Badanie czytelności schematu linii tramwajowych w Krakowie

BADANIE HIERARCHII CZYTELNOŚCI ELEMENTÓW PLAKATU Katarzyna Pado rok 1 | wzornictwo 2015/2016 Podstawy Badań Wizualnych prowadzący: dr Marta Więckowska Zakład Badań Wizualnych i Interakcji Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach

SPIS TREŚCI

1. Analiza cech wizualnych plakatu:

1.1 Wyróżnienie i nazwanie elementów plakatu 1.2 Uporządkowanie elementów według zajmowanej powierzchni 1.3 Analiza kolorystyki i kontrastów kolorystycznych 1.4 Analiza typografii 1.5 Analiza kompozycji 1.6 Hipotetyczna hierarchia czytelności plakatu

s. 3 s. 4 s. 5 s. 6 s. 7 s. 8

2. Badanie:

2.1 Opis badania 2.2 Opis sposobu przeprowadzania analizy 2.3 Przykłady grupowania elementów 2.4 Hierarchia czytelności plakatu po analizie kart badawczych

s. 9 s. 10 s. 11 s. 14

3. Analiza wyników badania:

3.1 Schemat analizy wyników badania 3.2 Różnice w czasie odczytywania poszczególnych elementów plakatu w różnych częściach badania 3.3 Łatwość zauważenia nierównoznaczna z poprawnym odczytaniem 3.4 Poziom złożoności elementu a częstotliwość rozpoznania 3.5 Różnice w kolejności odczytywania elementów w różnych częściach badania 3.6 Różnice pomiędzy hipotetyczną hierarchią czytelności plakatu a hierarchią czytelności ustaloną na podstawie analizy wyników badania

s. 15 s. 16 s. 17 s. 18 s. 19 s. 20

4. Załączniki:

4.1 Uzupełnione tabele z wynikami badania

s. 21 2

1.1 WYRÓŻNIENIE I NAZWANIE ELEMENTÓW PLAKATU Elementy graficzne

Elementy typograficzne

środkowa część grafiki „żubr”

nagłówek „żubroffka”

przednia część grafiki „żubr”

nazwa, miejsce i data wydarzenia

Tło

tylna część grafiki „żubr”

dolna część grafiki „żubr”

3

zajmowana powierzchnia w %

1.2 UPORZĄDKOWANIE ELEMENTÓW WEDŁUG ZAJMOWANEJ POWIERZCHNI

Czarne tło zdecydowanie dominuje na plakacie; zajmuje 79,3% jego powierzchni. Elementy plakatu znacząco różnią się między sobą zajmowaną powierzchnią. Największym elementem plakatu jest tylna część grafiki „żubr” - zajmuje 6,3 % powierzchni plakatu. Najmniejszy element plakatu, środkowa część grafiki „żubr”, ma powierzchnię ponad 4 razy mniejszą - 1,5 %.

4

1.3 ANALIZA KOLORYSTYKI I KONTRASTÓW KOLORYSTYCZNYCH Kolorystyka tło elementy typograficzne elementy graficzne - tło jest jednokolorowe - w elementach typograficznych zastosowano kilka odcieni błękitu i fioletu - elementy graficzne mają bogatą kolorystykę, można w nich odnaleźć wiele odcieni, zarówno ciepłych, jak i chłodnych barw

Kontrasty typografia - tło grafika - tło środkowa część grafiki „żubr” - grafika „żubr”

Plakat z zastosowaniem filtra „krystalizacja” w programie Adobe Photoshop

Kontrasty pomiędzy elementami typograficznymi a tłem są niewielkie. Utrudnia to odczytywanie napisów. Między grafiką „żubr” a tłem kontrasty są również małe, co podobnie wpływa na wyróżnienie grafiki. Najbardziej kontrastowa w stosunku do otoczenia jest środkowa część grafiki „żubr”, co czyni ją najlepiej widoczną częścią plakatu.

