3. Armia Wojska Polskiego: 6 października – 15 listopada 1944 r. Kamil Anduła

3. Armia Wojska Polskiego: 6 października – 15 listopada 1944 r.

Kamil Anduła

Dzieje Polskich Sił Zbrojnych na Wschodzie kojarzone są ze szlakiem bojowym 1. Armii WP od Warszawy, przez Wał Pomorski, Kołobrzeg do Berlina. Nieco w cieniu pozostają tragiczne zmagania 2. Armii WP pod Budziszynem. Natomiast krótki okres istnienia 3. Armii WP znany jest jedynie wąskiej grupie naukowców i pasjonatów. Niniejszy artykuł ma na celu nakreślić dzieje formowania tej zapomnianej armii i przypomnieć o koszmarnych warunkach w jakich musieli służyć polscy żołnierze powołani do wojska przez komunistyczne władze.

Rok 1944 przyniósł wielkie klęski Wehrmachtu na froncie wschodnim. Stało się oczywiste, że zajęcie całego terytorium II Rzeczypospolitej przez Armię Czerwoną jest tylko kwestią czasu. Na mocy decyzji powziętych na konferencji w Teheranie, Polska miała zostać włączona do sowieckiej strefy wpływów. Oznaczało to utratę suwerenności na rzecz Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS). Legalny rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie nie dysponował polityczną i militarną siłą zdolną odwrócić bieg wypadków.

Równocześnie polscy komuniści w ZSRS skupieni wokół Edwarda Osóbki-Morawskiego i Wandy Wasilewskiej przystąpili do formowania Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) – marionetkowego rządu, który miał przejąć władzę w Polsce 80 i sprawować ją w interesie Józefa Stalina. Od 1943 r. komuniści konsekwentnie tworzyli formacje Wojska Polskiego, zwanego później „ludowym”, które walcząc w podporządkowaniu Armii Czerwonej miały w oczach światowej opinii legitymizować ich roszczenia do przywództwa w Polsce.

Nie da się przecenić bohaterstwa polskich żołnierzy bijących się na froncie wschodnim, ale warto pamiętać, że od połowy 1944 r. wojna dla Niemiec była przegrana, a udział Polaków w zmaganiach wojennych nie był dla ich przebiegu czynnikiem decydującym. Utworzenie i rozbudowa Wojska Polskiego na Wschodzie miała znaczenie przede wszystkim polityczne. Oprócz wspomnianej legitymizacji na arenie międzynarodowej, wojsko wzmacniało prestiż nowej władzy w oczach społeczeństwa, jak również stanowiło użyteczne narządzie przymusu wobec organizacji niepodległościowych i zwykłych ludzi, którzy odważyli się przeciwstawiać sowietyzacji Polski.

Gwałtowna rozbudowa Wojska Polskiego, która nastąpiła od połowy 1944 r. pod hasłami walki z faszystowskimi Niemcami, była także formą kontroli nad patriotycznie nastawionymi mężczyznami w wieku poborowym, po to, aby nie zasilali oni zbrojnego podziemia niepodległościowego. Trudno zatem postrzegać „ludowe” Wojsko Polskie jako nic innego jak tylko filar władzy komunistycznej w niesuwerennej Polsce.

Gen. broni Michał Rola-Żymierski – główny orędownik powstania Frontu Polskiego.

Rozbudowa WP w drugiej połowie 1944 r.

Wkroczenie Armii Czerwonej na kresy wschodnie II Rzeczypospolitej umożliwiło mobilizację w szeregi wojska Polaków zamieszkujących te ziemie. W lipcu 1944 r. Polskie Siły Zbrojne w ZSRS liczyły 113 592 żołnierzy, a na froncie wschodnim działania bojowe prowadziła 1. Armia Polska.

Po przekroczeniu linii Bugu PKWN wystosował manifest polityczny do społeczeństwa polskiego ogłoszony z datą 22 lipca 1944 r. Jako miejsce ogłoszenia podano Chełm. W rzeczywistości dokument został podpisany i zatwierdzony przez Stalina w Moskwie dwa dni wcześniej. Manifest ukazał się w formie obwieszczenia wraz Gen. broni Michał Rola-Żymierski – główny orędownik powstania Frontu Polskiego.

Gen. broni Michał Rola-Żymierski – główny orędownik powstania Frontu Polskiego.