Historia dla Zuszka

WSTĘP

ZUCHOWE FORMY PRACY

1. Ambasador przyjaźni

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

2. Archeolog

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

3. Atenka/Ateńczyk

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

4. Benedyktynka/Benedyktyn

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

5. Biały Orzeł

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

6. Bolkowy woj

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

7. Dworka

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

8. Egipcjanka/Egipcjanin

Opis cyklu

Komentarz autorki

Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

9. Europejka/Europejczyk

Opis cyklu

Komentarz autorki

Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

10. Etnografka/Etnograf

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

11. Harcownik króla Jana

Opis cyklu

Komentarz autorki

Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

12. Indianin

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

13. Jaskiniowiec

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

14. Mały Powstaniec

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

15. Miś Wojtek

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

16 Młoda obywatelka/Młody obywatel

Opis cyklu

Komentarz autorki

Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

17. Piłsudczyk Miłośniczki/Miłośnicy Niepodległej

Opis cyklu

Komentarz autorki

Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

18. Podróżnik Podróżnik po Polsce

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

19. Poszukiwacze nieznanego lądu

Opis cyklu

Komentarz autorki

Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

20. Przewodnicy/Przewodniczki po wsi/mieście/dzielnicy

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

21 Rycerz

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

22. Słoneczko/Wilczek

Opis cyklu

Komentarz autorki

Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

23 Słowianka/Słowianin

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

24 Spartanka/Spartanin

Opis cyklu

Komentarz autorki

Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

25 Szlachcianka/Szlachcic

Opis cyklu

Komentarz autorki

Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

26. Wikingowie

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

27. Zawiszak

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

28 Zdobywczyni/Zdobywca Dzikiego Zachodu Kowboje

Opis cyklu Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

29.

Znawcy/Znawczynie legend

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

30 Znawczyni/Znawca regionu

Opis cyklu

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać w cyklu

ZBIÓRKI POJEDYNCZE

1. 26 luty Dzień Polskiego Hymnu Narodowego

Opis święta Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać na zbiórce

2. 1 marca Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych

Opis święta

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać na zbiórce

3. 14 kwietnia Święto Chrztu Polski

Opis święta

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać na zbiórce

4 2 maja Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej

Opis święta

Komentarz autorki

Formy pracy, które można wykorzystać na zbiórce

5 3 maja Święto Konstytucji 3 maja 1971 roku

Opis święta Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać na zbiórce

6. 29 maja Dzień Weterana działań poza granicami Państwa

Opis święta Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać na zbiórce

7. 4 czerwca Dzień Wolności i Praw Obywatelskich

Opis święta

Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać na zbiórce

8.11 listopada Święto Niepodległości

Opis święta Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać na zbiórce

9 27 grudnia Narodowy Dzień Zwycięstwa Powstania Wielkopolskiego

Opis święta Komentarz autorki Formy pracy, które można wykorzystać na zbiórce

Przedmowa

Historia dla zuszka powstała w ramach próby harcmistrzowskiej. Jej głównym celem jest przybliżenie drużynowym zuchowym kwestii pracy w gromadach zuchowych z historią. W związku z dużą ilością materiałów, które można wykorzystać w tworzeniu cyklów sprawnościowych i zbiórek pojedynczych postanowiłam zebrać je w jednym miejscu. Poradnik powstał z myślą o Drużynowych, którzy chcą poszerzać wiedzę historyczną swoich zuchów. Moim zdaniem będzie też stanowił ułatwienie dla Drużynowych, którzy chcieliby pokazać swoim zuchom podstawy patriotyzmu, ale sami nie są historykami, czy też nie za bardzo przepadają za historią. W poradniku przedstawiam różne pomysły na formy pracy jakie można wykorzystać podczas zbiórek pojedynczych i cykli sprawnościowych/tropów. Spróbowałam przedstawić ten temat wielowymiarowo, ponieważ każdy Drużynowy musi pamiętać, że w gromadzie będą różne zuchy takie które lubią historię i takie które za nią nie przepadają. Historia to wszystko co zaszło w przeszłości, a także nauka zajmująca się badaniem przeszłości. To moim zdaniem najprostsza i jednocześnie krótka definicja zrozumiała zarówno dla historyka, osób niezwiązanych z historią, a także dziecka w wieku wczesnoszkolnym.

Z wykształcenia jestem historykiem. Przez 8 lat byłam drużynową gromad zuchowych. W swojej pracy kieruję się jedną zasadą: Historia nie jest ani biała, ani czarna. Ma różne oblicza. Moim zadaniem, jako historyka jest tak informować o historii, by osoba która mnie słucha mogła sobie sama wyrobić pogląd na daną sprawę. Dlatego po pierwsze i najważniejsze muszę podać jej wszystkie dostępne mi informacje w danej kwestii. Zarówno te pozytywne jak i te negatywne. Niezależnie od mojego prywatnego poglądu na daną sprawę. Zawsze pokazuję tak zwane dwie strony medalu i różne perspektywy.

Nauczanie historii nie jest sprawą prostą. Jako przedmiot pojawia się w klasie czwartej, jednak to nie znaczy, że młodsze dzieci nie są uczone historii, o czym dalej. Moim zdaniem warto przeprowadzać w gromadach zbiórki związane z historią. Cykle sprawnościowe/ tropy ułatwiają drużynowemu pracę. Przed przystąpieniem do realizacji zbiórek związanych z historią lub całych cyklów/tropów drużynowy, niezależnie od tego czy jest historykiem, czy nie, powinien się do tego odpowiednio przygotować. Według mgr Elżbiety Kowalskiej: Proces opanowania treści pojęć historycznych w klasach I III jest długotrwały dlatego, że od zapoznania ucznia z określonym faktem historycznym trzeba długo czekać do porównania danego faktu z innymi. Pojęć nie podajemy uczniom w postaci gotowej. Pojęcie tworzy sam uczeń na drodze dużego wysiłku umysłowego. Nauczyciel tylko kieruje procesem kształtowania pojęć, których zakres został określony programem nauczania zintegrowanego.

Zadaniem drużynowego jest zainteresować zucha historią, nawet jeżeli sam niekoniecznie jest nią zainteresowany. Nie trzeba być historykiem, by realizować cykle tematyczne. Wiadomo, że nie każdy zuch będzie w pełni zainteresowany. Jednak moim zdaniem w każdym temacie, cyklu czy zbiórce można znaleźć coś co zainteresuje każdego zucha. Może to być zarówno cały cykl czy zbiórka, jak również choćby jeden element zbiórki. Drużynowy musi pamiętać o tym, że Właściwe nauczanie historii rozpoczyna się od drugiego szczebla [etapu] szkolnego, w okresie zaś poprzednim ma ono charakter przygotowawczy. Dlatego tak ważne jest, by z jednej strony nie zniechęcić zucha do historii, a z drugiej nie zarzucić go milionem informacji.

Zbiórki historyczne pozwalają zuchowi na rozwój wielu obszarów Moim zdaniem bardzo ważne jest nastawienie zuchów na działanie, także na zbiórkach o historii. Genowefa Kufit twierdzi że: Gdy uczeń modeluje lub rysuje jakiś przedmiot to równocześnie myśli i manipuluje, jak również utrwala wiadomości w pamięci (…) Z tego właśnie względu coraz bardziej docenia się działalność plastyczną i techniczną, jako najbardziej skuteczną w kształtowaniu wyobrażeń, w tym wyobrażeń historycznych.(…) Konstruowanie przedmiotów, np. grodu, zamku (…) nawet z gotowych elementów zmusza ucznia do zastanowienia się, jak złożyć te elementy, by powstała całość funkcjonalna. Według mnie zbiórki historyczne to ciekawe uzupełnienie dla edukacji zucha. Zuch w szkole uczy się zwykle w sposób klasyczny. Zbiórka natomiast daje wiele możliwości, których choćby z przyczyn technicznych nie da się wprowadzić na lekcji. Sposób w jaki zaprezentuje się zuchowi temat jest bardzo istotny i w ogromnym stopniu wpływa na niego samego. Według Barbary Nowaczyk: Wyobrażenia historyczne dotyczą pojedynczych , konkretnych przedmiotów: rzeczy, osób, wydarzeń. Jakkolwiek nie sięgają one głębiej w fakty, to jednak spełniają ważną rolę w procesie poznawczym. Uczeń nie może myśleć tylko za pomocą pojęć, bez wyobrażeń. Szczególnie wyobrażenia wytwórcze stanowią ważny czynnik w nauczaniu elementów historii, bowiem pomagają one uczniowi tworzy z elementów wyobrażeń odtwórczych obrazy słownego opisu rzeczy czy wydarzenia. Dzięki wyobrażeniom wytwórczym powstają w świadomości ucznia obrazowe odpowiedniki treści nie tylko bezpośrednio spostrzeganych przedmiotów, ale i przedmiotów przedstawionych za pośrednictwem słowa mówionego bądź drukowanego. Wyobrażeniowa reprezentacja faktów historycznych stanowi wstępny szczebel na drodze kształtowania się wyższej formy myślenia historycznego, jakim jest myślenie pojęciowe. Dlatego tak ważne jest by zbiórka była czymś odmiennym. Jeżeli w szkole przeprowadzane są akademie z okazji Święta Odzyskana Niepodległości to kolejna akademia na zbiórce wg mnie nie będzie dobrym rozwiązaniem. Lepsze będą odwiedziny gościa, teatr samorodny, lub wyjście do Muzeum, np. w Sulejówku na lekcję muzealną.

Jak twierdzi Genowefa Kufit: Dla opanowania treści historycznych określonych programem nauczania klas niższych wymagany jest odpowiedni poziom myślenia abstrakcyjnego. Jeśli chcemy pokierować procesem opanowywania przez uczniów wiedzy historycznej, musimy brać pod uwagę poziom rozwoju myślenia. Z drugiej strony zdawać sobie musimy sprawę z tego jaki charakter ma wiedza, którą chcemy uczniowi przekazać. Z psychologicznego punktu widzenia ważne jest: jakie elementy wiedzy historycznej uczeń może zdobyć, jaki ma być zakres i poziom treści oraz czy mają to być treści dostosowane do aktualnego poziomu myślenia ucznia

Pisząc poradnik korzystałam z książki Genowefy Kufit Kształtowanie wyobrażeń i pojęć historycznych u uczniów klas początkowych oraz z artykułów: Barbary Nowaczyk Treści historyczne w edukacji wczesnoszkolnej i Elżbiety Kowalskiej Kształtowanie pojęć historycznych Inspiracje czerpałam również ze źródeł dostępnych w Internecie, a także z literatury i prasy zuchowej.

W związku z tym, że byłam drużynową zuchową, ale nie uczyłam nigdy klas początkowych (0 3) w wielu kwestiach konsultowałam się z nauczycielami takich klas, jak również instruktorami zuchowymi nauczycielami klas 0 3: mgr Agnieszką Burmistrz i mgr Katarzyną Gościej, ponieważ zależało mi aby Poradnik był jak najlepszym źródłem pomysłów. Zadałam im cztery pytania: Jak wiele miejsca podstawa programowa w klasach 0 3 przewiduje na naukę o historii i czy Pani zdaniem ten czas jest wystarczający dla dziecka? W jaki sposób przekazuje się dzieciom w wieku wczesnoszkolnym wiedzę o historii w szkole i jaki sposób jest Pani zdaniem najbardziej efektywny? Jak ucząc o patriotyzmie wpływa się na rozwój dziecka, które obszary podlegają rozwojowi, rozwijają się najbardziej? Czego Pani zdaniem brakuje w szkole na tym

poziomie edukacyjnym, jeśli chodzi o wychowanie obywatelskie, patriotyczne czy naukę historii? Przeprowadziłam również anonimową ankietę wśród stu Drużynowych zuchowych z całej Polski. Zadałam im dwa pytania: Jak długo pełnisz funkcję drużynowej/drużynowego? Jak często realizujesz z Gromadą cykl sprawnościowy związany z historią? Uzyskane odpowiedzi oraz prośby od samych Drużynowych, by udostępnić im Poradnik po wydaniu, utwierdziły mnie w przekonaniu, że Historia dla zuszka jest bardzo potrzebną pozycją w biblioteczce drużynowego gromady zuchowej. Praca została podzielona na dwa duże rozdziały cykle sprawnościowe/tropy dotyczące historii oraz zbiórki pojedyncze dotyczące poszczególnych świąt narodowych.