5

1.4 ANALIZA TYPOGRAFII - krój pisma jednoelementowy, charakterystyczny, bezszeryfowy - fioletowe i niebieskie litery na czarnym tle, kapitaliki - dla formatu 100x70 cm wysokość poszczególnych liter to 95-120 mm - krój pisma jednoelementowy, bezszeryfowy - fioletowe i niebieskie litery na czarnym tle, kapitaliki - dla formatu 100x70 cm wysokość liter to 25 mm

Elementy typograficzne bardzo słabo wyróżniają się na czarnym tle plakatu z powodu małego kontrastu pomiędzy kolorystyką liter a czernią tła, oraz zastosowanie stosunkowo cienkich linii do budowy liter. Dodatkowo mała wysokość znaków w nazwie, miejscu i dacie wydarzenia bardzo zmniejsza widoczność tych elementów. Lepiej widoczny w skali całego plakatu jest nagłówek, jednak jego skomplikowana budowa niemal uniemożliwia prawidłowe jego odczytanie.

6

1.5 ANALIZA KOMPOZYCJI Element na górze plakatu w niewielkim stopniu kontrastuje z czarnym tłem.

Element graficzny w środkowej części plakatu kontrastuje z czarnym tłem najlepiej ze wszystkich elementów kompozycji.

Największy element kompozycji znajduje się w centralnej części plakatu, najmniejszy w dolnej jego części. Kompozycja plakatu jest zamknięta; wszystkie elementy mieszczą sie w całości w jego obrębie. Elementy rozłożone są symetrycznie; nad i pod elementem graficznym znajdującym się w centrum plakatu umieszczone są elementy typograficzne, a ciężar elementów jest równo rozłożony po obu stronach pionowej osi plakatu. Kompozycja jest statyczna, w ułożeniu elementów dominuje kierunek poziomy.

Informacje dotyczące wydarzenia umieszczone są w dolnej części plakatu, słabo kontrastują z czarnym tłem.

7

1.6 HIPOTETYCZNA HIERARCHIA CZYTELNOŚCI PLAKATU Hipotetyczna hierarchia czytelności plakatu 1. Środkowa część grafiki „żubr” 2. Przednia część grafiki „żubr” 3. Nagłówek 4. Tylna część grafiki „żubr” 5. Dolna część grafiki „żubr” 6. Nazwa, miejsce i data wydarzenia

3 2 5

4 1

Najbardziej czytelnym elementem plakatu jest środkowa część grafiki „żubr”, pomimo tego, że zajmuje najmniejszy jego obszar. Mocno kontrastuje ona z otoczeniem, w którym jest umieszczona, dodatkowo znajduje się w centralnej części plakatu. Następnie odczytywana powinnna być kolejno: przednia część grafiki „żubr”, nagłówek oraz tylna część grafiki „żubr”. Mało widocznym obszarem jest dolna część grafiki „żubr”, a najmniej nazwa, miejsce i data wydarzenia, które słabo kontrastują z tłem oraz są stosunkowo małymi elementami plakatu.

6 8

2.1 OPIS BADANIA Celem badania jest weryfikacja hipotetycznej hierarchii czytelności elementów plakatu. Za pomocą testu pogłębionej analizy wizualnej zbadany został wpływ zmiany ostrości obrazu na czytelność komunikatu wizualnego. Badany plakat pojawiał się najpierw w całkowitym zamgleniu, po czym stopniowo doprowadzany był do ostrości. Zostały ustalone następujące parametry warunków przeprowadzenia testu: - do zmiany ostrości obrazu został użyty filtr „rozmycie gaussowskie” w programie Adobe Photoshop CS4 - działa on poprzez uśrednianie wyglądu sąsiadujących ze sobą pikseli, - na podstawie pretestu zostało ustalonych 10 etapów badania różniących się między sobą stopniem rozmycia obrazu; promienie rozmycia plakatu wynosiły kolejno : 40, 35, 30, 25, 20, 15, 11, 8, 5, 3 oraz 0 pikseli, - test był przeprowadzany na ekranie o rozdzielczości 1280 x 800 pikseli, - wyświetlany obraz miał wymiary 486 x 704 piksele, - badany siedział przed ekranem komputera w odległości 50-100 cm, - czas rysowania był nieograniczony i zależny od tempa rysowania badanego, - badany otrzymywał 10 odpowiednio opisanych kart badawczych o formacie A4 z umieszczonym wewnątrz pustym prostokątnym obszarem o proporcjach plakatu, - rysunek na karcie badawczej wykonywany był ołówkiem.

