Jeroen #4 by ZOUT

THEATERMAGAZINE JEROEN

THEATERMAGAZINE JEROEN JAARGANG 2 NUMMER 1 JANUARI 2016 DIT IS ‘N ZUIDERLUCHTPRODUCTIE JAARGANG 3 NUMMER 1 JANUARI 2017

BRUSSELMANS OVER DE LIEFDE RIASTIJN EIMERS JAN JAAP VAN DERDIETEREN WAL JAN ++ ROT TOON FRET DEVILLÉ ++ GUIDO IEFTHEU GILISBOERMANS ++ SERVÉ HERMANS JIBBE WILLEMS JAN WILLEM DEMENU VRIEND MARTENS BERWAERTS ANNELEEN LENAERTS ++ PIET ++ JAN STIJN MEURIS JEROEN ++ MICHAEL RISCHE MEREL SMITT DON DUYNS STIJN VERVOORT RICK TAKVORIAN FRIE LEYSEN MICHELINE VAN HAUTEM ++ STEFAN ROSU ++ SAM SCHEUERMANN

‘T VEERHUIS // WESSEM

ON TM OE T I NG SP L A AT S SINDS 1904. Een aantrekkelijke kaart. Gerechten die recht uit het hart komen. Puur van smaak. Meer dan 110 speciaalbieren, een uitgekiende selectie wijnen. Koffie en thee van Maison Blanche Dael. Een aangename ambiance. Net even anders, met oog voor detail. Restaurant ‘t Veerhuis ligt pal aan de Maas en op vijf minuten afstand van de A2 en A73, en is daardoor een ideale ontmoetingsplaats. De keuken is overwegend Frans internationaal met hoofdzakelijk streekproducten. Naast een diner

met een klein gezelschap, leent restaurant ‘t Veerhuis zich ook uitstekend voor diners met grotere groepen, zakelijke meetings, brainstormsessies of (bedrijfs-)feesten. Een uitzicht dat verandert met de seizoenen, net zoals de gerechten. Inspirerend. Ongepolijst. En altijd in beweging. Hier wordt het leven gevierd! Voel u welkom. CAFÉ-RESTAURANT ‘T VEERHUIS

POLSTRAAT 1 // 6019 BL WESSEM

0475 215 926 // WWW.VEERHUISWESSEM.NL RESERVEREN@VEERHUISWESSEM.NL

OPEN: WO - ZO 17:30 - 21:00 UUR (KEUKEN)

Jeroen lezen als e-paper?

In de keuken van de boerderij

Theatermaker Merel Smitt (links): “Ik onderzoek graag mijn eigen vooroordelen.” foto Bart Grietens

Hoe kun je de afstand tussen boer en burger slechten? Moet die wel geslecht worden? En is theater een goede vor m daarvoor? Merel Smitt heeft er uitgesproken gedachten over. DOOR EMILE HOLLMAN

THEATERMAGAZINE JEROEN

De gouden draak begint op de keukenvloer van een Aziatisch wokrestaurant. foto Barry Hullegie

JANUARI 2016

In de keuken van de boerderij

Theatermaker Merel Smitt (links): “Ik onderzoek graag mijn eigen vooroordelen.” foto Bart Grietens

Hoe kun je de afstand tussen boer en burger slechten? Moet die wel geslecht worden? En is theater een goede vor m daarvoor? Merel Smitt heeft er uitgesproken gedachten over. DOOR EMILE HOLLMAN

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2016

De gouden draak begint op de keukenvloer van een Aziatisch wokrestaurant. foto Barry Hullegie

Maar vandaag kan het even, in het DEkoffiehuis bij het nieuwe station in haar woonplaats Rotterdam. Smitts vergelijking met een boer blijkt niet toevallig. Niet dat ze uit een boerenfamilie komt – haar ouders zijn allebei maatschappelijk werker - maar als kind speelde ze vaak op het erf van de naburige boerderij. “Je weet niet beter dan dat dat je wereld is.” Toen ze op haar achttiende naar New York verhuisde om een acteursopleiding te doen, voorspelde haar moeder al dat ze ooit blij zou zijn dat ze er nog terug zou kunnen keren. Na New York ging Merel Smitt (Mariënvelde, 1987) naar de toneelacademie in Maastricht waar ze in 2014 afstudeerde aan de regieopleiding. En ergens pikte ze het idee op om iets te doen met boeren. Hier is de actualiteit: veel boeren kunnen de vereiste schaalvergroting niet aan en moeten noodgedwongen stoppen, of dienen een list te verzinnen (manege, camping) om het hoofd boven water te houden. Maar welk beeld had ze nu precies op haar netvlies? De moderne boer die groot denkt en in de technologie zijn beste knecht weet? Of juist de kleinschalige bio-boer, die leunend op zijn riek de gaard inspecteert? En wat moet je er als theatermaker mee? Wat Smitt vooral inspireert, is het openen van werelden die weinig toegankelijk zijn voor de doorsnee burger. Welke stedeling komt wel eens op een boerderij? Of in een klooster? Het ontsluiten van een boerenbedrijf kan alleen

Smitt, en brengt haar in contact met diverse boeren in ondermeer Hunsel, Haler en Stramproy in Midden-Limburg. Bij haar project in Noord-Holland wilden boeren maar tot meer wederzijds begrip rekenen, graag met haar aan de keukentafel zitten, was haar idee. Op de academie oefende was haar ervaring. “Ze vertellen graag ze al in een klooster – in die zin deelt ze hun verhaal. Ze zijn vaak heel kwetsbaar een fascinatie met haar Limburgse collega als ze vertellen hoe ze hun bedrijf hebben Lieke Benders. opgebouwd of hebben moeten afstaan, Maar wat is het dan dat haar zo en wat dat heeft betekend.” Het gaat haar fascineert? “Een aards gevoel van vrijheid”, eigenlijk niet eens zo zeer om begrip te zoals een boer het formuleerde. Voor het kweken. “Meer om te snappen wat er Festival Karavaan in de regio Alkmaar om ons heen gebeurt. Ik neem niet echt ontwikkelde ze een eerste versie van een standpunt in, ik probeer neutraal te een theatervoorstelling die De Boer gaat blijven. Ik zeg alleen: luister eens naar deze heten. mensen.” Ze interviewde boeren, ‘Wat mij zo Is ze zelf veel wijzer geworden van de nam de gesprekken op, fascineert? gesprekken? “Voor mezelf maak ik de samplede hun citaten en voorstelling vanuit mijn nieuwsgierigheid. Een aards stuurde bezoekers op een Ik heb bovendien een groot gevoel voor boerderij met koptelefoons gevoel van de underdog en daarnaast onderzoek ik door het boerenbedrijf. Dit vrijheid, graag mijn eigen vooroordelen. In mijn onder het motto: Kijk eens zoals een vak gaat het erom verrast te worden, dat door de ogen van een werkt alleen maar als ik mezelf ook kan boer. Met behulp van VIA boer het verrassen.” ZUID en de Limburgse formuleerde.’ Land- en Tuinbouwbond Eerder maakte Smitt al een voorstelling over een jonge veteraan die actief was (LLTB) gaat ze deze in Irak en Afghanistan. Ook hier werkte voorstelling verfijnen en ze op locatie, de voorstelling was op de toespitsen op boeren en boerderijen in voormalige vliegbasis Soesterberg. De Midden-Limburg. ouders van de soldaat waren aanwezig. Dat gevoel van ruimte en vrijheid, zo Er is dat hardnekkige beeld van De moeder was erg geroerd, de vader de boer, leunend op zijn riek, ontdekte Merel Smitt, staat nogal onder terwijl hij tuurt over zijn landerijen. die de missies onzin vond, ontdekte eenTheatermaker druk. Ze citeert een boer die zich liet Merel Smitt kan er jaloers op worden. “Ik sta nooit op andere kant van de medaille. ontvallen blij te zijn dat de stad zo ver een riek te leunen om naar mijn eigen werk te kijken.” Vooral omdat ze het Straks stuurt ze haar publiek een nu nog weg is. Maar de invloed van de stad, meer als aanstormend regisseur veel te niet bekend erf op in Midden-Limburg, druk heeft om landerig te reflecteren bepaald de regelgeving die van daaruit op haar werk. misschien volgen er nog reprises op op hen wordt afgevuurd, valt niet tegen te Maar vandaag kan het even, in het DEandere locaties. Kan dit ook niet in het koffiehuis bij het nieuwe station in haar houden met hoge hekken en dikke muren. woonplaats Rotterdam. Smitts vergelijking theater? “Nee, anders dan op locatie met een boer blijkt niet toevallig. Niet Zulke problematiek behandelt ze in weinig dat ze uit een boerenfamilie komt – haar zou ik deze voorstelling niet eens kunnenouders zijn allebei maatschappelijk werker woorden. “Ik ben geen tekstregisseur, ik - maar als kind speelde ze vaak op het maken.” kies voor beelden. Zo’n voorstelling wordt erf van de naburige boerderij. “Je weet niet beter dan dat dat je wereld is.” Toen gevormd en ontstaat op de locatie.” ze op haar achttiende naar New York De Boer, co-productie LLTB en VIA ZUID gaatverhuisde in om een acteursopleiding te De organisatie van het LLTB-evenement doen, voorspelde haar moeder al dat ze Theatermaker Merel Smitt (links): “Ik onderzoek graag mijn eigen vooroordelen.” foto Bart Grietens première op 22 april. Verder op 23 en 24 aprilooit inblij zou zijn dat ze er nog terug zou Loeren bij de Boeren, waar De Boer in kunnen keren. het kader van Loeren bij de Boeren in Leudal. Na New York ging Merel Smitt première gaat, werkt samen met Merel viazuid.com merelsmitt.nl (Mariënvelde, 1987) naar de Hoe kun je de afstand tussen boer en burger toneelacademie in Maastricht waar ze in 2014 afstudeerde aan de regieopleiding. slechten? Moet die wel geslecht worden? En En ergens pikte ze het idee op om iets te doen met boeren. Hier is de is theater een goede vor m daarvoor? Merel actualiteit: veel boeren kunnen de vereiste Smitt heeft er uitgesproken gedachten over. schaalvergroting niet aan en moeten

In de keuken van de boerderij DOOR EMILE HOLLMAN

JANUARI 2016

Er is dat hardnekkige beeld van de boer, leunend op zijn riek, terwijl hij tuurt over zijn landerijen. Theatermaker Merel Smitt kan er jaloers op worden. “Ik sta nooit op een riek te leunen om naar mijn eigen werk te kijken.” Vooral omdat ze het als aanstormend regisseur veel te druk heeft om landerig te reflecteren op haar werk. Maar vandaag kan het even, in het DEkoffiehuis bij het nieuwe station in haar woonplaats Rotterdam. Smitts vergelijking met een boer blijkt niet toevallig. Niet dat ze uit een boerenfamilie komt – haar ouders zijn allebei maatschappelijk werker - maar als kind speelde ze vaak op het erf van de naburige boerderij. “Je weet niet beter dan dat dat je wereld is.” Toen ze op haar achttiende naar New York verhuisde om een acteursopleiding te doen, voorspelde haar moeder al dat ze ooit blij zou zijn dat ze er nog terug zou kunnen keren. Na New York ging Merel Smitt (Mariënvelde, 1987) naar de toneelacademie in Maastricht waar ze in 2014 afstudeerde aan de regieopleiding. En ergens pikte ze het idee op om iets te doen met boeren. Hier is de actualiteit: veel boeren kunnen de vereiste schaalvergroting niet aan en moeten noodgedwongen stoppen, of dienen een list te verzinnen (manege, camping) om het hoofd boven water te houden. Maar welk beeld had ze nu precies op haar netvlies? De moderne boer die groot denkt en in de technologie zijn beste knecht weet? Of juist de kleinschalige bio-boer, die leunend op zijn riek de gaard inspecteert? En wat moet je er als theatermaker mee? Wat Smitt vooral inspireert, is het openen van werelden die weinig toegankelijk zijn voor de doorsnee burger. Welke stedeling komt wel eens op een boerderij? Of in een klooster? Het ontsluiten van een boerenbedrijf kan alleen

maar tot meer wederzijds begrip rekenen, was haar idee. Op de academie oefende ze al in een klooster – in die zin deelt ze een fascinatie met haar Limburgse collega Lieke Benders. Maar wat is het dan dat haar zo fascineert? “Een aards gevoel van vrijheid”, zoals een boer het formuleerde. Voor het Festival Karavaan in de regio Alkmaar ontwikkelde ze een eerste versie van een theatervoorstelling die De Boer gaat heten. Ze interviewde boeren, ‘Wat mij zo nam de gesprekken op, fascineert? samplede hun citaten en Een aards stuurde bezoekers op een boerderij met koptelefoons gevoel van door het boerenbedrijf. Dit vrijheid, onder het motto: Kijk eens zoals een door de ogen van een boer. Met behulp van VIA boer het ZUID en de Limburgse formuleerde.’ Land- en Tuinbouwbond (LLTB) gaat ze deze voorstelling verfijnen en toespitsen op boeren en boerderijen in Midden-Limburg. Dat gevoel van ruimte en vrijheid, zo ontdekte Merel Smitt, staat nogal onder druk. Ze citeert een boer die zich liet ontvallen blij te zijn dat de stad zo ver weg is. Maar de invloed van de stad, meer bepaald de regelgeving die van daaruit op hen wordt afgevuurd, valt niet tegen te houden met hoge hekken en dikke muren. Zulke problematiek behandelt ze in weinig woorden. “Ik ben geen tekstregisseur, ik kies voor beelden. Zo’n voorstelling wordt gevormd en ontstaat op de locatie.” De organisatie van het LLTB-evenement Loeren bij de Boeren, waar De Boer in première gaat, werkt samen met Merel