Zawiera 30 cyklów sprawnościowych/tropów oraz 9 zbiórek pojedynczych związanych ze świętami narodowymi.

Z uwagi na wprowadzenie nowego Systemu Instrumentów Metodycznych i okresem przejściowym postanowiłam nie rezygnować w pracy ze starych cyklów sprawnościowych, pozostawiłam również te, z których zrezygnowano w wyniku reformy, ale wprowadziłam także zaproponowane w nowym SIM tropy.

Każdy cykl zawiera opis zaczerpnięty ze Sprawności zuchowych oraz dla porównania Projektu tropów zuchowych. W spisie treści zaznaczyłam pogrubioną czcionką zarówno nowe nazwy tropów, np. przed zmianą: Zdobywcy Dzikiego Zachodu, po zmianie Kowbojki Kowboje, jak i nowe tropy, np. Wikingowie (w tym wypadku opis pochodzi tylko z Projektu tropów zuchowych) W Poradniku umieściłam również cykle sprawnościowe, których nie ma w Projekcie tropów zuchowych: Bolowy woj, Dworka, Mały Powstaniec. Cykle sprawnościowe/tropy zawierają opis każdego z nich, mój komentarz oraz materiały, które można wykorzystać realizując cykl/zbiórkę Zamieściłam również wykaz 24 miejsc które warto odwiedzić z zuchami w trakcie zbiórek. Drużynowego po Poradniku „oprowadzają” zuchenka Zosia cykle sprawnościowe/tropy i zuch Staś zbiórki pojedyncze. Uznałam, że dobrym pomysłem będzie zostawienie Drużynowemu miejsca na jego pomysły dotyczące form pracy. Projekt okładki oraz zuchenki i zucha zawdzięczam Pani Katarzynie Dyrcz.

WYWIADY

1. Jak wiele miejsca podstawa programowa w klasach 0 3 przewiduje na naukę o historii i czy Pani zdaniem ten czas jest wystarczający dla dziecka?

KG: W edukacji wczesnoszkolnej jest mało miejsca na historię , dzieci poznają legendy , wierszyki np. "Jaki znak twój? Wierszyki na dalsze 100 lat niepodległości", niektóre postacie historyczne, bierzemy pod uwagę nie tyle chronologiczne aspekty czasu, ile relacje czasowe poprzedzania i następstwa oraz zmienność faktów w czasie. Tylko w nielicznych przypadkach posługuje się ścisłymi datami i miarami czasu, jak rok, wiek, tysiąclecie itp. Dodatkowo jest miejsce na poznanie barw narodowych łącząc taką lekcję właśnie z ważnymi świętami takimi jak 11 listopada , czy święta majowe. Dzieci uczestniczą w apelach , uczą się patriotycznych pieśni, poznają ważne fakty i daty. W klasach 1 3 uczestniczymy też w projektach dzięki którym mamy dodatkowe materiały i ciekawe pomoce dydaktyczne umożliwiające kreatywne lekcje, np. BohaterON włącz historię! to ogólnopolska kampania o tematyce historycznej mająca na celu upamiętnienie i uhonorowanie uczestników Powstania Warszawskiego oraz promocję historii Polski XX wieku. Projekt ma edukować Polaków, bazując na historiach Powstańców, wzmacniać poczucie tożsamości narodowej, krzewić postawy patriotyczne oraz budować wrażliwość społeczną. Albo udział w projekcie edukacyjnym PIĘKNA NASZA POLSKA CAŁA. Głównym celem projektu jest kształtowanie postaw patriotycznych u najmłodszych, uwrażliwienie ich na piękno, folklor i tradycje Polski, dostrzeganie piękna i wartości sztuki oraz dorobku polskiej nauki i kultury, przybliżenie sylwetki wybranych bohaterów narodowych (z kraju i swojego regionu).

2.W jaki sposób przekazuje się dzieciom w wieku wczesnoszkolnym wiedzę o historii w szkole i jaki sposób jest Pani zdaniem najbardziej efektywny?

KG: Fakty ujmujemy raczej w kontekście historycznym, posługując się przy tym pojęciami o treści względnej dawno, niegdyś, przed laty, w czasie, kiedy żyli nasi przodkowie, przed wiekami. Już od klasy pierwszej pogłębiamy w świadomości dziecka przekonania, że każda rzecz i zadanie ma swoją historię i zmienia się w czasie. Program wyraźnie sugeruje rozpatrywanie tych samych faktów w czasie przeszłym i teraźniejszym, np. dawne i dzisiejsze sposoby oświetlenia (kl. I), sposoby ogrzewania mieszkań dawniej i dziś (kl. I), budownictwo dawniej i dziś (kl. II), praca rolnika i jego narzędzia pracy w dawnych czasach (kl. III), sposoby podróżowania dawniej i dziś (kl. III).

3.Jak ucząc o patriotyzmie wpływa się na rozwój dziecka, które obszary podlegają rozwojowi, rozwijają się najbardziej?

KG: Już w grupie najmłodszych dzieci należy budzić przywiązanie do Ojczyzny, do swego regionu, miasta, rodziny. Można to czynić na wiele różnych sposobów. Jednym z nich jest prezentowany podział zadań na cztery grupy: MÓJ KRAJ, MÓJ REGION, MOJE MIASTO, MOJA RODZINA. Dzieci najbardziej lubią się uczyć poprzez działanie takie bodźce maja najlepsze efekty w edukacji : prezentacja filmów historycznych maratony filmowe wycieczki do miast historycznych, lub zwiedzanie Muzeum Kultury Ludowej konkursy historyczne , wycieczki po swojej miejscowości( poznanie pomników, czy odwiedziny grobu nieznanego żołnierza i przy tej okazji kilka słów o tym miejscu i osobie, jaka jest z nim związana historia)

4Czego Pani zdaniem brakuje w szkole na tym poziomie edukacyjnym, jeśli chodzi o wychowanie obywatelskie, patriotyczne czy naukę historii?

KG: Do dzieci najbardziej przemawia lekcja historii "na żywo”, niestety mało mamy czasu i funduszy na przeprowadzenie takich historycznych gier terenowych, wycieczek , dzięki którym dzieci mogłyby poznać historię z ust naocznych świadków wydarzeń.

1. Jak wiele miejsca podstawa programowa w klasach 0 3 przewiduje na naukę o historii i czy Pani zdaniem ten czas jest wystarczający dla dziecka?

AB: Podstawa programowa przewiduje osiągnięcia w zakresie orientacji w czasie historycznym. W oparciu o tematy do realizacji w klasach 1 3 uczeń:

1. opowiada o legendarnym powstaniu państwa polskiego, wyjaśnia związek legendy z powstaniem godła i barw narodowych, przedstawia wybrane legendy dotyczące regionu, w którym mieszka lub inne;

2. rozpoznaje: godło, barwy, hymn narodowy, wybrane stroje ludowe, np. związane z regionem Polski, w którym mieszka;

3. uczestniczy w świętach narodowych i innych ważnych dniach pamięci narodowej; zachowuje się godnie i z szacunkiem podczas śpiewania lub słuchania hymnu, wciągania flagi na maszt itp.;

4. rozpoznaje i nazywa patrona szkoły, miejscowości, w której mieszka, wyjaśnia pojęcie „patron”, wymienia imiona i nazwiska, np. pierwszego władcy i króla Polski, obecnego prezydenta Polski, wymienia nazwę pierwszej i obecnej stolicy Polski;

5. wyjaśnia znaczenie wybranych zwyczajów i tradycji polskich;

6. opisuje znaczenie dorobku minionych epok w życiu człowieka, jest świadomy, że stosuje w swej aktywności ten dorobek, np. cyfry arabskie i rzymskie, papier, mydło, instrumenty muzyczne itp.;

7. opowiada historię własnej rodziny, przedstawia wybrane postacie i prezentuje informacje o wielkich Polakach: (królowa Jadwiga, król Stefan Batory, Józef Piłsudski) to zależy jaki program jest realizowany, astronom Mikołaj Kopernik, noblistka Maria Skłodowska Curie, papież Jan Paweł II.

8. wie czym jest Unia Europejska, po co została stworzona, zna walutę, flagę i rozpoznaje hymn. Uważam, że jest to zakres wystarczający na tym etapie. Trzeba pamiętać, że kształcenie na tym etapie ma charakter zintegrowany a nie przedmiotowy. Jednak zazwyczaj przewidziany jest temat na jeden dzień temat dnia. Czasami to zbyt mało, gdyż sama analiza tekstu literackiego zajmuje dużo czasu. Realizując tematy historyczne bardzo często wykorzystujemy prezentacje, odwiedzamy nowoczesne, multimedialne muzea, wykonujemy prace plastyczno techniczne, wplatamy w to edukację muzyczną, a nawet edukację matematyczną (zadania tekstowe powiązane treścią z realizowanym zagadnieniem). Łączenie treści w trakcie różnych edukacji daje możliwość lepszego zapamiętania i utrwalenia tego co istotne.

2. W jaki sposób przekazuje się dzieciom w wieku wczesnoszkolnym wiedzę o historii w szkole i jaki sposób jest Pani zdaniem najbardziej efektywny?

AB: Ciekawie podana wiedza historyczna ułatwia dziecku rozumienie ważnych wartości. Poznając losy bohaterów sprzed lat, młody człowiek ma okazję zastanowić się: jak warto w życiu postępować? Poznając dzieje poszczególnych osób i całych narodów dziecko powoli uczy się, że w historii wiele zdarzeń i zjawisk się powtarza.

3. Jak ucząc o patriotyzmie wpływa się na rozwój dziecka, które obszary podlegają rozwojowi, rozwijają się najbardziej?

AB: Zadaniem na tym etapie edukacyjnym jest przede wszystkim rozbudzanie zainteresowań własną przeszłością, swojej rodziny, historią regionalną. Nieodzownym elementem jest nauka podstawowych informacji na temat swojej ojczyzny wprowadzana najczęściej w oparciu o legendy, wiersze oraz przy okazji obchodów świąt narodowych. Dlatego zawsze klasy 1 3 przygotowują akademie z okazji tych świąt dostosowując treść i przekaz do możliwości dzieci w tym wieku( chodzi o zrozumienie treści, uwzględnienie najistotniejszych elementów).

4. Czego Pani zdaniem brakuje w szkole na tym poziomie edukacyjnym, jeśli chodzi o wychowanie obywatelskie, patriotyczne czy naukę historii?

AB: Trzeba pamiętać, że realizując niektóre treści, np. o ojczyźnie pracujemy na mapie Polski czy Europy nie jest to łatwe dla dzieci i wymaga ciągłego powtarzania i utrwalania. Praktyczne zajęcia z mapą, zaznaczanie na mapkach konturowych, to bardzo trudne zadania dla dzieciaków, ale też bardzo potrzebne. Dlatego czasami tematy trudne, wymagające więcej czasu po prostu rozbijamy na dwa dni, ewentualnie utrwalamy w trakcie tzw. Dnia Odkrywców.

Zuchowe Formy Pracy

Majsterka to wszystko to, co dotyczy robienia materialnych rzeczy na zbiórce(…). Ma wiele wspólnego z pracą Zawiera bowiem element celowości i daje coś, co zuchom jest potrzebne. Jest częścią zbiórki. (…) Planując ją musisz uwzględnić: czas, miejsce i surowce.

Teatrzyk to wszystko to, co dotyczy odgrywania postaci lub sytuacji (…( Jest to bogate w różnorodne wartości zajecie. Zuchy (…) często same wymyślają scenariusze.

Gry i ćwiczenia to wszystko to, co dotyczy nauki poprzez zabawę. Są naturalną potrzebą dzieci w wieku zuchowym. Maja ze sobą wiele wspólnych cech (..) chęć zwycięstwa w ćwiczeniach nad samym sobą, w grach nad przeciwnikiem

Pożyteczne prace to wszystko to, co daje zuchom możliwość nabycia nowych i potrzebnych cech poprzez różne wykonywane prace. (..) To wszystko to, co zuchy mogą zrobić dla innych.

Piosenki i pląsy to wszystkie zabawy i piosenki. Bez nich trudno wyobrazić sobie zabawę zuchową. Zabawa tematyczna zabawa jest naturalną formą zachowania dziecka. Zabawa tematyczna, to zabawa w „coś” lub „kogoś”. (…) W zabawie zuchy odtwarzają role, upodabniają się ubiorem, sposobem zachowania, itp. Jest jedną z najatrakcyjniejszych form pracy.

