Kamil Anduła
3. Armia Wojska Polskiego:
6 października – 15 listopada 1944 r. Dzieje Polskich Sił Zbrojnych na Wschodzie kojarzone są ze szlakiem bojowym 1. Armii WP od Warszawy, przez Wał Pomorski, Kołobrzeg do Berlina. Nieco w cieniu pozostają tragiczne zmagania 2. Armii WP pod Budziszynem. Natomiast krótki okres istnienia 3. Armii WP znany jest jedynie wąskiej grupie naukowców i pasjonatów. Niniejszy artykuł ma na celu nakreślić dzieje formowania tej zapomnianej armii i przypomnieć o koszmarnych warunkach w jakich musieli służyć polscy żołnierze powołani do wojska przez komunistyczne władze.
R
80
ok 1944 przyniósł wielkie klęski Wehrmachtu na froncie wschodnim. Stało się oczywiste, że zajęcie całego terytorium II Rzeczypospolitej przez Armię Czerwoną jest tylko kwestią czasu. Na mocy decyzji powziętych na konferencji w Teheranie, Polska miała zostać włączona do sowieckiej strefy wpływów. Oznaczało to utratę suwerenności na rzecz Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS). Legalny rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie nie dysponował polityczną i militarną siłą zdolną odwrócić bieg wypadków. Równocześnie polscy komuniści w ZSRS skupieni wokół Edwarda Osóbki-Morawskiego i Wandy Wasilewskiej przystąpili do formowania Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) – marionetkowego rządu, który miał przejąć władzę w Polsce
i sprawować ją w interesie Józefa Stalina. Od 1943 r. komuniści konsekwentnie tworzyli formacje Wojska Polskiego, zwanego później „ludowym”, które walcząc w podporządkowaniu Armii Czerwonej miały w oczach światowej opinii legitymizować ich roszczenia do przywództwa w Polsce. Nie da się przecenić bohaterstwa polskich żołnierzy bijących się na froncie wschodnim, ale warto pamiętać, że od połowy 1944 r. wojna dla Niemiec była przegrana, a udział Polaków w zmaganiach wojennych nie był dla ich przebiegu czynnikiem decydującym. Utworzenie i rozbudowa Wojska Polskiego na Wschodzie miała znaczenie przede wszystkim polityczne. Oprócz wspomnianej legitymizacji na arenie międzynarodowej, wojsko wzmacniało prestiż nowej władzy w oczach społeczeństwa, jak również stanowiło użyteczne narządzie przymusu wobec organizacji niepodległościowych i zwykłych ludzi, którzy odważyli się przeciwstawiać sowietyzacji Polski. Gwałtowna rozbudowa Wojska Polskiego, która nastąpiła od połowy 1944 r. pod hasłami walki z faszystowskimi Niemcami, była także formą kontroli nad patriotycznie nastawionymi mężczyznami w wieku poborowym, po to, aby nie zasilali oni zbrojnego podziemia niepodległościowego. Trudno zatem postrzegać „ludowe” Wojsko Polskie jako nic innego jak tylko filar władzy komunistycznej w niesuwerennej Polsce.
Rozbudowa WP w drugiej połowie 1944 r.
Wkroczenie Armii Czerwonej na kresy wschodnie II Rzeczypospolitej umożliwiło
mobilizację w szeregi wojska Polaków zamieszkujących te ziemie. W lipcu 1944 r. Polskie Siły Zbrojne w ZSRS liczyły 113 592 żołnierzy, a na froncie wschodnim działania bojowe prowadziła 1. Armia Polska. Po przekroczeniu linii Bugu PKWN wystosował manifest polityczny do społeczeństwa polskiego ogłoszony z datą 22 lipca 1944 r. Jako miejsce ogłoszenia podano Chełm. W rzeczywistości dokument został podpisany i zatwierdzony przez Stalina w Moskwie dwa dni wcześniej. Manifest ukazał się w formie obwieszczenia wraz Gen. broni Michał Rola-Żymierski – główny orędownik powstania Frontu Polskiego.
