Fotołowy - Naucz się fotografować zwierzęta na łonie natury by Marcin Święty

Polecamy również:

F O T O G R A F I A

się fotografować FOTOŁOWY naucz zwierzęta na łonie natury

KRAJOBRAZY

100 FOTOGRAFIA PORTRETOWA E

Y K

L O

rad i pomysłów

Robienie zdjęć zwierzętom w przyrodzie to o wiele więcej niż tylko naciścnięcie przycisku na aparacie. Oprócz niezbędnego sprzętu technicznego musisz również posiadać trochę wiedzy o tym, gdzie można zwierzęta znaleźć, w jaki sposób do nich podejść, powinieneś również wiedzieć co nieco o przyzwyczajeniach zwierząt, którym robiona jest sesja zdjęć i kiedy jest ta najlepsza pora, by zrobić zdjęcie. Fotograf profesjonalny, Rostislav Stach będzie dla Ciebie wyśmienitym przewodnikiem, który podzieli się z Tobą swoimi trzydziestoletnimi doświadczeniami w dziedzinie fotografii zwierząt. Jego rady i polecenia są wsparte dziesiątkami zdjęć, które zadowolą nie tylko tych, którzy interesują się fotografią, lecz również wszystkich miłośników przyrody. Cenne jest to, iż większość zdjęć jest zrobiona w miejscach, które są dla nas znane i dostępne. Jeżeli będziesz szukał w tej publikacji zdjęcia zwierząt w akcji, w sensie „łowca krokodyli“, to będziesz trochę zawiedzony – ale z ręką na sercu: potrafisz rozpoznać większość ptaków, których spotkasz przy fotografowaniu na własnym podwórku lub w pobliskim parku? Zdjęcia w książce nie są tylko dodatkiem do tekstu - jeżeli rzeczywiście interesuje Cię robienie zdjęć w przyrodzie, musisz poświęcić fotografiom więcej niż tylko pobieżne zainteresowanie. Spróbuj wyobrazić sobie w jaki sposób przygotowałbyś się do robienia zdjęć, w jaki sposób zrobiłbyś samo zdjęcie, następnie postaraj się postępować w ten sposób. Jeżeli uda Ci się to, jesteś na dobrej drodze do własnych wyśmienitych fotografii. Pavel Kristián

Guy Edwardes

100

O T O

E N C Y K L O P E D I A

G R A F I K A

9 7 8 8 0 8 6

8 1 5 7 4 9

makro makro a detail i szczegóły Robert Thopmson

Robert Thompson

Pozwólcie się prowadzić Fotografické vybavení doświadczonemu fotografowi nauczcie a nezbytné ipříslušenství się, jak wykonać Jak fotografovat květiny, wspaniałe fotografie zwierząt na łonie hmyz, houby nebo třeba przyrody. Dowiedzcie životjak vemożna vodě się się, przybliżyć Kompozicedoa zwierząt rady, kde i przeczytajcie sobie hledat vhodné co, kiedy, gdzieobjekty i jak fotografować i jaką Vše doprovázeno technikę fotograficzną množstvím fotografií użyć.

G R A F I K A

F O T O G R A F I A

naucz się fotogafować kreatywnie

Oferta publikacji i dalsze informacje: http://www.zonerpress.pl

Bjorn Thomassen

AKT NUMER KATALOGOWY: ZPL702 ISBN 978-80-86815-74-9

NAUCZ SIĘ

F O T O G R A F I A

E N C Y K L O P E D I A

ZONER, sp. z o. o. Moniuszki 4, 43-400 Cieszyn Tel.: +48 338 511 107 e-mail: info@zoner.pl http://www.zoner.pl, http://www.zonerpress.pl

Poznejte tajemství tvorby skvělých snímků ﬁlmovým i digitálním aparátem Daniel Lezano

rad i pomysłów

Naucz się fotografować Naučte sedobrze fotografovat dobře

G R A F I K A

F O T O G R A F I A

ENCYKLOPEDIA GRAFIKA I FOTOGRAFIA

Naucz się dobrze fotografować

Rostislav Stach

E N C Y K L O P E D I A

Armutidisová Brunclík Brunclíková Drtikol Durňák Fic Fišerová Gabina Kinkal Ksandr

