Jeroen #2

THEATERMAGAZINE JEROEN JAARGANG 2 NUMMER 1 JANUARI 2016 DIT IS ‘N ZUIDERLUCHTPRODUCTIE

RIA EIMERS JAN JAAP VAN DER WAL JAN ROT THEU BOERMANS TOON FRET JIBBE WILLEMS JAN WILLEM DE VRIEND JAN MARTENS JEROEN BERWAERTS MEREL SMITT DON DUYNS STIJN VERVOORT RICK TAKVORIAN FRIE LEYSEN JANUARI 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

1

THEATERMAGAZINE JEROEN JAARGANG 2 NUMMER 1 JANUARI 2016

EN VERDER

DEZE KEER IN JEROEN

6

5

PUBLIEK

8

DER KAISER VON ATLANTIS Opera uit het concentratiekamp

14

KLASSIEKE MUZIEK VOOR DE JEUGD

18

ADEMEN DOE JE SAMEN

20

EEN AVONTUURLIJK FAGOTCONCERT

22

HET WORDT ALSMAAR ERGER

23

LANG LEVE TOMMY COOPER

24

BALLERINA’S MET PISTOLEN

C-MINE BUIGT VOOR JAN MARTENS

Snode plannen bij Philharmonie en Domijnen

Klassiek ballet uit Marseille

Monument voor Édouard Du Puy

het Nationale Toneel speelt Gogol

Met Jan Jaap van der Wal en René van ’t Hof

Maatschappijkritische voorstellingen in Get Lost

MULTICULTI-MIX ZONDER NADRUK

Geen boodschap aan perfecte lijven

28

10

PIXEL ART TUSSEN DE KROKUSSEN

30

THEATER ALS EEN PRENTENBOEK

12

HET LICHAAM ALS VERTELLER

31

EEN DIGITAAL BESTAAN

32

TERUG NAAR HUIS, TERUG NAAR AF Song from Far Away, monoloog van Eelco Smits

“Geweld, ook tegen recensenten, keur ik af.”

35

KAT AAN DE ZELFKANT

36

IN DE KEUKEN VAN DE BOERDERIJ

42

VOLKSMUZIEK IS OVERAL

38

EEN INGEWIKKELD DINGETJE

49

MET DE BROEK OP DE SCHOENEN Trompettist Jeroen Berwaerts in Maastricht

50

CIRCUS ALS PACIFISTISCH WAPEN

26

Avonturenfestival voor jong publiek in Hasselt

“De wereld heeft juist nu behoefte aan dans.”

COLUMN VAN JIBBE WILLEMS

Theatermaker Merel Smitt gaat VIA ZUID het erf op

Interview met actrice Ria Eimers

44

HOGER DAN PRINCE EN BLØF

46

VERWENNEN EN INPAKKEN

Muziek, humor, literatuur en video in Genk

Rita Hoofwijk strikt beroemde illustrator Törnqvist

Durf en vernieuwing bij Mourad Merzouki

Hoe Don Duyns een sprookje omtoverde

Toon Fret over de liederen van Canteloube

Marathon van Wojdan komt naar Genk

Jan Rot maakt een hertaling van de Matthäus Passion

Nieuw leven voor Mendelssohns Midzomernachtsdroom

AGENDA 4 Theater 16/17 Klassieke muziek 34 Dans 48 Pop & Jazz

Cover: Arjan Ederveen alias James Blond in De Gelaarsde Poes. foto Rene Castelijn | Colofon: Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt door C-Mine Cultuurcentrum Genk, De Domijnen Sittard-Geleen, Parkstad Limburg Theaters, philharmonie zuidnederland, Theater aan het Vrijthof, Via Zuid en cultuucentrum Hasselt. | Concept: Wido Smeets | Eindredactie: Emile Hollman | Teksten: Judith Boessen, Edo Dijksterhuis, Fons Geraets, Lean Hodselmans, Emile Hollman, Duncan Liefferink, Patricia Pisters, Alexander Schreuder, Wido Smeets, Annemarie Staaks, Paul van der Steen, Jibbe Willems | Vormgeving: Obidesign/Annebeth Nies

JANUARI 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

3

(Advertentie)

Theater EUREGIONALE

AGENDA

De Koe - De Wederopbouw van het Westen, WITROODZWART. Op 19 april om 19.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl Horror van Jakop Ahlbom. Op 13 januari in Hasselt, 18 januari in Maastricht en op 19 januari in Sittard.

RO Theater - De Gelaarsde Poes. Op 7 januari om 19.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl

Holland Opera - Vier Musketiers. Op 2 maart om 14.30 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl

Jakop Ahlbom - Horror. Op 18 januari om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl

tg STAN - Wat/Nu. Op 15 maart om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk.

C-minecultuurcentrum.be

Jakob Ahlbom - Horror. Op 19 januari om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl

Bart Meuleman/Toneelhuis - Hedda Gabler. Ariane van Vliet, Han Kerckhoffs e.a. spelen Ibsen. Op 15 maart om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

NTGent onder regie van Johan Simons - De Kersentuin. Op 23 januari om 20.00 uur en 24 januari om 15.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl KVS – Schitz. Met Bruno Vanden Broecke. Op 15 februari om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be Philippe Becker/NTGent - Dit zijn de namen. Naar het boek van Tommy Wieringa. Op 16 februari om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be hetpaleis - Romeo & Julia. Frisse, aanstekelijke versie van de klassieker. Op 18 & 19 februari om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be

William Yang (AUS/CHN) – Blood Links. Uit de Get Lost serie, zie pag 24. Op 15 maart om 20.30 uur in Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl Jan Fabre/Troubleyn - De macht der theaterlijke dwaasheden. During Tefaf, euregionale première.

Op 16 maart om 19.30 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl Kyoko Scholiers - Bastaard. Scholiers en haar zoektocht naar Napoleon. Op 23 maart om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk.

C-minecultuurcentrum.be

Grupo Krapp (ARG) – Adonde van los muertos - Lado A – Uit de Get Lost serie, zie pag 24. Op dinsdag 26 april om 20.30 uur in Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl Het Laagland - Expeditie Peter Pan. Op 30 april om 19.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl Naomi Velissariou/Frascati - Q & A. Historische figuren met elkaar in gesprek in een journalistieke talkshow. Op 3 mei om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be De Mexicaanse Hond & Olympique Dramatique - Het Gelukzalige. Op 4 mei om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Oda Spelbos, Sandra Mattie, Vincent Croiset en Evert van der Meulen - Hartstocht, een thriller. Op 6 mei om 20.00 uur uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl het Nationale Toneel - The Little Foxes. Amerikaanse klassieker. Op 6 mei om 20.30 uur in Theater Heerlen. parkstadlimburgtheater.nl Peter Verhelst/NTGent - Liefde. Els Dottermans en An Miller naar Peter Verhelst. Op 9 mei om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

Bruno Vanden Broecke/Matteo Simoni/Ruth Beeckman – Hechten. Op 1 & 2 april om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk.

C-minecultuurcentrum.be

Noord Nederlands Toneel - BORGEN. Op 28 en 29 mei om 13.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl

Tegengas.nu - Barrie Stevens, Bruni Heinke en Matthijs van Meer. Op 26 februari om 20.15 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl

Guy Cassiers/Toneelhuis & Toneelgroep Amsterdam - De welwillenden. Topproductie naar de schandaalroman van Jonathan Littell. Op 2 april om 19.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

Huub Stapel, Cyriel Guds e.a. - Intouchables.

Toneelbewerking van de succesvolle film. Van 8 t/m 10 juni om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl

het Nationale Toneel - De Revisor . Op zaterdag 27 februari 20.00 uur en zondag 28 februari om 19.30 uur in Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl

het nieuwstedelijk - Water en vuur. Twee historische rampen vertaald naar het toneel. Van 15 t/m 18 april om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

Toneelhuis Antwerpen & Toneelgroep Amsterdam De Welwillenden. Op 14 juni om 19.30 uur in Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl

Saint Amour - Funny Valentine. Literair theater. Op zaterdag 20 februari om 20.30 uur in Theater Heerlen en op 16 februari in Genk. parkstadlimburgtheaters.nl

4

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

Publiek I

ets meer dan de helft van de Nederlanders, om precies te zijn 51 procent, is in toneel geïnteresseerd.

Toch gaat maar 17 procent daadwerkelijk naar het theater.

Hoe onrustbarend is dat?

Ik vermoed dat driekwart van de Nederlanders in voetbal is geinteresseerd, en dat maar een zeer gering deel van die groep daadwerkelijk de gang naar het stadion maakt. Volgens mij maakt niemand zich daar ongerust over.

De cijfers uit de aanhef van dit stukje komen uit een onderzoek, en we weten wat het is met onderzoeken: de ondervraagden geven meestal een politiek correct antwoord. Het klinkt beter wanneer je zegt dat je geïnteresseerd bent in theater, dan dat je vindt dat het allemaal aanstellerij is.

Met percentages is het als met dat half volle c.q. half lege glas. Die 17 procent is goed voor bijna 2,9 miljoen mensen. Als je die met enige regelmaat binnen weet te lokken, kun je als theater heel veel mooie dingen doen.

Dat ze tegelijkertijd een deel van die resterende 83 procent proberen binnen te halen, zien theaterdirecteuren terecht als een morele verplichting. Ze hebben een commissie in het leven geroepen om het imagoprobleem van theaters te onderzoeken. Die commissie, onder leiding van oud-minister Guusje ter Horst (PvdA), kwam vorige maand met het advies dat gesubsidieerde gezelschappen niet langer ‘gewone’ voorstellingen moeten maken, maar voor “urgente, sociaal-maatschappelijke gebeurtenissen” moeten zorgen over thema’s die bezoekers raken. Of die bezoekers wel zin hebben in zo’n avondje maatschappelijk relevant toneel weet de commissie niet. Dus adviseert ze dat er nader onderzoek komt.

Laat maar zitten, zou ik zeggen.

Anders komt mevrouw Ter Horst over een tijdje, zwaaiend met dat vervolgonderzoek, nog één keer uitleggen wat de theatermakers moeten maken. En omdat ze de beroerdste niet is, adviseert ze ook nog schilders wat ze moeten schilderen, en schrijvers wat ze moeten schrijven.

Laat maar zitten dus. Laat theatermakers zelf bepalen wat ze maken, ze hebben een neus voor de tijd en de omgeving waarin ze functioneren – de nieuwe wind die nu bij Toneelgroep Maastricht waait, is er een voorbeeld van. En als wij er als publiek toch niks aan vinden, roepen we boeh en gaan we, even goede vrienden, naar een ander zijn kunstje kijken.

Als u dit stukje hebt uitgelezen, hoort u waarschijnlijk bij de bovengenoemde 17 procent. Lees dan vooral verder en geniet in deze tweede editie van Theatermagazine Jeroen van de prachtige verhalen over theatermakers met hun nieuwe producties, en ga vooral met eigen ogen kijken of het klopt.

Overigens trekken theaters, met of zonder imagoprobleem, meer publiek dan voetbal. Maar dat wist u natuurlijk al.

Of die bezoekers wel zin hebben in zo’n avondje maatschappelijk relevant toneel weet de commissie niet.

WIDO SMEETS hoofdredacteur w.smeets@zuiderlucht.eu

JANUARI 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

5

Jan Martens vliegt er weer vol in

6

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

Danser en choreograaf Jan Martens: “Soms snak ik naar een sociaal leven en wil ik wandelen in het groen.” foto Phile Deprez

Een dag lang maakt C-Mine Genk een diepe buiging voor danser en choreograaf Jan Martens. Zijn producties worden gezien als radicaal, compromisloos en fysiek. “Ik heb weinig boodschap aan perfecte lijven.”

DOOR FONS GERAETS

“Voor het publiek is dit een uitgelezen kans om kennis te maken met een kunstenaar die niet stopt waar de dans eindigt. Jan Martens is iemand die voortdurend verder kijkt, uit alle kunstdisciplines plukt en erin slaagt om er een boeiende mix van te maken.”

Eddie Guldolf van cultuurcentrum C-mine komt superlatieven tekort om danser en choreograaf Jan Martens, curator op een aan hem gewijde dag in Genk, te karakteriseren. Martens zal niet alleen eigen werk presenteren, maar ook choreografen introduceren die hem hebben geïnspireerd. “Hopelijk wordt het een memorabele dag vol dans, beeldende kunst, muziek en performance”, zegt Guldolf, die Martens’ voorstelling Sweat Baby Sweat beschouwt als een van de meest beklijvende dansduetten ooit.

Jan Martens (Beveren, 1984) komt per toeval in aanraking met dans. Als scholier ziet hij een voorstelling van Jan Fabre. “Dat stuk maakte een onuitwisbare indruk. Ik ging op onderzoek uit, bekeek op internet video’s van Anne Teresa De Keersmaeker en ben danslessen gaan volgen.” Later gaat hij dans studeren in Tilburg en Antwerpen. Al op 25-jarige leeftijd begint hij met eigen choreografiewerk. “Al tijdens mijn studie voelde ik de behoefte om scheppend bezig te zijn. Met het neoklassieke repertoire van grote gezelschappen zoals NDT, Introdans en Scapino heb ik nu eenmaal weinig affiniteit.”

Vanaf 2011 komt hij op stoom met producties als A Small Guide on How to Treat Your Lifetime Companion, Sweat Baby Sweat, BIS (voor de 61-jarige Truus Bronkhorst) en La Bête (voor de 25-jarige Joke Emmers). “Wat hij deed met Bronkhorst, icoon van de Nederlandse dans, maakte grote

indruk”, herinnert Guldolf zich. “Ook de solo van actrice Joke Emmers was indrukwekkend. Emmers, niet gezegend met een danserslijf, liet zich door Jan in een danskeurslijf wringen. Kortom, drie personen die je nooit met elkaar zou associëren, maar het werkte.”

Afgelopen december nam Jan Martens vakantie. Hij was toe aan rust na een slopende tournee door de VS, Canada en Europa. “Het is prettig om een ander publiek te ontmoeten en te zien hoe dat reageert. Ik heb vooral The Dog Days Are Over getoond en in Ottawa, Rome en Bern mijn eigen solo’s gedanst. Dit jaar vlieg ik er weer vol in.”

Op zijn website prijkt het motto Perfection is boring. Martens: “Ik heb weinig boodschap aan perfecte lijnen en lijven, we hebben bijna allemaal een underdog-lichaam. Ik probeer bij het publiek een andere visie over esthetiek op te wekken: de schoonheid van de incomplete mens. Het publiek kan makkelijker aanhaken bij een imperfecte dans dan bij een dans die door robots wordt uitgevoerd.”

Waaraan herken je een Jan Martensvoorstelling?

“Aan simpelheid en minimalisme, waarbij het thema qua vorm volledig wordt omgekeerd, uitgegraven en verdiept.

Qua inhoud: het zijn altijd portretten, het menselijke is altijd nadrukkelijk aanwezig.”

Evolueer je een bepaalde richting op?

“Ik denk dat ik steeds meer de abstractie opzoek, hoewel ik herkenning heel belangrijk vind. The Dog Days Are Over is vrij abstract - acht mensen die een uur

JANUARI 2016

lang springen - en tegelijkertijd kun je een lijn ontdekken. Ik laat de toeschouwer de vrijheid om het verhaal zelf in te vullen, ik wil dat niet sturen door mijn choreografie.”

Peggy Olislaegers heeft Martens al drie keer op de Nederlandse Dansdagen in Maastricht geboekt. “Zijn werk is prikkelend en toch warm. Als danser is hij prachtig specifiek, bewust van zijn aanwezigheid en excellentie. Dat is een belangrijke kwaliteit: dat je weet hoe je eruit ziet, hoe je beweegt en hoe je overkomt. Jan heeft een groot bewustzijn van zijn eigen aanwezigheid op de scene.

En hij heeft vraagtekens onder zijn huid. Hij maakt ‘We hebben het publiek nieuwsgierig.” bijna Sweat Baby Sweat, een duet tussen een allemaal grote man en een kleine een vrouw, raakte Olislaegers underdogdiep. “Op zeker moment doet het pijn in je eigen lichaam.’ lijf omdat je voelt hoe complex het is. Ik zei na afloop tegen een Engelse collega: I felt so manipulated and I loved it. Ze moest hard lachen en zei: Me too.”

Door de recente terreuraanslagen is Jan Martens gaan prakkezeren over de relevantie van kunst. “Dan peins ik over de vraag of andere bezigheden niet veel functioneler zijn. Soms ben ik er ook echt van overtuigd dat wat ik doe troost biedt, ramen openzet. Die kijk op de zaak gaat op en neer.” Hij weet niet of hij zijn hele leven choreograaf wil blijven. “Soms snak ik naar een sociaal leven en wil ik wandelen in het groen. Daar komt bij, ook al ben ik succesvol, het is altijd een gevecht om rond te komen.”

Jan Martens. Op 20 februari van 11.00 tot 22.30 uur bij C-mine cultuurcentrum Genk.

C-minecultuurcentrum.be

THEATERMAGAZINE JEROEN

7

Regisseur Robin Coops maakte een nieuwe enscenering van Der Kaiser von Atlantis , een kameropera die werd gecomponeerd in een concentratiekamp. “Het wordt een absurdistische en surrealistische voorstelling. ” D O O R F O N S G E R A E T S

KURT ARNOLD Atlantis, het mythische eiland dat na een serie rampen in zee verdween, heeft menig kunstenaar ter inspiratie gediend: schrijver J.R.R. Tolkien, popartiest Donovan en stripmaker Willy Vandersteen. En niet te vergeten de Joodse componist Viktor Ullmann die in het Tsjechische concentratiekamp Theresienstadt onder erbarmelijke omstandigheden de opera Der Kaiser von Atlantis componeerde.

Naar verluidt noteerde Ullmann zijn noten op de achterkant van deportatielijsten.

Zijn medegevangene Peter Kien nam het libretto voor zijn rekening.

In Theresienstadt, een zogenaamd doorgangskamp met een druk cultureel leven, zijn ook nog repetities gehouden, maar tot een opvoering is het nooit gekomen. Op één na werden alle betrokkenen in maart 1944 naar Auschwitz-Birkenau afgevoerd en vermoord in de gaskamers.