Gawęda to wszystko to, co związane jest z opowiadaniem. (…) Uważana jest za jedną z najtrudniejszych form pracy. Jest to opowiadanie (…) mające na celu wywołanie u słuchaczy planowanej reakcji.

Zwiad to wszystko to, co związane jest z quasi samodzielnym poznawaniem. To forma pracy służąca pobudzeniu poznawczej aktywności dzieci. Poznawanie to odbywa się samodzielnie lub w grupie

ZZZOiT: Obrzęd to symboliczna forma aktywności, może być powtarzalna lub nie. (..) Obrzędy wiążą się tematycznie z tym, co się dzieje na zbiórkach

Zwyczaj [to] stały sposób postępowania w danej sytuacji. Zwyczajów nie należy tworzyć „w ogóle”, powstają w wyniku zaistniałej sytuacji. Tworzy się je „na zawsze”, nienależny zatem mieć ich w gromadzie zbyt wiele. Przyjmują się dopiero po kilkukrotnym użyciu.

Symbol to znak, który w graficzny sposób przedstawia pojęcie zwykle wyrażone słowami. W róznych kulturach te same symbole mogą mieć odmienne znaczenie.

Cykle sprawnościowe/Tropy

Komentarz Autorki

Trop Ambasadorzy przyjaźni jest skierowany na rozwój społeczny zucha. Zuchy poznają Deklarację Praw Dziecka, a także Konwencję Praw Dziecka ONZ oraz datę Międzynarodowego Dnia Praw Dziecka (20 listopada). Dowiedzą się czym zajmuje się UNICEF mogą też poznać pojęcie tolerancji, różnorodność kultur problemy z jakimi zmagają się świat, a w szczególności dzieci w innych krajach, czy nawiązać współpracę ze skautami. Poznają instytucje zajmujące się Prawami Dziecka, w tym Rzecznika Praw Obywatelskich. Przy okazji realizacji tropu warto zwrócić zuchom uwagę również na prawa ucznia, a także instytucje wspierające dzieci jak Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116111.

http://brpd.gov.pl/sites/default/files/mam_szczera_wole.pdf

Link do piosenki: https://www.youtube.com/watch?v=Mudintn3BM4 (dostęp w dniu 12.08.2020r.)

PRASA I LITERATURA

https://issuu.com/zuchyzhp/docs/zuchowe_wiesci_zima_2019

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Realizując trop Archeolodzy warto wyjaśnić zuchom czym zajmuje się archeolog. Istotne będzie też wyjaśnienie różnicy między archeologiem a paleontologiem. https://www.youtube.com/watch?v=OZIAR8g OHQ

W wymaganiach tropu nawiązano do epok epoka brązu (prehistoria), zabytki starożytnych cywilizacji (starożytność), czy osady w Biskupinie. Drużynowy będzie też nawiązywać do czasów, gdy odkrywano zabytki czy stanowiska archeologiczne. Jest to dosyć szeroki zakres czasowy, dlatego warto skupić się bardziej na samych odkrytych zabytkach czy miejscach, zarysowując jedynie zuchom ich historię. Warto uczulić zuchy, że każdy odkryty przedmiot jest ważny oraz czego się z tych przedmiotów dowiadujemy. Na przykład dzięki odnalezieniu naszyjnika możemy ustalić jaką biżuterię nosiły kobiety w danym okresie lub skąd biżuteria dostała się w dane miejsce. Jeżeli wybieramy do analizy osadę w Biskupinie dowiadujemy się jak dawniej żyli ludzie i czym się zajmowali. Zdecydowanie warto udać się z zuchami do muzeum lub na stanowisko archeologiczne. Można też skorzystać z dostępnych online form zwiedzania, jak wirtualne wycieczki po muzeach.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki Zdobywając trop Ateńczycy zuchy poznają starożytną Grecję. Jej kulturę, filozofię, religię sztukę (w tym znaczenie greckiego teatru). Uczą się też reguł demokracji. Warto odnieść się w tej kwestii do czasów współczesnych, choćby przeprowadzać z zuchami „demokratyczne głosowania” jednocześnie zaznaczając, że w starożytnych Atenach nie wszyscy mieli takie samo prawo głosu. (Głosowali pełnoletni (21 lat) mężczyźni, których rodzice byli z pochodzenia Ateńczykami). Można też odnieść się do licznych mitów greckich, np. czytając z zuchami Mity greckie dla najmłodszych. Warto też zwrócić zuchom uwagę na znaczenie słowa polis (państwo miasto greckie). Wyjaśnić, ze starożytna Grecja nie była jednolitym państwem jak dziś lecz było to kilka miast państw (miast tak dużych i silnych, że same mogły być państwami). Poruszając tematykę wojen grecko perskich (Maraton) i inne warto skorzystać z wizualizacji bitwy: https://www.youtube.com/watch?v=6NHebsVwmXw&t=8s można też pokazać zuchom jak wyglądał hoplita grecki wojownik. W związku z tym, ze dzięki realizacji tropu zuchy poznają kulturę starożytnych Aten warto na każdej ze zbiórek odkrywać przed nimi jej inny aspekt.

Polecam również filmy z serii Był sobie człowiek: Czasy Peryklesa

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Trop Benedyktyni spełnia rolę zarówno religijną jak i historyczną. Moim zdaniem jest wart realizacji zarówno przez zuchy wierzące jak i niewierzące. Benedyktyni to najstarszy z zakonów założony w VI wieku n.e. (529 r.) przez Benedykta z Nrursji. Swoją regułę zawarł w słowach Módl się i pracuj (łac. Ora et labora), co oddaje główne obowiązki Benedyktynów. Można w dużym stopniu nawiązać do epoki średniowiecza. Przedstawić zuchom podział społeczeństwa na stany (chłopi, rycerze, duchowni). Uświadomić, że w tym okresie to głównie duchowni zakonnicy potrafili czytać i pisać w przeciwieństwie do innych stanów, byli wykształceni, co było sporym osiągnięciem. Warto zwrócić uwagę na obowiązki Benedyktynów, którymi oprócz oczywistej modlitwy były,m.in. ręczne przepisywanie ksiąg, ziołolecznictwo, uprawa roli, czy edukacja. W trakcie zbiórek można też ćwiczyć techniki relaksacyjne, czy sposoby wyciszania się. Warto też stworzyć „zegar zakonnika”, by uświadomić zuchom jak wyglądał plan dnia Benedyktynów, jak rozkładali poszczególne obowiązki. Zuchy mogą też same na tej podstawie spróbować zaplanować swój dzień. Przybliżając zuchom życie zakonne można skorzystać z bajki Marcelino chleb i wino: https://www.youtube.com/results?search_query=marcelino+chleb+i+wino+bajka Omawiając postaci świętych można wspomnieć o św. Wojciechu, św. Stanisławie, czy św. Kindze. W księgarniach katolickich znajduje się wiele książek przybliżających dzieciom te i inne postaci, np. Naśladowca świętych dzieci, czy Święta Kinga. Przydatna może być tez seria O świętych dla dzieci: https://www.youtube.com/watch?v=SSAaGrG1V k&list=PLXdXnbjva1VVrreHygk_xGujLzcBmLW9g w tym film o postaci świętego Benedykta: https://www.youtube.com/watch?v=E9Y6wkUBGvA Jeśli zuchy są wierzące warto wprowadzić Modlitwę Zucha, czy odwiedzić Klasztor lub Opactwo Benedyktynów.

Zielnik Suche ogrody

Moda na tę formę zbioru roślin zaczęła się w XVI wieku (Luca Ghini opublikował pierwszy zielnik w 1544.r.). Jak zrobić zielnik?

Tworzenie zielnika to prawdziwa sztuka.

1. Wybieramy temat na przykład “drzewa polskie”, “rośliny ogrodowe”, “rośliny borów” zawężenie czy podzielenie zbioru pozwoli nam usystematyzować zbiory.

2. Wybieramy metodę można wykonać tradycyjny zielnik (niesamowite znaczenie sentymentalne), czyli wykopywać całe rośliny zielne wraz z korzeniami i suszyć metodą tradycyjną, lub obcinać pędy drzew, dbając o to, by w miarę możliwości każdy gatunek miał owoc, kwiat i liście (ale zbiór samych liści wykonany z dzieckiem też jest czymś ciekawym).

Można też przygotować zielnik fotograficzny i wydrukować w postaci fotoksiążki. Ma to swój zasadniczy plus nie niszczymy roślin, ma też drugi w takim zielniku możemy także umieszczać rośliny chronione, ale ma i minus brak części duchowej.

Poza typowym zielnikiem ciekawym zbiorem może być taki, który zawiera fragmenty pędów drzew i krzewów w stanie bezlistnym taki zbiór nazywany jest pędownikiem i może być równie fascynujący jak zielnik zwykły, a rozpoznawanie drzew po pąkach to wyższa szkoła jazdy. Można też bez szkody dla przyrody zebrać liście jesienią i stworzyć całkowicie ekologiczny zbiór.

3. Inwestujemy (lub wypożyczamy z biblioteki) w dobry i dość okazały atlas roślin i klucz do oznaczania. Ruszamy w teren, wyszukujemy rośliny i staramy się oznaczyć je na miejscu (później może to się stać drogą przez mękę). Jeżeli przygotowujemy tradycyjny zielnik, powinno się równo rozłożyć rośliny między gazetami od razu w lesie.

Porządkujemy zbiory, opisujemy je (data i miejsce zbioru, rodzina, gatunek, kto zebrał) i suszymy dokładnie. Układamy rośliny w formie zielnika i jesteśmy dumni z dobrze wykonanej pracy! Co jakiś czas wyjmujemy, przeglądamy i chwalimy się światu.

Suszenie

Samo suszenie to temat na grubszy esej, ale spróbujmy w skrócie.

Bierzemy delikwenta (pojmaną roślinkę), oczyszczamy z ziemi i innych nieproszonych gości z królestwa zwierząt (owady!). Rozkładamy na arkuszu papieru, i to jest bardzo ważny moment: to, w jaki sposób ją teraz ułożymy, decyduje o jej dalszym losie czy zostanie miss piękności czy wręcz przeciwnie (nie wspominając o wartości naukowej).

Arkusze z roślinami oddzielamy od siebie kilkoma kartkami gazet. Taką kanapkę (zawierającą maksymalnie kilkanaście roślin) pakujemy między 2 kawały sztywnego, ażurowego kartonu (można wyciąć szerokie podłużne pasy w kartonie, by powietrze mogło cyrkulować). Całość spinamy gumką lub wiążemy sznurkiem i kładziemy w przewiewnym miejscu.

Początkowo zmieniamy papier przynajmniej 2 razy dziennie, później rzadziej, aż do wyschnięcia. A jak już rośliny wyschną, otwiera się pole do popisu dla artystycznych zdolności, bo przecież nasze karty zielnikowe mogą być prawdziwymi arcydziełami.

