4 minute read
Cyberprzemoc i inne niebezpieczeństwa
Cyberprzemoc i inne niebepieczeństwa
Agnieszka Królikowska
Advertisement
Jak przeciwdziałać nieodpowiednim zachowaniom w sieci?
Współczesność to okres intensywnego rozwoju nowoczesnych technologii cyfrowych. Grzegorz Stunża, pedagog mediów z Uniwersytetu Gdańskiego, podkreśla: „żeby lepiej zrozumieć oparcie współczesnej kultury na mediach i to, jakie zmiany niesie ze sobą korzystanie z sieci, oraz rozpocząć działania edukacyjne w tym zakresie, warto przyjrzeć się temu, jak w internecie funkcjonują nastolatki. W ich wypadku sieć jest bowiem obszarem mocno poszerzającym fizyczną rzeczywistość i w wielu wypadkach zastępującym obszary rzeczywistości fizycznej, w których funkcjonowały osoby będące obecnie w średnim wieku i starsze”1 .
OPINIE, REFLEKSJE, DOŚWIADCZENIA REFLEKSJE 4/2021 67
Rezygnacja z „realu”
W dobie tak intensywnie rozwijającej się technologii cyfrowej młodzi ludzie bardzo często rezygnują z życia „w realu” i przenoszą swoją aktywność do wirtualnej rzeczywistości. Z czasem „(...) zaczynają wycofywać się z życia rodzinnego i poszukują uznania i bliskości (…) posiłkując się internetem”2. Zdarza się, że nieświadomie zostają „wciągnięci” w świat przemocy wirtualnej. Stają się jej ofiarami lub też sprawcami.
Cyberprzemoc („elektroniczna” przemoc rówieśnicza) to: „prześladowanie, zastraszanie, nękanie, wyśmiewanie innych osób z wykorzystaniem Internetu i narzędzi typu elektronicznego, takich jak: SMS, e-mail, witryny internetowe, fora dyskusyjne w internecie, portale społecznościowe i inne”3 .
Cyberprzemoc jest ciągiem aktów agresji skierowanych przeciwko drugiej osobie. „Do jej najpopularniejszych form należy: • publikowanie poniżających filmów lub zdjęć; • publikowanie ośmieszających, wulgarnych komentarzy i postów; • włamania na konta serwisów społecznościowych; • flood, czyli „zalewanie” wiadomościami w komunikatorze, telefonami, SMS-ami; • podszywanie się pod inne osoby; • wykluczanie z internetowych społeczności”4 .
Ofiara cyberprzemocy nie ma się jak obronić. Sprawca tego rodzaju przemocy ma ciągły dostęp do swojej ofiary, choć nie wchodzi z nią w bezpośredni kontakt i nie widzi konsekwencji podejmowanych działań. „Jest przekonany o swojej anonimowości, działa z ukrycia. Nienawistną treść może spreparować »na spokojnie«, bez potrzeby reagowania na bieżąco. Może działać w dowolnym czasie, a ofiara nie ma możliwości ucieczki, jak jest w przypadku osobistych kontaktów – jej profil cały czas jest dostępny w sieci”5. Inaczej sprawę ujmując: od przemocy elektronicznej nie można uciec, nie można się od niej uwolnić, nie można się przed jej sprawcami „schować”.
Cyberprzemoc w liczbach
W badaniach prof. Jacka Pyżalskiego z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 40% uczniów i uczennic przyznaje, że wysłało komuś żart, który w efekcie wyrządził krzywdę.
Jak czytamy w raporcie EU Kids online 2020 (sporządzonym w języku angielskim), w części badań dotyczących Polski: • 25% osób w wieku 9–16 lat doznało w ciągu minionego roku negatywnych doświadczeń w sieci, 8% doświadczyło takiego stanu przynajmniej raz w miesiącu; • 39% stwierdziło, że „zawsze” wiedziało, jak reagować na zachowania innych, które im się nie podobają, 26% – „często”, ale 20% – tylko „czasem”, a 15% „nigdy” nie wiedziało, co ma robić; • 13% zgłasza takie zachowania nauczycielom, z kolei 9% nie zgłosiło ich nikomu; • 38% badanych wykazało, że było sprawcami przemocy rówieśniczej (w tym 11% było sprawcami przemocy online przynajmniej kilka razy w miesiącu – to najwięcej spośród badanych krajów, 9% – było sprawcami przemocy offline); • 40% wykazało, że doświadczyło przemocy rówieśniczej (z tego 13% – najwięcej spośród badanych krajów – doświadczyło przemocy online przynajmniej kilka razy w miesiącu, a 11% – doświadczyło przemocy offline)6 .