Omdat Ullmann kans zag om vóór zijn deportatie de manuscripten aan een vriend door te spelen, is de opera niet verloren gegaan. Toch duurde het tot 1975 voordat hij op de planken werd gebracht. De wereldpremière, in theater Bellevue in Amsterdam, kwam voor rekening van De Nederlandse Opera. Nu, veertig jaar later, werkt de jonge regisseur, componist en musicus Robin Coops aan

8

THEATERMAGAZINE JEROEN

WEILL MEETS SCHÖNBERG

een nieuwe enscenering van deze beladen productie.

Hoofdpersoon is een bloeddorstige keizer die oproept tot een massale oorlog van iedereen tegen iedereen.

Eén personage komt in opstand tegen dit bevel: de Dood. Het gevolg van deze insubordinatie is dat het sterven onmogelijk wordt gemaakt. De keizer realiseert zich dat zijn macht verdwijnt als de mensen niet meer doodgaan. Er is maar één manier om de Dood zijn werk te laten doen: de keizer moet zich opofferen.

De despoot gaat akkoord en geeft zich over aan de dood. De parallellen met de nazihorror liggen voor het oprapen: ‘der totale Krieg’, Hitler, massavernietiging.

“Dit stuk is nog altijd relevant”, vertelt regisseur Coops, die in 2014 als regisseur afstudeerde aan de Toneelacademie in Maastricht. “De thema’s die worden aangesneden,

JANUARI 2016

zoals nationalisme, cijferfetisjisme en hokjesdenken, spelen ook in deze tijd.

Daarom wil ik dit allegorische verhaal opnieuw vertellen. Der Kaiser is dus niet bedoeld als herdenking van de Tweede Wereldoorlog. Het is veel breder. Ik heb zelf nooit een oorlog meegemaakt, het is lastig om je daar een beeld van te ‘De thema’s vormen.”

Volgens de die worden 27-jarige Coops aangesneden, is zijn nieuwe spelen ook in versie uitermate geschikt voor deze tijd. jongeren. “Ik Daarom wil ik probeer er een dit allegorische moderne touch verhaal opnieuw aan te geven.

Het licht speelt vertellen.’ een belangrijke rol waardoor het ook een fysieke ervaring zal worden. Mij staat een absurdistische en surrealistische voorstelling voor ogen. Verfrissend, maar niet per se zwaar of licht.”

Tijdens zijn opleiding aan de Toneelacademie in Maastricht raakte de

‘Licht speelt een belangrijke rol waardoor het ook een fysieke ervaring zal worden.’

Repetitie van Der Kaiser von Atlantis. foto Stichting M31 Foundation

geboren Rotterdammer steeds meer in de ban van muziek. Niet verwonderlijk dat hij als vervolgstudie koos voor T.I.M.E., de master interdisciplinair muziektheater van het conservatorium in Den Haag.

Vier jaar geleden maakte een vriend hem attent op Der Kaiser von Atlantis.

Coops ging luisteren en raakte diep onder de indruk. Hij reisde naar New York voor een persoonlijke ontmoeting met Rhoda Levine, de inmiddels bejaarde regisseuse van de wereldpremière uit 1975. Dat gesprek gaf het beslissende zetje. Coops richtte een stichting op, de M31 Foundation, en ging aan de slag om er een gloednieuwe enscenering van te maken.

De muziek van Der Kaiser von Atlantis is niet bepaald gangbaar in het operagenre; het is een eclectische mix van symfonische romantiek, twaalftoonsmuziek, operette, cabaret en jazz. Coops: “Het is hele gekke muziek. Zoiets als Kurt Weill meets Arnold Schönberg, uitgevoerd door zeven vocalisten en vijftien instrumentalisten.”

“Mede door financiële tegenwind heb ik de opera al tot twee keer moeten uitstellen”, zegt Coops. “Het is voor mij als jonge maker een kostbaar project, maar ik wil per se alles met de juiste kwaliteit realiseren. Uiteraard kan ik dit niet alleen.

De Nederlandse Reisopera, het New European Ensemble en Theater na de Dam zijn partners. In Limburg kunnen we het tonen, mede dankzij de ondersteuning van Theater aan het Vrijthof/AINSI en co-producent VIA ZUID. Ik ben meer dan dankbaar voor de ondersteuning van alle betrokkenen.”

Op de vraag hoe de keizer nu precies aan zijn einde komt - pleegt hij zelfmoord of sterft hij een natuurlijke dood – komt niet stante pede een antwoord. “Eh… dat is een belangrijke vraag. Ik weet eigenlijk niet of ik daar antwoord op moet geven.

Laat ik er dit over zeggen: de keizer geeft zich over aan de dood. Of dat nu

JANUARI 2016

zelfmoord is of niet… Hij blijft volharden in zijn tirannieke overtuiging. Laat ik een parallel trekken met dictators van nu. Ook zij zullen niet gauw berouw tonen over hun wandaden. Niemand die deemoedig zal verklaren: ‘Sorry, ik geef me over aan mijn volk’.”

Der Kaiser von Atlantis. Op 4 mei in Compagnietheater Amsterdam, op 13 mei om 20.30 uur in AINSI Maastricht. viazuid.com robincoops.com m31foundation.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

9

Pixel art

tussen de krokussen 12.000 bezoekers bij zeventig voorstellingen in Hasselt

10

JEROENeen cast van vier kinderen, JANUARI 2016 InTHEATERMAGAZINE Tornar laat Seppe Baeyens twee jongeren, drie dansers, een 91-jarige man en een muzikant opdraven. foto Danny Willems

Een rode draad heeft het Krokusfestival in Hasselt nooit gehad. Wel is er een duidelijke trend waar neembaar: de introductie van nieuwe technologie. Het avonturenfestival voor publiek vanaf zes jaar toont de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van dans, theater en muziek. D O O R L E A N H O D S E L M A N S Gerhard Verfaillie. foto Ludovic Driessen

Artistiek leider van het Krokusfestival was hij al. En dat blijft hij, ook nu Gerhard Verfaillie inmiddels directeur is van Cultuurcentrum Hasselt. Het was voor hemzelf een voorwaarde om ja te zeggen tegen de job. “Ik heb door de jaren heen een heel netwerk opgebouwd. Het interessante aan programmeren voor jong publiek is dat de kwaliteit net zo goed en misschien nog wel beter moet zijn dan voor volwassenen”, zegt Verfaillie.

“Samen met het team wil ik gelaagde voorstellingen laten zien. Intrigerende, vernieuwende shows die interessant zijn voor kinderen maar ook ouders en opa’s en oma’s boeien.”

En dat is wat het Krokusfestival wil zijn: een internationaal podiumkunstenfestival tout public, zoals de Fransen zeggen. Het speelt zich af in het centrum en op diverse andere locaties.

Negen dagen (drie voor scholieren en zes voor families), honderddertig activiteiten waaronder debatten, symposia en ontmoetingen maar ook zo’n zeventig voorstellingen uit binnen- en buitenland. Daaronder veel nieuw werk: vijf wereldpremières, zeven Belgische premières en twee try-outs. Gerhard Verfaillie omschrijft het festival als “een avontuur waarop bezoekers nieuwe dingen ontdekken en makers worden gestimuleerd om kwalitatief werk voor kinderen en hun families te maken.”

Vaak zijn dat coproducties of internationale samenwerkingsverbanden waarin nieuwe makers en voorstellingen worden geïntroduceerd. Zo biedt het festival de Schotse maakster Christine Devaney een residentie als onderzoeksplek voor Teenage Trilogy, waarvan de première op Krokus 2018 gepland staat.

Vanaf 2017 start in Vlaanderen een nieuwe subsidieronde. Dan wil het Krokusfestival in Hasselt een permanente werkplek voor jong publiek inrichten. Een soort laboratorium waar het hele jaar door artistiek onderzoek gedaan kan worden, waar masterclasses plaatsvinden en waar gewerkt kan worden aan internationale coproducties. Daarvoor werkt Krokusfestival al samen met Dommelhof Neerpelt en AINSI in Maastricht, in het bijzonder met Project Sally en Theater aan het Vrijthof. Cultuurcentrum Hasselt en Theater aan het Vrijthof werken al tien jaar samen aan het interregionale coproductieplatform P2, met financiële steun van de beide provincies Limburg.

Zo werden al vierendertig voorstellingen ondersteund, goed voor 450.000 toeschouwers in zestien landen.

Het Krokusfestival is multidisciplinair met theater en muziek, maar met speciale aandacht voor dans en interactieve installaties. Persoonlijke favoriet van Verfaillie, die alle producties zelf bekijkt en bespreekt met de makers, is Chotto Desh. Dat is Bengaals voor Het kleine thuisland. Het is de eerste 7+ voorstelling van choreograaf Akram Khan, onder volwassen liefhebbers bekend van de succesvolle dansvoorstelling Desh uit 2011. Daarin verhaalt hij over zijn reis van Bangladesh naar Londen, waar hij dans ging studeren.

In Chotto Desh laat Khan een kind van een jaar of acht in Bangladesh dromen om naar het westen te gaan om danser te worden. Verfallie: “In oktober heb ik de première in Engeland gezien, een mix van dans, tekst, visuals en geluid.

Prachtig en de recensies zijn lovend. Wij hebben de Belgische première en daar JANUARI 2016

ben ik wel fier op.” Een tweede stuk dat hij genoemd wil hebben is Pink is for girls and blue for boys. “Een dansvoorstelling over gender bij kinderen, belicht vanuit keuzes voor speelgoed en kleren. Een boeiend uitgangspunt van de Zwitserse choreografe Tabea Martin die dans studeerde in Amsterdam.”

Een rode draad of thema heeft Krokus nooit gehad. Wel is er een duidelijke trend waarneembaar: de introductie van nieuwe technologie. De Fransen zijn daar volgens Verfaillie koploper in. “Videotechnieken, sensoren en nieuwe technologieën zie je steeds meer. De voorstelling Lil’ Dragon van Eric Minh Cuong Castaing/ Compagnie Shonen is daar een voorbeeld van. Dit Franse gezelschap maakt gebruik van indrukwekkende projecties op lichamen van dansers en twintig kinderen die vanaf december mee repeteren.

Digitale video, pixel art en robotica versmelten realiteit en fictie tot een kleurrijke caleidoscoop.”

Het programma speelt zich grotendeels af in Cultuurcentrum Hasselt. Daarnaast zijn er voorstellingen op locatie, zoals in een woonwagen, een tent, een mysterieuze zolder en verspreid over de stad. In totaal worden er zo’n 12.000 bezoekers verwacht. Daaronder professionals uit de hele wereld die elkaar in Hasselt ontmoeten. “Toch blijft het Krokusfestival een publieksfestival”, aldus Verfaillie, “met gemiddeld 95 procent zaalbezetting door een familiepubliek dat in de krokusvakantie komt genieten van dans, muziek, theater of installaties. Of een mix daarvan.”

Krokusfestival, 3 t/m 11 februari in cultuurcentrum Hasselt. krokusfestival.be

THEATERMAGAZINE JEROEN

11

Meer dan ooit heeft de wereld behoefte aan dans, vindt Rick Takvorian, oprichter en voorman van dansfestival schrit_tmacher, dat dit voorjaar de 21e editie beleeft. “We leven in een tijd waarin woorden hun betekenis hebben verloren.” D O O R J U D I T H B O E S S E N

V

oor de zevende keer haakt Parkstadlimburgtheaters aan bij het grensoverschrijdende dansfestival schrit_tmacher. De voorstellingen zijn dus zowel in Heerlen als in Aken te zien. Volgens oprichter Rick Takvorian is schrit_tmacher geen thematisch festival. In plaats van een rode draad is er vanaf het begin radicaal gekozen voor een veelvoud aan perspectieven.

“Dus zie je bij ons niet alleen voorstellingen in de westerse traditie, maar net zo goed het werk van gezelschappen uit andere contreien. We beperken ons ook niet tot één stijl of school, tijdens schrit_tmacher zie je streetdance, klassiek ballet maar ook dans die zijn roots heeft in folklore. We vinden het goed om meerdere gezichtspunten te bieden. Ik denk dat dit ook broodnodig is, gezien de dramatische gebeurtenissen van het afgelopen jaar.”

‘Als je samen kunt bewegen, dan kun je ook anderszins harmonie tot stand brengen.’

Sluit Gods and Demons van Joost Vrouenraets aan op die gebeurtenissen?

“Jazeker, in de voorstelling van Joost gaat het over radicaliserende jongeren. Hij onderzoekt welke bewegingspatronen iets vertellen over haat. De vraag die iedereen bezighoudt, is natuurlijk hoe diepgevoeld idealisme kan uitmonden in extreme daden van geweld. We leven in een tijd waarin woorden hun betekenis verloren hebben. Kijk naar de retoriek van politici, ze zeggen allemaal hetzelfde en hun woorden zijn als het ware leeg. Aan de achterkant van wat ze zeggen zitten geen echte ideeën meer. Mensen raken hiervan in de war, want wat wordt er dan werkelijk bedoeld? Uiteindelijk zouden woorden ons moeten verbinden, ons nader tot elkaar moeten brengen. Maar dat lukt dus niet meer goed. Dans heeft wat dat betreft andere mogelijkheden.

Het lichaam vertelt vaak eenduidiger wat mensen werkelijk denken en voelen.”

Wat vind je het meest verrassende aan het komende festival?

“We openen in Aken met Moving Borders uit Mexico City. In hun voorstelling Nosotros staat de vriendschap tussen mannen centraal.

Daar is in Mexico een hele cultuur omheen, iets dergelijks kennen we hier gewoonweg niet. Men noemt het daar Carnal wat zoveel wil zeggen als eeuwige broederschap. Wat het zo interessant maakt, is juist die culturele bepaaldheid van dans. Bij die broederschappen hoort natuurlijk ook een repertoire aan bewegingen en expressie. Dat zie je goed terug in hun voorstelling. Dat is ontzettend spannend, en soms ook heel grappig. Het is een hele energieke voorstelling met invloeden vanuit streetdance, hiphop en modern ballet. Mooi dat juist

12

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

die jonge makers een kans krijgen. Het risico als je al wat langer meedraait, is dat je ongemerkt kiest voor zekerheid. Dat proberen we te vermijden, we willen het onszelf niet te gemakkelijk maken.”

Jullie hebben ook gezelschappen uit China geprogrammeerd.

“We hebben drie totaal verschillende voorstellingen van Chinese choreografen.

Een van de grote ontdekkingen dit jaar is de Yin Yue Dance Company. Yin Yue woont nu in New York maar is opgeleid in Shanghai. Haar voorstelling Through the Fracture of Light is gebaseerd op de vier elementen van Confucius, zij heeft hier een hele eigen dansstijl rond ontwikkeld.

Haar werk is een treffen van oude Chinese danstradities en hedendaagse dans.”

Schrit_tmacher als smeltkroes van uiteenlopende dansculturen?

“Ik denk dat dit precies is wat de wereld nu nodig heeft. Het klinkt misschien naïef, maar ik denk echt dat dans mensen met elkaar kan verbinden. Als je samen kunt bewegen, dan kun je ook anderszins harmonie tot stand brengen.

Elke kunstvorm heeft natuurlijk zijn eigen mogelijkheden om een verhaal te vertellen.

Dans kan dat heel goed, juist omdat de effecten minder direct en letterlijk zijn. Een goede voorstelling heeft tijd nodig om te verteren bij het publiek. Het effect gaat echter ook langer mee, dat verhaal vergeet je niet meer zo snel.”

Schrit_tmacher Festival, just dance!

Van 16 februari t/m 20 maart op diverse locaties. parkstadlimburgtheaters.nl of schrittmacherfestival.nl

Het lichaam als verteller 13

JANUARI 2016dit jaar is de Chinese YinTHEATERMAGAZINE Een van de grote ontdekkingen bij schrit_tmacher Yue Dance Company.JEROEN foto Anton Martynov

Klassieke muziek en jongeren, het is nog steeds geen gelukkig huwelijk. De Domijnen in Sittard en philhar monie zuidnederland trekken samen alle registers open om de liefde voor klassiek aan te wakkeren bij nieuwe doelgroepen. D O O R L E A N H O D S E L M A N S

Klassiek, ja ik wil

De liefhebber van klassiek vergrijst.

En dat merk je ook in de Westelijke Mijnstreek, waar de vergrijzing net iets harder toeslaat dan in de rest van Nederland. En omdat jongeren, inclusief dertigers en veertigers, nauwelijks belangstelling tonen voor klassieke muziek is één ding heel duidelijk: er is aanwas nodig, nieuw publiek.

De Domijnen in Sittard en philharmonie zuidnederland hebben elkaar gevonden in die missie. Gezamenlijk gaan ze aan de slag met educatie van klassieke muziek voor jong en oud. “Wat je kinderen meegeeft op jonge leeftijd komt er later uit”, zegt Martijn Versteeg van philharmonie zuidnederland. “Educatie is een van de nieuwste afdelingen binnen De Domijnen. Klassiek ga je terugzien in al onze disciplines: bibliotheek, museum, filmhuis en schouwburg”, zegt Hans Bours van De Domijnen.

De eerste gesprekken vonden plaats in mei 2015 op initiatief van de philharmonie, in november keken de eerste groepen van basisscholen in de schouwburg al naar ‘klassieke’ voorstellingen. “Wij hebben Het kleine nachtorkest met muziek van Mozart, Bach en Stravinsky opgevoerd voor groep 1-2 en de sprookjesklassieker Peter en de Wolf met muziek van Prokofjev door orkestmusici die tevens acteren voor groep 4-7”, vertelt Versteeg.