Rośliny przyklejamy przy pomocy papierowych pasków do kartki najlepiej, żeby była z papieru bezdrzewnego i bezkwasowego (wtedy zielnik przetrwa wieki), ale jeśli nie zależy nam na trwałości, wystarczy zwykły blok techniczny. Pod rośliną umieszczamy etykiety z opisem.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Trop Białe Orły nawiązuje do czasów pierwszych Piastów. Realizując go warto odnieść się do legend o początkach Państwa Polskiego Zuchy dowiadują się czym był i jak funkcjonował gród. Można wprowadzić również pojęcie podgrodzia. Warto zwrócić zuchom uwagę na fakt, że w czasach pierwszych Piastów władca traktował państwo, którym rządził jak swoją własność, dlatego bardzo często podróżował po nim wraz z dworem. Zadaniem mieszkańców grodu było ugoszczenie swojego władcy przez kilka dni. Omawiając kwestię chrztu Polski należy dostrzec zarówno pozytywne jego skutki (wzrost znaczenia państwa na arenie międzynarodowej, sojusz z Czechami dzięki małżeństwu Mieszka I z Dobrawą, czy uniezależnienie od Niemiec dzięki przyjęciu chrztu od Czechów) jaki i negatywne bunty pogańskie w związku z przyjęciem nowej wiary chrześcijaństwa lub na długotrwałość procesu przyjęcia chrztu, a także na jego symboliczny wymiar chrzest faktycznie przyjął Mieszko I ze swoją drużyną, jednak przyjmuje się, że przyjął go cały kraj.Analiza obrazu Chrzest Polski Jana Matejki: https://www.youtube.com/watch?v=BOLYrOSz5SY Dobrze byłoby wspomnieć o legendarnych władcach państwa Polskiego (Siemowit, Lestek, Siemomysł). Na istnienie tych postaci nie ma potwierdzenia w źródłach dlatego są legendarni. Mieszko I wydał natomiast dokument Dagome Iudex, który potwierdza istnienie takiej postaci. Organizując ucztę można nawiązać do zjazdu gnieźnieńskiego w 1000 roku, zorganizowanego przez pierwszego króla Polski Bolesława Chrobrego, który przyjął na swoim dworze Cesarza Niemiec Ottona III

Mieszko I i Dobrawa

Makieta grodu

Gród i podgrodzie

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Sprawność zespołowa Bolkowy Woj została niestety wycofana w wyniku reformy Systemu Instrumentów Metodycznych. Nie uaktualniono jej, jak również nie wprowadzono sprawności w ramach której zuchy mogłyby nabyć wiedzę i umiejętności przewidziane w tym cyklu. Dzięki tej sprawności zuchy poznawały historię Polski okresu wczesnego średniowiecza czasy pierwszych Piastów do okresu rozbicia dzielnicowego. Poznawały Bolesława Chrobrego, Bolesława Śmiałego oraz Bolesława Krzywoustego. Dowiadywały się jak funkcjonowały grody i podgrodzia. Poznawały uzbrojenie drużyn oraz pierwszych rycerzy. Stykały się po raz pierwszy z określeniem hołd lenny. Moim zdaniem sprawność idealnie nadawała się do zapoznania zuchów z Prawem Zucha.

Teatr zuchowy Inscenizacja bitwy

Majsterka Makieta grodu

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Sprawność zespołowa Dworka została niestety wycofana w wyniku reformy Systemu Instrumentów Metodycznych. Nie uaktualniono jej, jak również nie wprowadzono sprawności w ramach której zuchy mogłyby nabyć wiedzę i umiejętności przewidziane w tym cyklu. Sprawność przewidziana dla zuchenek moim zdaniem była dobrym uzupełnieniem w momencie gdy zuchy chłopcy zdobywali sprawność rycerza. Takie aspekty jak turnieje rycerskie, wręczanie chust rycerzom przez damy dworu, czy kodeks etyki dworskiej, portret idealnego rycerza, bal dworski, czy mianowanie damami dworu mogą być odpowiednikiem dla kodeksu rycerskiego, czy pasowania na rycerza poruszanego w sprawności Rycerza. Nabywały umiejętności takie jak taniec, śpiew, haftowanie, czy szycie. Poznawały wygląd sukni lub same je projektowały. Dowiadywały się kim dla rycerza była dama dworu. Dla zuchenek zdobywanie sprawności dworka może też być ciekawsze, niż zdobywanie sprawności Rycerz. Wizyta w zamku/pałacu/dworze uruchamiała wyobraźnię dzieci w kwestii życia ludzi w danych czasach. Zuchenki poznawały obyczaje dworskie uczyły się co znaczyło być damą w poprzednich epokach.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Realizując trop Egipcjanie zuchy poznają kulturę starożytnego Egiptu. Warto każdy z aspektów kultury poruszyć na osobnych zbiórkach. Należy wyjaśnić zuchom pojęcia: kanał/system irygacyjny, nawiązując jednocześnie do regularnych wylewów Nilu, np. rozrysowując go, zasady sztuki egipskiej, tzw. kanon egipski (rysowanie ludzi z profilu), mumifikacja, papirus. Ponadto wprowadzenie w przypadku Egipcjan pojęcia pisanie na glinianych tabliczkach jest błędne. Tabliczek glinianych używała jedna z cywilizacji Mezopotamii Sumerowie, używając na nich pisma klinowego. Jeśli chodzi o Egipcjan najczęściej pisali na papirusie. Jeżeli drużynowy chciałby wprowadzić pisanie hieroglifów na papirusie może wykorzystać do tego, np. papier A4 pomalowany herbatą: https://www.youtube.com/watch?v=YSb5zlJlLIo

Można też włączyć zuchom film o powstawaniu papirusu: https://www.youtube.com/watch?v=ANp1MJJY3Y0

Aby zuchy lepiej poznały kwestię starożytnego Egiptu można odtworzyć im bajkę Papirus: https://www.youtube.com/watch?v=f0cxEJgYmbE&list=PL9C34CD53952A083B

Polecam również filmy z serii Był sobie człowiek: Żyzne doliny i Pierwsze imperia

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Trop Europejczycy pozwala zuchom poznać Europę w tym sąsiadów Polski oraz Unię Europejską (państwa wchodzące w jej skład, instytucje, czy jej historię). Został nieznacznie rozbudowany w stosunku do sprawności zespołowej Europejczyk. Jest sprawnością zarówno historyczną jak i obywatelską. Dzięki realizacji tropu zuchy uczą się tolerancji . Poznają również Konwencję Praw Dziecka ONZ. Należy wspomnieć o wystąpieniu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej (2020) a także o krajach starających się o przynależność. Warto realizować trop przy okazji rocznicy wstąpienia Polski do Unii Europejskiej (1 maja 2004r.), Dnia Europy (5 maja) lub Dnia Unii Europejskiej (9 maja).

Polecam film: https://www.youtube.com/watch?v=gqlgVwjJm2M oraz stronę: https://european union.europa.eu/index_pl

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Etnografowie to trop zarówno kulturowy (etnograficzny) jak i historyczny. Przystępując do jego realizacji należy najpierw wytłumaczyć zuchom czym zajmuje się etnograf: specjalista nauki o powstawaniu, rozwoju i zróżnicowaniu kultur różnych ludów; ludoznawca, kulturoznawca, kulturolog źródło:sjp.pl . Warto udać się z zuchami do muzeum etnograficznego/ skansenu lub zaprosić etnografa/twórcę ludowego , który opowie zuchom o swojej pracy lub przeprowadzi dla nich zajęcia na zbiórce, Można również współpracować z Ośrodkiem Kultury, a także udać się na questy Fundacji Mapa Pasji. Aby zuchy poznały stroje ludowe można wykonać monidła z otworami na głowę.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Trop Harcownicy Króla Jana ma przybliżyć zuchom czas w którym ten władca panował należy przedstawi im postać króla Jana III oraz wyjaśnić pojęcie harcownik. Harcownicy [węg. harc ‘walka’], pojedynczy jeźdźcy wysunięci przed szyk wojska i staczający utarczki z jeźdźcami przeciwnika lub nękający napadami, tzw. harcami. Odnosząc się do jego sukcesów warto wspomnieć o bitwie pod Wiedniem z 1693 roku (tzw. Odsiecz wiedeńska), ponieważ jest znany w Europie dzięki zwycięstwu w tej bitwie. W kwestii kultury baroku najłatwiej będzie udać się z zuchami, np. do rezydencji barokowej (jeśli to niemożliwe można udać się z nimi na wirtualną wycieczkę). Jeżeli chodzi o rody szlacheckie warto najpierw wyjaśnić zuchom pojęcie rodu i rodziny. Ród to wszystkie osoby złączone ze sobą wspólnotą krwi, pochodzące od jednego i tego samego przodka. Podstawową komórką rodu jest rodzina, czyli para małżonków rodziców oraz ich dzieci. Można wyjaśnić zuchom czym jest genealogia i poprosić je o wykonanie tablicy genealogicznej swojej rodziny (drzewo genealogiczne). Trzeba tez nawiązać do podziałów stanowych w dawnej Polsce (chłopi, mieszczanie, rycerze (późniejsza szlachta), duchowieństwo). W związku z tym, że szlachta pochodziła od rycerzy, którzy wykorzystywali swoje herby na polu bitwy, rody szlacheckie również posiadały herby. Można pokazać zuchom jak wyglądały herby szlacheckie. Należy wytłumaczyć zuchom, że w dawnej Polsce tylko szlachta miała prawa obywatelskie, czyli mogła decydować o swoim kraju, w tym głosować na sejmach. Aby zuchom było łatwiej zrozumieć na czym polegały obrady staropolskich sejmów warto najpierw nawiązać do obecnego Parlamentu, przypomnieć o zasadach demokracji i w oparciu o to nawiązać do staropolskiego sejmu i panującej wtedy demokracji szlacheckiej.

Makieta Bitwy pod Wiedniem

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Trop Indianie ma przybliżyć zuchom kulturę indiańską. Warto wyjaśnić zuchom skąd wzięła się nazwa Indianie (kiedy Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę sądził, że dopłynął do Indii, dlatego mieszkańców nazwał Indianami. Można też obejrzeć z zuchami film o Indianach, np. z serii Był sobie człowiek, czy Były sobie Ameryki lub 1 odcinek Winnetou. Można też pokazać zuchom mapę z rozmieszczeniem plemion indiańskich w Ameryce. W związku z tym, że to trop dotyczący konkretnej grupy wato każdemu z aspektów jej kultury poświęcić osobną zbiórkę.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Realizując trop Jaskiniowcy warto wyjaśnić zuchom czym jest prehistoria (epoka od pojawienia się człowieka do wynalezienia pisma). Można wybudować wehikuł czasu i przenieść się do okresu prehistorii. Ze względu na najwyższy poziom rozwoju najłatwiej będzie wcielić się w neandertalczyków. Można odwołać się do bajki Flinstonowie lub filmu z serii Był sobie człowiek. Dobrze jest udać się do Muzeum Archeologicznego.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Sprawność zespołowa Mały Powstaniec została niestety wycofana w wyniku reformy Systemu Instrumentów Metodycznych. Na szczęście część wymagań na tę sprawność włączono w trop Zawiszacy. Sprawność Mały Powstaniec miała też jednak swoje plusy. Być może dzięki mniejszej w stosunku do Zawiszaków ilości wymagań zuchy mogły skoncentrować się na poruszanej tematyce Wymagania na Małego Powstańca są też moim zdaniem bardziej konkretne i mniej rozbudowane, przez co w jakimś stopniu zostawiają drużynowemu możliwość na decyzje. Drużynowemu, który nie ma dużej wiedzy historycznej łatwiej zdobywać z gromadą Małego Powstańca właśnie dzięki konkretnym wymaganiom, które zuchy muszą opanować. To jednak nie zwalnia drużynowego z konieczności przygotowania się do zdobywania sprawności.

Piotr S. Król MAŁY CHŁOPIEC Z PODWALA

Fragment opowiadania p.t. „Okruchy pamięci”

Stoi nieruchomo tuż obok czerwonego muru obronnego, okalającego najstarszą część Starego Miasta, wzdłuż ulicy Podwale. Opuszczona lekko głowa, smutna twarz. Aby się z nim spotkać, trzeba zejść w dół, w obrośniętą trawą fosę.

Mały Powstaniec. Wszystko na nim za duże: niemiecki, zdobyczny hełm, buty z cholewami, zbyt obszerna kurtka, opięta wojskowym pasem. Mały, drobny chłopiec, którego historia postawiła przed dramatem zbyt wielkim nawet dla wielu herosów tego świata. On jej sprostał. Stoi teraz trochę na uboczu, samotnie. Wokół zawsze pełno świeżych kwiatów. Jego drobna twarzyczka przemawia do każdego z ogromną siłą. Mimo, że jego usta zastygłe w milczeniu, słychać dramatyczne wołanie, które niesie się w przestworza, ponad spadziste dachy okolicznych domów. On milczy. To krzyk naszego serca, rozdartego w rozpaczy i bezgranicznym zadziwieniu jakież to miasto, za które z takim poświęceniem walczyły i ginęły nawet dzieci?

Kim jesteś? pytam w myślach. Może tym jedenastoletnim Witkiem Modelskim, pseudonim Warszawiak, o którym wielokrotnie czytałem we wspomnieniach żołnierzy Starówki? Był łącznikiem bojowym, roznoszącym meldunki. Jego bohaterstwo i poświęcenie było tak ogromne, że został, mimo młodego wieku, awansowany przez kpt. Gozdawę na kaprala czasu wojny i odznaczony Krzyżem Walecznych. Wielki heros ukryty w ciele małego, drobnego chłopca.

