OVERHEKSEN, HISTORIEENOUDE CULTUURGEBIEDEN

De prachtige natuur van Westerwolde nodigt uit tot bewegen en ontdekken. Maar het landschap is niet alleen divers en adembenemend; het vertelt ook een verhaal. Zo vind je er sporen van heksen die hier eeuwen geleden woonden, restanten van historische oude bomen, monumentale zandheuvels en spannende mythes.

Twaalf Apostelenboom

Bij Museum Klooster Ter Apel staat een telg van de Twaalf Apostelenboom, een oude linde van meer dan 500 jaar oud. Deze boom is waarschijnlijk geplant door de oorspronkelijke bewoners van het klooster; de Kruisheren van de orde van het Heilige Kruis. De boom dankt zijn naam aan de 12 nieuwe takken die na het knotten ontstonden, eeuwen geleden. Deze takken zouden de Twaalf Apostelen vertegenwoordigen, waarna de boom min of meer heilig werd verklaard.

Helaas werd de linde niet goed verzorgd: de takken werden te lang en scheurden waardoor er regenwater in de stam liep. Het hout begon te rotten en de boom viel om bij een storm in 2007. Het enthout van de oude boom is vervolgens gebruikt om nieuwe lindes te kweken. Deze zijn geplant op de plaats waar eerst de oude linde stond, in de tuin van Museum Klooster Ter Apel, maar ook bij de ingang van ‘Heerlijk Westerwolds Land’ in Sellingen. Als je de wandelroute Twaalf Apostelen van 9 kilometer rondom Sellingen gaat lopen, kom je langs deze plek.

Heksje Hasje Hasseberg

Toen in Westerwolde alles nog moeras, veen en weide was, woonde Heksje Hasje tussen de andere heksen, trollen en witte wieven. Ze werd Hasje genoemd omdat ze altijd verkouden was en altijd moest niesen. Hasje werd veel geplaagd en ze besloot te verhuizen. Vanaf haar bezemsteel hoog in de lucht zag ze een kleine heuvel met berken en wilgen waar ze ging wonen: de Hasseberg. De heuvel maakte deel uit van een zanddoorgang, een ‘tange’, door het moerasgebied. De mensen noemden het ‘Hasjesberg’. Later werd het verhaspeld tot Hasseberg of Hasselberg. De Hasseberg bij Sellingen is 13 meter hoog en het op een na hoogste punt van Groningen.

Als het donker was, maakte Hasje een vuurtje om zich te warmen en wat licht te hebben. Dit vuurtje doofde ze als ze kwaadwillende mensen zag, waardoor deze vervolgens verdwaalden. Op een dag kwam er een rijke koning langs, die met een kar vol goud door het moeras reisde. Hasje doofde het vuur, omdat ze wist dat de koning zijn onderdanen slecht behandelde. Hij was bijna boven toen de wagen wegzakte, kantelde en in het moeras zonk. Het goud en de koning zijn nooit gevonden....

Toen in Westerwolde het veen werd uitgraven en er vennen en bouwland ontstonden, voelde Hasje zich niet meer op haar gemak. Ze vloog op haar bezem naar een grote rivier midden in Duitsland. Daar ligt nu het plaatsje Hasselberg waar Hasje nog altijd woont. De Hasseberg bij Sellingen kun je gewoon bezoeken. Schrik niet als je af en toe wat genies hoort.

Gieselbaarg

Tussen Wedde en Wessinghuizen ligt het zandheuveltje Geeselberg of Gieselbaarg. Je zou het ook Griezelberg kunnen noemen want in de 16e eeuw zijn er op deze plek een hoop gruwelijke dingen gebeurd. Zo werden hier tot 1803 de vonnissen voltrokken die in de nabijgelegen burcht van Wedde werden opgelegd. Op het zandheuveltje heeft eeuwenlang een galg gestaan, waarmee veroordeelden werden opgehangen. Galgen waren in de 16e eeuw niet zeldzaam, maar de heksenvervolgingen, die hier tussen 1587 en 1597 plaatsvonden, wel. In die tijd zijn er op de heuvel meer dan 20 personen gemarteld en levend verbrand, omdat ze werden beschuldigd van tovenarij. De drost die in de Wedderborg woonde, hield nauwkeurig bij wie er naar de brandstapel ging. Dankzij hem is bekend wat er in die tijd is voorgevallen.

In het landschap is de Gieselbaarg nog duidelijk herkenbaar. Het heuveltje is tegenwoordig begroeid met bomen en er is een monument geplaatst met de namen van de slachtoffers van de heksenvervolgingen in Westerwolde. Het monument is altijd vrij toegankelijk. Wil je dit bezoeken? Combineer het dan met de wandeltocht Giezelbaarg Onstwedde. De tocht is 14 kilometer lang en komt langs de zandheuvel en het monument. Daarnaast loop je onder meer langs het Pagediep en het Mussel Aa Kanaal, Wessinghuizen en de Ruige Berg.

Ruige Berg

De Ruige Berg bij Ter Wupping leent zich goed voor een uitgebreide wandeling. In het gebied liggen diverse rivierduinen, die stammen uit de laatste ijstijd. Rond deze rivierduinen vind je een aantal bosjes en een aantal akkers. Deze akkers hebben een bolle vorm door eeuwenlange bemesting met schapenmest vermengd met heideplaggen. Rond het Oude Loopje, een voormalige loop van de Ruiten A ten noorden van de Ruige Berg, ligt een nat grasland met veel dotterbloemen en pinksterbloemen. Hier kom je langs als je de wandelroute Roege Barg Smeerling - Onstwedde gaat lopen. Je kunt hierbij kiezen uit 10,5 of 15,5 kilometer.

Ook rondom de Ruige Berg bestaat een mythe. Een andere naam voor de Ruige Berg is Roege Barg, de vroegere woonplaats van Roege Wilt. Roege Wilt is de hoofdpersoon in een verhaal van Ammo Hendrikus Smith uit Onstwedde, een onderwijzer uit de 19e eeuw. Volgens zijn verhaal was Roege Wilt een vechtersbaas, een dief en mishandelde hij dieren. Hij woonde in een hol in de grond op de Roege Baarg. In het plaatsje Ter Wupping kwam hij op mysterieuze wijze om het leven.

Westeresch

Tussen Onstwedde, Vlagtwedde en Wedde ligt het natuurgebied Westeresch. De Westeresch behoort tot de oudste cultuurgebieden van Groningen, met esgronden die al bewerkt werden in de vroege middeleeuwen. In het gebied komen 2 beken samen om de Westerwoldse Aa te vormen. Het heeft glooiende akkers, oerbos, houtwallen en beekdalen en een rijke diversiteit aan (zeldzame) akkerkruiden, vogels, wilde bijen, vlinders en kevers.

De Westeresch is 33 hectare groot en is bereikbaar vanuit het naastgelegen dorp Veele, aan de westkant. In het gebied is men bezig met natuurinclusieve landbouw. Dat betekent dat er met moderne biologische landbouwmethoden wordt gewerkt aan een goed evenwicht tussen bedrijfseconomisch gezonde landbouw en een natuur met een rijke biodiversiteit. Dit project heet ESsentie. Zo gebruiken de landeigenaren steeds lichtere machines, die de bodem niet belasten, om probleemonkruiden weg te werken terwijl broedende akkervogels gespaard blijven. Een inspirerend voorbeeld van samenwerking tussen alle betrokkenen in de keten en in de kennisontwikkeling.

Wil je meer weten? Tijdens de wandelroute Westerwolds Essenpad van 2,7 kilometer krijg je alles over het project te horen!