Bij de nieuwe voorstelling Vol verwachting

14

THEATERMAGAZINE JEROEN

speelt Jeugdtheatergezelschap Hetpaarddatvliegt het verhaal dat op de bühne wordt begeleid met klassieke muziek door het symfonieorkest. ”Je ziet dat kinderen hierin opgaan en op deze manier live uitgevoerde klassieke muziek meekrijgen. Dat is wat we beogen.” Naast het bezoek van scholieren aan het theater, gaan musici van de philharmonie ook met ensembles naar de scholen toe. Het orkest organiseert ruim 150 activiteiten voor scholieren en bereikt daarmee jaarlijks zo’n 20.000 leerlingen.

De Domijnen start vanaf voorjaar 2016 met muziekonderwijs, waaronder een instapcursus klassiek. “We richten ons op scholen, particulieren en harmonieën, fanfares en brassbands”, zegt Bours. “Met name bij die laatste categorie zie ik grote kansen. Ze zijn al bezig met muziek en spelen stukken die vaak gestoeld zijn op klassieke thema’s. Dit zijn de mensen, veel jongeren ook die in jeugdorkesten zitten, die ambassadeur kunnen worden van klassiek.”

Wat ook op de planning staat, zijn filmvertoningen over componisten zoals Mozart of Beethoven en films waarin

JANUARI 2016

klassieke muziek een grote rol speelt. Die films worden ingeleid door een spreker en gecombineerd met een concert van de philharmonie in de schouwburg. Voor het concert van 27 januari – De invloed van de oude Fransen door de philharmonie – wordt de film The Magic Flute vertoond.

The Magic Flute oftewel Die Zauberflöte is de laatste opera die Mozart schreef.

Er zijn twee filmversies: een van Ingmar Bergman uit 1975 en een van Kenneth ‘Het kan een Branagh uit 2008. De opstap zijn filmvertoning wordt naar meer, gecombineerd met een lezing over de late naar echte barok en de tijd die liefde voor daarop volgt. Op 26 klassiek.’ maart speelt de jonge Franse pianiste Lise de la Salle onder andere Beethovens vierde pianoconcert in Passioneel van klassiek naar romantiek. Gekoppeld daaraan vertoont De Domijnen de film Le Concert, een komisch drama van Rada Mihaileanu.

Wellicht in combinatie met een lezing over de doofheid van Beethoven. Verbindingen maken op alle mogelijke manieren om de liefde voor klassiek aan te wakkeren, dat is het streven.

Het Vastelaovendconcert van philharmonie zuidnederland, met bariton

‘De muziek varieert van Verdi tot Willy Caron en van Beppie Kraft tot Mozart. Publiek speelt een grote rol bij deze voorstelling.’

Sef Thissen, dirigent Raymond Spons en regisseur Hans Trentelman van Toneelgroep Maastricht, is een goed voorbeeld van een andere beleving van klassiek. Op carnavalszaterdag 6 februari is Vastelaovend de Venice te bezoeken in de theaterzaal van de Sittardse schouwburg. De muziek varieert van Verdi tot Willy Caron en van Beppie Kraft tot Mozart. Publiek speelt een grote rol bij deze voorstelling.

Vooraf konden amateurzangers zich aanmelden voor het koor dat met het orkest van de philharmonie optreedt.

En tijdens de Grande Finale wordt een Vastelaovendsmedley gespeeld van de meest gekozen carnavalsnummers, daarop is gestemd door luisteraars van L1. “Een spannende manier om de bezoeker die wellicht nooit klassieke concerten bezoekt toch te laten snuffelen aan klassiek”, aldus Martijn Versteeg. Hans Bours: “Het kan een opstap zijn naar meer, naar echte liefde voor klassiek.”

Favoriet klassiek door philharmonie zuidnederland in De Domijnen Sittard: Invloed van de oude Fransen op 27 januari om 20.00 uur, Vastelaovendconcert op 6 februari 2016 om 19.11 uur, Passioneel van klassiek naar romantiek door Lise de la Salle op 26 maart om 20.00 uur. philharmoniezuidnederland.nl en dedomijnen.nl

JANUARI 2016 Pianiste Lise de la Salle speelt op 26 maart met de philharmonie zuidnederland in Sittard. foto Marco Borggreve

THEATERMAGAZINE JEROEN

15

(Advertentie)

Klassieke muziek EUREGIONALE

AGENDA

Januari

Jodymoon, samen met de philharmonie zuidnederland, Zuiderlucht Nieuwjaarsconcert.

Op 7 januari, 18.00 uur, Timmerfabriek Maastricht. nieuwjaarsconcert.eu philharmonie zuidnederland - Nieuwjaarsconcert.

Gershwin, Piazzolla, Chabrier, Saint-Saëns, Strauss en Ravel. Op 8 januari 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht, op 9 januari 20.00 uur in Theater Heerlen. philharmoniezuidnederland.nl

Kristin von der Goltz (cello) & Kristian Bezuidenhout (fortepiano) - Een avond met Beethoven. Op 13 januari, 20.30 uur in de Cellebroederskapel Maastricht theateraanhetvrijthof.nl philharmonie zuidnederland - Een bijzondere ontmoeting met Strauss. Op 16 januari vanaf 13.30 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht, op 17 januari om 14.15 in Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl

Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Herbert Blomstedt - Symfonie Nr. 9 Uit de Nieuwe Wereld van Dvorák. Op 23 januari om 19.00 uur in Theater Heerlen. (Uitverkocht) parkstadlimburgtheaters.nl

Ensor Strijkkwartet – Nieuwjaarsconcert.

Bewerkingen van walsen en polka’s van Johan Strauss, Joseph Lanner en andere Weense componisten. Op 24 januari om 11.00 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be philharmonie zuidnederland - De invloed van de oude Fransen. Rebel, Dupuy, Rameau en Mozart. Op 24 januari om 14.15 uur in Muziekgebouw Eindhoven, 27 januari om 20.00 uur in De Domijnen Sittard. philharmoniezuidnederland.nl

Gavriel Lipkind (cello) - Cellosuites van J.S. Bach.

Een absolute mijlpaal in de klassieke muziek, gebracht door een topmuzikant. Op 26 januari om 19.30 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be philharmonie zuidnederland - Vastelaovend 2016.

In samenwerking met Toneelgroep Maastricht en anderen. Op 29 januari t/m 6 februari in Limburg. philharmoniezuidnederland.nl

16

THEATERMAGAZINE JEROEN

Remy Van Kesteren speelt Debussy op 20 maart C-mine cultuurcentrum Genk. foto Merlijn Doomernik

Februari Orkest van de XVIIIde Eeuw & Isabelle Faust (viool) - W.A. Mozart & L. van Beethoven. Eén van Beethovens meest bekende vioolconcerten. Op 13 februari om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt ccha.be philharmonie zuidnederland - Waanzinnige romantiek. Dvorák, Schumann en Brahms. Op 19 februari om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht, op 20 februari om 20.00 uur in Theater Heerlen, op 24 februari om 20.15 uur in De Maaspoort Venlo, op 28 februari om 14.30 uur in Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl Ad Mosam - Carnaval in Venetië. Op 20 en 21 februari om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen SittardGeleen. uitbalie.nl Quatuor Mosaïques - Haydn, Purcell, J.S. Bach. Op 21 februari om 20.30 uur in de Sint Janskerk Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl Elise Caluwaerts & Kim van den Brempt - Puccini, Bellini, Rossini, Verdi, Donizetti en Schubert. Op 21 februari om 11.00 uur in C-mine cultuurcentrum Genk c-minecultuurcentrum.be

philharmonie zuidnederland - Spicy Classics.

Studentenconcert. 24 februari om 20.30 Muziekgieterij Maastricht, 26 februari om 20.30 Klokgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl philharmonie zuidnederland - Smart Classics. Een slimme beleving van klassiek Brahms. Op 27 februari om 20.00 uur in Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl

JANUARI 2016

Plamena Mangova (piano) - L. van Beethoven, F. Chopin, F. Liszt, D. Sjostakovitsj & A. Ginastera.

Pianorecital door een finaliste van de Koningin Elisabethwedstrijd. Op 28 februari om 15.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Maarten Koningsberger - Songs from the 17th Century. Op 28 februari om 14.30 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl

Maart The Ministry of Operatic Affairs, Le Concert d’Anvers & Octopus Kamerkoor o.l.v. Bart Van Reyn & Korneel Hamers - Così fan tutte van W.A. Mozart. Een tijdloze interpretatie van Mozarts meesterwerk. Op 3 maart om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Orchestre Philharmonique du Luxembourg & Frank Peter Zimmermann . Bartóks Tweede vioolconcert naast Tsjaikovski’s Vierde symfonie.

Op 3 maart om 20.00 uur in Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl

philharmonie zuidnederland - Zingen geblazen!

Wagner, Hosokawa, Nebel en Mendelssohn. Op 4 maart om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht, 5 maart om 20.15 uur Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl philharmonie zuidnederland - De wereldoorlogen muzikaal beantwoord. Borodin, Elgar en Sjostakovitsj.

Op 11 maart om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht, op 12 maart om 20.15 uur in Muziekgebouw Eindhoven. Op 17 maart om 20.00 uur Theater Heerlen. philharmoniezuidnederland.nl

(Advertentie)

Jeroen Berwaerts speelt op 4 maart in Theater aan het Vrijthof in Maastricht. foto Sebastian Shulz

De Nederlandse Reisopera - Cosí Fan Tutte. Op 13 maart om 20.00 uur in Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl philharmonie zuidnederland - Passioneel van klassiek naar romantiek. Schubert en Beethoven. Op 17 maart om 20.15 uur in Muziekgebouw Eindhoven, op 26 maart om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. philharmoniezuidnederland.nl deFilharmonie o.l.v. Christian Lindsberg & Yossif Ivanov (viool) - W. Stenhammer, J. Sibelius & G. Petterson. Een blij wederhoren met de tweede laureaat van de Koningin Elisabethwedstrijd. Op 18 maart om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Till Fellner (piano), Schumann, Berio, Beethoven.

During Tefaf. Op 20 maart om 20.30 uur in Conservatorium Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl Remy Van Kesteren, Aldo Baerten, Mikhail Zemtsov & Kurt Van Eeghem – Rough. Het leven van Debussy.

Op 20 maart om 11.00 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be philharmonie zuidnederland - Matthäus-Passion Bach. Op 23 maart om 19.30 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht, 24 & 26 maart om 19.00 uur in Muziekgebouw Eindhoven, op 25 maart om 11.00 uur in Martinuskerk Venlo. philharmoniezuidnederland.nl Concerto Köln & Anna Lucia Richter. Op 27 maart om 19.00 uur Theater Heerlen. Met Concerto Köln voert Anna Lucia Richter twee sopraancantates van Johann Sebastian Bach uit; de beroemde cantate Ich habe genug, geschreven voor Maria Lichtmis, en Meine Herze schwimmt im Blut. Het ensemble omlijst de cantates met instrumentale werken van Bach. parkstadlimburgtheaters.nl philharmonie zuidnederland - Fabelachtige Jussens.

Pianobroers spelen Ravel, Poulenc en Sibelius. Op 31 maart om 20.15 uur in Muziekgebouw Eindhoven, op 1 april om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht, op 6 april om 20.00 uur in Rodahal Kerkrade. philharmoniezuidnederland.nl

April Liza Ferschtman & Friends. Op 10 april om 15.00 uur in Theater Heerlen. Liza Ferschtman komt met haar muzikale vrienden terug naar Heerlen met twee niet vaak uitgevoerde kamermuzikale meesterwerken: het kwintet in G van Dvorák en het Octet van Schubert. parkstadlimburgtheaters.nl

Isabelle Faust (viool) & Kristian Bezuidenhout (klavecimbel) - J.S. Bach & J.G. Pisendel. Twee virtuozen in een uitzonderlijk kamermuziekprogramma.

Op 13 april om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt ccha.be Wibi Soerjadi – Theatertour. Op 13 april om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl Marie-Elisabeth Hecker (cello) & Martin Helmchen (piano), Dvorak, Suk, Chopin, Beethoven, Brahms.

Op 14 april om 20.30 uur Sint Janskerk Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl philharmonie zuidnederland - Franse Meesterwerken. Soustrot Saint Saëns, Dutilleux en Berlioz. Op 14 april om 20.15 uur in Muziekgebouw Eindhoven, op 15 april om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. philharmoniezuidnederland.nl Philippe Thuriot – De Goldbergvariaties. Bach: niet op klavecimbel of piano, maar op accordeon. Op 17 april om 11.00 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be Anima Eterna o.l.v. Jos Van Immerseel & Thomas Bauer (bariton) - Schubertiade. Laat je meetronen naar de romantische 19de eeuw. Op 19 april om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be philharmonie zuidnederland -Twintig jaar Storioni Trio. Muziek van Weber, Beethoven en Dvorák. Op 22 april om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht, op 24 april om 20.15 uur in Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl Nationaal Orkest van België o.l.v. Andrey Boreyko & Elisabeth Leonskaja (piano) - R. Schumann & G. Mahler. (Her)ontdek de boeiende eerste symfonie van Mahler. Op 23 april om 20.00 uur in Cultuurcentrum Hasselt. ccha.be deFilharmonie o.l.v. Hans Graf & Octopus Symfonisch Koor - W. Henderickx & G. Holst. Twee werken, twee componisten, beiden geïnspireerd en gefascineerd door het universum en de planeten. Op 28 april om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Julia Fischer Quartet, Strijkkwartetten van Martinu, Dvorak en Schubert. Op 29 april om 20.30 uur in Sint Janskerk Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl philharmonie zuidnederland- Ruimtelijke Klanken.

Muziek van Debussy, Adès en Holst. Op 30 april om 20.15 uur in Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl

JANUARI 2016

Die Weise von Liebe und Tod. Op 30 april om 20.30 uur in Theater Heerlen. ‘Hartverscheurend mooi´ aldus Theaterkrant. De vrouw die zelfs in een concentratiekamp altijd haar best deed om het geluk in het leven te vinden krijgt gestalte dankzij mezzosopraan Christianne Stotijn en actrice Julika Marijn. parkstadlimburgtheaters.nl

Mei Brussels Philharmonic & Vlaams Radio Koor o.l.v.

Hervé Niquet, AnaÏs Constans (sopraan) & Reinoud Van Mechelen (tenor) - Requiem van W.A. Mozart.

Eén van Mozarts meest populaire werken met indrukwekkende koorpartijen. Op 6 mei om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Euterpe Baroque Consort – Orgelconcert. Eén concert, twee topcomponisten, vier klavierconcerti, één mooi orgel en een enthousiaste groep strijkers, pure barok. Op 8 mei om 17.00 uur in de SintMartinuskerk in Genk. c-minecultuurcentrum.be Frederic Rzewski (piano), The Road - Part VII. Op 19 mei om 20.30 uur in AINSI Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl philharmonie zuidnederland - Een overdonderende midzomernacht. Muziek van Händel, Mozart en Mendelssohn. Op 14 mei om 20.00 uur in Theater Heerlen, op 17 mei om 201.15 uur in Maaspoort Venlo, op 18 mei om 20.15 uur in Muziekgebouw Eindhoven, op 20 mei om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht, op 21 mei om 20.30 uur in Openluchttheater Valkenburg. philharmoniezuidnederland.nl La Roza Enflorese & Quatuor Alfama - Sefardische romances. Joods-Spaans repertoire verfraaid met polyfone muziek uit de Spaanse renaissance. Op 17 mei om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Nederlands Kamerkoor & Hadewych Minis: De Storm. Op 17 mei om 20.30 uur in Theater Heerlen.

Een verrassend, verhelderend en verwarrend ‘theaterconcert’ met vertelster Hadewych Minis en briljant koorwerk van het Nederlands Kamerkoor. parkstadlimburgtheaters.nl

Juni Opera Zuid – La Bohème. Op 4 juni om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

17

Extremalism bundelt twintig jaar danservaring van Greco en Scholten. foto’s Ballet National de Marseille & ICKamsterdam

Emio Greco en Pieter C. Scholten togen naar Marseille om een voorstelling te maken die hun twintigjarige samenwerking moest bekronen. Tegelijkertijd wilden ze het klassieke Ballet National de Marseille omvormen tot een modern gezelschap. D O O R J U D I T H B O E S S E N

ADEMEN DOE JE SAMEN E

en gigantische luster tolt en kantelt boven de bühne. Een honderdtal ringen van licht flakkeren, dimmen en gaan weer feller schijnen. Daaronder een groep van dertig dansers die als een zwerm vogels de vloer bestrijken. Hun slagschaduw zorgt voor een ingenieus patroon op de vloer. Ze klusteren samen als één lichaam, om dan weer uit elkaar te stuiven als losse lijven. De kaarten worden elke keer opnieuw geschud in deze dans van schaduw en licht.

Extremalism heet de jubileumvoorstelling van Emio Greco en Pieter C. Scholten die indruk moet hebben gemaakt in Marseille. Immers, het Ballet National werd opgericht door Roland Petit, de grootmeester van

18

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

romantische en verhalende balletten. Maar voorlopig zijn de tutu’s en tierelantijnen diep verstopt in het depot van het theater.

Scholten en Greco wilden een nieuwe koers inslaan, dus de hoofletter B van ballet verdween van de affiches. Daarvoor in de plaats prijkt er nu een prominente M van Marseille. Het lijkt een detail maar

hiermee wil het duo uitdragen dat haar hart klopt voor Les Marseillais, de gemêleerde arbeidersbevolking van deze havenstad.

Het contrast tussen de gemoedelijke dansstudio van ICKamsterdam aan de Warmoesstraat (waar Greco en Scholten de directie voeren) en de voormalige tabaksfabriek van La Friche, waar de voorstelling tot stand kwam, kon niet groter zijn. Om er te komen, moet je eerst door een multiculturele arbeiderswijk waar grillige melodielijnen van Algerijnse raï muziek over de pleintjes schalt.

In La Friche ontstond een voorstelling op het scherpst van de snede. Er is niet gekozen voor een reprise uit het omvangrijke oeuvre van Scholten en Greco, terwijl dat toch gemakkelijk had gekund.

Extremalism gaat over de reactie van de mens op de crisis van vandaag. En dat levert vooral veel opstandige lijven op, die al dansend verzet plegen. Want welke betekenis kunnen we nog ontlenen aan ons lichaam, nu we geconfronteerd worden met de eindeloze levensduur van robots en computers? Hoe overleeft een lichaam in tijden van gemis?