Był bohaterskim żołnierzem, ale nadal pozostał dzieckiem. Wzruszające i jakże wymowne było wydarzenie opisywane we wspomnieniach z tamtych czasów. Jedna z łączniczek przyniosła skądś cukierki dla dzieci ludności cywilnej. Kapral Warszawiak przyłączył się wówczas do dzieciarni i oświadczył zdecydowanym głosem, po żołniersku: „Melduję posłusznie, że od samego rana nie miałem żadnego cukierka w ustach...”.

Na głowie za duży hełm, za pasem granat i ta wyciągnięta ręka z prośbą o chwilę słodkiego zapomnienia atrybutu beztroskiego dzieciństwa. Dzieciństwa, którego został tak brutalnie i bezwzględnie pozbawiony. Jedenastoletni, mały kapral, pseudonim Warszawiak, odznaczony Krzyżem Walecznych. Heros z cukierkiem w ręku...

Zastygła, smutna twarzyczka dziecka żołnierza, małego warszawskiego Dawida, który stanął naprzeciw barbarzyńskiego, brunatnego Goliata. Zawsze, gdy jestem w tym miejscu, szukam usilnie odpowiedzi na dręczące mnie wątpliwości i pytania. Mały chłopiec milczy. Czasem tylko nadlatują tutaj słowa poety powstańca Krzysztofa Kamila Baczyńskiego:

I wyszedłeś, jasny synku, z czarną bronią w noc, i poczułeś, jak się jeży w dźwięku minut - zło. Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką, czy to była kula synku, czy to serce pękło?

Są takie miejsca przedziwne. Pamięć w nich zamknięta w zarysie materii, jest wyrzeźbiona niezatartym reliefem w twoich myślach, sercu. Mały Powstaniec ze Starówki nie pozwala zapomnieć o czasach minionych. Zbiera okruchy pamięci i rzuca je nam do stóp. Trzeba się tylko schylić, głęboko pokłonić...

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Trop Niedźwiedź Wojtek ma przybliżyć zuchom historię Niedźwiedzia Wojtka, który towarzyszył II Korpusowi Polskiemu gen. Władysława Andersa i walczył pod Monte Cassino. Wymagania tropu zostały poszerzone o konieczność przedstawienia postaci gen. Władysława Andersa, co moim zdaniem jest słuszne. Realizując trop warto wspomnieć także o innych zwierzętach istotnych z punktu widzenia przebiegu wojny. Można skorzystać z serii filmów Co by było gdyby zwierzęta mówiły? , gdzie pojawia się , m.in. Niedźwiedź Wojtek, Baśka Murmańska (towarzysząca oddziałowi Murmańczyków I Korpusu Polskiego, czy Kasztanka (koń Józefa Piłsudskiego)

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Trop skupia uwagę zuchów na wspólnocie lokalnej. Warto udać się z nimi na wycieczkę po wsi/mieście/dzielnicy, zabrać w ważne, może nie odwiedzane miejsca. Można też skorzystać z questów, jeśli w danej miejscowości funkcjonują. Warto nawiązać współpracę z Ośrodkiem Kultury/ Punktem Informacji Turystycznej, itp. Warto przypomnieć zuchom o ważnych dla miejscowości postaciach czy rocznicach/wydarzeniach.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Trop Miłośnicy Niepodległej warto realizować w okolicach święta odzyskania niepodległości. Są jednak kwestie trudne dla zuchów dlatego warto posługiwać się nie tylko językiem dla nich zrozumiałym, ale też wieloma przykładami: ilustracje, filmy, historyjki. Opowiadając zuchom o zaborach warto przytoczyć jedną z historyjek Polska to mieszkaniec bloku, który ma sąsiadów. W pewnym momencie sąsiedzi przychodzą do mieszkania, które zajmuje Polska i zajmują pomieszczenia nie pytając właściciela mieszkania o zdanie. Pomimo zajęcia pomieszczeń przez sąsiadów Polska wciąż mieszka w tym samym miejscu. Jest to metafora zaborów, Wymaganie dotyczące opowieści o bohaterach walk o niepodległość daje drużynowemu szerokie możliwości. Może dzięki temu wykazać, że wszyscy ludzie niezależnie od poglądów politycznych dążyli do odzyskania niepodległości i udało się im to tylko dzięki wspólnej pracy. Aby ćwiczyć z zuchami hymn warto wykorzystać: https://www.youtube.com/watch?v=YUbQYFDvjgg&t=55s (dla starszych zuchów) https://www.youtube.com/results?search_query=mazurek+dąbrowskiego+dla+dzieci+youtube+ (dla młodszych zuchów)

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Trop Podróżnicy po Polsce w odróżnieniu od sprawności Podróżnik dotyczy jedynie obszaru Polski, dzięki czemu zuchy lepiej poznają swój kraj. Poszerzają swoją wiedzę w zakresie przyrody, geografii, historii czy kultury. Moim zdaniem zawężenie tropu Podróżnika do obszaru Polski ma swoje dobre strony, warto zauważyć, że może być też kompatybilny z podstawą programową realizowaną przez zuchy na lekcjach. Jednak wyłączenie możliwości „zmiany celu podróży” pozbawia drużynowego możliwości decyzji o tym, jaki typ wiedzy chce z zuchami poszerzać. Z punktu widzenia poszerzania wiedzy historycznej ciekawą propozycją była sprawność Podróżnik śladami dawnych cywilizacji. Sprawność ta pozwalała poznać zuchom kultury, które nie zostały uwzględnione w zestawie sprawności , jak starożytni Rzymianie, Inkowie, Aztekowie, Majowie, ewentualnie ludy Mezpopotamii, starożytnych Indii, czy Chin

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Wymagania tropy Poszukiwacze nieznanego lądu zostały moim zdaniem słusznie rozszerzone w stosunku do sprawności. Dzięki realizacji tropu zuchy poszerzają wiedzę zarówno z geografii jak i historii. Poznają żeglarzy odkrywających nowe lądy w czasie Wielkich Odkryć Geograficznych. Planując podróż śladami jednego z nich poznają dokładne trasy wypraw. Zwrócono większą uwagę na odkrycie nowych kultur oraz aspekt tolerancji. Warto zwrócić uwagę zuchów na przyczyny i skutki odkryć geograficznych. W przyczynach warto wymienić ciekawość świata, chęć poszerzenia wiedzy, czy zmiany miejsca zamieszkania, wynikający choćby z ówczesnego przeludnienia Europy. Jeśli chodzi o skutki warto zauważyć, np. jakie warzywa, przyprawy dotarły do Europy, choćby z Ameryki, np. ziemniaki czy pomidory oraz na fakt, że dla ówczesnych ludzi najcenniejszą przyprawą był pieprz, który dziś jest dostępny w każdym sklepie spożywczym. Inne konsekwencje to, np.. potwierdzenie kulistości ziemi. Można zapoznać zuchy z legendami mówiącymi o tym, że ziemia jest płaska lub pokazać na mapie, jakie kontynenty/obszary znali ludzie przed odkryciami geograficznymi.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Przewodnicy po wsi/mieście/dzielnicy to trop zaproponowany w nowym Systemie Instrumentów Metodycznych. Trop Przewodnicy po wsi/mieście/dzielnicy jest tropem zarówno historycznym jak i obywatelskim. W czasie zdobywania tropu zuchy poznają najbliższą sobie okolicę, w tym jej historię. Warto udać się z zuchami do Ośrodka Kultury, regionalnego muzeum lub na spotkanie z przewodnikiem, czy znawcą historii miejscowości. Konieczne będzie również wyjście na zewnątrz w celu zwiedzenia najbliższej okolicy. Realizując trop zobacz również trop: Młody obywatel.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Trop Rycerze został w niewielkim stopniu rozszerzony o postacie znanych rycerzy. Moim zdaniem warto podać zuchom więcej przykładów, np. Roland. Można też stworzyć portret idealnego rycerza, któremu zuchy nadadzą imię czy herb.Warto również wspomnieć o uzbrojeniu rycerza, osobach wspierających rycerzy (paź, giermek), czy damach serca. Jeśli drużynowy porusza temat innych stanów społeczeństwa średniowiecznego dobrze byłoby podać wszystkie (duchowni, rycerstwo, chłopi, w późniejszym okresie również mieszczanie), ale skupić uwagę zuchów na rycerzach. Można zaprosić grupę rekonstrukcyjną lub gościa przebranego w strój rycerza. Warto udać się do muzeum dotyczącego średniowiecza lub zamku. Realizując wymaganie dotyczące igrc i trubadurów trzeba wytłumaczyć zuchom co to było. Igrce widowiska średniowieczne. Miały charakter ludyczny, czyli zabawny, daleki od spraw religii, bliski życia codziennego i spraw doczesnych. Prezentowane pod gołym niebem, zwykle podczas jarmarku przez wędrownych artystów o rozmaitych umiejętnościach: akrobatów, grajków, śpiewaków, mimów i żartownisiów trubadurzy średniowieczni poeci i śpiewacy wędrujący po dworach południowej Francji. Jeśli gromada jest koedukacyjna można realizować zarówno rycerzy, jak i nawiązać do wycofanej sprawności Dworka. Drużynowy musi zdawać sobie sprawę, że rycerze jako warstwa społeczna ewoluowali na przestrzeni dziejów, co miało związek ze zmianą taktyki wojennej i rolą rycerza na polu bitwy, np. broni palnej użyto na polu walki w czasie bitwy pod Crécy w 1346 roku, w czasie wojny stuletniej. Powinien także znać pojęcie etosu rycerskiego. Przed realizacją tropu polecam obejrzeć film Średniowiecze turnieje ,rycerze i damy

Gawęda

Daleko stąd, nawet dokładnie nie wiem gdzie, była wieś, w której żyli biedni, ale serdeczni ludzie. Mieszkali w ubogich chatach, nieraz głód zaglądał im w oczy, ale nie skarżyli się na swój los. Uprawiali swoje małe ogródki, czasami polowali na drobną zwierzynę leśną i byli bardzo szczęśliwi.

Pewnego dnia we wsi pojawił się rycerz. Przyjechał na pięknym, gniadym rumaku i miał na sobie lśniącą zbroję. Mieszkańcy wsi bardzo ucieszyli się z jego wizyty, bo nigdy w życiu nie widzieli prawdziwego rycerza.

Będę was bronił i strzegł przed smokami powiedział rycerz podobno sporo ich w tej okolicy. Nie obawiajcie się, od tej pory jesteście bezpieczni!

To był wielkie święto we wsi. Wydano przyjęcie na cześć dzielnego rycerza, a Bartek odstąpił mu nawet swoją chatę.

Nie godzi się przecież, aby tak znakomity gość mieszkał kątem u któregoś z gospodarzy stwierdził Mnie wystarczy ten szałas pod lasem, który zbudowałem w zeszłym roku. W ten sposób rycerz zamieszkał w chacie Bartka. Co dzień inna gospodyni przynosiła mu obiad, gospodarze częstowali owocami i warzywami, a nieraz przynoszono mu też upolowane zające albo i bażanty. Rycerz zaś siedział sobie wygodnie w wiklinowym fotelu i czyścił swoją, i tak już przeraźliwie lśniącą zbroję. Pewnego dnia usłyszał delikatne pukanie do drzwi. Myślał, że chyba coś mu się wydało, ale pukanie powtórzyło się.

Otwarte! krzyknął, bo nie chciało mu się nawet wstać z fotela.

Do chaty nieśmiało zajrzała babcia Michalina staruszka, która mieszkała sama, samiusieńka w maleńkiej chatynce krytej słomą, hen na drugim końcu wsi.

Wybacz, szlachetny rycerzu, że ci przeszkadzam, ale pomyślałam, że jesteś taki dobry i szlachetny, nie odmówisz staruszce w potrzebie wyszeptała, rozglądając się niepewnie dookoła Nazbierałam w lesie chrustu, zima niedaleko. Ale stara jestem, słaba, nie mam siły zanieść go do mojej chałupinki. Dla ciebie to drobnostka, pomóż, proszę… Rycerz podrapał się w brodę i pokręcił przecząco głową:

Ja będę nosił chrust, a tymczasem smoki zaatakują wioskę! Chyba nie chcesz, babulko, narażać wszystkich mieszkańców na takie niebezpieczeństwo! Poproś kogoś innego, we wsi jest dużo chłopaków, na pewno z ochotą zaniosą twój chrust do domu. Poszła więc zmartwiona Michalina dalej, w poszukiwaniu pomocy. Spotkała po drodze Bartka i opowiedziała mu o swoim kłopocie. Chłopak roześmiał się i pogłaskał staruszkę po spracowanych dłoniach:

Nie martwcie się, Michalino, już idę i zaniosę chrust wprost do waszej chaty. A potem jeszcze raz pójdę do lasu i jeszcze więcej chrustu uzbieram. Zima przecież długa i sroga!

