Naucz się dobrze fotografować krajobrazy

Page 1

E

Guy Edwardes

KRAJOBRAZY

E

N

C

Y K

L O

P

E

D

I

A

G

R

A

F

I

K

A

I

F

O T O

G

R

A

F

I

A

Poznejte tajemství tvorby skvělých snímků filmovým i digitálním aparátem Daniel Lezano

Bjorn Thomassen

E N C Y K L O P E D I A

G R A F I K A

I

NAUCZ SIĘ

F O T O G R A F I A

fotołowy

naucz się fotografować zwierzęta na łonie natury Rostislav Stach

Pozwólcie się prowadzić doświadczonemu fotografowi i nauczcie się, jak wykonać wspaniałe fotografie zwierząt na łonie przyrody. Dowiedzcie się, jak można się przybliżyć do zwierząt i przeczytajcie sobie co, kiedy, gdzie i jak fotografować i jaką technikę fotograficzną użyć.

a

E N C Y K L O P E D I A

G R A F I K A

I

NAUCZ SIĘ

F O T O G R A F I A

Naucz się fotografować Naučte sedobrze fotografovat dobře

makro makro a detail i szczegóły Robert Thopmson

Robert Thompson

Pozwólcie się prowadzić Fotografické vybavení doświadczonemu fotografowi nauczcie a nezbytné ipříslušenství się, jak wykonać Jak fotografovat květiny, wspaniałe fotografie zwierząt na łonie hmyz, houby nebo třeba przyrody. Dowiedzcie životjak vemożna vodě się się, przybliżyć Kompozicedoa zwierząt rady, kde i przeczytajcie sobie hledat vhodné co, kiedy, gdzieobjekty i jak fotografować i jaką Vše doprovázeno technikę fotograficzną množstvím fotografií użyć.

AKT G R A F I K A

I

F O T O G R A F I A

naucz się fotogafować kreatywnie

E N C Y K L O P E D I A

Armutidisová Brunclík Brunclíková Drtikol Durňák Fic Fišerová Gabina Kinkal Ksandr Kuščynskyj Mára Pohribný Saudek Saudková Sejkot Skoupilová Šálek Špaček Tereza z Davle Vano Vojíř Zika

Warte jest uwagi to, iż autor przedstawia zdjęcia krajobrazu, który jest nam bliski, a nie jakiegoś egzotycznego, dla zwykłych ludzi niedostępnej. Są to zdjęcia pola, lasu lub wioski, którą może znajdziesz niedaleko swojego domu.

ZONER, sp. z o. o. Moniuszki 4, 43-400 Cieszyn Tel.: +48 338 511 107 e-mail: info@zoner.pl http://www.zoner.pl, http://www.zonerpress.pl

Oferta publikacji i dalsze informacje: http://www.zonerpress.pl

NUMER KATALOGOWY: ZPL701 ISBN 978-80-86815-73-2

9 7 8 8 0 8 6

8 1 5 7 3 2

Z logiem ENCYKLOPEDIA – GRAFIKA I FOTOGRAFIA wydawane są również publikacje przeznaczone dla wszystkich, którzy interesują się grafiką i fotografią. Od prostych poradników i przewodników aż po kompleksowe publikacje o wszystkim, czego potrzebuje profesjonalny grafik, a także fotograf amator.

Naucz się dobrze fotografować KRAJOBRAZY

100

rad i pomysłów

Autor na podstawie setki zdjęć wyjaśnia zasady fotografii krajobrazu od ekwipunku, zasad panujących w fotografii, aż do szczegółów, które sprawią, że Twoje zdjęcia krajobrazu odżyją. Oprócz fascynujących fotografii cenna jest również „ludzka“ postawa autora, która potrafi podać informacje bez zbędnego mentoringu, zrozumiale lecz profesjonalnie.

