ .ﺍﮔﺮ ﻣﻦ ﺍﺯ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻲ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺷﺼﺖ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺳﺎﻝ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺧﻄﻮﻁ ﻣﻴﺨﻲ ﻳﺎ ﻫﻴﺮﻭﮔﻠﻴﻔﻲ ﺻﺮﻑ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺁﻧﻜﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﺮﺩﻩ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻧﻜﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺩﻳﮕﺮ. ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ﻫﻤﺔ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱ ﻳﻚ ﺁﺩﻡ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺩﻓﺎﻉ ﻧﻴﺴﺖ. ﺑﻌﻀﻲﻫﺎ ﺧﻮﺏ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻌﻀﻲﻫﺎ ﺑﺪ ـ ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺪ ﻭ ﺧﻮﺏ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ ،ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﺴﺒﻲ ﺍﺳﺖ: ﭘـﺲ ﺑـ ِﺪ ﻣـﻄـﻠﻖ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺪﺍﻥ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ،ﺩﺭ ﻣﻮﺯﻩ »ﺭﺍﺕ« ﺳﻮﻳﺲ ،ﻣﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﺩﻳﺪ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻡ .ﻭ ﺩﻫﻬﺎ ﺻﻔﺤﻪ
209 ﺍﺯ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﺔ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺒﻲ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺻﻔﺤﻪﺍﺵ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰﺍﺭ ﻓﺮﺍﻧﻚ ﺳﻮﻳﺲ ﺍﺭﺯﺵ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺿﻤﻨ ًﺎ ﻛﺎﻏﺬ ﻋﻘﺪ ﻓﻴﺮﻭﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﭘﺴﺮ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﺎ ﺩﺧﺘﺮ ﺑﻬﺎءﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺁﻭﻳﺰﺍﻥ ﺑﻮﺩ ـ ﻳﻚ ﺍﺛﺮ ﻫﻨﺮﻱ ﻛﻪ 12ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺻﺪﺍﻗﻴﻪ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﻓﺮﺍﻧﻚ 33 ﻗﻴﻤﺖ ﺁﻥ. ﻣﻦ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﺩﻗﺖ ﻣﻲﻛﺮﺩﻡ .ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﻣﻮﺯﻩ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻤﻲ ﺳﻮﻳﺴﻲ ﺑﻮﺩ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻭ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻫﺴﺘﻢ ،ﮔﻔﺖ: ـ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻜﻨﻴﺪ ﺍﮔﺮ ﺍﺛﺮﻱ ﺭﺍ ﻣﺎ ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮﺩﻩﺍﻳﻢ ﺗﺬﻛﺮ ﺩﻫﻴﺪ ﺍﺻﻼﺡ ﻛﻨﻴﻢ .ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ،ﻳﻚ ﻋﺮﺏ ﻫﻢ ﺁﻣﺪ ،ﻭ ﺑﻲﻣﻘﺪﻣﻪ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻛﺮﺩ ﺑﺒﻴﻦ ﭼﻪ ﺁﺛﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺎ ﻏﺎﺭﺕ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﻏﺮﺏ ﺭﻫﺰﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺎ ﺑﺪﻧﺎﻡ ﺷﺪﻩﺍﻳﻢ .ﺧﺎﻧﻢ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺳﺎﻛﺖ ﺑﻮﺩ. ﻣﻦ ﻋﻘﻴﺪﺓ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ :ﻏﺎﺭﺕ ،ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ .ﻭﻗﺘﻲ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎﻱ ﺣﺮﺍﺟﻲ ﭘﺎﺭﻳﺲ ـ ﻣﻦ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮﺩ ﺩﻳﺪﻡ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﺍﺯ ﺣﺠﺎﺭﻳﻬﺎﻱ ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ 34 ﻣﺒﻠﻎ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻭ ﺳﻴﺼﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻓﺮﺍﻧﻚ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﻛﺮﺩﻧﺪ ـ ﻭ ﻧﻪ ﻧﺎﻡ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻭ ﻧﻪ ﻧﺎﻡ ﻓﺮﻭﺷﻨﺪﻩ ،ﭼﻄﻮﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﮔﻔﺖ :ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﻏﺎﺭﺕ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺭﻓﺘﻦ ﺍﺳﺘﻴﻞ ﺣﻤﻮﺭﺍﺑﻲ ﻭ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺒﻲ ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ ﻓﻴﺮﻭﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ـ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺟﺰء ﺍﺷﻴﺎء ﺁﻗﺎﺧﺎﻥ ﺍﺳﺖ ـ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﻛﺎﺭِ ﺑﺪﻱ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻣﺎ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﻛﺮﺩﻩ؟ ﮔﻨﺎﻩ ﺍﺯ ﻛﻴﺴﺖ؟ ﮔﻨﺎﻩ ﺍﺯ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭ ﺍﺳﺖ؟ ﻳﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﺎﻏﺬ ﺻﺪﺍﻗﻴﻪ ﻣﺎﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻓﺮﻭﺵ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ؟ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻫﺪﻳﻪ ﻭ ﭘﻴﺸﻜﺶ ﺩﻫﺪ. ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﺗﻘﺼﻴﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻥ ﻋﺮﺏ ﻭ ﻣﻐﻮﻝ ﻭ ﺗﺎﺗﺎﺭ
● ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺷﺮﻕ ﺑﻪ ﻏﺮﺏ ﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺁﻳﺎ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻜﺮﻳﻢ ﻭ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺷﺮﻗﻴﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﻧﺪ؟ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﺳﺘﻴﻞ ﻗﺎﻧﻮ ِﻥ ﺣﻤﻮﺭﺍﺑﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﻮﺵ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺑﺮﺩﻩ ،ﻳﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺳﺘﻮﻥ 25ﻣﺘﺮﻱ ﻣﺼﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺭﻩﻫﺎﻱ ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ،ﺩﺭ ﺧﻮﺭ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺠﻠﻴﻠﻲ ﺍﺳﺖ؟ ﺍﮔﺮ ﻣﻦ ﺍﺯ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻲ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺷﺼﺖ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺳﺎﻝ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺧﻄﻮﻁ ﻣﻴﺨﻲ ﻳﺎ ﻫﻴﺮﻭﮔﻠﻴﻔﻲ ﺻﺮﻑ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺁﻧﻜﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﺮﺩﻩ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻧﻜﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺩﻳﮕﺮ.
210
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﻭ ﻓﺮﻧﮕﻲ ﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺯﻳﻢ ،ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪﺍﻡ »ﻣﻐﻮﻝ ،ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺧﻮﺩ ﻫﺮ ﺍﺛﺮﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺬﺍﻕ ﻣﺎ ﺳﺎﺯﮔﺎﺭ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﻣﻴﺪﺍﺭﻳﻢ 35«.ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺻﻔﻴﺎﻱ ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻲ: ﻏﻤﮕﻴﻦ ،ﺩﻝ ﺧﻮﺩ ،ﺑﻪ ﻫﺮﺯﻩ ،ﺷﺎﺩ ﺍﺯ ﻛﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﭼـﻮﻥ ﺩﻟـﺒ ِﺮ ﺧﻮﺩ ﺧـﻮﺩﻳﻢ ،ﻳـﺎﺩ ﺍﺯ ﻛﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﻣــﺮﺩﻡ ﺯﻓــﻠــﻚ ﺩﺍﺩ ﺯﻧـﻨــﺪ ،ﺁﻩ ﻛـﻨـﻨـﺪ ِ ﻓـﻠـﻚ ﺧـﻮﺩﻳﻢ ،ﺩﺍﺩ ﺍﺯ ﻛﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﻣـﺎ ﺧـﻮﺩ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻦ ﻫﻢ ﻫﻤﻪ ﺟﻮﺭ ﺁﺩﻣﻲ ﻫﺴﺖ، ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺍﺷﻴﺎء ﻭ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﺍﻣﺮﺍء ﻭ ﺭﺟﺎﻝ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻧﻪ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎﻥ .ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺭﻭﻱ ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻛﺎﺭ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ .ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ،ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎﻥ ﻭ ﺩﻻﻻﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺩﻳﮕﺮﻧﺪ ﻭ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺷﺮﻕﺷﻨﺎﺱ ﺩﻳﮕﺮ ،ﻭ :ﺯﻳﻦ ﺣﺴﻦ ﺗﺎ ﺁﻥ ﺣﺴﻦ ﻓﺮﻗﻲ ﺍﺳﺖ ژﺭﻑ. ﺍﻳﻨﻚ ﮔﻤﺎﻥ ﻛﻨﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﺮﺍ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ »ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺍﻟﻤﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻦ« ﻭ »ﻣﻌﺎﻳﺐﺍﻟﻤﺴﺘﻐﺮﺑﻴﻦ« ﻭ ﻋﻠﺖ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺩﺍﻧﺴﺘﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻮﺩ ـ ﻧﻪ ﻳﻚ ﺷﻜﻢ ﭘﻠﻮ. ﭘﺎﻧﻮﺷﺖﻫﺎ: 1. H. Rabino
.2ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﻭﺷﻦ ﺑﺮ ﻛﺘﺎﺏ »ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﮔﻴﻼﻥ« ﺹ، ﺑﻴﺴﺖ. 3. R. Grosse
.4ﻭ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﻤﺎﺭﻙ ﺭﻓﺘﻢ ﺑﻪ ﺍﺗﺎﻕ ﻛﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﻓﺎﺗﺤﻪﺧﻮﺍﻧﻲ ﺳﺮﻱ ﺯﺩﻡ ،ﻭ ﻋﻜﺲ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻭﻟﺖﺁﺑﺎﺩﻱ ﺭﺍ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺭﻭﻱ ﻣﻴﺰ ﺍﻭ ﺩﻳﺪﻡ) .ﻛﻼﻩ ﮔﻮﺷﻪ ﻧﻮﺷﻴﻦ ﺭﻭﺍﻥ ،ﺹ .(247 5. Brockelmann 6. Louis Massignon
.7ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻣﻦ ﻣﺪﻳﺮ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻣﺠﻠﻪ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺑﻮﺩﻡ ـ ﻛﻪ ﺩﻛﺘﺮ ﺧﻮﺍﻧﺴﺎﺭﻱ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ـ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺍﻳﻦ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻮﺭﺩﺍﻭﺩ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﺭﻩ 2ﺳﺎﻝ ﻫﺸﺘﻢ ﻣﺠﻠﻪ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺹ 71ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 10ﻣﺠﻠﻪ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺹ .257 .8ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ ،ﺳﻠﻤﺎﻥ ﭘﺎﻙ ـ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻳﻚ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﺋﻞ ﺷﺪﻩﺍﻡ ـ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ »ﺳﻠﻤﺎﻥ ﻧﺎﭘﺎﻙ« ﺯﻳﺮﺍ ﻣﺮﻛﺰ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺑﻤﺐﻫﺎﻱ ﻣﻴﻜﺮﻭﺑﻲ ﻭ ﺳﻼﺡﻫﺎﻱ ﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ ﻋﺮﺍﻕ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻃﻮﻝ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺸﻴﺪ ـ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺳﻠﻤﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﻮﺩ ـ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺍ ﺍﺯﻳﻦ ﻛﺜﺎﻓﺎﺕ ﭘﺎﻛﺴﺎﺯﻱ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺳﻠﻤﺎﻥ ﭘﺎﻙ ﺭﺍ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﭘﺎﻙ ﻛﻨﺪ. .9ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻮﺭ ﺩﺍﻭﺩ ،ﻣﺠﻠﻪ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﺓ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺗﻬﺮﺍﻥ، ﺳﺎﻝ ،8ﺵ ،2ﺹ .70 ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﭼﺎپ ﺷﺪ ،ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ـ ﺩﻭﺳﺖ ﻣﻜﺮﻡ ـ ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺁﻥ ﺑﻪ »ﻛِ ْﻠﻚ« ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ
ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺗﺎﺯﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮﺩ» :ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻋﺰﻳﺰﻡ ،ﻛﻨﮕﺮﻩ ﻧﺎﻣﻪﺍﺕ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻧﺪﻡ ،ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺫﻛﺮﻱ ﺍﺯ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻮﺭﺩﺍﻭﺩ ﺍﺯ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﻣﺴﻜﻮ ﻛﺮﺩﻱ ،ﭼﻮﻥ ﻣﺨﻠﺺ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻫﻢ ﺳﻔﺮﻱ ﺑﺎ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻮﺭﺩﺍﻭﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻢ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦﻛﻪ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﻌﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﻮﺋﺪ ﺁﻣﺪﻳﻢ ـ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻮﺭﺩﺍﻭﺩ ﻫﻢ ﺑﻮﺩ ـ ﻋﺼﺮﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﺎﻓﻪﺍﻱ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﻜﻬﻠﻢ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩﻳﻢ .ﭘﻮﺭﺩﺍﻭﺩ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﮔﻔﺖ: ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮﺩﻳﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺰﺍﺭﺷﻲ ﺑﻪ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺩﺍﺩ ـ ﻭ ﻳﻜﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﻌﻴﻦ ﮔﻔﺖ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﻣﻮﻧﻴﺦ ﻫﻢ ﺑﻮﺩ ـ ﻭ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺍﺯ ﺟﻠﺴﺎﺕ ﺁﻧﺠﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﮔﺬﺍﺷﺖ .ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﻳﺮ ،ﻣﻦ ﻫﻢ ﺗﺄﺩﺑ ًﺎ ﻗﺒﻮﻝ ﻛﺮﺩﻡ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻳﺎﺩﻡ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻧﻮﺷﺘﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻣﻀﺎﻱ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻮﺭﺩﺍﻭﺩ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪﻡ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻭ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﺍﺩﻳﻢ ـ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪﺍﻳﺪ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻱ ﻗﺪﻳﻢ ﻛﻨﮕﺮﻩ ،ﻛﻲﻫﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ؟ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺳﻮﺍﺑﻖ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺍﻃﻼﻉ ﻳﺎﻓﺘﻪﺍﻡ ـ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺒﻴﺐ ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺳﻮﺋﺪ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻭ ﺣﺘﻲ ﺳﺮﻭﺩﻱ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻭﻗﺘﻲ ﺁﻧﺮﺍ ﺩﺭ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﻛﺘﺎﺏ ـ ﻳﺎ ﺁﻳﻨﺪﻩ ـ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ .ﺩﺭ ﻛﻨﮕﺮﺓ ُﺭﻡ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺩﺍﺷﺖ )1935ﻡ 1354/ﻫـ (.ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺩﻭ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ. ﻃﺒﻴﺐ ﻇﻞﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﺩﻛﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦﺧﺎﻥ ﺁﺯﺍﺩ ﺗﺒﺮﻳﺰﻱ ﻣﺆﻟﻒ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﮔﻠﺰﺍﺭ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﺻﺒﺢ ﺍﻣﻴﺪ )ﻫﺮ ﺩﻭ ﭼﺎپ ﺑﺮﻳﻞ ﻫﻠﻨﺪ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ 1327ﻭ 1333ﻗﻤﺮﻱ 1909/ﻭ 1915ﻡ(. ﻫﻢ ﻋﻠﻲﺍﻟﻈﺎﻫﺮ ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺟﻠﺴﺎﺕ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻱ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ،ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻭﺯﺭﺍﻱ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﻭ ﺳﻔﺮﺍﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ـ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺍﺭﻓﻊ ﺍﻟﺪﻭﻟﻪ )؟(. ﻗﺮﺑﺎﻧﺖ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ«. .10ﺷﻌﺮ ﺍﺯ ﺗﻘﻴﺎ ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻲ .11ﺍﺯ ﻣﻬﻨﺪﺱ ﮔﻨﺠﻲ ﺑﺎﺑﺎ ﺷﻤﻞ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺍﺯ ﻛﺠﺎ ِ »ﺟﻴﺐ ﻭﺍﺭﺙ« ﻭ ﺑﻌﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﺍﺩ :ﭘﻮﻟﻲ ﻣﻲﺧﻮﺭﻱ؟ ﮔﻔﺖ :ﺍﺯ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺩﻳﮕﺮ ﻭﺍﺭﺙ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺧﻮﺭﺩ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺧﻮﺩﻡ ﻣﻲﺧﻮﺭﻡ! ﻣﻦ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﻜﺎﺭﺍﺕ ﺑﺎﺑﺎ ﺷﻤﻞ ﺍﺳﺖ ،ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪﻡ ﻛﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻩ: ﺧﻮﺭﻳﻢ ﺁﻥﭼﻪ ﺍﺯ ﻣﺎ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺧﻮﺭﻧﺪ ﺑـﺮﻳـﻢ ﺁﻧـﭽـﻪ ﺍﺯ ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻏـﺎﺭﺕ ﺑﺮﻧﺪ ﭼﻮﻥ ﺷﻌﺮ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻟﻄﻴﻔﻲ ﺍﺳﺖ ،ﭼﻨﺪ ﺑﻴﺖ ﺭﺍ ﻗﺒﻞ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻫﻢ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻗﻮﻝ ﻛﻨﻴﺰﻛﻲ ﺍﺳﺖ »ﺍﭘﻴﻜﻮﺭﻳﺴﺖ« ﻛﻪ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺎﺩﻣﺎﻧﻲ ﺩﻋﻮﺕ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﮔﻮﻳﺪ: ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺯ ﭘﻲ ﺷﺎﺩﻱ ﻭ ﺩﻟﺨﻮﺷﻲ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﺍﺯ ﺑﻬﺮ ﺑﻴﺪﺍﺩ ﻭ ﺳﺨﺘﻲ ﻛﺸﻲ ﺍﺳﺖ ﭼـﻮ ﺩﻱ ﺭﻓـﺖ ﻭ ﻓـﺮﺩﺍ ﻧـﻴﺎﻣﺪ ﭘﺪﻳﺪ ﻳـﻚ ﺍﻣﺸـﺐ ﺑـﻪ ﺷـﺎﺩﻱ ﺑﺒﺎﻳﺪ ﭼﻤﻴﺪ ﭼـﻨـﺎﻥ ﺑـﻪ ﻛـﻪ ﺍﻣﺸـﺐ ﺗـﻤﺎﺷﺎ ﻛﻨﻴﻢ ﭼـﻮ ﻓـﺮﺩﺍ ﺭﺳـﺪ ﻓـﻜـﺮ ﻓـﺮﺩﺍ ﻛـﻨﻴﻢ ﭼـﻪ ﭘـﻴـﭽـﻴﻢ ﺩﺭ ﻋـﺎﻟـﻢ ﭘـﻴـﭻ ﭘﻴـﭻ ﻛـﻪ ﻫﻴـﭻ ﺍﺳﺖ ﺳﻮﺩ ﺍﻭ ،ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻫﻴﭻ ﮔـﺮﻳـﺰﻳـﻢ ﺍﺯﻳـﻦ ﻛـﻮﭼـﮕـﺎﻩ ﺭﺣﻴـﻞ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘـﻴـﺶ ﻛـﺎﻓﺘـﻴـﻢ ﺩﺭ ﭘـﺎﻱ ﭘـﻴﻞ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
211
ﺧـﻮﺭﻳﻢ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﻣﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺧﻮﺭﻧﺪ ﺑـﺮﻳـﻢ ﺁﻧـﭽـﻪ ﺍﺯ ﻣـﺎ ﺑﻪ ﻏـﺎﺭﺕ ﺑﺮﻧﺪ ﺑـﻴـﺎ ﺗﺎ ﻧـﺸـﻴـﻨـﻴﻢ ﻭ ﺷـﺎﺩﻱ ﻛـﻨـﻴﻢ ﺷـﺒـﻲ ﺩﺭ ﺟـﻬـﺎﻥ ،ﻛـﻴـﻘـﺒﺎﺩﻱ ﻛﻨﻴﻢ ِ ﺣﺴـﺎﺏ ﺟـﻬﺎﻥ ﺳﺨـﺖﮔﻴﺮ ﻣﺸـﻮ ﺩﺭ ﻛـﻪ ﻫـﺮ ﺳﺨـﺖﮔﻴﺮﻱ ﺑﻮﺩ ﺳﺨﺖ ﻣﻴﺮ .12ﺍﺯ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺑﻪ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ،ﭼﺎپ ﺍﻓﺸﺎﺭ ،ﺹ 103 ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺟﻮﺍﻧﻲ ﻭ ﻧﺎﻡﺟﻮﺋﻲ ﻣﺎﺳﻴﻦﻳﻮﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ،ﻛﻪ ﻫﺮ ﺟﻮﺍﻥ ﻣﺤﻘﻘﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﺎﻡﺟﻮﺋﻲ؛ ﻣﺒﺮﺍ ﻧﻴﺴﺖ .ﻣﺎﺳﻴﻦﻳﻮﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺍﺯ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻭ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭﺍﺕ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻥ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻫﻢ ﺣﻖ ﺑﺰﺭگ ﺩﺍﺭﺩ. 13. Orient
.14ﺍﻳﻀ ًﺎ ،ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ،ﺹ ،105ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺩﻩ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﻪ ،ﺍﻳﻨﻬﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺩﻋﺎﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ، ﺣﺎﻻ ﺑﻴﺎ ﻭ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻛﻦ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲﻫﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﺩﺭﺱ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺩﺭﺟﻪ ﺩﻛﺘﺮﻱ ﻣﻲﻃﻠﺒﻨﺪ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺍﺑﻼﻍ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﻭ ﺭﺗﺒﻪ ﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﻭ ﺍﺭﺗﻘﺎء ﻭ ﺗﻮﻗﻊ ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻛﺮﻣﺎﻧﻴﻬﺎ: ﺍﻓﺎﺩﻩﻫﺎ ﻃﺒﻖ ﻃﺒﻖ ،ﺳﮓﻫﺎ ﺑﻪ ﺩﻭﺭﺵ َﻭ ّﻕ َﻭ ّﻕ! .15ﻛﻼﻩ ﮔﻮﺷﻪ ﻧﻮﺷﻴﻦ ﺭﻭﺍﻥ ،ﺹ 135 .16ﻣﺠﻠﻪ ﮔﻠﭽﺮﺥ ،ﺵ ،2ﺹ ،93ﻣﻮﺳﻮﻱ ﮔﺮﻣﺎﺭﻭﺩﻱ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺣﺎﺷﻴﺔ ﺍﻣﻴﺮﻱ ﻓﻴﺮﻭﺯ ﻛﻮﻫﻲ ﺑﺮ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎءﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﺮﻣﺸﺎﻫﻲ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. 17. H. Massé
.18ﺍﺯ ﻧﺎﻣﺔ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺑﻪ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ،ﺹ 142ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺧﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ،ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻭﺍﻗﻊ ،ﺩﻭﺑﺎﺭ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪﻩ ،ﻳﻜﺒﺎﺭ ﺑﻪ ﺗﻴﻎ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ،ﻭ ﻳﻚ ﺑﺎﺭ ﺑﻪ ﺗﻴﻎ ﻗﻠﻢ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻥ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ. ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﻻﻟﻪ ﻛﺪﺍﻣﻴﻦ ﺷﻬﻴﺪ ﻣﺪﻓﻮﻥ ﺍﺳﺖ ﻛـﻪ ﺍﺯ ﻟﺤﺪ ﺑﻪ ﺩﺭ ﺍﻓـﺘﺎﺩﻩ ﮔﻮﺷﺔ ﻛﻔﻨﺶ ِ ﻣﺸﺖ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﺭﺍ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺷﻜﺮ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﺷﻬﻴﺪ ﺁﺧ ِﺮ ﻛﺎﺭ ﺏ ﺟﻮﺍﺩٍ ﻳَﻜﺒْ ُﻮ« ،ﻓﺤﻤﺪﺍﷲ ،ﺛﻢ ﺑﺎﺯ ﻛﺮﺩـ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ » ُﺭ ّ ﺣﻤﺪﺍ ً ﻟﻪ .19ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺭﺍ ﻳﻚ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﭼﺎپ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ )ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﺔ ﻗﻮﻣﺲ( ﻛﻪ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺻﺤﺖ ﺁﻥ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺩﺍﺭﻡ. .20ﺩﺭ ﺍﺻﻞ :ﺍﺷﻌﺎﺭ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻏﻠﻂ ﭼﺎﭘﻲ ﺍﺳﺖ. .21ﻣﺬﺍﻫﺐ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ،ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻓﺮﻩﻭﺷﻲ ،ﺹ 68 .22ﻣﺬﺍﻫﺐ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ،ﺹ 87 .23ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺍﺗﻪ ،ﺹ 195 .24ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ،ﺹ 226 .25ﻭ ﺍﻫﻞ ﺍﻃﻼﻉ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﻴﺪ ﺟﻌﻔﺮ ﺷﻬﻴﺪﻱ ﺭﺋﻴﺲ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﻟﻐﺖﻧﺎﻣﻪ ،ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ـ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻳﻚ
ﻋﻤﺮ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﺩﺭﺓ ﻧﺎﺩﺭﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺣﻮﺍﺷﻲ ﻭ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺕ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺭﺳﺎﻧﺪ ،ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﺳﻲ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ،ﻣﻦ ﺩﺭ ﺣﻖ ﺁﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻡ...» :ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﻢ ﺯﺣﻤﺎﺕ ﺑﻲﺩﺭﻳﻎ ﻓﺎﺿﻞ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﺩﻛﺘﺮ ﺷﻬﻴﺪﻱ ﻣﺼﺤﺢ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﻛﻢ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻢ؛ ]ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ[ ،ﺍﻳﺸﺎﻥ 719ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺘﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻗﺮﻳﺐ 8ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻄﺮ ﺩﻩ ﻛﻠﻤﻪﺍﻱ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺮﻳﺐ 80ﻫﺰﺍﺭ ﻛﻠﻤﻪ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﺐ ﻟﺒﺎﺏ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ 40ﺻﻔﺤﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ...ﻭ ﺑﻌﺪ ﻟ ُ ّ ﺧﻼﺻﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻭﺍﺿﺤﺘﺮ »ﻋﻮﺍﻡ ﻓﻬﻢ« ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺸﻲ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ ]ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﻬﺪﻱ ﺧﺎﻥ[ ﺑﻴﺴﺖ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻔﻆ ﻭ ﻛﻼﻡ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻪ ﺧﻮﺭﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺯﺣﻤﺎﺕ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪﺭﻭﺯﻱ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺻﺪ ﺻﻔﺤﻪﺍﻱ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ 25ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻃﻮﻝ ﻭ 18ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻋﺮﺽ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻗﻄﺮ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺷﺶ ﻭ ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ )ﻗﻄﺮ ﻳﻚ ﺧﺸﺖ( ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺪﻳﻦﺣﺴﺎﺏ ﺍﮔﺮ ﻓﻘﻂ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﺴﺨﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻣﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺩﻩ ﺳﺘﻮﻥ ﺍﺯ ﺑﻨﺎﻱ ﺁﺭﺍﻣﮕﺎﻩ ﻧﺎﺩﺭ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺳﺘﻮﻥ ﺁﻥ ﺷﺶ ﻣﺘﺮ ﻭﻧﻴﻢ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻳﻚ ﺧﺸﺖ ﻃﻮﻝ ﻭ ﻋﺮﺽ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﺑﻨﺎ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺗﺎ ﺯﻳﺮ ﺳﻘﻒ ﻭ ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ) «....ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻌﻪ ،ﭼﺎپ ﭼﻬﺎﺭﻡ ،ﺹ (413 .16ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ،ﺹ 26 .27ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ،ﺹ 12 .28ﻧﻘﺪ ﺣﺎﻝ ،ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﻴﻨﻮﻱ ،ﺹ 406 .29ﺷﻌﺮ ﺍﺯ ﺣﺎﻓﻆ .30ﻭ ﮔﻮﻳﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﺴﻲ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﭘﻴﻐﺎﻡ ﻫﻢ ﺩﺍﺩﻡ ،ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﺎ ِﻝ ﻣﻨﺸﻲِ ﺟﺪّ ﺷﻤﺎﺳﺖ ،ﺑﺨﺮﻳﺪ .ﺍﻣﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﭘﺴﺘﻪﻛﺎﺭﻱ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﭼﻪ ﻛﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﻱ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻴﻦ ﻭﺯﻳﺮ؟ .31ﻳﻚ ﺻﻔﺤﺔ ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﻌﺪﻱﻧﺎﻣﻪ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻳﻐﻤﺎﺋﻲ، ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. .32ﻣﺼﺮﺍﻉ ﺍﺯ ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺎﺷﻲ. .33ﻣﺎﺭ ﺩﺭ ﺑﺘﻜﺪﺓ ﻛﻬﻨﻪ ،ﺹ .174 .34ﺫﻭﺍﻟﻘﺮﻧﻴﻦ ﻳﺎ ﻛﻮﺭﻭﺵ ﻛﺒﻴﺮ ،ﺹ ) 31ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﻓﻴﮕﺎﺭﻭ( .ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻣﺮﺯ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﻣﺮﺯﺑﺎﻥ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﭼﺸﻢ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻚ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﺧﺮﻭﺝ ﺁﺛﺎﺭ ﻋﺘﻴﻘﻪ ـ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﺼﺮ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺍﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻮﺵ ﺑﺮﻭﺩ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻋﺮﺍﻕ ﻭ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻭ ﺩﺟﻠﻪ ﺑﺮﻭﺩ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ .ﺍﺳﺘﻴﻞ ﺣﻤﻮﺭﺍﺑﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ،ﺍﮔﺮ ﺗﻤﺎﻡ ﻗﻠﻌﻪ ﺳﻼﺳﻞ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ ﻛﺴﻲ ﺧﺒﺮﺩﺍﺭ ﻧﻤﻲﺷﺪ. .35ﺣﻤﺎﺳﻪ ﻛﻮﻳﺮ ،ﺹ ،604ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺨﻠﺺ ﻛﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺩﻭﺳﺖ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ،ﺁﻧﻄﻮﺭ ﭘﻮﺯﻩ ﺯﻳﺮ ﻧﺴﺨﻪ ﺧﻄﻲ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﺁﻥﺭﺍ ﭘﺲ ﻣﻲﺯﻧﺪ ،ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺍﺷﻴﺎء ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ﺭﻭﺷﻦ ﺍﺳﺖ .ﻣﺎ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﻗﺎﻟﻲ ﺍﺭﺩﺑﻴﻞ ﺭﺍ ﻓﺮﻭﺧﺘﻪﺍﻳﻢ ﻭ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ ﺭﺍ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩﺍﻳﻢ ﻭ ﮔﻨﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻥ ﻣﻐﻮﻝ ﻭ ﺗﺎﺗﺎﺭ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪﺍﻳﻢ .ﺁﺭﻱ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪﺍﻡ :ﻣﻐﻮﻝ ﻭ ﺗﺎﺗﺎﺭِ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻣﺎ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻭ ﺑﻮﺩﻩﺍﻳﻢ ﻧﻪ ﺗﺎﺗﺎﺭ ﻭ ﻣﻐﻮﻝ.