Bartek pomaszerował z babulką do lasu, a rycerz dalej polerował zbroję tak, że można się było w niej przeglądać i czekał na smoki.

Innego dnia zajrzała do rycerza Kasia. Smutna była bardzo, ledwie łzy powstrzymywała, które z całych sił do oczu jej się cisnęły.

Pomóż, szlachetny rycerzu prosiła, załamując swe delikatne rączęta Moje kurki uciekły z zagrody do lasu! Jak ich natychmiast nie odszukam, lis je porwie i schrupie z apetytem… Rycerz wydął wargi i prychnął pogardliwie:

A czymże ty, dziewczyno, głowę mi zaprzątasz?! Czy twoje liche kury warte są tego, żebym zaniedbał swych obowiązków?! Czy wypada rycerzowi uganiać się po lesie za głupim drobiem?! A idźże, poszukaj kogoś innego do pomocy! Ja mam inne zadanie do wykonania.

Poszła więc Kasia sama do lasu. Ale, że szałas Bartka tuż pod samym borem się znajdował, chłopak wyszedł na spotkanie strapionej dziewczynie i zaoferował swoją pomoc w poszukiwaniach. Nie minęła godzina, a wszystkie kurki, całe i zdrowe wróciły do Kasinej zagrody.

Zbrzydło wreszcie rycerzowi ciągłe czyszczenie zbroi. Odłożył ją na bok, usiadł przy oknie i myśli:

Gdyby tak nagle pojawił się tu trójgłowy smok tybetański, a ja bym go jednym cięciem miecza głów tych trzech pozbawił… Może wreszcie przestaliby mi zawracać głowę jakimiś bzdurami. A może sam król dałby mi za to księżniczkę za żonę i pół królestwa.

Tak sobie marzył nasz dzielny wojownik, a tymczasem do okna zastukał Jaś pastuszek. Łzy mu z oczu płyną ciurkiem, ociera je swymi brudnymi rączętami i szlocha:

O rety, rety, co ja biedny pocznę! Moja krówka w błoto weszła i nijak się z niego wydostać nie może! Sam nie dam rady jej wyciągnąć… Błagam, dobry rycerzu, ty jesteś taki silny, pomóż mi uratować moją Krasulkę! Ale rycerz nawet rozmawiać z nim nie chciał. Odsunął się od okna ze wstrętem i dalej zaczął polerować swoją zbroję.

Płacz Jasia usłyszał Bartek, razem z nieszczęsnym chłopcem pobiegł i krówkę z opresji wyratował. Szczęśliwy Jasio poszedł do domu głaszcząc głowę Krasulki. We wsi owej był taki zwyczaj, że w noc świętojańską mieszkańcy nagradzali najdzielniejszego i najmądrzejszego młodzieńca. Dostawał on wielki kołacz, który piekły wszystkie wiejskie gospodynie. Rycerz nie miał wątpliwości, że to właśnie jemu przypadnie w tym roku ten zaszczyt. Włożył więc swoją lśniącą zbroję i czekał, aż przyjdą do niego gospodynie z kołaczem. Czekał i czekał, mijały godziny, północ się zbliżała, a tu nic. Z dala słychać gwar i śmiechy, zabawa widać trwa we wsi w najlepsze, a o rycerzu nikt nie pomyślał. Zezłościł się nieco, ale nic, postanowił sam wyjść świętującym naprzeciw. Po drodze spotkał dzieci, które z obwarzankami w rączętach goniły jedno za drugim.

A gdzież jest ten osławiony kołacz? zapytał rycerz, chwytając za rękaw jedno z nich Kiedy wreszcie zostanie wręczony temu, kto na niego zasłużył?

Już został wręczony! krzyknęły chórem dzieciaki Bartek, nasz kochany Bartek go dostał! On nigdy nikomu nie odmówi przysługi i zawsze pospieszy z dobrą radą i pomocą! Wszyscy zgodnie orzekli, że on jedyny na kołacz zasługuje!

Zawstydzony rycerz odwrócił się na pięcie i tyle go we wsi widziano. Pewnie błąka się po świecie szukając swoich smoków, na które polowałby z taką ochotą, a może robi zupełnie coś innego. Jedno jest pewne, nikt we wsi nie żałował, że rycerz się od nich wyniósł. Bo tak naprawdę po cóż im rycerze, skoro mają swego Bartka…

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Trop Słoneczka/Wilczki dotyczy historii ruchu zuchowego. Warto przedstawić zuchom postaci związane z ruchem zuchowym (Aleksander Kamiński, Jadwiga Zwolakowska, Olga Małkowska). Można poprosić zuchy, by dowiedziały się w rodzinach czy ktoś był w harcerstwie, zrobić wystawę starych pamiątek. Realizując trop warto poprosić o wsparcie, np. Komisję Historyczną Hufca. W związku z nawiązaniem do starych gier i zabaw można skorzystać z poradników, np. Gry i zabawy z dawnych lat lub Wielka księga klasycznych gier. Moim zdaniem niezbędna dla drużynowego będzie znajomość książki Aleksandra Kamińskiego Antek Cwaniak, ale warto skorzystać też z Książki Wodza Zuchów czy Kręgu Rady. Można też sięgnąć po Historię ruchu zuchowego w Polsce autorstwa Hanny Gabryel.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Trop Słowianie ma przybliżyć zuchom sposób życia Słowian. Wymagania tropu zostały poszerzone i skonkretyzowane w stosunku do sprawności. Uszczegółowiono rodzaje uzbrojenia oraz funkcję imion. Trop poszerzono o znajomość słowiańskich baśni i wierzeń, co niewątpliwie ułatwi zuchom zrozumienie tematu. W związku z tym, że trop dotyczy kultury Słowian, warto każdy jej aspekt przedstawiać zuchom na poszczególnych zbiórkach. Realizując trop należy nawiązać do początków Państwa Polskiego, czy przytoczyć kilka legend, np. O Piaście Kołodzieju, gdzie opisana jest również ceremonia postrzyżyn.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Realizując trop Spartanie warto najpierw wyjaśnić zuchom, gdzie leżała Sparta, i że była częścią starożytnej Grecji (jedno z poleis). Polis = miasto/państwo greckie, poleis= miasta/państwa greckie. Udając się do szkoły spartańskiej trzeba wspomnieć, czym było spartańskie wychowanie. Warto też zauważyć, że sposób wychowania dziecka w Sparcie i dbałość o jego rozwój fizyczny dotyczył w równym stopniu chłopców i dziewcząt. Poruszając kwestię bitwy pod Termopilami można zwrócić uwagę zuchów na to o czym świadczy postawa Spartan. Można wprowadzić hasło „Wrócić z tarczą lub na tarczy”. Omawiając bitwę czy przygotowując stroje wojowników można wspomnieć, że Spartanie posiadali najlepszą armię lądową starożytnej Grecji.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Wymagania tropu Szlachcice został poszerzony o kwestię sejmu szlacheckiego. Realizując trop należy zwrócić uwagę zuchów na to skąd wzięła się szlachta (wywodzi się z rycerstwa, dlatego też posiada herby, którymi wcześniej rycerze posługiwali się na polach bitew). Warto uświadomić zuchom funkcjonujący wówczas podział społeczeństwa na stany (duchowieństwo, rycerstwo następnie szlachta, po wykształceniu się miast mieszczaństwo oraz chłopi), oraz jak duży wpływ miała (nieliczna ok. 10% społeczeństwa) warstwa szlachecka na zarządzanie państwem. Można też przedstawić zuchom podziały wśród szlachty ze względu na majątek (magnateria najbogatsza, szlachta, szlachta średnia, szlachta zagrodowa/zaściankowa i gołota). W kontekście sejmu szlacheckiego można nawiązać do zasad demokratycznych oraz wskazać różnice w stosunku do sejmów szlacheckich. Dziś decyzję podejmuje się większością głosów, wtedy wyboru dokonywano jednogłośnie. Warto by drużynowy realizując trop zapoznał się z literaturą, np. Pan Tadeusz, Zemsta czy Trylogia. Dobrze byłoby jednak sięgnąć także po opracowania naukowe. Można również udać się z zuchami do muzeum lub dworu szlacheckiego.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Wikingowie to trop zaproponowany w nowym Systemie Instrumentów Metodycznych. Dzięki jego realizacji zuchy poznają kulturę ludów nordyckich. Jest to trafne uzupełnienie w edukacji historycznej, zwłaszcza biorąc pod uwagę obecną popularność Wikingów w obecnych czasach. W związku z tą popularnością Wikingowie są przedstawiani w różny sposób zarówno w literaturze jak i filmie. Dlatego realizując trop warto zwrócić zuchom uwagę na pochodzenie słowa wiking oraz wyjaśnienie czym się zajmowali. Jak podano we wskazówkach dla kadry zuchowej kultura, w tym nordycka, ma wiele aspektów zarówno życie codzienne, rzemiosło, podboje czy wierzenia warto poruszyć na zbiórkach. Jeśli drużynowy decyduje się na zdobywanie tego tropu uważam, że warto na każdej ze zbiórek poruszyć inny aspekt kultury nordyckiej, tak by zuch po zdobyciu tropu posiadał choć zarys wiedzy ogólnej o każdej jej dziedzinie. Słowo WIKING zapisujemy małą literą: wiking. Nie jest to nazwa etniczna wiking to nie członek plemienia wikingów ani przedstawiciel narodu, wiking to ‘skandynawski rozbójnik i zdobywca, członek drużyn, które w VIII XII w. podejmowały odległe wyprawy morskie do krajów zachodniej i południowej Europy’ i dlatego wiking zapisujemy tak samo jak pirat. Mimo że współczesna literatura i sztuka, zwłaszcza filmowa, skłonna jest przedstawiać wikingów i piratów jako barwnych, swawolnych i łobuzowatych, a jednak sympatycznych rozrabiaków, nie należy zapominać, że piraci byli wyspecjalizowanymi morskimi bandytami, dokonującymi krwawych rozbojów i mordów, natomiast wikingowie w czasach, gdy Polska pod przewodem Mieszka I przyjmowała chrzest grabili, łupili i podbijali kraje, do których docierali drogą morską (sto lat przed Mieszkiem na północy skolonizowali Islandię i na południu zagrozili Bizancjum, zaś około 1000 roku opanowali całą Anglię). Źródło: [NEP PWN; NSPP; WSPP; SO PWN; HS]

Polecam również filmy z serii Był sobie człowiek: Czasy wikingów

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Trop Zawiszacy został poszerzony w stosunku do sprawności o wymagania dotyczące znajomości kwestii Powstania Warszawskiego, ilości i rodzaju przekazywanych umiejętności, a także poprzez nawiązanie do czasów współczesnych (pożyteczne prace). Realizując z zuchami trop Zawiszacy, należy wspomnieć o innych grupach Szarych Szeregów (Bojowe Szkoły, Grupy Szturmowe) oraz zwrócić uwagę na podział zadań wśród poszczególnych grup. Można również wprowadzić pojęcie Małego Sabotażu. Wprowadzając na zbiórkach postaci związane z Szarymi Szeregami warto, by drużynowy wcześniej zapoznał się z ich życiorysami i przystępnie przedstawił je zuchom. Trzeba też wspomnieć o Pomniku Małego Powstańca. Moim zdaniem do realizacji tropu obowiązkowa jest znajomość takich książek Aleksandra Kamińskiego jak Kamienie na szaniec, czy Zośka i Parasol, czy Jerzego Kasprzaka My z Zawiszy