FOTOŁOWY

jak dobrze fotografować zwierzęta na łonie natury

G R A F I K A

Kuščynskyj Mára Pohribný Saudek Saudková Sejkot Skoupilová Šálek Špaček Tereza z Davle Vano Vojíř Zika

Z logiem ENCYKLOPEDIA – GRAFIKA I FOTOGRAFIA wydawane są również publikacje przeznaczone dla wszystkich, którzy interesują się grafiką i fotografią. Od prostych poradników i przewodników aż po kompleksowe publikacje o wszystkim, czego potrzebuje profesjonalny grafik, a także fotograf amator.

Rostislav Stach

E N C Y K L O P E D I A

fotołowy naucz się fotografować zwierzęta na łonie natury Rostislav Stach

NAUCZ SIĘ Pozwólcie się prowadzić doświadczonemu fotografowi i nauczcie się, jak wykonać wspaniałe fotografie zwierząt na łonie przyrody. Dowiedzcie się, jak można się przybliżyć do zwierząt i przeczytajcie sobie co, kiedy, gdzie i jak fotografować i jaką technikę fotograficzną użyć.

FOTOŁOWY – naucz się fotografować zwierzęta na łonie natury Rostislav Stach

FOTOŁOWY – naucz się fotografować zwierzęta na łonie natury Rostislav Stach Copyright © Rostislav Stach, www.fotolovy.cz Copyright © ZONER software, s.r.o. Przekład z wydania czeskiego FOTOLOVY – naučte se fotografovat dobře zvířata v přírodě. Wydanie pierwsze w roku 2007. Wszystkie prawa zastrzeżone. Zoner Press Numer w katalogu: ZPL702 ZONER software, s.r.o. Nové sady 18, 602 00 Brno, Czechy http://www.zonerpress.cz Redaktor naczelny: Pavel Kristián Redaktor serii: Pavel Kristián Tłumaczenie z czeskiego: Norbert Dąbkowski Korekta: Aleksandra Stryczek Skład: Pavel Kristián © Cover: Pavel Kristián Pomysł projektu okładki: Pavel Dufek, www.dufadesign.cz © Zdjęcia na okładce: Rostislav Stach © Zdjęcia: Rostislav Stach (wszystkie zdjęcia, przy których nie widnieje inny autor), Tomáš Anděl (str. 66), Pavel Krásenský (str. 6), Jan Kuchynka (str. 17), Miroslav Zumrík (str. 13, 66, 113) Informacje opublikowane w tej książce mogą być chronione jako patent. Nazwy produktów zostały podane bez gwarancji ich swobodnego użycia. Podczas tworzenia i opracowywania tekstu postępowano z maksymalną ostrożnością, lecz mimo to nie można wykluczyć możliwości wystąpienia błędów. Wydawcy i autorzy nie biorą na siebie odpowiedzialności prawnej i nie dają żadnej innej gwarancji za użycie błędnych danych i z tego wynikających konsekwencji. Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być reprodukowana ani rozprowadzana w jakikolwiek sposób czy z użyciem jakichkolwiek środków, nie może być reprodukowana w bazach danych czy innych zestawieniach bez słownego pozwolenia wydawcy, z wyjątkiem opublikowania krótkich części tekstu na potrzeby recenzji. Pytania dotyczące dystrybucji kierować do: ZONER, sp. z o. o. Moniuszki 4 43-400 Cieszyn Tel.: +48 338 511 107 e-mail: info@zoner.pl http://www.zoner.pl, http://www.zonerpress.pl

ISBN: 978-80-86815-74-9

Dedykowane pamięci jednego z najznamienitszych fotografów lat siedemdziesiątych, mego ojca – Dalibora Stacha.