JANUARI 2016

Smitt, en brengt haar in contact met diverse boeren in ondermeer Hunsel, Haler en Stramproy in Midden-Limburg. Bij haar project in Noord-Holland wilden boeren graag met haar aan de keukentafel zitten, was haar ervaring. “Ze vertellen graag hun verhaal. Ze zijn vaak heel kwetsbaar als ze vertellen hoe ze hun bedrijf hebben opgebouwd of hebben moeten afstaan, en wat dat heeft betekend.” Het gaat haar eigenlijk niet eens zo zeer om begrip te THEATERMAGAZINE JEROEN kweken. “Meer om te snappen wat er om ons heen gebeurt. Ik neem niet echt een standpunt in, ik probeer neutraal te blijven. Ik zeg alleen: luister eens naar deze mensen.” Is ze zelf veel wijzer geworden van de gesprekken? “Voor mezelf maak ik de voorstelling vanuit mijn nieuwsgierigheid. Ik heb bovendien een groot gevoel voor de underdog en daarnaast onderzoek ik graag mijn eigen vooroordelen. In mijn vak gaat het erom verrast te worden, dat werkt alleen maar als ik mezelf ook kan verrassen.” Eerder maakte Smitt al een voorstelling over een jonge veteraan die actief was in Irak en Afghanistan. Ook hier werkte ze op locatie, de voorstelling was op de voormalige vliegbasis Soesterberg. De ouders van de soldaat waren aanwezig. De moeder was erg geroerd, de vader die de missies onzin vond, ontdekte een andere kant van de medaille. Straks stuurt ze haar publiek een nu nog niet bekend erf op in Midden-Limburg, misschien volgen er nog reprises op andere locaties. Kan dit ook niet in het theater? “Nee, anders dan op locatie zou ik deze voorstelling niet eens kunnen maken.”

JANUARI 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

De gouden draak begint op de keukenvloer van een Aziatisch wokrestaurant. foto Barry Hullegie

noodgedwongen stoppen, of dienen een list te verzinnen (manege, camping) om het hoofd boven water te houden. Maar welk beeld had ze nu precies op haar netvlies? De moderne boer die groot denkt en in de technologie zijn beste knecht weet? Of juist de kleinschalige bio-boer, die leunend op zijn riek de gaard inspecteert? En wat moet je er als theatermaker mee? Wat Smitt vooral inspireert, is het openen van werelden die weinig toegankelijk zijn voor de doorsnee burger. Welke stedeling komt wel eens op een boerderij? Of in een klooster? Het ontsluiten van een boerenbedrijf kan alleen

JANUARI 2016

De Boer, co-productie LLTB en VIA ZUID gaat in première op 22 april. Verder op 23 en 24 april in het kader van Loeren bij de Boeren in Leudal. viazuid.com merelsmitt.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

Dat kan! Ga naar zuiderlucht.eu/jeroen

Smitt, en brengt haar in contact met diverse boeren in ondermeer Hunsel, Haler en Stramproy in Midden-Limburg. Bij haar project in Noord-Holland wilden boeren graag met haar aan de keukentafel zitten, was haar ervaring. “Ze vertellen graag hun verhaal. Ze zijn vaak heel kwetsbaar als ze vertellen hoe ze hun bedrijf hebben opgebouwd of hebben moeten afstaan, en wat dat heeft betekend.” Het gaat haar eigenlijk niet eens zo zeer om begrip te kweken. “Meer om te snappen wat er om ons heen gebeurt. Ik neem niet echt een standpunt in, ik probeer neutraal te blijven. Ik zeg alleen: luister eens naar deze mensen.” Is ze zelf veel wijzer geworden van de gesprekken? “Voor mezelf maak ik de voorstelling vanuit mijn nieuwsgierigheid. Ik heb bovendien een groot gevoel voor de underdog en daarnaast onderzoek ik graag mijn eigen vooroordelen. In mijn vak gaat het erom verrast te worden, dat werkt alleen maar als ik mezelf ook kan verrassen.” Eerder maakte Smitt al een voorstelling over een jonge veteraan die actief was in Irak en Afghanistan. Ook hier werkte ze op locatie, de voorstelling was op de voormalige vliegbasis Soesterberg. De ouders van de soldaat waren aanwezig. De moeder was erg geroerd, de vader die de missies onzin vond, ontdekte een andere kant van de medaille. Straks stuurt ze haar publiek een nu nog niet bekend erf op in Midden-Limburg, misschien volgen er nog reprises op andere locaties. Kan dit ook niet in het theater? “Nee, anders dan op locatie zou ik deze voorstelling niet eens kunnen maken.” De Boer, co-productie LLTB en VIA ZUID gaat in première op 22 april. Verder op 23 en 24 april in het kader van Loeren bij de Boeren in Leudal. viazuid.com merelsmitt.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

THEATERMAGAZINE JEROEN JAARGANG 3 NUMMER 1 JANUARI 2017

EN VERDER 5

FEESTJE

HOUELLEBECQS MOKERSLAG

LEER JE DRAKEN KENNEN

De laatste producties van Johan Simons voor NT Gent Inèz Derksen spuugt vuur bij Het Laagland

EEN HONGERIG PUBLIEK Toporkesten komen graag naar Theater Heerlen

DEZE KEER IN JEROEN

IEDEREEN ROMANTISCH Klassiekers van Theu Boermans

TUSSEN DROMEN EN REFLECTEREN Marcus Azzini over het conflict der generaties

6 8 10 20

BRIEVEN BRENGEN NAAR APULIE Theatermaker Ief Gilis in de rol van postbode

HERMAN BRUSSELMANS OVER LIEFDE Schrijver viert zestigste verjaardag bij C-mine

ZUID-LIMBURG HOUDT VIA ZUID IN ZADEL

KLIKKEN OP EEN PIANO VAN LEGO Liggend luisteren op toneel

Talentmakelaars krijgen plek in Heerlen

Anneleen Lenaerts, ambassadrice van de harp

PIANOFESTIVAL DER ZWARTE TOETSEN

PICASSO: DANS EN SWEATERS Aflevering 22 van Schrit_tmacher Festival

cultuurcentrum Hasselt zoekt de grenzen van de piano op

PROKOFJEV: COMPONIST VAN EXTREMEN

philarmonie zuidnederland brengt ode aan ‘lastpak’

CARRIERE OP ROLLETJES

LICHT OP DE VRIJHEID Intendant philharmonie zuidnederland over Beethoven

HOE VLOEIBAAR KUNNEN WE ZIJN? VIA ZUID brengt Sam Scheuermann naar het podium

EVEN LANGS THUIS PASSEREN Jeugdtheater van Laika over thuisgevoel

KUIFJE COMPONEERT OP GEVOEL

COLUMN VAN ZANGER STIJN MEURIS

Agenda Guido Dieteren weer tjokvol

DE ANDERE GROTE BACH Pianist Michael Rische over Carl Philipp Emanuel

Tramlijn Begeerte

STILLE PLEK VOOR DE KUNSTEN Annet Bremen raakt geïnspireerd op kasteel Baexem

ALLEEN IN NUCLEAIR NIEMANDSLAND Theater over achterblijvers in Tjernobyl

DE ACTUALITEIT IN HET THEATER

‘BREL ZINGEN? PFFF, NIET GEMAKKELIJK.’

Piet Menu, Stijn Devillé en Servé Hermans in debat

Micheline Van Hautem voedt oeuvre van Vlaamse zanger

AGENDA 4 Theater 16/17 Klassieke muziek 34 Dans 48 Pop & Jazz

Cover: Herman Brusselmans. foto Károly Effenberger. | Colofon: Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt door C-mine Cultuurcentrum Genk, De Domijnen Sittard-Geleen, Parktheater Eindhoven, philharmonie zuidnederland, VIA ZUID, cultuurcentrum Hasselt en Parkstad Limburg Theaters. | Concept: Wido Smeets. | Eindredactie/coördinatie: Emile Hollman | Teksten: Judith Boessen, Edo Dijksterhuis, Fons Geraets, Emile Hollman, Duncan Liefferink, Stijn Meuris, Adrienne Peters, Anke Riesenkamp, Alexander Schreuder, Annemarie Staaks en Paul van der Steen. | Vormgeving: Obidesign/Annebeth Nies.

JANUARI 2017

THEATERMAGAZINE JEROEN

(Advertentie)

Theater EUREGIONALE

AGENDA

Scène uit Coco Chanel van Ulrike Quade op 28 januari in Heerlen. foto Bowie Verschuren

het nieuwstedelijk – Het einde is nabij. Een geanimeerde lezing over de productieve kracht van melancholie. Op 30 maart om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be Dissus, verdwaal mee in de Odyssee – Theatergroep Kwatta. Voorstelling voor kids tussen de 6-14 jaar. Op vrijdag 31 maart om 19.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl

Theater Malpertuis – Hele dagen in de bomen. Topcast levert spannend acteerwerk in visueel hoogstandje. Op 18 januari om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Matteo van der Grijn e.a. – Indecent proposal. Thriller over vertrouwen, aantrekkingskracht en liefde. Op 18 januari om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Antje Moreiro, Hymke de Vries e.a. – Opvliegers 2. Vriendinnencomedy. Op 19 januari om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl A Chorus Line – Broadwaymusical. Briljante mix van zang, dans en drama. Op 27, 28 en 29 januari in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Isabelle Beernaert e.a. – Unforgettable. One night in New York. Op 28 januari om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Saint Amour – Literair theater met Herman Brusselmans. Op 3 februari om 20.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl Alfred van den Heuvel e.a. – Bodylanguage. Wat we zeggen zonder het te zeggen. Op 4 februari om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Luc Perceval/NTGent – Sneeuw. Perceval bewerkt Pamuks beklijvende roman over de Turkse identiteit. Op 9 februari om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Snorro – Ro Theater. Een avonturenvoorstelling. Op vrijdag 10 februari om 19:30 uur in Theater Heerlen. plt.nl Sara Kroos – Doorgefokt. Op 14 februari om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Anna van Veen – BOI. Een avond kitsch en nostalgie. Op donderdag 23 februari om 20.15 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