Instrukcja dla każdej z 10 badanych osób brzmiała następująco: „W obrębie ramki odpowiadającej wymiarom plakatu narysuj wystepujące na nim zaobserwowane elementy”. Badani swoje obserwacje dotyczące każdego z etapów umieszczali na 10 oddzielnych kartach badawczych o formacie A4. Na każdej z kart badawczych umieszczona była ramka o proporcjach odpowiadających wymiarom boków plakatu oraz wydzielone miejsce na zapisanie numeru badanej osoby (np. 04) i numeru etapu badania (np. II). wygląd karty badawczej 9

2.2 OPIS SPOSOBU PRZEPROWADZANIA ANALIZY W celu analizy kart badawczych, elementy narysowane przez badanych zostały podzielone na trzy grupy: elementy dostrzeżone, częściowo rozpoznane oraz rozpoznane. W arkuszu kalkulacyjnym programu Microsoft Excel zostały umieszczone tabele, do których wprowadzono dane dotyczące etapu badania, na którym dany element plakatu został dostrzeżony lub rozpoznany.

Element dostrzeżony - element, którego został zauważony zarys kształtu oraz umiejscowienie na plakacie Element częściowo rozpoznany - element, którego część kształtu została poprawnie odczytana, a inna część błędnie Element rozpoznany - element, który został w pełni poprawnie odczytany oraz odwzorowany na karcie badawczej z uwzględnieniem umiejscowienia na plakacie, wielkości oraz kształtu Forma tabeli w arkuszu programu Microsoft Excel (tabela wygląda tak samo dla każdej grupy elementów).

Nr badanego 1 2 3 (...)

Element 1 1 2 1

Element 2 2 3 3

(...)

Pola wpisywania numerów etapów, na których dane elementy zostały, w zależności od tabeli, dostrzeżone, częściowo rozpoznane lub rozpoznane.

10

2.3 PRZYKŁADY GRUPOWANIA ELEMENTÓW Przykłady elementów nagłówek „żubroffka”

- prawidłowe zakreślenie miejsca, w którym znajduje się nagłówek

grafika „żubr”

- prawidłowe zakreślenie miejsca, w którym znajduje się grafika

nazwa, miejsce i data wydarzenia

- prawidłowe zakreślenie miejsca, w którym znajduje się opis

Elementy dostrzeżone Nr badanego (...)

7 8

tylna część grafiki nagłówek „żubr” „żubroffka”

przednia część grafiki „żubr”

nazwa, miejsce i data wydarzenia

4 2

4 2

4 2

4 2

Przykładowe uzupełnienie tabeli

11

2.3 PRZYKŁADY GRUPOWANIA ELEMENTÓW Przykłady elementów częściowo rozpoznanych

nagłówek „żubroffka”

- odczytanie „ZKTA” zamiast „żubroffka”; „Z” oraz „A” są prawidłowo odczytane

dolna część grafiki „żubr”

- częściowo poprawne odwzorowanie kształtu

nazwa, miejsce i data wydarzenia

- odwzorowanie pól, w które wpisany jest tekst, jednak brak odczytania konkretnych liter

Elementy częściowo rozpoznane Nr badanego

nazwa, miejsce i data wydarzenia

nagłówek „żubroffka”

dolna część grafi- nazwa, miejsce i ki „żubr” data wydarzenia

4

-

-

10

(...)