Y

K

L

O

P

E

D

I

A

G

R

A

F

I

K

A

I

F

O

T

O

G

R

A

F

I

A

Naucz się dobrze fotografować

FOTOGRAFIA PORTRETOWA

Fotografia krajobrazu – przecież to takie proste! Dlaczego więc szukać poradników na ten temat? Może dlatego, by ominąć frustracji, że kolorystyka Twoich zdjęć nawet trochę nie odpowiada Twoim wyobrażeniom, że atmosfera, którą odczuwałeś w plenerze, brakuje na zdjęciach, po prostu coś jest nie tak z Twoimi zdjęciami! Autorem tej książki jest angielski fotograf Guy Edwardes, który jest specjalistą w dziedzinie fotografii krajobrazów, szanowanym fotografem, lecz również organizatorem wielu seminariów fotograficznych (www.guyedwardes.com) z cennymi wykładami. Jego książka jest skierowana do wszystkich, którzy są zainteresowani fotografią krajobrazów.

C

Polecamy również:

Guy Edwardes

Naucz się dobrze fotografować

N

KRAJOBRAZY

100

rad i pomysłów

Guy Edwardes



Naucz się dobrze fotografować

krajobrazy Guy Edwardes

rad i pomysłów


100 WAYS TO TAKE BETTER LANDSCAPE PHOTOGRAPHS A DAVID & CHARLES BOOK Copyright © Guy Edwardes, David & Charles, 2005 www.guyedwardes.com All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic or mechanical, by photocopying, recording or otherwise, without prior permission in writing from the publisher.

Naucz się dobrze fotografować KRAJOBRAZY 100 RAD I POMYSŁÓW Guy Edwardes Copyright © ZONER software, s.r.o. 2007–wydanie pierwsze Wszelkie prawa zastrzeżone Zoner Press Numer w katalogu: ZPL701 ZONER software, s.r.o. Nové sady 18, 602 00 Brno, Czechy http://www.zonerpress.cz Redaktor naczelny: Ing. Pavel Kristián © Tłumaczenie: Mgr. Natalia Szwarc © Cover i Layout, techniczne opracowanie polskiego wydania: Ing. Pavel Kristián © Zdjęcie na okładce: Guy Edwards Informacje opublikowane w tej książce mogą być chronione prawami autorskimi. Nazwy produktów zostały podane bez gwarancji ich swobodnego użycia. Podczas tworzenia i opracowywania tekstu postępowano z maksymalną ostrożnością, lecz mimo to nie można wykluczyć możliwości wystąpienia błędów. Wydawcy i autorzy nie biorą na siebie odpowiedzialności prawnej i nie dają żadnej innej gwarancji za użycie błędnych danych i z tego wynikających konsekwencji. Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być reprodukowana ani rozprowadzana w jakikolwiek sposób czy z użyciem jakichkolwiek środków, nie może być reprodukowana w bazach danych czy innych zestawieniach bez słownego pozwolenia wydawcy, z wyjątkiem opublikowania krótkich części tekstu na potrzeby recenzji. Pytania dotyczące dystrybucji kierować do: ZONER, sp. z o. o. Moniuszki 4 43-400 Cieszyn Tel.: +48 338 511 107 e-mail: info@zoner.pl http://www.zoner.pl, http://www.zonerpress.pl