Anna van Veen – BOI. Een avond kitsch en nostalgie. Op donderdag 23 februari om 20.15 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Renee Soutendijk e.a. – Twee Vrouwen. Toneelbewerking van Mulisch’ spannende liefdesdrama. Op 3 maart om 20.30 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Theater van de Klucht – Boeing Boeing. Op zaterdag 4 maart om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Ronald Giphart en Bart Chabot – Trio Giphard & Chabot. Literaire theatershow. Op 6 maart in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Eva Crutzen – Spiritus. Subliem cabaret van Maastrichtse cabaretière. Op 9 maart om 20.15 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Toespijs/Alice Reijs/Ariane Van Vliet/Tom Van Dyck - De Hondenwei. De ultieme topcast! Op 10 maart om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be Theater Utrecht – Hedda Gabler. Over de kater van een vastgelopen generatie na het feest. Op 11 maart om 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Lod/Josse De Pauw - Helden. Een monoloog van een theaterheld waarin hij vraagtekens plaatst bij het heldendom en de betekenis daarvan. Op 18 maart om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be Maarten Westra Hoekzema – Komiek/Freak. Hoe hard heeft de komiek de lach nodig om te overleven? Op 21 maart om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be

Danny de Munk e.a. – Ciske de Rat de musical. Nieuwe musical over het bekende Amsterdamse straatschoffie. Van 4 t/m 9 april in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl De Roovers - Onschuld. 19 scènes over een groep vertwijfelde en verstrikte mensen in een kleine kustplaats. Op 26 april om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be Ulrike Quade – Coco Chanel. Hoe mode het mensbeeld bepaalt met Ulrike’s poppen als tegenspeler op 28 april om 20.30 uur in Cultuurhuis Heerlen. plt.nl Toneelhuis/Olympique Dramatique – Risjaar Drei. Shakespeare door absolute topcast met o.a. Jan Decleir en Peter Van den Begin. Op 14 maart om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be De Toneelmakerij – Lear. Liesbeth Colthof duikt na indrukwekkende Storm en Macbeth weer in het repertoire van Shakespeare. Op 20 april om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Abattoir Fermé – Alice. Een teder, donker sprookje voor iedereen die volwassen is of dat moet worden. Op 21 april om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be De Ploeg – Pilp Fuction. Cabaretiers en acteurs in de wereld van de film. Op 21 en 22 april in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Josse De Pauw/LOD – De sleutel. Liefde in al zijn facetten op de scène. Op 22 april, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Joris en de drakentemmer – Het Laagland. Voorstelling voor –8+. Op vrijdag 28 april om 19.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl

het Nationale Toneel – Tasso. Best te bezoeken in combinatie met Jeanne d’Arc een dag later. Op 29 maart om 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl

Sien Eggers, Sofie Palmers & Jessa Wildemeersch — L’etude (Nu Slaat De Chaos Toe). Drie straffe actrices in een bijzondere bewerking van Shakespeare. Op 5 mei om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be

het Nationale Toneel – Jeanne d’Arc. Best te bezoeken in combinatie met Tasso een dag eerder op 30 maart om 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl

Nasrdin Dchar – Dad. Over vaderschap, generaties en emigratie. Serieus, maar ook grappig. Op 20 mei om 20.30 uur in Cultuurhuis Heerlen. plt.nl

JANUARI 2017

Feestje

erman Brusselmans, de voormalige jonge oppergod der Vlaamse Letteren, wordt binnenkort zestig jaar. Zelf schrijft hij gewoon lekker door, misschien haalt hij de honderd boeken wel, de zeventig is hij in elk geval al gepasseerd. Er is altijd wel iemand die bereid is om er een feestje van te maken, in dit geval de stichting Behoud de Begeerte, die Brusselmans al heel vroeg in zijn carrière uitnodigde om mee te toeren met het literaire circus Saint Amour. Brusselmans is zélf tot thema gekozen. En de liefde natuurlijk. “Daar trek ik me meestal geen fuck van aan. Maar nu moet ik wel. Het is altijd wat, maar als ik dat moet gaan uitleggen, wordt het net een damesblad”, vertelt hij in deze editie aan Annemarie Staaks. Brusselmans schreef ook ooit (1989) voor het theater, samen met Tom Lanoye bijvoorbeeld (De Canadese muur). En Het Vervolg, voorganger van Toneelgroep Maastricht, bracht in 2004 zijn roman Mank voor het voetlicht. Nog steeds kiest de Maastrichtse toneelgroep voor (regionale) verhalen en minder voor de actualiteit, laat artistiek leider Servé Hermans optekenen in Jeroen. “De actualiteit zit niet in het DNA van dit theater.” In een debat met collega’s Piet Menu (Het Zuidelijk Toneel) en Stijn Devillé (Het nieuwstedelijk), uitgelokt voor deze editie van Jeroen, ging het over de vraag of de gezelschappen zich geroepen voelen om de actualiteit te bespelen. Het Zuidelijk Toneel bracht liefst zes programma’s rond de Amerikaanse verkiezingen en twaalf uur aan één stuk tijdens de verkiezingsnacht zelf. Het nieuwstedelijk maakte vorig jaar een theaterstuk over milieu en energie. Bleek de première samen te vallen met de klimaattop in Parijs en de ophef over de Belgische kerncentrales. Stijn Devillé: “Zo actueel dat ik er bijna bang van werd.” Je kunt ook een verhaal gaan ophalen en in de actualiteit brengen. Zoals Bart Baele en Yves Degryse van theatergroep Berlin. Ze togen vele malen naar Tsjernobyl om verhalen te tanken bij Pétro en Nadia die er in alle kommer zijn blijven wonen. Zvizdal heet de voorstelling die te zien is bij C-mine. Cultuurcentrum Hasselt presenteert met Laika jeugdtheater over vluchtelingen, het Parktheater Eindhoven presenteert regisseur Johan Simons’ bewerking van Platform en Onderworpen, boeken over onze tijdgeest van de Franse schrijver Houellebecq. Terwijl een jonge theatermaker als Sam Scheuermann, vierdejaars Toneelacademie, geholpen door de talentenmakers van VIA ZUID, de actualiteit zoekt op plekken waar we elkaar vluchtig ontmoeten; in de trein, op het station, hotellobby’s, tankstations. Wij, die altijd druk zijn en ons razendsnel over de wereld begeven, die makkelijk veranderen van politieke voorkeur en van identiteit. “Wat blijft er van ons over als we onszelf voortdurend in een andere vorm kneden”, vraagt ze zich - ook op de vlakke vloer - af. Ook de jarige Brusselmans moet zichzelf in een andere vorm kneden als hij het podium opgaat; hij kneedt de schrijver in een cabaretier. “Want verrassing is belangrijk.” Kneed u zelf tot lezer van Jeroen en laat u verrassen.

‘Wat blijft er van ons over als we onszelf voortdurend in een andere vorm kneden.’

EMILE HOLLMAN, eindredacteur Jeroen

JANUARI 2017

THEATERMAGAZINE JEROEN

ALTIJD WAT MET DE

LIEFDE

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2017 Herman Brusselmans: “Als je bier op je kop krijgt als het niet goed is, dan leer je het wel.” foto Károly Effenberger

Behoud de Begeerte maakt Her man Brusselmans tot thema van Saint Amour 2017. Dat het allemaal over de liefde moet gaan, vindt hij wel jammer. “Als er één kut in voorkomt, is het al een liefdesverhaal bij mij.” D O O R A N N E M A R I E S TA A K S

raag zakt Herman Brusselmans op zijn bank. “Ik ben speciaal hiervoor een uur eerder opgestaan.” Het is drie uur ’s middags. Op het gekef van Eddie na, hangt er een serene rust in zijn minimalistisch ingerichte bovenwoning in Gent. Meubels, een lege vaas en een drumstel. That’s it. We praten over Saint Amour, het beproefde recept van Behoud de Begeerte: een avondvullende show, bedacht en gemaakt door Luc Coorevits, met muziek en zo’n acht schrijvers die zich buigen over de liefde. Ooit week het stramien af met slechts twee schrijvers: Hugo Claus en Harry Mulisch. Nu doet Brusselmans het alleen. “Een eer? Zo zou je het kunnen noemen.” Aanleiding is zijn zestigste verjaardag. “Goh ja, ik word oud. Over twintig jaar ben ik tachtig.” Meer dan zeventig boeken, duizend columns, tv-shows, interviews… Noem het op, of Brusselmans heeft het gedaan. “Mensen vragen: ‘hoe houdt hij het vol?’ maar ik houd het niet vol, ik doe het gewoon.” Nu hij ouder wordt, blikt hij terug: “Wat heb ik uitgevreten al die tijd? Eén ding staat vast: ik heb niet stilgezeten. Anderzijds heb ik me ook niet kapotgewerkt, dat ik dacht: als ik nog één column schrijf, krijg ik een burn-out.” De jaren brachten hem rust en relativeringsvermogen, maar ontnamen hem ook de drive: “Ik schrijf nog graag, maar de tijd dat ik uren schuimbekkend met een fles whisky zat te typen is voorbij. Die boog kan geen dertig jaar gespannen blijven.” Zo relativeert hij ook zijn tv-werk: “Na dertig jaar weet je het wel. Ik kom met mijn smoel op tv, zoals iedereen tegenwoordig met zijn smoel op tv komt. Ben jij al op tv geweest? Zie je wel.” Hij leunt achterover: “Ik wil niet blasé klinken, maar er is weinig waar ik nog van onder de indruk ben. Ik heb geen zin om

mijn resterende jaren te verpesten met zorgen of zenuwachtig gedoe. Ik wil rustig doodgaan.” Brusselmans praat even onverstoorbaar als hij rookt. Soms staat hij op: “Verdorie. Eddie heeft ernaast gepist.” Hij loopt zijn oppashondje na, poetst de grond en vertelt verder: “Ik heb een vriendin van vijfentwintig en die zegt dat ik moet stoppen met roken. Ze wil me nog lang bij zich houden.” Inhalerend: “Maar goed. Zij zal mij zien oud worden, ik haar niet. Natuurlijk is dat een thema, mijn volgende boek gaat erover.” Voor Saint Amour liet hij zich onlangs onderzoeken. Of hij het nog kan, fysiek dan, zo’n tournee. “Het is zwaar, al dat gereis. Ik ben sowieso een aan huis gebonden pipo.” Eenmaal op het podium vindt hij optreden leuk, vooral in theaters. Van bibliotheken tot Lowlands, hij staat overal: “Je past je aan, hè. Een kwestie van voorbereiding.” Want voor alle duidelijkheid: podiumoptreden is een vak. Neem Jules Deelder, Johnny van Doorn of Hugo Claus. Het was Tom Lanoye die hem begin jaren tachtig meesleurde als voorprogramma. “Ik deed zowat in mijn broek. We traden op in punkcafés waar slechte punkbandjes speelden en we letterlijk bier op onze kop kregen als het niet goed was. Dan leer je wel hoe het moet.” Sommige schrijvers beledigen hun publiek, vindt hij: “Die staan wat te mummelen in die microfoon.” Pure luiheid, als je het hem vraagt. Hij slaat op tafel, tak, tak. “Er moet een beat in

JANUARI 2017

zitten. Ik ben drummer geweest, een mislukte weliswaar, maar ik stop ritme in mijn optreden: nu komt er een grap, nu ga ik ontroeren, nu ga ik... Ik wil als schrijver optreden zoals Hans Teeuwen als cabaretier optreedt. Verrassing is belangrijk. En de lach.” Voor Saint Amour maakte de Leidse academicus Rick Honings een grove selectie uit al zijn boeken. Honings werkt met Majoor van het menselijk leed aan een serieuze biografie. “Die jongen was er toch mee bezig, dus het leek ons de aangewezen persoon om een voorselectie ‘Ik ben te maken.” Dat het drummer allemaal over de liefde moet gaan, geweest, vindt hij wel jammer. een mislukte “Meestal trek ik weliswaar, me er geen fuck van aan. Nu moet maar ik stop ik wel. Het is altijd ritme in mijn wat in de liefde, optreden.’ maar als ik dat ga uitleggen, wordt het net een damesblad.” Dan de muziek. Het is nog onbekend welke band meegaat. “Het moeten wel muzikanten zijn die mij een beetje kunnen uitstaan, natuurlijk.” De laatste sigaret van het gesprek gaat aan. In gedachte is hij bij zijn show: “Tsja, dat thema. Gelukkig kun je liefde breed interpreteren. Als er één kut in voorkomt, is het al een liefdesverhaal bij mij.”