Van schaarste is in de voorstelling evenwel niks te merken. Met dertig dansers (24 dansers uit Marseille en zes van ICK) is het podium goed gevuld en lijkt het gezelschap een lange neus te trekken naar de bezuinigingsslag in de culturele sector. Ook het decor straalt weelde uit. Bronskleurige kettingen hangen als gordijnen langs de bühne. De wanden zijn bekleed met chocoladekleurig ribbeltjeskarton waardoor het geheel doet denken aan de binnenkant van een bonbon doos.

Daarbinnen hangt de Chain Reaction, een enorme lichtsculptuur van Henk Stallinga, die het visuele ijkpunt is van de voorstelling.

Extremalism bundelt twintig jaar dansgeschiedenis van Greco en Scholten en is het voorlopig hoogtepunt in een verhaal waarin telkens weer de zeggingskracht van het lichaam als startpunt dient. Midden jaren negentig ontmoetten de twee elkaar toen de danswereld in twee stromingen splijtte. De school van William Forsythe zette de toon en de technische virtuositeit van dansers werd ten top gevoerd. De benen moesten hoger, de arabesques gekromder en de pirouettes alsmaar sneller. Daarnaast waren er de gortdroge conceptuele voorstellingen die meer over politiek dan over dans gingen. Dansliefhebbers werden er niet echt vrolijk van, maar om mee te tellen moest je het toch gezien hebben. Scholten en Greco hadden met beide stromingen weinig op en besloten het over een andere boeg te gooien. Bij hen werd de danser een intuïtief wezen dat hoofd en lijf met elkaar verbindt.

Het meest zichtbaar is dit in de manier waarop hun choreografie georganiseerd is. De basis wordt niet bepaald door strakke schema’s en posities, maar door het organische ritme van de ademhaling.

Emio Greco en Pieter C. Scholten. foto Alwin Poiana

‘Welke betekenis kunnen we nog ontlenen aan ons lichaam, nu we geconfronteerd worden met de eindeloze levensduur van robots en computers?’

Gedurende de voorstelling zijn er momenten waarop de dertig dansers hun ademhaling synchroon stellen zodat er een gelijklopende cadans ontstaat. Dat is de telling, dat is de drager die bepaalt waar ze zich bevinden in de voorstelling.

Als toeschouwer voel je die ritmische ademhaling, ongemerkt doe je mee en word je onderdeel van de drager.

Samen ademen betekent voor het Ballet National de Marseille ook samen leven, want de dansers beschouwen hun gezelschap als een gemeenschap.

Met de traditionele hiërarchie tussen de solisten en het corps de ballet is het dan ook gedaan sinds Greco en Scholten het roer hebben over genomen. Dat is goed merkbaar, want ook al opereren sommige dansers tijdens het ballet als solisten pur sang, altijd blijven ze onderdeel van die ene uitdijende en terugtrekkende ademtocht.

Ballet National de Marseille & ICKamsterdam – Extremalism. Op 16 februari om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl

JANUARI 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

19

Fagottist Bram van Sambeek en de philhar monie zuidnederland spelen een concert van een vrijwel onbekende componist wiens leven je zo zou kunnen verfilmen. Het manuscript kwam onverwachts met de post.

“Muzikaal is dit echt interessant!”

DOOR DUNCAN LIEFFERINK

Edouard Du Puy

EEN

AVONTUURLIJK FAGOTCONCERT Édouard Du Puy werd door de Zweedse koning uit Stockholm verbannen omdat hij tijdens een feest een lofzang op Napoleon had aangeheven. Hij trok naar Kopenhagen en vierde daar triomfen als violist, zanger, dirigent en componist. Als beloning voor dapper optreden tijdens de belegering van de stad door de Engelsen in 1807 werd hij benoemd tot luitenant. Maar helaas, na ontdekking van zijn affaire met kroonprinses Charlotte Frederikke werd hij ook uit Denemarken verbannen.

Via een omweg keerde Du Puy terug naar Stockholm, waar het politieke tij inmiddels gekeerd was. De kroonprinses moest voor straf naar Jutland. Uit zijn allereerste betrekking als concertmeester aan het hof van Heinrich von Preussen, een van de talrijke broers van Frederik de Grote, werd Du Puy trouwens ook al na een paar jaar weggestuurd. Naar het schijnt was hij te paard een kerk binnengereden.

Geen wonder dat zo iemand een avontuurlijk concert voor een avontuurlijk instrument schreef. Avontuurlijk, of op zijn minst verrassend, is ook de manier waarop fagottist Bram van Sambeek het bewuste concert in handen kreeg. Van Sambeek: “Ik ben niet iemand die dagenlang in

20

THEATERMAGAZINE JEROEN

bibliotheken gaat zitten zoeken naar nieuw repertoire. Maar een paar jaar geleden ging ik een opname maken van Du Puys bekendste stuk voor fagot, het concert in a-klein. In zo’n geval vind ik het prettig om het manuscript te hebben gezien, dus ik schreef een briefje aan de bibliotheek in Stockholm waar het zich bevindt.

Een week later kreeg ik een enorm pakket in de bus. Daar zat niet alleen het fagotconcert in dat ik had aangevraagd, maar nog veel meer stukken, waaronder een ander concert voor fagot en orkest.

Onbekend, nooit uitgegeven!”

Bram van Sambeek (Groningen, 1980) is in korte tijd uitgegroeid tot het gezicht van de fagot in Nederland. In 2009 won hij de prestigieuze Nederlandse Muziekprijs.

Sinds vorig jaar is hij vaandeldrager van de actie ‘Red de fagot’. Dreigt de fagot uit te sterven? Is de situatie zo ernstig? ”Nee”, lacht Van Sambeek, “maar er is wel iets aan de hand. Toen ik tien was, wilde ik saxofoon gaan spelen, net als een heleboel kinderen van die leeftijd.

Kinderen zien alleen wat er al heel veel is.

JANUARI 2016

Omdat ik de klank zo mooi vond, koos ik toch voor de fagot. Zo’n actie verhoogt de zichtbaarheid van het instrument.”

De vondst van het ‘nieuwe’ concert van Du Puy (ca. 1770-1822) was dan ook koren op Van Sambeeks molen.

“Dit is echt een prachtige aanvulling op het repertoire voor fagot en orkest. Het kan zich meten met het fagotconcert van ‘Du Puy Mozart!”, zegt hij. Toch was het helemaal niet zo zong graag makkelijk om het stuk op Mozarts de concertprogramma’s opera Don te krijgen. Onbekend Giovanni – maakt onbemind. In 2010 speelde Van Sambeek de rol van twee proefuitvoeringen vrouwenmet een Haags verslinder lag amateurorkest. In januari 2016 staat het werk hem goed.’ voor het eerst op de lessenaars van een professioneel orkest, de philharmonie zuidnederland.

Voor de fagottist valt vooral op hoe virtuoos het stuk is. “Er zitten heel snelle passages en extreem hoge noten in. Du Puy heeft het waarschijnlijk aan het eind van zijn leven geschreven voor Franz Preumayr, één van de beste fagottisten

‘Componisten benadrukken vaak het springerige, grappige karakter van de fagot, maar ik houd juist van de zangerige kant van het instrument.’

van zijn tijd. Maar het is niet zeker of Preumayr het concert ooit uitgevoerd heeft, daar zijn geen aanwijzingen voor.

Misschien spelen we in januari wel een wereldpremière!”

“Behalve virtuoos is het ook heel lyrisch”, vervolgt Van Sambeek. Du Puy was componist én zanger. Hij trad op in zijn eigen opera’s. Ook zong hij graag Don Giovanni in Mozarts gelijknamige opera – de rol van vrouwenverslinder lag hem goed. Van Sambeek: “Die achtergrond als zanger hoor je. Componisten benadrukken vaak het springerige, grappige karakter van de fagot, maar ik houd juist van de zangerige kant van het instrument.

Dit concert zit vol mooie, zangerige melodieën.”

Zou je Bram van Sambeek misschien nog van enige partijdigheid kunnen verdenken – hij is immers de fagot aan het redden – de dirigent van de concerten in januari, de Duitse oude-muziekspecialist Andreas Spering, valt hem bij: “Du Puy was een tijdgenoot van Beethoven: zelfde geboortejaar, net een paar jaar eerder overleden. In die sfeer moet je het ook zoeken. Het concert is misschien niet zo groots opgezet als de concerten van Beethoven, maar het heeft een indrukwekkende instrumentatie, met veel blazers. Muzikaal is het echt interessant!”

De invloed van de oude Fransen door philharmonie zuidnederland o.l.v. Andreas Spering m.m.v. Bram van Sambeek, fagot.

Werken van Rebel, Du Puy, Rameau en Mozart. Op 21 januari in Breda, op 24 januari in Eindhoven, op 27 januari in Sittard en op 29 januari in Tilburg. philharmoniezuidnederland.nl

JANUARI 2016

Bram van Sambeek. foto Andrew Rankin

THEATERMAGAZINE JEROEN

21

Het menselijk tekort, we krijgen er geen genoeg van.

Theu Boer mans maakte voor het Nationale Toneel een bewerking van De revisor van Nikolaj Gogol. “Mensen houden de morele coördinaten niet meer in de gaten.”

DOOR FONS GERAETS

HET WORDT ALSMAAR ERGER D

e revisor is een satirische komedie over vriendjespolitiek en corruptie in het lokale bestuur. Als een regeringsinspecteur wordt gestuurd om de augiasstal uit te mesten, rijgen de gebeurtenissen zich aaneen. Gogol schreef het stuk in 1835, maar regisseur Theu Boermans heeft het tsaristische Rusland verruild voor het Nederland van nu.

“Per slot van rekening is corruptie schering en inslag”, licht Boermans toe.

“Fascinerend is dat de elite haar gesjoemel helemaal niet als iets onoorbaars beschouwt. Wat wij zien als corruptie, is voor hen de smeerolie van de economische machinerie. Voorbeeld: als een lokale bestuurder ter verbetering van de veiligheid een rotonde laat bouwen en de opdracht gunt aan een bevriende aannemer - die als tegenprestatie zijn villa voor een zacht prijsje verbouwt - staat in zijn perceptie nog altijd de veiligheid voorop. Hun moreel bewustzijn is niet sterk ontwikkeld.

Interessant om te zien hoe ze hun zwakheden proberen recht te breien. Maar ze kunnen niet anders. Het is menselijk onvermogen.”

We zijn 180 jaar verder. Is de mens onveranderlijk hebzuchtig en egoïstisch?

“Het is alleen maar erger geworden! Aan de ene kant wordt de wereld globaler en opener, aan de andere kant gaan kleine gemeenschappen zich afschermen en afsluiten. Dat zijn communicerende vaten.”

Wil je ook het publiek een spiegel voorhouden?

“Ja, ik hoop dat bezoekers aan het denken worden gezet over hun eigen gedrag. De revisor is eerder een zedenschets dan een aanklacht. De graaicultuur en andere uitwassen van het neoliberalisme ken ik

‘Hoe komt het dat de mensen de morele coördinaten niet meer in de gaten houden?’

Theu Boermans. foto Sabrina Bongiovanni

wel. Ik wil niemand veroordelen, niemand is zuiver op de graat. De kwestie is: hoe komt het dat de mensen de morele coördinaten niet meer in de gaten houden?”

In 1993 zei je al: elk toneelstuk is politiek.

“Een toneelstuk gaat altijd over de samenleving en is dus per definitie politiek. Hoe gaan mensen om met de omstandigheden, beperkingen en verlangens? De botsing van het individuele met het algemeen belang; daar gingen de oude Griekse tragedies al over. Je moet kunst niet gebruiken om politiek te bedrijven. Dan kom je op een hellend vlak. Kunst is er om vragen te stellen, niet om antwoorden te geven.

Waarom was Gorki een mindere schrijver dan Gogol en Tsjechov?

Omdat hij het niet kon laten om politieke boodschappen in zijn werk te verpakken. Dan houdt het óp kunst te zijn.”

De revisor van het Nationale Toneel, op 27 om 20.00 uur en op 28 februari om 19.30 uur in Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl

22

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

Lang leve Tommy Cooper Jan Jaap van der Wal en René van ‘t Hof. foto Stephan Vanfleteren

In Not The Tommy Cooper Story gaat dodelijke er nst schuil achter een maskerade van flauwe grappen en mislukte goocheltrucs. Met de Britse komiek heeft de voorstelling niets en tegelijk alles te maken. D O O R A L E X A N D E R S C H R E U D E R

H

et publiek in het televisieprogramma Live From Her Majesty’s vermaakte zich kostelijk toen Tommy Cooper op het podium in elkaar zakte en niet meer opstond. Het optreden werd rechtstreeks uitgezonden. Pas nadat hij enige tijd vrijwel roerloos had gelegen, werd de uitzending onderbroken. Het bleek allesbehalve een mop te zijn. 15 april 1984 was vanaf toen de sterfdag van Groot-Brittannië’s geliefde grapjas.

‘Niemand anders kon falen met zoveel succes.’

“Dokter, ik heb mijn arm bezeerd op meerdere plekken.”

— “Nou, ga daar maar niet meer heen dan.”

Tommy Cooper wordt wereldberoemd met zijn doelbewust flauwe humor. Net als met zijn andere specialiteit, de mislukte goocheltruc. Een lege kast is na enkele zeer gewichtige tovergebaren nog altijd even leeg. Een lepel die hij op magische wijze in een glazen pot laat dansen, blijkt aan een doorzichtig koordje te hangen.

Ook koningin Elisabeth was een groot fan van Coopers vakkundige gestuntel. Niemand anders kon falen met zoveel succes.

Dat laatste is waar Not The Tommy Cooper Story over gaat. Schrijver Jan Veldman, componist Vincent van Warmerdam en regisseur Michel Sluysmans van Toneelgroep Maastricht hebben naar eigen zeggen

JANUARI 2016

een parabel geschreven over kleinmenselijk falen.

Hoofdpersonage Terry Copper is als toneelknecht verantwoordelijk voor de rekwisieten. Wanneer hij na de show op het podium een eenzaam achtergebleven hoofddeksel vindt, wil hij dat koste wat kost aan de rechtmatige eigenaar terug bezorgen. Hij verlaat zijn kleine, veilige theaterwereldje en trekt het echte leven in.

Tommy Cooper was op de eerste plaats een entertainer, een publiekslieveling. Maar wat ging er schuil achter het masker? Het gaat de bedenkers van deze muziektheatervoorstelling uiteraard niet om de man zelf, maar om zijn typische humor. Alsof Coopers geest het toneel bewoont. De rollen van René van ’t Hof als de onhandige, goedbedoelende toneelknecht en cabaretier Jan Jaap van der Wal als alwetende en ongetwijfeld spitsvondige verteller maken alvast nieuwsgierig naar deze voorstelling.

Toneelgroep Maastricht - Not The Tommy Cooper Story. Op 25, 26 (try outs) en 27 februari (première) om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. Op 4 juni om 20.00 uur in Theater Heerlen. theateraanhetvrijthof.nl parkstadlimburgtheaters.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

23

BALLERINA’S MET PISTOLEN

Choreografe Wen Hui: “Ons lichaam is ons archief.” foto’s Wang Xu Fang

24

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

De serie Get Lost brengt maatschappijkritische voorstellingen uit verre oorden naar onze theaters.

Curator Frie Leysen wil de comfortabele westerse visie ter discussie stellen. “Als je ramen en deuren dichthoudt, gaat het stinken in huis.” D O O R A N N E M A R I E S TA A K S

A

ls klein meisje droomde Wen Hui (1960) van een rol in The Red Detachment of Women. De maoïstische dansvoorstelling over een meisje dat zich bevrijdt van haar onderdrukker en zich vervolgens aansluit bij communistische strijders, was sinds Mao’s Culturele Revolutie vaste prik in de Chinese opvoeding. In een perfect gedrilde groepschoreografie zwaaien ballerina’s in kekke uniformen met pistolen en zwaarden. Stoer én elegant. Welk meisje wil dat nou niet?

‘Eigenlijk ben ik een banaan.

Geel van buiten en wit van binnen. Ik voel me Australisch, maar ik zie eruit als een Chinees.’

Maar Wen Hui werd ouder en wijzer. Als choreografe en oprichtster van het eerste onafhankelijke Chinese dansgezelschap greep ze in 2014 de vijftigste verjaardag van The Red Detachment of Women aan om het stuk kritisch tegen het licht te houden. “Ons lichaam is ons archief”, vertelt Wen Hui in een filmpje over Red, de dansvoorstelling over het maoïstische ballet van weleer.

“Belangrijke gebeurtenissen zijn gemarkeerd in ons lijf.”

Als research interviewde Wen Hui de choreograaf en dansers van het origineel. In haar versie van Red werkt ze onder meer met een 60-jarige ballerina die het stuk in de jaren zeventig vele malen danste. Met Red wil Hui dansers en publiek laten reflecteren op een discutabel hoofdstuk uit het Chinese verleden.

Daarmee creëerde ze geen comfortabele positie voor zichzelf: de Chinese autoriteiten bekijken haar werk met argusogen.

Wens werk heeft de urgentie waar Frie Leysen als curator van Get Lost naar zoekt. Get Lost haalt niet-Westerse theater- en dansvoorstellingen naar Nederland en België. Dit seizoen zijn het er vier, waaronder Red. Leysen heeft haar sporen verdiend in de culturele sector en won in 2014 de prestigieuze Erasmusprijs. We spreken haar een dag na de aanslagen in Parijs. Zij is dan in Beiroet, waar ‘die andere’ aanslag plaatsvond. Leysen is verontwaardigd over de wereldwijde aandacht voor Parijs en het gebrek daaraan voor Beiroet. Op de vraag hoe de politieke situatie het creatieve klimaat beïnvloedt, antwoordt ze: “Het politieke gekakel is weerzinwekkend. Het is koren op de molen van rechts en het versterkt de angst, de onverdraagzaamheid.” Werk aan de winkel voor kunstenaars? Leysen: “Via kunst kunnen we het publiek confronteren met de rijkdom en de gevoeligheden van andere culturen als tegengif tegen de intolerantie.”