ISBN 978–80-86815-73-2


Spis treści Wstęp

6

Podstawy fotografii krajobrazu

8

Światło i krajobraz

22

Uchwyć atmosferę

34

Fotografia krajobrazu ogółem

48

Odległość w krainie

62

Nadmorska kraina

76

Miasto i przyroda

88

Pory roku

102

Detale krajobrazu

116

Twórcza fotografia krajobrazu

130

Indeks

144


Wstęp

Wstęp Łatwo sfotografować pejzaż, ale zrobienie ładnego zdjęcia wymaga czegoś więcej. W istocie zdjęcia krajobrazu są jednym z najtrudniejszych do uchwycenia tematów. Niełatwo utrwalić dramatyzm, głębię oraz atmosferę jakiejś okazałej przyrodniczej scenerii, ponieważ atrybuty, które przesądzają o niepowtarzalności danej sceny często znikają z samej fotografii. Odpowiedź na pytanie, co powinna zawierać kompozycja jest mniej istotna. Bardziej zasadnicza wydaje się kwestia, co należy pominąć, żeby skupić uwagę na najważniejszych detalach scenerii rozpościerającej się przed naszymi oczami. W przypadku fotografii krajobrazu nie sprawdza się metoda „wyceluj i pstryk“, ponieważ krytycznym punktem tego typu fotografii jest ostrość obKsiążka ta powinna zachęcić Cię razu, zwłaszcza kiedy autor chce sporządzić duże odbitki, do poświęcenia każdemu zdjęciu lub publikować swoje zdjęcia. Każde zdjęcie w tej książce zostało sporządzone przy użyciu aparatu umocowanewięcej czasu, do opuszczenia go na masywnym statywie, albo na statywie obciążonym utartych sposobów i metod, żeby plecakiem. Sprawdza się systematyczne podejście, każdą kompozycję należy dokładnie przemyśleć. Zbyt wiele zdjęć pozwolić fantazji na stworzenie zostaje sporządzonych bezmyślnie. Powtarzają się tematy, bardziej dynamicznych punkty widzenia, zdjęcia bez perspektywy. Książka ta powinna zachęcić Cię do poświęcenia każdekompozycji. mu zdjęciu więcej czasu, do opuszczenia utartych sposobów i metod, żeby pozwolić fantazji na stworzenie bardziej dynamicznych kompozycji. Tematy zawarte w tej książce można wykorzystać do wszystkich typów aparatów (cyfrowych oraz tradycyjnych lustrzanek). Książka rozpoczyna się opisem podstaw techniki fotograficznej, kolejne rozdziały opisują różnorodne sytuacje napotykane przez fotografa, a zarazem zdradzają tajemnice dobrego zdjęcia krajobrazu: jak rozpoznać atrakcyjne ujęcie, jak dzięki właściwemu oświetleniu i kompozycji wydobyć z niego maksimum. Zarazem przedstawia różnorodne techniki oraz sposoby fotografowania centralnej części lądu, wybrzeża morskiego, w odmiennym czasie, o odmiennej porze dnia, plusy i minusy stosowania szerokokątnego zoomu i telezoomu oraz metody umożliwiające ich maksymalne wykorzystanie (na przykład jak zmienić struktury, wzory i detale krajobrazu w oryginalne dzieła). Fotografia to przede wszystkim sztuka o bardzo subiektywnym charakterze, toteż książka ta nie powinna być dosłowną instrukcją, jak powinieneś robić zdjęcia krajobrazu. Jako fotograf będziesz zmuszony wymyślać własne sposoby na dobre zdjęcie, poświęcić dostateczną ilość czasu myśląc o tym, jakie znaczenie będzie miało dla ciebie dane zdjęcie. Nie ma lepszego sposobu na podniesienie swoich umiejętności, niż wziąć aparat i wyruszać w plener tak często, jak tylko będzie to możliwe. Sto rad i pomysłów to swego rodzaju instrukcja, która (mamy nadzieję) pomoże ci w wykonaniu przepięknych zdjęć, które zawsze będą miały niepowtarzalną atmosferę oraz techniczną doskonałość.



Podstawy fotografii krajobrazu



1

Utrzymuj swój ekwipunek w stanie gotowości do transportu Jeżeli będziesz zmuszony przemierzać dłuższe odległości piechotą, zobaczysz jak bardzo ważne jest, aby Twoje wyposażenie było lekkie i spakowane w zwarty sposób, tak żeby nie ograniczało cię ani nie zniechęcało do podroży w trudniejszym terenie. Łatwo ulec pokusie kupna nowszego i rzekomo najlepszego aparatu, obiektywu lub akcesoriów. Powinieneś jednak starannie przemyśleć, jak owe innowacje wpłyną na jakość zdjęć i czy naprawdę pomogą w uzyskaniu zdjęć wyższej jakości. Czasami mogą stanowić tylko dodatkowe obciążenie Twojego plecaka! Nowoczesny aparat typu zoom (zmiennoogniskowy) jest w stanie zastąpić parę obiektywów ze stałą ogniskową i w ten sposób zaoszczędzić pieniądze oraz zbędne kilogramy, nie obniżając jakości zdjęć. Zdjęcia pejzaży, ze względu na potrzebę odtworzenia dostatecznej głębi, wymagają zazwyczaj użycia aparatu z dużą przysłoną. Masywne i drogie zoomy z wysoką miarą naświetlenia nie są więc niezbędne, a ze względu na swoją wagę wręcz niepraktyczne.