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Moim zdaniem nazwa sprawności Zdobywcy Dzikiego Zachodu jest bardziej poprawna i daje drużynowemu więcej możliwości, niż nazwa tropu Kowboje. Dziki Zachód był zdobywany nie tylko przez Kowbojów. Do rozwoju miast były niezbędne także inne grupy zawodowe. Kowboj konny pasterz bydła i koni w Ameryce Północnej. W tej kwestii polecam blog: https://myvimu.com/blog/category/artykuly/kto i czym zdobywal dziki zachod/ Trop w stosunku do sprawności poszerzono o kwestię opieki i pielęgnacji zwierząt, w tym wizytę w stadninie koni. Realizując wymaganie dotyczące wyścigu dyliżansów należy wytłumaczyć zuchom czym były i pokazać jak wyglądały. Dyliżans dawny pojazd konny używany do przewożenia pasażerów i przesyłek pocztowych na stałych trasach. Warto wykonać makietę miasteczka. Można obejrzeć z zuchami fragment westernu lub bajkę Bolek i Lolek na Dzikim Zachodzie. Poza podaną literaturą proponuję drużynowemu książkę Pionierzy. Ludzie, którzy zdobywali Amerykę.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Znawcy legend to trop zaproponowany w nowym Systemie Instrumentów Metodycznych. Moim zdaniem trop jest dobry do realizacji zarówno na poziomie regionalnym (legendy związane z regionem) jak i ogólnopolskim. Możliwe, że część legend zuchy poznają przy realizacji takich tropów jak Słowianie, czy Orzeł Biały, czy Znawcy Regionu, Przewodnicy po wsi/mieście/dzielnicy jednak wyodrębnienie Znawców legend daje drużynowemu większe możliwości może odwoływać się do różnych legend powiązanych ze sobą lub nie. Przystępując do realizacji tropu warto odnosząc się do legend powiedzieć zuchom o źródłach historycznych. Wyjaśnić czym jest źródło historyczne (każdy ślad działalności człowieka, z którego można czerpać wiedzę), a także że legenda również jest źródłem historycznym, niepisanym i niematerialnym, czyli takim którego nie możemy dotknąć, ponieważ ludzie od wielu wieków przekazywali sobie legendy ustnie. Spisano je dopiero później. Realizując trop na poziomie regionalnym warto zaprosić na zbiórkę gościa, który przybliży zuchom legendę, zabrać zuchy do Ośrodka Kultury lub miejsca związanego z legendą. Można też, np. w Kręgu Rady spytać zuchy czy znają jakieś legendy związane z miejscem ich zamieszkania.

Plansze do teatru zuchowego

Plansze do teatru zuchowego

Plansze do teatru zuchowego

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Komentarz Autorki

Trop Znawcy Regionu skupia uwagę zuchów na znajomości, kulturze i historii regionu. Uczy aktywności społecznej, choćby poprzez pożyteczne prace. Realizując trop warto nawiązać współpracę z Ośrodkiem Kultury, lokalnymi władzami, czy muzeum regionalnym. Moim zdaniem trop daje też spore możliwości jeśli chodzi o zakres regionu. Może to być wieś/ miasto, gmina, powiat lub nawet województwo. Warto jednak zacząć od najbliższej okolicy. Warto odwiedzać z zuchami różne miejsca. Trop zwraca uwagę na historię regionu(w tym lokalne powstania, czy zrywy) tradycje, obrzędy, ubiór, gwarę. Można je porównać z innymi regionami. Można zaprosić na zbiórkę przewodnika lub lokalnego historyka.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

ZBIÓRKI POJEDYNCZE

26 luty Dzień Polskiego Hymnu Narodowego

Hymn został napisany przez Józefa Wybickiego 1797 roku, jako Pieśń Legionów Polskich we Włoszech. Od 26 lutego 1926 roku „Mazurek Dąbrowskiego” stał się oficjalnym Polskim Hymnem. Należy jednak pamiętać, że do miana Polskiego Hymnu Narodowego pretendowało wiele pieśni. Warto przeczytać o tym tu: https://histmag.org/15 polskich hymnow i piesni hymnicznych o ktorych warto pamietac 11007

Warto udać się z zuchami do Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie.

Aby ćwiczyć z zuchami hymn warto wykorzystać: https://www.youtube.com/watch?v=YUbQYFDvjgg&t=55s (dla starszych zuchów) https://www.youtube.com/results?search_query=mazurek+dąbrowskiego+dla+dzieci+youtube+ (dla młodszych zuchów). Można nawiązać tez do innych symboli narodowych (flaga, godło): https://www.youtube.com/watch?v=xQk8p7XY23A

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

1 marca Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych 19 stycznia 1945 roku gen. Leopold Okulicki, ps. „Niedźwiadek”, ostatni komendant AK, wydał rozkaz rozwiązujący Armię Krajową. Jednocześnie wydał drugi rozkaz do oficerów, pozostawiając im wolną rękę w kwestii walki z kolejnym sowieckim okupantem. Od tej pory mówimy o, tzw. II Konspiracji. W wyniku drugiego rozkazu (a na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej dużo wcześniej z powodu wkraczających wojsk sowieckich) zaczęły powstawać oddziały partyzanckie walczące z nadciągającym wrogiem. Żołnierze Wyklęci/Niezłomni to niejednolita grupa, ponieważ do oddziałów mógł przystąpić każdy, nie pytany o przeszłość. Znajdziemy wśród nich bohaterów, jak i postaci wątpliwe. Wątpliwości te wynikają z różnych powodów, choćby metod jakie stosowały Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego do likwidacji oddziałów wchodzenie w ich struktury, czy po prostu podszywanie się różnych osób pod żołnierzy zlikwidowanej Armii. Dlatego jeśli drużynowy zamierza przeprowadzić zbiórkę związaną z obchodami tego dnia zalecam zapoznanie się przed zbiórką z życiorysami postaci, które zamierza zuchom przedstawić. Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych został ustanowiony w rocznicę rozstrzelania przez UB, po pokazowym procesie członków IV Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (Niepodległość): Łukasza Cieplińskiego, Adama Lazarowicza, Mieczysława Kawalca, Józefa Rzepki, Franciszka Błażeja, Józefa Batorego i Karola Chmiela w dniu 1 marca 1953r. Święto zostało ustanowione w 2011 roku.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

4 kwietnia Święto Chrztu Polski

Święto chrztu Polski jest datowane symbolicznie. Do chrztu doszło prawdopodobnie w 966 roku, choć w źródłach z epoki podano także inne możliwe daty roczne. Tym bardziej niepewna jest data dzienna, a nawet samo miejsce chrztu. Święto ustanowiono w 2019 roku Wiadomo, że przyjął go Mieszko I książę Polan wraz ze swoim dworem z rąk Czechów. Przyjęcie chrztu przez władcę jest traktowane jako przyjęcie go przez całe państwo. Warto jednak pamiętać, że nie nastąpiło to z dnia na dzień, był to bowiem proces długotrwały. Po chrzcie następowały również tak zwane reakcje pogańskie, czyli powrót do dawnych wierzeń. Samo wydarzenie miało jednak wiele skutków. Państwo Mieszka I weszło tym samym do kręgu cywilizacji zachodnioeuropejskiej, cywilizacji łacińskiej. Zyskało sojusznika Czechów i uniezależniło się w ten sposób od Niemiec. Utworzono również biskupstwo misyjne w Poznaniu na czele z bp. Jordanem. Do Polski przybyli również duchowni szerzący swoją wiedzę oraz kulturę, dzięki czemu państwo funkcjonowało dużo sprawniej. Jeśli drużynowy chce zorganizować zbiórkę dotyczącą tego święta warto skupić uwagę zuchów na skutkach chrztu, przywołaniu postaci Mieszka i Dobrawy. Można wykorzystać również analizę obrazu Chrzest Polski Jana Matejki. Patrz również: Cykl Biały Orzeł

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

2 maja Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej

Kolory biały i czerwony, jako barwy państwowe Polski, zostały wprowadzone przez parlament 7 lutego 1831 roku. Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej ustanowiono w 2004 roku. Realizując zbiórkę związaną z tym świętem warto przypomnieć zuchom o szacunku do barw narodowych oraz wytłumaczyć co oznacza kolor biały, a co czerwony. Flaga narodowa jest ściśle powiązana z godłem, którego barwy właśnie odzwierciedla. Biały pas odnosi się do orła, a obszar czerwony nawiązuje do tarczy herbowej. Biel symbolizuje dobro, a także czystość narodu polskiego. Czerwień oddaje dostojność, ale i majestat polskich władców. Należy też uczulić zuchy na to jak wygląda flaga naszego Państwa. Można też pokazać różne jej warianty. Flaga z godłem to symbol placówki dyplomatycznej, kapitanatu portu lub statku morskiego, bandera z wyciętym trójkątem to symbol okrętu wojennego. Można nauczyć zuchy wiersza Kto Ty jesteś?: https://www.youtube.com/watch?v=58IaxG 4S3M Warto przypomnieć zuchom o wywieszeniu flagi w tym dniu. Przy okazji omawiania kwestii flagi można nawiązać do innych symboli narodowych (godło, hymn): https://www.youtube.com/watch?v=xQk8p7XY23A

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

3 maja Święto Konstytucji 3 maja 1971 roku

Święto ustanowione w związku z wprowadzeniem Konstytucji 3 maja 1791 roku. Pierwszej konstytucji o takim charakterze w Europie, drugiej na świecie. Realizując zbiórkę związaną z tym świętem warto nawiązać do twórców konstytucji, w tym Hugona Kołłątaa, Ignacego Potockiego, a także króla Stanisława II Augusta. Warto również wytłumaczyć zuchom czym jest konstytucja oraz Sejm Wielki/Czteroletni (można posłużyć się przykładem funkcjonowania Parlamentu dziś). Można skorzystać z filmu: https://www.youtube.com/watch?v=XZrrh 6Ri Q&t=2s Drużynowy może też wykorzystać książkę Katarzyny Ostrowskiej Biernackiej Luneta czasu i Konstytucja 3 maja. Można przeanalizować z zuchami obraz Jana Matejki Konstytucja 3 maja: https://www.youtube.com/watch?v=GTy_ixII3Qw Można też nawiązać do pieśni dotyczących tego wydarzenia, jak Witaj Majowa Jutrzenko: https://www.youtube.com/watch?v=q4oIUmmlmt8, wersja rebus: https://www.youtube.com/watch?v=ga5avQpNOdI [moim zdaniem zamiast „piękny” powinno być 3 maj, ale można spotkać dwie wersje]

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

29 maja Dzień Weterana działań poza granicami Państwa

Święto ustanowiono w 2011 roku. Żołnierze polscy biorą udział w różnych misjach zagranicznych także obecnie w związku z przynależnością naszego państwa do różnego typu organizacji, dlatego jest to tak ważne święto. Jeśli drużynowy zamierza zrealizować zbiórkę dotyczącą tego święta, warto wspomnieć zuchom o organizacjach międzynarodowych, do których należy Polska w tym NATO oraz ONZ. W przypadku NATO trzeba wyjaśnić na czym polega główna zasada sojuszu (wzajemne wsparcie wszystkich sojuszników w przypadku ataku na jednego z nich). Można skorzystać z mapy świata obrazującej, gdzie obecnie służą Polacy, W tym kontekście warto wyjaśnić pojęcie Polski Kontynent Wojskowy wydzielona jednostka wojskowa Sił Zbrojnych RP (wojska operacyjne), przeznaczona do udziału w zagranicznej operacji wojskowej (pokojowej lub wojennej) zgodnie z postanowieniem Prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów. Niezbędne będzie wyjaśnienie zuchom kim jest weteran doświadczony żołnierz, uczestnik minionej wojny lub minionego powstania. Można również zaprosić weterana na zbiórkę, jako gościa. Przed realizacją zbiórki warto przeczytać lub zajrzeć do ksiązki65 lat udziału Wojska Polskiego w operacjach poza granicami kraju, autorstwa Leszka Elaka, Pauliny Rosłoń i Tadeusza Zielińskiego.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

4 czerwca Dzień Wolności i Praw Obywatelskich

Święto nawiązuje do pierwszych niekomunistycznych częściowo wolnych wyborów do Sejmu (4 czerwca 1989r.) i całkowicie wolnych do Senatu (18 czerwca 1989r.), które zostały przeprowadzone zgodnie z postanowieniami Okrągłego Stołu. Samo wydarzenie jak i obrady Okrągłego Stołu są różnie oceniane. Część społeczeństwa uważa, że obrady Okrągłego Stołu i jego postanowienia pozwoliły przejść władzom komunistycznym przez proces transformacji bez konsekwencji. Inna część zwraca uwagę na fakt porozumienia opozycji demokratycznej z władzą komunistyczną bez rozlewu krwi, a także przykład, jaki Polska dała innym krajom byłego bloku wschodniego na wyjście z systemu komunistycznego. Jeśli drużynowy zamierza realizować zbiórkę związaną z tym świętem warto zwrócić uwagę zuchów na konsekwencje czerwcowych wyborów czyli choćby pokojową zmianę władzy, rolę dyskusji i argumentów w procesie osiągania kompromisu. Warto również nawiązać do NSZZ „Solidarność”, jako ruchu zrzeszającego w tamtym okresie dużą część społeczeństwa, czy do postaci z nią związanych, jak Lech Wałęsa, Tadeusz Mazowiecki, Bogdan Borusewicz, Andrzej Gwiazda, czy Anna Walentynowicz.

