OOGAPPEL

Jesse (Ethan Hawke) en Céline (Julie Delpy) in Before Sunrise (1995)

Verliefd op een film?

Kun je verliefd zijn op een film? En dan niet spreekwoordelijk verliefd, maar echt zó verkikkerd dat je nergens anders aan kunt denken? Dat je er helemaal licht van wordt en alleen maar verlangt naar de volgende ontmoeting?

Mogelijk denkt u nu: ik word nog eerder verliefd op een kat, een doos kleurpotloden of de Eiffeltoren dan op een film. Maar misschien schiet u nu tóch een film te binnen die u inderdaad eindeloos liet zwijmelen - en dan niet omdat de hoofdpersonages zo aantrekkelijk zijn, of omdat hun romance zo meeslepend is, maar omdat u als een blok viel voor de film zélf. Wat dat ook mag betekenen. Ik kom tot deze overwegingen door het onlangs verschenen boekje Denken in het donker met Richard Linklater, de eerste uitgave in een reeks over de verstandhouding tussen film en filosofie. In dat boek beschrijft Katrien Schaubroeck hoe ze als 26-jarige knetter werd op Linklaters Before Sunrise (1995), waarin hoofdpersonages Jesse (Ethan Hawke) en Céline (Julie Delpy) elkaar leren kennen terwijl ze in Wenen zijn. Ze trekken de stad in en hebben, al wandelend en kletsend, de roezigste avond en nacht van hun leven. Schaubroeck zag de film en kreeg hem niet meer uit haar hoofd. ‘Hoe geweldig had ik het gevonden om ook zo’n nacht te beleven,’ schrijft ze. ‘Telkens als ik de intro hoor van Purcells Dido and Aneas, de tonen waarop Before Sunrise ratelend start, dan leeft mijn hart op. Ik was destijds verliefd op de film. Er is geen ander woord voor.’ Ik snap helemaal wat Schaubroeck bedoelt - terwijl míjn hart vooral opleeft bij het Andante uit Bachs eerste viola da gamba-sonate. Dat is de slotmuziek van Before Sunrise die klinkt nadat Jesse en Céline afscheid van elkaar hebben genomen. Nog éénmaal verwijlt de film bij de Weense plekken die ze samen bezochten: de rivierkade, het terras, het steegje, het reuzenrad, de begraafplaats, het pleintje en tenslotte het park waar ze zoenden en sliepen. Het zijn plaatsen waar Jesse en Céline niet meer zijn maar die nu, terwijl de camera letterlijk en figuurlijk terugblikt, vervuld blijven van hun aanwezigheid. Alsof de film zich precies herinnert hoe die twee daar onlangs nog ronddwaalden, en hun scènes uit alle macht wil herbeleven. Vooral dat verlangen, die heimwee, woordloos uitgedrukt in een kalme opeenvolging van verlaten decors bij zonsopkomst, zorgt dat ik niet alleen voor altijd verliefd ben op deze film, maar er ook onvoorwaardelijk van hou. Is dat vergelijkbaar met de liefde voor een mens? Schaubroeck vindt van wel, en zoekt naar een concept van liefde dat dit aannemelijk maakt. Liefde, schrijft ze, is de wens ‘om zich te laten veranderen door de geliefde, maar ook zelf de geliefde vorm te geven. Volgens deze definitie is het perfect mogelijk dat iemand houdt van een film. Een film kan immers sturend zijn in iemands leven, en omgekeerd kan een film betekenis krijgen en van betekenis veranderen dankzij de interpretatie die een liefhebber van de film eraan geeft.’ Schaubroeck is niet meer verliefd op Before Sunrise, maar houdt des te meer van de film nu ze de tekortkomingen ervan accepteert. Ook de vervolgen hebben haar perspectief

Nog éénmaal verwijlt de film bij de Weense plekken die ze samen bezochten.

op Before Sunrise minder romantisch gemaakt en tegelijkertijd verdiept. Negen jaar na hun Weense avontuur (de tijd tussen Before Sunrise en de opvolger Before Sunset) ontmoeten Céline en Jesse elkaar in Parijs, en flakkert hun romance weer op. In Before Midnight (2013) treffen we hen voor het laatst, weer negen jaar later; ze hebben twee dochters, terwijl hun huwelijk flinke barsten vertoont. De roes heeft het afgelegd tegen de realiteit. Zelf zag ik Before Midnight één keer, en dat was misschien al teveel. Ik wil kunnen blijven zwijmelen bij dat lege, achtergelaten Wenen uit Before Sunrise. Wie verliefd is op een film, moet hem soms tegen andere beelden beschermen. Sentimentele kletspraat? Trouw, noem ik het liever.

KEVIN TOMA

Katrien Schaubroeck (red), Denken in het donker met Richard Linklater. Leusden, ISVW Uitgevers, 2022.