Spis treści Wstęp

CZĘŚĆ PIERWSZA

WYPOSAŻENIE FOTOGRAFA Wybór aparatu Wybór obiektywu Statyw Wężyki spustowe Dodatki ułatwiające życie fotografom przyrody Archiwizacja

9 11 12 13 17 21 23

CZĘŚĆ DRUGA

PODSTAWY DOBREJ FOTOGRAFII

Kompozycja i tło zdjęcia Aby zdjęcie było ostre Jak uzyskać poprawną ekspozycję Aranżowana fotograﬁa zwierząt Fotografowanie zwierząt w zoo

27 35 39 45 51 CZĘŚĆ TRZECIA

PRAKTYKA

Jak się zbliżyć do zwierząt 56 Fotografowanie ptaków przy karmnikach 69 Fotografowanie ptaków w gniazdach 73 Fotografowanie ptaków przy pomocy nagranych dźwięków 79 Fotografowanie ptaków na wodzie 83 Fotografowanie ptaków w locie 91 Fotografowanie w Parku Narodowym Yellowstone (USA) 101 CZĘŚĆ CZWARTA

FOTOGRAFOWANIE O RÓŻNYCH PORACH ROKU Wiosna Lato Jesień Zima

109 111 129 147 161

Wstęp

Wstęp F

tło, gra świateł itd. Gdy sobie go uświadomicie, warto zastanowić się, jak autor to osiągnął. Co musiał zrobić, aby zdjęcie wyglądało tak, że przykuło Wasz wzrok. Kiedy uda Wam się odkryć podstawę udanej fotograﬁi, spróbujcie podobnie potraktować Wasze fotografowanie. Wierzę, że w ten sposób odniesiecie sukces. Ta książka, w której podsumowuję swoje trzydziestoletnie doświadczenie z fotografowaniem zwierząt, powinna Wam ułatwić pierwsze kroki w wyprawach z aparatem za zwierzyną, w Waszych pierwszych fotołowach. Rostislav Stach ▶ STRZYŻYK (TROGLODYTES TROGLODYTES) ▶

otografowanie przyrody, a przede wszystkim zwierząt i ptaków, wraz z pojawieniem się technologii cyfrowej cieszy się coraz większym zainteresowaniem fotografów. Od wieków bowiem instynkt łowcy mamy głęboko zakorzeniony w podświadomości, a polowanie z aparatem może nam dostarczyć takich samych przeżyć, jak łowcom z bronią. Jednakże, w odróżnieniu od łowów ze strzelbą, po naciśnięciu spustu aparatu zwierzyna pozostaje żywa i możemy ją „łowić“ na nowo. Największą nadzieję na sukces podczas „fotołowów“ mają wszak że ci, którzy są przygotowani i potrafią stać się niebudzącą podejrzeń częścią przyrody. Na pewno Wam się kiedyś zdarzyło, że podczas przeglądania dziesiątek zdjęć jedno z nich zwróciło Waszą uwagę, ponieważ różniło się od reszty; na pierwszy rzut oka wiadomo było, że jest lepsze od pozostałych. Jeśli chcecie robić dobre zdjęcia, a akurat taką fotografię macie przed sobą, poświęćcie jej trochę czasu. Uważnie ją obejrzyjcie i spróbujcie odnaleźć te elementy, które przyciągnęły Waszą uwagę; musicie dokładnie wiedzieć, dlaczego ta fotografia Wam się podoba. Powód może być jakikolwiek – wyjątkowe ujęcie, niezwykły kąt widzenia, ciekawe

Miejsce: Park Zoologiczny, Chomutov, Czechy – żyjący na wolności.

Foto autora książki Pavel Krásenský.

Canon EOS 30D, obiektyw Canon EF 500 mm f/4 IS USM + TC Canon 1,4×, czas 1/125 s, przesłona f/8, ISO 500.

FOTOŁOWY – naucz się fotografować zwierzęta na łonie natury

CZĘŚĆ PIERWSZA Wyposażenie fotografa

Wybór aparatu

Wybór obiektywu

Statyw

Wężyki spustowe

Dodatki ułatwiające życie fotografom przyrody

Archiwizacja

KROGULEC (ACCIPITER NISUS) Miejsce: Region Mostu, Czechy. Fotografowane z przenośnej kryjówki. Canon EOS 20D, obiektyw EF 400mm f/2.8L USM + TC Canon 1,4×, czas 1/1600 s, przesłona f/5.6, ISO 200, korekcja ekspozycji –2/3 EV.