6

7

7

7

- złe odczytanie daty wydarzenia - 18.12.2013 zamiast 4-8.12.2013; reszta napisu odwzorowana poprawnie

(...)

Przykładowe uzupełnienie tabeli

12

2.3 PRZYKŁADY GRUPOWANIA ELEMENTÓW Przykłady elementów rozpoznanych

nagłówek „żubroffka”

- prawidłowe odwzorowanie wszystkich liter w nagłówku

elementy grafiki „żubr”

- prawidłowe odwzorowanie elementów grafiki, uchwycenie szczegółów np. rogów w przedniej części grafiki, kształtu nóg w dolnej części

Elementy rozpoznane Nr badanego 1 (...)

8

nazwa, miejsce i data wydarzenia

- prawidłowe odczytanie i odwzorowanie wszystkich elementów opisu

nagłówek „żubroffka” 10

elementy grafiki „żubr” 10

nazwa, miejsce i data wydarzenia

10

10

10

Przykładowe uzupełnienie tabeli

13

2.4 HIERARCHIA CZYTELNOŚCI PLAKATU PO ANALIZIE KART BADAWCZYCH Hierarchia czytelności plakatu 1. Środkowa część grafiki „żubr” 2. Dolna część grafiki „żubr” 3. Tylna część grafiki „żubr” 4. Nagłówek „żubroffka” 5. Przednia część grafiki „żubr” 6. Nazwa, miejsce i data wydarzenia

Po uśrednieniu wyników analizy kart badawczych(uporządkowaniu średnich etapów rozpoznania elementów), możliwe stało się ustalenie hierarchii czytelności plakatu. Najwcześniej rozpoznawany był najbardziej kontrastowy element plakatu - środkowa część grafiki „żubr”. Ostatni w kolejności okazał się element z nazwą, miejscem i datą wydarzenia; litery są mało kontrastowe oraz o mniejszej punktacji niż nagłówek „żubroffka”.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

14

3.1 SCHEMAT ANALIZY WYNIKÓW BADANIA Kolejne etapy analizy wyników badania: 1. Różnice w czasie odczytywania poszczególnych elementów plakatu w różnych częściach badania - wykres słupkowy porównujący średnie etapy dostrzeżenia, częściowego rozpoznania oraz rozpoznania dla wszystkich elementów.

2. Łatwość zauważenia nierównoznaczna z poprawnym odczytaniem - wykres słupkowy porównujący średni etap badania dla jednego elementu plakatu w odniesieniu do różnych etapów rozpoznania.

3. Poziom złożoności elementu a częstotliwość rozpoznania - wykres słupkowy przedstawiający częstotliwość rozpoznawania elementów na danym etapie badania z podziałem na elementy proste, złożone oraz typografię.

4. Różnice w kolejności odczytywania elementów w różnych częściach badania - skala rangowa elementów w formie tabeli ułożona na podstawie średnich etapów dostrzeżenia, częściowego rozpoznania oraz rozpoznania elementów.

5. Różnice pomiędzy hipotetyczną hierarchią czytelności plakatu a hierarchią czytelności ustaloną na podstawie analizy wyników badania.

15

3.2 RÓŻNICE W CZASIE ODCZYTYWANIA POSZCZEGÓLNYCH ELEMENTÓW PLAKATU W RÓŻNYCH CZĘŚCIACH BADANIA 10 9

8,9

8 7 6 5 4 3 2 1 0

5,6

5,6

6,3

6,7

7,1

7,4

7,7

9,1

9,9

10

7,9

4,1

1

1

1,3

1,8

2,4

etap, na którym dany element został dostrzeżony etap, na którym dany element został częściowo rozpoznany etap, na którym dany element został rozpoznany

* element został rozpoznany przez 4 osoby - średnia „10” jest obliczona dla 4 osób

Wykres przedstawia kolejno średnie etapy dostrzeżenia, częściowego rozpoznania oraz rozpoznania elementów plakatu. Można z niego odczytać kolejność oraz średnie etapy odczytywania elementów.