Behoud de Begeerte - Saint Amour: Herman Brusselmans. Op 3 februari in Parkstad Limburg Theaters Heerlen en op 15 februari in C-Mine cultuurcentrum, Genk. c-minecultuurcentrum.be

THEATERMAGAZINE JEROEN

Voor de talentmakelaars van VIA ZUID leek 2016 op een grote teleurstelling uit te lopen. Hoe het uiteindelijk toch nog allemaal goed kwam. D O O R E M I L E H O L L M A N

De onzichtbare hand van VIA ZUID Het was even slikken voor talentmaker Jackie Smeets van VIA ZUID. Eerst bracht de provincie Limburg de subsidie met een ton terug van 350.000 euro tot 250.000 euro per jaar en achtte de Raad voor Cultuur VIA ZUID te pril voor de landelijke basisinfrastructuur. Limburgs cultuurgedeputeerde Ger Koopmans mocht dan de subsidie hebben verlaagd, hij wist Heerlen en Sittard-Geleen wel te bewegen om VIA ZUID ook structureel financieel te steunen. En vervolgens maakte minister Jet Bussemaker bekend dat ze 5,5 ton extra overmaakt naar het Fonds voor de Podiumkunsten om uit te geven aan talentontwikkeling in de regio. Jackie Smeets wil zich niet rijk rekenen maar geeft toe dat het vreemd zou zijn als dat geld uitsluitend in Brabant (PLAN) en Groningen (Station Noord) terecht zou komen. Andere breed georganiseerde initiatieven in de regio’s zijn er niet, behalve in het oosten van het land, waar aan De Nieuwe Oost als enige productiehuis buiten de Randstad al rijksgeld is toebedeeld. Een rondgang langs de grote Zuid-Limburgse gemeenten leert dat Koopmans zijn tong niet blauw hoefde te lullen. Maastricht steunde VIA ZUID ook de afgelopen vier jaar en

THEATERMAGAZINE JEROEN

in Heerlen en Sittard-Geleen tonen de cultuurwethouders zich positief. Sterker nog, de Heerlense wethouder Barry Braeken heeft VIA ZUID een aanbod gedaan waar Smeets niet twee keer over na hoeft te denken: een werken presentatieplek voor jonge makers creëren. Voorwaarde is dat de talentmakelaars dan wel een thuishonk, een broedplaats in Heerlen gaan optuigen. Dat geld (minstens vijftig mille maar de wethouder houdt nog even onder de pet op hoeveel middelen VIA ZUID kan rekenen als de papieren getekend worden) komt bovenop het bedrag van een ton dat Heerlen nu al uitgeeft aan producties van jonge makers. “Dat geld gebruikt festival Cultura Nova voor een groot deel aan coproducties. We zien nu gelegenheid om daar nog iets extra’s bovenop te zetten.” Braeken voelt zich gesterkt door de waardering die zijn stad krijgt van het Fonds Podiumkunsten. “Die landelijke erkenning zie ik als

JANUARI 2017

een bekroning voor het feit dat we als gemeente fors investeren in cultuur. Er valt nog veel meer uit te halen. Het hoeft ook niet allemaal nieuw te zijn. Je kunt ook gebruik maken van de bestaande infrastructuur.” Braeken verwijst nogmaals naar Cultura Nova, maar ook naar Het Laagland in Sittard. Het Laagland, tegenwoordig ingebed bij De Domijnen in Sittard, is al langer een partner van VIA ZUID. “We strijken neer waar we partners hebben en waar de makers werken”, zegt talentmakelaar ‘We helpen de Jackie Smeets. Dat verklaart ook talenten zich hier ontwikkelen meteen waarom VIA ZUID sterk zodat ze kunnen opereert vanuit doorgroeien naar Zuid-Limburg. Niettemin: de landelijke connecties met de podia en ver rest van Limburg, Brabant, Nederland daarbuiten. en daarbuiten zijn Made in onder constructie. Maastricht, Bijvoorbeeld met Den Bosch dat wel.’ (Festival Cement), Jonge Harten (Groningen) en C-mine in Genk. Wethouder Noël Lebens, verantwoordelijk voor cultuur in SittardGeleen, noemt VIA ZUID een belangrijke

Winter Nights afgelopen december in AINSI Maastricht. foto Moon Saris

partner en aanjager. “Door de krachten met Het Laagland te combineren en coproducties te maken, kunnen er langere lijnen met dit talent worden uitgezet zodat zij behouden worden voor de regio of juist deels terugkeren, wat bijdraagt aan de culturele humuslaag in Limburg”, zegt Lebens. “VIA ZUID scout, zoekt en levert de talenten. Het Laagland biedt deze talenten een podium door het produceren van inspirerende producties.” Mieke Damsma, cultuurwethouder in Maastricht, toont zich gelukkig dat nu ook de andere gemeenten in de zogenaamde stedelijke regio het belang van talentonwikkeling erkennen en ondersteunen. Het idee dat Maastricht anders een soort reservaat zou worden waar talenten gekoesterd en gepamperd worden, werpt ze van zich af. “Het is belangrijk dat er verbinding wordt gemaakt met alle producerende instellingen.” Bovendien vindt ze het positief dat ze ook inspelen op makers, performers en

regisseurs in spe van de Maastrichtse Toneelacademie. “Wat mij betreft helpen we de talenten zich hier ontwikkelen zodat ze kunnen doorgroeien naar de landelijke podia en ver daarbuiten. Made in Maastricht, dat wel.” Damsma ziet VIAZUID ook als smeermiddel voor AINSI waar tal van podiumkunstenaars zich ontwikkelen. In het Gouvernement wuift gedeputeerde Ger Koopmans zijn rol als regisseur weg. “Je moet culturele ontwikkelingen zien in relatie tot de stedelijke regio. Wat is een provincie zonder steden? Niks! En die steden hebben graag onze hulp. Alle acties om extra middelen uit Den Haag te krijgen, hebben we samen gedaan. We hebben bijeenkomsten georganiseerd waar instellingen samen kwamen, waarbij het

JANUARI 2017

me trouwens opviel dat die elkaar ook niet allemaal kenden, ik dacht: dat komt allemaal bij elkaar op de koffie.” Dus komt het aan op verbindingen leggen. “Na het wegvallen van de productiehuizen heeft VIA ZUID de talentonwikkeling goed opgepakt. Ze zijn super flexibel.” Maar had een productiehuis als Huis van Bourgondië niet beter kunnen blijven? “Een koe in de kont kijken heeft niet zoveel zin. Er zijn goede nieuwe initiatieven ontstaan en VIA ZUID is daar één van. Voor alle talenten geldt: hulp en begeleiding en soms een handrem hebben een gunstig effect, er zijn maar weinig talenten die zich puur autodidactisch ontwikkelen. Podiumkunstenaars hebben de behoefte om te sparren, op te treden en interdisciplinair te kunnen werken. Dat is door VIA ZUID met een onzichtbare hand verstevigd en vergroot, ze hebben veel mensen bijeen gebracht.”

THEATERMAGAZINE JEROEN

Pianofestival der zwarte

toetsen

‘Het zijn juist de donkere toetsen van de piano die kleur en karakter geven aan Piano day(s).’

Lambert. foto Lambert THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2017

Met een beetje kennis en fantasie stel je zo een eigen piano-festival samen. Maar waar ze in Hasselt mee komen, is bijzonder eigenwijs. Neem de pianist Lambert, hij nam een cd op in volledige duisternis. DOOR JUDITH BOESSEN

Met de onverzettelijkheid van een gletsjer schuift de ijzige laag van synthetische tonen het gehoor binnen. Plotseling valt de grimmige geluidswal weg en fluistert de piano een glanzend verlossingsmotief. De dageraad breekt aan en doet de hoop op een nieuwe en betere wereld weer oplaaien. De composities van Federico Albanese lijken op een verstilde versie van de Götterdämmerung waarbij afwisselend piano, cello en synthesizer de rol van schikgodin speelt. Met The Blue Hours,, heeft de Milanese pianodichter een album gemaakt dat zowel ongrijpbaar als melancholisch is. En zo is ook de tijdspanne tussen nacht en dag waar hij zijn pianostukken op baseert. In de ijle schaduw van dromen kleurt de jonge dag vooraleerst blauw. En juist voordat de dageraad aanbreekt, verdiept de nacht zich nog eenmaal in het donkerste zwart. Dit is het tijdstip van sterven en geboren worden. Zelfs de statistieken laten zien dat het blauwe uur een moment is van voorbij vliedende levens. Albanese is niet de enige gast op het vijfdaagse pianofestival Piano day(s) in cultuurcentrum Hasselt. In zijn kielzog neemt hij de raadselachtige Lambert mee. Net als electrohelden Deadmau5 of Daft Punk treedt de pianist standaard op met een enigmatisch masker zodat het gissen blijft naar zijn ware identiteit. Het Sardijnse dierenmasker, gemaakt uit het donkerste elzen en notenhout, verbeeldt de antieke figuur Mamuthone, de angstaanjagende wildeman die in heidense tijden moest zorgen voor verzoening met de Sardijnse goden. Dat Lambert zich, net als Albanese, graag schikt naar het donker, wordt duidelijk op zijn laatste album Stay in the Dark. Hij nam de plaat op in volledige duisternis om zich onder te dompelen in een ode aan de nacht. Dat resulteert in gemijmerde pianostukken die voortborduren op de frêle romantische

soirees van Clara Schumann of de dromerige nocturnes van Chopin. Maar Lambert laat zich niet voor een gat vangen, want op Stay in the Dark vindt men net zo goed de stijgende en dalende toonladders die in de verte doen denken aan Coldplay. Dat wil zeggen; voordat kitscherige commercie hun songs naar de mallemoer hielpen. Piano day(s) is de eerste editie van dit eigenwijze festival dat pianomuziek in al zijn facetten wil laten zien. Er zijn klassiekers zoals Bachs Goldbergvariaties, maar die worden resoluut in een nieuw jasje gestoken, want op Piano day(s) wordt deze vingerbreker uitgevoerd op accordeon. Ook wordt de rijke geschiedenis van het instrument in ere gehouden. Want in weerwil van zijn leeftijd speelt de piepjonge jazzpianist Bram De Looze op drie historische fortepiano’s. Tijdens Piano e Forte laat hij zijn jazzy improvisatietalent los op getrouwe replica’s van historische instrumenten uit de collectie van de Vlaamse pianobouwer Chris Maene. De Loozes slingerende toonzetting past wonderwel bij de spitse klanken van de 18e eeuwse piano. Naast nieuwerwetse verwijzingen naar het verleden poogt Piano day(s) ook verbindingen tot stand te brengen met andere disciplines zoals dans en beeldende kunst. Een goed voorbeeld hiervan is de bevreemdende performance van de Belgische kunstenaar Karl Van Welden. We zien pianist Frederik Croene plaatsnemen aan zijn instrument terwijl er haast onmerkbaar kleine asdeeltjes neerdalen op het podium. De witte vlokjes lijken aanvankelijk

JANUARI 2017

onschuldig en transformeren de bühne in het nostalgische diorama van een sneeuwkogel. Maar mettertijd dringt het besef door dat we getuige zijn van een vulkaanuitbarsting in slow motion. De sneeuwvlokken veranderen langzaam in een verstikkende asregen die het klavierspel doen stokken. Net als de Romeinse burgers van Herculaneum of Pompeï raken de pianist en zijn instrument bedolven onder een ‘eeuwige’ lijkwade van as. Het Franse nachtdier Christian Rizzo schuift als laatste aan bij dit schemerkabinet van nachtaanbidders. Zijn choreografie Ad noctum is een volgend eerbetoon aan ‘het donkere’. Rizzo laat zijn danspaar Julie Guibert en Kerem Gelebek langs een hangende installatie scheren en zwermen. De gigantische box fungeert als een eenzame satelliet in het oneindige duister van het heelal. De installatie pulseert op de muziek van Arvo Pärt en zendt hypnotiserende licht- en beeldsignalen de ruimte in. Net als bij Lambert vormen de nocturnes van Satie en Chopin een leidmotief dat door zindert in de danspassen van dit duet. De 88 toetsen van de piano bestaan voor de helft uit het zwartste ebbenhout. En het zijn juist deze donkere toetsen die kleur en karakter geven aan Piano day(s). Een programma voor nachtdieren, mijmeraars en liefhebbers van de blauwe uren tussen schemering en dageraad.