Część pierwsza – Wyposażenie fotografa

▶

Na rynku jest mnóstwo aparatów fotograficznych i akcesoriów. Z bogatej oferty każdy może coś wybrać. ◀ Kompaktowy aparat cyfrowy Canon PowerShot S1 IS z 10× optycznym zoomem.

FOTOŁOWY – naucz się fotografować zwierzęta na łonie natury

Wybór aparatu Decydując się na wybór aparatu należy najpierw uświadomić sobie, co się chce fotografować i co się zamierza ze zdjęciami zrobić. Jeśli nie planuje się zajmować fotografowaniem zwierząt zawodowo, a jedynie w wolnych chwilach bądź też podczas wędrówek w przyrodzie, inwestowanie dziesiątek tysięcy złotych w drogi sprzęt z pewnością nie będzie miało sensu. W takim przypadku godne polecenia są niektóre z kompaktowych aparatów cyfrowych z dłuższym zoomem, jakich jest na rynku cały szereg. Aby fotografowane zwierzę było dobrze widoczne na zdjęciu, polecam obiektyw z ogniskiem co najmniej 300 mm. Im większa jest odległość ogniskowa, tym większe jest zbliżenie fotografowanego obiektu. Obecnie na rynku dostępne są cyfrowe kompakty z podawanym ogniskiem (odpowiednik dla 35 mm) np. 350 mm (Nikon), 380 mm (Olympus), 420 mm (Panasonic) lub 432 mm (Canon). U większości tych cyfrowych kompaktów producenci oferują również możliwość dokupienia telekonwerterów, które zwiększają ognisko. Rezultaty używania cyfrowego zoomu w większości przypadków nie są zbyt dobrej jakości, dlatego przy poważniejszej pracy praktycznie nie ma on większego znaczenia. Zaletą takich aparatów jest ich mała waga i rozmiary, które pozwalają fotografowi być stale w gotowości. Wadą cyfrowych kompaktów jest wolniejsze przejście z trybu oczekiwania do robienia zdjęć, a także cyfrowy wizjer, który naturalnie nie daje takiego obrazu, jak na przykład cyfrowe lustrzanki. Jak dotąd nie możemy porównywać jakości końcowego zdjęcia z kompaktu do wyniku z lustrzanki. Wszystko jest jednak względne. Świat idzie z postępem – co jest dziś nowe, jutro jest już przestarzałe. Z tego powodu, przed zakupem nowego aparatu należy przejrzeć aktualne oferty na rynku. Jeżeli chcemy poważniej zająć się fotografowaniem zwierząt i czasem publikować zdjęcia w czasopismach, kalendarzach czy książkach, polecałbym raczej zdecydować się na jedną z lustrzanek cyfrowych. Przed decyzją o zakupie warto zwrócić uwagę, czy dostępne są akcesoria oraz czy możliwy jest serwis wybranej marki. Osobiście używam sprzętu marki Canon, ale nie oznacza to, że nie można uzyskać takich samych wyników ze sprzętem innej marki. Co dla fotografów używających szerokokątnych obiektywów stanowi przeszkodę w aparatach cyfrowych, dla fotografów zwierząt jest cechą pożądaną. Mam na myśli wielkość matrycy. Ponieważ matryca jest mniejsza niż klatka ﬁlmu, konsekwentnie przedłuża się ogniskowa uży-

wanego obiektywu. Ogniskowa obiektywów w aparatach cyfrowych jest podawana jako odpowiednik dla małego obrazka bądź tzw. odp. 35 mm; np. w półprofesjonalnych lustrzankach Canon 20D lub 30D przelicznik ogniskowej wynosi 1,6×, co przy użyciu obiektywu z ogniskową 300 mm daje odpowiednik ogniskowej 480 mm. To oznacza, że aby wypełnić matrycę i klatkę ﬁlmu, w przypadku aparatu cyfrowego wystarczy obiektyw z ogniskową krótszą niż przy fotografowaniu na ﬁlmie. Jednym z parametrów branych pod uwagę przy wyborze lustrzanki powinna być rozdzielczość. Osobiście uważam, że usilne starania o aparat z maksymalną

Na górnym zdjęciu widać fotografowanie lustrzanką cyfrową z teleobiektywem 600 mm. Na dolnym zdjęciu jest uwidocznione fotografowanie cyfrowym kompaktem z nasadką tele z końcowym ogniskiem 608 mm (ekwiwalent 35mm).