Wyniki powyższych badań są niepokojące i jednoznacznie wskazują na istnienie cyberprzemocy wśród dzieci i młodzieży. Jest to tym bardziej zastanawiające, że znajomość zjawiska kształtuje się na znaczącym poziomie: „76,9% uczniów wie, co znaczy pojęcie cyberprzemocy (...) istnieje również wyraźna korelacja pomiędzy stosowaniem przemocy a byciem jej ofiarą (...). Na wyraźny problem cyberprzemocy uwagę zwraca-
68 OPINIE, REFLEKSJE, DOŚWIADCZENIA REFLEKSJE 4/2021
ją też sami nauczyciele (…), którzy również stają się jej ofiarami ze strony uczniów – 33,5% nauczycieli wskazało, że przynajmniej raz w życiu doświadczyło różnych form cyberprzemocy ze strony uczniów”7 .
Jak się obronić?
W obecnej sytuacji niezwykle ważne staje się odpowiedzialne korzystanie z mediów cyfrowych oraz nabycie umiejętności życia w równowadze pomiędzy światem realnym a wirtualnym (co oczywiście nie wyklucza także innych istotnych umiejętności i kompetencji). „Odpowiedzialność” przekłada się na: • „Używanie urządzeń w sposób zrównoważony, z pełną świadomością negatywnych skutków kompulsywnych zachowań. Niekontrolowane użycie mobilnych urządzeń komunikacyjnych może nieść za sobą negatywne konsekwencje w życiu psychicznym, społecznym i duchowym (…). Korzystanie z internetu, smartfonów, tabletów oraz innych urządzeń i rozwiązań mobilnych musi być pod naszą kontrolą – nigdy na odwrót (...); • Używanie urządzeń w celu maksymalizacji swoich korzyści, (…) korzystanie z cyfrowych dobrodziejstw w sposób racjonalny (...); • Używanie urządzeń z zachowaniem bezpieczeństwa własnego i innych (...). Przenośny charakter urządzeń pozwala na szybką komunikację w razie trudnej lub niebezpiecznej sytuacji (…). Jednak niewłaściwe używanie mediów cyfrowych może spowodować utratę zdrowia psychicznego lub fizycznego (…); • Pomaganie innym”8 .
Kolejne działania, o jakich warto wspomnieć, to: • tworzenie w placówkach oświatowych procedur bezpieczeństwa online; • organizowanie dla dzieci i młodzieży warsztatów profilaktycznych dotyczących bezpiecznego korzystania z nowoczesnych technologii; • wdrażanie do działań profilaktycznych rodziców.
Cybeprzemoc jest bez wątpienia zjawiskiem, które przybiera na sile. Zdarza się, że ofiara przemocy z czasem staje się jej sprawcą. Zadaniem nas wszystkich powinno być podjęcie działań, których celem będzie jej przeciwdziałanie.
Należy pamiętać, że: • nawet pozornie niewinny żart może być rodzajem cyberprzemocy, dlatego uważajmy na to, co piszemy w sieci; • za niektóre formy cyberprzemocy grozi odpowiedzialność karna; • na przemoc nigdy nie wolno odpowiadać przemocą; • na najmniejsze przejawy cyberprzemocy zawsze należy reagować i wyrażać swój sprzeciw9 .
Przypisy 1 G. Stunża, Media – platforma aktywności kulturalnej. Wyzwania edukacyjne, cpe.poznan.pl, data dostępu: 30.05.2021. 2 M. Dębski, Fonolandia. Poradnik. Jak odpowiedzialnie i bezpiecznie korzystać z urządzeń cyfrowych, Gdańsk 2018, s. 74. 3 Źródło: pl.wikipedia.org, data dostępu: 30.05.2021. 4 Źródło: fundacja.org.pl, data dostępu: 30.05.2021 5 Ibidem. 6 Źródło: www.lse.ac.uk, data dostępu: 30.05.2021. 7 M. Dębski, Fonolandia. Poradnik. Jak odpowiedzialnie i bezpiecznie korzystać z urządzeń cyfrowych, op. cit., s. 34. 8 Ibidem, s. 7–8. 9 Źródło: fundacja.org.pl, data dostępu: 30.05.2021.
Agnieszka Królikowska
Doradca metodyczny w Powiatowym Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Stargardzie. Dyrektor Przedszkola Publicznego nr 8 w Szczecinie. Autorka pilotażowego programu profilaktycznego dla młodzieży „Inny wymiar świata”.
