IN BEELD

Affiche radiolampen, ontwerp Kalff, 1926, (Ph100, 57-5)

Reclameposter Miniwatt-radiobuizen, ontwerp Mathieu Clement, 1928

Goede smaak en reclame gaan prima samen

‘Kolennood. Gasnood. Wat brengt uitkomst? Philips’ Arga sluit u aan bij de electrische centrale!’ Was er vandaag de dag ook maar een gloeilamp die ons van alle ellende kon verlossen, zoals op die fraaie Jugendstiltekening van Jan Bertus Heukelom uit 1916. Het is moeilijk voor te stellen, zo gewend zijn we geraakt aan de hapsnapwansmaak van de huidige, toonaangevende elektronicamerken. Toch werden ooit gerenommeerde designers en kunstenaars ingezet om platenspelers, telefoons, radio’s en televisies te promoten. Op de expo Eyecatchers, Philips Graphic Art 1910-1965 in het Philips Museum in Eindhoven is te zien dat goede smaak, kunst én reclame prima samen kunnen gaan. Philips liet in Eindhoven in die hoogtijdagen van de grafische kunst in de reclame veel bijzondere ontwerpen maken, en de kunstenaars op de afdeling Artistieke Propaganda werden daarbij vaak opvallend vrij gelaten. Zoals politiek tekenaar Albert Hahn. Als overtuigd antimilitarist illustreert hij in 1917 – de Eerste Wereldoorlog is al drie jaar aan de gang – het affiche bij de Argagloeilamp. Een vredelievend figuur in het

Philips Bulletin, cover, Lichttoren, ontwerp Carl Probst, 05-1930

Philips Radio 2501 en 2502, folder, cover, ontwerp Mathieu Clement, 1928

Goede smaak en reclame gaan prima samen

wit houdt de Arga in zijn hand. Het licht dat de lamp uitstraalt is zo krachtig dat zelfs demonische figuren (Duitse soldaten?) ervoor op de vlucht slaan. Ook Leo Gestel, die met Jan Sluijters en Piet Mondriaan werd gerekend tot de modernisten, mocht van Philips in een duister schilderij helemaal losgaan op de Arga-lamp. Niet alle reclame is even verfrissend: uiteraard zijn er ook de bekende pinupgirls die ons moeten verleiden om zoveel mogelijk te kopen, en de gelukkige mensen. Op Eyecatchers zie je overigens overal de originele posters. De eerste ‘esthetisch leider’ van Philips is architect en graficus Louis Kalff, de ontwerper van het iconische Philipsbeeldmerk, met de golfjes en de sterren. Kalff haalt vanaf 1925 tal van talenten binnen, zoals de net afgestudeerde reclametekenaar Mathieu Clement. De jonge Eindhovenaar overlijdt vier jaar later, maar laat een schat aan (reclame)kunst achter. Na de Tweede Wereldoorlog houdt Kalff zich bij Philips bezig met industriële vormgeving, maar nog steeds wordt er volop geëxperimenteerd op de reclameafdeling. Zo ontwerpt de illustere Frans/Oekraïense kunstenaar A.M. Cassandre aan het begin van het televisietijdperk een gedurfde futuristische poster, om aan te tonen dat een nieuw tijdperk is aangebroken. Vergeet ook de mini-bioscoop van Eyecatchers niet: er zijn creatieve reclamefilmpjes uit het pre-tv-tijdperk te zien, gemaakt voor de bios door destijds vernieuwende filmmakers. Je kunt er ook zwartwit naar een oude wedstrijd van de Philips Sport Vereniging (PSV) kijken op een van de eerste televisies.

DIETER VAN DEN BERGH

Eyecatchers, Philips Graphic Art 1910-1965. Van 25.3 t/m 30.10 in het Philips Museum in Eindhoven. Philips-museum.com

Ans van Berkum, red, Mathieu Clement Kunstenaar van nature. Almere, Stichting Acqua Tornato, 2022.