Uczeń z dyktafonem Aneta Popławska-Suś
O wartości historii mówionej w edukacji szkolnej Definicja historii mówionej przez długi czas pozostawała bez ostatecznego uściślenia. Rozwój tego pojęcia widoczny był w dokumentach standaryzujących praktykę pod tytułem Wytyczne historii mówionej, gdzie można odnaleźć zapis, w którym pod pojęciem historii mówionej rozumie się rejestrowany wywiad narracyjny (nagrywany na nośniku audio bądź wideo), skupiający się na indywidualnych doświadczeniach z przeszłości. Umożliwia on rozmówcy jak najpełniejsze przekazanie indywidualnych doświadczeń oraz dzielenie się swoimi przemyśleniami. Wywiad taki nie ma ograniczeń czasowych, a ten, kto mówi, posiada do niego pełnię autorskich praw1.
Historia mówiona jako źródło historyczne Na miejsce historii mówionej wśród źródeł historycznych w swojej klasyfikacji wskazał Jerzy Topolski. Dla niego źródłem jest wszystko to, co może posłużyć do tworzenia obrazu przeszłości,
O P I N I E , R E F L E KS J E , D O Ś W I A D C Z E N I A
czyli zarówno przekazy duchowe, przedmioty materialne, jak i ludzkie zachowania. Relacje świadków historii zaliczył do źródeł niepisanych jako przekazy ustne. Inny historyk, Edward A. Mierzwa2, wyszczególniając kryteria podziału źródeł historycznych, historię mówioną określił jako nośnik informacji oraz jako źródła powstałe na użytek historyka. Wyczerpującego, moim zdaniem, sklasyfikowania historii mówionej jako źródła historycznego dokonała Izabela Lewandowska3, która metodę tę uznała za źródła bezpośrednie (informacje na temat rozmówcy, zachowanie podczas wywiadu, używane słowa, gestykulacja, emocje; informacje ważne podczas analizy biografii rozmówcy – jego psychika, osobowość) i pośrednie (treści przekazywane przez świadka-przekaźnika – subiektywne), adresowane (wcześniejsze umówienie na wywiad, przekazanie jego celu i tematyki) i nieadresowane (wywiady ukryte), pisane (spisany wywiad) i niepisane (nagranie) oraz zastane (przemówienia
R E F L E KS J E 4 / 2 0 2 0
67