Storr Kiedy podróżuję przez dłuższy czas, pieszo pokonując uciążliwy teren, zabieram ze sobą tylko podstawowy ekwipunek. Robiąc to zdjęcie miałem przy sobie tylko: korpus aparatu, szerokokątny zoom i telezoom, pakiet podstawowych filtrów, zapasowe baterie, film oraz statyw z włókna węglowego. Łączna waga – nieco ponad sześć kilogramów, nic więc nie przeszkadzało mi we wspinaniu się na trzystumetrowe urwiska w półmroku wczesnego ranka.

10

Chciałem wspiąć się na skalisty szczyt Wyżyny Szkockiej tuż przed świtem. Te skaliste wierzchołki Isle of Skye oświetlone są przepięknym ciepłym światłem tylko na początku lata, kiedy słońce wschodzi w punkcie najbardziej wysuniętym na wschód.

Canon EOS5, obiektyw 28–105 mm, filtr polaryzacyjny przejściowy ND 1, Fujichrome Velvia, 1/2 s, f/11


2

Poznaj doskonale swój sprzęt Zadziwiające, ilu fotografów nie zna tak do końca właściwości oraz funkcji swego aparatu. Zdjęcia krajobrazowe nie wymagają wszystkich licznych funkcji, które oferuje nowoczesna lustrzanka, jednak niezbędna jest znajomość obsługi podstawowych funkcji aparatu. Sprawdź, jak należy ustawiać różne sposoby pomiaru, wypróbuj jak poszczególne sposoby pomiaru reagują na odmienne warunki świetlne. Ustaw te funkcje, których prawdopodobnie będziesz używał często, sporządź listę funkcji, które będziesz wykorzystywał regularnie. Naucz się zmieniać baterie. Przećwicz załączanie zdalnego sterowania spustu migawki oraz ustawienie aparatu na długie ekspozycje. Naucz się obsługiwać funkcję wstępnego podnoszenia lustra (mirror lock-up) oraz samowyzwalacz. Uporządkuj swoje filtry oraz adaptery w jednej łatwo dostępnej oraz oznaczonej skrytce. Opanowanie podstaw obsługi poszczególnych funkcji pomoże ci działać na tyle szybko, żebyś zdążył uchwycić przelotny moment dobrego światła. Jednocześnie umożliwi efektywną pracę podczas niedogodnych warunków świetlnych.

Ciekawskie owce Wracając do swego samochodu, po fotografowaniu wschodu słońca nad pokrytą mgłą doliną, zauważyłem stado owiec przebiegających przez szczyt wzgórza. Ostatnie dwie odwróciły się z zaciekawieniem, zatrzymując się na tle cudownego pejzażu. Szybko ustawiłem statyw, zmieniłem obiektyw na inny – z dłuższą ogniskową, stworzyłem kompozycję, ustawiłem ostrość, dokonałem pomiaru ekspozycji i wybrałem wystarczająco dużą przesłonę w taki

sposób, aby otrzymać optymalną ostrość tła, ustawiłem funkcję wstępnego podnoszenia lustra (mirror lock-up), wcisnąłem spust migawki i naświetlałem. Gdybym nie znał dokładnie funkcji swego aparatu, z całą pewnością zaprzepaściłbym ten moment, ponieważ zdążyłbym naświetlić tylko dwa ujęcia, zanim te spóźnialskie owce zdecydowałyby się dogonić resztę stada. Canon EOS1Ds, obiektyw 70–200 mm, 100 ISO, 1/30 s, f/22

11


3

Włącz zmysł proporcji Aczkolwiek nie jest to sprawą łatwą, warto na zdjęciu krajobrazowym przedstawić skalę. Weźmy pod uwagę na przykład Park Narodowy Sekwoi w Kalifornii, jeżeli na tym zdjęciu zabrakłoby odróżniającego się przedmiotu, z trudem udałoby się pokazać gigantyczne rozmiary tych drzew. Reguła ta obowiązuje w przypadku wielu innych obiektów: spiętrzonych skał, piaszczystych plaż, wodospadów itp. Najłatwiejszym rozwiązaniem jest wkomponowanie w ujęcie ludzkiej postaci. Jeżeli rozwiązanie to nie bardzo ci się podoba, albo w danym momencie nie jest możliwa jego realizacja, spróbuj znaleźć inny, łatwo rozpoznawalny obiekt, który zarazem stanie się naturalną częścią kompozycji – na przykład budynek, zwierzę czy roślinę. Czegokolwiek użyłbyś do przedstawienia skali, pamiętaj o umiejscowieniu tego w bliskości przedmiotu, który stanowi centrum Twego zainteresowania, w przeciwnym razie efekt perspektywy będzie zupełnie odwrotny. Używając obiektywu krótkoogniskowego bardzo blisko przedmiotu pierwszoplanowego, można doskonale zwiększyć skalę, uzyskując dramatyczny i atrakcyjny dla oka obraz.