Piano day(s), van woensdag 29 maart tot en met zondag 2 april in cultuurcentrum Hasselt, ccha.be en pianodays.be

THEATERMAGAZINE JEROEN

Regisseur Johan Simons brengt al twaalf jaar het beschouwende werk van de misantroop Michel Houellebecq op het toneel. Nu her neemt hij het nog altijd actuele Platfor m , in combinatie met het cultuurpessimistische Onderworpen . D O O R E D O D I J K S T E R H U I S

“H

et liberale kapitalisme heeft het denken in zijn greep genomen; tegelijkertijd hebben ook het mercantilisme, de reclame, de absurde, schaapachtige cultus van het economisch rendement en de allesoverheersende, tomeloze zucht naar materiële rijkdom zich doen gelden. Erger nog, het liberalisme heeft zich uitgebreid van het economische naar het seksuele vlak. Alle sentimentele fabeltjes zijn aan diggelen geslagen.”

Elf jaar na de première heeft Platform niets van zijn actualiteit verloren.

Michel Houellebecq schreef het in H.P. Lovecraft, gepubliceerd in 1991 en door de auteur omschreven als “mijn eerste roman”. Eigenlijk is het meer een literaire analyse of kritiek, maar het dunne boekje bevat alle ingrediënten van het dystopische wereldbeeld dat Houellebecq in zijn oeuvre uiteenzet. Het is een cultuurpessimisme met wortels die teruggaan tot Oswald Spenglers De ondergang van het avondland (1918). Niets nieuws onder de zon dus. Toch wordt de Fransman alom geprezen als visionair. Dat heeft minder met het werk zelf te maken dan met de tijd waarin het verschijnt. Een tijd van terrorisme, doemdenken en gevoelens van verlies. Een tijd waarin H.P. Lovecraft, een kwart eeuw na de eerste druk, opnieuw is uitgebracht, nu als een soort leeswijzer voor de rest van Houellebecq’s oeuvre. Theatermakers waren er snel bij om de actualiteit van dat werk te onderkennen. En geen enkele zo snel en grondig als Johan Simons. De scheidend artistiek directeur van NTGent heeft zich sinds de eeuwwisseling goeddeels toegelegd op toneelbewerkingen van romans die resoneren in het heden. Zo bracht hij onder andere De vreemdeling van Camus en De asielzoeker van Arnon Grunberg op het toneel. Maar bij Houellebecq keert hij telkens weer terug. Het lijkt er steeds meer op dat hij systematisch, doch niet chronologisch, zijn oeuvre doorploegt. Elementaire deeltjes (1998) was het eerste werk dat Simons onder handen nam. Houellebecq’s doorbraakroman laat zich lezen als een mission statement. Het is de antithese van Francis Fukuyama’s bijna triomfantelijke The End of History and the Last Man (1992), waarin de liberale democratie heeft gezegevierd en ideologieloze vrijheid gloort aan de horizon. Bij Houellebecq is het westen ingehaald door de erfenis van ’68, moreel bankroet, en is verdoving met seks en new age-opium het enige medicijn om de hopeloosheid mee te bestrijden. Simons vond de roman zo belangwekkend dat hij hem zelfs twee keer ensceneerde. Eén keer onder de titel Gen en één keer in het Duits als Elementarteilchen. Daarna volgde in 2004 Platform. Een logische keuze drie jaar na de aanslagen op het WTC in New York, die met donderend geraas de 21ste eeuw inluidden en een nieuwe wereldorde aankondigden. Ook in Platform verstoren bommengooiende moslimextremisten het gezapige consumentisme van zij die niets meer hebben om voor te strijden. Hoofdpersoon Michel vlucht na de dood van zijn vader naar Thailand, waar hij met zijn nieuwe geliefde een reisorganisatie voor sekstoerisme opzet.

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2017

De noord-zuid economie wordt zo nieuw leven in geblazen. Alles lijkt pais en vree, voor zover je daarvan kunt spreken in zo’n geperverteerde vorm van ruilhandel, totdat Eldorado Aphrodite wordt opgeschrikt door explosies. Na zijn tanden te hebben gezet in Platform, nam Simons een stap terug in Houellebecq’s oeuvre en richtte zich op zijn officiële debuutroman, De wereld als macht en strijd (1994). Net als Elementaire deeltjes is dit weer een bijna essayistische schets van de rot in de consumptiemaatschappij. Frustratie, liefdeloze seks en leeg individualisme zijn de hoofdingrediënten. Inmiddels zijn we weer een reeks aanslagen in Londen, Parijs en Brussel verder. IS, Al Qaida en Boko Haram zijn dagelijkse kost. Elf jaar na de première heeft Platform niets van zijn actualiteit verloren. Sterker nog, het is alleen maar actueler geworden. In de herneming combineert Simons Platform met Onderworpen, naar Houellebecq’s meest recente roman. Onderworpen, uitgebracht vlak na het bloedbad in het Parijse theater Bataclan, is een toekomstroman. De nieuwe wereldorde is islamitisch en het westen heeft zich er zonder al te veel tegenstand naar gevoegd. In die zin kunnen boek en toneelbewerking worden gezien als een soort vervolg op Platform. Maar de combinatie met Platform heeft wellicht ook een andere reden. In dat stuk had Simons het werk van Houellebecq pas echt goed te pakken. Het is ook geen sinecure om het beschouwende proza op het toneel tot leven te wekken. Dialogen zijn er amper, het merendeel van de tekst bestaat uit beschouwingen. In De wereld als macht en strijd loste Simons het op door er een drie kwartier durende monoloog van te maken. Levendig was die zeker maar de sociologische en historische context die zo’n groot onderdeel zijn van het boek, kwamen niet uit de verf. Elementaire deeltjes, daarentegen, was meer een soort literair verteltheater. Alleen in Platform waren de beschouwende teksten in balans met de handelingen, die als een spiegeling of omdraaiing van die tekst functioneerden. Het stuk had daarmee de impact van een mokerslag. Of zoals Volkskrantrecensent Hein Janssen zei: “Dit is het belangwekkendste theater in lange, lange tijd.”

NTGent met Action Zoo Humain Platform op 6 juni om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. Onderworpen op 7 juni in Parktheater Eindhoven.

HOUELLEBECQS MOKERSLAG OP TONEEL Platform, NTGent. foto Jules August

JANUARI 2017

THEATERMAGAZINE JEROEN

Inèz Derksen, al zestien jaar artistiek leider van familietheatergezelschap Het Laagland, houdt van archetypische helden. In haar regie betrekt ze vaker iconische figuren zoals King Arthur, Robin Hood en Peter Pan. Nu heeft ze Joris de drakendoder tot leven gewekt. D O O R A N K E R I E S E N K M A P

Leer je

DRAKEN

kennen

In maart gaat Het Laagland naar New York voor een serie Engelstalige voorstellingen van de succesvolle voorstelling Expeditie Peter Pan. De programmeur van de Brooklyn Academy of Music (BAM) zag de voorstelling in het Nederlands en was direct gegrepen. “An innovative, fastpaced piece of physical theatre about rediscovering the joys of play and shaking off the shackles of adulthood”, zo luidt de New-Yorkse aankondiging van The Peter Pan Experience. Kortom, artistiek gaat het goed met het huisgezelschap van schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. De nieuwe productie Joris & de Drakentemmers belooft allicht een vurige voorstelling te worden. Er is geen bestaande toneeltekst , de muzikale acteurs gaan aan de haal met de legende van Joris en de Draak én met draken van alledag. Er wordt gebroed en gebrainstormd. Drakenverhalen worden uitgewisseld. Inèz Derksen: “De voorstelling zal schakelen met de vaart van een achtbaan, van panische prinsessen naar een stoere bootcamp voor drakentemmers in spé. Geen fantasiewereld maar keiharde draken

THEATERMAGAZINE JEROEN

zaken die maar eens aan ‘t licht moeten komen.” Derksen: “Iedereen heeft zijn eigen draken en op een gegeven moment kunnen ze knap lastig worden. Als kind zijn het je bondgenoten; ze waarschuwen je voor gevaren, geven je tips hoe je staande te houden en hoe veilig groot te kunnen worden met een minimum aan pijn en schaamte.” Ze legt uit dat zo rond je achtste, wanneer het magische kind al grotendeels verdwenen is, je de draken lijkt te ontgroeien. “De draken zijn daarmee niet verdwenen; ze zijn geïnternaliseerd. Vaak verraden ze zich in herhalende gedachten, de vernietigende negatieve mantra’s, die je het leven zuur kunnen maken.” Voor Derksen is de drakenwereld een fantastische theatrale vertaling van angst die zich vooral in je eigen hoofd heeft genesteld. Angstdraken die je met goedbedoelde raad willen beschermen, maar je juist klein houden, afremmen en je

JANUARI 2017

nooit voluit laten zijn wie je bent. Angst is, zoals bekend, een slechte raadgever. “Juist nu de wereld om ons heen zo in beweging is. Meer dan ooit is dit het moment om alle onzekerheid met elkaar om te buigen tot een kracht die ons versterkt, in plaats van verdeelt en verzwakt. Het is ‘Iedereen heeft hét moment om de draak, die ons ervan zijn eigen weerhoudt datgene draken en op te durven wat we het liefste willen doen, te een gegeven moment kunnen temmen en de wereld tegemoet te treden ze knap lastig vanuit een eigenwijs worden.’ vuur.” De vijf drakentemmers on tour (Joris Erwich, Karlijn Hamer, Freek den Hartogh/Lennart Monaster (afwisselend), Gijs Nollen en Folmer Overdiep), zullen in de voorstelling een aantal drakenzaken de revue laten passeren. Wat zijn draken? Hoe vecht je tegen draken? En hoe overleef je niet alleen deze grote monsters uit bekende verhalen, maar ook de draken die kinderen van binnen de baas zijn? Draken van

‘Het is hét moment om de draak te temmen en de wereld tegemoet te treden vanuit een eigenwijs vuur.’

het hardnekkige soort die zich geniepig in gedachten vast klauwen. Die ervoor zorgen dat je, als het erop aankomt, toch niet durft te doen wat je écht zelf wilt. In het eeuwenoude verhaal is Joris de held die een gevaarlijke draak doodt. Maar wat als Joris eigenlijk geen echte held is? Als hij zich laat tegenhouden door de drakenstemmen in z’n hoofd? De hoogste tijd voor de drakentemmers om bij Joris het vuur flink op te stoken.