212
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﺩﺭ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺍﺣﻴﺎءﺍﻟﻤﻠﻮﻙ
*
ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﺩﻭﺍﺭ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺗﺎ 1028 ﻫﺠﺮﻱ ﻗﻤﺮﻱ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻣﻠﻚﺷﺎﻩ ]ﻏﻼﻡ[ ﺣﺴﻴﻦﺑﻦ ﻣﻠﻚ ﻏﻴﺎﺙﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺷﺎﻩ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ـ ﺑﻪﺍﻫﺘﻤﺎﻡ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺳﺘﻮﺩﻩ ـ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻣﺘﻮﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ،ﺯﻳﺮﻧﻈﺮ ﺍﺣﺴﺎﻥ ﻳﺎﺭﺷﺎﻃﺮ ـ ﺷﻤﺎﺭﺓ 25ـ ﺑﻨﮕﺎﻩ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻭ ﻧﺸﺮ ﻛﺘﺎﺏ ـ ﺗﻬﺮﺍﻥ 1344ـ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﺔ ﺯﻳﺒﺎ ـ 618+ 48ﺹ
ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺩﻻﻭﺭﺍﻥ ﻭ ﻣﻬﺪ ﺗﻤﺪﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺳﻬﻢ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻛﺸﻔﻴﺎﺕ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥﺷﻨﺎﺳﻲ ﺍﻣﻴﺪﻫﺎ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﻌﻀﻼﺕ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﺪﻳﻢ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻛﻨﺎﺭ ﺯﺩ ِﻥ ﺭﻳﮕﻬﺎﻱ ﻗﺮﻭﻥ ﻭ ﺩﻫﻮﺭ ﺣﻞ ﻭ ﻋﻘﺪ ﺷﻮﺩ :ﺭﻳﮕﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ »ﺍﮔﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺫﺧﺎﻳﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮔﻨﺪﻡ ﻭ ﺣﺒﻮﺑﺎﺕ ﺩﺭ ﺁﻥ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻛﻨﻨﺪ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺗﺎ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺿﺎﻳﻊ ﻧﺸﻮﺩ ،ﻭ ﺁﻥ ﺭﻳﮓ ﭼﻮﻥ ﺑﺮ ﺯﻣﻴﻦ ﺗﻠﺦ ﻭ ﺷﻮﺭ ﺍﻓﺘﺪ ﺯﻣﻴﻦ ﺧﻮﺏ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺗﺨﻢ ﺭﻭﻳﺎﻧﺪ ﻭ ﺁﺏ ﻫﻴﺮﻣﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ 1 ﺭﻭﻱ ﺁﻥ ﺭﻳﮓ ﻣﻲﮔﺬﺭﺩ ﮔﻮﺍﺭﺍ ﻭ ﺧﻮﺷﮕﻮﺍﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ«. ﻻﺑﺪ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﮔﻔﺖ ﺍﻳﻦ ﺭﻳﮓ ﺑﺎﻳﺪ »ﻋﻴﺴﻲ ﺭﺷﺘﻪ ﻭ ﻣﺮﻳﻢ ﺑﺎﻓﺘﻪ« ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻬﻤﻪ ﺍﺯ ﻓﻀﺎﻳﻞ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺻﺤﺒﺖ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﺯ ﻗﻀﺎ ﻫﻤﻴﻦﻃﻮﺭ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﺑﻪﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺭﻳﮓ ﺍﺯ ﺻﺪﻫﺎ ﺁﺏ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻓﺮﻭﺩ ﺁﻣﺪﻩ ،ﭼﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺘﻲ، ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﭼﻮﻥ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺑﺎﺩ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ ،ﻫﻮﺍﻱ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﺩﺭﻳﺎﺑﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﺧﻮﺵ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺑﺎ ﺁﺻﻒ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﻳﺎﻱ ﺷﻮﺭ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮﺩ؟ ﺁﺻﻒ ﺩﺭ ﺿﻤﻦ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎﻱ ﻋﺎﻟﻢ«
ﻣﺸﻮﺭﺕ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﻱ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ »ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﻳﻮﺍﻥ ،ﺭﻳﮓ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻴﺎﺭﻱ ﺑﺎﺩ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﺪﻭﺩ ﺭﺳﺎﻧﻨﺪ .ﺩﻳﻮﺍﻥ ،ﺭﻳﮓ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﺎﺩ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﻴﺪ ﺩﺭ ﮔﻮﺩﺍﻝ ﻭ ﻣﻐﺎﻙ ﺁﻥ ﺑﺤﺮ ]ﺩﺭﻳﺎﻱ ﺯﺭﻩ[ ﺍﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ،ﺑﻪ ﺍﻧﺪﻙ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﺯﻣﻴﻦ ﻫﻤﻮﺍﺭ ﺷﺪ« 2.ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻣﻮﺭﺥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻋﺠﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﻭﻟﻲ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺭﻳﮓ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺭﺯﻡ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺁﻭﺭﺩ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﻛﻪ ﻛﻴﺨﺴﺮﻭ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺣﻀﺮﺕ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻛﻴﺨﺴﺮﻭ ﺑﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺁﺑﺎﺩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟! *** ِ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﮔﺮﺍﻧﻘﺪﺭﻱ ﺍﺳﺖ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺍﺣﻴﺎءﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺓ ﺗﻴﻤﻮﺭﻱ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﺁﻣﺪﻩ ،ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺭﻭﺷﻦ ﻛﺮﺩﻥ ﺑﺨﺸﻲ ﻋﻤﺪﻩ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺫﻱﻗﻴﻤﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﻌﻲ ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺳﺘﻮﺩﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻨﻘﻴﺢ ﻭ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻭ ﺗﺤﺸﻴﺔ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﻜﻮﺭ ﺩﺍﻧﺴﺖ. ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ ﻣﻔﺼﻞ ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﺩﺭ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺘﺎﺏ ﻭ ﺷﺮﺡﺣﺎﻝ ﻣﺆﻟﻒ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻐﺘﻨﻢ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺣﻮﺍﺷﻲ ،ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺸﻜﻼﺕ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﻣﻲﮔﺸﺎﻳﺪ ﻭ ﺗﻌﻠﻴﻘﺎﺕ ﻧﻴﺰ ـ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻗﻄﺮ ﻛﺘﺎﺏ ،ﺍﻧﺪﻙ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ـ ﻣﻤﺘﻊ ﻭ ﻣﻔﻴﺪ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻓﻬﺮﺳﺖﻫﺎﻱ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺭﺍ ﺻﺪ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺳﺎﺧﺘﻪ: ﻧﺨﺴﺖ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺁﻳﺎﺕ ﻭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻭ ﻛﻠﻤﺎﺕ ﻗﺼﺎﺭ ،ﺳﭙﺲ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﺎﻣﻬﺎﻱ ﻛﺴﺎﻥ ﻭ ﺑﻌﺪ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﺎﻣﻬﺎﻱ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻳﻲ ﻭ ﺑﻌﺪ ﻧﺎﻣﻬﺎﻱ ﺳﻠﺴﻠﻪﻫﺎ ،ﺍﻳﻼﺕ ،ﻃﻮﺍﻳﻒ ،ﺗﻴﺮﻩﻫﺎ ﻭ ﻃﺒﻘﺎﺕ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩ )ﻭ ﺍﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﺓ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪﺍﻱ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻧﺎﻣﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻣﺜﻼ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ،ﭘﺎﺩﺍﺭﺍﻥ ،ﺗﻴﻎﺑﺎﺯﺍﻥ ،ﺗﻴﺮﮔﺮﺍﻥ ﻭ ...ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ( .ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻟﻐﺎﺕ ﻭ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺳﻨﻮﺍﺕ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﻭ ﺳﻮﺍﻧﺤﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺭﺥ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ )ﺧﻼﺻﺔً( ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻣﺪﻩ ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﺎﻣﻬﺎﻱ ﻛﺘﺒﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﺣﻴﺎءﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ ،ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺑﻨﺪﻩ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺏ ﻧﻔﺜﺔﺍﻟﻤﺼﺪﻭﺭ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺩﻛﺘﺮ ﻳﺰﺩﮔﺮﺩﻱ ﻛﻤﺘﺮ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺩﻳﺪﻩﺍﻡ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻗﺖ ﻭ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻓﻬﺎﺭﺱ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﺼﺪ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻦ ﻛﻪ ﺍﺻﻞ ﻛﺘﺎﺏ )ﻧﺴﺨﺔ ﻋﻜﺴﻲ( ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﻣﻠﻲ ﺩﻳﺪﻩﺍﻡ ،ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﺘﻮﺩﻩ ﺩﺭ ﻧﻘﻞ ﻓﺼﻮﻝ ﻛﺘﺎﺏ ﻭ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻭ ﺗﻨﻘﻴﺢ ﻭ ﺿﺒﻂ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺁﻥ ﺗﺎ ﭼﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﻭ ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. *** ...ﻓﺼﻞ ﺍﻭﻝ ﻛﺘﺎﺏ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪﺍﻱ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺗﺎ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺻﻔﺎﺭﻳﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺷﺼﺖ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،3ﺍﻣﺎ ﻓﺼﻮﻝ ﺁﺧﺮ ﺁﻥ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺆﻟﻒ ﺍﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻤﺘﻊ ﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺁﺩﻡ ﻃﻲِ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺷﺸﺼﺪ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﺘﺎﺏ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺷﺮﺡ ﺭﺍﻧﺪﻥ ﻭ ﺑﺮﺩﻥ ﺷﺘﺮﻫﺎﻱ ﻭﺭﺛﺔ ﻣﻠﻚ ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺸﻨﻮﺩ! ﻭ ﻳﺎ ﺷﺮﺡ ﺻﻴﻐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ِ ﻣﺮگ ﻣﺆﻟﻒ ﺭﺍ ﺑﻪﻭﺳﻴﻠﻪ ﺯﻧﻲ ﺩﻻﻟﻪ ﺩﺭ ﺁﺧ ِﺮ ﻋﻤﺮ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ 4 ﻣﺎﺩﺭ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻳﺎ.... ﻣﻠﻚ ﺷﺎﻩ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺆﻟﻒ ﻛﺘﺎﺏ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺍﻫﻞ ﺳﻮﺭ ﻭ ﺑﺰﻡ ﻭ ﻧﻈﺮﺑﺎﺯﻱ ﻭ ﻣﺘﻌﻪﺳﺎﺯﻱ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻣﺎ ﺍﺯ ﺭﺯﻡ ﻭ ﺟﻨﮓ ﻫﻢ ﺑﻲﺑﻬﺮﻩ ﻧﺒﻮﺩ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﺭ ﺷﺮﺡ ﺟﻨﮕﻬﺎﻱ ﺳﺨﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻭ ﻣﻦﺟﻤﻠﻪ ﺟﻨﮓ »ﺑﻨ ِﺪ ﻣﻮﺩﻭﺩ« ﺑﺎ ﺍﺯﺑﻜﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺿﻤﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺁﻥ ،ﻳﻚ ﻣﻨﻈﺮﺓ ﺧﻴﻠﻲ ﺟﺎﻟﺐ ﺭﺍ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﺍﻭ ﮔﻮﻳﺪ: »ﺍﺯ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﭼﻨﺎﻥ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﺳﭙﺎﻫﺎﻥ ﻧﻮﻙ ﺗﻴﺮ ﺑﺮ ﭼﺸﻤﻪ ﺯﺭﻩ ﻣﻲﻧﻬﺎﺩﻧﺪ ...ﺩﺭ ﺣﻤﻠﺔ ﺍﻭﻝ ﻟﺸﻜﺮ ﺍﺯﺑﻚ ﺳﻮﺍﺭ ﺁﻣﺪﻧﺪ ،ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺍﺳﺐ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺟﻨﮕﻞ ﺍﻓﺘﺎﺩ، ﺍﻛﺜﺮ ﻛﻤﺎﻧﺪﺍﺭﺍﻥ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﭘﻨﺎﻩ ﺁﻥ ﺍﺳﺒﺎﻥ ﺑﻪ ﻛﻤﺎﻧﺪﺍﺭﻱ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺗﻴﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻛﻤﺘﺮ ﺷﺪ ﻭ ﻫﺮ
213 ● ﺳﻴﺴﺘﺎ ِﻥ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺩﺭ ﺣﻜ ِﻢ ﺟﺰﻳﺮﺓ ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺧﺎﺹ ﺍﺯ ﺟﺎﻳﻲ ﻋﻨﺎﻳﺘﻲ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻧﻤﻲﺷﺪ ،ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺍﻣﺮﺍ ﻭ ﻣﻠﻮﻙ ﺧﻮﺩﻣﺨﺘﺎﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮﻝ ﻋﻠﻞ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺧﺎﺹ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥﺟﻤﻠﻪ ﺭﻭﺩ ﻫﻴﺮﻣﻨﺪ ﻭ ﺩﺭﻳﺎﭼﺔ ﺯﺭﻩ ﻭ ﻛﻮﻳﺮ ﻋﻈﻴﻢ ﻣﻐﺮﺏ ﻭ ﺷﻤﺎﻝ ﺁﻥ ﻭ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻗﻼﻉ ﻣﻨﻔﺮﺩ ﻭ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﺫﺧﻴﺮﺓ ﺷﺶ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻣﻲﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺩﻭ ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻴﺮ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺎ ﺍﺯ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺭﻣﻲﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﻴ ِﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺪﺍﻓﻌﻪ ﻣﺸﻐﻮﻟﻲ ﻣﻲﻧﻤﻮﺩﻳﻢ )ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻴﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﺷﻤﻦ ﻣﻲﺯﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺧﻮﺭﺩ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻴﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮﺩﺵ ﻣﻲﺯﺩﻳﻢ( ....5ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ،ﺑﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺯﺭﻫﻲ ﺟﺰ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺣﻖﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻭ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ﺳﭙﺮﻱ ﺟﺰ ﺣﻔﻆﺍﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻧﺪﺍﺷﺖ ،ﭼﻮﻥ ﺍﻭﺭﺍﺩِ ﺻﺒﺢ ﺑﻨﺪﻩ ﻣﺘﻌﺎﺭﻑ ِ ِ ﺑﻮﺩ، ﻭﺭﻕ ﻣﺼﺤﻔﻲ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺍﻣﻴﺮ ﻛﻞ ﺩﺭ ﺑﻐﻞ ﺩﺍﺷﺘﻢ ،ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻧﻜﻪ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺗﻴﺮ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺑﺮ ﺍﻋﻀﺎﻱ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﻨﺪ ﺑﻮﺩ، ﺍﺯ ﺍﻋﺠﺎﺯِ ِ ﺻﺎﺣﺐ ﺁﻥ ﺧﻂ ،ﻫﻴﭻﻛﺪﺍﻡ ﻛﺎﺭﮔﺮ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩ، ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ِ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻗﺴﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺩﻭ ﻛﻤﺎﻧﺪﺍﺭ ﺩﺭ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻣﺪﺍﺭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺗﻴﺮ ﺍﺯ ﻗﺒﺎﻱ ﻣﻦ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻣﻲﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪﺟﺎﻧﺐ ﺍﻭﺯﺑﻚ ﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ!!« 6ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻨﺎﺏ ﻣﺆﻟﻒ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻗﺒﺎﻱ ﺑﻠﻨﺪ ﻭ ﺍﺭﺧﺎﻟﻖ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎ ﭘﻴﭻ ﺧﻮﺩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﻴﺮﻛﺶ ﻭ ﺗﻴﺮﺩﺍﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻓﻴﻖ ﭘﻬﻠﻮﺋﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﺁﺳﺘﻴﻦﻫﺎﻱ ﺩﺭﺍﺯ ﻭ ﺗﺠﺎﻭﻳﻒ ﻭ ﺩﺍﻣﻨﻬﺎﻱ ﭘﻴﭻﺩﺭﭘﻴﭻ ﺑﻠﻨﺪ ﺟﻨﺎﺏ ﻣﻼ ،ﻳﻚ ﺳﭙ ِﺮ ﺗﻴﺮﮔﻴﺮ ﻭ ﺿﺮﺑﻪﺷﻜﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ! ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﻭ ﺟﺰﺋﻲﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻬﺎﻱ ﻛﺘﺎﺏ ﻛﻪ ﺑﮕﺬﺭﻳﻢـ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻣﺰﺍﻳﺎﻱ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ـ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﺭﺍ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺟﻬﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻤﺮﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ.... ﺳﻴﺴﺘﺎ ِﻥ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺩﺭ ﺣﻜ ِﻢ ﺟﺰﻳﺮﺓ ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺧﺎﺹ ﺍﺯ ﺟﺎﻳﻲ ﻋﻨﺎﻳﺘﻲ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻧﻤﻲﺷﺪ، ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺍﻣﺮﺍ ﻭ ﻣﻠﻮﻙ ﺧﻮﺩﻣﺨﺘﺎﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮﻝ ﻋﻠﻞ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺧﺎﺹ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥﺟﻤﻠﻪ ﺭﻭﺩ ﻫﻴﺮﻣﻨﺪ ﻭ ﺩﺭﻳﺎﭼﺔ ﺯﺭﻩ ﻭ ﻛﻮﻳﺮ ﻋﻈﻴﻢ ﻣﻐﺮﺏ ﻭ ﺷﻤﺎﻝ ﺁﻥ ﻭ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺍﺯ
214 ● ﺷﻬﺮ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﻛﻴﻨﺔ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﺯﻳﺮﻭﺭﻭ ﺷﺪ، ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ »ﻟﺸﻜﺮِ ﺷﻮﻡِ ﺗﻮﺭﺍﻥ ،ﻛﻴﻨﺔ ﺭﺳﺘﻢ ،ﺍﺯ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻴﺎﻥ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ،ﺍﻃﻔﺎﻝ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﻣﻲﺯﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺳﺐ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﻲﺗﺎﺧﺘﻨﺪ« ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﻴﻨﻪ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺳ ِﺪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺷﻜﺴﺘﻨﺪ» .ﭼﻬﻞ ﻓﺮﺳﺦ ﺩﺭ ﻫﺸﺖ ﻓﺮﺳﺦ ،ﻭ ﺑﻌﺾ ﻣﺤﺎﻝ ﺩﺭ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﻓﺮﺳﺦ ،ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻨﺪ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﺁﺏ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﻃﺮﻑ ﺷﺮﻗﻲ ﻫﻴﺮﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﻌﺔ ﺯﺭﻧﺞ ﻭ ﺣﺼﺎﺭ ﻃﺎﻕ ﻭ ﻣﻮﺍﺿﻊ ﺁﻥ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﻭ ﭘﺸﺖ ﺷﻬﺮ ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﻛﻤﺮ ﺷﻬﺮ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺎﺍﻭﻕ ﻫﻤﻪ ِ ﺍﺷﺮﻑ ﻋﻤﺎﺭﺕ ﺑﻮﺩ ﻛﻮﭼﻪ ﺑﻪ ﻛﻮﭼﻪ .ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﺑﻮﺩ ﺧﺮﺍﺏ ﺳﺎﺧﺖ«. ﻫﻤﻪ ﻗﻼﻉ ﻣﻨﻔﺮﺩ ﻭ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﺫﺧﻴﺮﺓ ﺷﺶ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻣﻲﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ :ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﻼﻉ ﻗﻠﻌﺔ »ﺗﺮﺧﻮﻥ« ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺁﺏ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﻗﻠﻌﻪ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﺟﺮﻳﺐ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ »ﺩﻭﺭ ﺍﻳﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﺭﺍ ﺑﺪﻳﻦﺳﺎﻥ ﻫﻤﻮﺍﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺳﻨﮓﺗﺮﺍﺵ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻛﻨﮕﺮﺓ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺯﻧﺒﻴﻞﻫﺎ ﺁﻭﻳﺨﺘﻨﺪﻱ ﺗﺎ ﺩﻭﺭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺮﻭﺭ ﺗﺮﺍﺷﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻗﻠﻌﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ 7 ﻛﺎﺭ ﻛﺮﺩﻧﺪ«. ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻗﻠﻌﻪﺍﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻠﻚ ﻇﺮﻳﻒ ﺩﺭ »ﻣﻨﺰﻝ ﻣﻮﺭﻭﺛﻲ ﺧﻮﺩ ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺷﺼﺖ ﺟﺮﻳﺐ ﻗﻠﻌﻪ ﻃﺮﺡ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﺁﻥ ﻗﻠﻌﻪ ﺭﺍ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺮﺯﺭﻩ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﻱ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ...ﻣﺮﺩﻡ ِ ﺣﻮﺽﺩﺍﺭ ﻭ ﻛﻨﺪﺭ ﺑﺮﺯﺭﻩ ﺑﻪ ﺷﺐﻛﺎﺭ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺮﺩﻡِ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﺯ ﻛﺎﺭ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺪﺕ ﻳﻚ ﺳﺎﻝ ﺍﺗﻤﺎﻡِ ﻗﻠﻌﻪ ﺩﺍﺩ« 8.ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﭽﺎﺭﮔﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺁﺏ ﺭﻭﺩ ﻛﻢ ﺷﺪ ،ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺷﻬﺮ »ﺧﻨﺪﻗﻲ ﻃﺮﺡ ﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺻﺪ ﺫﺭﻉ )؟( ﻋﻤﻖ ﺁﻥ ﺧﻨﺪﻕ ﺷﺪ ...9ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺑﺮ ﺍﻭ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺩﺭﻭﺍﺯﻩ ﻭ ﭘﻠﻲ ﻧﺼﺐ ﻛﺮﺩﻧﺪ« 10ﻭ ﺑﺎﺯ ِ ﺧﻨﺪﻕ ﻗﺪﻳﻢ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺣﻤﻠﺔ ﺍﺯﺑﻚﻫﺎ ،ﻧﺎﭼﺎﺭ »ﺩﺭ ﻃﺮﻑ ﺷﺮﻕ ﺧﻨﺪﻗﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺟﺮﻳﺐ ﺣﻔﺮ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺷﺐ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﺁﻥ ﺧﻨﺪﻕ ﺍﺗﻤﺎﻡ ﻳﺎﻓﺖ «.ﺣﺎﻻ ﺣﺴﺎﺏ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻭﻗﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻴﭽﺎﺭﻩ ﭼﻪﻗﺪﺭ ﺗﻠﻒ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﺗﻀﻴﻴﻊ ﻣﻲﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ! *** ﺩﺭ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻛﺘﺎﺏ ،ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﺘﻮﺩﻩ ﻛﻮﺷﺶ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻛﻪ ﺍﺳﻤﺎء ﺍﺷﺨﺎﺹ ﻭ ﺍﻣﻜﻨﻪ ﺻﺤﻴﺢ ﻭ ﺩﻗﻴﻖ ﺿﺒﻂ ﺷﻮﺩ، ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ،ﭼﻮﻥ ﺍﺳﺎﻣﻲ ﺟﺎﻫﺎ ﺯﻳﺎﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺿﺒﻂ ﺁﻥ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻧﺒﻮﺩﻩ ،ﺩﺭ ﺑﻌﺾ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﺁﻥﻃﻮﺭ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻣﻲﺷﺪﻩ ﻧﻘﻞ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﻧﻜﺎﺗﻲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮﺩ. ﺩﺭ ﺻﻔﺤﻪ 55ﻭ 56ﺩﻭ ﺟﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﺩژِ ﻫﻔﺘﻮﺍﺩ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺟﺎ ﺑﻪ ﻏﻠﻂ ﻫﻔﺘﻘﻮﺍﺩ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ،ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺭگ ﺑﻢ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺗﺎﺭﻳﺨﭽﺔ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺩﺭ ﭼﻨﺪ 11 ﺟﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻡ. ﺩﺭ ﺻﻔﺤﺔ 89ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺍﺯ ﺣﺒﻖ ﻭ ﻧﺒﻖ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻛﻠﻤﻪ ﻭ ﻣﺤﻞ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻌﺠﻢﺍﻟﺒﻠﺪﺍﻥ ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﺧﺒﻖ ﻭ ﺑﺒﻖ ﺿﺒﻂ ﺷﺪﻩ ،ﻭ ﻳﺎﻗﻮﺕ ﺧﻮﺩ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻢ ﭼﻴﺴﺖ، ﺍﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎﻡ ﻣﺤﻠﻲ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﺷﻬﺪﺍﺩ ﻛﺮﻣﺎﻥ )ﺧﺒﻴﺺ( ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﻣﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﺧﺒﻖ ﺻﻮﺭﺕ ِ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﮔﻮﻙ )ﺑﺮﻭﺯﻥ ﺫﻭﻕ( ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺤﺮﻑ ﻭ ﻣﻌﺮﺏ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﻢ ﺧﻮﺷﺸﺎﻥ ﻧﻴﺎﻣﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﮔﻠﺒﺎﻑ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺯﻟﺰﻟﻪ ﻫﻢ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ِﮔﻞﺑﺎﻑ! ﻛﺮﺩ. ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻘﻞ )ﻣﻐﻮﻝ( ﺩﺭ ﺻﻔﺤﻪ 116ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﻢ ﭼﺮﺍ ﺑﺎ ﻗﺎﻑ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ؟ ﺩﺭ ﺻﻔﺤﺔ 141ﭘﺲ ﺍﺯ ﻧﻘﻞ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ: ﺑﺮﻣﺎﻝ ﻭ ﺟﻤﺎﻝ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻜﻦ ﻛﻮ ﺭﺍ ﺑـﻪ ﺗﺒﻲ ﺑـﺮﻧﺪ ،ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺒﻲ ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﻪ ،ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﺘﻮﺩﻩ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺎﻋﺪ ًﺓ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ »ﻛﺎﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺒﻲ ﺑﺮﻧﺪ ،ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺒﻲ« ﻣﻌﻨﻲ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻝ ﺭﺍ ﺷﺒﻲ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ )ﺑﻪ ﺩﺯﺩﻱ( ﻭ ﺟﻤﺎﻝ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺒﻲ ِ )ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﻭ ﺯﺭﺩﻱ( .ﻣﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺘﻦ ﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺎﻝ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺒﻲ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ )ﻳﻌﻨﻲ ﺁﺩﻡ ﺗﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﻣﻲﻣﻴﺮﺩ ﻭ ﻭﺍﺭﺙ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ( ﻭ ﺟﻤﺎﻝ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺷﺒﻲ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻭﺿﻌﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺷﺐ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ!! ﺹ :184ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻋﻤﺎﺭﺕ ﻭ ﺑﺴﺘﺎﻥ ﺣﻮﻥ ﺟﻨﺖ ]ﻛﺬﺍ[ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﺑﻨﺪﻩ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻢ ﺍﻳﻦ ﻛﺬﺍ ﭼﺮﺍ ﻭﺍﺭﺩ ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺍﮔﺮ ﺳﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺯﻳﺮ »ﺡ« ﻣﻲﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ »ﭼﻮﻥ ﺟﻨﺖ« ﻣﻌﻨﻲ ﺟﻤﻠﻪ ﺭﺍ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻲﻛﺮﺩ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻗﺘﻠﻮ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺹ 194ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ »ﻧﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺗﻴﺮﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺪﻳﺪﻡ« ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻫﻤﺎﻥ ﺗﻴﺮﻩﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺪﻭﺩِ ﺑﻠﻮﺭﺩ ﺳﻴﺮﺟﺎﻥ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻗﺎﻟﻴﻬﺎﻱ ﻧﻘﺶ ﻗﺘﻠﻮ )ﺑﺎ ﺿﻢ ﻗﺎﻑ ﻭ ﺗﺎ( ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺹ ،202ﻣﺆﻟﻒ ،ﺑ ِﻢ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﻭﻻﻳﺖ ﺍﺭﺑﻌﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﻧﺎﻗﺺ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﻬﺮ ﺑﻢ ﺭﺍ »ﺟﻨﺔﺍﺭﺑﻌﺔ ﺍَﺷﻬﺮ« ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻬﺮﻱ ﻛﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﺎﻩ ﺁﻥ ﺑﻬﺸﺖ ﺍﺳﺖ )ﺑﻬﺸﺖ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﺎﻫﺔ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ( ،ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻫﺸﺖ ِ ﻭﻻﻳﺎﺕ ﺍﺭﺑﻌﻪ ﻣﺎﻩ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺟﻬﻨﻢ ﮔﺮﻡﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮﺩ .ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻢ ﻭ ﺟﻴﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺮﺩﺳﻴﺮ ﻭ ﺳﻴﺮﺟﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻨﺪﻩ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻢ ﭼﺮﺍ ﺳﻮﺭﻧﺎ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﺮﻧﺎ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺳﻮﺭﻥ ﺿﺒﻂ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻮﻥ ﺁﻥ ﺣﺮﻛﺖ ﺧﻔﻴﻔﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺘﻦ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻣﺆﻟﻒ ﺩﺭ ﺿﺒﻂ ﺳﻨﻮﺍﺕ ﺩﻗﺖ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺳﺎﻝ ﻣﺮگ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺭﺍ 983ﺿﺒﻂ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ 984ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﻓﻮﺕ ﺍﻛﺒﺮﺷﺎﻩ ﻫﻨﺪﻱ ﺭﺍ ﺳﻨﺔ ﺍﺭﺑﻊ ﻭ ﺍﻟﻒ ﻧﻮﺷﺘﻪ 12ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺭﺑﻊ ﻋﺸﺮ ﻭ ﺍﻟﻒ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺟﺎﻟﺐﺗﺮ ﺿﺒﻂ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺗﻮﻟﺪ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺩﻟﺒﻨﺪ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺆﻣﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺻﻔﺤﺔ 406ﺗﻮﻟﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻏﺮﺓ ﺟﻤﺎﺩﻱﺍﻻﻭﻟﻲ ﺳﻨﺔ ﺛﻤﺎﻥ ﻭ ﺍﻟﻒ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺻﻔﺤﺔ 464ﮔﻮﻳﺪ» :ﺑﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﻬﻮﺭ ﺳﻨﺔ ﺛﻤﺎﻥ ﻭ ﺍﻟﻒ ﺷﺐ ﺷﻨﺒﻪ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺷﻬﺮ ﺟﻤﺎﺩﻝﺍﻻﻭﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺆﻣﻦ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺟﺎﺭﻭﻧﻚ ﺑﻪﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪ« .ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺳﻌﺪﻱ ﻭ ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻨﺠﻢ :ﺗﻮ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﺔ ﺧﻮﺩ ﺧﺒﺮ ﻧﺪﺍﺭﻱ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺍﻧﻲ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎ ﻗﺪﻡ ﮔﺬﺍﺭﻱ؟ ِ ﻛﻮﭼﻚ ﻧﻴﻲ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ( ﺭﺍ ﻫﻢ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻃﻮﻃﻦ )ﻗﺎﻳﻖ ﺑﺎ »ﺕ« ﺿﺒﻂ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻣﺆﻟﻒ ﻫﻤﻪﺟﺎ ﺑﺎ ﻁ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻻﺑﺪ ﻣﺤﻤﻠﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻗﺎﻋﺪ ًﺓ ﻧﻤﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮﻱ ﺩﺭ ﺭﺳﻢﺍﻟﺨﻂ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ. ِ ﻣﺮگ ﻣﻠﻚ ﻋﻠﻲ ﺭﺍ ﻣﺆﻟﻒ ﺩﺭ »ﺭﻣﻀﺎﻥ ﺩﺭ ﺹ 332 ﺳﺎﻝ ﻫﺰﺍﺭ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﻣﺎﺩﻩ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻛﻪ: ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭﻓﺎﺗﺶ ﺍﺯ »ﻏﻢ ﺑﻴﺤﺪ« ﺧﻮﺍﻩ ،ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﺑﻪ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻏﻢ = 1040ﺑﺪﻭﻥ ﺣﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ 1028ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺩﺭ ﻣﺘﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ]ﺑﻴﺴﺖﻭﻫﺸﺖ[ ﺭﺍ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺍﻣﺎ ﺻﻔﺤﺔ ﺑﻌﺪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1002ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺍﺯ ِ ﻣﺮگ ﻣﻠﻚ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ
215 ﺗﻌﻠﻴﻘﺎﺕ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ »ﻣﺴﻠﻤ ًﺎ« ﻓﻮﺕ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ) (1028ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺹ 401ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﻨﺔ ﻫﺰﺍﺭ ﻓﻮﺕ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﺩﻩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻏﻢ ﺑﻴﺤﺪ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻛﻠﻤﺔ ﺣﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺁﺧﺮ ﻭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺁﺧﺮ ﻛﻠﻤﺔ ﻏﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﺣ ِﺪ ﺁﻥ ِ ﺣﺮﻑ »ﻣﻴﻢ« ﺍﺳﺖ ،ﭘﺲ ﺍﮔﺮ )ﻣﻴﻢ = (40ﺭﺍ ﺍﺯ ﻏﻢ )(1040 ِ ﻓﻮﺕ ﻣﻠﻚ ﻛﺴﺮ ﻛﻨﻴﻢ ،ﻋﺪﺩ 1000ﺑﻪﺩﺳﺖ ﻣﻴﺂﻳﺪ ﻛﻪ ﺳﺎ ِﻝ ﻋﻠﻲ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺹ ،364ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ِ »ﻣﻄﻠﺐ ﻓﺎﻝ ﺑﻴﺎﻥ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪ« ﻧﻪ ﻓﺎﻝﺑﻴﻨﺎﻥ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪ. ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﻭ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﺧﺎﺹ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﺑﺎ ﻛﻤﺎﻝ ﺩﻗﺖ ﺁﻥﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺯ ﺍﺧﺘﺼﺎﺻﺎﺕ ﻛﺘﺐ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺤﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﻣﻲﺩﻫﺪ. *** ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﺮﺍﻱ ﻃﺒﻘﻪ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﺎﻥ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻟﻘﺐ ﺣﺎﻓﻆ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺧﺘﺼﺎﺻ ًﺎ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﺮﺍﺕ ﺍﻳﻦ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪﺍﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ. ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﻣﺮﺍﻱ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﺓ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻫﺮﺍﺗﻲ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ﺑﺮﻣﻲﺧﻮﺭﻳﻢ ﻣﺜﻞ »ﺣﺎﻓﻆ ﻋﺮﺏ« ﻛﻪ ﺩﺭ ﭘﺮﺩﺓ ﺑﻠﻨﺪ ﺳﻴﺼﺪ ﺑﻴﺖ ﻣﺜﻨﻮﻱ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪ ،ﻭ »ﺣﺎﻓﻆ ﺧﻮﺭﺩ« ﻭ »ﺣﺎﻓﻆ ﺷﻴﺦ« ﻛﻪ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﻲ ﺳﺮﺁﻣﺪ ﺧﻮﺵﺍﻟﺤﺎﻧﺎﻥ ﻭﻻﻳﺖ ﻣﺎﻭﺭﺍءﺍﻟﻨﻬﺮ ﻭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻮﺩ ،ﻭ »ﺣﺎﻓﻆ ﻳﻮﺳﻒ
● ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ...ﻫﻢ ﻳﻚ ﺭﻭﺯﻱ ﻋﺼﺮﻱ ﻃﻼﺋﻲ ﻣﺜﻞ ﻋﺼﺮ ﭘﺮﻳﻜﻠﺲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﺔ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺮﺩﻱ ﻛﻪ ﭼﻬﺎﺭﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺧﺮﻭﺍﺭ ﺗﺨﻢ ﻛﺎﺭِ ﺳﺮ ﻛﺎﺭِ ﺧﺎﺻﺔ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻩ ﭼﻨﺎﻥ ﺍﻣﻨﻴﺘﻲ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻗﺎﻓﻠﻪﻫﺎﻱ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺷﺘﺮﻱ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻲﮔﺬﺷﺘﻨﺪ .ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﻠﻮﻙ ،ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﮔﺮﻡ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ِ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻬﻤﺎﺕ ﻣﺜﻼ ﻣﻠﻚ ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻲ »ﺑﺮﺍﻱ ]ﻣﺮﺩﻡ[ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﺔ ﺩﻳﻮﺍﺭِ ﺁﺳﻴﺎﻱ ﺑﺎﺩﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻧﺔ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺷﻬﺮ ﺍﺳﺖ ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ ﻭ ﺗﺎ ﻧﻴﻤﺮﻭﺯ ﺑﻪﻛﺎﺭ ِ ﺟﻬﺖ ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﺑﻪﺳﺎﻳﺔ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﻭ ﭘﺮِ ﺁﺳﻴﺎ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﺮﺭﻭﻱ ﺧﺎﻙ ﺧﻮﺍﺑﻴﺪﻱ«.