Część pierwsza – Wyposażenie fotografa

rozdzielczością nie mają większego sensu. Należy sobie jednak uświadomić, czego się oczekuje od końcowego zdjęcia. Dla powiększenia do rozmiaru 40×60 cm rozdzielczość od 4 do 8 MB jest wystarczająca. Aczkolwiek istnieją programy, które są w stanie dokalkulować brakujące piksele, a uzyskując w efekcie końcowym wysoki poziom. Duże obrazy (pliki) są oczywiście bardzo wymagające pod względem kart pamięci. Dlatego warto zaopatrzyć się w karty z większą pojemnością, na które zmieści się więcej zdjęć. Po każdym ściągnięciu zdjęć do komputera, należy sformatować kartę w aparacie - w ten sposób uniknie się ewentualnych problemów podczas zapisu nowych zdjęć, co mogłoby się zdarzyć po zwykłym wymazaniu karty w komputerze. Podczas fotografownia zwierząt bardzo użyteczna jest funkcja zdjęć seryjnych. Różne aparaty oferują różne szybkości. Jest to funkcja, której fotograf zazwyczaj nie potrzebuje, ale w przyrodzie czasem mają miejsce sytuacje, w których powolne robienie zdjęć nie pozwala na uzyskanie ciekawych ujęć. W krótkiej chwili, kiedy zwierzę jest widoczne, lepiej jest mieć możliwość zrobienia większej ilości zdjęć i potem wybrania tego najlepsze-

go, niż zrobić jedno, które nie musi być tym najbardziej fascynującym. Ilość 8 zdjęć na sekundę uważam za idealną. Zapewni ona, na przykład, rozfazowanie pozycji skrzydeł u otrzepującej się kaczki. Przy pięciu zdjęciach na sekundę skrzydła fotografowanej kaczki są na większości ujęć w podobnej pozycji, jak na pierwszym zdjęciu. Z kolei przy trzech zdjęciach na sekundę zrobi się mniej fotografii. Następnym kryterium przy wyborze lustrzanki miałaby być podawana żywotność migawki. Przykładowo podaje się, że Canon 30D ma migawkę o żywotności 100 000 cykli, co jest stosunkowo dobrym wynikiem. W żadnym przypadku nie polecam popisywać się przed znajomymi szybkością migawki, zbytecznie się ją w ten sposób zużywa. Zaletą są rozmaite sposoby mierzenia ekspozycji, większa ilość punktów ostrzenia oraz różne możliwości nastawiania balansu bieli. Oferta gamy trybów fotograficznych jest oczywista, z tego powodu o nich na razie nie wspominam. Celowo także nie omawiam aparatów analogowych, na film; sam przez długie lata fotografowałem na negatywie, ale podejrzewam, że ich czas pomału dobiega końca.

Wybór obiektywu

Obiektywy Canona od lewej: EF 500mm f/4L IS USM EF 400mm f/2.8L USM EF 100-400mm f/4.5-5.6L IS USM EF 70-200mm f/2.8L USM

Jeśli zdecydujemy się na zakup cyfrowej lustrzanki, lub już taką posiadamy, a zamiarem naszym jest fotografować zwierzęta, potrzebny nam będzie obiektyw z dłuższą ogniskową, czyli teleobiektyw. Producenci poszczególnych marek oferują różne obiektywy, o rozmaitej jasności, ze zmiennymi i stałymi ogniskowymi od 135 mm do 1200 mm (Canon). To naprawdę szeroka skala, ale na co się zdecydować? Najpierw należy sobie uzmysłowić, co właściwie chce się fotografować. Do fotografowania większych ssaków przeważnie wystarczają teleobiektywy o ogniskowej około 300-500 mm. Oczywiście od umiejętności fotografa zależy zbliżenie się do fotografowanego zwierzęcia. O ile preferuje się perfekcyjnie ostre ujęcia zwierząt, które odcinają się od doskonale rozmytego tła, polecam zakup teleobiektywu ze stałym szkłem. Firma Canon oferuje za bardzo przystępną cenę obiektyw EF 400mm f/5.6 L USM, który ma wspaniałe właściwości optyczne i wielu naszych fotografów uzyskuje dzięki niemu świetne efekty. Z tym obiektywem przy krótszej odległości można fotografować nawet ptaki. Fotografując ptaki czy ssaki z większej odległości trzeba użyć dłuższych ogniskowych (500 mm lub 600 mm)