Puzzle Bohaterowie Solidarności/quiz wiedzy o…

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

11 listopada Święto Niepodległości

Realizując zbiórkę dotyczącą odzyskania przez Polskę niepodległości warto zrealizować trop Miłośnicy Niepodległej (wcześniej cykl sprawnościowy Piłsudczyk). Jeśli drużynowy planuje poświęcić na temat odzyskania niepodległości jedną zbiórkę, warto przedstawić zuchom sylwetki osób, dzięki którym nasz kraj stał się wolny oraz zwrócić ich uwagę, że udało się zjednoczyć kraj pomimo różnic w poglądach na to jak kraj powinien funkcjonować. Takie osoby to, m.in. Józef Piłsudski, Roman Dmowski, Wincenty Witos, Ignacy Jan Paderewski, czy Ignacy Daszyński. Można też wspomnieć o roli jaką odegrały kobiety w odzyskaniu niepodległości. Można także nawiązać do polskich symboli narodowych, czy pośpiewać z zuchami pieśni patriotyczne dotyczące tego okresu. Można stworzyć z zuchami portret idealnego obywatela, czy przedstawić w jaki sposób dziś mogą dbać o swój kraj. Można także spytać czym dla nich jest wolność, jak ją rozumieją. Jeśli drużynowy nawiązuje do czasu zaborów, warto przytoczyć jedną z historyjek: Polska to mieszkaniec bloku, który ma sąsiadów. W pewnym momencie sąsiedzi przychodzą do mieszkania, które zajmuje Polska i zajmują pomieszczenia nie pytając właściciela mieszkania o zdanie. Pomimo zajęcia pomieszczeń przez sąsiadów Polska wciąż mieszka w tym samym miejscu. Jest to metafora zaborów, która pozwoli zuchom lepiej zrozumieć na czym polegała ówczesna sytuacja polityczna. Można także wykonać z zuchami kotylion. Patrz: Piłsudczyk/Miłośnicy Niepodległej.

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Święto nawiązuje do Powstania Wielkopolskiego z lat 1918 1919, jednego z niewielu wygranych przez Polaków. Od 2021r. jest to święto państwowe. Realizując zbiórkę o Powstaniu Wielkopolskim 1918 1919 roku warto skorzystać z propozycji programowej Chorągwi Wielkopolskiej ZHP im. Powstańców Wielkopolskich 1918/1919 Zdobywcy Trefla, która została opracowana w ramach Kampanii Bohater Chorągwi. Więcej informacji na temat propozycji programowej znajdziesz tutaj: https://zdobywcytrefla.zhp.wlkp.pl/wp content/uploads/2020/10/Zdobywcy Trefla propozycja programowa 2020_3 1.pdf

https://zdobywcytrefla.zhp.wlkp.pl/index.php/propozycja programowa zdobywcy trefla/

27 grudnia Narodowy Dzień Zwycięstwa Powstania Wielkopolskiego

MIEJSCE NA TWOJE POMYSŁY

Warto zwiedzić

1. Muzeum Archeologiczne (Kraków, Poznań, Gdańsk, Warszawa, Wrocław, Łódź, Biskupin)

2. Klasztor Benedyktynów w Tyńcu

3. Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie

4. Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie

5. Muzeum Etnograficzne (Kraków, Warszawa, Wrocław, Rzeszów)

6. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

7. Wioska Indiańska Arapaho w Zalasie

8. Muzeum Powstania Warszawskiego

9. Drogi do Wolności Muzeum im. gen Władysława Andersa w Krakowie (w organizacji)

10. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

11. Muzeum Niepodległości (Myślenice, Warszawa)

12. Muzeum Rycerzy i Żołnierzyków w Toruniu

13. Muzeum Harcerstwa w Warszawie

14. Muzeum Mitologii Słowiańskiej w Owidzu

15. Centrum Słowian i Wikingów w Wolinie

16, Muzeum Armii Krajowej w Krakowie

17. Dziki Zachód Centrum Rozrywki i Jazdy Konnej w Kołobrzegu

18. Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie

19. Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL u w Warszawie

20. Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce (w organizacji)

21. Zamek Królewski w Warszawie

22. Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

23. Muzeum Wojska w Białymstoku

24. Muzeum Powstańców Wielkopolskich w Lusowie

Zakończenie

Praca nad Poradnikiem nie była łatwym procesem. Na jej początku założyłam, że Poradnik będzie wyglądał nieco inaczej. Koncepcję zmieniłam już w trakcie pracy. Duży wpływ na taką decyzję miała reforma Systemu Instrumentów Metodycznych. Uznałam, że warto porównać system „stary” z „nowym”. Nie rezygnować z wycofanych cykli i dołożyć nowe tropy. Być może Czytelnik mógł odnieść mylne wrażenie, że jestem przeciwniczką nowego Systemu Instrumentów Metodycznych. Wręcz przeciwnie, uważam że sprawności należy aktualizować, dostosowywać do potrzeb dzieci. Uważam jedynie, że niekoniecznie należy likwidować te sprawności, które już funkcjonują, należałoby się raczej zastanowić jak je odświeżyć, w taki sposób by wciąż były dla zuchów interesujące. Niewątpliwie warto natomiast tworzyć nowe sprawności, ponieważ historia pomimo tego, że jest nauką o przeszłości, wciąż jest dziedziną nie do końca odkrytą i poznaną. Zrezygnowałam całkowicie z planowanych gotowych konspektów cyklów sprawnościowych, czy zbiórek pojedynczych, mocno stawiając na samodzielność Drużynowego. Stwierdziłam, że lepiej stworzyć przestrzeń rożnego rodzaju pomysłów, z których drużynowy może, ale nie musi korzystać. Gotowe konspekty moim zdaniem z jednej strony byłyby pomocne, z drugiej mogłyby zamknąć kreatywność prowadzącego.

Pomysły czerpałam z bardzo wielu źródeł. Znajdują się tu propozycje nowe jak i zatarte przez czas, być może zapomniane, jednak warte odświeżenia Stworzenie „Miejsca na Twoje pomysły” zaczerpnęłam z własnej praktyki. Często Drużynowy znajdzie ciekawy pląs, piosenkę czy okrzyk, może nawet zapisze gdzieś na kartce realizując cykl, ale po jakimś czasie o tym zapomina lub zgubi, a specjalna strona w Poradniku pozwoli zachować znalezioną lub wymyśloną formę pracy w konkretnym cyklu/tropie, czy zbiórce.

Zarówno przeprowadzona ankieta, jak i wywiady z nauczycielami edukacji wczesnoszkolnej przekonały mnie, że warto pracować z historią w Gromadach Zuchowych. Jest to uzupełnienie edukacji historycznej dziecka. Zauważyłam też, że Drużynowi chętnie pracują w Gromadach właśnie z tego typu cyklami/tropami. Chciałabym w przyszłości w miarę możliwości aktualizować Poradnik jeśli pojawią się nowe cykle sprawnościowe/tropy lub święta.

Mam nadzieję, że mój Poradnik, choćby w niewielkiej części odpowiada na potrzeby Drużynowych. Liczę na to, że jego forma zachęci też tych Drużynowych, którzy nie byli do tej pory przekonani do realizacji tego typu zbiórek lub nie wiedzieli jak się za to zabrać. Aby zwiększyć dostępność Poradnika zdecydowałam, że zostanie on wydany tylko w wersji elektronicznej.

Chciałabym bardzo podziękować wszystkim osobom, które pomogły mi w trakcie tworzenia Poradnika.

phm. Adrianna Świerczek HR

Wykaz źródeł

Kanały na You Tube, które polecam:

a) Historia dla Dzieci

b) Dziecięcy Uniwersytet Ciekawej Historii (DUCH)

c) Opowiedz nam historię

1. Główna Kwatera ZHP Sprawności zuchowe, 2014r.

2. Programy tropów zuchowych: https://zhp.pl/wp content/uploads/2020/05/Programy tropow zuchowych_13.05.2020.pdf

3 Główna Kwatera ZHP Poradnik drużynowego gromady zuchowej

4 Śpiewnik zuchowy 347 WGZL „Płomienne Niedźwiadki”

5. pwd. Karolina Mazerska Piosenki do sprawności zuchowych

6. pwd. Kinga Janicka Katalog Majsterki Zuchowej

7. Dh. Ada Kiełczykowska Majsterkowe Inspiracje

8. Hm Stefan Wojtkiewicz Kolnie zuchowe z fabułą

9. Hm. Agata Tatara Kolonia zuchowa

10. Pwd. Piotr Dylewski Zuchowe cykle sprawnościowe

11. Hm. Michał Sternicki System Tęczy Zuchowe Formy Pracy 12. Phm. Piotr Płaczek ABC pracy z historią w drużynie harcerskiej

13. Marta Bulikowska Polit Harcerskie spotkania z historią

14. Pwd. Kamila Kozłowska Jak uczyć zuchy śpiewania?

15. Pwd. Joanna Krzysztofik 101 gier i zabaw w które lubią bawić się zuchy 16. Hm. Iwona Sopińska Gmerek, phm. Ewa Rutkowska Pląsaczek Pląsy zuchowe i harcerskie 17. Hm. Adrian Łaskarzewski Śpiewniczek Trzy pióra 18. Teka drużynowego Szare Szeregi 19 Teka drużynowego Harcerki i harcerze w Powstaniu Warszawskim 20. Teka drużynowego Czerwone Maki 21. Propozycja programowa Raduje się serce 22 Propozycja porgramowa Mam szczerą wolę 23. Propozycja programowa Zdobywcy Trefla Materiały Chorągwi Wielkopolskiej ZHP im. Powstańców Wielkopolskich 1918 1919 24. Propozycja programowa Zuchowe Wehikuł Czasu Referat Zuchowy Chorągwi Wielkopolskiej 25. Propozycja programowa Ponad Granicami 26 Hanna Gabryel Historia ruchu zuchowego w Polsce 27. Pwd. Justyna Grzesiewska Cykl Egipcjanin materiały autorskie 28. Pwd. Aleksandra Frątczak Cykl Ateńczyk materiały autorskie 29. Pwd. Martyna Struś Cykl Ateńczyk materiały autorskie 30. Pwd. Sara Kucharska Cykl Słoneczko Wilczek materiały autorskie 31. Pwd. Anna Zembol Cykl Rycerz materiały autorskie 32. Strona 19 KLDH Cykl Bolkowy Woj 33. Materiały zamieszczane w kwartalniku Zuchowe wieści (patrz wskazówki biograficzne cykli sprawnościowych) 34.Tomasz Elbanowski Królowie i książęta Polski w wierszykach 35. Stefan Wojtkiewicz A za tego króla Jana

36. Stefan Wojtkiewicz Stąd nasz ród 37. Stefan Wojtkiewicz Tropami Polan 38. Stefan Wojtkiewicz W drużynie zuchów patrz Cykl Bolkowy Woj 39. Stefan Wojtkiewicz W rycerskich szrankach 40.Strona Zuchmistrz z pomysłem: https://www.facebook.com/Zuchmistrz z pomys%C5%82em 159083504132691 41

. Materiały Edukacyjne Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie 42. Genowefa Kufit Kształtowanie wyobrażeń i pojęć historycznych uczniów klas początkowych 43. Barbara Nowaczyk (SP w Jugowie) Treści historyczne w edukacji wczesnoszkolnej 44. Elżbieta Kowalska (SP w Ligowie) Kształtowanie pojęć historycznych