Rybacy podczas zachodu słońca Rybacy na plaży zwielokrotniają wielkość słońca dzięki działaniu zagęszczającego efektu 400 mm teleobiektywu. Zdjęcie może wywierać nieco nienaturalne wrażenie, ponieważ w rzeczywistości scena ta nie mogłaby zostać w taki sposób widziana. Niemniej jednak spłaszczenie przestrzenne, które osiągamy poprzez użycie teleobiektywu, daje lepsze efekty, niż użycie obiektywu z 50 mm ogniskową. Obiektyw

12

podparłem plecakiem, ponieważ podczas robienia zdjęcia wiał ostry wiatr. W celu zminimalizowania nieostrości, które mogłyby powstać na skutek poruszenia ujęcia, położyłem na obiektyw jeszcze drugi plecak, ustawiłem funkcję wstępnego podnoszenia lustra (mirror lock-up) oraz użyłem wężyka spustowego. Canon EOS5, obiektyw 400 mm, Fujichrome Velvia, 1/15 s, f/16


4

Zainwestuj w kupno solidnego statywu Jeżeli chcesz wykonać zdjęcie krajobrazu, masywny statyw powinien stanowić niezbędną część składową Twego ekwipunku. Realizacja niektórych zdjęć bez wykorzystania statywu byłaby wręcz niemożliwa, jego użycie wskazane jest jednak w przypadku większości zdjęć. Niestety nie wszystkie statywy spełniają kryterium funkcjonalności, a te, które się nadają bywają dosyć drogie. Nie daj się skusić tanimi modelami, nawet wtedy, kiedy Twój aparat wyposażony jest tylko w podstawowy 35 mm obiektyw. Spróbuj poszukać takiego statywu, który po wysunięciu nóżek osiągnie przynajmniej na poziomie Twojej głowy i który zarazem umożliwi robienie ujęć z ziemi (jego nóżki można ustawić pod kątem prostym). Jeżeli chcesz, aby statyw nie był najsłabszym ogniwem Twego wyposażenia, należy dokonać zakupu solidnej głowicy. Głowica kulowa jest co prawda najbardziej wszechstronna, jednak również głowica 3 kierunkowa umożliwia ustawienie w dowolnej osi (poziomej, pionowej oraz na boki). Może więc być doskonałym pomocnikiem w dostrajaniu detali delikatnych kompozycji. Mocując się z instalacją aparatu na standardową głowicę statywu, nietrudno zaprzepaścić przemijającą okazję do zrobienia świetnego ujęcia. Szybkowymienna płytka aparatu jest co prawda nieco większym wydatkiem, jednak owoce w postaci niepowtarzalnych ujęć, wykonanych przy jej użyciu, z całą pewnością wynagrodzą koszty tej inwestycji.

Wschód słońca nad Eggerdon Hill Zauważyłem tę scenę z szosy, poprzez furtkę. Jej krata była tak wysoka, że chcąc mieć dobry widok, musiałem wyciągnąć nóżki statywu na maksimum. Mój statyw nie posiada wysuwanej kolumny, aby więc móc spojrzeć przez wizjer potrzebowałem jeszcze drabinki. Wysuwana kolumna jest słabym ogniwem

każdego statywu, powinno się z niej korzystać tylko w skrajnych przypadkach. Najlepiej kupić statyw bez wysuwnej kolumny, wtedy nie będzie kusiła, aby z niej skorzystać. Canon EOS3, obiektyw 400 mm, Fujichrome Velvia, 1/4 s, f/16