Trzy części badania następują kolejno po sobie; nie nachodzą one na siebie.

Wszystkie elementy są kolejno zauważane przez pewną część badania, następnie rozpoznawane są ich bardziej szczegółowe kształty. Jeden z elementów - nazwa, miejsce i data wydarzenia - odstaje od reszty, ponieważ nie zostaje prawidłowo

odczytany przez 6 osób; reszta elementów jest odczytywana przez wszystkich.

Różnice w odczytywaniu elementów mają małą skalę; tylko jeden z nich jest wyraźnie gorzej odczytywany.

16

3.3 ŁATWOŚĆ ZAUWAŻENIA NIERÓWNOZNACZNA Z POPRAWNYM ODCZYTANIEM

* element został rozpoznany przez 4 osoby - średnia „10” jest obliczona dla 4 osób

Kolejność etapów dostrzeżenia i rozpoznania elementów nie pokrywa się w żadnym przypadku. Oznacza to, że łatwość w dostrzeżeniu elementu nie pokrywa się z możliwością jego poprawnego odczytania. Inne cechy elementów decydują o ich zauważeniu, a inne o ich prawidłowym odczycie.

17

3.4 POZIOM ZŁOŻONOŚCI ELEMENTU A CZĘSTOTLIWOŚĆ ROZPOZNANIA

Na powyższym wykresie można zaobserwować wpływ złożoności elementów na częstotliwość rozpoznawania ich na danym etapie. Na etapie 6. i 7. rozpoznawane są jedynie elementy o nieskomplikowanej budowie, na 8. etapie aż 10 osób rozpoznało prosty element, podczas gdy jedynie 3 osoby rozpoznały element złożony. Na etapie 9 najwięcej osób rozpoznawało elementy typograficzne, natomiast na etapie 10 - elementy złożone.

Oznacza to , że elementy proste są dużo łatwiejsze do rozpoznania niż elementy o skomplikowanej budowie czy typografia.

elementy proste - środkowa część grafiki „żubr”, dolna część grafiki „żubr” elementy złożone - przednia część grafiki „żubr”, tylna część grafiki „żubr” typografia - nagłówek „żubroffka”, nazwa, miejsce i data wydarzenia

18

3.5 RÓŻNICE W KOLEJNOŚCI ODCZYTYWANIA ELEMENTÓW W RÓŻNYCH CZĘŚCIACH BADANIA Kolejność dostrzeżenia

Kolejność częściowego rozpoznania

Kolejność rozpoznania

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Dla punktu 3. pokrywają się kolejności dostrzeżenia oraz częściowego rozpoznania, jednak nagłówek „żubroffka” w pełni rozpoznawany jest później. Ma to związek ze skomplikowaną formą i układem liter w napisie, który utrudnia prawidłowe jego odczytanie. Dla punktu 1., 2. i 6. pokrywają się kolejności częściowego rozpoznania oraz rozpoznania; połowa elementów była w tej samej kolejności częściowo rozpoznawana, a następnie prawidłowo odczytywana.

Żaden z elementów nie był jako ten sam z kolei dostrzegany, częściowo rozpoznawany i rozpoznawany.

Można zauważyć, że kolejność dostrzegania zależna jest od wielkości elementów; jako pierwsze dostrzegane były elementy większe. Na rozpoznanie elementów większy wpływ miała ich kontrastowość w stosunku do otoczenia oraz złożoność elementu.