De première van Joris & de Drakentemmers is op 4 maart om 19.30 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard (voorpremière). De première is op 5 maart om 14.30 uur ook in De Domijnen. Daarna gaat de voorstelling op tour in Nederland en Vlaanderen. Op 20 mei om 19.00 uur in cultuurcentrum Hasselt en op 22 april om 19.30 uur is Joris weer terug in Sittard op 28 april om 19.30 uur in Theater Heerlen. hetlaagland.nl

Inèz Derksen. foto Bas Zuyderland JANUARI 2017

THEATERMAGAZINE JEROEN

(Advertentie)

Klassieke muziek EUREGIONALE

AGENDA

philharmonie zuidnederland – Nieuwjaarsconcert. Met hoornist Rob van de Laar feestelijk het nieuwe jaar inluiden op bekende melodieën. Op woensdag 4 januari 20.00 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht. philharmoniezuidnederland.nl London Philharmonic Orchestra olv Manfred Honeck – Muziek van Brahms. Met solist violist Ray Chen. Op dinsdag 10 januari om 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Ernst Daniel Smid en het Wiener Strauss Ensemble – Wiener melange. Op 13 januari om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl

Vriend verrast met Bach en Mozart op 19 jan in Maastricht en op 24 januari in Sittard-Geleen. foto Marcel van den Broek

Charkov Opera – Tosca. Opera van Puccini vol passie en drama. Op 13 januari om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

Jerusalem Quartet – De absolute wereldtop van de strijkkwartetten speelt Haydn, Prokofiev en Dvorák. Op 22 januari 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt ccha.be

Opera2Day – Dr. Miracle’s last illusion. Melancholisch verhaal op muziek van Bellini, Offenbach, Verdi e.a. Op 14 februari om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

King’s Singers. Capellamuziek uit alle windstreken. Op zaterdag 14 januari om 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl

Philharmonie Zuid-Nederland – Vriend verrast met Bach en Mozart. Op 24 januari om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl

philharmonie zuidnederland – De vele kleuren van Prokofjev. In Maastricht is dit concert onderdeel van de componistendag over het fenomeen Sergej Prokofjev. Op zaterdag 14 januari om 13.30 uur Theater aan het Vrijthof Maastricht. Op zondag 15 januari 14.15 uur in Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl

philharmonie zuidnederland – Familieconcert Alice in Wonderland 7+. Op muziek van Elgar de wondere wereld van Alice betreden op haar tocht naar de Koningin de Getikte Hoedenmaker, de Blauwe Rups en vele anderen. Op zondag 29 januari 14.15 uur, Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl

Jean Rondeau – Een fenomenaal muzikant gaat de uitdaging aan Bachs Goldbergvariaties voor het eerst live in concert te spelen. Op 14 januari om 20.00 uur in Sint-Quintinuskathedraal Hasselt. ccha.be

philharmonie zuidnederland – Een Europese Ode an die Freude. Vijfentwintig jaar geleden werd in Maastricht officieel de Europese Unie opgericht en philharmonie zuidnederland staat hier met Beethovens Negende Symfonie bij stil. Op donderdag 2 februari 20.00 uur Theater aan het Vrijthof Maastricht. Op vrijdag 3 februari 20.15 uur, Muziekgebouw Eindhoven. Op zaterdag 4 februari 20.00 uur Theater Heerlen. philharmoniezuidnederland.nl

philharmonie zuidnederland – Vastelaovendconcerten. De Vastelaovendklassieker van Limburg! Met dit jaar een uitstapje naar onze oosterburen. Met vele bekende artiesten. Op vrijdag 17 februari 20.11 uur, Munttheater Weert. Op zaterdag 18 februari 20.11 uur, Theater Heerlen. Op zondag 19 februari 20.11 uur, Theater aan het Vrijthof Maastricht. Op dinsdag 21 februari 20:11 uur, Theater aan het Vrijthof Maastricht. Op woensdag 22 februari 19.33 uur, De Maaspoort Theater & Events Venlo. Op donderdag 23 februari 20.11 uur, De Hanenhof Geleen. Op vrijdag 24 februari 20.11 uur, TheaterHotel de Oranjerie Roermond. Op zaterdag 25 februari 19.11 uur, De Domijnen Sittard. philharmoniezuidnederland.nl

philharmonie zuidnederland – De Vriend verrast met Bach en Mozart. De overgang van barok naar klassiek met Mozart en Bach onder leiding van dirigent Jan-Willem de Vriend. Op donderdag 19 januari 20.15 uur, Muziekgebouw Eindhoven. Op woensdag 25 januari 20.15 uur De Maaspoort Theater & Events Venlo. Op vrijdag 27 januari 20.00 uur Theater aan het Vrijthof Maastricht. philharmoniezuidnederland.nl Malibran Quartet – Nieuwjaarsconcert. Het klassieke jaar wordt ingezet met de warmhartige en breed romantische melodieën van de Russische componist Alexander Borodin. Op 22 januari om 11 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be

THEATERMAGAZINE JEROEN

Koninklijk Concertgebouw Orkest olv Alan Gilbert – Muziek van Bernstein en Sibelius. Met solist Liviu Prunaru. Op zaterdag 11 februari om 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Trio Mediaeval – Dit adembenemende ensemble maakt een muzikale reis van IJsland via Scandinavië en Engeland tot de Middellandse Zee. Op 13 februari 20.00 uur in Sint-Quintinuskathedraal Hasselt. ccha.be

JANUARI 2017

B’Rock – Geïnspireerd door Vivaldi neemt B’Rock ons mee op avontuur van Vivaldi over Reich tot Ligeti en Goeyvaerts. Op 17 februari 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Kugoni Trio. Een jong trio met een frisse kijk op klassieke muziek. Op 19 februari om 11 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be Philharmonie Zuid-Nederland – Vasteloavendskonzer 2017. Op zaterdag 25 februari om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen SittardGeleen. Uitbalie.nl Nederlands Kamerkoor – Benjamin Britten. Op donderdag 9 maart om 20.00 uur in de St. Michielskerk Sittard-Geleen. Uitbalie.nl

(Advertentie)

Opera Zuid speelt op 18 en 20 mei Il Barbiere di Siviglia in Parktheater Eindhoven.

philharmonie zuidnederland – Een spectaculaire Schilderijententoonstelling. Chef-dirigent Dmitri Liss laat zich dit seizoen meteen van vele kanten horen. Tijdens dit spectaculaire concert vervult hij ongetwijfeld een ware glansrol. Op vrijdag 10 maart 20.00 uur, Theater aan het Vrijthof Maastricht. Op zaterdag 18 maart 20.15 uur, Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuiderland.nl Ad Mosam – Carnaval in Venetië. Op zaterdag 11 maart om 20.00 uur in Forum Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Annelien Van Wauwe & Nino Gvetadze. Eén van de meest veelbelovende klarinettisten van haar generatie en de Georgische pianiste Nino Gvetadze brengen de wonderlijke muziek van Debussy, Poulenc, Schumann en Brahms. Op 12 maart om 11 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be Mirusia – From the heart. Op zondag 12 maart om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl philharmonie zuidnederland – Meer licht op Beethoven. De verrassing van dit concert is ongetwijfeld het Vioolconcert dat Clement schreef in opdracht van zijn goede vriend Beethoven, wat voor Beethoven aanleiding was om zijn eigen beroemde Vioolconcert te schrijven. Op zaterdag 18 maart 20.00 uur, Theater Heerlen. Op dinsdag 21 maart 20.00 uur, De Domijnen Sittard. Op vrijdag 24 maart 20.00 uur, Theater aan het Vrijthof Maastricht. Op zondag 26 maart 14.15 uur, Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuiderland.nl Reinoud Van Mechelen – De lievelingssolist van William Christie en Christophe Rousset zingt een programma van ‘kleine parels’ als prelude op de passietijd. Op 28 maart om 20.00 uur in SintQuintinuskathedraal Hasselt. ccha.be philharmonie zuidnederland – Muziek vol liefde en dood. Liefde en dood. Het vormen de universele hoofdthema’s in veel, heel veel muziek. Zoals in het tragische liefdesverhaal over Tristan en Isolde. Op vrijdag 31 maart 20.00 uur, Theater aan het Vrijthof Maastricht. Op zaterdag 1 april 20.15 uur, Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl

Fauré Quartett – Strijkkwartet mét piano voor o.a. hét showstuk onder virtuoze pianisten: Schilderijen bij een tentoonstelling van Moessorgski. Op 1 april om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be graindelavoix o.l.v. Björn Schmelzer – Een polyfoon programma vol ontdekkingen met nooit eerder uitgevoerd of opgenomen materiaal. Op 7 april 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be philharmonie zuidnederland – Mozarts Hemelse klarinetconcert. Mozart raakte aan leven en vooral dood in zijn laatste soloconcert, het indrukwekkende Klarinetconcert, met het hemels mooie Adagio. Op vrijdag 7 april 20.00 uur, Theater Heerlen. Op zaterdag 8 april 20.15 uur, Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl philharmonie zuidnederland – Matthäus-Passion. Bachs Matthäus-Passion, onmisbaar in de paastijd en natuurlijk brengt philharmonie zuidnederland het epische werk ook nu weer met geweldige solisten. Op woensdag 12 april 19.30 uur, Theater aan het Vrijthof Maastricht. Op donderdag 13 april 19.00 uur, Muziekgebouw Eindhoven. Op vrijdag 14 april 11.00 uur, St. Martinuskerk Venlo. Op zaterdag 15 april 19.00 uur, Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl Lavinia Meijer & Amsterdam Sinfonietta – Muziek van Glass, Einaudi en Dessner. Op vrijdag 14 april om 20.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl il Gardellino, Lore Binon (sopraan) & Guillaume Houcke (tenor) – Hét meesterwerk van Pergolesi, en de (nieuwe) nummer 1 in de Klara Top 100: Stabat mater. Op 14 april om 20.00 uur in Sint-Jozefkerk Rapertingen. ccha.be Concerto Köln – Muziek van Bach, Händel en Telemann. Op zondag 16 april om 15.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Octet van het Koninklijk Concertgebouworkest – Muziek van Mozart en Beethoven. Op zaterdag 22 april om 20.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl philharmonie zuidnederland – Van Mozart tot Fellini. Met een verfijnd en verfrissend ItaliaansWeens programma keert philharmonie zuidnederland wederom terug naar de solerende dirigent, ditmaal

JANUARI 2017

met cellist en dirigent Mario Brunello. Op zondag 23 april 14.15 uur, Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl B-Classic Festivalcollectief — De Verbeelding. Een unieke samenwerking tussen kunstenaars en muzikanten. Op 23 april om 11 uur uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be philharmonie zuidnederland – Chopin en Tsjaikovski’s Pathétique. Lyrische recensies ontving chef-dirigent Dmitri Liss over Tsjaikovski’s Pathétique. Logisch dat hij zijn eerste jaar als chef hiermee afsluit. Op vrijdag 12 mei 20.00 uur, Theater aan het Vrijthof Maastricht. Op vrijdag 19 mei 20.00 uur, Theater Heerlen. Op zaterdag 20 mei 20.15 uur, Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl Ratas Del Viejo Mundo — Rions Noir. Concert van een gloednieuw internationaal collectief dat voornamelijk focust op chansons en madrigalen uit de renaissance. Op 14 mei om 11 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be deFilharmonie & Collegium Vocales Gent o.l.v. Philippe Herreweghe – Philippe Herreweghe tilt de meest belangwekkende symfonie uit de muziekgeschiedenis - de 9de van Beethoven - nog eens op het podium. Op 18 mei om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Opera Zuid – Il Barbiere di Siviglia. Duizelingwekkende opera van Rossini. Op 18 en 20 mei in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl philharmonie zuidnederland – Il Barbiere di Siviglia. De jonge componist Rossini vestigde definitief zijn naam met deze opera buffa. Op zaterdag 20 mei 20.00 uur, Parktheater Eindhoven. Op zaterdag 3 juni 20.00 uur, Theater Heerlen. Op donderdag 8 juni 20.15 uur, De Maaspoort Theater & Events Venlo. Op donderdag 15 juni 19.30 uur, Openluchttheater Valkenburg (LB). Op zaterdag 17 juni 20.00 uur, De Domijnen Sittard. deFilharmonie o.l.v. Muhai Tang – Tachtig jaar na de stichting van het Eugène Ysaÿe Concours in Brussel organiseert de prestigieuze Koningin Elisabethwedstrijd voor het eerst een wedstrijd voor cello, de eerste drie laureaten zakken af naar Hasselt. Op 18 juni om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

THEATERMAGAZINE JEROEN

Alan Gilbert. foto Chris Lee

Jaar in jaar uit komen wereldberoemde orkesten naar Heerlen. Dit seizoen treden onder meer het Koninklijk Concertgebouworkest, de London Philharmonic Orchestra en de Academy of St. Martin in the Fields op. Het geheim zit hem in een goed publiek, een goede zaal en goed netwerken. D O O R D U N C A N L I E F F E R I N K

Een hongerig en nieuwsgierig publiek “Een goed publiek kun je niet maken”, zegt Bas Schoonderwoerd. “Je kunt het wel kapot maken. Maar je kunt het ook koesteren en ontwikkelen.” Bas Schoonderwoerd kan het weten. Hij is al ruim tweeëntwintig jaar directeur van Parkstad Limburg Theaters. In die rol is hij eindverantwoordelijk voor een jaarlijkse reeks gastoptredens van wereldberoemde orkesten uit binnen- en buitenland. Het Koninklijk Concertgebouworkest speelt met grote regelmaat in Heerlen. Deze herfst waren het Orkest van de Achttiende Eeuw en het orkest van Luxemburg met violiste Janine Jansen te horen.