13


5

Naucz się odpowiednio obsługiwać swój statyw Tylko wtedy, kiedy prawidłowo potrafisz obsługiwać swój statyw, może on stać się efektywnym pomocnikiem w osiąganiu głębi ostrości zdjęć. Nigdy nie wysuwaj nóżek bardziej, niż jest to potrzebne. Zanim naciśniesz spust migawki upewnij się, że wszystkie ruchome części aparatu są odpowiednio usztywnione. Ustaw statyw na sztywnym podłożu, albo wbij nóżki w miękki teren. Nierówny trawnik, mech, lub poszycie leśne mogą powodować, iż nóżki statywu będą działały jak sprężyny i będą zwielokrotniały drżenia. Używając długoogniskowego obiektywu, możesz na statyw powiesić plecak lub torbę, będą wtedy stanowiły jego dodatkowe obciążenie. Używając funkcji wstępnego podnoszenia lustra (mirror lock-up) w zestawie z wężykiem spustowym, lub samowyzwalaczem, eliminujesz uderzenia oraz wibracje, które obniżają jakość zdjęć.

Wodospad Istnieje wiele sytuacji, w których osiągnięcie wystarczającej ostrości obrazu bez wykorzystania statywu unieruchamiającego Twój aparat jest prawie niemożliwe. To zdjęcie wodospadu w Briks Dal w Norwegii zostało wykonane podczas pochmurnej pogody z wykorzystaniem teleobiektywu. Taka sytuacja wymaga zawsze wykorzystania statywu. Chciałem uchwycić prąd wody, co wymagało ustawienia preselekcji czasu na 1/ 4 s. Miałem szczęście, ponieważ mogłem ustawić statyw na sztywnym podłożu, a w dodatku zdążyłem położyć plecak na obiektywie, co pozwoliło mi zminimalizować wstrząsy powstałe na skutek otwarcia migawki. Następnie użyłem funkcji wstępnego podnoszenia lustra (mirror lock-up), bez której nie wyobrażam sobie fotografowania. Canon EOS5, obiektyw 400 mm, Fujichrome Velvia, 1/4 s, f/11

14


6

Zbadaj dokładnie miejsce, w którym będziesz fotografował Jeżeli chcesz wykorzystać jak najwięcej okazji, które oferuje dana lokalizacja, postaraj się poznać to miejsce jeszcze przed wyjazdem. Najlepszym źródłem informacji jest Internet. Natomiast najlepszym przyjacielem fotografa – pejzażysty – są mapy. Postaraj się zaopatrzyć w te najlepsze, z maksymalną ilością informacji. Przed odjazdem wygospodaruj czas na ich dokładne przestudiowanie. Te z nich, które wskazują położenie geograficzne można z powodzeniem wykorzystać w celu prognozowania warunków świetlnych (na przykład, która strona doliny będzie o określonej porze dnia w cieniu, a która będzie nasłoneczniona). W celu znalezienia inspiracji, zaraz po przyjeździe odwiedź najbliższy punkt informacji turystycznej. Tam z całą pewnością znajdziesz wiele widokówek, kalendarzy czy przewodników z mnóstwem ciekawych miejsc oraz charakterystycznych ujęć tamtejszej okolicy. W ten sposób zyskasz nowy punkt widzenia i odsłonią się kolejne, godne Twojej uwagi, obiekty. Podczas niesprzyjającej pogody postaraj się wykorzystać czas na dalszą eksplorację przestrzeni. Rozejrzyj się za kompozycjami wartymi powrotu podczas lepszych warunków pogodowych oraz świetlnych. Zastanów się również nad porą Twych odwiedzin – czy będzie to rano, w południe, w czasie przypływu lub odpływu.

Alesund Ten panoramiczny widok z pagórka na skraju miasta Alesund, znajduje się na norweskim wybrzeżu i nie brakuje go chyba w żadnej broszurze turystycznej. Chociaż szansa na uzyskanie wyjątkowego zdjęcia w miejscu tak często fotografowanym jest bardzo mała, warto je odwiedzić, choćby w celu uzyskania paru zdjęć do swego archiwum. Jeżeli wykonujesz zdjęcia oddalonych scenerii z dużą ilością detali,

potrzebujesz nieba bez mgły i oparów. W przypadku tego ujęcia wykorzystałem również filtr polaryzacyjny w celu podkreślenia kolorystyki oraz usunięcia ewentualnych odbić od szklanych powierzchni oraz dachów domów. Hasselblad XPan, obiektyw 45 mm, centre-spot filtr, Fujichrome Velvia, 1/15 s, f/11

15


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.