19

3.6 RÓŻNICE POMIĘDZY HIPOTETYCZNĄ HIERARCHIĄ CZYTELNOŚCI PLAKATU A HIERARCHIĄ CZYTELNOŚCI USTALONĄ NA PODSTAWIE ANALIZY WYNIKÓW BADANIA Hipotetyczna hierarchia czytelności plakatu

Hierarchia czytelności plakatu

1. Środkowa część grafiki „żubr” 2. Przednia część grafiki „żubr” 3. Nagłówek „żubroffka” 4. Tylna część grafiki „żubr” 5. Dolna część grafiki „żubr” 6. Nazwa, miejsce i data wydarzenia

1. Środkowa część grafiki „żubr” 2. Dolna część grafiki „żubr” 3. Tylna część grafiki „żubr” 4. Nagłówek “żubroffka” 5. Przednia część grafiki „żubr” 6. Nazwa, miejsce i data wydarzenia

Hierarchia czytelności plakatu ustalona po analizie wyników badań (na podstawie średnich etapów rozpoznania elementów plakatu) pokrywa sie z hipotetyczną hierarchią czytelności jedynie w pierwszym i ostatnim punkcie. Środkowa część grafiki „żubr” została odczytana najwcześniej ze wszystkich elementów plakatu ze względu na duży kontrast pomiędzy nią a jej otoczeniem. Kolejność pozostałych elementów w hierarchii jest odwrotna niż w hipotetycznej hierarchii. Okazało się, że na prawidłowe odczytanie elementu duży wpływ ma złożoność jego kształtu.

20

4.1 UZUPEŁNIONE TABELE Z WYNIKAMI BADANIA Elementy dostrzeżone Nr osoby badanej Elementy dostrzeżone 1 2 Nr osoby 3 badanej 4 5 1 6 2 7 3 8 4 9 5 10 6 średnia 7 8 9 10 średnia

Środkowa Przednia część grafiki część grafiki "żubr" "żubr" 1 1 5 1 Środkowa Przednia część4grafiki część1grafiki "żubr" "żubr" 1 1 2 1 1 1 1 1 5 1 1 1 4 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1.8 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1.8 1

Tylna część grafiki "żubr" 1 Tylna 1 część 1 grafiki 1 "żubr" 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Dolna część grafiki "żubr" 5 Dolna 5 część 5 grafiki 3 "żubr" 3 5 5 5 5 5 4 3 3 3 3 5 4.1 5

1 1 1 1

4 3 3 4.1

Tylna część grafiki "żubr" 7 Tylna 6 część 7 grafiki 7 "żubr" 7 7 8 6 6 7 8 7 8 7 7 8 7.1 6

Dolna część grafiki "żubr" 6 Dolna 6 część 6 grafiki 5 "żubr" 5 6 7 6 6 6 5 5 6 5 4 7 5.6 6

8 8 7 7.1

5 6 4 5.6

Nagłówek

Opis wydarzenia

1 1 1 2 Opis 1 2 Nagłówek wydarzenia 1 2 2 2 1 1 2 7 1 2 2 3 1 2 1 2 1 2 1 2 2 2 1 1 2 7 1.3 2.4 2 3 1 2 1 2 1 1 1.3 2.4

Elementy częściowo rozpoznane Nr osoby badanej Elementy częściowo rozpoznane 1 2 Nr osoby 3 badanej 4 5 1 6 2 7 3 8 4 9 5 10 6 średnia 7 8 9 10 średnia

Środkowa Przednia część grafiki część grafiki "żubr" "żubr" 5 7 6 8 Środkowa Przednia część6grafiki część6grafiki "żubr" "żubr" 6 6 4 6 5 7 6 8 6 8 5 6 6 6 6 6 6 6 5 7 4 6 7 7 6 8 5.6 6.7 5 6 6 6 5 7 7 7 5.6 6.7

Nagłówek

Opis wydarzenia

6 7 6 7 Opis 7 9 Nagłówek wydarzenia 6 7 6 7 6 7 7 8 6 7 6 7 7 9 6 7 6 7 7 7 6 7 6 8 7 8 6.3 7.4 6 7 6 7 7 7 6 8 6.3 7.4

21

4.1 UZUPEŁNIONE TABELE Z WYNIKAMI BADANIA

* element „opis wydarzenia” został rozpoznany przez 4 osoby - średnia „10” jest obliczona dla 4 osób

22