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2017

Later dit jaar komen nog, behalve het Concertgebouworkest, de London Philharmonic Orchestra en de Academy of St. Martin in the Fields. In een gesprek met Bas Schoonderwoerd en programmeur klassieke muziek en opera Jurjen Toepoel wordt duidelijk dat het aantrekken van dergelijke toporkesten rust op vier pijlers. In de eerste plaats – Schoonderwoerd

kan het niet vaak genoeg benadrukken – is er het “hongerige en nieuwsgierige” publiek in Heerlen. Daarnaast is de kwaliteit van de zaal van groot belang. Dan komt er ook wel de nodige organisatie aan te pas: contacten leggen en warmhouden, geduld hebben en kansen pakken op het moment dat ze zich voordoen. De vierde factor is geld, maar dat is eigenlijk niet het belangrijkste: “Het moet financieel in orde zijn, dat spreekt vanzelf, maar op centen wint Heerlen het niet, dat weten de orkesten ook.” Een publiek moet worden opgebouwd, de relatie met gastorkesten ook, zeker als ze wereldberoemd zijn. Hoe ging dat in Heerlen in zijn werk? Schoonderwoerd: “Heerlen heeft een lange traditie van muziekprogrammering op een hoog niveau. Mensen realiseren het zich vaak niet, maar in de jaren zestig was Heerlen na Rotterdam de rijkste stad van het land. Het theater in Heerlen had het grootste podium buiten de Randstad. Van oudsher trad hier niet alleen het Limburgs Symfonie Orkest op, maar ook andere gezelschappen: het Concertgebouworkest, het Nationaal Ballet, de Nederlandse Opera.” En na de mijnsluitingen? Schoonderwoerd: “Ja, toen werd het minder. Maar in de jaren negentig hebben we – mijn voorganger Fons Bruins en later ikzelf – geprobeerd de gastprogrammering nieuw leven in te blazen. Heel belangrijk was de ‘revitalisatie’ van het theater in 2007. Bij die gelegenheid is het gebouw volledig gestript en heringericht. Sindsdien voldoet de zaal aan de hoogste eisen van multifunctioneel gebruik: toneel en musical net zo goed als klassieke muziek.” “De verbouwing vergrootte de mogelijkheden voor een ambitieuze gastprogrammering. In het begin vulden we vooral de gaten op die vielen als het Limburgs Symfonie Orkest bezig was met opera. Tegenwoordig hoeft dat niet meer, want de philharmonie zuidnederland kan tegelijk opera’s begeleiden en concerten geven, maar dat is geen reden om de traditie overboord te gooien. Alle grote concertzalen geven ruimte aan gastorkesten. Het Concertgebouw doet het, het Muziekgebouw Eindhoven doet het. Het is een enorme verrijking van het reguliere aanbod.” En welke rol speelt het ‘hongerige en nieuwsgierige’ publiek in Heerlen? Toepoel: “Het publiek in Heerlen is direct. Het laat meteen merken of het iets waardeert of niet. En het staat open voor nieuwe dingen.” Schoonderwoerd: “Dat heeft misschien iets te maken met de veelkleurigheid van Parkstad. Dankzij het mijnverleden is dit de eerste multiculturele regio van Nederland!” Toepoel: “Neem het programma dat het Concertgebouworkest hier in februari speelt: een symfonie van Sibelius, de zelden gespeeld Serenade van Leonard Bernstein en een gloednieuw stuk van de Nederlandse componist Joey Roukens. Dat is vernieuwend. Zo’n programmering, daar lopen we in Heerlen bepaald niet voor weg.”

London Philharmonic Orchestra.

‘Het publiek in Heerlen is direct. Het laat meteen merken of het iets waardeert of niet.’

Een goede zaal en een enthousiast publiek zijn natuurlijk belangrijk, maar is dat genoeg om een internationale topper als de London Philharmonic naar Heerlen te krijgen? Schoonderwoerd: “Toen dat gelukt was, sprongen we hier een gat in de lucht. Bij zo’n orkest ben je al jaren bezig allerlei lijntjes open te houden: met het orkest zelf, met agenten en met andere concertzalen. Wanneer zoiets landt, is een kwestie van goed opletten en op het juiste moment reageren. Zo’n gastoptreden moet passen in een tournee, in de route, in de timing. De internationale concertprogrammering is een uiterst complex netwerk.” En de Academy of St. Martin in the Fields? Ook niet het eerste het beste orkestje... Toepoel: “De Academy is hier vaker geweest. En als solist nemen ze deze keer een regelrechte sensatie mee: de jonge organist Cameron Carpenter. Die speelt op een digitaal orgel Bach, maar ook Barber en Gershwin. Het publiek in Heerlen kent de Academy en weet dat het op iets goeds kan rekenen. Juist daarom wil het wel mee met zo’n avontuurlijk programma, daar ben ik zeker van.” Serie Top Klassiek! in Theater Heerlen. Op dinsdag 10 januari 2017 werken van Brahms door het London Philharmonic Orchestra o.l.v. Manfred Honeck m.m.v. Ray Chen, viool. Op zaterdag 11 februari 2017 werken van Roukens, Bernstein en Sibelius door het Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Alan Gilbert m.m.v. Liviu Prunaru, viool. Op dinsdag 16 mei 2017 werken van Bach, Barber, Poulenc, Britten en Gershwin door de Academy of St. Martin in the Fields m.m.v. Cameron Carpenter, orgel. plt.nl/series/top-klassiek.

JANUARI 2017

THEATERMAGAZINE JEROEN

Prokofjev

componist van extremen

Prokofjev. foto philharmonie zuidnederland

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2017

De Zevende Pianosonate van Sergej Prokofjev was voor de Koreaanse pianist Tae-Hyung Kim reden om in Moskou te gaan studeren. Hij speelt het stuk tijdens de Componistendag 2017 in Maastricht. Prokofjev is onverbiddelijk, poëtisch, schokkend en meeslepend – en dat allemaal tegelijk. D O O R D U N C A N L I E F F E R I N K

Sergej Prokofjev (1891-1953) was een arrogante lastpak. Hij begon op zijn dertiende aan het conservatorium waar hij lijsten bijhield van de missers van zijn medeleerlingen. Nog geen tien jaar daarna won hij een belangrijk pianoconcours met het spelen van zijn eigen Eerste Pianoconcert, naar eigen zeggen omdat de jury zijn fouten dan minder goed zou horen dan in een vertrouwd klassiek stuk. Een geintje, want hij speelde daarnaast een hondsmoeilijke Wagnerbewerking van Liszt. Toch legde Prokofjev het in zijn latere carrière als pianist af tegen de immens populaire Sergej Rachmaninov. Als componist bleef hij altijd een beetje in de schaduw van zijn generatiegenoot Igor Stravinsky. Volgens Stravinsky was Prokofjev de grootste Russiche componist van zijn tijd – na hemzelf. Als het op arrogantie aankwam, waren de twee aan elkaar gewaagd.

‘Tegen het einde van het tweede deel hoor je klokken. Doodsklokken misschien.’

De zelfverzekerheid, de eigenwijsheid en de onbedwingbare neiging tot provoceren komen terug in Prokofjevs muziek. Als ik aan Prokofjev denk, hoor ik meedogenloze dissonanten, hamerende akkoorden, abrupte overgangen, geweld. En toch, iedere keer als ik ga luisteren, blijkt dit hooguit een deel van het verhaal te zijn. Steeds worden de gespierde passages afgewisseld door ragfijne melodieën en momenten van de meest breekbare tederheid. Prokofjev is een componist van extremen. Tijdens de Componistendag over Prokofjev in het Maastrichtse Theater aan het Vrijthof komt het allemaal voorbij: de enerverende balletmuziek uit Romeo en Julia, het betoverende Tweede Vioolconcert, de even kleurrijke als mistroostige Eerste Vioolsonate, de meeslepende Ouverture op Hebreeuwse Thema’s en als klapstuk de grootse Vijfde Symfonie. Eén van de meest interessante onderdelen van het dagvullende programma is misschien wel de uitvoering van twee pianosonates. Die sonates – Prokofjev schreef er in totaal negen – zijn echt veel te weinig te horen. De Derde Pianosonate werd geschreven in 1917 op basis van oudere schetsen. De ergste baldadigheid van zijn jonge jaren had Prokofjev toen net afgeschud. Eigenlijk is het een vrij monter, relatief makkelijk aansprekend stuk. Maar het is nog steeds behoorlijk onconventioneel. De hele sonate bestaat uit slechts één deel. In een minuut of zeven breekt alle energie naar buiten. Zie het als een muzikale sprint. De Zevende Pianosonate is andere koek. Het monumentale werk werd in 1943, in het holst van de Tweede Wereldoorlog, door Svjatoslav Richter in première gebracht. Hoewel het al in 1939 werd geschreven, dus ruim voor de beslissende slag tussen de nazi’s en het Rode Leger, staat het ook wel bekend onder de bijnaam

JANUARI 2017

Stalingrad. Voor de jonge Koreaanse pianist Tae-Hyung Kim (1985), die beide sonates in Maastricht zal spelen, is die achtergrond van groot belang. Vanuit zijn woonplaats München licht hij toe: “De oorlog is overal in het stuk aanwezig. Het laatste deel is extreem gewelddadig. Je hoort het vaak op conservatoria en concoursen als technisch bravourestuk. Dan wordt het meestal te snel genomen. Svjatoslav Richter en vooral Grigori Sokolov kiezen een veel langzamer tempo. Als je dat doet, dan hoor je ze komen, dreigend, steeds dichterbij, steeds dichterbij...” Het tweede deel van Zevende Pianosonate begint rustig, haast vredig, maar de goede verstaander herkent in de melodie het lied Wehmut van Robert Schumann. Dat lied begint met de woorden “Ich kann wohl manchmal singen, als ob ich fröhlich sei. Doch heimlich Tränen dringen...” – het kan geen toeval zijn. Al snel na die opening barst de hel weer los. Tae-Hyung Kim: “Tegen het einde van het tweede deel hoor je klokken. Die zie ik als een verwijzing naar de Russisch-orthodoxe kerk. Doodsklokken misschien.” Tae-Hyung Kim won in 2010 een vijfde prijs op het fameuze Koningin Elisabeth Concours in Brussel. Volgens velen had hij meer verdiend. In zijn repertoire neemt Russische muziek een bijzondere plaats in. Afgelopen november toerde hij nog door België met de Nationale Philharmonie van Rusland onder leiding van Vladimir Spivakov en het Eerste Pianoconcert van Tsjaikovski. Bij het ontluiken van die liefde voor Rusland speelde juist de Zevende Pianosonate van Prokofjev een bijzondere rol. Tae-Hyung Kim: “Na mijn examen aan het conservatorium in Seoul ging ik naar Duitsland om verder te studeren. Ik werkte aan Prokofjev’s Zevende Sonate maar had het gevoel dat ik het stuk niet begreep. In het eerste deel zitten veel rare pauzes, ik wist niet wat ik ermee moest doen. In overleg met mijn docente, Elisso Virsaladze, heb ik toen besloten naar Moskou te gaan. De bedoeling was negen maanden, het werd twee jaar. Zonder die sonate was het er misschien helemaal niet van gekomen! Ik weet niet of het me gelukt is de Russische ziel te doorgronden, maar ik heb er wel heel veel geleerd. Het begin van het tweede deel probeerde ik vroeger bijvoorbeeld heel gevoelig te spelen. Nu begrijp ik dat het juist ‘koud’ moet klinken – niet koud als min twintig graden, maar onsentimenteel. Dan is het effect nog veel groter.” Componistendag Sergej Prokofjev. Op zaterdag 14 januari 2017 in het Theater aan het Vrijthof, Maastricht. Met philharmonie zuidnederland o.l.v. Dmitri Liss, Camerata RCO, violisten Sergey Krylov en Frederieke Saeys en pianisten Tae-Hyung Kim en Nino Gvetadze. De orkestwerken worden ook gespeeld op 15 januari in het Muziekgebouw Eindhoven. theateraanhetvrijthof.nl en philharmoniezuidnederland.nl.