FOTOŁOWY – naucz się fotografować zwierzęta na łonie natury

albo przedłużyć ognisko telekonwerterem. Przy korzystaniu z telekonwertera obowiązuje zasada, aby najniższy numer przesłony nie przekroczył wartości 5.6. Jednakże przy dobrym świetle można posługiwać się również telekonwerterami ze stałymi szkłami, z minimalną przesłoną f/5.6. Jeżeli końcowy numer przesłony przekroczy 5.6, autofocus nie musi już działać, w związku z czym w większości przypadków należy ustawić ostrość ręcznie. Teleobiektywy ze stałą ogniskową i dużym światłem są bardzo drogie, więc kupują je ci, którzy chcą fotograﬁę zwierząt uprawiać profesjonalnie. Wśród fotografów popularnością cieszą się obiektywy ze zmienną ogniskową, zwane zoomami, które dają pewną wygodę: używając ich można doskonale dopracować kompozycję zdjęcia. W sytuacji, gdy z innym szkłem należałoby się cofnąć, aby nie doszło do niechcianego obcięcia, używając zoomu można łatwo zmniejszyć ogniskową. W tej przystępniejszej kategorii cenowej ulubionym teleobiektywem do fotografowania zwierząt jest Canon EF 100-400mm f/4.5-5.6L IS USM. Jednakże sposób, w jaki dochodzi do zmiany ogniska w tym obiektywie, nie jest najdogodniejszy: przednia część obiektywu wysuwa się do przodu, co może na przykład podczas fotografowania z osłony spłoszyć fotografowane zwierzę. Jeśli nie będziemy dostatecznie ostrożni, wysuwająca się część obiektywu uderzy o coś, a dźwięk ten również może nas zdradzić. W kategorii obiektywów ze zmiennym ogniskiem poszerzone jest także fotografowanie z obiektywem Canon EF 70-200mm f/2.8L USM, ewentualnie uzupełnionym o telekonwerter Canon EF 2×. Taka kombinacja, w porównaniu z obiektywem Canon EF 100-400mm f/4.5-5.6L IS USM, ma mniejszy zasięg zoomu (140-400 mm) i wolniejszy autofocus. Z drugiej strony, po zdjęciu telekonwertera, zaletą jest jaśniejszy obiektyw, który świetnie rysuje, co można wykorzystać fotografując z krótszych odległości. Zmiany ogniskowej dokonuje się za pomocą obręczy znajdującej się na tym obiektywie, który się nie zwiększa podczas zoomowania. Bardzo dobre rezultaty daje także używanie obiektywu Sigma 120-300 mm F2.8 EX DG IF HSM, również z możliwością wykorzystania dostępnych telekonwerterów. Innym z łatwo dostępnych teleobiektywów jest Sigma 50-500 mm F4-6.3 APO EX DG, który ostatnio miałem okazję wypróbować i, biorąc pod uwagę jego cenę, byłem miło zaskoczony jakością zdjęć. Podczas fotografowania z obiektywami ze zmienną ogniskową głębia ostrości jest większa i nie dochodzi do tak mocnego rozmycia tła, jak w obiektywach o stałej ogniskowej.