216 ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ« ﻭ »ﺣﺎﻓﻆ ﻣﺤﺐ ﻋﻠﻲ« ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺯﺑﻜﻴﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺣﺎﻓﻆ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻘﻴﻢ ﺟﺒﺮﺋﻴﻠﻲ ،ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻜﺎﺗﻲ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺭﻭﺷﻦ ﻣﻲﺷﻮﺩ: ـ ﺍﻭﻝ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﻡ ﻭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮﺍ ﻫﻨﺮﭘﺮﻭﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺧﻮﺩِ ﻣﻠﻮﻙ ﻫﻢ ﺍﻫﻞ ﻫﻨﺮ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻠﻚ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻃﻨﺒﻮﺭ ﻭ ﻛﻤﺎﻧﭽﻪ ﻣﻲﻧﻮﺍﺧﺘﻪ ﻭ ﺧﻮﺵﻧﻮﻳﺲ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺷﻌﺮ ﺧﻮﺏ ﻣﻲﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ـ ﺩﻭﻡ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻫﺮﺍﺕ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﻲ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺴﺎﻓﺮﺕ ﻣﻲﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ. ـ ﺳﻮﻡ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻟﻘﺐ »ﺣﺎﻓﻆ« ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻟﻘﺐ ﺩﺭﺳﺖ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺣﺎﻓﻆ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻣﺮﺳﻮﻡ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻋﺠﺒﺎ ،ﻧﻜﻨﺪ ﺣﺎﻓﻆ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﻲ ﻭ ﻧﻮﺍﺯﻧﺪﮔﻲ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺷﺪﻩ ﻭﮔﺮﻧﻪ ﭼﺮﺍ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺍﺷﻌﺎﺭﺵ ﺑﻪ ﺩﻝ ﻣﻲﭼﺴﺒﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻣﻮﺍﺯﻳﻦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻫﻢﺁﻫﻨﮓ ﺍﺳﺖ 13.ﻣﺆﻟﻒ ﺍﻫﻞ ﺳﻴﺮﻭﺳﻴﺎﺣﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﻔﺮﻱ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺣﺞ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺟﻨﺎﺏ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﺘﻮﺩﻩ ﻗﺪﻡ ﺑﻘﺪﻡ ﺑﺎ ﻣﺆﻟﻒ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻭ ﺷﻬﺮ ﻭ ﺩﺷﺖ ﻭ ﺩﻣﻦ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻮﺩﻩ، ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﻧﻘﺎﻁ ﺭﺍ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻭ ﺻﺤﻴﺤ ًﺎ ﺿﺒﻂ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﺴﻴﺮ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺎﺏ ﺣﺎﺟﻲ ﺧﻮﺩ ﻳﻚ ﻣﺴﺎﻟﻚﺍﻟﻤﻤﺎﻟﻜﻲ ﺭﺍ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﺘﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺩﺭ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺍﺯ ﺗﻨﮓﻭﺗَﻮ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻣﻲﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ. ﻧﻜﺘﺔ ﺟﺎﻟﺐ ﺩﺭﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﻣﺆﻟﻒ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺍﻣﺎﻣﺰﺍﺩﻩ
● ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻫﺠﻮﻡ ﺍﺯﺑﻚ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﭘﺎﻱﺗﺨﺖ ﻛﻤﻜﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ )ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻗﻮﺍﻡ ﻛﺎﺭ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ( ،ﻣﻠﻚﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﺳﺨﺖ ﺩﺭﻣﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﻣﻀﻄﺮ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻓﺮﺍﺭ ﻣﻠﻚ ﻣﻌﻈﻢ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻭ ﻣﺆﻟﻒ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎﺏ ،ﻳﻚ ﻣﻨﻈﺮﺓ ﻋﺠﻴﺐ ﺑﻪﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩ ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻲﻟﺮﺯﺍﻧﺪ ـ ﻣﻨﻈﺮﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﺧﺎﻃﺮﺓ ﻛﺸﺘﻦ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻩ ﺗﻤﺎﻡ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﻭ ﺑﻪ ﺳﻨﺪ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻦ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ،ﻭ ﻳﺎ ﻛﺸﺘﻦ ﺑﺎﺑﻠﻴﺎﻥ ﺗﻤﺎﻡ ﺯﻧﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺣﻤﻠﺔ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺑﻪ ﺑﺎﺑﻞ ،ﻭ ﻳﺎ ﻛﺸﺘﻦ ﺩﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ ﺯﻧﺎﻥ ﻗﻠﻌﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﻃﻤﻐﺎﺝ ﺭﺍ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺣﻤﻠﺔ ﻣﻐﻮﻝ ﺍﺯ ﻳﺎﺩ ﻣﻲﺑﺮﺩ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺩﺭ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﻋﺒﻮﺭ ﺍﺯ ﻛﺎﺭﻭﻥ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﺭﺕ »ﺭﻭﺑﻴﻞﺑﻦ ﻳﻌﻘﻮﺏ« ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺑﻴﻞﺑﻦ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻛﻴﺴﺖ؟ ﻛﺪﺍﻡ ﺍﻣﺎﻡﺯﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟ ﻧﻜﻨﺪ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻣﺎﻡﺯﺍﺩﻩ »ﺷﺎﻩ ﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳﻢ« ﻗﺮﻳﺔ ﺷﺎﻩﺁﺑﺎﺩ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺣﺪﺱ ﺯﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺒ ِﺮ ﻳﻌﻘﻮﺏﻟﻴﺚ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎﺷﺪ 14ﻭ ﮔﻮﻳﺎ ﻗﺒ ً ﻼ ﻛﺘﻴﺒﻪﺍﻱ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺑﺮ ﺑﺎﻻﻱ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟ ﺍﻳﻦ ﻛﻠﻤﺔ ﻳﻌﻘﻮﺏ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﭼﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ ﻭ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻃﻲ ﻓﺮﺳﻨﮕﻬﺎ ﺭﺍﻩ ﻭ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ،ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﺍﻥ ﺟﺮﺟﻴﺲ ﺭﺍ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﺭﻭﺑﻴﻞﺑﻦ ﻳﻌﻘﻮﺏ! ﺭﻓﺘﻪ ﭼﻴﺴﺖ؟ *** ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪﺓ ﻛﺘﺎﺏ ﺷﺎﻣﻞ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﺗﺎ 1028ﻫـ1619/.ﻡ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺮﻳﺐ 200ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﺴﻤﺖ ﺍﺧﻴﺮ ﺁﻥ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺯ 980 ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪﺓ ﻛﺘﺎﺏ ﺷﺮﺡ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺑﺎ ﻣﺆﻟﻒ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺷﺎﻳﺎﻥ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺳﺖ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻛﻪ ﺷﺮﺡ ﺣﺎﻝ ﻃﺒﻘﺎﺕ »ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ« ﻭ »ﺧﻮﺍﺟﻪﻫﺎ« ﻭ »ﻣﻴﺮﺯﺍﻳﺎﻥ« ﻭ »ﺍﻣﻴﺮﺍﻥ« ﻭ »ﭘﺎﺩﺍﺭﺍﻥ« ﻭ »ﺍﻣﻴﺮﺯﺍﺩﮔﺎﻥ« ﻭ »ﻣﻠﻮﻙ« ﻭ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ »ﻣﻠﻚﺍﻟﻤﻠﻮﻙﻫﺎ = ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﺎﻥ« ﺩﺭ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﺳﺘﻲ ﺑﺎﻭﺭﺷﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩ ﺳﺎﺳﺎﻥ ﻭ ﻧﺴﻞ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ 125ﻧﺎﻡ ﺍﻣﻴﺮ ﺁﻣﺪﻩ ،ﺍﺯ ﺍﻣﻴﺮ ﺣﻴﺪﺭ ﺳﺨﺖ ﻛﻤﺎﻥ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺍﻣﻴﺮ ﺷﻴﺮ ﻣﺤﻤ ِﺪ ﻣﻴﺶ ﻣﺴﺖ ،ﻧﺰﺩﻳﻚ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻛﻤﺎﻥ ﺳﻮﺩﺍﮔﺮ ﺗﺎ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﻣﺮﺟﺎﻥ ﻛﺪﺧﺪﺍﻱ ﻫﺮﺍﺕ ،ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻴﺴﺖ ﺭﺋﻴﺲ، ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﻠﻄﺎﻥ ،ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺻﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ »ﺷﺎﻩ« ﺍﺯ ﺷﺎﻩ ﻣﻠﻚ ﻇﺮﻳﻒ ﺗﺎ ﺷﺎﻩ ﻛﺮﻡ ﺁﻗﺎ ،ﻭ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻣﻠﻚ ،ﺍﺯ ﻣﻠﻚ ﺑﺨﺖ ﺍﻓﺰﻭﻥ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻣﻠﻚ ﺷﺎﻩ ﻣﻠﻚ )ﺷﺎﻩ ﺍﻧﺪﺭﺷﺎﻩ ﺍﻧﺪﺭﺷﺎﻩ( ﺭﻛﻦﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮﺩ ،ﻭ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻫﻤﺴﺮﺍﻧﺸﺎﻥ ﻣﻠﻜﻪﻫﺎ ﻭ ﺑﻲﺑﻲﻫﺎ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻪ ﺻﺪ ﺑﻲﺑﻲ ﻭ ﺑﻮﺑﻮ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺍﺯ ﻗﺒﻴﻞ ﺑﻮﺑﻮﺷﺎﻩ ﺩﺧﺘﺮ ﺷﺎﻩ ﻋﻠﻲ ﺷﺎﻩ ﺍﺑﻮﺳﻌﻴﺪ ﻭ ﺑﻲﺑﻲ ﭘﻴﻜﺮﻣﺎﻩ ﻭ ﺑﻲﺑﻲ ﻋﺮﻭﺱ ﺧﺎﺗﻮﻥ ﻭ ﺑﻲﺑﻲ ﻛﻼﻥ ﻭ ﺑﻲﺑﻲ ﻣﺨﺘﻮﻡ ﻭ ﺑﻲﺑﻲ ﻣﻠﻲ ...ﻭ ﺟﺎﻟﺐ ﺁﻧﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺪﺍﻡ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻡ ﺷﺎﻫﻲ ﻭ ﻣﻠﻚﺍﻟﻤﻠﻮﻛﻲ ﻭ ﺑﻲﺑﻲ ﺧﺎﻧﻤﻲ ﻭ ﻣﻠﻜﻪﺍﻱ ﭘﺎ ﺭﺍ ﭘﺎﺋﻴﻦﺗﺮ ﻧﻤﻲﮔﺬﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻥﻫﺎ »ﻣﻬﺪﻋﻠﻴﺎ ﺑﻲﺑﻲﺟﺎﻧﻲ« ﻭ »ﭘﺮﻳﺰﺍﺩﺧﺎﻧﻢ« ﺣﺮﻡِ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﻣﻠﻚ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻳﺎﺩ ﺁﻥ ﻋﺮﺏ ﺑﻪ ﺧﻴﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﺲ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺩﻳﺪ ﻫﻤﺔ ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻬﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺣﺎﺟﻲ ﺁﻗﺎ ﻭ ﺣﺎﺟﻲ ﺑﻲﺑﻲ ﺧﻄﺎﺏ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ،ﺩﺭ ﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﺓ ﺧﻮﺩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﻭﺿﻊ ﻣﺮﺩﻡ ﻃﺒﺲ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ: ـ »ﻓﺎﻣﺎ ﺍﻫﻞ ﺍﻟﻄﺒﺲ ،ﻓﻜﻠﻬﻢ ﺣﺎﺟﻲ ﺁﻗﺎ ﻭ ﺣﺎﺟﻴﻪ ﻤﻮ َ ﺗﻮﻥ ﻣ ِ َﻦﺍﻟﺠﻮ ِﻉ ﻭ ﻳَﻘﻮﻟﻮﻥ :ﺑﻪﺑﻪ! ﻃﺒﺲ ﻋﺠﺐ ﺑﻲﺑﻲ ...ﻳَ ُ ﺁﺏ ﻭ ﻫﻮﺍﻳﻲ ﺩﺍﺭﻩ!!« ﺍﺯ ﺷﻮﺧﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﭼﻬﻞ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺮﺩِ ﻧﺎﻣﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻋﻬﺪ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺤﺮﻱ ﺑﻪ ﺍﺭﺩﻭﻱ ﺍﻣﻴﺮﺗﻴﻤﻮﺭ ﺣﻤﻠﻪ ﺁﻭﺭﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﮔﻴﺮﻭﺩﺍﺭ ﺗﻴﺮﻱ ﺑﻪ ﭘﺎﻱ ﺍﻣﻴﺮﺗﻴﻤﻮﺭ ﺑﺰﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻟﻨﮓ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻟﻘﺐ ﻟﻨﮓ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺮ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﺍﻓﺘﺪ ،ﻭ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻦ ﭼﻬﻞ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺮﺩ ﺩﺭﺟﺔ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ ﻭ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺆﻟﻒ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺯﻣﮕﺎﻩ ﺑﺮ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺧﺮﺍﺑﺔ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺩﻭﺗﻞ ﺍﺳﺘﺨﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،15ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻣﻠﻚﻫﺎ ﻭ ﻣﻠﻚﺍﻟﻤﻠﻮﻛﻬﺎ ﻭ ﺑﻲﺑﻲﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ! ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﻬﺮ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﻛﻴﻨﺔ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﺯﻳﺮﻭﺭﻭ ﺷﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ »ﻟﺸﻜ ِﺮ ﺷﻮﻡِ ﺗﻮﺭﺍﻥ ،ﻛﻴﻨﺔ ﺭﺳﺘﻢ ،ﺍﺯ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻴﺎﻥ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ،ﺍﻃﻔﺎﻝ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﻣﻲﺯﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺳﺐ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﻲﺗﺎﺧﺘﻨﺪ« 16ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﻴﻨﻪ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺳ ِﺪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺷﻜﺴﺘﻨﺪ »ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻔﺖ ﻛﻪ ﺳﺮﻛﺔ ﻛﻬﻨﻪ ﺑﺮ ﺳﻨﮓ ﻣﻲﺭﻳﺨﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻴﺘﻴﻦِ ﻓﻮﻻﺩِ ﺁﺑﺪﺍﺭ ﻣﻴﺸﻜﺴﺘﻨﺪ .ﭼﻬﻞ ﻓﺮﺳﺦ ﺩﺭ ﻫﺸﺖ ﻓﺮﺳﺦ ،ﻭ ﺑﻌﺾ ﻣﺤﺎﻝ ﺩﺭ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﻓﺮﺳﺦ ،ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻨﺪ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﺁﺏ ﻣﻲﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﺑﺎﺩﻱ ﻃﺮﻑ ﺷﺮﻗﻲ ﻫﻴﺮﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﻌﺔ ﺯﺭﻧﺞ ﻭ ﺣﺼﺎﺭ ﻃﺎﻕ ﻭ ﻣﻮﺍﺿﻊ ﺁﻥ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﻭ ﭘﺸﺖ ﺷﻬﺮ ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﻛﻤﺮ ﺷﻬﺮ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺎﺍﻭﻕ ﻫﻤﻪ ﻋﻤﺎﺭﺕ ﺑﻮﺩ ﻛﻮﭼﻪ ﺑﻪ 17 ِ ﺍﺷﺮﻑ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﺑﻮﺩ ﺧﺮﺍﺏ ﺳﺎﺧﺖ«. ﻛﻮﭼﻪ .ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﺭﻭﺵ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯﻳﻦ ﻣﻠﻮﻙ ﻫﻢ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻧﻮﻉ ﺑﻴﻤﺔ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻣﺜ ً ﻼ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﻠﻚﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺤﻤﻮﺩﺑﻦ ﻣﻠﻚ ﻳﺤﻴﻲ، )ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﻤﻌﻴﻞ ﺻﻔﻮﻱ( ﻫﻤﺔ ﻣﺮﺩﻡ ،ﺍﺯ ﺣﻜﻮﻣﺖ ،ﻧﺎﻥ ﺭﺍﺗﺒﻪ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ» :ﺍﻋﻠﻲ ﺳﻪ ﻧﺎﻥ ﻭ ،ﺍﻭﺳﻂ ﺩﻭ ﻧﺎﻥ ﻭ ،ﺗﺎ ﻳﻚ ﻧﺎﻥ ،ﻫﺮ ﻛﺲ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺩﺍﺷﺖ .ﺍﮔﺮ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﺭﻭﺩ، ﻣﺤﻞ )=ﻣﻮﻗﻊ( ﺁﻣﺪﻥ ﺁﺭﺩ ﻭ ﺭﻭﻏﻦ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ ﻛﺮﺩﻩ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻛﻔﻦ ﺍﻣﻮﺍﺕ ﺍﺯ ﺍﻋﻠﻲ ﻭ ﺍﺩﻧﻲ ﺍﺯ ﺳﺮﻛﺎﺭِ ﺧﺎﺻﻪ ﻣﻘﺮﺭ ﺑﻮﺩ ،ﻭ
217 ● ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻠﻚ ﺣﺴﻴﻦ ﭘﻨﺞ ﭘﺴﺮ ﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﺖ ،ﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪ» ،ﻋﺼﻤﺖ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﻲﺑﻲ ﻣﻠﻲ ،ﺣﺮﻡِ ﻣﺤﺘﺮﻡِ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻠﻮﺕ ﺁﻭﺍﺯ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﭘﻨﺞ ﺗﺨﺖ ﺁﺭﺍﺳﺘﻪ ﻛﻦ ﻛﻪ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﺗﻮ ﺭﺍ ﻣﻠﻚ ﺑﻪ ﺣﺸﻤﺖ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ! ...ﭘﻨﺞ ﺗﺨﺖ ﺭﺍ ﺑﻪﺭﺳﻢ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻣﻔﺮﻭﺵ ﺑﻪ ﺩﻭﺷﻚﻫﺎ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻛﻪ ﭘﻨﺞ ﭘﺴﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺳﺮﺑﺮﻳﺪﻩ ﻭ ﺳﺮ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺳﻴﻨﻪ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﺑﻪ ﻗﺎﻟﻴﻬﺎ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ،ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ«. ﺧﺮﺝ ﻋﺮﻭﺳﻲ ﻭ ﻣﺎﺗ ِﻢ ﺍﻫﻞ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﺳﺮ ﻛﺎﺭ ﺧﺎﺻﻪ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻲﺷﺪ ،18ﭘﻴﺮﺍﻳﺔ ﻃﻼ ﻭ ﻧﻘﺮﻩ ﻛﻪ ﺑﻴﻮﻩ ﺯﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺎﺭ ﺑﻮﺩ، ﻣﺤﻠﻲ )ﻭﻗﺘﻲ( ﻛﻪ ﺩﺧﺘﺮ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﻲﺩﺍﺩﻧﺪ ،ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﺮﻳﻒ ﻣﻠﻚ ﺁﻣﺪﻩ ﻓﺮﺍﺧﻮﺭ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻭ ﻃﻼ ﻣﻘﺮﺭ 19 ﻣﻲﻓﺮﻣﻮﺩ«... ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﺁﺩﻡ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺭﺍ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪ ،ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ...ﻫﻢ ﻳﻚ ﺭﻭﺯﻱ ﻋﺼﺮﻱ ﻃﻼﺋﻲ ﻣﺜﻞ ﻋﺼﺮ ﭘﺮﻳﻜﻠﺲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﺔ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺮﺩﻱ ﻛﻪ 20 ﭼﻬﺎﺭﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺧﺮﻭﺍﺭ ﺗﺨﻢ ﻛﺎﺭِ ﺳﺮ ﻛﺎﺭِ ﺧﺎﺻﺔ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻩ ﭼﻨﺎﻥ ﺍﻣﻨﻴﺘﻲ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻗﺎﻓﻠﻪﻫﺎﻱ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺷﺘﺮﻱ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻲﮔﺬﺷﺘﻨﺪ 21.ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﻠﻮﻙ ،ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﮔﺮﻡ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻣﺜﻼ ﻣﻠﻚ ﺷﻤﺲﺍﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻲ »ﺑﺮﺍﻱ ِ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻬﻤﺎﺕ ]ﻣﺮﺩﻡ[ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﺔ ﺩﻳﻮﺍﺭِ ﺁﺳﻴﺎﻱ ﺑﺎﺩﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻧﺔ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺷﻬﺮ ﺍﺳﺖ ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ ﻭ ﺗﺎ ﻧﻴﻤﺮﻭﺯ ﺑﻪﻛﺎﺭ ِ ﺟﻬﺖ ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﺑﻪﺳﺎﻳﺔ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ 22 ﻭ ﭘ ِﺮ ﺁﺳﻴﺎ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﺮﺭﻭﻱ ﺧﺎﻙ ﺧﻮﺍﺑﻴﺪﻱ«. ﺍﻣﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎﻭﺭ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ِ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﻭ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻧﻪ ،ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ﮔﺎﻫﻲ ﺁﻥﻗﺪﺭ ﻛﺸﺖﻭﻛﺸﺘﺎﺭ ﻭ ﺯﺩﻭﺧﻮﺭﺩ ﻭ ﻗﺤﻄﻲ ﻭ ﻭﺑﺎ ﻭ ﻣﺮگﻭﻣﻴﺮ ﻭ ﻧﻔﺎﻕ ﻭ ﺩﻭﺭﻭﻳﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺁﺩﻡ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺍﺳﺖ ﺑﻴﺰﺍﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺘﻞ ﻭ ﻏﺎﺭﺗﻬﺎ، ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻫﻤﺎﻥ ﻛﺸﺘﻦ ﻭ ﺳﻮﺧﺘﻦﻫﺎ ،ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﭼﻮﺏ ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻛﺸﺘﻦﻫﺎ 23،ﺑﺎﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺑﻴﭽﺎﺭﮔﻲ ،ﻓﻘﺮ، ﺿﻌﻴﻒﭼِﺰﺍﻧﻲ ،ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺑﻪ ﺯﻥ ﻭ ﺍﺳﻴﺮ ،ﺩﺯﺩﻱ ﻭ ﺭﺍﻫﺰﻧﻲ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﺪﻳ ِﻢ ﻣﺸﺮﻕ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻫﻤﺎﻥ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ ِ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻣﻐﺮﺏ ﺭﺍ ﭘﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻃﺒﻌ ًﺎ ،ﺷﺶ ﺻﺪ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﻠﻚ ﺷﺎﻩ ﺣﺴﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺤﻮﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺿﻌﻒ ﻭ ﻧﺎﺗﻮﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﺩﻣﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﺎﺭﻱ ﻭﺍﻣﻲﺩﺍﺭﺩ
218 ● ﺑﻨﺪﻩ ﻭﻗﺘﻲ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎ ِﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭﻳﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻡ :ﻣﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺒﻴﻦ ،ﻫﻤﺔ ﺩﻧﻴﺎ ﺍﺯ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲﻫﺎ ﻭ ﺑﻴﭽﺎﺭﮔﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺣﻤﻼﺕ ﺑﺰﺭگ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻛﺸﻴﺪﻩﺍﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺭﺣﻤﺖ ﻣﻲﺁﻭﺭﻧﺪ ،ﻭﻟﻲ ﻛﺎﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﻋﺒﻮﺭ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺩﻭﺭﺓ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻛﺮﻣﺎﻧﻴﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻏﻢ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺭﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ﻏﺎﺭﺕ ﺷﺪﻥﻫﺎ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩﻳﻬﺎﻱ ﺩﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﺷﻚ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺑﺮﻳﺰﻳﻢ! ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﺔ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺭﻭﻳﻪ ﺑﺎﺯﻱ ﻛﺮﺩﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩِ ﺿﻌﻒ ﺩﻭﻟﺘﻬﺎﻱ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﺍﺳﺖ ،ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻠﻚﺍﻟﻤﻠﻮﻙﻫﺎ ﻳﻚ ﻭﻗﺖ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻔﻆ ﺧﻮﺩ ،ﻫﻢ ﺍﺯ ﺁﺧﻮﺭِ 24 ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ِ ﻫﻨﺪ ﺑﺨﻮﺭﻧﺪ ﻭ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺗﻮﺑﺮﺓ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﺻﻔﻮﻱ ﻭ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﺩ ﺍﺯ ﻛﺪﺍﻡ ﻃﺮﻑ ﻣﻲﻭﺯﺩ ،ﻭ ِ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵ ﻣﺴﻠﻂ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺁﻥ ﭼﻮﻥ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺑﺮ ﻭﻗﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮﺍﺕ ﭘﻴﺸﻮﺍﺯ ﻣﻲﺭﻭﻧﺪ ،ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ِ ﺟﻠﺐ ﻛﻤﻚ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺻﻮﻻً ﺳﻔﻴﺮﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ِ ﭘﻴﺶ ﺧﺎ ِﻥ ﺟﻐﺘﺎﻱ ﻗﻨﺪﻫﺎﺭ ﻭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻫﻨﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ،ﺳﻔﻴﺮ ،ﺧﻮﺩ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺆﻟﻒ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ 25 ﻛﺎﺭِ ﺳﻔﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺧﺮ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺣﻮﺍﺩﺙ ﻭ ﺍﺗﻔﺎﻗﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﺷﻪ ﺍﺯ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﮔﺎﻫﻲ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﻋﺠﻴﺐ ﻭ ﺭﻗﺖﺍﻧﮕﻴﺰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻛﻤﺘﺮ ﺩﺭ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﻳﺎﻓﺖ. ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ،ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻫﺠﻮﻡ ﺍﺯﺑﻚ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﭘﺎﻱﺗﺨﺖ ﻛﻤﻜﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ )ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻗﻮﺍﻡ ﻛﺎﺭ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ( ،ﻣﻠﻚﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﺳﺨﺖ ﺩﺭﻣﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﻣﻀﻄﺮ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻓﺮﺍﺭ ﻣﻠﻚ ﻣﻌﻈﻢ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻭ ﻣﺆﻟﻒ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎﺏ ،ﻳﻚ ﻣﻨﻈﺮﺓ ﻋﺠﻴﺐ ﺑﻪﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩ ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻲﻟﺮﺯﺍﻧﺪ ـ ﻣﻨﻈﺮﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﺧﺎﻃﺮﺓ ﻛﺸﺘﻦ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﺸﺎﻩ ﺗﻤﺎﻡ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﻭ ﺑﻪ ﺳﻨﺪ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻦ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ،ﻭ ﻳﺎ ﻛﺸﺘﻦ ﺑﺎﺑﻠﻴﺎﻥ ﺗﻤﺎﻡ ﺯﻧﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺣﻤﻠﺔ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺑﻪ ﺑﺎﺑﻞ ،ﻭ ﻳﺎ ﻛﺸﺘﻦ ﺩﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ ﺯﻧﺎﻥ ﻗﻠﻌﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﻃﻤﻐﺎﺝ ﺭﺍ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺣﻤﻠﺔ ﻣﻐﻮﻝ ﺍﺯ ﻳﺎﺩ ﻣﻲﺑﺮﺩ. ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﻣﻠﻚ ﻣﻌﻈﻢ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﺍﻭﺯﺑﻚ ﻣﻴﮕﺮﻳﺨﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻫﺎﻥ ﮔﻔﺖ» :ﻣﺎ ﻭ ﺷﺎﻩ ﺣﺴﻴﻦ ﻭ ﺩﻭ ﺳﻪ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻳﺮﺍﻕﺩﺍﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻫﻨﻪ ﺭﺍ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲﺩﺍﺭﻳﻢ ،ﺷﻤﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻓﺮﺍﻍ ﺍﺯ ﻣﻬﻢ ﻧﺎﻣﻮﺱ ﺧﻮﺩ ،ﺑﻪ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺪﺍﺩ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻛﻪ ﻭﺍﻟﺪﺓ ﺣﻤﺰﻩ ﻣﻴﺮﺯﺍ ]ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺯﻧﺶ ﺍﺳﺖ[ ﻭ ﺩﻭ ﻫﻤﺸﻴﺮﺓ ﻣﺮﺍ ﺑﻜﺸﻴﺪ )ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﺯﻫﻲ ﺳﺨﺖ ﺩﻟﻲ ﻭ ﺗﻌﺼﺐ؟( ﻭ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺁﺏ ﺍﻧﺪﺍﺯﻳﺪ ،ﻭ ﻫﻤﺸﻴﺮﺓ ﺣﻤﺰﻩ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻃﻔﻠﻲ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺎ ﻃﻔﻞ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺁﺏ ﺍﻧﺪﺍﺯﻳﺪ ،ﻭ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﺍﻭﺯﺑﻚ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﺪ، ﺷﻤﺎ ﻭ ﺣﻤﺰﻩ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﺮ ﺁﺏ ﺯﻧﻴﺪ ....ﺑﻌﺪ ﺍﺯﻳﻦ ﻭﺻﺎﻳﺎ، ﺣﺴﺐﺍﻟﺮﺿﺎﻱ ﻣﻠﻚ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻓﺠﻴﻊ ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﺭﺍﺿﻲ ﺷﺪﻳﻢ )ﺩﺳﺘﺘﺎﻥ ﺩﺭﺩ ﻧﻜﻨﺪ!( ﻭﺩﺍﻉ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻛﻨﺎﺭ ﺁﺏ ﺭﻓﺘﻴﻢ. ﻭﺍﻟﺪﺓ ﺣﻤﺰﺓ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﺎ ﭘﺴﺮ ﺧﻮﺩ ﮔﻔﺖ :ﻋﻤﻮﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﮕﻮﻱ ،ﻣﺎ ﻋﻮﺭﺍﺕ ﻫﻤﻪ ﺗﺮﻳﺎﻙ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺭﻳﻢ ،ﻫﺮ ﻛﺪﺍﻡ ﭘﻨﺞﺷﺶ ﻣﺜﻘﺎﻝ ﻣﻲﺧﻮﺭﻳﻢ ﻭ ﭼﺎﺩﺭﻫﺎ ﺩﺭ ﺳﺮ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﻦ ﺩﺭﻳﺎ ﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺯﻳﻢ ﺑﺸﺮﻁ ﺁﻧﻜﻪ ﭼﻮﻥ ﺍﻭﺯﺑﻚ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺭﺳﻴﺪ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻛﻨﻴﻢ )ﺑﺎﺯ ﺧﺪﺍ ﭘﺪﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻥ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻣﺮﺯﺩ ﻛﻪ 26 ﻋﺎﻗﻠﺘﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ(... ﻳﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻠﻚ ﺣﺴﻴﻦ ﭘﻨﺞ ﭘﺴﺮ ﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪ ﺭﺍ ﺑﻜﺸﺖ ،ﻣﻴﺮﻣﺤﻤﺪ» ،ﻋﺼﻤﺖ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﻲﺑﻲ ﻣﻠﻲ ،ﺣﺮﻡِ ﻣﺤﺘﺮﻡِ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻠﻮﺕ ﺁﻭﺍﺯ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﭘﻨﺞ ﺗﺨﺖ ﺁﺭﺍﺳﺘﻪ ﻛﻦ ﻛﻪ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﺗﻮ ﺭﺍ ﻣﻠﻚ ﺑﻪ ﺣﺸﻤﺖ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ!... ﭘﻨﺞ ﺗﺨﺖ ﺭﺍ ﺑﻪﺭﺳﻢ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻣﻔﺮﻭﺵ ﺑﻪ ﺩﻭﺷﻚﻫﺎ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻛﻪ ﭘﻨﺞ ﭘﺴﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺳﺮﺑﺮﻳﺪﻩ ﻭ ﺳﺮ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ 27 ﺳﻴﻨﻪ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﺑﻪ ﻗﺎﻟﻴﻬﺎ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ،ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ«. ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﻣﺮﺩﻩﺷﻮﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﻠﻚﺍﻟﻤﻠﻮﻛﻲ ﻭ ﻣﻴﺮﻱ ﻭ ُ »ﺍﻟﻤﻠﻚ َﻋﻘﻴﻢ«، ﻗﻮﻡﻭﺧﻮﻳﺸﻲ ﺭﺍ ﺑﺒﺮﺩ .ﺭﺍﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ﻛﻪ »ﺳﻴﺎﺳﺖ ﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﻧﺪﺍﺭﺩ« .ﭘﺪﺭ ﺭﺍ ﻣﻲﺑﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻣﻨﻈﺮﻩﺍﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎﺩﺭ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﺠﺴﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﺧﻮﺩﺵ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻭ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟ ِ ﺗﺴﻠﻂ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻡ ﻭ ﻣﻠﻮﻛﺸﺎﻥ ﻭﻗﺘﻲ ﺁﺩﻡ، ﻣﻲﺧﻮﺍﻧ َﺪ ﻭ ﻣﻠﻮﻙﻛﺸﺎﻥ ﻭ ﺿﺒﻂ ﻭ ﻣﺼﺎﺩﺭﺓ ﻣﻠﻜﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺭِ ﻗﺰﻟﺒﺎﺵ ،28ﻭ ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺯﻭﺭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺩﺧﺘﺮﺍﻧﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﺷﻨﻮﺩ ،ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺣﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﺍﻣﺎ ﻋﺠﻴﺐ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﺩﻡ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻴﭽﺎﺭﻩﻫﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻣﻜﺮﺍﻥ ﻣﺴﻠﻂ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ )ﭘﺲ ﺍﺯ ﻓﺘﺢ ﻗﻠﻌﻪ ﺩﺯﻙ( ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺆﻟﻒ ﺷﺎﻋﺮ ﻧﺎﺯﻛﺪﻝ ﻭ ﺍﻫﻞ ﻗﻠﻢ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻋﻘﺪ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻨﺪ ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩﺵ» :ﻓﻘﻴﺮ ...ﺑﻪ ﺧﺮﺍﺝ ﻣﻜﺮﺍﻥ ﻧﻬﺎﺩﻡ ﻭ ﻣﺒﻠﻎ ﻳﻚ ﻗﻠﻌﻪ ﺭﻓﺘﻢ ﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺎﺝ ﻭ ِ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ 1393 ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻣﻘﺮﺭ ﺷﺪ« ،29ﺗﺼﻮﺭ ﻛﻨﻴﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺧﺮﺍﺝ ﺑﻠﻮچ ﻟﺨﺖ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ !!30ﺁﻥ ﻫﻢ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭼﻪ ﺟﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ )ﺹ (507-506ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ِ ﺑﻨﺪﻩ ﻭﻗﺘﻲ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭﻳﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻡ :ﻣﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺒﻴﻦ ،ﻫﻤﺔ ﺩﻧﻴﺎ ﺍﺯ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲﻫﺎ ﻭ ﺑﻴﭽﺎﺭﮔﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺣﻤﻼﺕ ﺑﺰﺭگ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻛﺸﻴﺪﻩﺍﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺭﺣﻤﺖ ﻣﻲﺁﻭﺭﻧﺪ ،ﻭﻟﻲ ﻛﺎﺭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﻋﺒﻮﺭ ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺩﻭﺭﺓ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻛﺮﻣﺎﻧﻴﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻏﻢ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺭﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ﻏﺎﺭﺕ ﺷﺪﻥﻫﺎ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩﻳﻬﺎﻱ ﺩﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﺷﻚ 31 ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺑﺮﻳﺰﻳﻢ! ﺭﻓﻴﻘﻲ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻟﺴﻮﺯﻱ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺭﻭ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻛﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ: ـ ﺗﻮ ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩﺍﻱ؟ ـ ﻧﻪ ِ ِ ـ ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ »ﮔﺮگ« ﻭ ﻟﻮﺕ ﺷﻮﺭﻩ ﮔﺰ ﺩﭼﺎﺭ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎﻱ ﺩﻫﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﻱ؟ ـ ﻧﻪ ـ ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ﺍﺯ ﻗﻮﻡ ﻭ ﺧﻮﻳﺸﻬﺎ ﻭ ﻧﺰﺩﻳﻜﺎﻧﺖ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﺍﺳﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥﻫﺎ ﺩﻭﺍﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ؟ ـ ﻧﻪ.... ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎ * ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﺭﻩ ﭘﻨﺠﻢ ﺳﺎﻝ ﻧﻬﻢ ﺭﺍﻩﻧﻤﺎﻱ ﻛﺘﺎﺏ ،ﺩﻱﻣﺎﻩ 1345ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. .1ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺹ 12ﻭ ﺍﺣﻴﺎءﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﺹ .13 .2ﺍﺣﻴﺎءﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﺹ .4 .3ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺑﻬﺎﺭ. .4ﺹ 397ﻛﺘﺎﺏ. .5ﻳﺎﺩِ ﺩﺧﻮ ﺩﺭ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﺑﺨﻴﺮ ،ﺩﺧﻮ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻼﺣﺪﻩ ﻣﻴﺮﻓﺖ، ﻛﻤﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻭﻟﻲ ﺗﻴﺮ ﻧﺪﺍﺷﺖ.ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻴﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﻮﺍﻫﻲ ﺭﻓﺖ .ﮔﻔﺖ :ﻋﻼﺝ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺩﺷﻤﻦ ﺗﻴﺮ ﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺯﺩ، ﻣﻦ ﺁﻧﺮﺍ ﻣﻲﻗﺎﭘﻢ ،ﭘﺲ ﺩﺭ ﭼﻠﻪ ﻛﻤﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﮕﺬﺍﺭﻡ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺷﻤﻦ
219 ﻣﻴﺰﻧﻢ .ﺭﺍﻫﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭼﻴﺴﺖ؟ .6ﺹ 349ﻛﺘﺎﺏ. .7ﺹ .145 .8ﺹ .260 .9ﻗﺎﻋﺪﺗ ًﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺪ ﺫﺭﻉ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻧﻪ ﺻﺪ ﺫﺭﻉ؟ .10ﺹ .336 .11ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﺁﺛﺎﺭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﻧﺸﺮﻳﺔ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻢ ،ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﺮﻣﺎﻥ. .12ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺹ .474 .13ﺧﻮﺩ ﺣﺎﻓﻆ ﻫﻢ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ: ﻏﺰﻟﺴﺮﺍﻳﻲ ﻧﺎﻫﻴﺪ ﺻﺮﻓﻪﺍﻱ ﻧﺒﺮﺩ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻘﺎﻡ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ ﺁﻭﺍﺯ ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲﻛﻨﺪ: ﺩﻟﻢ ﺍﺯ ﭘﺮﺩﻩ ﺑﺸﺪ ،ﺣﺎﻓﻆ ﺧﻮﺵ ﻟﻬﺠﻪ ﻛﺠﺎﺳﺖ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﻗـﻮﻝ ﻭ ﻏـﺰﻟﺶ ﺳـﺎﺯ ﻭ ﻧـﻮﺍﻳﻲ ﺑﻜﻨﻴﻢ ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ،ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻘﺎﻟﺘﻲ ﻣﻔﺼﻞ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﻪ ﻫﻔﺖ ﻫﻨﺮ ،ﻭ ﺳﭙﺲ ﺩﺭ ﻳﺎﺩﻧﺎﻣﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﺷﻴﺮﺍﺯ ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺩﺭ ﻧﺎﻱ ﻫﻔﺖﺑﻨﺪ ،ﻭ ﺍﺧﻴﺮﺍ ً ﺩﺭ ﻫﺸﺖ ﺍﻟﻬﻔﺖ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. .14ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺏ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ،ﻳﻌﻘﻮﺏ ﻟﻴﺚ. 15ﻭ .16ﺹ 104ﻛﺘﺎﺏ .17ﺹ 113ﻛﺘﺎﺏ. .18ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻳﻚ ﻧﻮﻉ ﺑﻴﻤﻪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺩﺍﺋﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. .19ﺹ 138ﻛﺘﺎﺏ. .20ﺹ .125 .21ﺹ 220ﻛﺘﺎﺏ. .22ﺹ 127 .23ﺹ 424 .24ﺹ .143 .25ﺹ .370 .26ﺹ 389ﻛﺘﺎﺏ. .27ﺹ .433 .28ﺹ .198 .29ﺹ .485 .30ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﺴﻌﻴﺮ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ :ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ ﺹ 178؛ ﻛﺎﻓﻲ ﺍﺳﺖ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺆﻟﻒ ) 1028ﻫـ 1619 /ﻡ( ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎﺏ، ﻫﺸﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺧﺮﻭﺍﺭ ﻏﻠﻪ ،ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ،ﺑﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ) .ﺹ .(441 .31ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺹ .18
220
ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺍﺳﺖ * ﻭ ﻛﻮﻱ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ
ﻣﺎﻩ ﺁﺑﺎﻥ ﺍﻣﺴﺎﻝ 1ﺳﻪ ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻠﻤﻲ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮﺩ :ﻛﻨﮕﺮﻩﺍﻱ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ـ ﻛﻨﮕﺮﻩﺍﻱ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺯﻳﺮﻧﻈﺮ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﻫﻨﺮ ﺑﺮﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻻﺑﺪ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺁﻥ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮔﻔﺖ ـ ﻣﺠﻤﻊ ﺳﻮﻡ ﺟﻠﺴﻪﺍﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﺩﺑﻮﺩ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﻀﻞﺍﷲ ﻫﻤﺪﺍﻧﻲ ﻭﺯﻳﺮ ﻭ ﻃﺒﻴﺐ ﻭ ﻣﻮﺭﺥ ﻋﺼﺮ ﻣﻐﻮﻟﻲ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻣﺪ .ﺍﻳﻦ ﻣﺠﻤﻊ ﺭﺍ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ »ﻛﻨﮕﺮﻩ ﺁﺭﺍﻱ« ﺁﻥ ﺑﻮﺩ. ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﻨﻲ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺑﺮﮔﺮﺩ ﻫﻢ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ ﺩﺭﺑﺎﺏ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺭﻭﻳﻬﻤﺮﻓﺘﻪ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺁﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﻭ ﺧﺮﺝ ﺁﻥ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻗﺘﻀﺎ ﻣﻴﻜﺮﺩ. ﺍﻳﻨﻜﻪ ﭼﺮﺍ ﻗﺮﻋﺔ ﺑﺰﺭﮔﺪﺍﺷﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻨﺪﻩ ﮔﻔﺘﮕﻮﻳﻲ ﻧﺪﺍﺭﻡ ﻭ ﺁﺭﺯﻭﻳﻢ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻠﻚ ﻗﻠﻤﻲ ﻳﺎ ﻗﺪﻣﻲ ﺯﺩﻩ ﻛﻪ ﺧﻴﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺭﻭﺯﻱ ﻧﺎﻣﻲ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺑﻪﻣﻴﺎﻥ ﺁﻳﺪ .ﻣﺴﺄﻟﺔ ﻣﻬﻢ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﺰﺭﮔﺪﺍﺷﺖ ﺍﮔﺮ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪ ﺑﻮﺩ ﺑﻞ ﺩﻭ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺩﺍﺷﺖ = ﻧﺨﺴﺖ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻴﻢ ﻣﺮﺩﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺭ ﮔﻮﺷﻪ ﻭ ﻛﻨﺎﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﻧﻪ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﭘﻮﻝ ﻭ ﻧﻪ ﻧﺎﻡ ﻭ ﻧﻪ ﺍﺯ ﺗﺮﺱ ﺧﻮﺍﺟﻪ ،ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻭ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻴﺎﻥ ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ﺁﻗﺎﻱ ﻛﺎﺭﻝﻳﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﻮﺍﻥ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺍﺳﺖ ﺑﻪﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﻃﺒﻊ ﺟﺎﻣﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ )ﺍﺯ ﺳﺎﻝ 1940ﻡ( ﻭ ﻫﻢ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﺳﻨﻴﻦ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻃﺒﻊ ﻗﺴﻤﺖ ﭼﻴﻦ ﻭ ﻫﻨﺪ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺍﺯ ﭘﺎﺭﻳﺰ ﺗﺎ ﭘﺎﺭﻳﺲ«
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺟﺎﻣﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺍﺳﺖ؛ ﻣﺮﺩﻱ ﺍﺳﺖ ﺍﻫﻞ ﭼﻜﺴﻠﻮﺍﻛﻲ ﻣﻘﻴﻢ ﻫﻠﻨﺪ ﺑﺎ ﻗﻴﺎﻓﻪﺍﻱ ﺷﺒﻴﻪ ﻭﺍﻳﻜﻴﻨﮕﻬﺎ ﻭ ﺧﺪﺍ ﻣﻬﺮ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻟﺶ ﺍﻓﻜﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ؛ ﺁﻳﺎ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﺔ ﺍﻭ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﻛﺮﺩ؟ ﻳﺎ ﺁﻗﺎﻱ ﺍﺷﭙﻮﻟﺮ ﺧﺎﻭﺭﺷﻨﺎﺱ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﺁﻗﺎﻱ ﺑﻮﻳﻞ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻳﺎ ﺁﻗﺎﻱ ﻋﻠﻲﺯﺍﺩﻩ ﺑﺎﻛﻮﻳﻲ ﻭ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻣﺴﺘﺮ ﻛﻨﺖﻟﻮﺗﺮ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﺟﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺳﺎﻝ ﺗﺎﺯﻩ ﻭ ﺑﻪﺧﺮﺩ ﭘﻴﺮ ،ﺑﻪ ﭼﻪ ﺍﻣﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺁﺭﺯﻭ ﺩﻝ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﺑﺴﺘﻪﺍﻧﺪ؟ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﻧﻜﺘﻪﺍﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺟﺎﺫﺑﺔ ﺭﺷﻴﺪﻱ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮﺩ. ﻧﻜﺘﻪﻱ ﺩﻭﻡ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺎ ﺩﺍﻧﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﭼﻨﺪﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺳﺎﺑﻘﺔ ﻋﻨﺎﺩ ﻭ ﻛﺪﻭﺭﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧﻪ ﺳﺎﻳﻪ ﺍﻓﻜﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻘﺎﻁ ﺍﺗﻜﺎء ﻭ ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﻛﻪ ﺩﻟﻬﺎﻱ ﺗﺮﻙ ﻭ ﺗﺎﺯﻳﻚ ﻭ ﻫﻨﺪﻭ ﻭ ﻋﺮﺏ ﺭﺍ ﺑﻬﻢ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪﺍﻳﺴﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻭ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﺍﻣﻌﺎﻥ ﻧﻈﺮ .ﻣﺎ ﻭ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻥ ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺍﮔﺮ ﺩﻩﻫﺎ ﻭﺟﻪ ﺍﻓﺘﺮﺍﻕ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺻﺪﻫﺎ ﻭﺟﻪ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﺎﻓﻴﺴﺖ ﺟﺎﻧﻬﺎﻱ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﻬﻢ ﻣﺘﺤﺪ ﻛﻨﺪ .ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻲﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺩﺍﺷﺖ .ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﻜﻮﺷﺪ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺑﺮﻣﺎﻧﺪ ،ﺧﻂ ﺍﻳﻦ ﻳﻜﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻥ ﻳﻜﻲ ﺟﺪﺍ ﻣﻴﻜﻨﺪ ،ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻣﻴﺴﺎﺯﺩ ﻭ ﻣﺮﺯ ﺍﻳﻦ ﻳﻜﻲ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻳﻜﻲ ﺩﺭﻫﻢ ﻣﻴﺮﻳﺰﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺮﻣﻴﺎﻧﮕﻴﺰﺩ .ﺍﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺑﻮﻱ ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﻫﺴﺖ. ﺍﮔـﺮ ﻋـﺪﺍﻭﺕ ﻭ ﺟﻨﮓ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻋﺮﺏ ﻣﻴﺎﻥ ﻟﻴﻠﻲ ﻭﻣﺠﻨﻮﻥ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺻﻠﺢ ﻭﺻﻔﺎﺳﺖ ...ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺧﻂ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺠﺎﻱ ﻓﺎﺭﺳﻲ ،ﺧﻂ ﻻﺗﻴﻦ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺭﺩ ﻭﻟﻲ ﺁﻳﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﻠﻴﻢ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﺧﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﺳﻲ ﺷﻌﺮ ﻣﻴﮕﻔﺖ ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷﺪ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﻛﻨﺎﺭ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ؟ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺠﻤﻊ ،ﻋﺜﻤﺎﻥ ﺗﻮﺭﺍﻥ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﺗﺮﻙ ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺏ »ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﻀﻞﺍﷲ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻠﻞ ﺗﺮﻙ« ﺑﺎ ﺷﻜﻮﻩ ﻭ ﺟﻼﻝ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ ،ﺍﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﺜﻤﺎﻥ ﺗﻮﺭﺍﻥ ﻣﺼﺤﺢ »ﺳﺎﻣﺮﺓﺍﻻﺧﺒﺎﺭ« ﺍﺳﺖ ﻭ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻩ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﺪﻩ ﺣﻮﺍﺷﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻻﺗﻴﻦ ﻭ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺗﺮﻛﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ .ﺁﻳﺎ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺗﺮﻙ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﻳﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﭼﺎپ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺍﺳﺖ ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷﺪ؟ ﻣﺎ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺍﻭﻝ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺗﺮﻛﻲ ﺷﻌﺮ ﻣﻴﮕﻔﺖ ﻭ ﺑﺎﺯ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻋﻠﻴﻘﻠﻲ ﺑﻴﻚ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺷﺎﻩﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﺷﺎﻩﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺖ» :ﺧﻮﺵ ﮔﻠﺪﻱ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺻﻔﺎ ﮔﺘﻴﺮﺩﻱ« ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﻭﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺷﺎﻩﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﻴﻦ ﺭﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺻﺮﻳﺢ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮﺩ ﻭ 2 ﺳﻼﻡﻋﻠﻴﻚ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ. ﻭ ﺑﺎﺯ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﺎﺩﺭﺷﺎﻩ ﻭﻗﺘﻲ ﺩﺭ ﺩﺷﺖ ﻣﻐﺎﻥ ﺗﺎﺟﮕﺬﺍﺭﻱ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻛﻨﺎﻑ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺒﺮﻳﻚ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻭ ﺁﻣﺪﻧﺪ ،ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺑﺎ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺣﻮﺍﻟﭙﺮﺳﻲ ﻛﺮﺩ :ﺧﻮﺵ ﮔﻠﻤﻴﺮﺳﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪ ،ﻳﺎﺧﭽﻲ ﺳﻦ ﭼﺎﻕ ﺳﻦ ﻳﻮﻟﺪﺍﺁﺯﺍﺭ ﭼﻜﻤﻴﺶﺳﻦ ﺍﺷﺪﺍﻥ ﺯﺭﺩﺍﻥ ﭼﻮﻥ ﺩﻳﺮﺍﺧﺘﻴﺎﺭ 3 ﻛﻴﺶ ﺳﻦ ﭼﻮﺧﺪﻥ ﮔﻠﻤﻴﺮﺳﻦ؟ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﻭ ﻧﺎﺩﺭ ﺑﻪﺗﺮﻛﻲ ﺣﺮﻑ ﺯﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺑﻪﻓﺎﺭﺳﻲ .ﻣﻦ ﻧﻤﻴﺪﺍﻧﻢ ﺍﮔﺮ ﻛﺎﻧﺎﻝ ﺑﺴﻔﺮ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻣﺎ ﺑﮕﺬﺍﺭﻧﺪ ﺁﻳﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺷﺪ ﺟﻤﻼﺕ ﻧﺎﺩﺭ ﻭ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻳﻌﻨﻲ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺧﻄﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺩﺏ ﺧﻮﺩ ﺑﺰﺩﺍﻳﻴﻢ4؟ ﻭ ﻳﺎ ﺍﮔﺮ ﻣﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﭼﺎﻫﻬﺎﻱ ﻧﻔﺖ ﻣﺴﺠﺪ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺑﺪﺍﻟﻴﻬﺎ ﺑﺪﻫﻴﻢ ﺁﻳﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ ﻭﺍﻗﻌﺔ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﻭ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺧﻮﺩ ﺣﺬﻑ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺸﺘﻮ ﺟﺎﻱ ﺁﻥ ﺑﮕﺬﺍﺭﻧﺪ؟ ﺷﺎﻳﺪ ﻋﻮﺍﺭﺽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﻳﺠﺎﺏ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﺽ ﻣﺤﺎﻝ ﻋﺮﺍﻕ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﺓ ﻛﺎﺥ ﻛﺴﺮﻱ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﺎﻙ ﻳﻜﺴﺎﻥ ﻛﻨﺪ ﻭﻟﻲ ﺁﻳﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺣﺎﺿﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻗﺼﻴﺪﺓ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﺤﺘﺮﻱ ﺩﺭ ﻭﺻﻒ ﻣﺪﺍﺋﻦ ﺍﺯ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺍﻭ ﻭ ﻳﺎ ﻣﺴﻨﺪ ﺑﺨﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﻜﺘﺐ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﻣﺤﻮ ﻭ ﺣﺬﻑ ﺷﻮﺩ؟ ﻭﻗﺘﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﺭﻳﺸﻪ ﻭ ﺟﺎﻱ ﭘﺎﻱ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭﻱ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮﻙ ﻭ ﻣﻐﻮﻝ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﻭ ﺭﺍﺣﺔﺍﻟﺼﺪﻭﺭ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺍﺳﺖ، ﻋﻨﺎﺩ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻣﻮﺟﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ؛ ﺯﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺬﻛﺮﺓ ﺷﻌﺮﺍﻱ ﻛﺸﻤﻴﺮﺵ ﭘﻨﺞ ﺟﻠﺪ 5 ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺻﻔﺤﻪﺍﻱ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻣﻀﺎﻓ ًﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻭﻳﻞﺩﻭﺭﺍﻧﺖ »ﻧﮋﺍﺩﻫﺎ ﺗﻤﺪﻥ ﺭﺍ ﻧﻤﻴﺴﺎﺯﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﺗﻤﺪﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﮋﺍﺩﻱ ﻭ ﻣﻠﺘﻲ ﺭﺍ ﻫﺴﺘﻲ ﻣﻴﺒﺨﺸﺪ« ﻭ ﻫﻤﺔ ﻣﺎ ﺑﺨﻮﺑﻲ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﻤﺪﻥ ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﻫﻤﺔ ﻣﻠﻞ ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺳﻬﻢ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻧﻴﺴﺖ .ﻣﺎ ﻛﻪ ﺑﻨﻮﺑﺔ ﺧﻮﺩ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺗﻤﺪﻥ ﮔﺬﺷﺘﺔ ﺧﻮﺩ ﻗﻬﺮ ﻧﻤﻴﻜﻨﻴﻢ ﻭ ﺑﻪ ﻓﺮﺽ ﻣﺤﺎﻝ ﺍﮔﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻲ ﺍﺯ ﺻﻔﺤﺔ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﺤﻮ ﺷﻮﺩ، ﻫﺮﮔﺰ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻟﺒﺎﻗﻴﻪ ﻭ ﻣﺎﻟﻠﻬﻨﺪ ﺑﻴﺮﻭﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻲ ﺍﺳﺖ ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷﻴﻢ ،ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﻧﻨﺪ .ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎﺕ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﻭ ﻣﻮﺍﺩ ﺍﺻﻠﻲ ﺗﻔﺎﻫﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺸﺘﺮﻙ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻠﻞ ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧﻪ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻛﺎﺵ ﺭﻭﺯﻱ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﻔﺎﻕﺍﻓﻜﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﻋﻈﻴﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺸﺘﺮﻙ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺳﺎﺯﺩ ﻭ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﻫﻤﺪﻟﻲ ﻫﻤﺰﺑﺎﻧﺎﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ.