Over intolerantie en discriminatie gaat Blood Links,

de tweede voorstelling in de serie. William Yang, een Australiër met Chinese roots, gaat aan de hand van foto’s en verhalen op zoek naar zijn eigen identiteit.

Yang: “Eigenlijk ben ik een banaan. Geel van buiten en wit van binnen. Ik voel me Australisch, maar ik zie eruit als een Chinees.” Zijn Chinese moeder voedde hem Australischer op dan de gemiddelde Australiër, toch ging Yang op zoek naar wat zijn wortels voor hem betekenen.

Hoe uiteenlopend ook, de voorstellingen van Get Lost bieden geen hapklare brokken. Daarvoor moet je niet bij Frie Leysen zijn. Haar hele carrière pleit ze voor kunst die gemaakt wordt vanuit urgentie en niet omdat ze toevallig binnen een bepaalde cultuurnota vallen. De invloed van andere culturen is daarom essentieel: “De confrontatie met de ander inspireert me. Als je ramen en deuren dichthoudt, gaat het stinken in huis. Kunstenaars uit andere delen van de wereld hebben een radicaal andere blik op de tijd waarin we leven.”

Volgens Leysen dreigen onze makers pleasers te worden die zich plooien naar de wensen van beleidsmakers. In andere delen van de wereld, zoals in Beiroet, is dat wel anders. “Hier zijn geen subsidies…

Het gebrek aan infrastructuur maakt dat alleen gedreven kunstenaars die een sterke noodzaak voelen, overblijven.”

Echter, de neiging tot behagen ligt ook daar op de loer: “Kunstenaars hier kijken naar het Westen, waar wél middelen en mogelijkheden zijn.” Een groot gevaar, vindt Leysen: “Zodra ze de eigen context loslaten, verliezen makers hun geloofwaardigheid.” Ze blijft hameren op het belang van kunstenaars voor de maatschappij. In haar Erasmustoespraak greep ze in het bijzijn van onze koning haar kans om de noodklok te luiden: “Majesteit, uw land is een plek geworden waar de kunsten nog nauwelijks kunnen ademen.” De voorstellingen van Get Lost zullen ongetwijfeld voor wat extra zuurstof zorgen.

Red door The Living Dance Studio, op 2 maart. Blood Links door William Yang, op 15 maart. Sharira - Fire Desire door Chandralekha Dance Company (IN), op 29 maart. Adonde van Los Muertos – Lado A door Grupo Krapp (ARG), op 26 april.

De voorstellingen beginnen om 20.30 uur in Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl

JANUARI 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

25

column

Hete herfst D

e herfst begon heet. Op Facebook dan, waar de theatermaker George van Houts de Volkskrant-criticus Hein Janssen dood wenste, nadat deze hem slechts twee sterren voor de voorstelling Ventoux had gegeven. Ik citeer Van Houts: “Zure ouwe nicht had weer eens last van zijn aambeien en vond er niets aan. […] Hein Janssen, een welgemeend: sterf.”

Nu is Janssen wel wat gewend. Zo’n twintig jaar geleden sprong een boze Carol van Herwijnen op de fiets toen hij op de radio hoorde hoe de recensent zijn acteerprestaties live de grond in boorde. Eenmaal bij de studio aangekomen sloeg de acteur hem tegen de vloer. Een verhaal dat me nog altijd verbaast, niet eens zozeer vanwege de gewelddaad, maar vanwege de tijd die tussen impuls en actie zat: deze man moet zich de hele fietstocht lang zó opgefokt hebben dat zelfs de frisse wind hem niet heeft kunnen afkoelen.

Overigens keur ik geweld, ook tegen recensenten, ondubbelzinnig af. Maar ik zal eerlijk zijn: ik herken het verlangen. Ook ik heb weleens na een negatieve bespreking de schrijver ervan oncomfortabele pijnen toegewenst, ook ik fantaseerde over snedige beledigingen of spuwen in het gezicht van de onverlaat die mij in zijn beschouwing durfde te kwetsen. Gelukkig zijn deze aanvechtingen van korte duur, weet ik mijn reptielenbrein te onderdrukken en ken ik andere manieren om stoom af te blazen. Maar ik herken de aandrift.

Want lastig aan scheppende en uitvoerende kunstenaars is dat ze soms, ondanks zichzelf en zeker ondanks ratio en rede, samenvallen met hun werk. Een sneer naar het werk is dan een persoonlijke aanval en laten we wel wezen: wanneer je met hart en ziel naar een voorstelling toe werkt, die allerlei eigen emoties en bedoelingen bevat, dan is het uitermate vervelend als iemand die daar slechts een avondje toeschouwer van is geweest zijn vingertje naar je uitsteekt en zegt: “Ik vind dat je een beetje stinkt”.

Steeds meer theatermakers pikken dat niet meer. Van H. was niet de eerste die

26

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

ik via Facebook zijn (morele) gelijk zag halen. En die toegenomen mondigheid leidt tot interessante debatten tussen makers en critici. Gesprekken over de verantwoordelijkheden van veld en vakbroeders, die zeker interessante inzichten op kunnen leveren.

Maar uiteindelijk gaat het er niet om wie gelijk heeft, wie meningen vermomt als feiten of welke verantwoordelijkheid beide partijen hebben. Het gaat erom dat je me leuk vindt. En anders moet je je mond houden. Want, zoals het cliché wil: al krijg je honderd goede kritieken, je onthoudt die ene negatieve. Moet je dan uit onmacht een podium zoeken om in het openbaar terug te roepen?

Misschien wel. Zelf doe ik het liefst of er niks aan de hand is, glimlach ik grootmoedig en zwijg ik die rotrecensie dood, vanuit de gedachte dat wrijven de vlek alleen maar groter maakt. Maar de theatermaker die de discussie openbreekt en eisen stelt aan de kwaliteiten van de criticus, die objectieve argumenten en een door kennis en kunde gedragen oordeel verwacht in plaats van een subjectieve en individuele ervaring, die verlangt naar de recensent als kenner tegenover de meningenmachine van het internet, voor die theatermaker kan ik alleen bewondering hebben.

Voor de theatermaker die zijn criticus dood wenst wat minder. Al snap ik de impuls, Facebook is een snel medium waarbij een steekvlammetje al snel een schroeiplek achterlaat en zijn stijlmiddelen als hyperbool en ironie nooit ver weg. Net als het misverstand. Ook Van H. lijkt dit te begrijpen en zegt zelf drie dagen na zijn woedende bericht dat zijn verwensing terecht als absoluut ongepast overkomt. Hij verandert het woord ‘sterf’ in ‘leef’. Janssen heeft dan al laten weten “nooit, nooit meer” naar de voorstellingen van Van H. te gaan. “Dat heeft-ie toch maar mooi voor elkaar gekregen.”

JIBBE WILLEMS

‘die toegenomen mondigheid leidt tot interessante debatten tussen makers en critici.’

Jibbe Willems (Arnhem, 1977) is toneelschrijver.

JANUARI 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

27

Met ’Nuff Said begon Mourad Bekkour van elkaar verschillende stemmen, kleuren en genres te mengen in optredens met muziek, humor, literatuur en video. “Niets is simpeler dan alleen mensen vragen die precies zeggen wat jij ook denkt.” D O O R PA U L VA N D E R S T E E N

MULTICULTI-MIX ZONDER NADRUK M

ourad Bekkour is een Antwerpenaar die acht jaar geleden iets wilde doen met de inspirerende mix van culturen om hem heen. Iets kunstzinnigs, maar met een vanzelfsprekende uitstraling. Want ook in België is er het fenomeen van de excuus-buitenlander. Dat stoorde hem al toen hij bij de VRT- nieuwsdienst werkte. Wanneer er wat met allochtonen aan de hand was, werd Bekkour op pad gestuurd om lotgenoten op te sporen. Die kramp herkent Bekkour in de cultuurwereld. “Wanneer mensen met een buitenlandse achtergrond bij iets kunstzinnigs worden betrokken, is het vaak zo nadrukkelijk.”

‘Nuff Said – genoeg gezegd – is een programma met muziek, video, humor en literatuur. De titel verwijst naar het eindeloze gelul over multiculturaliteit.

‘Een presentator Mourad Bekkour (38) begon relatief klein in het cultuurcentrum van de Antwerpse wijk met de tongval Berchem. Inmiddels toert ‘Nuff Said ook van de naar Gent, Turnhout en Genk. Door schade en schande wijs geworden is Bekkour gaan belangrijkste werken met lokale hosts. “Een presentator stad van met de tongval van de belangrijkste stad Vlaanderen van Vlaanderen wekt elders in Vlaanderen irritatie op. Mensen liepen gewoon de zaal wekt elders in uit en zeiden: ‘Dat doet gewoon pijn aan Vlaanderen mijn oren.’ Ik had daar nooit bij stilgestaan.” irritatie op.’

‘Nuff Said moet het publiek verrassen.

Bekkour wil vooral niet dat de formule er al te veel doorheen schemert. De mix van artiesten moet een zekere willekeur uitstralen. Wat niet betekent dat de programmeur lukraak kiest. “Ik wil er altijd op zijn minst

28

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

één vrouw en één allochtoon bij.

Naast onbekend talent wil ik ook altijd een gevestigde naam.”

Bekkour wil een clubsfeer creëren waar iedereen dicht op elkaar zit en waar artiesten na afloop niet in de coulissen verdwijnen, maar blijven hangen. “Zo raken mensen makkelijker met elkaar in gesprek en ontstaat debat.”

Na de aanslagen in Parijs kon Bekkour zich moeilijk zetten tot het kijken naar discussies op tv. Hij spreekt van “fake debatten met steeds weer dezelfde argumenten.

Een oplossing zoeken betekent niet wijzen, niet wegkijken. Maar samen gaan kijken naar het wegnemen van de problemen. Zorg dat je al die nationaliteiten overal terug gaat zien. Als buschauffeur. Als agent. Doe het op zijn minst in uw eigen belang, zodat er op uw tachtigste nog iemand is die uw pampers verschoont.”

In de loop der jaren is Bekkour anders gaan programmeren. “In het begin volgde ik heel erg mijn eigen smaak. Dat ben ik meer en meer gaan loslaten.

Omdat je dan meer verrassingen krijgt. Dan blijken

The Narcicyst bij het multiculti-spektakel ‘Nuff Said. foto’s Esma Alouet

een celliste en een klassieke zangeres plots heel erg mooi te kunnen samenspelen met onze funky huisband BRZZVLL. Ik zoek ook bewust contrasten op. We hadden ooit een pro-Palestina-dichter die in een set van twintig minuten alleen maar vertelde hoe slecht Israel is. Niet veel later moest cabaretier ‘Mijn eigen Micha Wertheim het podium op, die daar met smaak ben ik zijn joodse achtergrond natuurlijk op reageerde.

Een andere keer sleepte een spirituele dichter meer en meer uit de Verenigde Staten het publiek met de gaan loslaten. nodige halleluja’s mee in zijn geloof. Daarna Omdat je kwam een comedian uit Zweden die, zelf zoon van een dominee, alleen maar stond af te geven dan meer op religie. Met dat programma zijn we ook verrassingen nog drie steden af gegaan. De dichter en de krijgt.’ comedian hebben drie dagen lang geen woord met elkaar gewisseld. Die spanning opzoeken, debat oproepen, dat vind ik mooi. Niets is simpeler dan alleen de mensen vragen die precies zeggen wat jij ook denkt.”

Aan de drie ‘Nuff Said-edities in Genk doet weer een veelkleurig gezelschap mee. De artiesten komen behalve uit België ook uit Groot-Brittannië, de Verenigde Staten, Canada en Nederland. Inmiddels wordt ook aan een tv-versie gewerkt, na vier podiumregistraties op Canvas in 2014. Bekkour: “Vier keer laat op de zondagavond.

Dan trek je hooguit honderdduizend kijkers. De aanpak

JANUARI 2016

was ook nog niet helemaal goed. De presentator richtte zich bijvoorbeeld tot de zaal en niet tot de kijker thuis. Die krijgt dan het idee dat hij er niet helemaal bij hoort. Dat en meer willen we veranderen. Liefst willen we ook een tijdstip en frequentie waarmee we publiek aan ons kunnen binden. Zodat we kunnen uitgroeien tot een afwijkende stem tussen al die gelijkvormige programma’s.”

‘Nuff Said op 6 februari, 5 maart, 2 april en 14 mei om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be en nuffsaid.be

THEATERMAGAZINE JEROEN

29

Van jongs af aan heeft Rita Hoofwijk een fascinatie voor prentenboeken. Nu gaat ze er een tot leven brengen.

“Het gaat nou nooit over een konijn dat een wortel wil.”

D O O R PA U L VA N D E R S T E E N

THEATER ALS EEN PRENTENBOEK “E

en levend prentenboek” wil Rita Hoofwijk maken. Het wilde weg moet het theaterstuk gaan heten. Hoofwijk, laatstejaars aan de Maastrichtse Toneelacademie, wordt al heel lang gefascineerd door prentenboeken. “Het mooie vind ik dat ze je, vaak zelfs op elke nieuwe pagina, in een nieuwe wereld brengen. In zekere zin is het te vergelijken met theater, ook zo’n black box waarin elke avond een nieuwe sfeer kan worden opgeroepen.”

Prentenboeken waar de teksten echt iets toevoegen of “de zaak net even verdraaien” spreken Hoofwijk (Sittard, 1994) het meest aan. Haar persoonlijke favoriet is het werk van de Zweeds-Nederlandse Marit Törnqvist. “Ze maakt ze voor kinderen en volwassenen. Het is zo gelaagd dat iedereen er wel iets in kan ontdekken. In Klein verhaal over liefde zit er bijvoorbeeld een meisje op een paal in zee dat wacht tot de liefde terugkomt. Het gaat nou nooit over een konijn dat een wortel wil en blij is als hij er eindelijk een heeft.”

Al toen ze nog maar vaag een idee van de voorstelling had, benaderde ze Törnqvist, een internationaal succesvol illustrator. “Ze zegde toe op gevoel.” Ook mimespeler Felix Schellekens en een muzikant gaan meedoen.

Hoofwijk onderzoekt graag de rol van de toeschouwer bij een voorstelling. Bij vorige projecten deed ze dat door afstand te nemen van de standaard-theatersetting, door het publiek te laten participeren of door elke bezoeker slechts een deel van het verhaal te laten zien. Bij Het wilde weg zal het wat traditioneler toegaan.

“Waarschijnlijk krijgen de toeschouwers de

30

THEATERMAGAZINE JEROEN

‘Theater, zo’n black box waarin elke avond een nieuwe sfeer kan worden opgeroepen’

Rita Hoofwijk. foto Ellie Jeucken

tekst, waardoor ze lezen in het prentenboek waar ze middenin zitten.”

Hoofwijk krijgt voor Het wilde weg brede ondersteuning van de talentenmakelaars van VIA ZUID. Het wilde weg is een co-productie met Het Laagland, VIA ZUID en de Toneelacademie; en is een van de in totaal zes afstudeerprojecten van Hoofwijk. “Het maakt ook dat je naar iemand als Törnqvist tenminste een gebaar kunt maken.

Het traject met VIA ZUID helpt bovendien om mijn plannen aan te scherpen. Zij kunnen ook de deuren op een kier zetten naar andere en nieuwe speelplekken, waaronder festivals.”

Het wilde weg, een co-productie van VIA ZUID, Toneelacademie Maastricht en het Laagland, is op 13 en 14 mei te zien in het Laaglandtheater in Sittard. hetlaagland.nl viazuid.com

JANUARI 2016

Dans en technologie worden zelden in één adem genoemd. Toch gaan de twee disciplines goed samen, bewijst de Frans-Algerijnse choreograaf Mourad Merzouki. D O O R PAT R I C I A P I S T E R S

‘Een virtuele wereld vormt zowel het decor van de voorstelling, als een aanvulling op de bewegingen van de dansers.’

Pixel past in de traditie van cultuurcentrum Hasselt om voorstellingen op het podium te brengen die gebruik maken van multimedia. foto Dan Aucante

een digitaal bestaan M

ourad Merzouki staat bekend staat om zijn durf en vernieuwingsdrang. Hij liet zich voor Pixel inspireren door het onderscheid tussen de reële en digitale werkelijkheid. De moderne mens wordt voortdurend blootgesteld aan bewegende beelden: op smartphones, tablets, televisieschermen, reclameborden. Zij vormen een onlosmakelijk deel van ons dagelijks bestaan. In Pixel gaat Merzouki nog een stap verder: hij heeft het volledige bestaan gedigitaliseerd.

Daarvoor zocht hij de samenwerking met het tweetal Adrien M/Claire B. Al meer dan tien jaar legt dit kunstenaarsduo zich toe op het integreren van technologie in de podiumkunsten. Voor Pixel creëerden zij een virtuele wereld die zowel het decor van de voorstelling vormt, als een aanvulling op de bewegingen van de dansers. Er is een aanhoudende stroom van actie en reactie tussen de dansers en hun digitale omgeving.

Soms lijken hun bewegingen vloeibaar, dan weer geautomatiseerd: met versnellingen, vertragingen en achterwaartse bewegingen.

Pixel past in de traditie van cultuurcentrum Hasselt om voorstellingen op het podium te brengen die gebruik maken van multimedia, sinds 2012 onder de noemer Sound+Vision. Binnenkort komt daar het initiatief IMPACT bij. Deze euregionale samenwerking, onder meer met Théâtre de Liège, onderzoekt de invloed van nieuwe technologieën op de (podium)kunsten.

Pixel is op 10 mei om 20.00 uur te zien in cultuurcentrum Hasselt. www.ccha.be

JANUARI 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

31

Terug naar huis, terug naar af

32

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

Eelco Smits in Song from Far Away: “De Britse kritieken waren goed. Dat hielp.” foto’s Jan Versweyveld

‘Ik raak niet van slag door een mindere kritiek, omdat ik weet dat er iets moois is gemaakt.’