Statyw Aparaty z teleobiektywami są stosunkowo ciężkie, dlatego ręka szybko się męczy, a przy dłuższym śledzeniu zwierzęcia przez wizjer aparatu dochodzi do drżenia. W takim przypadku – ze względu na przybliżenie fotografowanego obiektu – zdjęcie może bardzo łatwo zostać rozmazane. Aby się uchronić przed chwianiem, można użyć stabilizatora obrazu (IS oznaczenie stosowane przez ﬁrmę Canon; VR przez Nikon, itd.) - tą funkcją można się posłużyć przy panoramowaniu lub przypadkowym fotografowaniu. Fotografowanie zwierząt wiąże się z długimi godzinami czekania, podczas których trzeba być przygotowanym na to, aby w każdej chwili móc nacisnąć migawkę. Spóźnimy się, jeśli podniesiemy aparat dopiero w chwili, kiedy trzeba robić zdjęcie. Nie tylko umknie ten właściwy moment, ale też ruch teleobiektywu może fotografowane zwierzę ostrzec i wystraszyć. Przede wszystkim, fotografując z ukrycia, należy pamiętać, aby teleobiektyw został wysunięty przez okienko, zanim pojawi się zwierzę i dlatego dobry statyw jest niezbędny. Dobry statyw musi być na tyle stabilny, żeby podczas robienia zdjęć nie dochodziło do chwiania aparatu. Inną jego cechą powinna być możliwość rozciągnięcia nóg wszerz, co umożliwi fotografowanie nisko nad ziemią. Zdjęcia uzyskane w ten sposób są o wiele bardziej interesujące.

Fotografując ze statywem warto używać wężyka spustowego, który zapobiega mimowolnemu rozmazaniu zdjęcia przy eksponowaniu za pomocą spustu migawki na aparacie. Foto: Miroslav Zumrík.

Część pierwsza – Wyposażenie fotografa

GŁOWICE STATYWU Na górze przykład głowicy dwukierunkowej (Manfrotto #501). Na dole głowica trzykierunkowa (Manfrotto #229).

Najważniejszym kryterium wyboru odpowiedniego statywu jest waga aparatu. Aparat kompaktowy łatwo utrzymają nawet lżejsze statywy. Na lustrzankę z teleobiektywem potrzebny będzie statyw cięższy, dostatecznie pewny. W tym zakresie godne polecenia są produkty Manfrotto i Gitzo. Nie mniej ważny jest wybór głowicy statywu, której zadaniem jest umożliwić bezpieczne i szybkie mocowanie oraz obsługę aparatu. Nie powinno dochodzić do żadnego chwiania, także przy samej głowicy. Jeśli posiadamy teleobiektyw z uchwytem statywu, zalecane jest użycie głowicy dwukierunkowej (np. Manfrotto 501) oraz przeprowadzenie poziomowania aparatu za pomocą wspomnianego uchwytu. A jeśli konieczne okaże się przymocowanie korpusu aparatu do statywu, wówczas należy się posłużyć głowicą trzykierunkową.

▶ Zaletą statywu jest możliwość rozciągnięcia jego nóg wszerz przy fotografowaniu z ziemi. Fotografując z kryjówki dobrze jest wysunąć jedną nogę poza ściankę, co umożliwi szerszy kąt pola widzenia.

Przed samym kupnem sugerowałbym zabrać ze sobą do sklepu aparat i na miejscu wypróbować stabilność. To, czy głowica będzie odpowiednia dla danego statywu można łatwo poznać po tym, jak umocuje się aparat do statywu, ogniskową ustawi na możliwie najdalszą, a aparat na statywie lekko dociągnie. Nóg statywu nie należy rozkładać maksymalnie, ale na każdej części zostawić małą rezerwę przed całkowitym wyciągnięciem. Jeżeli statyw ma kolumnę centralną, również jej nie należy wyciągać do końca. Osobiście w ogóle nie używam tej kolumny; statywy, które ją posiadają są najbardziej narażone na chwianie. Należy nastawić ostrość na jakikolwiek dalszy przedmiot i patrząc przez wizjer lekko stuknąć palcem w aparat. Jeśli scena w wizjerze wyraźnie się zachwieje, oznacza to, że statyw nie jest dostatecznie stabilny.

FOTOŁOWY – naucz się fotografować zwierzęta na łonie natury

Kilka rad dotyczących używania statywu

Nóg statywu nie należy wyciągać całkowicie, ale zostawić pewną rezerwę. W ten sposób statyw osiągnie większą stabilność.