221 ● ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﭼﻨﺪﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺳﺎﺑﻘﺔ ﻋﻨﺎﺩ ﻭ ﻛﺪﻭﺭﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧﻪ ﺳﺎﻳﻪ ﺍﻓﻜﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻘﺎﻁ ﺍﺗﻜﺎء ﻭ ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﻛﻪ ﺩﻟﻬﺎﻱ ﺗﺮﻙ ﻭ ﺗﺎﺯﻳﻚ ﻭ ﻫﻨﺪﻭ ﻭ ﻋﺮﺏ ﺭﺍ ﺑﻪﻫﻢ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪﺍﻳﺴﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻭ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﺍﻣﻌﺎﻥ ﻧﻈﺮ .ﻣﺎ ﻭ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻥ ﺑﻪﻫﺮﺣﺎﻝ ﺍﮔﺮ ﺩﻩﻫﺎ ﻭﺟﻪ ﺍﻓﺘﺮﺍﻕ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺻﺪﻫﺎ ﻭﺟﻪ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﺎﻓﻴﺴﺖ ﺟﺎﻧﻬﺎﻱ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﻪﻫﻢ ﻣﺘﺤﺪ ﻛﻨﺪ .ﻛﺎﺭ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻲﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺩﺍﺷﺖ. *** ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﻀﻞﺍﷲ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﺟﻮﻩ ﻣﺸﺘﺮﻙ ﺍﺳﺖ .ﺍﻭ ﻃﺒﻴﺐ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﺧﺎﻥ ﻣﻐﻮﻝ ﺗﻘﺮﺏ ﺟﺴﺖ ﻭ ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻛﺸﻮﺭﻱ ﺍﺯ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﺟﻴﺤﻮﻥ ﺗﺎ ﺩﻳﺎﺭ ﻣﻐﺮﺏ ﻭ ﺍﺯ ﺭﻭﺩ »ﺍﺗﺮﻙ« ﺗﺎ ﺩﺭﻳﺎﻱ ﭘﺎﺭﺱ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻧﮕﺎﺷﺖ ـ ﻳﺎ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﻧﮕﺎﺷﺘﻨﺪ ـ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻛﻠﻲ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻫﻤﺔ ﻣﻠﻞ ﻭ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻳﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﻛﻴﺎ ﻭ ﺑﻴﺎﻳﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﺔ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﺟﻮﻳﻨﺪ. ﺑﻴﺨﻮﺩ ﻧﺒﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺯﻛﻲ ﻭﻟﻴﺪﻱ ﻃﻮﻏﺎﻥ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪ ﺭﺍ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﻮﺭﺧﻲ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ ﻫﻤﺪﺍﻧﻲﺍﻻﺻﻞ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﻳﻚ ﻣﻮﺭﺥ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺪﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﺸﻮﺭ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮﺩ.... *** ﺟﻠﺴﺎﺕ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﻭ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﺑﻮﺩ .ﺻﺒﺤﻬﺎ ﺍﺯ 8/5ﺗﺎ 12ﻭ ﻋﺼﺮﻫﺎ ﺍﺯ 3ﺗﺎ 6ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﺕ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﻬﺎﻱ ﺭﺳﻤﻲ ﻭ ﺧﻄﺎﺑﻪﻫﺎﻱ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﻲ 6ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﻴﻨﻮﻱ ﺑﻪ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﻭ ﺣﻖ ﺑﺠﺎﻱ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺸﺴﺖ ،ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ... 7 ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ: ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻠﻤﻲ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﻀﻞﺍﷲ ﻫﻤﺪﺍﻧﻲ ﺑﺎﺯ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻛﺮﺩ :ﺗﺨﺼﺺ، ﺁﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻳﺎ ﺍﮔﺮ ﻫﺴﺖ ﺍﻧﺪﻙ ﺍﺳﺖ .ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ .ﺗﺎ ﻭﻗﺘﻲﻛﻪ ﺩﻛﺘﺮ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭﺱ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻣﺎﺩ ﺭﺍ ﺑﺪﻫﺪ ﻭ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺪﺭﺱ ﻋﻬﺪ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﻋﺼﺮ ﻣﻐﻮﻝ ﻛﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺗﺎ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻢ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﺎﻳﺪ »ﺟﻌﺒﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﭘﻴﺸﻪ« ﺑﺎﺷﺪ ،ﻛﺎﺭ
222 ● ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺧﻂ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪﺟﺎﻱ ﻓﺎﺭﺳﻲ ،ﺧﻂ ﻻﺗﻴﻦ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺭﺩ ﻭﻟﻲ ﺁﻳﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﻠﻴﻢ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﺧﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﺳﻲ ﺷﻌﺮ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷﺪ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﻛﻨﺎﺭ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ؟ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪﻣﻌﻨﺎﻱ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﺤﺎﻝ ﺍﺳﺖ .ﻣﺎ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ 1700ﺳﺎﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺪﻭﻥ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﺣﻘ ًﺎ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﺍﻗ ً ﻼ ﺩﻩ ﺗﻦ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ ﺩﺭ ...ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪ .ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﺁﺭﺷﻴﻮﻫﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﻼﻣﺒﻮﻝ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﺍﺧﻴﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻻﺍﻗﻞ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻳﺮﺍﻕ ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﺪ ﻛﻪ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﻛﺎﺭ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﻭ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻭﻣﺪﻭﻥ ﻛﻨﻨﺪ .ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻧﺒﺎﺭ ﭘﻮﺳﻴﺪﻩﻫﺎﻱ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﻳﻲ ﻭ ...ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻣﻌﻠﻤﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﻧﮓ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻧﺪﻳﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻳﻚ ﺩﻭﺭﺓ ﻛﺎﻣﻞ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎﻣﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﻳﻚ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻣﻜﻤﻞ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ؟ ﺍﻳﻦ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ ﻛﻲ ﻭ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻃﻲ ﭼﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻛﻨﺪ ،ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﻢ؛ ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﺧﻮﺩﻡ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﻢ ﻭ ﺍﺯ ﭘُﺮ ﺣﺮﻓﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲﺭﺳﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﻢ! ﺟﻠﺴﺔ ﺍﻓﺘﺘﺎﺡ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻦ ﺍﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎﻱ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﺓ ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻃﺒﻴﺐ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺟﻠﺴﺎﺕ ﺑﺤﺚ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﺓ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻻﺑﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﺰﺭگ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻴﻦﺣﺎﻝ ﺍﺩﺑﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪ ﻫﻢ ﺍﺩﻳﺐ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻢ ﻣﻮﺭﺥ ،ﺟﻠﺴﺎﺕ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻦ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﺓ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻣﺪ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﺩﻳﮕﺮ ﻻﺑﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﺣﺴﺎﺏ ﺫﻭﻕ ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺮﺗﻀﻮﻱ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﺓ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﭼﻪ ﺍﻭ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﻼﻙ ﺯﻣﻴﻨﺪﺍﺭ ﻋﺼﺮ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩ! ﺛﺮﻭﺗﻲ ﻛﻪ ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﺣﺴﻴﻨﻘﻠﻲ ﺳﺘﻮﺩﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪ ﺑﺮﺷﻤﺮﺩ ،ﺑﻪﻗﻮﻝ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﺤﻴﻂ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ ﺁﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﺎﺩ ﺍﻓﺴﺎﻧﺔ ﺍﻭﻧﺎﺳﻴﺲ ﻭ ﺭﺍﻛﻔﻠﺮ ﻣﻲﺍﻧﺪﺍﺯﺩ ﻭ ﻭﻗﻔﻨﺎﻣﺔ ﺭﺑﻊ ﺭﺷﻴﺪﻱ ﺷﺎﻣﻞ ﺍﻣﻼﻛﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻣﻮﺻﻞ ﻭ ﻣﺮﺍﻏﻪ ﻭ ﻣﺮﻧﺪ ﻭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻭ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﻭ ﻳﺰﺩ ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﻧﻘﺎﻁ ﺩﻳﮕﺮ) 8ﻣﺜﻞ ﻫﻨﺪ ﻭ ﻳﻤﻦ( ﻭ ﺣﺘﻲ ﭘﺴﺮ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻛﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻢ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ »ﺑﺮ ﻣﺘﻮﻃﻨﺎﻥ ﺑﻢ ﺁﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺩﺳﺖ ﺗﻐﻠﺐ ﺩﺭﺍﺯ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﻮﺗﺔ ﺁﺯ ﺑﺮ ﺁﺗﺶ ﻧﻴﺎﺯ ﻣﻲﮔﺪﺍﺯﺍﻧﺪ «9ﻭ ﺩﺭ ﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﻛﻪ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﻪ ﻣﺠﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﭘﺴﺮ ﺩﻳﮕﺮﺵ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ »ﻫﺰﺍﺭ ﺑﻨﺪﻩ ) 500ﻏﻼﻡ ﻭ 500ﻛﻨﻴﺰ( ﺑﻨﺎﻡ ﺑﺎﻍ ﻓﺘﺢﺁﺑﺎﺩ ﻭ 200 ﺑﻨﺪﻩ ) 100ﻏﻼﻡ ﻭ 100ﻛﻨﻴﺰ( ﺟﺰﻭ ﺟﻤﻊ ﺑﺎﻍ ﺭﺷﻴﺪﺁﺑﺎﺩ ﺛﺒﺖ ﮔﺮﺩﻳﺪ .«10ﺑﺪﻳﻦﻃﺮﻳﻖ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺠﻤﻊ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻦ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﺓ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺭﻭﺷﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ .ﺩﻭ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺧﻮﺵ ﮔﺬﺷﺖ .ﺩﺭ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻫﺘﻞ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺍﺗﺎﻕ ﺩﺍﺷﺘﻴﻢ ،ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﭘﺬﻳﺮﺍﻳﻲ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪ ،ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﻭ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻱ ﻛﻪ ﺍﻏﻠﺐ ﺗﺮﻛﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻲﮔﻮﻱ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎﻥ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ ﺑﻲﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ .ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﺓ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻛﻪ ﺍﻏﻠﺐ ﺟﻮﺍﻥ ﻭ ﺩﺭﺱﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻭ ﭘﺮﺣﺮﺍﺭﺕ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺩﺭ ﻫﻴﭽﻴﻚ ﺍﺯ ﺟﻠﺴﺎﺕ ﻭ ﺑﺎﺯﺩﻳﺪﻫﺎ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺗﺮﻙ ﻧﻜﺮﺩﻧﺪ. ﺭﻭﺯ ﺟﻤﻌﻪ ﺩﺭ ﭼﺎﻱﺧﺎﻧﻪ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﺓ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭﻗﻔﻨﺎﻣﻪ ﻋﻈﻴﻢ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﻀﻞﺍﷲ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺎﺯﺩﻳﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ. ﻭﻗﻔﻨﺎﻣﻪﺍﻳﺴﺖ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﺧﻂ ﺧﻮﺵ ﻭ ﺩﺭ ﺻﺪﺭ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﻂ ﻭﺍﻗﻒ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﻲ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﻱ ﻋﻤﺪﺓ ﺁﻥ ﺧﻂ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﺟﺎﻱ ﺟﺎﻱ ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﺔ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﺍ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻭ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺍﺭﺯﺵ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﻔﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﺧﻂ ﻭ ﺍﻣﻀﺎﻱ ﺍﻭ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻣﺠﻠﺲ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥﻧﺎﻣﺔ ﺧﻮﺩ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﻔﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﺷﻮﺩ ،ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﻓﻦ ﭼﻮﻥ ﻣﻴﻨﻮﻱ ﻭ ﻣﺤﻴﻂ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ ﻭ ﺩﺍﻧﺶﭘﮋﻭﻩ ﻭ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ِ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪﻱ ﺁﻧﺮﺍ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﮔﻮﻳﺎ ﻋﻠﻲﺍﺻﻐﺮ ﻣﻬﺪﻭﻱ، ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﺧﺮﻳﺪ ﺳﻲ ﭼﻬﻞ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭﻟﻲ ﻣﺘﻮﻟﻲ ﻭ ﺩﺍﺭﻧﺪﺓ ﻭﻗﻔﻨﺎﻣﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﺒﻠﻎ ﻓﻮﻕ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﻧﺸﺪﻩ. ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺭﻓﻘﺎ ﮔﻔﺖ :ﻣﮕﺮ ﭼﻪ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺭﺍ ﺍﻳﻨﻘﺪﺭ ﺑﺎﻻ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ؟ ﺳﻨﺪﻱ ﺍﺳﺖ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺍﻣﻨﻲ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺷﻮﺩ .ﮔﻔﺘﻢ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺣﺮﻑ ﺗﻮ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺪﺍﻥ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﺍﻱ ﺷﺸﺼﺪ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻗﻄﻮﺭ ﻭ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﻛﺮﺩﻩ ،ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻔﻆ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﻲ ﻭ ﺗﻮﻟﻴﺖ ﻭ ﺿﺒﻂ ﺍﻣﻼﻙ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮﺩﻩ ،ﺍﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺍﻭﻻ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻮﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﻣﻼﻙ ﺑﻄﻮﺭ ﻛﻠﻲ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺭﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺻﻮﻻً ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻫﻤﺔ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻭ ﺧﺮﺍﺏ ﻭﻗﺎﻋ ًﺎ ﺻﻔﺼﻔﺎ ﮔﺮﺩﻳﺪ )ﺯﻳﺮﺍ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﻘﺪﺓ ﺑﻴﭽﺎﺭﮔﻲ ﻭ ﺳﺘﻤﻜﺸﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﺮﺍﺏ ﻛﺮﺩﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﺭﺷﻴﺪﻱ ﺷﻜﺎﻓﺘﻨﺪ(؛ ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﻭﻟﻮ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺷﺸﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺑﻴﺴﺖ ﻧﺴﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻫﻤﺔ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺍﻳﻦ ﺍﺛﺮ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﮔﺮﺍﻧﻘﺪﺭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪﺍﻧﺪ :ﻫﺠﻮﻡﻫﺎﻱ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻭ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﺗﻮﺍﺭﻳﺦ ﻗﺪﻳﻢ »ﺭﻭﻣﻴﻪ ﺷﻮﻣﻴﻪ« ﭼﻪ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻱ ﻭ ﭼﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ،ﻣﻬﺎﺟﻤﺎﺕ ﺗﻴﻤﻮﺭﻳﺎﻥ ،ﻗﺘﻞ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﻭ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎﺕ ﺭﻭﺳﻬﺎ ،ﻭﻗﺎﻳﻊ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﻭ ﺩﺭﻫﻢﭘﺎﺷﻴﺪﮔﻲ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ؛ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺍﻳﺠﺎﺏ ﻣﻴﻜﺮﺩ ﻛﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺭﺍ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﺳﺎﺯﺩ .ﺑﺴﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺩﺧﺘﺮ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭼﻨﮓ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎﻥ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﻫﻨﺪ ﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺍﻳﻦ ﺫﺧﻴﺮﺓ ﮔﺮﺍﻧﺒﻬﺎ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺮﺩﻩ ﻭ ﺣﻔﻆ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﭘﺲ ﺍﮔﺮ ﭘﻮﻟﻲ ﺩﺭ ﺍﺯﺍء ﺁﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﻛﺎﺭﻱ ﻋﺒﺚ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻣﻀﺎﻓ ًﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺣﺘﻲ ﺍﮔﺮ 150ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﭘﻮﻝ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻣﺘﺮ ﺯﻣﻴﻦ ﺧﺸﻚ ﻭ ﺧﺎﻟﻲ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ. ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺁﺭﺯﻭ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻨﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻮﺯﻩ ﻳﺎ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﺭﺷﻴﻮ ﻣﻠﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻛﺎﺵ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻨﺪ ﮔﺮﺍﻧﻘﺪﺭ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﻨﺪ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭ ﺁﺭﺷﻴﻮ ﻣﻠﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﺁﻥ ﻳﻚ ﺁﺭﺷﻴﻮ ﺑﺰﺭگ ﻛﻪ ﺍﺳﺎﺳﻲﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﻭ ﻣﺮﺟﻊ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻳﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺩﻳﮕﺮ 11 ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺑﺰﺭگ ﻭ ﻛﻮﭼﻚ ﺩﻧﻴﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺁﺭﺷﻴﻮﻫﺎﻳﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻧﺎﻫﺎﺭ ﺟﻤﻌﻪ ،ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﺗﺸﻜﺮﺁﻣﻴﺰ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﺎﻥ ﻭ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎﻥ ﺗﻬﺮﺍﻧﻲ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﺻﻤﻴﻤﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺷﻜﺮﮔﺰﺍﺭﻱ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻋﺼﺮ ﺟﻤﻌﻪ ﻋﺎﺯﻡ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﺪﻳﻨﻄﺮﻳﻖ ﻛﻨﮕﺮﺓ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻳﺎﻓﺖ. ﺁﺭﺯﻭﻱ ﻫﻤﺔ ﻣﺤﻘﻘﺎﻥ ﺁﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻴﻬﺎ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﺷﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﻳﻜﺠﺎ ﭼﺎپ ﻭ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﻮﺩ*.
ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎ .1ﻳﺎﺩﺑﻮﺩ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﻀﻞﺍﷲ ﻫﻤﺪﺍﻧﻲ ،ﺳﺎﻝ 1348 .2ﺭﺟﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺏ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺻﻔﻮﻱ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺹ 348ﻭ .259 .3ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺟﺎﻥ ﺧﻮﺵ ﺁﻣﺪﻱ؟ ﭼﻄﻮﺭﻱ؟ ﺧﻮﺏ ﻫﺴﺘﻲ؟ ﺳﻼﻣﺘﻲ؟ ﺯﺣﻤﺖ ﺯﻳﺎﺩ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪﻱ ﭘﻴﺮﻣﺮﺩ؟ ﺧﻴﻠﻲ ﻭﻗﺖ ﺍﺳﺖ ﺁﻣﺪﻱ؟ )ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﻱ ﺍﺑﺮﺍﻫﺎﻡ ﮔﺎﺗﻮﻏﻲ ﻛﻮﺱ ﺹ (70 .4ﺩﺭ ﺿﻤﻦ ﺍﻳﻨﻬﻤﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﺳﺒﻚ ﻭ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻛﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﺭﺳﻤﻲ ﻣﺎ ﭼﺎپ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ،ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﻧﻴﻔﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻗ ً ﻼ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺠﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧﺰﻋﺒﻼﺕ ،ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺷﻌﺮ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﻠﻴﻢ ﺭﺍ ﭼﺎپ ﻛﻨﻨﺪ ،ﺗﺎ ﻻﺍﻗﻞ ﻳﻚ ﺗﻦ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﺪﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ،ﺩﺭ ﺁﻥ ﻃﺮﻑ ﺑﺴﻔﺮ ﻫﻢ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺷﻌﺮ ﻣﻴﮕﻮﺋﻴﻢ .ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺷﺎﻩ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺭﺍ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺭﻭﺳﻬﺎ ﺩﺭ ﺑﺎﻛﻮ ﺑﺤﺪﻱ ﺧﻮﺏ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻭﻇﻴﻔﻪﺍﻱ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﺟﺰ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﻱ ﺁﻥ ﺍﻓﺴﺖ ﻛﻨﻴﻢ.
223 .5ﺍﻳﻦ ﺗﺬﻛﺮﻩ ﺭﺍ ﺁﻗﺎﻱ ﺣﺴﺎﻡﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﺍﺷﺪﻱ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ. .6ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻄﻖ ﻭﺯﻳﺮ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺟﻨﺒﺔ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﻲ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﻗﻴﻖ ﻭ ﺟﺎﻟﺐ ﺩﺭ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ. .7ﺍﺷﭙﻮﻟﺮ ـ ﺑﺮﺗﻮﻟﺪ» ،ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ« ﺍﻓﺸﺎﺭ ـ ﺍﻳﺮﺝ» ،ﻳﺰﺩ ﻭ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ« ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ـ ﻣﺤﻤﺪ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ» ،ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻱ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ« )ﺗﺒﺮﻳﺰ( ﺑﻮﻳﻞ ـ ﺟﺎﻥ» ،ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﺩﺭ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻣﻐﻮﻝ« ﺑﻴﺎﻧﻲ ـ ﺷﻴﺮﻳﻦ »ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺧﻼﻝ ﺟﺎﻣﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ« ﺗﻮﺭﺍﻥ ـ ﻋﺜﻤﺎﻥ »ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﻀﻞﺍﷲ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻠﻞ ﺗﺮﻙ« ﺣﺒﻴﺒﻲ ـ ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻲ» ،ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﻭ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻧﻴﻜﻮﻛﺎﺭ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ« ﺩﺍﻧﺶ ﭘﮋﻭﻩ ـ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ» ،ﺳﻮﺍﻧﺢ ﺍﻻﻓﻜﺎﺭ ﺭﺷﻴﺪﻱ« ﺯﺭﻳﺎﺏ ﺧﻮﺋﻲ ـ ﻋﺒﺎﺱ» ،ﻧﻜﺎﺗﻲ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ )ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ( ﺳﺘﻮﺩﻩ ـ ﺣﺴﻴﻨﻘﻠﻲ» ،ﻋﻮﺍﻳﺪ ﻭ ﺩﺭﺁﻣﺪﻫﺎﻱ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻭ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﺼﺮﻑ ﺁﻥ« ﺳﻠﻴﻢ ـ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ» ،ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺩﺭ ﺭﺑﻊ ﺭﺷﻴﺪﻱ« ﺷﻬﻴﺪﻱ ـ ﺟﻌﻔﺮ» ،ﺳﺒﻚ ﻧﺜﺮ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ« ﻃﻮﻏﺎﻥ ـ ﺯﻛﻲ ﻭﻟﻴﺪﻱ» ،ﺁﺛﺎﺭ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ« ﻋﻠﻲﺯﺍﺩﻩ ـ ﻋﺒﺪﺍﻟﻜﺮﻳﻢ» ،ﺁﺛﺎﺭ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﺩﺭ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮﺭﻭﻱ« ﻓﺮﻭﺯﺍﻧﻔﺮ ـ ﺑﺪﻳﻊﺍﻟﺰﻣﺎﻥ» ،ﺑﻌﻀﻲ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺗﺎﺯﻩ ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ« ﻟﻮﺗﺮ ـ ﻛﻨﺖ» ،ﺳﻠﺠﻮﻗﻨﺎﻣﻪ ﻭ ﺟﺎﻣﻊﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ« )ﺗﺒﺮﻳﺰ( ﻣﺤﻘﻖ ـ ﻣﻬﺪﻱ» ،ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﺩﺭ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﻏﺰﺍﻟﻲ ﻃﻮﺳﻲ« ﻣﺤﻴﻂ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ ـ ﻣﺤﻤﺪ» ،ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ« )ﺗﺒﺮﻳﺰ( ﻣﺮﺗﻀﻮﻱ ـ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ» ،ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ« )ﺗﺒﺮﻳﺰ( ﻣﺸﻜﻮﺭ ـ ﻣﺤﻤﺪﺟﻮﺍﺩ» ،ﺭﺑﻊ ﺭﺷﻴﺪﻱ« ﻣﻴﻨﻮﻱ ـ ﻣﺠﺘﺒﻲ» ،ﺗﻨﻜﺴﻮﻕ ﻧﺎﻣﻪ« ﻧﺼﺮ ـ ﺳﻴﺪﺣﺴﻴﻦ» ،ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺳﻼﻣﻲ« ﻧﻈﺎﻣﻲ ـ ﺧﺎﻟﻖ ﺍﺣﻤﺪ» ،ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻭ ﻫﻨﺪ« ﻳﺎﻥ ـ ﻛﺎﺭﻝ» ،ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﻣﻐﺮﺏ ﺑﺎ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ« ﻳﻮﺳﻔﻲ ـ ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ» ،ﺍﻧﻌﻜﺎﺱ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ« .8ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺩﺭ ﻳﺎﺩﻧﺎﻣﻪ ﺩﻳﻨﺸﺎﻩ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ .9ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺟﻐﺮﺍﻓﻲ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺹ 224 .10ﭘﻄﺮﻭﺷﻔﺴﻜﻲ ،ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻭ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﻣﻐﻮﻝ ﺹ148 .11ﺍﻳﻦ ﻭﻗﻔﻨﺎﻣﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﻫﻨﺮ ﻭ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻣﻠﻲ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﺜﻞ ﺍﺻﻞ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. * ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺔ ﻳﻐﻤﺎ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
224
ﻛﻼﻩ ﻣﻴﺮﺯﺍﺋﻲ * ﻭ ﻛﻠﻴﻠﻪ
ﺩﺭﺳﺖ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﻭ ﻳﻚ ﻣﺎﻩ ﭘﻴﺶ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﺭ ﻭﺭﻭﺩﻱ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻳﻢ ﻛﻪ ﭼﻬﺮﻩ ﻗﺪﻳﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻌﻠﻢ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻱ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺍﺯ ﻫﻔﺘﺎﺩﻣﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﻋﻤﺮ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﺷﺪ ـ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻗﻴﻘ ًﺎ ﻋﺼﺮ ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ ﺳﻮﻡ ﺍﺭﺩﻳﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎﻩ 1326ﺵ 24 /ﺁﻭﺭﻳﻞ 1947ﻡ ...ﺑﻮﺩ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻛﺘﺮ ﻋﻠﻲ ﺍﻛﺒﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺋﻴﺲ ﻧﺎﻣﺪﺍﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺳﻪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺑﻪﺍﺗﻔﺎﻕ ﻣﻌﺎﻭﻥ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﻋﻠﻮﻡ ـ ﻛﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺩﻛﺘﺮ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺷﻴﺒﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﺩﻛﺘﺮ ﺟﻨﺎﺏ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺑﺎ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺷﺨﺼﻲ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ،ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﺮﻭﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺑﻴﺎﻭﺭﻧﺪ. ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ،ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺷﻤﺎﺭﻩ 2 ﺣﺎﻟﻴﻪ ـ ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﻬﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻗﺒ ً ﻼ ﻣﺤﻞ ﺑﺎﻍ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻧﮕﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩ ـ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ.... ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺩﺍﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺳﻪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﻧﺎﻣﺪﺍﺭ ﺧﻮﺩ ﻣﻦ، ﺷﺎﮔﺮﺩ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺩﺭ ﺻﻒ ﺍﻭﻝ ﻣﺪﻋﻮﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ :ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﻛﻴﻬﺎﻥ )ﻣﺎژﻭﺭ ﻣﺴﻌﻮﺩﺧﺎﻥ ،ﻛﻪ ﻭﺯﻳﺮ ﺟﻨﮓ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎء ﺑﻮﺩ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻭ ﺧﻴﻠﻲ ﺯﻭﺩ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﭙﻪ ﺩﺍﺩ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺎژﻭﺭ ﻣﺴﻌﻮﺩﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﺎﻝﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﻣﻲﻛﺮﺩ( ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ ـ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﺩﻛﺘﺮﻱ ،ﺩﺭﺱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﺩ ،ﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻱ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺎ ﺑﻮﺩ ـ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺍﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﺩﺭﺱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﮔﻨﺠﻲ ﺳﭙﺮﺩ ،ﻭ ﻣﺎ ﺩﺭ ﻛﻼﺱ ﺩﻛﺘﺮ ﮔﻨﺠﻲ ﻧﻘﺸﻪﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﺁﻣﻮﺧﺘﻴﻢ ،ﻭ ﺑﺤﻤﺪﺍﷲ ﺍﻭ ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮﺍﻧﺴﺎﺭﻱ ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﻗﻴﺪ ﺣﻴﺎﺕ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺩﻛﺘﺮ ﮔﻨﺠﻲ ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺍﺛﺮ ﺍﻭ ،ﺍﻳﻨﻚ ﻛﺘﺎﺏ ﺧﻠﻴﺞﻓﺎﺭﺱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ. ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻗﺒﺎﻝ ،ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻣﺎ ،ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﻜﺎﺭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ، ﺑﻠﻜﻪ ﺷﺎﮔﺮﺩ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ،ﭼﻮﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺩﻫﺎﺕ ﺁﺷﺘﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩ ،ﻫﻤﺸﻬﺮﻱ ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻫﻤﺪﻫﻲ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﺧﺎﻥ ﻗﺮﻳﺐ ﻧﻴﺰ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻓﺖ .ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻧﺼﺮﺍﷲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ .ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺳﻠﻴﻢ ﻧﻴﺴﺎﺭﻱ ،ﺗﺮﻙ ﭘﺎﺭﺳﻲﮔﻮﻱ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﻭ ﺳﺨﻨﺮﺍﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻴﺰ ﺟﺰء ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﺩﻭﺭﻩ ﺩﻭﻡ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﺩ.
ﻋﺒﻮﺭ ﻛﺸﺘﻲ ﺍﺯ ﺳﺎﺣﻞ
ﻣﻦ ﻛﻪ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻱ ﺗﺎﺯﻩﻭﺍﺭﺩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺑﻮﺩﻡ ،ﺑﻪ ﺍﺻﺮﺍﺭ ،ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺟﺸﻦ ﻛﺸﺎﻧﺪﻡ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺟﺰء ﻣﻌﺪﻭﺩ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﻢ ﻛﻪ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺍﻳﻦ ﺟﺸﻦ ﺭﺍ ﻟﺤﻈﻪﺑﻪﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﺍﺳﺎﻣﻲ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺩﺭﺻﺪﺭ ﻛﻼﻡ ﺁﻭﺭﺩﻡ ﻛﻪ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯ ـ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻛﻪ ﺩﺭﺱ ﻣﺮﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ـ ﺣﺴﺎﺏ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﻧﺴﻞ ﭼﻨﺪﻡ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﺨﻠﺺ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﺮﺍﻳﺾ ﺭﺍ ﺧﺪﻣﺘﺘﺎﻥ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻣﻲﺩﺍﺭﺩ ،ﺩﺭﺳﺖ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻭ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺟﺸﻦ ﭘﻨﺠﺎﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﻭ ﻫﻔﺘﺎﺩﻣﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﺳﻦ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺍﺷﺘﻢ ،ﺍﻳﻨﻚ ﺷﺼﺖ ﻭ ﻳﻚ ﺳﺎﻝ ﻭ ﺑﻴﺶ ﻣﻲﮔﺬﺭﺩ .ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳﻢ ﺭﺍﺩﻓﺮ ،ﻣﺪﻳﺮ ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﺍﻳﻨﻚ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻄﻠﻊ ﻛﺮﺩﻩ، ﻭﺳﺎﺋﻞ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻣﺠﺪﺩ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ ـ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﺪ
* ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺑﺰﺭﮔﺪﺍﺷﺖ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﻗﺮﻳﺐ ،ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﮔﺮگ ﭘﺎﻻﻥ ﺩﻳﺪﻩ«
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﺯ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﻛﻪ ﺩﻭ ﻗﺮﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻲﺷﻮﺩ. ﻣﺮﺍﺳﻢ ﻧﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﻗﺪﻳﻢ ،ﺑﻞ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺟﺪﻳﺪ ﺩﺭ ﻣﺮﻛﺰ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﺎ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﻏﻠﺐ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺟﺪﻳﺪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ .ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﻪ ﺗﺎﺯﻩ ـ ﻧﻮ ﺑﻪ ﻧﻮ: ﻛﺸﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺮ ﺑﻲﻛﺮﺍﻥ ﻣﻲﮔﺬﺭﺩ ﺳـﺎﺣﻞ ﮔـﻮﺋﻲ ﺍﺯ ﺑ ِﺮ ﺁﻥ ﻣـﻲﮔﺬﺭﺩ ﻣـﺎ ﻣـﻲﮔﺬﺭﻳﻢ ﺍﺯﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﮔﺬﺭﺍﻥ ﻣـﻲﭘـﻨﺪﺍﺭﻳﻢ ﻛﺎﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﻲﮔﺬﺭﺩ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﻗﺮﻳﺐ ،ﻃﻲ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﺗﺪﺭﻳﺲ ،ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﺗﻦ ﻛﻪ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻡ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ .ﻗﺼﺪﻡ ﺍﻭﻝ ﺑﻴﺎﻥ ﻧﺎﻡ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺧﻮﺩﻡ ﺑﻮﺩ ،ﻭﮔﺮﻧﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺠﻠﺲ ،ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ ،ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻧﻴﺰ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺣﻜﻤﺖ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ،ﺁﻫﻲ ،ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ ﺭﻫﻨﻤﺎ ـ ﻛﻪ ﻣﺪﺕﻫﺎ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﻋﻠﻮﻡ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﭘﺎﻧﺪﻭﻝ ﻓﻮﻛﻮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮔﻨﺒﺪ ﻣﺴﺠﺪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﺍﻧﻮﺷﻴﺮﻭﺍﻥ ﺳﭙﻬﺒﺪﻱ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻱ ﻭﺯﻳﺮ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﺑﻮﺩ ،ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﺟﻬﺎﻧﺒﺎﻧﻲ ـ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻴﺮﺯﺍﻱ ﻣﺮﺯﺑﻨﺪ ﻟﻘﺐ ﺩﺍﺩﻩﺍﻡ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﺍﺳﺐ ،ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮﺯﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﭘﻴﻤﻮﺩ ﻭ ﻋﻼﻣﺖﮔﺬﺍﺭﻱ ﻛﺮﺩ ـ ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺍﻭ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﺑﻬﺎﺭ ،ﻭ ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﻧﺨﺠﻮﺍﻥ ﻛﻪ ﺭﻭﺯ ﺳﻮﻡ ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﺮﺧﺺ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻮﺩ ﻛﺎﺭ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﺻﺤﺮﺍﺋﻲ ﺑﻜﺸﺪ .ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ .ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻃﺐ ﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﮔﻞﮔﻼﺏ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﻋﻠﻮﻡ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ ،ﺩﺭ ﻗﺮﻳﻪ ﮔﺮﻛﺎﻥ ،ﺍﺯ ﻗﺮﺍﻱ ﺁﺷﺘﻴﺎﻥ، ﺑﻪﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﺳﻮﺍﺩ ﻭ ﺑﻴﺎﺽ ،ﺩﺭ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﺭﻣﻀﺎﻥ 1296ﻫـ 8/ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ 1879ﻡ .ﺳﺎﻝ ﺳﻲﻭﺩﻭﻡ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺑﺎ 1258ﺷﻤﺴﻲ. ﺍﻭ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﺍﺑﺘﺪﺍﻳﻲ ﺭﺍ ﻧﺰﺩ ﭘﺪﺭ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﺪﺗﻲ ﺩﺭ ﺁﺷﺘﻴﺎﻥ ﻭ ﺍﺭﺍﻙ ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﻧﻮﺍﺣﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭﺱ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺮﻳﻪ ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﻧﻘﺎﻁ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻠﻤﻲ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ ﺩﺭ 1311ﻫـ 1893 /ﻡ .ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻗﺘﻞ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦﺷﺎﻩ ،ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻨﻔﻮﺍﻥ ﺟﻮﺍﻧﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺑﺰﺭﮔﺶ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ،ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻋﺮﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺁﻣﻮﺧﺖ ﻭ ﺁﻗﺎ ﺷﻴﺦ ﺑﺎﻗﺮ ﺗﻬﺮﺍﻧﻲ ﻣﻄﻮﻝ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺩﺭﺱ ﺩﺍﺩ ،ﻭ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮﺍﺩ ﻗﺎﻫﺎﻧﻲ ﺍﻭ ﺭﺍ
225 ● ﺩﻛﺘﺮ ﻋﻠﻲ ﺍﻛﺒﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ» :ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻛﻮﺗﻪﻓﻜﺮﺍﻥ ﺗﺼﻮﺭ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﻚ ﻋﺪﻩ ﺍﺯ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ، ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻭ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﭼﻴﺰﻱ ]ﺁﻣﻮﺯﺵ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ[ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﻮﺩ ﻣﺎﺩﻱ ﺁﻥ ﻛﻢ ﺍﺳﺖ .ﻭﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺍﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺍﺷﺨﺎﺹ، ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺯﺍﻳﻞ ﻧﺸﺪﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ .ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻌﺎﺩﺗﻤﻨﺪﻱ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻭ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ.... ﺍﮔﺮ ﺁﻗﺎﻱ ﻗﺮﻳﺐ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﻭ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ،ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩﻫﺎ ﺛﺮﻭﺕ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪﺍﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻓﺖ، ﺍﻣﻜﺎﻥ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎﺷﻜﻮﻫﻲ ـ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﺁﻥ ﺑﺮ ﻣﺤﺒﺖ ﻭ ﻋﻼﻗﻪ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ـ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﻮﺩ«. ﺑﺎ ﻧﺠﻮﻡ ﻭ ﻫﻴﺌﺖ ﺁﺷﻨﺎ ﻛﺮﺩ ،ﻭ ﺩﺭﺱ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻤﺎﺭﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻﺭ ﺟﺪﻳﺪ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻃﺎﻫﺮ ﺗﻨﻜﺎﺑﻨﻲ ﻣﻨﻄﻖ ﻭ ﺣﻜﻤﺖ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻳﺎﺩ ﺩﺍﺩ .ﺍﻭ ،ﺳﭙﺲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﺩﺍﺭﺍﻟﻔﻨﻮﻥ ﻛﺸﺎﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ،ﻫﻢ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺁﻣﻮﺧﺖ ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﻛﺮﺩ] .ﻭﺯﺍﺭﺕ[ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻭﻗﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺭﺍ ﻣﻲﮔﺬﺭﺍﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1317ﻫـ1899 /ﻡ .ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻌﻠﻤﻲ ﭼﻨﺪ ﺩﺑﻴﺮﺳﺘﺎﻥ ﻣﻌﺪﻭﺩ ﺧﻮﺩ ﮔﻤﺎﺷﺖ .ﺍﻳﻦ ﺳﺎﻝ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺎﻟﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺸﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﻣﺆﺗﻤﻦﺍﻟﻤﻠﻚ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻋﻠﻮﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﭘﺎﻳﻪ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺣﻘﻮﻕ ﺭﺍ ﮔﺬﺍﺭﺩﻧﺪ .ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻋﻠﻤﻴﻪ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﺩﺭﺱ ﻣﻲﺩﺍﺩ.
ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ
ﺩﺭ 1324ﻫـ1906/ﻡ ﻛﻪ ﺳﺎﻝ ﺻﺪﻭﺭ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﻗﺰﺍﻕ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎﻥ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺪﺕ ﻋﻤﺮ ﻛﺎﺭﻱ ﺧﻮﺩ ـ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺩﺑﻴﺮﺳﺘﺎﻥ ﻧﻈﺎﻡ ،ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﻓﺴﺮﻱ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻣﺜﻞ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﺿﺮﻏﺎﻣﻲ ،ﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻛﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺧﺎﻥ ﭘﺴﻴﺎﻥ ،ﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺧﺎﻥ ﭘﺴﻴﺎﻥ ،ﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﺑﻬﺎﺭﻣﺴﺖ ﻭ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺷﺎﮔﺮﺩ
226 ● ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﻣﺎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻣﻌﻨﻲ ﺍﻳﻦ ﻫﻮﻳﺖ ﺭﺍ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺗﺮﻙ ﻭ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻟﺮ ﻭ ﺑﻠﻮچ ﻭ ﻓﺎﺭﺱ ﻭ ﻋﺮﺏ ،ﺑﺎ ﺧﻮﻥ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻋﺮﺍﻕ ،ﺩﺭ ﺣﻴﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﻣﺎ ﺍﻣﻀﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﺁﻧـﺎﻥ ﻛـﻪ ﺭﻩ ﺩﻭﺳـﺖ ﮔـﺰﻳـﺪﻧﺪ ﻫـﻤﻪ ﺩﺭ ﻛـﻮﻱ ﺷـﻬـﺎﺩﺕ ﺁﺭﻣـﻴـﺪﻧـﺪ ﻫـﻤﻪ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﻛﺔ ﺩﻭ َﻛﻮﻥ ،ﻓﺘﺢ ﺍﺯ ﻋﺸﻖ ﺍﺳﺖ ﻫـﺮﭼـﻨـﺪ ﺳـﭙـﺎﻩ ﺍﻭ ﺷـﻬـﻴﺪﻧﺪ ﻫـﻤﻪ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺣﺘﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺳﻦﺳﻴﺮ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻋﻠﻮﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﺷﺪ. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻭ ﺑﺎﻧﻲ ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻗﺮﻳﺐ ،ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﻫﻢ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻮﺩ ،ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ،ﺿﻤﻦ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﻛﻢﻧﻈﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﺟﻤﻼﺕ ﻣﻬﻤﻲ ﺑﻪﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ: »ﺍﻳﻦ ﺟﺸﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﺧﻴﻠﻲ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺷﻮﺩ، ﻭﻟﻲ ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ ﻭ ﻭﺍﺭﺳﺘﮕﻲ ﺍﺳﺘﺎﺩ ـ ﻛﻪ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺍﺯ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﮔﺮﻳﺰﺍﻧﻨﺪـ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﻮﺩ؛ ﺗﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﭘﺸﺘﻜﺎﺭ ﻭ ﺟﺪﻳﺖ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﺟﻮﺍﻥ ﺍﺳﺘﺎﺩ ،ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﺸﻦ ﭘﺮﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﺮﭘﺎ ﺳﺎﺯﺩ .ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻣﻔﺘﺨﺮ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻏﻠﺐ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ،ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺣﺲ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﮔﺮﺍﻣﻲ ﻣﻲﻧﮕﺮﻧﺪ«. ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ّ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ،ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮﺩ: »ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻛﻮﺗﻪﻓﻜﺮﺍﻥ ﺗﺼﻮﺭ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﻚ ﻋﺪﻩ ﺍﺯ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ، ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻭ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﻮﺩ ﻣﺎﺩﻱ ﺁﻥ ﻛﻢ ﺍﺳﺖ .ﻭﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺍﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺍﺷﺨﺎﺹ ،ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺯﺍﻳﻞ ﻧﺸﺪﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ .ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻌﺎﺩﺗﻤﻨﺪﻱ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻭ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ.... ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻛﻠﻴﻪ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﻭ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺘﺒﻊ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺍﮔﺮ ﺁﻗﺎﻱ ﻗﺮﻳﺐ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﻭ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ،ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩﻫﺎ ﺛﺮﻭﺕ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪﺍﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻓﺖ ،ﺍﻣﻜﺎﻥ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎﺷﻜﻮﻫﻲ ـ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﺁﻥ ﺑﺮ ﻣﺤﺒﺖ ﻭ ﻋﻼﻗﻪ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ـ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﻮﺩ«.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ،ﻣﺎ ﭼﻨﺪ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮـ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻣﻴﻦ ﺭﻳﺎﺣﻲ ﺣﻲﺣﺎﺿﺮـ ﻛﻪ ﺧﻮﺩﺵ ﺩﺭ ﺗﺮﺗﻴﺒﺎﺕ ﺁﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﻛﺎﺭﮔﺮﺩﺍﻥ ﺑﻮﺩ ـ ﻛﻤﻲ ﺩﻭﺭﺗﺮ ﺍﺯ ﺻﻒ ﻣﺴﺘﻘﺒﻠﻴﻦ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﻧﺎﻇﺮ ﻗﻀﺎﻳﺎ ﺑﻮﺩﻳﻢ .ﻣﻦ ﻫﻨﻮﺯ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺷﺼﺖﻭﻳﻚﺳﺎﻝ ،ﺁﻥ ﻣﻨﻈﺮﻩ ﺭﺍ ﻣﺜﻞ ﻓﻴﻠﻢ ﺩﺭ ﺧﺎﻃﺮﻩ ﺧﻮﺩﻡ ﺯﻧﺪﻩ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ،ﭘﻴﺮﻣﺮﺩﻱ ﻧﻪ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺑﻠﻨﺪﻗﺪ ،ﻛﻤﻲ ﺑﺎﺭﻳﻚﺍﻧﺪﺍﻡ، ﺩﺭﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺯﻳﺮ ﺑﻐﻞ ﺩﺍﺷﺖ ـ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ ﻛﻪ ﺁﻥ ﻫﻢ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﻭ ﺩﻣﻨﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﺁﻫﺴﺘﻪ ﺍﺯ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺁﺭﺍﻡ ﺁﺭﺍﻡ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﺍﻃﺎﻕ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺭﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺸﻮﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻛﻨﻨﺪ .ﻣﻨﺸﻮﺭ ﺑﻪ ﺍﻣﻀﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺑﻮﺩ. ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﻭﺷﻦ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﻣﺎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻣﻌﻨﻲ ﺍﻳﻦ ﻫﻮﻳﺖ ﺭﺍ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺗﺮﻙ ﻭ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻟﺮ ﻭ ﺑﻠﻮچ ﻭ ﻓﺎﺭﺱ ﻭ ﻋﺮﺏ ،ﺑﺎ ﺧﻮﻥ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻋﺮﺍﻕ ،ﺩﺭ ﺣﻴﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﻣﺎ ﺍﻣﻀﺎ ﻛﺮﺩﻧﺪ ـ ﻛﻪ ﺍﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺧﺎﻃﺮﻩ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﻮﺩ .ﺣﺘﻲ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ـ ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮﺭ ﻧﻤﺎﺩﻳﻦ ﻭ ﺳﻤﺒﻠﻴﻚ ،ﺑﺎ ﮔﻮﻧﻲﻫﺎﻱ ﻣﺎﺳﻪ ،ﺳﻨﮕﺮﻫﺎﻱ ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺭﺍ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻣﻲﺁﻭﺭﻧﺪ. ﺁﻧـﺎﻥ ﻛـﻪ ﺭﻩ ﺩﻭﺳـﺖ ﮔـﺰﻳـﺪﻧﺪ ﻫـﻤﻪ ﺩﺭ ﻛـﻮﻱ ﺷـﻬـﺎﺩﺕ ﺁﺭﻣـﻴـﺪﻧـﺪ ﻫـﻤﻪ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﻛﺔ ﺩﻭ َﻛﻮﻥ ،ﻓﺘﺢ ﺍﺯ ﻋﺸﻖ ﺍﺳﺖ ﻫـﺮﭼـﻨـﺪ ﺳـﭙـﺎﻩ ﺍﻭ ﺷـﻬـﻴﺪﻧﺪ ﻫـﻤﻪ ﻣﻦ ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ ﻭ ﻗﺴﻢ ﻣﻲﺧﻮﺭﻡ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﻮﺍﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎﻱ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻭ ﻛﺮﺩﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﻼﻡ ﻭ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ـ ﺍﺯ ﺑﻨﺪﺭ ﺁﺑﺎﺩﺍﻥ ﺗﺎ ﺟﻨﮕﻞ ﻣﺎﺳﻮﻟﻪ ـ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ ،ﺟﻮﺍﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﺪﻝ ﺳﻨﻲ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺯﺣﻤﺖ ﺍﺯ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ، ﻫﻤﻪ ،ﻳﻚ ﺭﻭﺯﻱ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺍﻧﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﻼﺱ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﺧﻮﺩ ﺯﻣﺰﻣﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ :ﺑﻪﺩﻟﻴﻞ ﺍﻳﻦﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺳﺮﻭﺩ ﺭﺳﻤﻲ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﺵﺁﻫﻨﮓ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺁﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻙ ﻭﺍﻣﻲﺩﺍﺷﺖ: ﻛﺸـﻮﺭ ﻣــﺎ ﻛـﺸﻮﺭِ ﺍﻳـﺮﺍﻥ ﺑ ُ َﻮﺩ ﻣﺴـﻜﻦ ﺷـﻴﺮﺍﻥ ﻭ ،ﺩﻟﻴــﺮﺍﻥ ﺑ ُ َﻮﺩ ﭘـﺎﺩﺷـﻬـﺶ ﻛﻮﺭﻭﺵ ﻭ ﺩﺍﺭﺍ ﺑﻮﺩ ﭼـﻮﻥ ﺟﻢ ﻭ ﺧﺴﺮﻭ ﺷﺎﻩ ﻭﺍﻻ ﺑ ُ َﻮﺩ ﺍﻱ ﻭﻃـﻦ ،ﺍﻱ ُﺣ ّ ِ ﺐ ﺗـﻮ ﺁﻳﻴﻦ ﻣﻦ ﺩﻭﺳﺘﻲﺍﺕ ،ﻛﻴـﺶ ﻣﻦ ﻭ ﺩﻳﻦِ ﻣﻦ ﺩﻭﻟـﺖ ﻭ ﺍﻗـﺒـﺎﻝ ﺗـﻮ ﭘـﺎﻳـﻨﺪﻩ ﺑﺎﺩ ﻧـﺎﻡ ﺑﻠـﻨـﺪﺕ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﺯﻧﺪﻩ ﺑﺎﺩ ....
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﺣﺮﻑ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺭﺳﻴﺪ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺷﻌﺮ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺍﻧﻪ ﺭﺍ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻴﺮﺯﺍﻱ ﮔﺮﻛﺎﻧﻲ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﺧﺎﻥ ﻗﺮﻳﺐ ﺳﺮﻭﺩﻩ ﻭ ﺁﻫﻨﮓ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺷﺎﮔﺮﺩ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺍﻭ، ﻣﻮﺳﻴﻘﻲﺩﺍﻥ ﻧﺎﻣﺪﺍﺭ ،ﻛﻠﻨﻞ ﻋﻠﻴﻨﻘﻲﺧﺎﻥ ﻭﺯﻳﺮﻱ ﺩﺭ ﻣﺎﻳﻪ ﺩﺷﺘﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﻧﻌﻢﺍﻟﺘﻠﻤﻴﺬ ،ﻭ ﻧﻌﻢﺍﻻﺳﺘﺎﺫ....
ﻛﻼﻩ ﻣﻴﺮﺯﺍﺋﻲ
ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺣﺒﻴﺐ ﻳﻐﻤﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ 1300 ﺗﺎ 1305ﺷﻤﺴﻲ 1926ﺗﺎ 1931ﻡ .ﺍﺯ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻮﺩﻩ ـ ﺩﺭ ﺩﺍﺭﺍﻟﻤﻌﻠﻤﻴﻦ ﻋﺎﻟﻲ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﻟﻔﻨﻮﻥ ـ ﻭ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺏ ﻓﺮﺍﺋﺪﺍﻻﺩﺏ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺍﻋﺠﺎﺏ ﻳﺎﺩ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﺩﺭ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﻗﺮﻳﺐ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ...» :ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﺧﺎﻥ ﻣﺮﺩﻱ ﺑﻮﺩ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺘﺪﻳﻦ ﻭ ﺩﺭﺳﺖ ﻗﻮﻝ ﻭ ﺻﺪﻳﻖ ﻭ ﺍﻣﻴﻦ ...ﻣﺮﺩﻱ ﭼﻬﻞ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲﺁﻣﺪ ـ ﻣﻮﻗﺮ ،ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺎﻧﺸﺎﻁ ،ﻭ ﻋﺎﺷﻖ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺩ. ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﻛﻼﻩ ﻣﻴﺮﺯﺍﺋﻲ ﺑﻪﺳﺮ ﻣﻲﮔﺬﺍﺷﺖ ،ﻋﺒﺎﻳﻲ ﻇﺮﻳﻒ ﺑﻪ ﺩﻭﺵ ﻣﻲﺍﻓﻜﻨﺪ ،ﺟﺎﻣﻪﺍﻱ ﺳﺎﺩﻩ ﻣﻲﭘﻮﺷﻴﺪ ،ﻭ ﻛﺮﺍﻭﺍﺕ ﻧﻤﻲﺑﺴﺖ .ﻗﺎﻣﺘﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺭﻳﺸﻲ ﺟﻮﮔﻨﺪﻣﻲ ﻭ ﺻﺪﺍﻳﻲ ﺻﺎﻑ .ﻋﺮﻭﺽ ﻭ ﻗﻴﺎﻓﻪ ﻭ ﺑﺪﻳﻊ ﻭ ﺍﻣﻼ ﻭ ﺍﻧﺸﺎ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﻌﺮﺍ ﻭ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﻭ ﺩﻣﻨﻪ ﺭﺍ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮﺩ. ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺩﺍﺭﺍﻟﻤﻌﻠﻤﻴﻦ ﺁﻥ ﺩﻭﺭﻩ ،ﭼﻮﻥ ﺍﺑﻮﺍﻟﺤﺴﻦ ﻓﺮﻭﻏﻲ ،ﺩﻛﺘﺮ ﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳﻢ ﺑﻬﺮﺍﻣﻲ ،ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻣﺮﺁﺕ ،ﺷﻴﺦ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻧﺠﻢﺁﺑﺎﺩﻱ ،ﺣﺒﻴﺐﺍﷲ ﺫﻭﺍﻟﻔﻨﻮﻥ ،ﻓﺎﺿﻞ ﺗﻮﻧﻲ، ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻗﺒﺎﻝ ،ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺷﻴﻤﻲ ،ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﮔﻨﺎﺑﺎﺩﻱ، ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ ﺭﻫﻨﻤﺎ ،ﻫﻤﻪ ﻭ ﻫﻤﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ »ﺟﻨﺎﺏ ﻣﻴﺮﺯﺍ« 1 ﺍﺣﺘﺮﺍﻣﻲ ﺧﺎﺹ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ«... ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ ،ﻣﺮﺩﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﺷﺶ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﻫﻤﺴﺮﺵ ،ﺩﻭ ﭘﺴﺮ )ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺩﻛﺘﺮ ﻋﺒﺎﺱ ﻗﺮﻳﺐ ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ﻳﺤﻴﻲ ﻗﺮﻳﺐ( ﻭ ﺳﻪ ﺩﺧﺘﺮ ﺭﺍ ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻣﺎ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱﻫﺎ ﺍﺯ »ﺧﺎﻙ ﺍَﻭ« ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺎﻥ ﻭ ﻧﻮﺍ ﺭﺳﺎﻧﺪ .ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ 13ﺳﺎﻋﺖ ﺩﺭ ﻫﻔﺘﻪ ﺩﺭﺱ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻳﻚ ﺑﺎﺭ ﻫﻢ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺭ ﻛﻼﺱ ﻧﺪﺍﺷﺖ: ﺣﺮﻑ ﺣﻀﺎﻧﺖ ﻭ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ ﻭ ﺑﺰﺭگ ﻛﺮﺩﻥ ﺩﻭ ﭘﺴﺮ ﻭ ﺳﻪ ﺩﺧﺘﺮ ﺭﺍ ﻇﺮﻑ 26ﺳﺎﻝ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﺑﻮﺍﻟﺤﺴﻦ ﺍﺣﺘﺸﺎﻣﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ـ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎﺭ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺑﻮﺩ ،ﻭﻟﻲ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ ﺩﺭ ﺩﻫﻪ ﺍﻭﻝ ﻓﺮﻭﺭﺩﻳﻦ 1344ﺵ/ﻣﺎﺭﺱ 1965ﻡ .ﺩﺭﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﺮﻳﺐ 45ﺳﺎﻝ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺑﻮﺩ .ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻻﺑﺪ ،ﺩﺭ
227 ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ .ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻫﻤﺎﺋﻲ ،ﻣﺎﺩﻩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺮگ ﻗﺮﻳﺐ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺣﺴﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺩﻛﺘﺮﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺐ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻳﻦ ﻣﺎﺩﻩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﺍ ﻻﺑﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺧﻮﺍﻧﺪ.
ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ
ﺍﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻃﻲ ﻛﺮﺩ؛ ﻛﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﺰء ﺳﻬﻞ ﻭ ﻣﻤﺘﻨﻊﻫﺎﻱ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻣﺎﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭ ﻫﻮﻳﺖ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ .ﻣﻦ ﺷﺎﮔﺮﺩ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻗﺮﻳﺐ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﻡ ،ﻭﻟﻲ ﺷﺎﮔﺮﺩ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﺍﺳﺘﺎﺩ ،ﻣﺜﻞ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻛﻴﻬﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺁﺷﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻭ ﻧﺼﺮﺍﷲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ،ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻨﺎﺏ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﻠﻴﻢ ﻧﻴﺴﺎﺭﻱ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ،ﺩﺭ ﻛﻼﺱ ﺷﺸﻢ ﺩﺑﻴﺮﺳﺘﺎﻥ )ﺭﺷﺪﻳﻪ( ﻣﺮﻭﻱ ﺑﻮﺩﻩﺍﻡ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺭﻭﺯ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻗﺮﻳﺐ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻢ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺍﺯ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﺩﺳﺖ ﺩﻭﻡ ﻭ ﺩﺳﺖ ﺳﻮﻡ ﺍﻭ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ. ﻛﺎﺭ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﻗﺮﻳﺐ ،ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺍﻭﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻧﺸﺎﺋﻲ ﺭﻭﺷﻦ ﻭ ﺳﺎﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺒﻚ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﺻﻮﻝ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻝ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻭ ﺑﻬﺘﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﻦ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎﺩ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ﻛﻪ »ﻣﺒﺎﺩﺍ ﻫﻴﭻ ﺳﻤﻴﻨﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻢ ﻭ ﻳﺎ ﻫﻴﭻ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪﺍﻱ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ ،ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﻤﻴﻨﺎﺭ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﻪ
● ﻣﻦ ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ ﻭ ﻗﺴﻢ ﻣﻲﺧﻮﺭﻡ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﻮﺍﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎﻱ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻭ ﻛﺮﺩﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﻼﻡ ﻭ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ـ ﺍﺯ ﺑﻨﺪﺭ ﺁﺑﺎﺩﺍﻥ ﺗﺎ ﺟﻨﮕﻞ ﻣﺎﺳﻮﻟﻪ ـ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ ،ﺟﻮﺍﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﺪﻝ ﺳﻨﻲ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺯﺣﻤﺖ ﺍﺯ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ ،ﻫﻤﻪ ،ﺭﻭﺯﻱ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺍﻧﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﻼﺱ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﺧﻮﺩ ﺯﻣﺰﻣﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ: ﻛﺸـﻮﺭ ﻣــﺎ ﻛـﺸﻮﺭِ ﺍﻳـﺮﺍﻥ ﺑ ُ َﻮﺩ ﻣﺴـﻜﻦ ﺷـﻴﺮﺍﻥ ﻭ ،ﺩﻟﻴــﺮﺍﻥ ﺑ ُ َﻮﺩ ﭘـﺎﺩﺷـﻬـﺶ ﻛﻮﺭﻭﺵ ﻭ ﺩﺍﺭﺍ ﺑﻮﺩ ﭼـﻮﻥ ﺟﻢ ﻭ ﺧﺴﺮﻭ ﺷﺎﻩ ﻭﺍﻻ ﺑ ُ َﻮﺩ ﺍﻱ ﻭﻃـﻦ ،ﺍﻱ ُﺣ ّ ِ ﺐ ﺗـﻮ ﺁﻳﻴﻦ ﻣﻦ ﺩﻳﻦِ ﻣﻦ ﺩﻭﺳﺘﻲﺍﺕ ،ﻛﻴـﺶ ﻣﻦ ﻭ ﺩﻭﻟـﺖ ﻭ ﺍﻗـﺒـﺎﻝ ﺗـﻮ ﭘـﺎﻳﻨﺪﻩ ﺑﺎﺩ ﻧـﺎﻡ ﺑﻠـﻨـﺪﺕ ﺑـﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﺯﻧﺪﻩ ﺑﺎﺩ
228 ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻳﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﻳﺪ« ـ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺠﺎﺡ ﺁﻥ ﺳﻮﮔﻨﺪﺍﻥ ،ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻋﺮﺽ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ :ﺣﺎﺝ ﻣﺤﻤﺪ ﻛﺮﻳﻢ ﺧﺎﻥ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﺳﺮﻛﺎﺭ ﺁﻗﺎ ﺭﺋﻴﺲ ﺷﻴﺨﻴﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﺷﻴﺨﻴﻪ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺍﺳﻢ ﻛﺮﺍﻣﺨﻪ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻫﺴﺘﻨﺪـ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺮﻳﻢ ﺧﺎﻧﻲﻫﺎﻱ ﻛﺮﻣﺎﻥ ،ﭘﺴﺮ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢﺧﺎﻥ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ـ ﺟﺰء ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﻓﺎﺭﺳﻲﺯﺑﺎﻧﺎﻥ ﺑﻪﻓﺎﺭﺳﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺟﻠﺪ ﺍﻭﻝ ﻣﺠﻤﻊﺍﻟﺮﺳﺎﺋﻞ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺑﻬﻤﻨﻴﺎﺭ ...ﺑﺮﺁﻥ ﻣﺠﻤﻊﺍﻟﺮﺳﺎﺋﻞ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﻛﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ. ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮﺩ ﻋﺮﺽ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﮔﺮﻛﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺁﺷﺘﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﺭ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﻮﺩ ،ﺣﺎﺝ ﻣﺤﻤﺪ ﻛﺮﻳﻢﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻝ ﺗﻪﺭﻭﺩ ﺭﺍﻳﻦ ،ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺷﻴﺦ ﻳﺤﻴﻲ ﺍﺣﻤﺪﻱ »ﺑﻪﺳﺮﺍﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺩﺍﺩ« ﻭ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺷﻌﺒﺎﻥ 1288ﻫـ /ﻧﻮﺍﻣﺒﺮ 1971ﻡ .ﺑﻮﺩ .ﺍﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﻛﺮﺑﻼ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻴﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻝ ﺗﻪﺭﻭﺩ ﺑﺪﺭﻭﺩ ﺣﻴﺎﺕ ﮔﻔﺖ ﻭ ﺟﺴﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺮﺑﻼ ﻧﻘﻞ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ـ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ـ ﻳﻚ ﭘﻴﺸﻘﺪﻡ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻳﻢ ،ﻭﻟﻲ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﺧﺎﻥ ﺍﺯ ﻟﻮﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱﻫﺎ ﻋﺎﻟﻤﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﻦ ﭼﺎپ ﺳﻲﻭﭼﻨﺪﻡ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﻴﺮﺟﺎﻥ ،ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺩﺑﻴﺮﺳﺘﺎﻥ ﺑﻪﭼﺸﻢ ﺩﻳﺪﻩﺍﻡ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻻﻱ ﭘﺸﺖ ﺟﻠﺪ ﺁﻥ ،ﺍﻳﻦ ﺭﺑﺎﻋﻲ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ: ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺩﺭﻣﺎﻧ َﺪ ﻧﺎﺩﺍﻥ ﺑ ُ َﻮﺩ ﺍﺭ ﺩﻭ ﺻـﺪ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻲﺩﺍﻧﺪ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻭﻃﻦ ﺑﻪ ﺻﺪ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﻩ ﺟﻮﻳﺪ ﺩﺳﺘـﻮﺭ ﺯﺑـﺎﻥ ﻓـﺎﺭﺳﻲ ﮔـﺮ ﺧﻮﺍﻧ َﺪ
● ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻗﺮﻳﺐ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻃﻲ ﻛﺮﺩ؛ ﻛﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﺰء ﺳﻬﻞ ﻭ ﻣﻤﺘﻨﻊﻫﺎﻱ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻣﺎﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭ ﻫﻮﻳﺖ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ. ﻛﺎﺭ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﻗﺮﻳﺐ» ،ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ« ﺍﻭﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻧﺸﺎﺋﻲ ﺭﻭﺷﻦ ﻭ ﺳﺎﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺒﻚ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﺻﻮﻝ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻝ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻭ ﺑﻬﺘﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻗﺮﻳﺐ ﺗﺄﻟﻴﻔﺎﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﻛﺘﺎﺏ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺑﺮﺍﻣﻜﻪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺎﻝﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻳﺰ ﺑﻮﺩﻡ ،ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻡ ﻭ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﻭ ﺩﻣﻨﻪ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻛﻪ ﻻﺑﺪ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﻤﺮﺩ. ﻣﻄﻠﺒﻲ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﺳﺘﻢ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻳﻮﺳﻒ ﻭ ﺯﻟﻴﺨﺎﻱ ﺍﻭﺳﺖ .ﻣﺎ ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻳﻮﺳﻒ ﻭ ﺯﻟﻴﺨﺎ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﺑﻪ ﺑﺤﺮ ﻣﺘﻘﺎﺭﺏ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺍﺯ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﻣﻮﺭﺩ ﺧﺸﻢ ﻛﺮﮔﺎﻧﻲ ـ ﺑﺎ ﮔﺮﻛﺎﻧﻲ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﻳﻚ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲ ّ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﺸﻮﺩ ـ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﺎﺩﮔﺎﺭ ﻣﺠﻮﺳﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺴﺘﻦ ﺩﻫﺎﻥ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ،ﺩﺍﺳﺘﺎﻥﻫﺎﻱ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺍﺯ ﻗﺮﺁﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﻈﻢ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻳﻮﺳﻒ ﻭ ﺯﻟﻴﺨﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻈﻢ ﻛﺮﺩ. ﺍﺯ ﻋﺠﺎﻳﺐ ﺍﺗﻔﺎﻗﺎﺕ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺯﻣﺎﻥ، ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﻴﻨﻮﻱ ـ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻮﺩ ـ ﺩﺭ ﻟﻨﺪﻥ ،ﺑﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻣﻔﺼﻠﻲ ﻛﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺳﺒﻚﺷﻨﺎﺳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﺍﺯ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻣﺪﺕﻫﺎ ﺑﻌﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎﻋﺮ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﻴﻨﻮﻱ ﺩﺭ »ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻧﻮ« ﻛﻪ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺩﺭ ﻟﻨﺪﻥ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺟﻨﮓ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺍﺷﺖ، ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﻣﻘﺎﺭﻥ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻳﺎﻡ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﻪ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺭﺳﻴﺪ. ﺳﺎﻝﻫﺎ ﺑﻌﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﻴﻨﻮﻱ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻧﻴﺰ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻭ ﻣﻲﺭﺳﻴﺪﻡ ،ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺻﺤﺒﺘﻲ ﻛﺮﺩﻡ ﻭ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻋﻴﻦﺣﺎﻝ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﻌﻠﻢ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺗﻤﺎﻡ ﻳﺎﺩ ﻣﻲﻛﺮﺩ ،ﺗﻠﻮﻳﺤ ًﺎ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﺎ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﻭ ﺗﻦ ﺩﺭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮﺳﻨﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻛﻤﺎﻝ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺁﻥ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺻﺤﻴﺢ ﺍﺳﺖ. ﺑﺮﻭﻳﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺮﺍﺳﻢ ـ ﻛﻪ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪ.
ﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﺭﻭﻧﺪ
ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ ﻭ ﻧﻴﻢ ﻋﺼﺮ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﻃﺮﻑ ﺳﺎﻟﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺩﻭﻡ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺑﻪ ﺭﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻛﻪ ﺗﺎﻻﺭ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲﻫﺎ ﺑﻮﺩ .ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﻣﻦ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪ ،ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻛﺎﺵ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺭﺍ ﻫﻢ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺑﺎﻍ ﻛﻬﻨﻪ ﻗﺪﻳﻢ ﻧﮕﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﺧﺎﻃﺮﺓ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻗﺘﻞ ﻫﻢﻭﻻﻳﺘﻲ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﻭ ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎﻡ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺳﻴﻨﻪ ﺩﺍﺭﺩ ـ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﺎﻻﺭ ﺭﻧﮓ ﻭ ﺭﻭ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﮔﺮﺩﮔﺮﻓﺘﻪ ﻗﺮﻳﺐ ،ﺑﺮﮔﺰﺍﺭ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ. ﺍﻣﺮﻭﺯ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ،ﻳﺎﺩ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢﺧﺎﻥ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺗﻮﺳﻂ »ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ« ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳﻢ ﺭﺍﺩﻓﺮ ،ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻦ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻧﻮ ـ ﻧﻪ ﻛﻬﻦ .ﭼﻪ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ،ﭘﺸﺖ ﺑﻬﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﺩﺭ ﻧﮕﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻣﺠﻠﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺎﻝﻫﺎ ﺑﻌﺪ ﺩﺭ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ ،ﻭ ﺗﺠﻠﻴﻞﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﻧﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ ﻛﻬﻦ :ﺷﺎﮔﺮﺩ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﻗﺮﻳﺐ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﭼﺎپ ﻣﻲﺷﻮﺩ ،ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻧﻮ ﻭ ﻛﺎﺩﺭ ﻧﻮ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﭼﺎپ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻛﻬﻦ ﺩﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﺧﻴﺎﻡ 2،ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺭﺑﺎﻋﻲ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻡ: ﺁﻧﺎﻥ ﻛﻪ ﻛﻬﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦﻫﺎ ﻛﻪ ﻧـﻮ ﺍﻧﺪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺩ ﺧﻮﻳﺶ ﻳﻚ ﺗﻚ ﺑﺪﻭﻧﺪ ﺍﻳـﻦ ﻛـﻬـﻨﻪ ﺟﻬـﺎﻥ ﺑـﻪ ﻛﺲ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺑﺎﻗﻲ ﺭﻓـﺘـﻨﺪ ﻭ ،ﺭﻭﻳـﻢ ﻭ ،ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﺭﻭﻧﺪ ﺁﻥﺭﻭﺯ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﺩﻳﺐﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺳﻤﻴﻌﻲ ﻧﻴﺰ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺩﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﺖ ﺭﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﺩﺍﺩ :ﺍﻭ ﺭﺋﻴﺲ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ )ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺍﺑﻼﻍ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺍﺩﺑﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺭﺍ ،ﺑﻪ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺨﻠﺺ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ،ﻛﻪ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ـ ﻧﮕﻮﻳﻢ ﮔﻤﻨﺎﻡ ،ﺑﻠﻜﻪ ﻛﻢ ﻧﺎﻡ ـ ﺑﻮﺩﻡ ،ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺩﻳﺐﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺳﻤﻴﻌﻲ ﺭﺋﻴﺲ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﺍﻣﻀﺎ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ(. ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺬﺭﺧﻮﺍﻫﻲ ﻛﻨﻢ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﻋﺰﻳﺰ ،ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﻠﻤﻪ »ﻣﺮﺣﻮﻡ« ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﻣﻲﻛﻨﺪ .ﭼﺎﺭﻩ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺻﺤﺒﺖ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﻭ ﻧﺴﻞ ﻛﺎﻣﻞ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺮﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ،ﺩﻭ ﻧﺴﻠﻲ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺩﻭ ﺳﻪ ﺗﻦ ﺳﺨﺖﺟﺎﻥ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﻣﺨﻠﺺ ،ﻛﺴﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺗﻨﻬﺎ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺣﻖﺷﻨﺎﺳﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺣﻖ ﺩﺭﮔﺬﺷﺘﮕﺎﻥ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻢ ﺑﻪﻛﺎﺭ ﺑﺮﻡ ،ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻗﻄﺮﺍﻥ ﺗﺒﺮﻳﺰﻱ: ﺯ ﺭﻓﺘﮕﺎﻥ ﻧﺸﻨﻴﺪﻡ ﻛﻨﻮﻥ ﻳـﻜﻲ ﭘﻴﻐﺎﻡ ﺯ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎﻥ ﺑﻨﺒﻴﻨﻢ ﻛﻨﻮﻥ ﺑﻬﺎء ﻭ ﺟﻤﺎﻝ ﻏﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﺸﻴﺪﻥ ﺑﻮﺩ ﻣﺤﺎﻝ ﻣـﺠﺎﺯ ﻏﻢ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﺑﻮﺩ ﻣﺠﺎﺯ ﻣـﺤﺎﻝ ﺑﺎﺭﻱ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﺩﻳﺐﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺩﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﺖ ﺩﺍﺷﺖ:
229 ● ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻓﺎﺿﻞ ﺗﻮﻧﻲ :ﻣﺎ ﻣﻌﻠﻤﻴﻦ ،ﺩﺭ ﺣﻜﻢ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺐ ﺩﺭﺷﻜﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ،ﻳﻚ ﻋﻴﻨﻚ ﻣﻲﺯﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻤﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﻴﻢ .ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ؟.... ﻧﺨﺴﺖ ﺁﻧﻜﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﺭﺋﻴﺲ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﻫﻔﺘﺎﺩﻣﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﻋﻤﺮ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮﻳﻦ ﻣﻌﻠﻢ ﻭﻗﺖ ﻭ ﭘﺮﺷﺎﮔﺮﺩﺗﺮﻳﻦ ﻣﻌﻠﻢ ﻭﻗﺖ ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺍﻣﺎ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﺖ ﺩﻭﻡ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎﺥ ﻣﺮﻣﺮ ،ﻣﻮﺭﺥ ﺍﻭﻝ ﺍﺭﺩﻳﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎﻩ 1326ﺵ 21/.ﺁﻭﺭﻳﻞ 1947ﻡ .ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﻭﻡ ﻭ ﺷﺶ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﻳﻚ ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺳﻘﻮﻁ ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻴﻦﺣﺎﻝ ﭘﺮﺁﻭﺍﺯﻩﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﻗﺮﻳﺐـ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ؛ ﭼﻪ ،ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺗﺪﺭﻳﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻧﻈﺎﻡ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﻓﺴﺮﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ،ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺷﺶ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ 1306ﺵ1927/ﻡ .ﺗﺎ 1311ﺵ1932/ﻡ .ﻣﻌﻠﻢ ﺷﺨﺼﻲ ﻭﻟﻴﻌﻬﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺩ .ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﺩﻳﺐﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺳﻤﻴﻌﻲ ،ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻲ ﺧﻮﺵﻧﺎﻡ ﻛﻪ ﺳﺎﻝﻫﺎ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﺑﻴﺮﺧﺎﻧﻪ ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﻭ ﻋﻤ ً ﻼ ﻭﺯﻳﺮ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺑﻮﺩ، ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﺪ. ﺁﻥ ﺻﻒ ﻣﺪﻋﻮﻳﻦ ،ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍ ِﻥ ﺷﺎﮔﺮﺩ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻧﺒﻮﺩ ،ﺑﻠﻜﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﻤﻊ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ :ﻫﮋﻳﺮ ﻭﺯﻳﺮ ﺩﺍﺭﺍﻳﻲ، ﻓﺮﻭﻫﺮ ﻭﺯﻳﺮ ﺭﺍﻩ ،ﺳﻴﺎﺡ ﻭﺯﻳﺮ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻭ ﭘﻴﺸﻪ ﻭ ﻫﻨﺮ، ﺍﻣﻴﺮﻋﻼﻳﻲ ﻭﺯﻳﺮ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ،ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ﺷﺎﻳﮕﺎﻥ ﻭﺯﻳﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ـ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺎﻝ ،ﻧﺎﻣﻪﺍﻱ ﻣﻨﻈﻮﻡ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻧﻮﺷﺘﻢ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺍﻃﺎﻕ ﺧﻮﺍﺑﮕﺎﻫﻢ ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﺴﻴﻦ ﻛﻨﺎﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﺗﺮﻙﻫﺎ ﻭ ﻗﻄﻊ ﻛﻤﻚ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲﺍﻡ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻨﻮﺍﻥ: ﻣﺮﺍ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﺍﻳﻦ ﺷـﻬﺮ ﻛﻠﺒـﻪﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﺣﻘﻴﺮ ﭼـﻪ ﻛﻠﺒﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺣﻴـﺎﺕ ﮔﺸﺘﻢ ﺳﻴﺮ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﭘﻲ ﻭ ،ﻫﺮ ﺷﻜﺎﻑ ﺩﺭ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺑـﻪﻧـﺎﻡ ﭘﻨـﺠـﺮﻩ ﮔـﺮﺩﻳـﺪﻩ ﺑـﻬـﺮ ﺑـﺎﺩ ﻣﺴﻴﺮ ﻓﻘـﻴﺮ ﺭﺍ ﺑـﻪ ﺟﺰ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺍﺑﮕﺎﻩ ﺟﺎﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺧـﺪﺍ ﻛﻨـﺪ ﻧـﺸﻮﺩ ﻛﺲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﺭ ﻓﻘﻴﺮ... ﻗﺼﻴﺪﻩ ﻣﻔﺼﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﻳﮕﺮﺍﻥ ﻛﺎﺥ ﺳﺒﺰ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺩﻛﺘﺮ ﺷﺎﻳﮕﺎﻥ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮﺩ ﺷﺎﻋﺮ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻮﺩ ـ ﻣﻌﻨﻲ ﺷﻌﺮ ﻣﺨﻠﺺ ﺭﺍ ﺩﺭﻧﻴﺎﻓﺖ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﻨﻔﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ـ ﻭﻟﻲ ﻃﻮﻟﻲ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﺩﻛﺘﺮ
230 ● ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﻠﻢ ـ ﺍﮔﺮ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺗﻜﻪ ﮔﭻ ﻭ ﻳﻚ ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻴﺎﻩ ﻭ ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺏ ،ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻫﻴﭻ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺴﺎﺯﺩ. ﺑﻪﺩﻟﻴﻞ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﺩﺭ ﺁﺩﻣﻴﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﻫﺴﺖ ،ﻭﺳﻴﻠﻪ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ .ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻛﻠﻴﻠﻪ ،ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﺎﺏ ﺑﺮﺯﻭﻳﻪ ﻃﺒﻴﺐ ،ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺪ ﻓﺨﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﺩﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺩﺍﺩ. ﺳﻴﺎﺳﻲ ،ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺎﻝ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻣﻴﺮﺁﺑﺎﺩ ﺍﻓﺘﺘﺎﺡ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺨﻠﺺ ﻓﻘﻴﺮ ﺣﻘﻴﺮ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺟﺎﻱ ﺩﺍﺩﻧﺪ. ﻣـﺮﻳـﺪ ﭘـﻴـﺮ ﻣـﻐـﺎﻧﻢ ،ﺯﻣﻦ ﻣﺮﻧﺞ ﺍﻱ ﺷﻴﺦ ﭼﺮﺍ ﻛﻪ ﻭﻋﺪﻩ ﺗﻮ ﻛﺮﺩﻱ ﻭ ـ ﺍﻭ ﺑﻪﺟﺎ ﺁﻭﺭﺩ
ُﺣﺴﻦ ﺑﺰﺭگ ﻣﻌﻠﻤﻲ
ﻣﻌﻠﻤﻲ ﺍﮔﺮ ﻫﺰﺍﺭ ﻋﻴﺐ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻳﻚ ﺣﺴﻦ ﺑﺰﺭگ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻳﻚ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ﻓﺎﺭﺳﻲ» :ﻳﻚ ﺣﺴﻦ ﺑﺰﺭگ ﻋﻴﺒﺶ« 3ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﺩﻡ ﻳﻚ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻣﻌﻨﻮﻱ ـ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺎﺩﻱ ﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ ـ ﺩﺭ ﺑﻄﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺬﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻢﻛﻢ ﻭ ﺫﺭﻩﺫﺭﻩ ﻭ ﺑﻪﺣﺴﺎﺑﻲ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﺑﻪ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻣﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﻳﻚ ﻋﻤﺮ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﺻﺮﻑ ﺁﻥ ﺷﻮﺩ ،ﺧﺮﻭﺍﺭ ﺑﻪ ﺧﺮﻭﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ،ﻫﻤﺎﻥ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﻗﺪﻳﻢﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﻢﻛﻢ ﺩﺭ ﺑﻄﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺭ ﻣﻲﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﻣﻲﺑﺎﻟﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﻋﺎﻟﻲ ﻣﻲﺭﺳﻨﺪ ،ﻭ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻮﻃﻨﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺁﻥ ﻣﻌﻠﻢ ﻭ ﺯﻥ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻧﺶ ﻫﻢ ﺟﺰء ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻤﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻣﻦ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺳﺎﻣﻲ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻭﺯﻳﺮ ﻭ ﻭﻛﻴﻞ ـ ﺣﺘﻲ ﻧﺨﺴﺖﻭﺯﻳﺮ ـ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ، ﺑﻲﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻳﺎﺩ ﺣﻜﺎﻳﺘﻲ ﻣﻲﺍﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺣﺒﻴﺐ ﻳﻐﻤﺎﺋﻲ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺤﻴﻂ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ـ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﻣﻲﮔﻔﺖ ،ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻳﻐﻤﺎﺋﻲ ﻣﻲﮔﻔﺖ :ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺑﺎ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻓﺎﺿﻞ ﺗﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻳﻐﻤﺎﺋﻲ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻢ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻣﺨﻠﺺ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ،ﻳﻐﻤﺎﺋﻲ ﮔﻔﺖ ﺩﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﺳﻌﺪﻱ ﺍﺯ ﻣﺨﺒﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺭﻓﺘﻴﻢ .ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻓﺎﺿﻞ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺟﻠﻮﻱ ﺑﻴﻤﻪ ،ﺳﻜﻮﺋﻲ ﺑﻮﺩ، ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ ﻭ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺻﺤﺒﺖ ﺷﺪﻳﻢ .ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻭﻗﺖ ﻳﻚ ﺩﺭﺷﻜﻪ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﺑﺮﻣﺎﻥ ﮔﺬﺷﺖ ،ﻭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭﺷﻜﻪﻫﺎ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻛﺎﺭ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺍﺯ ﺩ ْﻭﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪﻧﺪ، ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺩﺭﺷﻜﻪ ﻳﻚ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻧﻮﻧﻮﺍﺭ ﮔﺮﺍﻥﻗﻴﻤﺖ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪﺍﻱ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺩﺭﺷﻜﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺁﻫﺴﺘﻪ ﻛﺮﺩ .ﺑﻌﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻡ ﻛﻪ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻛﻨﺎﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩ ﻭ ﻣﺮﺩﻱ ﺷﻴﻚﭘﻮﺵ ﺍﺯ ﺩﺍﺧﻞ ﺁﻥ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺁﻣﺪ ،ﻓﻬﻤﻴﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﺴﻴﻦ ﻫﮋﻳﺮ ﺍﺳﺖ .ﮔﻮﻳﺎ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﻭﺯﻳﺮ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺑﻮﺩ. ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩﺵ ﻓﺎﺿﻞ ﺗﻮﻧﻲ ﻛﻨﺎﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺁﻣﺪ ﭘﻴﺎﺩﻩﺭﻭ ﻭ ﺩﺳﺖ ﻓﺎﺿﻞ ﺭﺍ ﺑﻮﺳﻴﺪ ـ ﻛﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﺷﺎﮔﺮﺩ ﻓﺎﺿﻞ ﺑﻮﺩ ـ ﻭ ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺖ» :ﻛﺠﺎ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﺑﺮﻭﻳﺪ؟ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ «.ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻓﺎﺿﻞ ﮔﻔﺖ» :ﺟﺎﺋﻲ ﻧﻤﻲﺭﻭﻳﻢ ،ﻫﻤﻴﻦﺟﺎ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻛﺎﺭﻱ ﺩﺍﺭﻳﻢ، ﺷﻤﺎ ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺒﺮﻳﺪ« ﻭ ﺗﺸﻜﺮ ﻛﺮﺩ .ﻭ ﻫﮋﻳﺮ ﻫﻢ ﺭﻓﺖ. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻓﺎﺿﻞ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺭﻓﺘﻦ ﻫﮋﻳﺮ ،ﺳﺮﻱ ﺟﻨﺒﺎﻧﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺭﻭ ﺑﻪ ﻣﻦ ـ ﻳﻐﻤﺎﺋﻲ ـ ﻛﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﻓﺮﺯﻧﺪﻡ ،ﺁﻥ ﺩﺭﺷﻜﻪ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻱ؟ ـ ﮔﻔﺘﻢ ﺁﺭﻱ ،ﻣﻘﺼﻮﺩﺗﺎﻥ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ :ﻣﺎ ﻣﻌﻠﻤﻴﻦ ،ﺩﺭ ﺣﻜﻢ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺐ ﺩﺭﺷﻜﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ،ﻳﻚ ﻋﻴﻨﻚ ﻣﻲﺯﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻤﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ 4 ﻣﻘﺼﺪ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﻴﻢ .ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ؟ ....ﺩﻳﮕﺮ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﮕﻔﺖ. ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﻠﻢ ـ ﺍﮔﺮ ﻭﺍﻗﻌ ًﺎ ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺗﻜﻪ ﮔﭻ ﻭ ﻳﻚ ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻴﺎﻩ ﻭ ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺏ ،ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻫﻴﭻ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺴﺎﺯﺩ .ﺑﻪﺩﻟﻴﻞ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﺩﺭ ﺁﺩﻣﻴﺰﺍﺩﮔﺎﻥ ﻫﺴﺖ ،ﻭﺳﻴﻠﻪ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﺪ .ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻛﻠﻴﻠﻪ ،ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﺎﺏ ﺑﺮﺯﻭﻳﻪ ﻃﺒﻴﺐ ،ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺪ ﻓﺨﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﺩﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺩﺍﺩ. ﮔﻮﻳﺎ ﺍﺯ ﺍﺭﺷﻤﻴﺪﺱ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻴﺮﺍﻛﻴﻮﺯ ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺮﺑﺎﺯ ،ﻳﻚ ﺳﻨﮓ ﻋﻈﻴﻢ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺍﻫﺮﻡ ـ ﻃﺒﻖ ﺩﺳﺘﻮﺭﻫﺎﻱ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺍﺭﺷﻤﻴﺪﺱ ،ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺟﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﻛﻨﺪ ﻭ ﭘﺮﺗﺎﺏ ﻛﻨﺪ ﺗﻮﻱ ﻛﺸﺘﻲﻫﺎﻱ ﺩﺷﻤﻦ ـ ﻛﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻏﺮﻕ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺎﻩ ﺳﺮﮔﺮﺩﺍﻥ ﻧﮕﺎﻩ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺍﺯ ﺍﻭ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ» :ﺍﻳﻦ ﭼﻪ ﻧﻴﺮﻭﺋﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻄﻮﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺍﻫﺮﻡ ﻳﻚ ﺩﺭﺧﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻳﺸﻪ ﻛﻨﺪ ،ﻳﺎ ﻳﻚ ﺳﻨﮓ ﺑﺰﺭگ ﺭﺍ ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮﺩ؟ ﺍﻭ ﮔﻔﺖ: ـ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﻴﺴﺖ .ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﺗﻜﺎء ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪﻫﻴﺪ، ﻛﺮﻩ ﺯﻣﻴﻦ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﻛﺮﺩ! ﻭ ﮔﻮﻳﺎ ﺍﮔﺮ ﺑﺎﺯﻭﻱ ﺑﻠﻨﺪ ﻭ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﺗﻜﺎء ﻣﺤﻜﻢ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﻃﺒﻖ ﻓﺮﻣﻮﻝ ﻭ ﻧﻈﺮﺍ ً ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩ ـ ﺍﮔﺮ ﻋﻤ ً ﻼ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ. ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻋﺒﺪﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﺧﺎﻥ ،ﻛﻠﻴﻠﻪ ﻭ ﺩﻣﻨﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﺗﻜﺎء
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﺳﺖ .ﺍﻭ ﺩﺭﺱ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﻪ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥﻫﺎ ﺑﭽﻪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺑﺮﮔﺮﺩﻳﻢ ﺑﻪ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻭ ﺧﺎﻃﺮﻩ ﺟﺸﻦ ﻗﺮﻳﺐ. ﻣﺠﻠﺲ ،ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻫﻢ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺁﻗﺎﻱ ﭘﺮﻭﻳﺰ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺭﺋﻴﺲ ﻫﻨﺮﺳﺘﺎﻥ ﻋﺎﻟﻲ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺍﺟﺮﺍ ﻛﺮﺩ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﭘﻴﺎﻡ ﻧﻮﺭﻭﺯ ،ﻭﺯﻳﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﻛﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ: ﺩﺑﻴﺮﺳﺘﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﺸﻬﺮ ﺭﺍ ﺑﻪﻧﺎﻡ ﻗﺮﻳﺐ ﻧﺎﻡﮔﺬﺍﺭﻱ ﻛﺮﺩﻳﻢ. ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﺭﺯﻡﺁﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺗﺒﺮﻳﻚ ﮔﻔﺖ .ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺪﻳﻊﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﻓﺮﻭﺯﺍﻧﻔﺮ ﺷﺮﺣﻲ ﺩﻟﻜﺶ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ .ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻛﺘﺮ ﻟﻄﻔﻌﻠﻲ ﺻﻮﺭﺗﮕﺮ ﻗﺼﻴﺪﻩ ﺷﻴﻮﺍﻳﻲ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﻛﻴﻬﺎﻥ ﺑﻪﻧﺎﻡ ﻗﺪﻳﻤﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎﮔﺮﺩ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﺪﻩ ﻗﺮﻳﺐ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ ،ﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻛﺘﺮ ﻛﺎﺳﻤﻲ ﺷﻌﺮﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺳﺮﻭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺧﻮﺍﻧﺪ .ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﺍﻟﺒﺮﺯ ﻫﺪﺍﻳﺎﻳﻲ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺭﻭﺑﻴﻚ ﮔﺮﻳﮕﻮﺭﻳﺎﻥ ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ ﻧﻮﺍﺧﺖ ﻭ ﻣﺪﻋﻮﻳﻦ ﺍﺯ ﺗﺎﻻﺭ ﻃﺒﻘﻪ ﺩﻭﻡ ـ ﻛﻪ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﺑﻮﺩ ـ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺗﺎﻻﺭ ﻗﺮﻳﺐ ﭘﺬﻳﺮﺍﻳﻲ ﺷﺪﻧﺪ .ﺷﺮﺡ ﺣﺎﻝ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ ﺑﺎ ﻋﻜﺲﻫﺎﻱ ﻻﺯﻡ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻴﻦ ﻣﺪﻋﻮﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪ ﻭ ﻣﺠﻠﺲ ﺳﺎﻋﺖ 9ﺑﻌﺪﺍﺯﻇﻬﺮ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ.
ﺧﺒﺮﺩﺍﺭ ﻧﻈﺎﻣﻲ
ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﺭ ﺻﻒ ﻣﺴﺘﻘﺒﻠﻴﻦ ﻣﻲﻛﺮﺩﻡ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻣﻮﺳﻮﻱﺯﺍﺩﻩ ﻭﺯﻳﺮ ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮﻱ ،ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﺭﺯﻡﺁﺭﺍ ﺭﺋﻴﺲ ﺳﺘﺎﺩ ﺍﺭﺗﺶ ﻭ ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﺑﻬﺎﺭﻣﺴﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﻓﺴﺮﻱ .ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻓﺴﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻌﺮ ﻫﻢ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﻫﻢ ﻣﻲﮔﻔﺖ ،ﻭ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻃﻮﻻﻧﻲ »ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺟﻨﮓ ،ﺳﭙﻬﺒﺪ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ«! ﭼﻪ ،ﺍﻭ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻄﻤﺌﻨ ًﺎ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺍﺩﺑﻲ ،ﻳﻚ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻴﺎﺭ ﻫﻢ ﺑﻮﺩﻩ، ﻭﮔﺮﻧﻪ ﭼﻄﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺩﻗﻴﻖ ،ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺭﺍ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﻲﺩﺍﺩ؟ ﻭ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱﻫﺎ ﻭ ﻟﻮژﺳﺘﻴﻚﻫﺎ ﺭﺍ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮﺩ؟ ﭘﺸﺖ ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎﺑﺶ ﻳﻚ ﺳﭙﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﻛﺮﮔﺪﻥ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺎﻡ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﺮﺁﻥ ﺑﻪﺧﻂ ﺧﻮﺵ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﻩﻫﺎ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺨﻠﺺ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺩﺭ ﺧﺎﻃﺮﺵ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﻠﺴﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻧﺎﻡ ﺑﺒﺮﻧﺪ؛ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮔﻤﺎﻥ ﻛﻨﻢ ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺩﻛﺘﺮ ﻧﻴﺴﺎﺭﻱ ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ﺧﻮﺍﻧﺴﺎﺭﻱ ،ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﻲ ﺑﺎﺷﻢ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻊ ،ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻚ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻤﺎ ﺳﺨﻦ
231 ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ،ﺑﻪﻗﻮﻝ ﻧﻈﺎﻣﻲ: ﻧﺪﻳﻢ ﻭ ﺣﺎﺟﺐ ﻭ ﺟﺎﻧﺪﺍﺭ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻫﻤﻪ ﺭﻓـﺘﻨﺪ ،ﺧﺴﺮﻭ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﺷﺎﭘﻮﺭ! ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﺑﻬﺎﺭﻣﺴﺖ ﻧﻔﺮ ﺁﺧﺮﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ .ﺍﻭ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﭘﺸﺖ ﺗﺮﻳﺒﻮﻥ ﺑﺮﻭﺩ ،ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺘﺎﺩ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺻﻒ ﺍﻭﻝ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ـ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩ ﻭ ﻳﻚ ﺩﺳﺖ ﺭﺍ ﺗﺎ ﻣﺤﺎﺫﺍﺕ ﻛﻼﻩ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻻ ﺑﺮﺩ ﻭ ﻳﻚ ﺳﻼﻡ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺤﻜﻢ ﺩﺍﺩ .ﺁﻥ ﻭﻗﺖﻫﺎ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻟﺒﺎﺱ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻫﻤﻪ ﭼﻜﻤﻪ ﻣﻲﭘﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﮔﻤﺎﻥ ﻛﻨﻢ ﺍﻭ ﺣﺘﻲ ﻣﻬﻤﻴﺰﻫﺎﻱ ﭼﻜﻤﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ؛ ﺑﻪﺩﻟﻴﻞ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺻﺪﺍﻱ ﺑﻪﻫﻢ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﺯﻧﺠﻴﺮﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮔﻮﺵ ﻣﻦ ﺑﺎﻗﻲ ﺍﺳﺖ .ﺍﻭ ﺿﻤﻦ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﮔﻔﺖ :ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺳﺨﻦ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺩﺭ ﻣﺪﺡ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﭘﻴﺮ ،ﺳﺨﻦﻫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻭ ﺷﻌﺮﻫﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ،ﺍﺯ ﮔﺮﻛﺎﻥ ﻭ ﺁﺷﺘﻴﺎﻥ ﻭ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﻭ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﺣﺮﻑﻫﺎ ﺯﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻦ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﮕﺬﺍﺭﺩﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﻡ. ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻣﻦ ]ﺑﻬﺎﺭﻣﺴﺖ[ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻍ ﻧﺒﺎﺗﺎﺕ ،ﮔﻞ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻣﻲﺩﺍﺩ .ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ ﮔﻴﺎﻩﺷﻨﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﻳﻚ ﮔﻞ ﻣﺤﻤﺪﻱ ﺻﺪﭘﺮ ﺧﻮﺷﺒﻮ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺭﺷﺪ ﮔﻴﺎﻩ ﻭ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺑﺮگ ﻭ ﺳﺎﻗﻪ ﻭ ﺭﻧﮓ ﻭ ﻋﻄﺮ ﺁﻥ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ .ﺑﻪ ﺑﺎﻏﺒﺎﻥ ﭘﻴﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺗﻮ ﻫﻢ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﮕﻮﻱ .ﺍﻭ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺷﺎﺧﻪ ﮔﻞ ﻣﺤﻤﺪﻱ ﺭﺍ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﻴﻨﻲ ﺑﺮﺩ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺑﺎﺭ
● ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ :ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﺳﺮﻭﻛﺎﺭ ﺩﺍﺭﻡ ﻭ ﺍﻳﻨﻚ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﺩﻛﺘﺮﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻢ؛ ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻤﺎ ﮔﺎﻫﻲ ﺩﺭ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﺧﺎﺭﺧﺎﺭﻱ ﻣﻲﺯﻧﺪ ﻛﻪ :ﺑﻪ ﺭﺍﺳﺘﻲ ،ﺁﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﻦ ﻭ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻃﻲ ﺍﻳﻦ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﺗﺮﻗﻲ ﻛﺮﺩﻩﺍﻳﻢ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍﺋﻲ ﺑﻪﺩﻭﺭﻩ ﺩﻛﺘﺮﻱ ﺁﻣﺪﻩﺍﻳﻢ ،ﻳﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ،ﻧﻪ، ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺩﻛﺘﺮﻱ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﺰﻝ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭﺟﺎ ﺯﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﺑﺘﺪﺍﺋﻲ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻠﻴﻠﻪﺧﻮﺍﻧﻲ ـ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﻪ ﺍﺳﺖ؟ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺍﺯ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍﻱ ﻳﻚ ﻻﻗﺒﺎﻱ ﺁﺷﺘﻴﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩ ـ ﻣﺼﺪﺍﻕ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺭﺑﺎﻋﻲ ﺧﻴﺎﻡ: ﻳـﻚ ﭼـﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﻮﺩﻛﻲ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺷﺪﻳﻢ ﻳﻚ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩﻱ ﺧـﻮﺩ ﺷﺎﺩ ﺷﺪﻳﻢ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺳـﺨﻦ ﻧﮕﺮ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﭼﻪ ﺭﺳﻴﺪ؟ ﺍﺯ ﺧـﺎﻙ ﺑـﺮﺁﻣـﺪﻳـﻢ ﻭ ،ﺑﺮﺑﺎﺩ ﺷﺪﻳﻢ
232 ﺑﻮﺋﻴﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﻓﻘﻂ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ :ﺍﻟﻠﻬﻢ ﺻﻞ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﺁﻝ ﻣﺤﻤﺪ 5،ﻭ ﺑﻌﺪ ﻛﻨﺎﺭ ﺭﻓﺖ. ﺑﻬﺎﺭﻣﺴﺖ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﭼﻴﺰﻱ ﻧﺪﺍﺭﻡ ،ﺟﺰ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﺷﻌﺮ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﻖ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﮔﻔﺘﻪﺍﻡ ،ﻭ ﺳﭙﺲ ﺷﺮﻭﻉ ﻛﺮﺩ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ، ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻪ ﺑﻴﺖ ﺍﺯ ﺷﻌﺮ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﻭ ﺷﻴﻔﺘﻪ ﻭ ﻣﺮﻳﺪ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺩﺭ ﺑﺤﺮ ﻣﺘﻘﺎﺭﺏ ﺑﺮ ﻭﺯﻥ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺁﺧﺮ ﻛﺎﺭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ،ﺳﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻧﻬﺎﺩ 6.ﺩﺭ ﺁﻥ ﻗﻄﻌﻪ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺣﻖ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻗﺮﻳﺐ ﻛﻪ: ﺑُـﺪ ﺍﺳﺘـﺎﺩ ﺑـﺮ ﺷـﺎﻩ ﺩﺍﻧـﺶﭘـﺬﻳـﺮ ﺑﻪ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺳﺮﻟﺸﮕﺮ ﻭ ﻫﻢ ﻭﺯﻳﺮ ﻫـﺰﺍﺭﺍﻥ ﺩﺑـﻴـﺮﻱ ﻛـﻪ ﺍﺯ ﺑـﻮﺳﺘـﺎﻥ ﺑـﺮﻭﻥ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻫـﺴﺘـﻨﺪ ﺍﺯ ﺩﻭﺳﺘـﺎﻥ ﻫـﻤﻪ ﺗـﺮﺑـﻴـﺖ ﻳـﺎﻓـﺘﻪ ﺍﺯ ﻭﻱﺍﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺍﺳﺘـﺎﻥﻫـﺎ ﻳﺎ ﻛﻪ ﺷﻬﺮ ﺭﻱﺍﻧﺪ... ﺑﺮﺍﻱ ﻫﺮ ﺑﻴﺖ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺑﺎ ﻃﻤﺄﻧﻴﻨﻪ ﻭ ﺁﻫﻨﮓ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪ، ﻣﺠﻠﺲ ﺳﺮﺍﭘﺎ ﺩﺳﺖ ﻣﻲﺯﺩ ،ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺎﻩﺑﻴﺖ ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻣﻴﺮﺯﺍ ،ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺑﻬﺎﺭﻣﺴﺖ ﺑﻮﺩ. ﻣﻦ ﺍﺯ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺩﻭ ﺳﻪ ﺑﻴﺖ ﺁﻥ ﺷﻌﺮ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺩﺍﺷﺘﻢ ﻧﻘﻞ ﻛﺮﺩﻡ ،ﻭ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﻡ ﺍﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻦ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ﻳﺎ ﺟﺎﺋﻲ ﭼﺎپ ﻛﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺪﻧﻴﺴﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﺑﺪﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻛﺘﺎﺏ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺁﺷﺘﻴﺎﻥ ﺁﻗﺎﻱ ﺣﻀﺮﺗﻲ ﺁﺷﺘﻴﺎﻧﻲ ،ﻳﻚ ﺳﺎﻝ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻡ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﮔﺮ ﺁﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻃﺒﻖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﻝ ﺍﻳﻦ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﺁﻭﺭﺩﻡ ﺍﺻﻼﺡ ﻛﻨﻨﺪ.
ﻳﻚ ﻋﻤﺮ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﻭ ﻳﻚ ﻗﺒﺎﻱ ﻣﻴﺮﺯﺍﺋﻲ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺸﻜﺮ ﭘﺸﺖ ﺗﺮﻳﺒﻮﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ،ﮔﻔﺖ :ﻣﺠﻠﺲ ﻃﻮﻝ ﻛﺸﻴﺪﻩ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ، ﻣﻦ ﻛﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﻢ .ﺳﭙﺲ ﺿﻤﻦ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﻣﻼﻳﻢ ﻭ ﺩﻟﭙﺬﻳﺮ ﻭ ﺳﺎﺩﻩ ﺧﻮﺩ ،ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻛﻪ ﺩﺭ ﮔﺮﻛﺎﻥ ﭘﺪﺭﻡ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺩﺭﺱ ﻣﻲﺩﺍﺩ ـ ﺍﺯ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﻭ ﺩﻣﻨﻪ ﺷﺮﻭﻉ ﻛﺮﺩ ،ﺑﻌﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﺷﺘﻴﺎﻥ ﺩﺭﺱ ﺧﻮﺍﻧﺪﻡ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺩﺭﺱ ﺍﺻﻠﻲ ﻣﻦ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺭ ﻣﻌﻠﻤﻲ ﺍﺭﺍﻙ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﺩﺭﺱ ﻣﻲﺩﺍﺩﻡ ،ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻋﻠﻤﻴﻪ ﺩﺭﺱ ﺍﺻﻠﻲ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺍﺭﺍﻟﻔﻨﻮﻥ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﺭﺍ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺗﻤﺎﻡ ﻛﺮﺩﻡ ،ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻧﻈﺎﻡ ﺑﻪ ﺍﻓﺴﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﺭﺟﻪﺩﺍﺭﺍﻥ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﺭﺍ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﺮﺩﻡ ،ﺩﺍﺭﺍﻟﻤﻌﻠﻤﻴﻦ ﻋﺎﻟﻲ ﺩﺭﺱ ﻣﻬﻢ ﺁﻥﻫﺎ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ،ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻛﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ )1313 ﺵ1934/ﻡ (.ﻭ ﻣﺮﺍ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩﻱ ﻓﺮﺍﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﺭﺍ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﺩﺭﺱ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻡ .ﺩﻭﺭﻩ ﺩﻛﺘﺮﻱ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻓﺎﺭﺳﻲ ،ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻓﺎﺭﻍﺍﻟﺘﺤﺼﻴﻞ ﺁﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﻌﻴﻦ ﺑﻮﺩ ـ ﺑﺎ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﻣﺰﺩﻳﺴﻨﺎ ﻭ ﺍﺩﺏ ﻓﺎﺭﺳﻲ، ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺩﺭﺱ ﻋﻤﺪﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﺑﻮﺩ .ﺩﻛﺘﺮ ﺻﻔﺎ ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﻄﻴﺒﻲ ﻧﻮﺭﻱ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺱ ﺭﺍ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻧﺪ. ﻣﺨﻠﺺ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﺩﺭ ﺟﻠﺴﻪ ﺩﻓﺎﻋﻴﻪ ﺩﻭ ﺍﺳﺘﺎﺩ ،ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺟﺎ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ :ﻳﻜﻲ ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﺩﻛﺘﺮ ﺣﻤﻴﺪﻱ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ﺍﺯ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮﺩ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺩﺍﻭﺭﻱ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻭﺻﺎﻝ« ﺩﻓﺎﻉ ﻣﻲﻛﺮﺩ ـ ﻛﻪ ﺟﻠﺴﻪﺍﻱ ﺳﺨﺖ ﭘﺮﺷﻮﺭ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﻳﻜﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﻠﺴﻪ ﺩﻓﺎﻉ ﺩﻛﺘﺮ ﻳﺎﺭﺷﺎﻃﺮ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺩﺍﺭﻡ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺑﺪﻳﻊﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﻓﺮﻭﺯﺍﻧﻔﺮ ﻳﻜﻲ ﺩﻭ ﻧﻜﺘﻪ ﺭﺍ ﻳﺎﺩﺁﻭﺭﻱ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﻛﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺳﻌﺪﻱ ﺭﺍ ﺑﻪﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ ﻛﻪ :ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ »ﻳﺎﺭﺷﺎﻃﺮﻧﺪ ﻭ ﻧﻪ ﺑﺎﺭﺧﺎﻃﺮ« ﻭ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﻗﻴﺪ ﻋﺎﻟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪ. ﺑﺎﺭﻱ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻗﺮﻳﺐ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ :ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﺳﺮﻭﻛﺎﺭ ﺩﺍﺭﻡ ﻭ ﺍﻳﻨﻚ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﺩﻛﺘﺮﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻢ؛ ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻤﺎ ﮔﺎﻫﻲ ﺩﺭ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﺧﺎﺭﺧﺎﺭﻱ ﻣﻲﺯﻧﺪ ﻛﻪ :ﺑﻪ ﺭﺍﺳﺘﻲ ،ﺁﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﻦ ﻭ ﻛﻠﻴﻠﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻃﻲ ﺍﻳﻦ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﺗﺮﻗﻲ ﻛﺮﺩﻩﺍﻳﻢ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍﺋﻲ ﺑﻪﺩﻭﺭﻩ ﺩﻛﺘﺮﻱ ﺁﻣﺪﻩﺍﻳﻢ ،ﻳﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ،ﻧﻪ ،ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺩﻛﺘﺮﻱ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﺰﻝ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭﺟﺎ ﺯﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﺑﺘﺪﺍﺋﻲ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻠﻴﻠﻪﺧﻮﺍﻧﻲ ـ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﻪ ﺍﺳﺖ؟ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺍﺯ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﻣﻴﺮﺯﺍﻱ ﻳﻚ ﻻﻗﺒﺎﻱ ﺁﺷﺘﻴﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩ ـ ﻣﺼﺪﺍﻕ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺭﺑﺎﻋﻲ ﺧﻴﺎﻡ: ﻳـﻚ ﭼـﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﻮﺩﻛﻲ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺷﺪﻳﻢ ﻳﻚ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩﻱ ﺧـﻮﺩ ﺷﺎﺩ ﺷﺪﻳﻢ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺳـﺨﻦ ﻧﮕﺮ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﭼﻪ ﺭﺳﻴﺪ؟ ﺍﺯ ﺧـﺎﻙ ﺑـﺮﺁﻣـﺪﻳـﻢ ﻭ ،ﺑﺮﺑﺎﺩ ﺷﺪﻳﻢ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ .1ﻣﺠﻠﻪ ﻳﻐﻤﺎ ،ﻓﺮﻭﺭﺩﻳﻦ 1344ﺵ /ﻣﺎﺭﺱ 1965ﻡ .ﺹ 49 .2ﭘﺲ ﺍﺯ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺠﻠﻴﻞ ،ﺍﺻﻞ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ 19ﺧﺮﺩﺍﺩ 1387ﺵ 8/.ژﻭﺋﻦ 2008ﻡ .ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. .3ﻧﺨﻮﺍﺳﺘﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ :ﺣﺴﻦ ﺧﻮﺑﻲ ـ ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
233
ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﻏﻠﻂ ﺍﺳﺖ ـ ﻳﻚ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻛﻠﻲ ﺭﺍ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪ :ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ» :ﺣﺴﻦ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲﺍﺵ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ «.ﺁﻗﺎﻱ ﻛﺸﺘﻜﺎﺭﺍﻥ ﻣﻲﮔﻔﺖ :ﻛﺪﺧﺪﺍﺋﻲ ﺩﺍﺷﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﻜﻴﻪ ﻛﻼﻣﺶ» :ﺣﺴﻦ ﺑﺰﺭگ ﻋﻴﺒﺶ« ﺭﺍ ﺑﻪﻣﻔﻬﻮﻡ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﻪﻛﺎﺭ ﻣﻲﺑﺮﺩ. .4ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺐ، ﺩﻭﺭ ﺳﺮ ﻣﻲﮔﺮﺩﻳﻢ. .5ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﺎﻝ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﻮﺭﻧﺘﻮ ﻛﺎﻧﺎﺩﺍ ﺑﻮﺩﻡ ،ﻳﻚ ﮔﻞ ﻣﺤﻤﺪﻱ ﺑﻪﺩﺳﺖ ﻧﻮﻩ ﺩﻩ ﺳﺎﻟﻪﺍﻡ »ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ« ﺩﺍﺩﻡ ﻭ ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻮ ﻛﻦ ﻭ ﺑﮕﻮ: ﺍﻟﻠﻬﻢ ﺻﻞ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﺁﻝ ﻣﺤﻤﺪ...
ﺍﻭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻮﺋﻴﺪ ،ﻭ ﺩﻭﺑﺎﺭ ﮔﻔﺖ :ﺍﻟﻠﻬﻢ...ﺍﻟﻠﻬﻢ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﺭﺍ ﺗﻤﺎﻡ ﻛﻨﺪ ـ ﺁﻫﺴﺘﻪ ﮔﻔﺖ :ﺍﻟﻠﻬﻢ ...ﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﭼﻴﺰﻱ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﮔﻮﺋﻴﺪ ...ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺍﻳﻦ ﺭﺑﺎﻋﻲ ﻳﺎﺩﻡ ﺁﻣﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﻝﻫﺎ ﭘﻴﺶ ،ﺟﺎﺋﻲ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩﻡ: ﺑـﺎ ﻳـﺎﺭ ﻧـﻮ ﺍﺯ ﻏـﻢ ﻛـﻬـﻦ ﺑـﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻻﺑـﺪ ﺑـﻪ ﺯﺑـﺎﻥ ﺍﻭ ﺳـﺨـﻦ ﺑـﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻻﺗَ ْﻔ َﻌ ْﻞ ،ﺇﻓْ َﻌ ْﻞ ﻧـﻜـﻨﺪ ﭼــﻨـﺪﺍﻥ ﺳـﻮﺩ ﭼﻮﻥ ﺑﺎ ﻋﺠﻤﻲ :ﻛﻦ ﻭ ﻣﻜﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ .6ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺁﺧﺮﺵ ﺧﻮﺵ ﺍﺳﺖ ،ﺹ 384
ﺍﺭﺝ ﻫﻨﺮ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺋﺖ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻣﻠﻲ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺧﺒﺮ ﺟﺮﺍﻳﺪ ﺩﺍﺋﺮ ﺑﺮ ﺑﻬﺎﻱ ﮔﺰﺍﻑ ﻣﺘﺮﻱ ﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﻭ ﺳﻌﺪﻱ ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﺍﻳﻦ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﺳﺮﻭﺩﻩ ﺷﺪ. ﺩﺭ ﻋﺮﺵ ﺑﻪ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ،ﻣﻴﮕﻔﺖ ﺷﺒﻲ ﺳﻌﺪﻱ: ﺁﺧـﺮ ﺑـﻪ ﻣـﺮﺍﺩ ﻣـﺎ ﺩﻧـﻴـﺎ ﺷـﺪ ﻭ ﺩﻭﺭﺍﻧﺶ ﺑـﺮ ﻓـﺮﺵ ﺯﻣـﻴﻦ ﺑﻨـﮕﺮ ﺑﻨﮕﺎﺷﺘﻪ ﻫﺮ ﺳﻮﺋﻲ ﻧﻘـﺶ ﺗـﻮ ﻭ ﻧـﺎﻡ ﻣـﻦ ،ﺩﺭ ﺷـﻬﺮ ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﺶ ﻫﺮ ﻣﻜﺘﺐ ﻭ ﻫﺮ ﻣﺤﻔﻞ ﻫﺮ ﺷﺎﺭﻉ ﻭ ﻣﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﻧـﺎﻡ ﻣـﻦ ﻭ ﺗـﻮ ﺩﺍﺭﺩ ﺑـﺮ ﺳﺮ ﺩﺭ ﻭ ﺍﻳﻮﺍﻧﺶ ﻣﻴﺨـﺎﻧـﺔ ﺑـﺮﻟﻴﻦ ﺭﺍ ﺣﺎﻓﻆ ﺷﺪﻩ ﺳﺎﻏﺮ ﺑﺨﺶ ﻛـﺎﺑـﺎﺭﻩ ﻟـﻨـﺪﻥ ﺭﺍ ﺧـﻴـﺎﻡ ﺩﻫــﺪ ﺟـﺎﻧــﺶ ﺭﻭ ﺳﻮﻱ ﻣﻌﺮﻱ ﻛﺮﺩ ﺳﻘﺮﺍﻁ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺴﺮﺕ ﮔﻔﺖ
ﺍﻓﺴـﻮﺱ ﺑـﺪﻳـﻦ ﺩﻧـﻴـﺎ ﻭ ﻣـﺮﺩﻡ ﻧـﺎﺩﺍﻧــﺶ ﺁﻧـﺮﻭﺯ ﻛـﻪ ﻣـﺎ ﺑـﻮﺩﻳـﻢ ﺩﺭﺩﺍﻧـﺔ ﺗـﺎﺝ ﭼـﺮﺥ ﻣـﺮﺩﻳـﻢ ﺑـﻪ ﻧـﺎﻛـﺎﻣﻲ ﻣـﺤـﺘﺎﺝ ﻛـﻔﻲ ﻧـﺎﻧﺶ ﻭ ﺍﺯ ﺑـﻌﺪ ﻗـﺮﻭﻥ ﺍﻣـﺮﻭﺯ ،ﺭﻳـﺰﻧـﺪ ﺑـﻪ ﭘﺎﻛﻮﺑﻲ ﮔﻠـﻬﺎ ﺑـﻪ ﻣــﺰﺍﺭ ﻣــﺎ ﺧـﻮﺑـﺎﻥ ﻏـﺰﻟﺨـﻮﺍﻧﺶ ﺍﺭﺝ ﻫﻨﺮ ﺍﺯ ﮔﻴـﺘﻲ ﺍﻳـﻨﺴﺖ ﻭ ﻣـﺠﻮ ﺯﻳﻦ ﺑﻴﺶ ﮔـﺮ ﺧـﻮﺍﺟﺔ ﺷـﻴﺮﺍﺯﻱ ﻭﺭ ﺧﻮﺍﺟﻮﻱ ﻛﺮﻣﺎﻧﺶ *** ﻧـﺎﻛـﺎﻣـﻲ ﻭ ﻧــﺎﺩﺍﺭﻱ ﺍﺻـﻞ ﻫـﻨﺮ ﺍﺳـﺖ ﺁﻳﺎ ﺑـﺎ ﻫﺮ ﻛـﻪ ﻫـﻨﺮ ﻭﺭﺯﻳﺪ ﺧﻮﺩ ﻛﺮﺩ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﺶ؟ ﻣـﻦ ﮔﻮﻳﻢ :ﺍﮔﺮ ﻣﻴﺒﻮﺩ ،ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﻭ ﺳﻌﺪﻱ ﺭﺍ ﺧـﺸﺘـﻲ ﺯ ﺭﺑـﺎﻃـﺎﺗـﺶ ﻣـﺘﺮﻱ ﺯ ﺧـﻴﺎﺑﺎﻧﺶ ﺷﻬـﻨﺎﻣـﻪ ﺑﺴـﻮﺯﺍﻧـﺪﻱ ﺩﻳـﻮﺍﻥ ﺑـﭙـﺮﺍﻛـﻨـﺪﻱ ﺑـﺮ ﺑــﺎﺩ ﺧـﺰﺍﻥ ﺩﺍﺩﻱ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﮔـﻠـﺴـﺘـﺎﻧـﺶ
234
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﭘﺎﻱ ﻣﻮﺭ
*
ﺑﺎ ﻳﺎﺩ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ
ِ ـﻴـﺪﻭﺍﺭﻱ ﻣــﺮﺩ ﻓـﺮﻭ ﻣـﻴـﺮﺩ ﺍ ّﻣ ﭼﻮ ﻫﻤﺴﺎﻝ ﺭﺍ ﺗﻦ ﺩﺭﺁﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﺮﺩ ﺟﻬﺎﻥ ﻏﺎﺭﺕ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺩﺭﻱ ﻣﻲﺑﺮﺩ ﻳـﻜﻲ ﺁﻭﺭﺩ ،ﺩﻳــﮕﺮﻱ ﻣـﻲﺑﺮﺩ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻫﻢ ﺭﻓﺖ .ﺍﻭ ﻛﻪ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺗﺎ ﻗﻠﻪﻫﺎﻱ ﺍﻟﺒﺮﺯ ﺑﺎﻻ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻳﻨﻚ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻙ ﺩﺍﻣﻨﻪﻫﺎﻱ ﺍﻟﺒﺮﺯ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺳﭙﺮﺩ. ﺳﻠـﻴﻤـﺎﻧﻲ ﺍﻓﺘـﺎﺩﻩ ﺩﺭ ﭘـﺎﻱ ﻣﻮﺭ ﻫﻤﺎﻥ ّ ﭘﺸﻪﺍﻱ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺮ ﭘﻴﻞ ،ﺯﻭﺭ ﺁﺷﻨﺎﺋﻲ ﻣﻦ ﻭ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱ ﻭ ﺩﻳﺮﻭﺯﻱ ﻧﻴﺴﺖ. ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ،ﻳﻌﻨﻲ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥﻛﻪ ﻣﻦ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺳﺮ ﺑﺒﻴﻨﻢ ،ﺑﺎ ﺩﻝ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺁﺷﻨﺎﺋﻲ ﻳﺎﻓﺘﻢ .ﻣﻦ ﺩﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﺎﻝ 1324ﺵ1945/ﻡ .ﺁﺛﺎﺭ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺩﺯﺩﺍﻥ ﺭﺍ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ .ﺍﻭ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩ، ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻲ ﺩﺭﺧﺼﻮﺹ ﺁﻥ ،ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﻧﻘﺪ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ .ﮔﻮﻳﺎ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﻪ ﺳﺨﻦ ،ﻳﺎ ﺟﻬﺎﻥ ﻧﻮ؟ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﺪﻳﺪﻩﺍﻡ ـ ﻭﻟﻲ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ: ﻛﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻬ ِﺮ ﺩﻝ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﻩ ﺧﻴﺰﺩ ﻭﻛﺎﻥ ﺍﻟﻘﻠﺐ ،ﻗﺒﻞ ﺍﻟﻌﻴﻦ ﻳﻬﻮﺍﻙ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻳﻜﻲ ﻭ ﺩﻭ ﺗﺎ ﻧﻴﺴﺖ .ﺍﻭ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻳﻚ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﭼﻨﺪ ﺑُﻌﺪﻱ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ * ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ »ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﻭ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺳﺎﻝ ﺍﻧﺴﺎﻥ«
ﺭﻭﺯﻱ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﻗﻠﻢ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﻭ ﻫﻴﭻ ﻣﺠﻠﻪ ﻣﻌﺘﺒﺮﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻭ ﻧﺎﻡ ﺍﻭ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺳﻴﺼﺪ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﻗﻢ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ ـ ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺎﺻﻪ ﻭ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﻣﺮﺩﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻣﺎﻧﺖﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻳﻚ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮﺩ .ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺭﺟﺎﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻥ ﻋﺰﻳﺰﺗﺮ ﻣﻲﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ـ ﻭ ﺍﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻲﺳﭙﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺁﻥ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻭ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺳﭙﺮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻭ ﺍﻭ ،ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻧﺪﻙ ﺳﻮءﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩﺍﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻣﻜﺎﻧﺎﺕ ﻣﺨﺼﻮﺹ ،ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻭ ﺗﻜﺜﻴﺮ ﺁﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ،ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻭ ﺗﺄﻟﻤﺎﺕ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺼﺪﻕ ﺍﺳﺖ ،ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻻﻏﻴﺮ .ﻳﻜﻲ ﺩﻳﮕﺮ، ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻃﻮﻓﺎﻧﻲ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻧﻪ ﺁﺗﺶ ﺧﻼﺹ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﭼﺎپ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ. ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺁﻧﻜﻪ ،ﻋﻄﻴﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻫﻤﺴﺮ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ـ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺛﻠﺚ ﺍﺯ ﻋﻤﺮ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺻﻨﺪﻟﻲ ﭼﺮﺧﺪﺍﺭ ﺗﺤ ّﻤﻞ ﻭ ﺍﺯ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮﺩ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺭﻱ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ،ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺭ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻛﺎﻏﺬﻫﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﺷﻮﻫﺮ ﻧﺎﻣﺪﺍﺭ ﺷﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﺳﭙﺮﺩ ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺯﺭﻳﺎﺏ ﺧﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺳﺮﺍﺳﻴﻤﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺷﻌﻠﻪ ﺁﺗﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﻛﺎﻏﺬﻫﺎ ﻭ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭼﻨﮓ ﺁﺗﺶ ﺧﻼﺹ ﻛﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ. ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻮﻉ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻤﺮﺩ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﻟﻠﻬﻴﺎﺭ ﺻﺎﻟﺢ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﺎﺯ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻋﺠﻴﺐ ﺁﻥ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﺸﺎﺭ ـ ﭘﺪﺭ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻧﻴﺰـ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﺭﺟﺎﻝ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻭ ﻋﺼﺮ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﻭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻭ ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ ﺩﺍﺷﺖ ـ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻛﺎﻏﺬﻫﺎ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﻭ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺳﻮﺯﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺍﻳﺮﺝ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩـ ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺏ ﻓﻘﻂ ﺍﺯ ﻛﺎﺭﺕ ﻭﻳﺰﻳﺖﻫﺎﻱ ﭘﺪﺭ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﺪ ﻭ ﭼﺎپ ﻛﻨﺪ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﻣﺎﻧﺖﺩﺍﺭﻱ ﺍﺳﺖ ـ ﻛﺘﺎﺏ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﺍﺯ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻨﻮﺏ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ،ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎﺭ ـ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻱ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻭﺩ. ﻋﺠﻴﺐﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ،ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻭﺳﻮﺍﺱ ﺩﺭ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺷﺘﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ،ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺑﺮﻫﻪ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ،ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻛﺮﺩﻥ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺎ ﺍﺭﺯﺷﻲ ﻛﻪ ﺷﻬﻴﺪ ﺧﻮﺵﻧﺎﻡ ،ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻛﻴﻮﺍﻥ ،ﺑﻪ ﺍﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺯﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺩﺵ ﻧﺴﻮﺯﺍﻧﺪـ ﺑﻠﻜﻪ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺧﻮﺩ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﻮءﻇﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺳﺎﻭﺍﻙ ﺑﻴﻔﺘﺪ ،ﻭ ﻣﻮﺟﺐ ﺯﺣﻤﺖ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺷﻮﺩ ـ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺩﺳﺖ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺁﻥ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ـ ﻛﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻋﻤﺮ ،ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﺎﺭ ﺍﺳﺘﻐﻔﺎﺭ ﻣﻲﻛﺮﺩ. ﻋﻤﺮ ﺍﻓﺸﺎﺭ ،ﺩﺭ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻭ ﻏﻠﻂﮔﻴﺮﻱ ﻭ ﭼﺎپ ﻛﺘﺎﺏ ﺳﭙﺮﻱ ﺷﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺷﺮﻭﻉ ﻛﺮﺩ .ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺍﻭ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻴﺎﺩﺕ ﺍﻭ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻳﻢ ـ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺩﻛﺘﺮ ﺷﻔﻴﻌﻲ ﻛﺪﻛﻨﻲ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ـ ﺍﻧﺒﻮﻩ ﻓﺮﻣﻬﺎﻱ ﻏﻠﻂﮔﻴﺮﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺑﺴﺘﺮ ﺍﻭ ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻻﺑﺪ ﺍﻳﻨﻚ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﭘﺮﺍﻛﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺁﻗﺎﻱ ﻣﻄﻠﺒﻲ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ ﺩﻭﺳﺖ ﻓﺪﺍﻛﺎﺭ ﺍﻭﺳﺖ؛ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻗﻮﻝ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ: ﻧﺴـﺐ ﻧـﺎﻣـﺔ ﺩﻭﻟـﺖ ﻛـﻲﻗـﺒـﺎﺩ ﻭﺭﻕ ﺑﺮ ﻭﺭﻕ ،ﻫﺮ ﺳﻮﺋﻲ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﺎﺩ ﺑـﻪ ﺑـﺎﺯﻭﻱ ﺑﻬﻤﻦ ﺩﺭ ﺁﻣﻮﺩﻩ ﻣﺎﺭ ﺯ ﺭﻭﺋـﻴــﻦ ﺩژ ﺍﻓـﺘـﺎﺩﻩ ﺍﺳـﻔﻨﺪﻳﺎﺭ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺩﻳﺪﺍﺭ ﻣﻦ ـ ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮ ﺑﻮﺩﻡ ـ ﺷﺼﺖ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﻧﻮ ـ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺣﺴﻴﻦ ﺣﺠﺎﺯﻱ ﻭ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻭ ﺑﺎ ﺍﺭﺯﺵ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﺪ ـ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ .ﻣﻦ ﻧﺴﺨﻪﺍﻱ ﺍﺯ ﺍﺷﻌﺎﺭﻡ »ﻳﺎﺩﺑﻮﺩ ﻣﻦ« ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ .ﻣﺤﻞ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺟﻬﺎﻥ ﻧﻮ ،ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﻭ ﻛﻤﻚ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﺸﺎﺭ ـ ﭘﺪﺭ ـ ﺩﺭ »ﺩﺭﺑﻨﺪ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻓﺸﺎﺭ« ﺍﻃﺎﻗﻲ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﺩﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﺁﻧﺮﻭﺯ ﻭ ﻭﻟﻲﻋﺼﺮ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﭼﻬﺎﺭ ﺭﺍﻩ ﺷﺎﻩ ـ ﻛﻮﭼﻪﺍﻱ ﺑﻮﺩ ﺑُﻦﺑﺴﺖ ﻭ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭ ﺩﻭ ﻃﺮﻑ ﺁﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ ـ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮﺍ ً ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻧﻴﺴﺖ.
235 ● ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭ ﺍﻣﺎﻧﺖﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻳﻚ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮﺩ .ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺭﺟﺎﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ـ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻥ ﻋﺰﻳﺰﺗﺮ ﻣﻲﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ـ ﻭ ﺍﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻲﺳﭙﺮﺩﻩﺍﻧﺪ، ﺁﻥ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻭ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺳﭙﺮﺩﻩﺍﻧﺪ. ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ» ،ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻭ ﺗﺄﻟﻤﺎﺕ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺼﺪﻕ« ﺍﺳﺖ ،ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻻﻏﻴﺮ .ﻳﻜﻲ ﺩﻳﮕﺮ» ،ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻃﻮﻓﺎﻧﻲ«،ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻧﻪ ﺁﺗﺶ ﺧﻼﺹ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﭼﺎپ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ. ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺑﺎ ﻣﺠﻠﻪ ﺳﺨﻦ ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ﺧﺎﻧﻠﺮﻱ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎﻱ ﺍﻭﻝ ﻣﺠﻠﻪ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﺩﺍﺷﺖ ـ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻋﻤﺮ ﺧﺎﻧﻠﺮﻱ ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻋﻤﺮ ﺳﺨﻦ ـ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ .ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﻣﺠﻠﻪ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﻛﺘﺎﺏ ،ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻫﻲ ﺩﻛﺘﺮ ﻳﺎﺭﺷﺎﻃﺮ ،ﻭ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﻛﺘﺎﺏ» ،ﺭﻛﻦ ﺍﺣﺪ« ﻭ »ﻧﺎﺏ ﺍﺷﺪ« ﺑﻮﺩ ـ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻧﺠﻤﻨﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﻃﻮﻻﻧﻲ ،ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﻛﺘﺎﺏ ﻫﻔﺘﻪﺍﻱ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺟﻤﻊ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﺭﻭﺯ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ،ﻭ ﻣﺨﻠﺺ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﻧﺎﺗﻮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻋﻀﺎء ـ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ »ﻋﻀﻮ ﻓﻠﺞ« ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻭ ﻧﻘﺪ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ـ ﺑﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻭ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺠﻠﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻫﻤﻪ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺠﻠﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭ ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ 1304ﺵ /ژﻭﺋﻦ 1925ﻡ .ﭘﻲ ﺍﻓﻜﻨﺪﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﻣﺠﻠﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﻭ ﻗﺮﺍﻥ ﻗﻴﻤﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ 72ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺼﺪﻕ ﻭ ﻧﺼﺮﺍﷲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻭ ﺭﺷﻴﺪ ﻳﺎﺳﻤﻲ ﻭ ﺩﻫﻬﺎ ﺗﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻥ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ .ﺑﻌﺾ ﺷﻤﺎﺭﻩﻫﺎﻱ 1308ﺵ/ 1929ﻡ ﺍﻳﻦ ﻣﺠﻠﻪ ﺭﺍ ﻣﻦ ﺩﺭ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻥ ﭘﺎﺭﻳﺰ ـ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩﻡ ـ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺠﻠﻪ ﺩﻭﺍﻡ ﭼﻨﺪﺍﻧﻲ ﻧﻴﺎﻓﺖ ،ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ ﺑﻴﺴﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺣﻴﺎﺕ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺒﻚ ﻭ ﺳﻴﺎﻕ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺳﺎﻝ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ )1372ﺵ/ 1993ﻡ( ﻣﻦ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻡ. ﺍﺯ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻏﺎﻓﻞ
236 ● ﻫﻤﺴﺮ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ـ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺛﻠﺚ ﺍﺯ ﻋﻤﺮ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺻﻨﺪﻟﻲ ﭼﺮﺧﺪﺍﺭ ﺗﺤ ّﻤﻞ ﻭ ﺍﺯ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮﺩ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺭﻱ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ،ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺭ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻛﺎﻏﺬﻫﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﺷﻮﻫﺮ ﻧﺎﻣﺪﺍﺭ ﺷﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﺳﭙﺮﺩ ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻭ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺯﺭﻳﺎﺏ ﺧﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺳﺮﺍﺳﻴﻤﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺷﻌﻠﻪ ﺁﺗﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﻛﺎﻏﺬﻫﺎ ﻭ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭼﻨﮓ ﺁﺗﺶ ﺧﻼﺹ ﻛﺮﺩﻧﺪ. ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ .ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﺩﺍﻥ ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻛﺎﺭ ﻳﺰﺩﻱ ،ﻛﻪ ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩﻫﺎ ﺛﺮﻭﺕ ﺍﺭﺛﻲ ﭘﺪﺭﻱ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺠﺎﺭﺗﺨﺎﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﺩﻕ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﻤﺒﺌﻲ ﻭ ﻳﺰﺩ ،ﻭ ﻣﻮﺟﻮﺩﻱ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺍﻓﺸﺎﺭﻳﻪ ،ﻭ ﻛﻮﺷﺸﻬﺎﻱ ﺧﻮﺩ ،ﻭ ﺷﻐﻞﻫﺎﻱ ﻣﻬﻢ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﻣﻌﺎﻭﻧﺖ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺁﻥﺭﺍ ،ﺑﺎ ﺧﺮﻳﺪ ﺯﻣﻴﻨﻬﺎ ﻭ ﺑﺎﻏﻬﺎﻱ ﻟﮋ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﻛﻢﻧﻈﻴﺮ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﺳﺎﺑﻖ ﻭ ﻭﻟﻲﻋﺼﺮ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ،ﺗﺎﺧﺖ ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻭﻗﻒ ﻛﺮﺩ ﺑﺮ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻚ ﺗﺄﺳﻴﺴﺎﺗﻲ ﺍﺳﺖ ﮔﺮﺍﻧﺒﻬﺎﺗﺮ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥﺷﻨﺎﺳﻲ ﻭ ﻟﻐﺖﻧﺎﻣﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ؛ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻣﺎﺩﻱ ،ﻭ ﭼﻪ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﻣﻌﻨﻮﻱ، ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻥ ﮔﺬﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻣﻬﻢ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺑﻪ ﺗﺴﺠﻴﻞ ﻭ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺵ ،ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ ،ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ،ﺍﻭ ،ﻋﻀﻮ ﺍﺻﻠﻲ ﻣﻮﻗﻮﻓﺎﺕ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺯﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺁﻳﺖﺍﷲ ﻣﺤﻘﻖ ﺩﺍﻣﺎﺩ ـ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻳﺰﺩﻱ ـ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ. ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ،ﻛﺎﺭ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻣﺼﺪﺍﻕ ﺍﻳﻦ ﺭﺑﺎﻋﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮﺩﺵ ﺳﺮﻭﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺭﺑﺎﻋﻲﻫﺎﻱ ﻛﻢ ﻧﻈﻴﺮ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺍﺳﺖ: ِ ﺳـﺎﻋﺖ ﺁﺧـﺮﻱ ﻛـﻪ ﺟـﺎﻥ ،ﻳﺎﺭِ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ﺗـﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻛﺮﺩﻥ ،ﺍﻱ ﻭﻃﻦ ،ﻛﺎﺭِ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ﻓـﺮﺽ ﺍﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻗـﺮﺽ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮﺩ ﻣـﻦ ﻣـﺪﻳـﻮﻧﻢ ،ﻭﻃﻦ ﻃـﻠﺐﻛـﺎﺭِ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ﺩﻫﻬﺎ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﻨﮕﺮﻩﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺳﻲ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻲﺁﻣﺪ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻋﻀﻮ ﺍﺻﻠﻲ ﻭ ﻛﺎﺭﮔﺰﺍﺭ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺯ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭﺍﺕ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻛﻨﮕﺮﻩﻫﺎ ﻋﻀﻮ ﻛﻮﭼﻚ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻮﺩﻩﺍﻡ .ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺳﻔﺮﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻫﻢﻗﺪﻡ ﺷﺪﻩﺍﻡ .ﻓﻲﺍﻟﻤﺜﻞ ،ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥﺷﻨﺎﺳﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﻧﻴﺦ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ ،ﻣﻦ ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﻱ ﻭ ﺯﺭﻳﺎﺏ ﺧﻮﻳﻲ ،ﺍﺯ ژﻧﻮ ـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺟﻤﺎﻝﺯﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻳﻢ ـ ﻳﻚ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻛﺮﺍﻳﻪ ﻛﺮﺩﻳﻢ ،ﻭ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺭﺍﻧﻨﺪﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻭﻝ ﺷﺮﻁ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺍﺗﻮﺑﺎﻥ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺭﻓﺖ ،ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺷﺮﻕ ﺳﻮﺋﻴﺲ ﻭ ﺍﻃﺮﻳﺶ، ﺍﺯ ﺭﺍﻫﻬﺎﻱ ﻧﺒﻬﺮﻩ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ ،ﻛﻮﻩ ﻭ ﻫﺎﻣﻮﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﻧﻮﺭﺩﻳﺪﻳﻢ ﻭ ﻳﻚ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺭﺍ ،ﺳﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﺭﻭﺯﻩ ﺩﻭﺭ ﺯﺩﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﻧﻴﺦ ﺭﺳﻴﺪﻳﻢ. ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺗﻮ ﺭﺍ ﺍﺯﻳﻦ ﺭﺍﻫﻬﺎ ﺁﻭﺭﺩﻡ ﻛﻪ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﺳﻮﺋﻴﺲ ﻭ ﺍﻃﺮﻳﺶ ﻭ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺒﻴﻨﻲ .ﺷﺒﻬﺎ ﺩﺭ ﺩﻫﺎﺕ ﺑﻴﻦ ﺭﺍﻩ ﺍﻃﺮﺍﻕ ﻣﻲﻛﺮﺩﻳﻢ ﻭ ﻳﻚ ﻳﺎ ﺩﻭ ﺍﻃﺎﻕ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﻛﺮﺍﻳﻪ ﻣﻲﻛﺮﺩﻳﻢ )ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺳﻢ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺩﻫﺎﺕ ،ﺍﻃﺎﻗﻬﺎﻱ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻣﺴﺎﻓﺮﺍﻥ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺮﺍﻳﻪ ﺁﻥ ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﺘﻞﻫﺎﺳﺖ ـ ﻭ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻭﺍﺭﺩ ﻫﺮ ﺩﻫﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ ،ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎﻱ :ﺍﻃﺎﻕ ﻛﺮﺍﻳﻪ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ = zimer ﻭ ﺁﺩﺭﺱ ﺁﻥ ﺍﻋﻼﻥ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ( .ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻔﺮ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺷﺒﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻫﻲ ﺳﺮ ﻛﺮﺩﻳﻢ ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺒﺨﺎﻧﻪ ﭘﺴﺮﺵ ﻛﺎﺭﻣﻨﺪ ﺁﻥ ﺷﺮﻛﺘﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺑﻮﺷﻬﺮ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﻴﺮﻭﮔﺎﻩ ﺍﺗﻤﻲ ﺑﻮﺩ. ـ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻴﺮﻭﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ ـ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺑﺮﻕ ﺁﻥ ﺭﺍﻩ ﻧﻴﻔﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﻣﺸﻤﻮﻝ ﺣﻜﻢ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺣﺎﺝ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻲ ﺍﺳﺖ :ﻛﻪ ﻛﻴﻦ )ﭼﺎﻩ ﺧﻮ( ﺑﻪ ﺣﺎﺝ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻲ ﮔﻔﺖ :ﺍﻳﻦ ﭼﺎﻩ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺩﺍﺭﻡ ﻣﻲﻛﻨﻢ ـ ﺁﺏ ﻧﺪﺍﺭﺩ ـ ﺑﻴﺨﻮﺩ ﭘﻮﻝ ﺧﺮﺟﺶ ﻣﻜﻦ ،ﻭ ﺣﺎﺟﻲ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﻘﻨّﻲ ﮔﻔﺖ ـ ﻓﻼﻥ ﻓﻼﻥ ﺷﺪﻩ ،ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻦ ﺁﺏ ﻧﺪﺍﺭﺩ ـ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻮ ﻛﻪ ﻧﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ! ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻣﻲﮔﻔﺖ :ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﺗﻮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻛﻮﺭﻩﺭﺍﻩﻫﺎﻱ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺍﺗﻮﺑﺎﻥ ﻣﻲﺑﺮﻡ ﺗﺎ ﻣﻌﻨﻲ ﺩﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻫﻢ ﺑﺪﺍﻧﻲ ﻭ ﺍﻳﻨﻘﺪﺭ ﺑﻪ ﺩﻫﺎﺕ ﭘﺮ ﮔﺮﺩﻭﺧﺎﻙ ﭘﺎﺭﻳﺰ ﻭ ﻫﻨﺪﻳﻢ ﻭ ﺑﻴﺎﺫ ﻭ ﻛﺮﻣﻮﻧﺸﻮ ﺩﺭ ﺣﻤﺎﺳﻪ ﻛﻮﻳﺮ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻧﻜﻨﻲ ...ﻣﻦ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻢ :ـ ﺗﻮ ﻳﻚ ﺩﻫﻢ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﻭ ﺑﺮﻑ ﺁﻟﭗ ﻭ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻱ َﺭﻥ ﻭ ُﺭﻥ ﻭ ﺩﺍﻧﻮﺏ ﻭ ﺳﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪﻩ ،ﻣﻦ ﺻﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﻧﺘﺮﻭ ﻭ ﻭﻳﻠﻲ ﻭ ﺳﻦﮔﺎﻟﻦ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺳﺎﻗﻨﺪ ﻭ ﺍﻧﺎﺭﻙ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﻛﻮﻳﺮ ﻟﻮﺕ ﻭ ﺷﻮﺭﻩﮔﺰ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﺩﺍﺩ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻓﺎﺭﺱ ﻭ ﺟﻬﺮﻡ ﺭﺍ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﭘﻮﺭﺩﺍﻭﺩ ﻭ ﻓﺮﻭﺯﺍﻧﻔﺮ ﻭ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﻗﺪﻳﻢ ـ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﻱ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺳﻔﺮ ﻛﻨﻨﺪـ ﻃﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺍﻭ ،ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﻱ ﻭ ﻣﻬﻨﺪﺱ ﺍﺳﻼﻡﭘﻨﺎﻩ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ ﻭ ﺳﺘﻮﺩﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺭ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﻟﻬﺠﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻻﺭ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺭﻓﺘﻴﻢ ﻭ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺁﻧﺮﺍ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﻧﻮﺷﺘﻢ .ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﻧﺼﻒ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﭼﻬﻞ ،ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﻭ ﻗﺪﻡ ﺑﻪ ﻗﺪﻡ ﭘﻴﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﺍﺯ ﻛﺮﺩﺳﺘﺎﻥ ﺗﺎ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺗﺎ ﻧﻲﺭﻳﺰ ﻭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﺧﻮﺍﻑ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ. ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﺴﻴﻦ ﺳﻨﻨﺪﺟﻲ ﺳﻔﻴﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺗﻮﻧﺲ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺩﻋﻮﺕ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻨﮕﺮﻩﺍﻱ ﺩﺭ ﺗﻮﻧﺲ ﺑﺮﻭﻳﻢ ،ﺑﺎ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ـ ﻭ ﻫﻤﺴﺮﺵ ﻣﺮﺣﻮﻣﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺍﻓﺸﺎﺭﻳﻪ ﻛﻪ ﺩﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮﻳﺶ ﺑﻮﺩ ـ ﻳﻚ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻛﺮﺍﻳﻪ ﻛﺮﺩﻳﻢ ،ﺍﻭﻝ ﺑﻪ ﺳﻦﮔﺎﻟﻦ ،ﺷﻬﺮﻱ ﺩﺭ ﺷﺮﻕ ﺳﻮﺋﻴﺲ ﺭﻓﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﭘﺴﺮ ﺍﻓﺸﺎﺭ ـ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ،ﺧﺮﺩﺳﺎﻝ ﺑﻮﺩ ـ ﺁﺭﺵ ﺍﻓﺸﺎﺭ، ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﺭﺱ ﻣﻲﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﻳﺎﺩ ﻧﻤﻲﺑﺮﻡ ﻣﺰﻩ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﺩﺍﻧﻪ ﺑﻠﻮﻁ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺟﻠﻮﻱ ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺴﺎ، ﭘﺨﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ـ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺐﺯﻣﻴﻨﻲ ﭘﺨﺘﻪـ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺁﺭﺵ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻦ ﺧﺮﻳﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻭ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎﺭ ﺑﻠﻮﻁ ﭘﺨﺘﻪ ﺧﻮﺭﺩﻡ؛ ﻭ ﺍﻳﻨﻚ ،ﻓﺮﺻﺖ ﺭﺍ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﻤﺮﺩﻩ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺗﺴﻠﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺭﺵ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ ﺑﻬﺮﺍﻡ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﺍﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺍﻓﺸﺎﺭ ـ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺳﺎﺳﺎﻥ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺍﻓﺸﺎﺭ ـ ﺗﺴﻠﻴﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ. ﺁﺭﺵ ﺍﻳﻨﻚ ﺟﻮﺍﻧﻲ ﺑﺮﻭﻣﻨﺪ ﺷﺪﻩ ،ﺩﺭ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺎﺭ ﻭ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪﺍﻳﺴﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﭘﺪﺭ ،ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﺍﻳﻨﻚ ﻋﺰﺍﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ. ﺑﺎﺭﻱ ،ﺍﺯ ﺳﻦﮔﺎﻟﻦ ﺍﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻛﺮﺍﻳﻪ ﻛﺮﺩﻳﻢ ﻭ ﺩﻩ ﺑﻪ ﺩﻩ ﻭ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻏﺮﺏ ﻭ ﺟﻨﻮﺏ ﺳﻮﺋﻴﺲ ﺁﻣﺪﻳﻢ ﻭ ﺍﺯ ﻟﻮﻛﺎﺭﻧﻮ ﻭ ﻟﻮﮔﺎﻧﻮ ﮔﺬﺷﺘﻴﻢ ﻭ ﻣﻴﻼﻥ ﺭﺍ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬﺍﺷﺘﻴﻢ ﻭ ﺟﺎﺩﻩ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮﻱ ﺍﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﺍﺯ ﺷﻤﺎﻝ ﺑﻪ ﺟﻨﻮﺏ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﻪ »ﺟﺎﺩﻩ ﺁﻓﺘﺎﺏ« ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ ﺳﭙﺮﺩﻳﻢ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺎﭘﻞ ﺑﺮ ﻫﻮﺍﭘﻴﻤﺎ ﺳﻮﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺗﻮﻧﺲ ﺭﺳﻴﺪﻳﻢ. ﻫﺮﮔﺰ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ ،ﺭﻭﺯﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻗﻴﺮﻭﺍﻥ، ﺩﺭ ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻨﻮﺑﻲ ﻭ ﺍﺳﺘﻮﺍﺋﻲ ﺗﻮﻧﺲ ﺭﻓﺘﻴﻢ ﻭ ﺑﺎﺭﻧﺪﮔﻲ ﻫﻢ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﺍﺳﺘﻴﻢ ﺍﺯ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺰﺭگ ﻭ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻗﻴﺮﻭﺍﻥ ـ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﺳﺎﻝ 50ﻫﺠﺮﻱ 670 /ﻣﻴﻼﺩﻱ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬﺍﺭﻱ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺩﻧﻴﺎﺳﺖ ـ
237 ﺑﺎﺯﺩﻳﺪ ﻛﻨﻴﻢ .ﺳﺮﺍﻳﺪﺍﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﺩﺭ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﻧﻤﻲﻛﺮﺩ ﻭ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻤﺎﺯ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺒﺮ ﻛﻨﻴﺪ ،ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﺴﺎﻓﺮﻳﻢ ﻭ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﺁﻣﺪﻩﺍﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺭﺍ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ،ﺍﻭ ﮔﻔﺖ: ﭘﺎﺳﭙﻮﺭﺕ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﻴﺪ ،ﻭ ﭼﻮﻥ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﻢ ﺳﺨﺖﺗﺮ ﺷﺪ ،ﻭ ﭘﺎﺳﭙﻮﺭﺕ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻛﻪ ﺑﻮﻱ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻧﻤﻲﺩﺍﺩ ﻣﺰﻳﺪ ﺑﺮﻋﻠﺖ ﺷﺪ ،ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﭘﺎﺳﭙﻮﺭﺕ ﻣﻦ ﻛﻪ ﻧﺎﻡ ﻣﺤﻤﺪ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺩﺍﺷﺖ ـ ﺁﻥ ﻫﻢ ﻣﺤﻤﺪﺵ ،ﻧﻪ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻤﺶ ـ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﻔﻞ ﻣﺴﺠﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﻱ ﻣﺎ ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ: ﺳﺮ ﺭﺷـﺘﻪ ﻏﻴـﺐ ﻧﺎﭘـﺪﻳـﺪ ﺍﺳﺖ ﺑﺲ ﻗﻔﻞ ،ﻛﻪ ﺑﻨﮕﺮﻱ ﻛﻠﻴﺪ ﺍﺳﺖ... ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺑﺎ ﻣﺼﺪﻕ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺼﺪﻕ ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭ ﻗﺮﻳﺔ ﻣﺒﺎﺭﻙﺁﺑﺎﺩ ﺑﻬﺸﺘﻲ ﻭ ﻗﺮﻳﻪ ﻋﻈﻴﻢﺁﺑﺎﺩ ﺷﻬﺮ ﺭﻱ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺷﺮﻳﻚ ﻣﻠﻚ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺩﺭ ﺍﺳﻔﻨﺪ 1325ﺵ /ﻣﺎﺭﺱ 1947ﻡ ﺍﻳﺮﺝ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺁﺳﻴﺎﻱ ﻋﻈﻴﻢﺁﺑﺎﺩ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺼﺪﻕ ﺭﻓﺖ. ﺧﻮﺩ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ» :ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺼﺪﻕ ﻣﺮﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﻌﺎﺭﻑ ﮔﺰ ﻭ ﺍﺣﻮﺍﻟﭙﺮﺳﻲ ﺍﺯ ﭘﺪﺭﻡ ]ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﻔﺮ ﺑﻮﺩ[ ،ﻛﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺣﺴﺎﺏﻫﺎﻱ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺁﺳﻴﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻛﺸﻴﺪ .ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺳﻴﺎﺳﻲـ ﺑﺎ ﺟﻮﺍﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﺯﻩ ﺳﻦ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺭﺍ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻲﮔﺬﺍﺷﺖ ]ﻣﻘﺼﻮﺩﺵ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﺳﺖ[ ،ﻫﻤﺎﺭﻩ ﺑﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻭ ﺧﻮﺵﺧُ ﻠﻘﻲ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻮﺩـ «...ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺳﻨﺪ »ﻳﻚ ﺩﺳﺖ ﭼﺮﺥ ﺳﻪ ﻧﻔﺮﻱ ﺁﺳﻴﺎ، ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺭ ﭼﺮﺧﻲ 12ﺗﻮﻣﺎﻥ ـ ﻛﻪ ﻣﺒﻠﻎ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﻭ ﻧﻮﺩ ﻭ ﺩﻭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻣﻲﺷﻮﺩ ـ ﺑﻪﻋﻼﻭﻩ ﻣﺒﻠﻎ ﻳﻜﺼﺪﻭﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﺎﺑﺖ ﺗﻨﻘﻴﻪ ﻣﻨﮕﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻗﺮﺑﺎﻥ ﻣﻘﻨﻲ« ﺭﺍ ﺑﻪ
● ﻋﻤﺮ ﺍﻓﺸﺎﺭ ،ﺩﺭ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻭ ﻏﻠﻂﮔﻴﺮﻱ ﻭ ﭼﺎپ ﻛﺘﺎﺏ ﺳﭙﺮﻱ ﺷﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻱ ﻛﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺷﺮﻭﻉ ﻛﺮﺩ .ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺍﻭ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻴﺎﺩﺕ ﺍﻭ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻳﻢ ـ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺩﻛﺘﺮ ﺷﻔﻴﻌﻲ ﻛﺪﻛﻨﻲ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ـ ﺍﻧﺒﻮﻩ ﻓﺮﻣﻬﺎﻱ ﻏﻠﻂﮔﻴﺮﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺑﺴﺘﺮ ﺍﻭ ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ...؛ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻗﻮﻝ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ: ﻧﺴـﺐ ﻧـﺎﻣـﺔ ﺩﻭﻟـﺖ ﻛـﻲﻗـﺒـﺎﺩ ﻭﺭﻕ ﺑﺮ ﻭﺭﻕ ،ﻫﺮ ﺳﻮﺋﻲ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﺎﺩ
238 ﺍﻣﻀﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺼﺪﻕ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻣﻦ ﮔﺬﺍﺷﺖـ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﺳﻴﺎﻱ ﻫﻔﺖ ﺳﻨﮓ ﭼﺎپ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ )ﭼﺎپ ﻫﺸﺘﻢ ،ﺹ.(510 ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻟﻴﺴﺎﻧﺴﻴﻪ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﻮﺩ ،ﻛﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺣﻘﻮﻕ ﺷﺮﻭﻉ ﻛﺮﺩ ـ ﻳﺎﺭ ﻏﺎﺭ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ ﺩﺍﻧﺶﭘﮋﻭﻩ ﺑﻮﺩ .ﻭﻗﺘﻲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻋﻈﻴﻢ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺑﺴﺎﺯﺩ ،ﻋﻀﻮ ﺍﺻﻠﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﻓﻨﻲ ﻭ ﻛﺎﺭﭘﺮﺩﺍﺯﻱ ﺁﻥ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺑﻮﺩ؛ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺟﺎ ﻣﻲﺩﻫﺪ. ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻭ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭﺍﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﻫﻬﺎ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﺎﺯ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻣﺎ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻫﺪﻳﻪ ﻛﻨﻨﺪ .ﺍﻭ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺍﺳﺎﻣﻲ ﻫﻤﻪ ﺍﻫﺪﺍﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺧﻮﺵ ﺩﺭ ﻣﺪﺧﻞ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﺛﺒﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻓﺮﺥﺧﺎﻥ ﻛﺎﺷﻲ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﺸﻬﺎﺩ ﻭ ﻗﺒﺎﻟﻪﻫﺎﻱ ﮔﺮﺍﻥﻗﻴﻤﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺻﺎﺣﺐﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺎ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺳﻨﺠﺶ ﺍﺳﺖ. ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﺧﻄﻲ ﻭ ﺫﻱﻗﻴﻤﺖ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺍﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺍﻣﻜﺎﻧﺎﺕ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ ﻭ ﺣﻔﻆ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ ـ ﻣﺜﻞ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺁﺷﺘﻴﺎﻧﻲ ،ﻳﺎ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﻱ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎﻥ ﻗﺰﻭﻳﻨﻲ ﻳﺎ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻣﺸﻜﻮﺓ ﺑﻴﺮﺟﻨﺪﻱ ،ﻭ ﺩﻫﻬﺎ ﺗﻦ ﺩﻳﮕﺮ. ﺩﺭﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ،ﭼﻮﻥ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮﺭﺩﻩﺍﻡ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻴﭻ
● ﺍﺯ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺩﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ .ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﺩﺍﻥ ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻛﺎﺭ ﻳﺰﺩﻱ، ﻛﻪ ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩﻫﺎ ﺛﺮﻭﺕ ﺍﺭﺛﻲ ﭘﺪﺭﻱ ﺭﺍ ﻭﻗﻒ ﻛﺮﺩ ﺑﺮ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻚ ﺗﺄﺳﻴﺴﺎﺗﻲ ﺍﺳﺖ ﮔﺮﺍﻧﺒﻬﺎﺗﺮ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥﺷﻨﺎﺳﻲ ﻭ ﻟﻐﺖﻧﺎﻣﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ؛ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻣﺎﺩﻱ ،ﻭ ﭼﻪ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﻣﻌﻨﻮﻱ ،ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻥ ﮔﺬﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻣﻬﻢ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺑﻪ ﺗﺴﺠﻴﻞ ﻭ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺵ ،ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻳﺎﺩﻭﺍﺭﻩﺍﻱ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻨﻮﻳﺴﻢ ـ ﻣﮕﺮ ﺁﻥ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻳﺎﺩ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻳﺪ ،ﺍﻳﻦﺟﺎ ﻋﺮﺽ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺑﻨﻲﺁﺩﻡ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭ ﻛﺮﻣﺎﻥ ـ ﻗﻮﻡ ﻭ ﺧﻮﻳﺶ ﺍﻟﻠﻬﻴﺎﺭ ﺻﺎﻟﺢ ـ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻫﺪﻳﻪ ﺷﺪ ـ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺁﻗﺎ ﺳﻴﺪ ﺟﻮﺍﺩ ﺷﻴﺮﺍﺯﻱ ﺍﻣﺎﻡ ﺟﻤﻌﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ )ﻓﻮﺕ 1287ﻫـ1870/ﻡ(. ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﺍﻣﺎﻡ ﺟﻤﻌﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ ﺩﺍﻧﺶﭘﮋﻭﻩ ﻓﻬﺮﺳﺖﻧﮕﺎﺭﻱ ﺷﺪ ﻭ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﺘﺐ ﺍﻣﺎﻡ ﺟﻤﻌﻪ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺍﺯ ﻣﺠﻠﻪ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ـ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﻣﺪﻳﺮ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻡ ـ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺭﺳﻴﺪ )ﻣﻬﺮ ﻣﺎﻩ 1344ﺵ /ﺍﻛﺘﺒﺮ 1965ﻡ(. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻗﺮﻳﺐ 500ﻧﺴﺨﻪ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪﻩ، ﻭ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ 250ﺻﻔﺤﻪ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﻣﺨﻠﺺ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺷﺮﺡ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺍﻣﺎﻡ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻡ. ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺗﺎ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺪﻳﺮ ﻭ ﻛﺎﺭﮔﺰﺍﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺭﺅﺳﺎﻱ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻣﻤﺎﺷﺎﺕ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻫﻲ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﻜﻪ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪ ﻭ )ﭘﺮﺍﻛﻨﺪﮔﻲ ﺩﺭ ﺳﭙﺎﻩ ﺍﻭﻓﺘﺎﺩ /ﻫﺰﺍﻫﺰ ﺩﺭ ﺁﺭﺍﻡ ﺷﺎﻩ ﺍﻭﻓﺘﺎﺩ( ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ،ﺑﻪ ﺑﺎﺯﻧﺸﺴﺘﮕﻲ ﺯﻭﺩﺭﺱ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺗﻦ ﺩﺭ ﺩﺍﺩ ـ ﻭ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺩ. ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﻌﺪﻭﺩ ﻣﺤﻘﻘﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﻘﻖ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ،ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻫﻔﺘﺎﺩﻣﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﻋﻤﺮ ﺍﻭ ،ﻣﻘﺎﻻﺕ ﻳﺎﺩﺑﻮﺩﻱ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪـ ﻭ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻻﺕ ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺏ ﻗﻄﻮﺭ ـ ﮔﻤﺎﻥ ﻛﻨﻢ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺟﻠﺪ )؟( ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ؛ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﻳﺎﺩﻭﺍﺭﻩﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ـ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﺰﺭگ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺭﺟﺎﻉ ﻣﺤﻘﻘﺎﻥ ﺍﺳﺖ .ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﭘﻨﻬﺎﻥ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﺭﻳﺎﮔﺸﺖ ،ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪﻩ ﺁﻥ ﻳﺎﺩﻭﺍﺭﻩ ﺍﺯ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺎﻟﺘﻲ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﻧﻮﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺁﻥ »ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮ« ﺑﻮﺩ .ﻭ ﺩﻟﻴﻞ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﭘﺮﻛﺎﺭﺗﺮﻳﻦ ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﺮ ﺟﺎ ﻳﻚ ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻣﻲﺩﻳﺪ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﺩﻭﺭﺩﺳﺖ ﻭ ﺩﻭﺭﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ،ﺍﺯ ﺁﻥ ﻋﻜﺲ ﺑﺮﻣﻲﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺟﺎﻳﻲ
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪ ،ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﺩﺭ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻣﺨﻠﺺ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺍﻭ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺗﺎﺭﻳﺦﻫﺎﻱ ﻣﺤﻠﻲ ﻛﻤﻚ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻲﻛﻨﺪ ،ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻳﻚ ﻓﺮﻧﮕﻲ » ﺯﻳﺮ ﻫﺮ ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮﻱ ،ﻳﻚ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺧﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ« ﺁﻥ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻡ ﻭﻟﻲ ﺩﺭﻳﺎﮔﺸﺖ ﻧﭙﺴﻨﺪﻳﺪ ﻭ ﺣﻖ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﮔﻔﺖ :ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺍﺯ ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮ، ﺩﺭ ﻳﺎﺩﻭﺍﺭﻩﺍﻱ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻛﺴﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ،ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮﺵﺁﻳﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻣﻴﻤﻨﺖ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺑﻠﻜﻪ ﻓﺎﻝ ﺑﺪﺯﺩﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻗﺪﻳﻢ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ: ﻣﺰﻥ ﻓﺎﻝ ﺑﺪ ﻛﺂﻭﺭﺩ ﺣﺎﻝ ﺑﺪ... ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻛﺎﻻﻱ ﻣﺎ ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻣﻌﺮﻭﻑ» ،ﺳﻨﮓ ﺷﺪ« ﻭ ﺑﻴﺦ ﺭﻳﺶﻣﺎﻥ ﻣﺎﻧﺪ ـ ﭼﻪ ﺩﺭﻳﺎﮔﺸﺖ ﻧﭙﺴﻨﺪﻳﺪ ﻭ ﺧﻮﺩﺵ ﻫﻢ ﺣﺎﻻ ﺯﻳﺮ ﻳﻚ ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺧﻔﺘﻪ: ﻛﻪ ﺻﺤﺮﺍﺋﻲ ﻧﻤﻲﺩﺍﻧﺪ ،ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻫﻞ ﺩﺭﻳﺎ ﺭﺍ... ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺁﻥ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭼﺎپ ﻧﺸﺪ ـ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ـ ﺍﮔﺮ ﻋﻤﺮﻱ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﺳﻨﮓ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻗﺒﺮ ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﺍﮔﺮ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻳﺎﺩﺑﻮﺩ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺍﻓﺸﺎﺭ ،ﺑﻪ ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﺩﺍﺩ .ﻳﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻧﮕﻪ ﻣﻲﺩﺍﺭﻡ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮ ﺧﻮﺩﻡ ـ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﻮﺍﻱ ﻋﻤﺮ ﻧﻮﺡ. ﺣﺎﻝ ﻛﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ ـ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺮﺽ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ ﻛﻪ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻣﻲﻛﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﭼﺎپ ﻣﻲﺷﺪ ـ ﻣﻘﺎﻻﺕ »ﺗﺎﺯﻩﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺳﻲ« ﺑﻮﺩ ،ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﻗﻄﻌﺎﺕ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ،ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺣﻮﺍﺩﺛﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻛﻨﮕﺮﻩﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺳﻲ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻓﺮﻧﮕﻲﻫﺎ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻴﻬﺎ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺮگ ﻭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﭘﺮﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩﺗﺮﻳﻦ ﻓﺼﻮﻝ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﺑﻪﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲﺭﻓﺖ ،ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﻲ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻳﻜﺎﻳﻚ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺩﻳﺪﻩ ﻧﻘﺪ ﻣﻲﻧﮕﺮﻳﺴﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺩﺭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﻨﮕﺮﻩﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﺪ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﺮﺩ. ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ ﺍﻳﻨﻚ ﻳﺎﺩﻡ ﺁﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺎﻭﺭﻡ .ﻻﺑﺪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻣﻲﺁﻭﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺑﻨﺎﻡ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺧﺎﻧﻢ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺳﻴﺎﺡ ﺑﻮﺩ ـ ﺯﻧﻲ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺣﺎﺝ ﺳﻴﺎﺡ ﺍﻳﺮﺍﻥﮔﺮﺩ ﻣﻌﺮﻭﻑ ،ﻣﺤﻼﺗﻲ. ﺧﺎﻧﻢ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺳﻴﺎﺡ ﺍﺳﺘﺎﺩﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺯﺑﺎﻥ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﻭﺳﻲ ﺭﺍ ﻣﺜﻞ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺎﺩﺭﻱ ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺖ ،ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺗﺴﻠﻂ
239 ● ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ،ﻛﺎﺭ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻣﺼﺪﺍﻕ ﺍﻳﻦ ﺭﺑﺎﻋﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮﺩﺵ ﺳﺮﻭﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺭﺑﺎﻋﻲﻫﺎﻱ ﻛﻢ ﻧﻈﻴﺮ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺍﺳﺖ: ِ ﺳـﺎﻋﺖ ﺁﺧـﺮﻱ ﻛـﻪ ﺟـﺎﻥ ،ﻳﺎﺭِ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ﺗـﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻛﺮﺩﻥ ،ﺍﻱ ﻭﻃﻦ ،ﻛﺎﺭِ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ﻓـﺮﺽ ﺍﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻗـﺮﺽ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮﺩ ﻣـﻦ ﻣـﺪﻳـﻮﻧﻢ ،ﻭﻃﻦ ﻃـﻠﺐﻛـﺎﺭِ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ
ﺩﺍﺷﺖ ،ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺭﺍ ﻧﻘﺪ ﻣﻲﻛﺮﺩ ،ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺧﻮﺏ ﻣﻲﺩﺍﻧﺴﺖ ،ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻲ ﻭ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺧﻮﺩ ،ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺩﺭﺳﻲ ﻣﻲﺩﺍﺩ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻭ ﻧﻘﺪ ﺁﻥ« ﻭ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻛﻞ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻲ ﺁﺷﻨﺎ ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﺩﺭﺱ ﺍﻭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﭘﺮ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﺗﺮﻳﻦ ﻛﻼﺳﻬﺎ ﺑﻮﺩ. ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺳﻴﺎﺡ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ،ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻛﺘﺮ ﻋﻠﻲﺍﻛﺒﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﻣﺠﻠﺲ ﻳﺎﺩﺑﻮﺩﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﺑﺮﮔﺰﺍﺭ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ،ﺩﻛﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺿﻤﻦ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﻣﻔﺼﻠﻲ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﺋﻞ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻧﺎﻣﺪﺍﺭ ،ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ :ﻣﺘﺄﺳﻔﻢ ﻛﻪ ﺩﺭﺱ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﻦ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺧﺎﻧﻢ ﺳﻴﺎﺡ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻛﻨﻴﻢ، ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﻃﻮﻝ ﺑﻜﺸﺪ ﺗﺎ ﻛﺴﻲ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺟﺎﻣﻊﺍﻻﻃﺮﺍﻑ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻳﺪ ﻭ ﺩﺭﺱ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺍﺣﻴﺎء ﺷﻮﺩ؛ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺷﺎﻳﺪ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺩﻳﮕﺮ ﻃﻮﻝ ﺑﻜﺸﺪ ،ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭﺱ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺷﺪ. ﺣﺎﻻ ﮔﻤﺎﻥ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﺤﺚ ﺗﺎﺯﻩﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺨﺎﺭﺍ ﻫﻢ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﺭﻭﺯﻱ ،ﺍﺳﺘﺎﺩﻱ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺟﺎﻣﻊﺍﻻﻃﺮﺍﻑ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺁﻧﺮﺍ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﻫﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﻌﻄﻴﻠﻲ ﺑﺴﺎ ﻛﻪ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﻃﻮﻝ ﺑﻜﺸﺪ. ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﻠﻚﺍﻟﺸﻌﺮﺍء ﺩﺭﺑﺎﺭﺓ ﺷﻜﺴﺘﻦ ﺩﺳﺖ ﻗﻤﺮﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﻭﺯﻳﺮﻱ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ﺻــﺪ ﻗـﺮﻥ ﻫـﺰﺍﺭ ﺳـﺎﻟﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗـﺎ ﻳـﻚ ﻗـﻤـﺮﺍﻟـﻤـﻠﻮﻙ ﺯﺍﻳـﺪ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻛﻪ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻧﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺮﻳﺪ ﻛﺘﺎﺏ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻣﺆﺳﺴﺎﺕ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺗﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﺪ ﺯﻳﺮﻧﻈﺮ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺩﻛﺘﺮ ﺭﻳﺎﺣﻲ ﻭ ﺁﻗﺎﻱ ﻋﻠﻲ ﺍﺻﻐﺮ ﺳﻌﻴﺪﻱ
240 ﺧﻮﻳﻲ ﻭ ﻣﺨﻠﺺ ،ﻧﻈﺮ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻗﺎﻃﻊ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺮﻳﺪ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻳﺎ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻭ ﮔﺎﻫﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﺴﺨﻪ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺏ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻳﺎﻓﺘﻪ ،ﺑﺮﺍﻱ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻭﺯﺍﺭﺗﺨﺎﻧﻪ ،ﭼﻪ ﺩﺭ ﻣﺮﻛﺰ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎ .ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ،ﺍﻭ ﻋﻀﻮ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﺗﻘﻮﻳﻢ ﺧﺮﻳﺪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﺧﻄﻲ ﻭ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻣﻠﻲ ،ﻭ ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻨﺎ ،ﺯﻳﺮﻧﻈﺮ ﺩﻛﺘﺮ ﺯﺭﻳﺎﺏ ،ﻭ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﻛﺰﻱ ،ﻭ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻠﻲ ،ﻭ ﺩﺭﻳﻦ ﺟﻤﻊ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻋﻠﻲ ﺍﺻﻐﺮ ﻣﻬﺪﻭﻱ ﭘﺴﺮ ﺣﺎﺝ ﺍﻣﻴﻦﺍﻟﻀﺮﺏ ﺣﺮﻑ ﺁﺧﺮ ﺭﺍ ﻣﻲﺯﺩ .ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﻭ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮﺩ ﺧﻴﻠﻲ ﺯﻭﺩ ﺑﻪ ﺧﺎﺭﺝ ﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﺷﻮﺩ ـ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﻭ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺛﺒﺖ ﻭ ﺿﺒﻂ ﺷﺪ ،ﻭ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺷﺨﺼ ًﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮﺩﻡ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻛﻤﻲ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺧﺮﻳﺪ ﺁﻥ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﺍﺷﺘﻢ ،ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺧﺮﻳﺪ ﻛﺘﺎﺏ ﻭﻗﻒﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮﺍﺟﻪ ﺭﺷﻴﺪﺍﻟﺪﻳﻦ ﻓﻀﻞﺍﷲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﻳﺪ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﺪ ،ﻣﺜ ً ﻼ ﺩﺭ ﺁﺳﻴﺎﻱ ﻫﻔﺖ ﺳﻨﮓ ﻳﺎ ﺳﻨﮓ ﻫﻔﺖ ﻗﻠﻢ ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭ ﻛﺎﺳﻪ ﻛﻮﺯﻩ ﺗﻤﺪﻥ )ﺹ.(434 ﻣﺎ ﺑﺎ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ،ﺷﻮﺧﻴﻬﺎﺋﻲ ﻫﻢ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻳﻢ .ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺩﺍﺭﻡ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﻦ ،ﺷﻮﺧﻲ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻓﺮﻭﺯﺍﻧﻔﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﻖ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻭ ﺯﺭﻳﺎﺏ ،ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﻱ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻧﻘﻞ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩ: ﺭﻭﻱ ﻗﺎﻃﺮﻫﺎﻱ ﺍﻣﺎﻣﺰﺍﺩﻩ ﺩﺍﻭﺩ ﺭﺍ ﺳﻔﻴﺪ ﻛﺮﺩﻳﺪ)ﻫﻮﺍﺧﻮﺭﻱ ﺑﺎﻍ ،ﺹ .(91ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻟﻘﺐ ﻛﻠﻚﺍﻟﻤﻮﺭﺧﻴﻦ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ـ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﻠﻚﺍﻟﻤﻮﺭﺧﻴﻦ ﺳﭙﻬﺮ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ ـ ﻭ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻛﻮﺭﻭﺵ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻧﺎﻳﺐ ﺣﺴﻴﻦ ،ﻣﺜﻞ ﭼﺴﺐ ﺍﻭﻫﻮ ﺑﻪ
● ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭﺍﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺩﻫﻬﺎ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﺎﺯ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻣﺎ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻫﺪﻳﻪ ﻛﻨﻨﺪ. ﺍﻭ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺍﺳﺎﻣﻲ ﻫﻤﻪ ﺍﻫﺪﺍﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺧﻮﺵ ﺩﺭ ﻣﺪﺧﻞ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﺛﺒﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻓﺮﺥﺧﺎﻥ ﻛﺎﺷﻲ ﻛﻪ ﺍﺳﺘﺸﻬﺎﺩ ﻭ ﻗﺒﺎﻟﻪﻫﺎﻱ ﮔﺮﺍﻥﻗﻴﻤﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺻﺎﺣﺐﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺎ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺳﻨﺠﺶ ﺍﺳﺖ.
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻫﻢ ﻣﻲﭼﺴﺒﺎﻧﺪ ﻭ ﺁﺧﺮ ﻛﺎﺭ ﻫﻢ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻥ ﻭﺻﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﺩﺭ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺩﻳﺪﺍﺭﻱ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﺍﻭ ،ﺑﺮﺍﻱ ﻋﻴﺎﺩﺕ ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻢ ،ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻡ ﻛﻪ ﺣﺎﻟﺶ ﺧﻮﺵ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻪ ﺷﻮﺧﻲ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻢ :ﻣﻮﺍﻇﺐ ﺑﺎﺵ ،ﺭﺧﻨﻪ ﺩﺭ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺳﻴﺼﺪ ﻭ ﭼﻬﺎﺭﻱﻫﺎ ﻧﻴﻨﺪﺍﺯﻱ! ﻭ ﺍﻭ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩﺍﻡ ﺑﻪ ﺷﻮﺧﻲ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺣﻖ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﺎﺩﺍﺕ ﻧﺎﺻﺮﻱ ﻭ ﻓﻮﺕ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻛﺎﺑﻞ ﺍﺳﺖ ،ﺁﻫﺴﺘﻪ ﮔﻔﺖ: ﺁﻫﺴﺘﻪ ﺑﮕﻮ ﻛﻪ ﻋﺰﺭﺍﺋﻴﻞ ﻧﺸﻨﻮﺩ. ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻣﻦ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩﺍﻡ ـ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﺎﻣﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻳﺲ ،ﻣﻬﻤﺎﻥ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺧﻮﺍﻫﺮﺵ ﻭ ﺁﻗﺎﻱ ﻋﺒﺎﺱ ﻋﺴﻜﺮﻱ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻪﺍﺵ ﻭ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮﺍﻫﺮﺵ ﺑﻮﺩﻩﺍﻡ ،ﻳﺎ ﺩﺭ ﺳﻮﺋﻴﺲ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺟﻤﺎﻝﺯﺍﺩﻩ ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ﻳﺤﻴﻲ ﻣﻬﺪﻭﻱ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻩﺍﻳﻢ ﻭ ﺑﺎ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻧﺶ ﺑﻬﺮﻭﺯ ﻭ ﺁﻥ ﻣﻬﻨﺪﺱ ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮ ﻳﻚ ﻣﺠﻠﻪ ﻛﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ـ ﺁﻣﺪ ﻭﺭﻓﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻳﻢ. ﺁﺛﺎﺭ ﺑﺎﻗﻴﺎﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻓﺸﺎﺭ ،ﻳﻜﻲ ﻫﻢ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﺟﻤﺎﻝﺯﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻭ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﺘﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﻱ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺟﻤﺎﻝﺯﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻳﻢ ،ﺟﻤﺎﻝﺯﺍﺩﻩ ﮔﻔﺖ :ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺭﻡ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺍﺭﻡ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺻﺮﻑ ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﻭ ﺧﺮﻳﺪ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﺿﻤﻨ ًﺎ ﮔﻔﺖ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﻫﻤﻪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﻮﺋﻴﺲ ﺩﺍﺭﻡ ـ ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺁﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻋﺘﻨﺎ ﺑﻮﺩ ـ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﺪﻫﻢ. ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻧﻈﺮ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺭﺍ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ ﺩﺭ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺁﻥ ﻛﻤﻚ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ .ﺟﻤﺎﻝﺯﺍﺩﻩ ﺳﻨﺪ ﺭﺍ ﺑﻌﺪﺍ ً ﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﺳﭙﺮﺩﻩﻫﺎﻱ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭﻱ ﺳﻬﺎﻡ ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺳﻴﻤﺎﻥ ﺑﻮﺩ ـ ﻭ ﺩﻟﻴﻞ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻦ ﻗﺒ ً ﻼ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪﺍﻱ ﻣﻔﺼﻞ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻡ) .ﻛﺘﺎﺏ ﻫﻮﺍﺧﻮﺭﻱ ﺑﺎﻍ ـ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻛﻴﻤﻴﺎﮔﺮﻱ ﻗﻠﻢ( ـ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻳﻚ ﻫﻴﺌﺖ ﺍﻣﻨﺎء ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺼﺮﻑ ﺁﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﺡ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺷﺨﺺ ﺍﻭ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ،ﺩﻛﺘﺮ ﻋﻠﻲ ﺍﻛﺒﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺣﻴﺎﺕ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﺳﻮﻣﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻨﺪ .ﭘﺲ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﻳﻌﻨﻲ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ،ﻣﺮﺣﻤﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺨﻠﺺ ﭘﺎﺭﻳﺰﻱ ﺭﺍ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻛﺮﺩﻧﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻴﺌﺖ ﺍﻣﻨﺎء
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393 ﻃﻲ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺟﻤﺎﻝﺯﺍﺩﻩ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺑﺰﺭگ ﻧﺎﻳﻞ ﮔﺮﺩﻳﺪ ـ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﺩﻛﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ،ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺩﻛﺘﺮ ﺷﻴﺦﺍﻻﺳﻼﻣﻲ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺩﺍﻧﺸﻜﺪﻩ ﺣﻘﻮﻕ ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﺍﻭ ﺁﻗﺎﻱ ﺷﻜﺮﭼﻲﺯﺍﺩﻩ ﺭﺋﻴﺲ ﻭﻗﺖ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺩﺭ ﻫﻴﺌﺖ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ .ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺍﺯ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻭ ﺳﻮﺩ ﺳﻬﺎﻡ ﺳﻴﻤﺎﻥ ﺟﻤﺎﻝﺯﺍﺩﻩ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻴﻢ ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻣﺠﻬﺰ ﭼﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﺩﺭ ﻛﻮﻱ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ـ ﺍﻣﻴﺮﺁﺑﺎﺩ ـ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﺴﺎﺯﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮ ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ ﺍﺯ ﺍﻃﺎﻗﻬﺎﻱ ﺁﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ،ﻭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺟﻤﺎﻝﺯﺍﺩﻩ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺁﻗﺎﻱ ﺩﻛﺘﺮ ﺍﻣﻴﺪ ﻳﺰﺩﻱ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻛﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻛﻮﻱ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﻣﻜﺎﻧﺎﺕ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻭﺭﺩ ،ﻭ ﺩﺭ ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻭ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻣﻨﺘﻬﺎﻱ ﻛﻮﺷﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺁﻭﺭﺩ. ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺧﻴﺮ ﻭ ﺑﺎﻗﻴﺎﺕ ﺻﺎﻟﺤﺎﺕ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ،ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻬﻢ ﻭ ﺑﺎ ﺍﺭﺯﺵ ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ـ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺳﻲ ﻫﺰﺍﺭ ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎﺏ ـ ﺑﻪ ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﻬﻢ ﺩﺍﺋﺮﺓﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﻫﺪﻳﻪ ﻛﺮﺩ؛ ﻛﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺑﺨﺸﺶ ﺣﺎﺗﻢ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ـ ﺍﻣﺎ ﻧﻪ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪﺍﻱ ـ ﺑﻞ ﻭﺍﻗﻌﻲ. ﻭ ﺻﺒﺢ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺍﺳﻔﻨﺪ 11/1389ﻣﺎﺭﺱ ،2011 ﺍﻳﻨﻚ ﺟﺴﺪ ﺑﻴﺠﺎﻥ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ ،ﺩﺭ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺩﺍﺋﺮﺓﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﻭﺩﺍﻉ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ. ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭ 20ﻣﻬﺮ ﻣﺎﻩ 1304ﺵ 12/ﺍﻛﺘﺒﺮ 1925 ﻡ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﻩ ـ ﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺳﻪ ﻣﺎﻩ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺍﺯ ﻣﻦ ـ ﻛﻪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺩﻳﻤﺎﻩ 1304ﺵ/ﺁﺧﺮ ﺩﺳﺎﻣﺒﺮ 1925ﻡـ ﺑﻮﺩﻩﺍﻡ ،ﻭ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺁﻥ ﺷﻌﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﻝ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻡ ،ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﺣﻖ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺻﺎﺩﻕ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ِ ـﺪﻭﺍﺭﻱ ﻣــﺮﺩ ﻓــﺮﻭ ﻣـﻴـﺮﺩ ﺍﻣﻴّ ﭼﻮ ﻫﻤﺴﺎﻝ ﺭﺍ ﺗﻦ ﺩﺭﺁﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﺮﺩ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻣﺮﺩﻱ ﭘﺮ ﺗﻮﺍﻥ ﻭ ﻭﺭﺯﺷﻜﺎﺭ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺑﺎ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﻛﻮﻫﻨﻮﺭﺩ ﺧﻮﺩ ،ﺍﻟﺒﺮﺯ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﭘﺎﻱ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﻝ ﺍﻟﺒﺮﺯ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ـ ﻭ ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﺍﻋﺘﻴﺎﺩﻱ ﻫﻢ
241 ● ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﻌﺪﻭﺩ ﻣﺤﻘﻘﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﻘﻖ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ ـ ﻛﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ،ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻫﻔﺘﺎﺩﻣﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﻋﻤﺮ ﺍﻭ ،ﻣﻘﺎﻻﺕ ﻳﺎﺩﺑﻮﺩﻱ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ـ ﻭ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻻﺕ ﺑﻪﺻﻮﺭﺕ ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺏ ﻗﻄﻮﺭ ـ ﮔﻤﺎﻥ ﻛﻨﻢ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺟﻠﺪ )؟( ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ؛ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﻳﺎﺩﻭﺍﺭﻩﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﺰﺭگ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺭﺟﺎﻉ ﻣﺤﻘﻘﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﻟﺐ ﺑﻪ ﻣﺸﺮﻭﺏ ﻭ ﺩﺧﺎﻧﻴﺎﺕ ﻧﻴﺎﻟﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ، ﻭ ﻫﻤﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﭘﺪﺭ ﺧﻮﺩ ـ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﺪ ﺭﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﻣﺜﻞ ﻣﺎﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﻛﻪ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﺮ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻳﺎﻓﺖ ـ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻤﺮﻱ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﺍﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﻲﺩﺍﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ،ﺩﺳﺖ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭘﻴﺶﺁﻣﺪﻫﺎﻱ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺧﺒﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ـ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﻃﺤﺎﻝ ﻭ ﻣﻌﺎﻟﺠﺎﺕ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺩﺭ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎ ﻭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ـ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺑﻪ ﺷﻴﻤﻲﺩﺭﻣﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﺪ ،ﺑﻲﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺎﻧﺪ .ـ ﺷﻴﻤﻲﺩﺭﻣﺎﻧﻲ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﺑﻲﺍﻣﺎﻥ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﻳﻜﻤﻲ ﺍﺳﺖ ـ ﻭ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ »ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺁﺧﺮﺵ ﺧﻮﺵ ﺍﺳﺖ« ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻛﺮﺩﻩﺍﻡ ـ ﺁﺧﺮ ﺍﻳﺮﺝ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﻣﺆﻟﻒ »ﻛﺘﺎﺏﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻭ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ« ﻫﻢ ﻫﺴﺖ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻪ ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮگ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺟﻮﺍﻧﺶ ﺑﺎﺑﻚ ـ ﻛﻪ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺭﺍ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻛﺮﺩ ـ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﻮﺩ .ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻧﻈﺎﻣﻲ: ﺑـﺮﻧﺠﺪ ﺗـﻦ ﻧـﺎﺯﻙ ﺍﺯ ﺩﺭﺩ ﻭ ﺩﺍﻍ ﭼﻪ ﺧﻮﻳﺸﻲ ﺑﻮﺩ ﺑﺎﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﭼﺮﺍﻍ؟ ﻭﻟﻴﻜﻦ ﭼﻮ ﺩﺭ ﺷﻴﺸﻪ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﺳﻨﮓ ﻛـﻠﻴـﺪ ﺩﺭِ ﭼـﺎﺭﻩ ﺑـﺎﻳﺪ ﻧﻪ ﺟﻨﮓ ﺳﺒﻮﺋﻲ ﻛﻪ ﺳﻮﺭﺍﺥ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻡ ﻭ ﺳﺮﻳﺸﻢ ﻧﮕﺮﺩﺩ ﺩﺭﺳﺖ ﺟﻬﺎﻥ ﻏﺎﺭﺕ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺩﺭﻱ ﻣﻲﺑَﺮﺩ ﻳـﻜﻲ ﺁﻭﺭﺩ ﺩﻳـﮕـﺮﻱ ﻣـﻲﺑَـﺮﺩ
242
ﺷﻤﺎﺭﻩ /295ﺑﻬﺎﺭ1393
ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﺍﺷﺘﺮﺍﻙ ﺍﮔﺮ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﺍﺷﺘﺮﺍﻙ ﻧﺸﺮﻳﻪ » ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺳﻴﺎﺳﻲ ـ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ « ﻫﺴﺘﻴﺪ : ﺑﺮگ ﺍﺷﺘﺮﺍﻙ ﺭﺍ ﻛﺎﻣﻞ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﺎ ﭘﺮ ﻛﻨﻴﺪ ﺣﻖ ﺍﺷﺘﺮﺍﻙ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺟﺎﺭﻱ 251005060ﻧﺰﺩ ﺑﺎﻧﻚ ﺗﺠﺎﺭﺕ ،ﺷﻌﺒﻪ ﻣﻴﺮﺩﺍﻣﺎﺩ ﺷﺮﻗﻲ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻛﺪ 351ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ) ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺩﺭ ﻛﻠﻴﻪ ﺷﻌﺐ ﺑﺎﻧﻚ ﺗﺠﺎﺭﺕ ( ﻭﺍﺭﻳﺰ ﻛﻨﻴﺪ. ﺭﻭﻧﻮﺷﺖ ﺑﺮگ ﺭﺳﻴﺪ ﺑﺎﻧﻜﻲ ﺭﺍ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺩﻭﺭﺓ ﺍﺷﺘﺮﺍﻙ ﻧﺰﺩ ﺧﻮﺩ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻳﺪ. ﺍﺯ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻥ ﭘﻮﻝ ﻧﻘﺪ ﺑﺎﺑﺖ ﺍﺷﺘﺮﺍﻙ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻱ ﻛﻨﻴﺪ. ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻣﺸﺘﺮﻙ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻳﺪ ،ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺍﺷﺘﺮﺍﻙ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮگ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺍﺷﺘﺮﺍﻙ ﻗﻴﺪ ﻛﻨﻴﺪ. ﺑﺮﻳﺪﻩ ﻳﺎ ﺭﻭﻧﻮﺷﺖ ﺑﺮﮔﺔ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﺻﻞ ﺭﺳﻴﺪ ﺑﺎﻧﻜﻲ ﺑﺎ ﭘﺴﺖ ﺳﻔﺎﺭﺷﻲ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺯﻳﺮ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﻛﻨﻴﺪ: ﺗﻬﺮﺍﻥ :ﺑﻠﻮﺍﺭ ﻣﻴﺮﺩﺍﻣﺎﺩ ـ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﻧﻔﺖ ﺟﻨﻮﺑﻲ ـ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ)ﺑﺨﺶ ﺍﺷﺘﺮﺍﻙ( ﻛﺪﭘﺴﺘﻲ 15499-53111
ﺗﻮﺟﻪ:
* ﺩﺭﺻﻮﺭﺕ ﻋﺪﻡ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺗﺎ 15ﺭﻭﺯ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺁﻥ ﺑﺎ ﺷﻤﺎﺭﺓ ﺗﻠﻔﻨﻬﺎﻱ 29993471ﻭ 29993472ﺑﺨﺶ ﺁﺑﻮﻧﻤﺎﻥ ﺗﻤﺎﺱ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ. * ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎ ،ﺁﻣﻮﺯﮔﺎﺭﺍﻥ ،ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﻭ ﺩﺍﻧﺶ ﺁﻣﻮﺯﺍﻥ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻥ ﺭﻭﻧﻮﺷﺖ ﺑﺮﮔﺔ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ)ﭘﺸﺖ ﻭ ﺭﻭﻱ ﺑﺮﮔﻪ( ﻭ ﻣﻌﺮﻓﻲﻧﺎﻣﻪ ﺍﺯ ﻣﺤﻞ ﻛﺎﺭ ﻳﺎ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺍﺯ ﺍﺷﺘﺮﺍﻙ ﻭﻳﮋﻩ ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ 10000ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﻨﻨﺪ. * ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻤﺪﻳﺪ ﺍﺷﺘﺮﺍﻙ ﻭﻳﮋﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎ ،ﺁﻣﻮﺯﮔﺎﺭﺍﻥ ،ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﻭ ﺩﺍﻧﺶ ﺁﻣﻮﺯﺍﻥ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﻣﻌﺮﻓﻲﻧﺎﻣﻪ ﺍﺯ ﻣﺤﻞ ﻛﺎﺭ ﻳﺎ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺩﻭﻣﺮﺗﺒﻪ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﺷﻮﺩ. * ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻤﺎﺭﻩ ﻫﺎﻱ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻜﻔﺮﻭﺷﻲ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ )ﺗﻠﻔﻦ ( 29993686 :ﻳﺎ ﻭﺍﺣﺪ ﻓﺮﻭﺵ )ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ( ﻭﺍﻗﻊ ﺩﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﺍﻧﻘﻼﺏ ،ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺩﺭﺏ ﺍﺻﻠﻲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ )ﺗﻠﻔﻦ: ( 66460734ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ.
ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺍﺷﺘﺮﺍﻙ
ﻳﻚ ﺳﺎﻝ
ﺑﺮﺍﻱ ﺩﺍﺧﻞ ﻛﺸﻮﺭ
20000ﺗﻮﻣﺎﻥ
ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻣﺸﺘﺮﻙ : ﻛﺪ ﭘﺴﺘﻲ : ﺗﻠﻔﻦ :
10000ﺗﻮﻣﺎﻥ
ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﮔﺮﻭﻩ ﻳﻚ
50000ﺗﻮﻣﺎﻥ
25000ﺗﻮﻣﺎﻥ
ﮔﺮﻭﻩ ﺩﻭ
56000ﺗﻮﻣﺎﻥ
28000ﺗﻮﻣﺎﻥ
ﮔﺮﻭﻩ ﺳﻪ
64000ﺗﻮﻣﺎﻥ
32000ﺗﻮﻣﺎﻥ
ﮔﺮﻭﻩ ﭼﻬﺎﺭ
74000ﺗﻮﻣﺎﻥ
37000ﺗﻮﻣﺎﻥ
ﮔﺮﻭﻩ ﭘﻨﭻ
80000ﺗﻮﻣﺎﻥ
40000ﺗﻮﻣﺎﻥ
ﺑﺮگ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﺍﺷﺘﺮﺍﻙ ﻧﺎﻡ ﻭ ﻧﺎﻡ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﻲ :
ﺷﺶ ﻣﺎﻩ
ﺘﺼﺎﺩﻱ ﺎﺳﻲ ﺍﻗ ﺳﻴ
.............................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
ﺻﻨﺪﻭﻕ ﭘﺴﺘﻲ : ﻗﺒ ً ﻼ ﻣﺸﺘﺮﻙ ﺑﻮﺩﻩﺍﻳﺪ
ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺍﺷﺘﺮﺍﻙ ﻗﺒﻠﻲ
)ﻗﻴﺪ ﻛﺪ ﭘﺴﺘﻲ ﺍﻟﺰﺍﻣﻲ ﺍﺳﺖ (