Door een sterfgeval wordt een man geconfronteerd met zijn herkomst en verleden. “Herkenbaar”, vindt acteur Eelco Smits, die de monoloog Song from Far Away komt spelen in Maastricht, de stad waar hij werd opgeleid. D O O R PA U L VA N D E R S T E E N

“Een monoloog geeft veel meer verantwoordelijkheid. Vlak voordat je het podium betreedt, sta je in de coulissen en denk je: als ik nu niks doe, gebeurt er ook niets.”

Een groentje kan Eelco Smits onmogelijk meer genoemd worden. Sinds 2005 is de acteur verbonden aan Toneelgroep Amsterdam, daarvoor werkte hij vier jaar lang bij het Ro Theater. Toch is Song from Far Away een vuurdoop. Voor het eerst staat hij helemaal alleen op de planken.

Uiteindelijk letterlijk naakt. Vijf kwartier lang komt het op hem, en hem alleen aan.

Met regisseur Ivo van Hove werkte hij heel intensief aan de voorbereiding.

“Heel erg vanuit de tekst. Wat staat er nu eigenlijk? Ivo begrijpt en respecteert acteurs. Tegelijkertijd is hij heel compromisloos. Hij legt de lat heel hoog.

En als acteur wil je daarin meegaan.”

Maar bij de uitvoeringen zijn de helpers weg. Smits moet toneel van zijn teksten maken en tegelijkertijd blijk geven van zijn muzikaliteit. Waar hij anders op collega’s kan terugvallen, slaat hij nu de maat van de voorstelling. “Een goed geschreven tekst als deze helpt dan erg. De details, het ritme, de accenten zitten in mijn hoofd.”

Toneelgroep Amsterdam en Van Hove zijn inmiddels wereldmerken. Dat verklaart waarom Smits Song from Far Away voor het eerst opvoerde in São Paolo. In het Engels. Later volgden drie weken in the Old Vic in Londen. Daar, weg uit zijn vertrouwde omgeving, in een andere taal, voelde hij de verantwoordelijkheid nog harder drukken. “Maar de Britse kritieken waren goed. Dat hielp.”

Song from Far Away is theatercouture, door de Britse schrijver Simon Stephens op maat geschreven voor Toneelgroep

Amsterdam en Smits in het bijzonder.

Hoofdpersoon is ene Willem, die van huis is vertrokken en in New York een anoniem bestaan heeft opgebouwd. De zelfmoord van een jongere broer maakt dat hij plotseling terug moet naar Amsterdam waar hij geconfronteerd wordt met zijn verleden en afkomst. Er komen tal van vragen op hem af. Wat is thuis? Wat zou er van hem geworden zijn, als de relatie met zijn ex-vriend niet stuk was gelopen?

Als eind-dertiger vindt Smits veel herkenbaars in het verhaal. “Rond deze leeftijd gaat het bij veel mensen knagen: Wie ben ik nu eigenlijk? Waar gaat het allemaal heen?” Song from Far Away is de tweede in een reeks monologen van Toneelgroep Amsterdam. De eerste, La voix humaine met Halina Reijn, werd alom bejubeld en gaat de wereld over. Smits’ monoloog kreeg in Nederland zo’n beetje alle soorten recensies. “Er zijn collega’s die ze niet lezen. Dat doe ik wel. Ik ben er benieuwd naar, vind er ook wat van. Maar ik raak in dit geval niet van slag door een mindere kritiek, omdat ik weet dat er iets moois gemaakt is.”

Voor Smits betekent optreden in Maastricht teruggaan naar de stad van zijn studie. Hij zat er op de Toneelacademie. “De leukste tijd van mijn leven”, noemt hij het zelf. “In dat rare klooster aan de Lenculenstraat kreeg ik er met heel veel bijzondere mensen om me heen een ontzettend ambachtelijke opleiding. Heel weinig poespas of overdreven artistiekerigs.

Simpelweg keihard werken, je het vak eigen maken. Opnieuw leren lopen.

JANUARI 2016

Opnieuw leren praten. Ik herken de ‘Maastrichtenaren’ onder mijn collega’s .

Aan de ambachtelijkheid en het kunnen opvangen van onverwachte zaken. Als de zendmicrofoons per ongeluk uitvallen, weten mensen van de Toneelacademie dat op te lossen. Omdat ze ook geleerd hebben zonder zo’n ding een grote zaal te bespelen.”

Song from Far Away. Op 3 en 4 juni om 20.30 uur te zien in AINSI in Maastricht. tga.nl en theateraanhetvrijthof.nl

Jaar van de kreeft Toneelgroep Amsterdam laat in Het jaar van de kreeft de liefdesschijnbewegingen zien van een paar dat niet met en niet zonder elkaar kan. Gijs Scholten van Aschat en Maria Kraakman vertolken de hoofdrollen in deze toneelversie naar de roman van Hugo Claus. Regisseur Luk Perceval gaat aan de slag met een van zijn lievelingsboeken van de grote Vlaamse auteur. Pianist Jeroen van Veen zorgt voor de muziek.

Toneelgroep Amsterdam - Het jaar van de kreeft. Op 21 mei om 20.00 uur en 22 mei om 15.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl en tga.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

33

(Advertentie)

Dans EUREGIONALE

AGENDA

Black Grace uit Nieuw Zeeland danst op 16 februari in Heerlen. foto schrit–tmacher.

Januari Guilherme Miotto - Rise Up. Met de voor een Zwaan genomineerde Menno van Gorp. Op 16 januari 20.30 uur in AINSI Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl OFFprojects / Amos Ben Tal - OFFline en singersongwriter Dyzack. Op 20 januari om 20.30 uur in Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl Funkish - Ish. Dansvoorstelling met rauwe ritmes en funky grooves. Op 21 januari om 20.00 uur in Stadsschouwburg Sittard-Geleen. uitbalie.nl

Februari Alain Platel/les ballets C de la B – En Avant, Marche!

Op 6 februari om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be Schrit_tmacher festival - Van 16 februari t/m 20 maart in Heerlen en Aken. parkstadlimburgtheaters.nl Black Grace (NZ) - Mixed bill - Op 16 februari om 20.00 uur in Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl Wim Vandekeybus/Ultima Vez - Speak low if you speak love... Een muzikaal liefdesdrama. Op 19 februari om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Jan Martens dag. Een dag vol dans. Op 20 februari vanaf 11.00 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be Dance Company Nanine Linning & Theater Heidelberg - Hieronymus. Op 21 februari om 20.00 uur in Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl

Scapino Ballet Rotterdam - Pas de Deux. In samenwerking met pianist en componist Michiel Borstlap. Op 26 februari om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl

Maart Louise Lecavalier/Fou Glorieux - So blue. Solo van één van de iconen van de moderne danswereld. Op 9 maart om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Cie Thor/Thierry Smits - Revolt. Op 11 maart om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be Ali en Hèdi Thabet - Rayahzone. Nederlandse première. During Tefaf. Op 12 maart 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl Akram Khan Company - Kaash - Op 15 maart om 20.00 uur in Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl Raimund Hoghe - Quartet. Nederlandse première.

During Tefaf. Op 18 maart om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl Cie D’Ici P - Phasme. Nederlandse première. During Tefaf. Op 19 maart om 20.30 uur in AINSI Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl Chandralekha Dance Company (IN) - Sharira (Fire Desire). Op 29 maart om 20.30 uur in Theater Heerlen –Zie Get Lost, pag. 24. Inleiding 19.30 uur. parkstadlimburgtheaters.nl

April Jens van Daele - Over onze vader. Charmante vertelling en sterke dans. Op 1 april om 20.30 uur in Cultuurhuis Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl

34

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

Wang & Ramirez - Monchichi. Poëtische dansvoorstelling. Op 7 april, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Anne Teresa De Keersmaeker/Rosas - Golden hours (As you like it). Dans ontmoet theater, Shakespeare ontmoet Eno. Op 12 april om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Theater Stap/Koen de Preter - To Belong.

Nederlandse première. Op 16 april om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof. theateraanhetvrijthof.nl Compagnie Nacera Belaza - La nuit & Les oiseaux.

Dé verrassing van Avignon en Montpellier Danse. Op 21 april, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Nationale Dansdag. Een dansmarathon voor de liefhebber en de professional. Op 23 april van 12.00 tot 24 uur in C-mine cultuurcentrum Genk.

C-minecultuurcentrum.be

Mei Internationaal Danstheater – Danzón. Muziek en dans uit Cuba. Op 7 mei in om 20 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl Mourad Merzouki/Compagnie Käfig - CCN de Créteil et du Val-de-Marne - Pixel. Wanneer dans/ kunst en techniek/multimedia elkaar ontmoeten. 10 mei, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Kukai Dantza - Oskara. Nederlandse première. Op 18 mei om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl Georgia Vardarou/Kunstwerk - New Narrative. Op 18 mei om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk.

C-minecultuurcentrum.be

Het RO Theater bewerkte het oude sprookje van De gelaarsde kat tot een wervelende voorstelling vol liedjes en gevatte dialogen. Tekstschrijver Don Duyns heeft zich ver gehouden van Disney. “De kat is hier een soort Scarface.” D O O R E D O D I J K S T E R H U I S

N

iemand zal De Gelaarsde Poes van het RO Theater verwarren met de animatiefilm Puss in Boots of een Eftelingsprookje. Daarvoor zette tekstschrijver Don Duyns de eeuwenoude vertelling over een kat die zijn eigenaar, een berooide molenaarszoon, via list en bedrog rijkdom plus prinses bezorgt, te zeer op z’n kop.

“Het oorspronkelijke verhaal is vrij saai en rechtlijnig”, vindt Duyns. “In mijn versie komen snelle auto’s voor, een reus en een superspion genaamd James Blond.

Bovendien ontwikkelt de kat zich anders.

In het origineel is hij al behoorlijk pedant, maar nu schuift hij zelfs op richting zelfkant. Hij wordt een soort Scarface.”

De Gelaarsde Poes is een vrolijke en licht subversieve familievoorstelling in de RO-traditie die eerder al Lang en gelukkig, Snorro en De zere neus van Bergerac opleverde. Duyns: “We mikken ergens tussen humor en ontroering. Het stikt natuurlijk van de mooie liedjes. En er zijn veel verkleedpartijen zoals bezoekers gewend zijn van het RO – als we geen travestie in een voorstelling stoppen, krijgen we klachten. De stijl is bovendien bijzonder interactief: we cultiveren een bepaald “let op achter je”-gehalte.”

Behalve diverse kinderen telt de cast theater- en tv-sterren als Arjan Ederveen, Wart Kamps en Maarten Heijmans, de kersverse winnaar van een prestigieuze Emmy Award. Duyns werkte nauw met hen samen. “Ik had het geluk de eerste twee weken van de repetities te kunnen bijwonen. Dat is voor een toneelschrijver heel fijn want je kunt soepel nieuwe grappen invoegen en dingen veranderen.

Don Duyns: “Er zijn veel verkleedpartijen zoals bezoekers gewend zijn van het RO.” foto Rene Castelijn

KAT AAN DE ZELFKANT Veel wordt ter plekke door de acteurs bedacht. Voor Arjan Ederveen bijvoorbeeld, die James Blond speelt, had ik een lange monoloog bedacht op het moment dat hij een mooie vrouw voorbij ziet lopen.

Maar daar maakte hij in de repetitie “ah, oei, oh!” van.”

Niet alleen werd het oude sprookje smakelijk opgetuigd met fijne, niet altijd even correcte grappen. Ook de inhoudelijke strekking ging op de helling. “De moraal van het sprookje is eigenlijk: als je maar goed genoeg de mensen bedriegt, dan kom je er wel en heb je succes. Pieter Kramer, de regisseur, en ik vonden dat nogal bedenkelijk. Wij hebben ervan gemaakt: vaar nooit onder valse vlag.”

Die kreet komt verschillende keren terug en betekent zoveel als: je moet je niet anders voordoen dan je bent, anders loopt het slecht met je af. We hebben het sprookje omgedraaid.”

‘Je moet je niet anders voordoen dan je bent, anders loopt het slecht met je af.’

RO Theater, De gelaarsde poes. Op 7 januari om 19.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl

JANUARI 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

35

In de keuken van de boerderij

Theatermaker Merel Smitt (links): “Ik onderzoek graag mijn eigen vooroordelen.” foto Bart Grietens

Hoe kun je de afstand tussen boer en burger slechten? Moet die wel geslecht worden? En is theater een goede vor m daarvoor? Merel Smitt heeft er uitgesproken gedachten over.

DOOR EMILE HOLLMAN

36

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

De gouden draak begint op de keukenvloer van een Aziatisch wokrestaurant. foto Barry Hullegie

Er is dat hardnekkige beeld van de boer, leunend op zijn riek, terwijl hij tuurt over zijn landerijen.

Theatermaker Merel Smitt kan er jaloers op worden. “Ik sta nooit op een riek te leunen om naar mijn eigen werk te kijken.” Vooral omdat ze het als aanstormend regisseur veel te druk heeft om landerig te reflecteren op haar werk.

Maar vandaag kan het even, in het DEkoffiehuis bij het nieuwe station in haar woonplaats Rotterdam. Smitts vergelijking met een boer blijkt niet toevallig. Niet dat ze uit een boerenfamilie komt – haar ouders zijn allebei maatschappelijk werker - maar als kind speelde ze vaak op het erf van de naburige boerderij. “Je weet niet beter dan dat dat je wereld is.” Toen ze op haar achttiende naar New York verhuisde om een acteursopleiding te doen, voorspelde haar moeder al dat ze ooit blij zou zijn dat ze er nog terug zou kunnen keren.

Na New York ging Merel Smitt (Mariënvelde, 1987) naar de toneelacademie in Maastricht waar ze in 2014 afstudeerde aan de regieopleiding.

En ergens pikte ze het idee op om iets te doen met boeren. Hier is de actualiteit: veel boeren kunnen de vereiste schaalvergroting niet aan en moeten noodgedwongen stoppen, of dienen een list te verzinnen (manege, camping) om het hoofd boven water te houden. Maar welk beeld had ze nu precies op haar netvlies?

De moderne boer die groot denkt en in de technologie zijn beste knecht weet? Of juist de kleinschalige bio-boer, die leunend op zijn riek de gaard inspecteert? En wat moet je er als theatermaker mee?

Wat Smitt vooral inspireert, is het openen van werelden die weinig toegankelijk zijn voor de doorsnee burger.

Welke stedeling komt wel eens op een boerderij? Of in een klooster? Het ontsluiten van een boerenbedrijf kan alleen

maar tot meer wederzijds begrip rekenen, was haar idee. Op de academie oefende ze al in een klooster – in die zin deelt ze een fascinatie met haar Limburgse collega Lieke Benders.

Maar wat is het dan dat haar zo fascineert? “Een aards gevoel van vrijheid”, zoals een boer het formuleerde. Voor het Festival Karavaan in de regio Alkmaar ontwikkelde ze een eerste versie van een theatervoorstelling die De Boer gaat heten.

Ze interviewde boeren, ‘Wat mij zo nam de gesprekken op, fascineert? samplede hun citaten en Een aards stuurde bezoekers op een boerderij met koptelefoons gevoel van door het boerenbedrijf. Dit vrijheid, onder het motto: Kijk eens zoals een door de ogen van een boer. Met behulp van VIA boer het ZUID en de Limburgse formuleerde.’ Land- en Tuinbouwbond (LLTB) gaat ze deze voorstelling verfijnen en toespitsen op boeren en boerderijen in Midden-Limburg.

Dat gevoel van ruimte en vrijheid, zo ontdekte Merel Smitt, staat nogal onder druk. Ze citeert een boer die zich liet ontvallen blij te zijn dat de stad zo ver weg is. Maar de invloed van de stad, meer bepaald de regelgeving die van daaruit op hen wordt afgevuurd, valt niet tegen te houden met hoge hekken en dikke muren.

Zulke problematiek behandelt ze in weinig woorden. “Ik ben geen tekstregisseur, ik kies voor beelden. Zo’n voorstelling wordt gevormd en ontstaat op de locatie.”

De organisatie van het LLTB-evenement Loeren bij de Boeren, waar De Boer in première gaat, werkt samen met Merel

JANUARI 2016

Smitt, en brengt haar in contact met diverse boeren in ondermeer Hunsel, Haler en Stramproy in Midden-Limburg. Bij haar project in Noord-Holland wilden boeren graag met haar aan de keukentafel zitten, was haar ervaring. “Ze vertellen graag hun verhaal. Ze zijn vaak heel kwetsbaar als ze vertellen hoe ze hun bedrijf hebben opgebouwd of hebben moeten afstaan, en wat dat heeft betekend.” Het gaat haar eigenlijk niet eens zo zeer om begrip te kweken. “Meer om te snappen wat er om ons heen gebeurt. Ik neem niet echt een standpunt in, ik probeer neutraal te blijven. Ik zeg alleen: luister eens naar deze mensen.”

Is ze zelf veel wijzer geworden van de gesprekken? “Voor mezelf maak ik de voorstelling vanuit mijn nieuwsgierigheid.

Ik heb bovendien een groot gevoel voor de underdog en daarnaast onderzoek ik graag mijn eigen vooroordelen. In mijn vak gaat het erom verrast te worden, dat werkt alleen maar als ik mezelf ook kan verrassen.”

Eerder maakte Smitt al een voorstelling over een jonge veteraan die actief was in Irak en Afghanistan. Ook hier werkte ze op locatie, de voorstelling was op de voormalige vliegbasis Soesterberg. De ouders van de soldaat waren aanwezig.

De moeder was erg geroerd, de vader die de missies onzin vond, ontdekte een andere kant van de medaille.

Straks stuurt ze haar publiek een nu nog niet bekend erf op in Midden-Limburg, misschien volgen er nog reprises op andere locaties. Kan dit ook niet in het theater? “Nee, anders dan op locatie zou ik deze voorstelling niet eens kunnen maken.”