Aparat z teleobiektywem zawsze trzeba na statywie jak najlepiej wyważyć, aby uniknąć przechylenia, a następnie przewrócenia sprzętu.

Śrub głowicy statywu nie należy dokręcać maksymalnie, ale tyle, aby aparat pozostał w pozycji, w której się go umieści. Całkowite dokręcenie łatwiej przenosi przypadkowe chwianie.

Fotografując z długimi i ciężkimi teleobiektywami należy używać wężyka spustowego, który obniża możliwość rozmazania zdjęcia podczas naświetlania. Należy pamiętać, że w przyrodzie najwięcej interesujących sytuacji ma miejsce rano i wieczorem, gdy światła jest mniej. Jest się wówczas zmuszonym użyć dłuższych czasów ekspozycji, a ryzyko rozmazania ujęcia jest stosunkowo wyższe.

Ciekawe jest również wykorzystanie rozmaitych alternatywnych statywów, w większości specjalnie zaprojektowanych do konkretnego rodzaju fotografowania. Jednym z nich jest, na przykład, skórzana poduszka w dwóch trzecich wypełniona ryżem. Z jednej strony poduszeczka ta posiada zamek błyskawiczny, który umożliwia łatwe jej uzupełnienie. Ma to tę zaletę, że lecąc gdzieś za granicę, nie musi się przewozić ryżu, ale można go kupić już na miejscu. W ten sposób zaoszczędzi się 3,5 kg wagi, co można wykorzystać na dodatkowy sprzęt fotograﬁczny. W górach zaś poduszkę można napełnić drobnymi kamykami. Taką poduszkę można wykorzystać jako stabilną podstawę aparatu ukierunkowanego na konkretne miejsce – na przykład na kamień w potoku, gdzie regularnie siadają ptaki, albo podczas fotografowania gniazd. Świetnie sprawdza się przy robieniu zdjęć z samochodu: należy umieścić ją na otwartym oknie, a następnie pewnie osadzić na niej teleobiektyw.

Następnym nietypowym statywem, jakiego często używam, jest „teownik“ z włókna szklanego. Minęło już dobrych parę lat, od kiedy go zrobiłem, i nadal dobrze służy. Używam go do przymocowania aparatu do drzewa na wysokościach, jakich żaden statyw by nie dosięgnął. Główną rolę odgrywa podczas fotografowania gniazd na drzewach, gdy robię zdjęcia z wężykiem spustowym. Do drzewa przytwierdza się go za pomocą samonapinacza, zaś do jego górnej powierzchni jest przykręcona głowica statywu. Po przymocowaniu i ustawieniu ostrości na wybrane miejsce, aparat z teleobiektywem i całym teownikiem trzeba zamaskować, aby jasne czy błyszczące elementy nie spłoszyły zwierząt.

Monopody (jednonogie statywy) nie służą jako statywy, ale jako podpórki dla ciężkich obiektywów. Osobiście uważam, że się nie sprawdzają, ponieważ w zasadzie jedną ręką trzeba nieustannie trzymać tenże monopod. Z pewnością są przydatne do fotografowania sportowych wydarzeń, kiedy ciągle coś się dzieje, ale nie mogę sobie wyobrazić, że spędzam kilka godzin w ukryciu i jedną ręką cały czas trzymam monopod!

Część pierwsza – Wyposażenie fotografa

KACZKA KRZYŻÓWKA (ANAS PLATYRHYNCHOS) Przy pomocy pilota można nawet z krótkimi obiektywami fotografować zwierzęta z bardzo dużej odległości. ◀ Kaczka w gnieździe Canon EOS 1D, obiektyw Canon 17–40mm f/4L USM, ogniskowa 28 mm, czas 1/200 s, przesłona f/11, lampa błyskowa, ISO 200.

◀ Gniazdo kaczki krzyżówki Canon EOS 1D, obiektyw Canon17–40mm f/4L USM, ogniskowa 28 mm, czas 1/200 s, przesłona f/11, lampa błyskowa, ISO 200.