De Boer, co-productie LLTB en VIA ZUID gaat in première op 22 april. Verder op 23 en 24 april in het kader van Loeren bij de Boeren in Leudal. viazuid.com merelsmitt.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

37

RIA EIMERS

Een ingewikkeld dingetje

38

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

Ria Eimers: “Op het toneel ben ik het meest gelukkig.” foto Prins de Vos

Zes avonden per week stapt Ria Eimers in een tijdmachine. In minder dan twee uur tijd wordt ze zestig jaar ouder. “Vroeger werd gezegd dat je in de huid van het personage moest kruipen. Dat is niet waar. De rol gaat in jou zitten.”

DOOR EDO DIJKSTERHUIS

E

en paar uur voor de vrijdagavondvoorstelling zit Ria Eimers in de VIP-lounge van het DeLaMar Theater in Amsterdam. De make-up is gedaan, een behaaglijk donkerblauw vest en een kop thee houden haar warm.

‘ Flikken

Maastricht vergt een heel andere concentratie dan theater.

Op toneel kun je lekker buiten de lijntjes kleuren.’

Ze legt uit wat haar zo aanspreekt in het stuk dat ze zo weer gaat spelen. “De rollen zijn bijzonder gelaagd. En het is erg goed geschreven, in literair opgetilde taal. Mijn personage zegt bijvoorbeeld: ‘De reis naar de deurmat, naar dat verre, exotische oord waar de krant zich ’s morgens bevindt, zal ik nooit meer maken’. Ze had ook gewoon kunnen zeggen: ‘Ik kan niet meer lopen en bukken.’ Het is de kunst om dit soort tekst als gewone spreektaal te brengen.”

Behalve de aanwijzingen van regisseur Antoine Uitdehaag is er niet veel houvast. Het toneelbeeld van Sophie is ronduit kaal, het aantal attributen minimaal. “Dat is het mooie: dit is puur toneelspelen!”, zegt Eimers enthousiast. “Geen opsmuk of tierelantijntjes. Er zijn geen decorwisselingen en er wordt geen schmink gebruikt om de personages ouder te maken. We moeten het doen met een bed, een sjaaltje, een jurk en een stoel. Alles en iedereen is geconcentreerd op de tekst, wat er gezegd wordt, maar ook wat er niet gezegd wordt. En het publiek doet mee. Binnen drie seconden zit het in het stuk.”

Hoewel zeventig procent van haar werk bestaat uit toneelspelen, zullen de meeste mensen Ria Eimers kennen van televisie of bioscoop. Ze was de afgelopen jaren onder andere te zien in de speelfilms Borgman, Brammetje Baas, De uitverkorene en Loenatik – De Moevie. Van de lange lijst rollen in tv-series springt vooral die van koningin Wilhelmina in Juliana, prinses van Oranje (2006 en 2009) in het oog. En dan is er natuurlijk Frieda Mechels, de strenge hoofdinspecteur in Flikken Maastricht.

“Voor de camera spelen heeft z’n beperkingen”, vindt Eimers. “Het is heel precies. Even een centimeter naar links, zorgen dat je binnen het kader blijft en dan je tekst spelen. Omdat de camera alles uitvergroot, moet je het klein houden. Op het toneel kan je lekker buiten de lijntjes kleuren, maar op een filmset is dat lastiger. In Sophie ben ik vrij om elke avond een andere beweging te maken, iets te ontdekken en daar gevolg aan te geven. Op de set van Flikken Maastricht staan er twintig man om me heen met lampen, microfoons en andere apparatuur. Ik

JANUARI 2016

zit achter een bureau en deel orders uit.

Dat moet gebeuren in het moment, een seconde later is het weer weg. Dat vergt een heel andere concentratie.”

“Na zoveel jaar voel ik me wel meer thuis met de mensen van Flikken Maastricht.

Ik ben meer ontspannen dan de eerste keer. Maar op zo’n set blijft gelden: tijd is geld. Er moet altijd worden doorgewerkt.

We draaien van zeven uur ’s ochtends tot zeven uur ’s avonds. Op een dag doe ik dan tien of twaalf scènes voor tien verschillende afleveringen. Het is nooit chronologisch. Acteren voor tv is een enorme legpuzzel.”

Anderzijds vergt de rol van Frieda Mechels minder voorbereiding dan die van Sophie’s moeder. Eimers: “Dat is een moederrol die opbouw en ontwikkeling kent. Frieda is gewoon Frieda en die doet haar werk. Wat haar zielenroerselen zijn of wat ze ’s avonds na haar werk doet – het doet er niet toe. Het is een feitenrol, zakelijk en straight. Voor Sophie heb ik me veel meer moeten verdiepen in wie die moeder is en wat er met haar aan de hand is. Het is een vrouw die heeft moeten vechten, niet gelukkig is in haar huwelijk.

>>

THEATERMAGAZINE JEROEN

39

Ria Eimers op toneel met Tjitske Reidinga in Sophie. foto Leo van Velzen

Dat is een stuk ingewikkelder – leuker ook trouwens.”

Hoewel toneel haar grote liefde is, zou Eimers best meer film- of tvwerk willen doen. Het komt er alleen niet van, agenda-technisch. “Toen ik jong was stond ik soms om zeven uur ’s ochtends op de filmset, werd ik om zes uur ’s avonds naar een theater in Apeldoorn gereden voor een voorstelling en lag ik om één uur ’s nachts in bed. Maar ik ben nu 62. Ik wil dat niet meer.”

Als de voorstelling is afgelopen, stopt voor Eimers ook het acteren.

Ze laat haar personage achter in de kleedkamer.

40

Eimers’ carrière begon in 1980 bij Bloemgroep. Sindsdien heeft ze in tientallen toneelstukken gespeeld, bij gezelschappen variërend van Onafhankelijk Toneel en Theatergroep Carver tot Maatschappij Discordia en Huis aan de Amstel. Rollen die haar dierbaar zijn, blijft ze regelmatig repeteren. “Soms schrik ik wel eens wakker ’s nachts.

Dan realiseer ik me dat ik een bepaalde rol helemaal verkeerd heb gespeeld – twintig jaar geleden. Ik was teveel met mezelf bezig, niet vrij, krampachtig. Of ik dacht dat het over gevoel ging en dat ik dat ook moest spelen, terwijl dat helemaal niet zo is: het publiek moet het voelen. Best een ingewikkeld dingetje, dat toneelspelen.”

Dat ze nu vooral moeders speelt en over een tijdje waarschijnlijk grootmoeders, accepteert Eimers als een fact of life. Bovendien: “In de klassiekers zijn er nog mooie oude damesrollen, bijvoorbeeld bij Tsjechov.” De mooiste rol uit de toneelgeschiedenis is wat haar betreft die van koning Claudius in Hamlet. “Dat is een lekker slecht iemand, berekenend, opportunistisch. Het publiek laten meevoelen met zo’n slecht personage – dat is de uitdaging. Soms is het een hele bevalling. In Augustus: Oklahoma bijvoorbeeld speelde ik een heel complexe vrouw. Ze is bitter, alcoholistisch, neurotisch, gekwetst en heeft helemaal geen zin in het leven. Toch kon het publiek na een voorstelling van vier uur sympathie voor haar opbrengen. Je vraagt je soms af: hoe is het mogelijk?”

Ze geeft zelf antwoord op die vraag door te refereren aan Who’s Afraid of Virginia Woolf?, waarin ze de rol van Martha speelde.

“Hoewel Martha een fictief personage is, weet iedereen hoe ze eruit ziet. Dat is een geil wijf, denkt men. Daar moet je aan voldoen,

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

ook ik, een degelijk uitziende dame.

Het gaat echter om de rol zelf. Vroeger werd gezegd dat je in de huid van het personage moest kruipen, maar dat is niet waar. De rol gaat in jou zitten. Met je instrument – je lichaam, je stem – geef je hem vorm.”

Als de voorstelling is afgelopen, stopt voor Eimers ook het acteren. Ze laat haar personage achter in de kleedkamer.

Ze wordt weer zichzelf, in haar eigen woorden: stil en bedachtzaam, niet zo uitbundig als op het toneel. “Maar op het toneel ben ik het gelukkigst”, bekent ze. “Het heeft te maken met een soort kinderlijkheid. In het theater heb je een afspraak met het publiek. U heeft voor twintig euro een stoel gehuurd. U bent stil en wij gaan iets vertellen waarvan we allemaal weten dat het niet waar is.

En toch doen we twee uur lang met zijn allen alsof het toch waar is. Dat is toch wonderlijk, niet?”

Sophie is nog te zien t/m 31 januari in het DeLaMar Theater in Amsterdam. www.delamar.nl

Ria Eimers met Tjitske Reidinga in Een ideale vrouw. foto Leo van Velzen JANUARI 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

41

Aan het einde van de romantiek haalden steeds meer componisten inspiratie uit de nationale of regionale geschiedenis. Is volksmuziek een kanttekening bij de zogenaamde ernstige klassieke muziek? Je zou het antwoord kunnen vinden tijdens Roots back to the roots in Hasselt.

“Alle muziek is volksmuziek.” D O O R E M I L E H O L L M A N

VOLKSMUZIEK IS OVERAL “I

k denk”, zegt fluitist en artistiek coördinator Toon Fret van kamermuziekensemble Oxalys “dat er veel meer volksmuziek schuilt in het klassieke repertoire dan we denken. Dvorák, Mozart, Schubert, ze hebben allemaal geleund op de volksmuziek. Veel meer dan we beseffen.

Je kunt het lezen in de partituur, maar misschien dat je het dansen minder goed hoort in het geluid van een symfonieorkest.”

Dat zichtbaar maken van volksmuziek in de klassieke muziek is de gedachtegang ‘Ik ben geen achter het Roots Festival in Hasselt. orkestmusicus, Liefst vijf dagen achter elkaar klinkt er muziek in het cultuurcentrum die sterk ik heb verbonden is met een plek. De Finse problemen componist Jean Sibelius staat bekend met gezag.’ om zijn liefde voor zijn eigen cultuur en geschiedenis en zijn ‘opvolgers’ Rautavaara gnuift en Sallinen eveneens. Het Vlaamse Toon Fret kamermuziekensemble Oxalys speelt een van de meest populaire klassieke stukken die stevig zijn verankerd in een streek: de liederen uit de Franse Auvergne van Joseph Canteloube (1879-1957).

“De liederen van Canteloube zijn heel goed gemaakt”, zegt Toon Fret (1971) van kamermuziekensemble Oxalys dat in 1993 aan het Brusselse conservatorium werd opgericht. “Het zijn prachtige harmonieën, maar daar valt hij ons niet mee lastig. Er zijn componisten

42

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

die zulke harmonieën met veel branie brengen en je die als het ware opdringen, maar daar is bij Canteloube geen sprake van. Het is fantastisch.” Fret heeft net een lange dag achter de rug aan het conservatorium van Luik waar hij professor is. Behalve in Luik doceert hij ook in Dijon en Leuven. Volgens zijn biografie profileert Fret zich vooral als kamermusicus maar al snel blijkt dat hij helemaal niks moet weten van een orkestbaan. “Ik ben geen orkestmusicus, ik heb problemen met gezag”, gnuift hij. “Ik ben een kleine ondernemer die graag zijn eigen broodjes bakt.” Naast Oxalys speelt Fret traverso (de voorloper van de dwarsfluit) in barokensemble Atys en is hij fluitist bij ensemble Het Collectief dat vooral hedendaagse muziek brengt.

Oxalys toert al langer met het belangrijkste muzikale erfgoed van Canteloube. Hij schiep een hartstochtelijk beeld van zijn geliefde streek en haar bewoners in noten.

Volgens Fret zijn de werken uitstekend geschikt voor

Kamermuziekensemble Oxalys met Toon Fret (tweede van rechts). foto Oxalys

een kamermuziekbezetting: fluit, klarinet en harp waar mogelijk uitgebreid met andere instrumenten om een breed repertoire te brengen en ongewone projecten te realiseren.

Canteloube schreef zijn liederen voor zangstem en orkest. De Chants d’Auvergne ‘In deze werden voor Oxalys bewerkt door de Vlaamse bezetting heb sopraan Annelies Van Parys met wie het ik bovendien gezelschap vaker samenwerkt. Zij arrangeerde eerder al werk van Debussy voor Oxalys. “In geen last van een orkest hoor je de polyfonie en de patina dictators voor van dit werk te weinig, het is niet helder mijn neus en genoeg. Van Parys reduced it to the max. Het pinguïns om is loepzuiver, die muzikale rijkdom hóór je nu.

Dat presteerde ze ook al in haar bewerking van me heen.’

Debussy ‘s Prélude à l’après-midi d’un faune.

Je hoort het genie veel beter. In deze bezetting heb ik bovendien geen last van dictators voor mijn neus en pinguïns om me heen”, sneert Fret. “Iedereen luistert naar elkaar en reageert op elkaar, niet op een dirigent.

Dat is een hele andere manier van musiceren. Je scherpt je aan elkaar, er is plezier in de interactie van de musici op het podium.”

en inventiviteit nog hoger inschat dan Canteloube.

Van de Folk Songs van Berio is nooit een orkestversie verschenen, vandaar dat Toon Fret het “pure volksmuziek” noemt. Maar hij weet het, volksmuziek is een beladen term. Er zijn teveel clichés op van toepassing. De volksmuziek nodigt uit voor de dans maar stemt evengoed melancholisch. Hij noemt het “essentiële zuurstofbanen naar de ernstige muziek.” “Maar misschien moeten we gewoon zeggen dat alle muziek volksmuziek is.”

Roots back to the roots, met Tempera Quartet, Port Klezmer, Oxalys, Claire Lefiliiâtre, Taurus Quartet en het pianoduo Jekaterina Drzewiecka en Stanislaw Drzewiecki. Van 13 maart tot en met 17 maart in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

Hoewel Oxalys vooral put uit de Belle Epoque (18701930), stuit het ensemble dikwijls op volksmuziek. Van Luciano Berio bijvoorbeeld die Fret qua instrumentatie

JANUARI 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

43

44Jan THEATERMAGAZINE Rot: “Wat zou Bach toe staan, vroeg ik me telkens af.” foto Loe Beerens JEROEN JANUARI 2016

Tien jaar geleden waagde Jan Rot zich aan een Nederlandstalige versie van Bachs Matthäus Passion. Geen vertaling maar een “hertaling”, in de geest van het “meesterwerk van de Westerse beschaving”. Nu is er een tangoversie. D O O R E D O D I J K S T E R H U I S

HOGER DAN

PRINCE EN BLØF Zijn Nederlandstalige versie van de Matthäus Passion zorgde voor nogal wat opschudding in 2006, vertelt Jan Rot. “Ik kreeg brieven van twintig velletjes van dominees. En er waren koorleden die opstapten.”

Behalve kritiek oogstte Rot ook lof.

De dubbel-cd met het Residentie Orkest bezorgde hem zelfs zijn eerste gouden plaat. “Hij stond nummer 1 in de Mega Album Top 50, boven Prince en BLØF. Dat was een van de grootste momenten van mijn leven.”

Bijna een decennium later is er een swingende Zuid-Amerikaans gekruide versie, uitgevoerd door Tango Extremo.

Voice of Holland-finaliste Pearl Jozefzoon neemt de vrouwelijke stem voor haar rekening. De rol van verteller werd omgeturnd van tenorpartij naar parlando, zodat Rot zelf ook aan de bak kan.

Tijdens de concerten in Limburg wordt hij vervangen door Peter Faber omdat hij zelf op tournee is met een theaterstuk over Herman Brood, Chez Brood.

“Het is meer kleinkunst geworden”, zegt Rot over de nieuwe incarnatie van het passiewerk. “In plaats van een koor hoor je twee of drie stemmen, soms zelfs maar één. Dat maakt het toegankelijker; het is bijna popmuziek. Hoewel de noten natuurlijk nog steeds van Bach zijn, nemen de muzikanten van Tango Extremo meer vrijheid dan het Residentie Orkest. Zo’n accordeon die tegen de zang inspeelt, dat is geweldig! Maar de ontroering is er niet minder om. Je hebt stijve uitvaarten en begrafenissen waarbij wordt gelachen en gehuild. Het blijft in beide gevallen een afscheid.”

Bij de hertaling nam Rot de gelegenheid te baat een paar schoonheidsfoutjes

weg te poetsen – de abusievelijk Tiberias genoemde keizer werd veranderd in Tiberius. “Maar eigenlijk heb ik er verder niet veel aan veranderd”, geeft Rot toe.

“Wel is het stuk ingekort van bijna drie uur naar twee keer een uur. Er zijn delen uitgehaald en veel aria’s worden niet herhaald zoals in het origineel. Maar de melodie is dezelfde en de tekst ook.”

Vijf jaar, af en aan, werkte Rot aan zijn hertaling van Bachs meesterwerk.

Hij voelde dat hij dit moest doen, het project was geboren uit een innerlijk gevoelde noodzaak. “Veertien versies heb ik gemaakt. De eerste was heel wild. Dat heb ik weer teruggebracht. Daarna heb ik het stuk bijna omgewerkt tot opera en op een gegeven moment zelfs een broer van Jezus opgevoerd. Maar dan weet je dat je te ver gaat. “Wat zou Bach toestaan?”, vroeg ‘Als je hier niet ik mezelf telkens af. Want uiteindelijk schrijf je toch in meegaat, een libretto voor een dan is deze componist. En ik had het passie niet idee Bach ook hier en voor jou. Dan daar te kunnen helpen.

Hij moest het doen met kom je maar de Bijbeltekst - die is niet luisteren.’ nooit bedoeld om te zingen. Ik kon het doen met de noten en omdat ik me niet letterlijk aan het evangelie hield, kon ik de tekst beter op de noten passen.”

Het gaf hem de ruimte om de tweeduizend jaar oude tekst uit het Midden-Oosten dichterbij een hedendaags Nederlands publiek te brengen. “In de Bijbel wordt bijvoorbeeld over Petrus iets gezegd over de manier waarop hij communiceert. Hij kwam uit Galilea.

JANUARI 2016

Gezien vanuit Jeruzalem is dat een verschil als tussen Hengelo en Amsterdam. ‘Ik ken heel die kerel niet’, laat ik hem daarom zingen in plat dialect.’”

“Als je zo’n werk aan het hertalen bent, rek je eerst je eigen grenzen op. Er kwam in het begin veel kritiek op de tekst van het openingskoor: “Jezus! – Wie? – Je medemens!/ Jezus! – Waar? – Ze slaan hem lens!” Maar dat is precies wat er gebeurt! Dat moet je voelen. Ik had “medemens” ook kunnen laten rijmen op “vredeswens” of zoiets maar dat wilde ik niet. Als je hier niet in meegaat, dan is deze passie niet voor jou. Dan kom je maar niet luisteren.”

Voordat Rot zich aan de Matthäus Passion zette, had hij al veel ander werk van Nederlandse teksten voorzien, zowel klassiek als pop. Led Zeppelin vertalen of Bach – het maakt niets uit. Hoewel.

“Duits is zelfs iets makkelijker dan Engels”, is zijn oordeel. “Maar het is waar dat ik de Matthäus Passion twintig jaar geleden nog niet had aangekund. En nu misschien ook niet meer. Misschien heb ik mijn grenzen van interpretatie bereikt en ga ik steeds meer letterlijk vertalen.”

Geen nood, want al Rots hertalingen zijn onlangs gebundeld en uitgebracht.

Daar zitten nog flink wat werken bij die amper te horen zijn geweest. “Ik heb nog een voorraad liggen. Zo is Mahlers Lied van de aarde maar één keer uitgevoerd.

Dat is toch jammer. Maar misschien heeft het gewoon tijd nodig. Het lijkt me heerlijk als het op mijn 74ste alsnog wordt opgenomen.”

Peter Faber, Matthäus Passion. Op 4 maart om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen SittardGeleen. uitbalie.nl dedomijnensittard.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

45

VERWENNEN EN INPAKKEN 46

THEATERMAGAZINE JEROEN

Stijn Vervoort. foto Stephan Vanfleteren

JANUARI 2016

Acteur Stijn Vervoort brengt Mendelssohns Midzomernachtsdroom tot leven met de philharmonie zuidnederland. “De geheimzinnigheid van een nacht in het bos, de liefde, de geilheid.” D O O R D U N C A N L I E F F E R I N K

S

tijn Vervoort weet het nog niet. Misschien maakt hij er een verkleedpartij van. Misschien gaat hij als televisiepresentator. Maar één ding weet hij wel. Hij gaat niet alleen vertellen, maar ook acteren.

Als het aan dirigent Jan Willem de Vriend ligt, is dat ook de bedoeling. Vervoort, De Vriend en philharmonie zuidnederland verzorgen in mei een theatraal opgeluisterde uitvoering van de muziek die Felix Mendelssohn-Bartholdy schreef bij Shakespeares Midzomernachtsdroom. Jan Willem de Vriend, telefonisch vanuit Italië: “De ouverture Midzomernachtsdroom is één van de beste ouvertures die ooit zijn geschreven. Mendelssohn is een beetje een ondergeschoven kindje in de negentiende-eeuwse muziek, terwijl het zulke goede muziek is. Hij componeerde het stuk al op zijn zeventiende.”

‘Ik erger me aan acteurs die hun muzikale mankementen consequent ´wegspelen´ op de bühne.

Ik wil de muziek in haar waarde laten.’

De lijn begint te kraken, het GSM-netwerk weet geen raad met De Vriends onstuitbare enthousiasme. Hij houdt even in: “We spelen de ouverture en een aantal delen van de toneelmuziek die Mendelssohn er later bij heeft geschreven. De Bruiloftsmars, ja, daarvan kent iedereen het deuntje. Maar hoe gaat het verder? Die bruiloft is eigenlijk een behoorlijk dubbelzinnige episode in het stuk en dat hoor je in de muziek. Als Stijn het verhaal vertelt en laat zien, wordt duidelijk waarom.”

De Vriend deed een aantal jaren geleden iets vergelijkbaars met het LSO en de Egmont-muziek van Beethoven. “Toen heb ik zelf het verhaal verteld. Dat was zó leuk, zó spannend. Maar met Stijn wordt het nog leuker.”

Al op de middelbare school maakte Stijn Vervoort (Lier, 1988) muziek en theater met leeftijdgenoten. Hij volgde in Antwerpen een opleiding jazzgitaar, maar het theater bleef roepen. Zo kwam hij terecht bij de Amsterdamse Toneelschool en Kleinkunstacademie: “Ik werd daar aangenomen voor kleinkunst, maar schoof steeds meer op naar het echte acteren.”

Een acteur met zo’n achtergrond in de muziek is zeldzaam. In veel van Vervoorts huidige werk komt de muziek dan ook nadrukkelijk terug.

Zo trad hij in december 2015 op als acteur, muzikant en zanger in de opera Eichmann van de Diamantfabriek in Amsterdam. “Op het raakvlak van theater en muziek voel ik me thuis. Dat wil ik ook in de toekomst blijven doen. Maar dan wel op een goede manier. Ik zie muziek als meer dan entertainment bij een theatervoorstelling. Als ik op het toneel trompet speel, doe ik niet alleen op het allerlaatst een stukje met drie hoge noten. Je moet ingespeeld zijn om de juiste lipspanning te hebben voor zulke hoge noten. Ik erger me aan acteurs die hun muzikale mankementen consequent ´wegspelen´ op de bühne.

Ik wil de muziek in haar waarde laten.”

Vervoorts bijdrage aan het concert van philharmonie zuidnederland is onderdeel van een structurele samenwerking tussen het orkest en

JANUARI 2016

Toneelgroep Maastricht. Vervoort werkt samen met regisseur Hans Trentelman, maar vorm en inhoud kan hij grotendeels zelf bepalen. Hij heeft een kwartier ter beschikking. Dat is niet veel voor een ingewikkelde raamvertelling met een stuk of twintig personages en diverse nevenintriges. “Ik ga het verhaal dan ook niet proberen samen te vatten”, lacht Vervoort. “Daar gaat het ook niet om.

Het gaat om het overbrengen van de diepe emoties die erachter zitten, de geheimzinnigheid van een nacht in het bos, de liefde, misschien wel de geilheid waarvan het stuk doordrongen is.”

In het afgelopen voorjaar gaf Vervoort voor een kleiner publiek al een try-out van zijn Midzomernachtsdroom. Toen werkte hij in luttele minuten alle hoofdrollen af.

Geen probleem voor Vervoort: “Met een kroon, een mantel, een werkmansbroek, door te spelen met taal en dialecten. Daar heb je als acteur je middelen voor.”

“Misschien doe ik dat weer”, denkt hij hardop. “Het kan ook zijn dat ik het heel anders aanpak. Er wordt in het stuk nogal wat getrouwd. Je hebt van die huwelijksprogramma’s op de televisie. Misschien ga ik wel als huwelijksconsulent! Maar dan vallen de verkledingen en de verschillende personages weg, dat is wel weer jammer.”

Naast de Midzomernachtsdroom staan een vioolconcert van Mozart en de Royal Fireworks van Händel op het programma.

“Een feestprogramma,” stelt dirigent Jan Willem de Vriend vol vuur. “Lorenzo Gatto is een fantastische violist: heel solistisch, maar ook heel sympathiek, totaal niet opdringerig. Ik heb vorig jaar in België met hem samengewerkt en wil dat heel graag weer doen. En de Royal Fireworks zijn helemaal te gek.

Dat stuk kan zó spetteren, zeker met die geweldige hoornisten van de philharmonie zuidnederland. We gaan de mensen verwennen en inpakken!”

Een overdonderende midzomernacht door philharmonie zuidnederland o.l.v. Jan Willem de Vriend, in coproductie met Toneelgroep Maastricht. Van 12 t/m 22 mei op diverse plaatsen. philharmoniezuidnederland.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

47

(Advertentie)

EUREGIONALE

Pop, jazz, moderne muziek AGENDA

Matt Dusk - In person. Op 21 januari om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl

Zita Swoon Group op 23 januari in cultuurcentrum Hasselt. foto Danny Willems

Zita Swoon Group - Nothing that is everything. Een wervelende dadaïstische droom. Op 23 januari om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be David Linx + Brussels Jazz Orchestra - BREL. Een combinatie die tot de verbeelding spreekt. Op 29 januari om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Gregory Page – Een muzikale reis van megafoon tot microfoon. Op 29 januari om 20.30 uur in INGzaal Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl Eva de Roovere – ‘Viert’. Op 30 januari om 20.30 uur in INGzaal Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl Daan – The Mess. Speels, wild, groovy en sexy. Op 4 februari om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be Sam Amidon. Deze rasartiest brengt countryfolk op viool, banjo en gitaar. Op 5 februari om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be

Love the Beatles - 40 Hits that changed the world.

Tribute band uit UK. Op 21 februari om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl Wim Mertens Ensemble. De Limburgse componist/ pianist van hedendaagse classics. Op 24 februari om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Brussels Philharmonic o.l.v. Alexander Hanson & Brad Mehldau (piano). De vaste waarde én trendsetter in de hedendaagse jazz mét orkest! Op 27 februari om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Boubacar Traoré & Band– Clubtour. Muziek uit Mali.

Op 3 maart om 20.30 uur in LIMBURGzaal Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl Pearl Jozefzoon, Peter Faber en Tango Extrema – Mattheüspassie. Op 4 maart om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl

Blitzen Trapper - Experimentele, aanstekelijke country-folk uit Portland, Oregon. Op 11 februari om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be

Wim Mertens Trio. Belgisch grootste sterkhouder in de hedendaagse klassieke muziek in een unieke setting. Op 10 maart om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be

Gerard van Maasakkers en Frank Cools - Maar liefje, nu heb je geen voetjes door. Op 13 februari om 20.15 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl

Azure Mortal + Plaistow. Dark ambient, elektronica én jazz in de mix. Op 11 maart om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

I Muvrini– ‘Invicta’. Op 17 februari om 20.00 uur in RABOzaal Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl

Jazz Maastricht. Met onder andere Joe Lovano Quartet. During Tefaf. Op 19 maart om 19.30 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl

Pierre Courbois QWINTETT – Jazzconcert. Op 18 februari om 20.30 uur in AINSI Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl

Edsilia Rombley – In Concert. Soul, ballads en een warme stem. Op 1 april om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl

Piano_anders #6 met Pigeon, Bart Amand & Jan Swerts. Ontdek de Vlaamse postklassieke pianisten.

Op 20 februari om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

Sedaa. Wereldmuziek uit Mongolië/Iran. Een muzikale brug tussen traditionele Mongoolse muziek en de Oriënt. Op 2 april om 20.30 uur Cultuurhuis Heerlen. www.parkstadlimburgtheaters

48

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

Little Waves - Singer-songwriter-festival. Met toppers uit binnen- en buitenland. Op 9 april vanaf 19 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be Jamie Adkins – Circus Incognitus. Op 20 april om 19.30 uur in LIMBURGzaal Theater Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl Guus Meeuwis – Morgen. Op 25 april om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl Gerald Clayton Trio. Eén van de meest besproken jazzpianisten van zijn generatie. Op 29 april om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be The Common Linnets – Theatertour. Op 7 mei om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof. Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl Stef Bos – Een sprong in de tijd. 25 jaar Stef Bos in woorden en muziek, met een nieuwe cd als extraatje.

Op 7 mei om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. c-minecultuurcentrum.be Boudewijn de Groot - Achter Glas. Op 8 mei om 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. theateraanhetvrijthof.nl Soul of Motown VI – Hitshow. Grote hits van een beroemd label. Op 12 mei om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl Massada - Massada gives you latin fever. Laatste voorstelling van het seizoen van een swingende band.

Op 11 juni om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. uitbalie.nl

Als kind droomde Jeroen Berwaerts ervan beroemd te worden.

Als zanger of als muzikant. Uiteindelijk is het gelukt, hij is bijvoorbeeld Big in Japan. “Een trompettist en angst, dat gaat niet samen.” D O O R E M I L E H O L L M A N

MET DE BROEK OP DE SCHOENEN H

ij is wat je noemt een wereldburger geworden.

Trompettist Jeroen Berwaerts (Hasselt, 1975) doceert in Hannover, heeft een vaste plek in de Stockholm Chamber Brass en toerde als solist het afgelopen half jaar drie keer door Japan. Hij woont met zijn gezin in Boedapest. “Ik ben zoveel op reis dat het eigenlijk niet meer uitmaakt waar ik woon.”

Zijn vader bracht ooit een trompetje voor hem mee, en de eerste tonen wezen hem de weg naar de toekomst.

De trompet past hem zo goed, omdat hij nogal extravert is. “Er is geen instrument, behalve misschien de ‘Ik ben niet trombone, dat zo open en eerlijk is. Je speelt als het ware met de broek op je schoenen. Een bang om trompettist en angst, dat gaat niet samen. Dat fouten te hoor je meteen.” maken, ik Via de conservatoria in Brussel (trompet) en Gent (zang) kwam hij, met al een paar speel met prachtige prijswinnende veren op zijn hoed, ziel en risico.’ in Karlsruhe terecht. Daar kreeg hij les van trompetvirtuoos Reinhold Friedrich.

De Japanse componist Toshio Hosokawa schreef een stuk voor Berwaerts, op de première in 2013 speelde hij het met de philharmonie van Tokio. Waarom houdt men in Japan zoveel van zijn trompetspel? “Mijn sterke kant schuilt in de emotie. Ik ben niet bang om fouten te maken, ik speel met ziel en risico. Misschien dat mijn populariteit in Japan zich laat verklaren doordat Japanners hun emoties juist voor zich houden.”

Jeroen Berwaerts, big in Japan. foto Sebastian Schulz

Im Nebel is geïnspireerd door het gelijknamige gedicht van Herman Hesse. De trompet is de stem van de wandelaar, het orkest neemt de natuur en de mist voor zijn rekening. In de mistige wereld mijmert de trompet over een rijk verleden en een gigantische storm.

De instrumenten in het orkest beschrijven ragfijne, ronde lijntjes als in de Japanse kalligrafie.

Berwaerts: “Hosokawa laat dit stuk super zacht beginnen en eindigen en daartussen in zit de nodige bombast. Hij gebruikt andere kleuren die ik bereik met bijvoorbeeld dempers. Ik zing ook in de trompet. Al zal het publiek dat niet meteen als zodanig herkennen. Het maakt dit stuk in elk geval heel fragiel, zeker als ik de dialoog aanga met de dwarsfluit.”

Zingen geblazen. Wagner, Hosokawa en Mendelssohn door philharmonie zuidnederland olv Claus Peter Flor met o.a.

Jeroen Berwaerts. Op 4 maart om 20.00 uur in Maastricht, op 5 maart om 20.15 uur in Eindhoven en 6 maart om 14.15 uur in Den Bosch. philharmoniezuidnederland.nl

JANUARI 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

49

Circus als pacifistisch wapen Circus Wojdan: Geen hysterische clowns, glinsterende acrobaten en gekooide wilde dieren. foto Sébastien Armengol

Marathon van Sébastien Wojdan is een anderhalf uur durende uitputtingsslag. Een trip van virtuoos uitgevoerde circuskunsten. Imponerend en vooral ontroerend. “De kans op verwonding blijft voelbaar.” D O O R A L E X A N D E R S C H R E U D E R

G ‘De extatisch dansende Wojdan herinnert het publiek eraan dat iedereen ooit een spelend kind is geweest.’

50

een hysterische clowns, glinsterende acrobaten en gekooide wilde dieren. Geen twee uur durende reeks van losse, onsamenhangende nummers. Het in Frankrijk ontstane nouveau cirque heeft, zoals de naam al doet vermoeden, weinig met het klassieke circus te maken.

Het nieuwe circus is puur, poëtisch en pakkend. Theater, dans, muziek en performance art versmelten met clownerie, acrobatiek en jongleerkunsten, de bezoekers worden ondergedompeld in een stroom van verhalen en ervaringen. Het Bretonse circusgezelschap Galapiat was eerder in Genk te zien met Mad in Finland en Risque Zéro. Nu komt Sébastien Wojdan, mede-oprichter van Galapiat, naar C-mine met zijn eerste solo-voorstelling Marathon.

Gevaar en circus horen onlosmakelijk bij elkaar. In Marathon, ontstaan in 2013, speelt Sébastien Wojdan met de risico’s van zijn ambacht. Zo maakt hij veelvuldig gebruik van vlijmscherpe messen. Hij werpt ze in geometrische patronen om zich heen in de houten vloer, of zet ze in een rij met de punten omhoog, om er vervolgens op een touw boven te balanceren. Hij doet dat allemaal met vakkundige precisie, maar de kans op verwonding blijft voelbaar. Ook de toeschouwers krijgen het te verduren. Een pijl uit Wojdans boog treft zijn doel

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

vervaarlijk dicht bij het publiek. Beangstigend? Dat wel, maar merkwaardig genoeg vooral ook hilarisch.

Voor de dertiger Wojdan is Marathon het resultaat van jarenlang onderzoek. Het verlies van de jeugd, de overgang naar volwassenheid, zijn afkomst van Poolse immigranten, de strijd van de mens om tegenslagen te trotseren - het zijn persoonlijke thema’s die hij met het publiek wil delen. Wojdan danst, zingt, bespeelt verschillende muziekinstrumenten, jongleert, danst op een koord. Met dat alles vertelt hij een ontroerend verhaal.

Een “pacifistisch wapen” noemt Wojdan zijn circus.

Het circus als wapen om zijn vrijheid en zijn visie op onze tijd te verdedigen. Wie kan hem ongelijk geven? Nu het besef van gevaar in de samenleving onontkoombaar is geworden, rijst ook de vraag hoe we dat gevaar moeten bestrijden. Als de uitputtingsslag geleverd is, herinnert de extatisch dansende Wojdan het publiek eraan dat iedereen ooit een spelend kind is geweest. Misschien is dat wel wat bloeddorstige mensen zijn vergeten?

Marathon van Sébastien Wojdan. Op 18 en 19 maart om 20.15 uur te zien bij C-Mine cultuurcentrum in Genk. c-minecultuurcentrum.be