THEATERMAGAZINE JEROEN

Het Nationale Toneel presenteert dit seizoen twee grote klassiekers uit de Romantische periode als tweeluik: Goethes Tasso (1789) en Schillers Jeanne d’Arc (1801). Theu Boermans tekende voor de regie. Waarom horen ze bij elkaar? DOOR ALEXANDER SCHREUDER

IEDEREEN

ROMANTISCH Z

owel Tasso als Jeanne d’ Arc zijn gebaseerd op het leven van historische personen, maar het ging nooit om een feitelijke weergave. Wat de stukken met elkaar delen, is de blik waarmee Goethe en Schiller naar de wereld kijken. Die zouden we romantisch kunnen noemen. Want ze hebben betrekking op het gevoel en de verbeelding. En juist dát maakt deze verhalen actueel. “Want we verzuipen nog steeds in romantische denkbeelden”, licht dramaturge Rezy Schumacher toe. “We geloven bijvoorbeeld nog steeds dat echte maatschappelijke veranderingen snel kunnen gaan. In werkelijkheid heb je daar honderden jaren voor nodig.” Tasso gaat over de gelijknamige zestiende eeuwse dichter, die zijn ideaal van de vrije kunst ziet instorten. Hij gelooft dat zijn werk de wereld kan veranderen. Dat dromen en fantasieën werkelijkheid kunnen worden. Maar de wereld zit daar niet op wachten. Als hij ook nog eens wordt afgewezen door de vrouw die hij liefheeft, draait hij door. Hij beschrijft zichzelf -zeer romantisch!- als een schipper die zich vastklampt aan de rots waartegen hij anders te pletter slaat. Jeanne d’Arc is een politiek verhaal over het boerenmeisje dat als aanvoerder van het Franse leger in 1429 de Engelsen versloeg. De bestuurders van het land laten het afweten. Jeanne (gespeeld door Sallie Harmsen) geeft gehoor aan de roep om sterk leiderschap. Zij volgt blindelings haar ideaal om het vaderland te redden. Wat dat betreft doet ze denken aan een hedendaagse extremist. “Maar Schiller

THEATERMAGAZINE JEROEN

‘Het is geweldig om te zien hoe jong talent met die prachtige oude taal om gaat!’

Joris Smit in Tasso. foto Kurt van der Elst

maakt een mens van haar”, legt Schumacher uit. “Op het slagveld wordt ze verliefd op de vijandelijke legerleider. Ze kan hem niet doden. De liefde heeft haar veranderd.” Ook Tasso is actueel. De voorstelling werd al in 2014 gemaakt en oogstte veel lof. Op toneel staan jonge, zeer getalenteerde acteurs. Schumacher: “Het is geweldig om te zien hoe jong talent met die prachtige oude taal om gaat! Het hoort bij aanstormende kunstenaars de wereld te willen veranderen. Maar wat zijn hun perspectieven in onze tijd waarin het geloof in de kunst aan het verdwijnen is?” Of de bezoekers na het zien van deze voorstellingen begrijpen wat romantiek precies is, blijft de vraag. Maar als het goed is, hebben ze die ongetwijfeld kunnen voelen. Tasso, op 29 maart om 20.00 uur in Theater Heerlen en op 10 maart op 20.30 uur in Parktheater Eindhoven. Jeanne d’Arc, op 11 maart om 20.30 uur in Parktheater Eindhoven en op 30 maart om 20.00 uur in Theater Heerlen. Voorafgaand aan Tasso organiseert PLT Club Romance een programma over de romantiek en de toekomst van Parkstad met acteurs van het Nationale Toneel. plt.nl en parktheater.nl

JANUARI 2017

TUSSEN

DROMEN EN

REFLECTEREN Sigrid ten Napel speelt in Een meeuw. foto Krista van der Niet

Oostpool brengt de Tsjechov-klassieker Een meeuw. Regisseur Marcus Azzini is langzaam naar het stuk toegegroeid. Voor hem gaat het dan ook over ouder worden en de contrasten tussen generaties. D O O R E D O D I J K S T E R H U I S

T ‘Jong en oud, we ploeteren door maar willen niet vergeten worden.’

sjechov was lange tijd niet echt zijn ding, geeft Marcus Azzini toe. “Ik vond het wel mooi om te zien, als het goed gedaan was, maar ik dacht niet dat ik ooit zelf een stuk van hem zou ensceneren. Tsjechov staat bekend om zijn personages die weinig of niet handelen. Die maar een beetje rondhangen, samenzijn. Dat trok me niet.” Maar die mening heeft de Oostpool-regisseur inmiddels bijgesteld. “Vergelijk het met een film die je na twintig jaar weer bekijkt. Dan zie je er heel andere dingen in. Ik ben na mijn veertigste de stukken van Tsjechov gaan herlezen en dacht: misschien begrijp ik het nu pas, die liefdesverhoudingen. Bovendien gebeurt in Een meeuw best veel, zeker vergeleken met Drie Zusters of Oom Wanja. Er wordt zelfs toneel in gespeeld.” Dat toneelstuk in een toneelstuk is van de hand van Konstantin Trepljov, zoon van de beroemde actrice Irina Arkadina en hopeloos verliefd op buurmeisje Nina, een bakvis met acteerambities. Masja, de dochter van de rentmeester, is op haar beurt weer hoteldebotel van Konstantin. En zo zijn vrijwel alle hoofd- en bijfiguren met elkaar verbonden in een keten van ongelukkige huwelijken, geheime verhoudingen en onbeantwoorde liefdes.

JANUARI 2017

In sommige uitvoeringen van Een meeuw ligt de nadruk op die romantische carrousel. In andere op de kunst en de drang tot scheppen die veel personages drijft. Maar Azzini wil het in zijn enscenering breder trekken. “Het gaat volgens mij in Een meeuw om de behoefte om aandacht die we allemaal hebben. Jong en oud, we ploeteren door maar willen niet vergeten worden. We willen iets achterlaten. De liefde, de kunst – het zijn manieren om dat te bereiken. Tsjechovs stuk gaat in het diepst over medemenselijkheid.” Daarnaast is het ook het verhaal van twee generaties. En dat is precies wat Azzini zo aanspreekt in Een meeuw. “De jonge generatie – Konstantin en Nina – staat klaar om haar dromen los te laten op de werkelijkheid. Zij moeten zich nog bewijzen, zij oefenen nog voor het echte leven. De ouderen – Irina en haar partner Boris – hebben al genoeg meegemaakt om te reflecteren op wat achter ze ligt. Tegelijkertijd kunnen ze verder kijken. Ik sta zelf nu op dat punt. Tegelijkertijd werk ik veel samen met jonge mensen en ben ik gefascineerd door hun potentie.” Een Meeuw van toneelgroep Oostpool is op 25 maart in Parktheater Eindhoven en op 26 april te zien in Theater Heerlen. plt.nl en parktheater.nl THEATERMAGAZINE JEROEN

Guido Dieteren is bekaf, klaagt over ver moeidheid. Met zijn Orchestra heeft hij een hectische periode achter de rug en de agenda zit alweer tjokvol. Zijn controlfreakgedrag speelt hem parten. “Iedere noot wil ik zien.” D O O R F O N S G E R A E T S

KUIFJE COMPONEERT OP GEVOEL Z

ijn vijf arrangeurs bewerken jaarlijks tweehonderd titels en van ieder nummer wil hij de partituur controleren. Al is het om twee uur ‘s nachts. “Ik slaap te weinig omdat ik te hard werk. Daarom heb ik lichamelijke stress. Een kleine neurose is mij niet vreemd.” Deze week voert orkestleider Guido Dieteren besprekingen met de Chinese staatstelevisie. “Die doe ik zelf. En niet een of ander fancy management in Londen dat alleen uit is op zelfverrijking.” De orkestleider, componist en violist voelt de druk. “Een tv-special van een half miljoen euro moet worden terugverdiend. Of dat lukt weet je nooit.” Vroeger moest hij dubben over de aanschaf van een nieuwe computer, nu over wel of niet met het hele gezelschap naar Indonesië vliegen. “Vroeger nam ik risico’s voor duizend euro, nu voor tonnen.” Ondanks alle financieel-zakelijke besognes geniet hij met volle teugen. “Ik word gebeld voor de meest grote klussen. Er komen drie Symphonica in Rosso-concerten met Simply Red, ik probeer de formule in het buitenland te verkopen, telefoneer met de manager van Lionel Richie in Amerika. Hoe spannend is dat?” Hij kent de valkuilen van de showbusiness. Weet dat hij zich niet moet laten koeioneren door machtige omroepen. “Ook bij ARD en RTL draait alles om kijkcijfers. Maar ik weiger een nummer op te nemen dat niet mijn hart raakt. Dan zeg ik: Hören Sie mal zu, das fühlt nicht gut fur mich. Voor dat argument is iedere marketeer gevoelig.”

THEATERMAGAZINE JEROEN

Guido Dieteren (Heerlen, 1974) vergelijkt zijn show met een gevarieerd zesgangendiner. Ik werp hem voor de voeten dat echte topkoks nooit of te nimmer maggi en andere smaakversterkers gebruiken. “Ik bén topkok en gebruik geen maggi”, zegt hij gepikeerd. “Wel verse biologische ingrediënten. Mijn menukaart is bedoeld voor drieduizend klanten. Anders ga ik failliet. Ik wil geen muziek spelen voor een handjevol ingewijden. Met moderne pief-poef-krakmuziek à la Penderetski [componist van postseriële muziek] jaag ik mensen de zaal uit. Ik doe niet aan fusion cooking.” In januari 2012 speelde Dieteren viool tijdens de begrafenisdienst van mijn moeder. Hij kan het zich nog herinneren, vooral de ijzige kou in de kerk. Hij was net terug van een serie megaconcerten in Beijing en Sjanghai. Hoe speelt hij het klaar om 50.000 Chinezen in extase te brengen en luttele dagen later stemmig requiemrepertoire te vertolken op het altaar van de Petrus Canisiuskerk in Puth? “Tien kerkgangers kunnen meer aandacht voor je muziek hebben dan 17.000 bierdrinkers in Ziggodome. Bovendien speel ik liever dan dat ik e-mail. Als ik mag kiezen tussen 150 mailtjes beantwoorden of in de kerk spelen is de keuze snel gemaakt.” De Limburgse maestro noemt zich spiritueel gelovig. “Ik geloof in de

JANUARI 2017

allesomvattende liefdesenergie die dit universum heeft geschapen. Ik kom zoveel dingen tegen die niet toevallig zijn. Op de juiste momenten krijg ik de goede zetjes in mijn leven, alsof het me toevalt.” Dieteren begint te praten alsof hij in directe verbinding staat met de Kosmos. “Uiteindelijk is het leven één grote leerschool ‘Tien om steeds liefdevoller kerkgangers te zijn. Wie goed doet, kunnen meer goed ontmoet, zegt het boeddhisme. Ik aandacht voor je muziek geloof in liefde, karma, mensen, het universum, hebben hogere intelligentie. Ieder lichtje kan bij die dan 17.000 liefdevolle intelligentie bierdrinkers komen.” in Ziggodome.’ Hij verslond boeken van spirituele auteurs als Neale Donald Walsch, Krishnamurti en Eckhart Tolle. “Die laatste zegt: Wanneer je denkt dat je verlicht bent, ga dan ‘s een week bij je ouders logeren.” Lacht. “Je familie spiegelt heel direct je eigen tekortkomingen. Dat vind ik heel mooi.” Dieterens jarenlange meditatie- en mediamieke trainingen hebben geleid tot een intuïtieve manier van componeren. “Ik open mijn chakra’s en componeer op gevoel. Dat voelt alsof ik onder stroom sta en de muziek letterlijk door me heen komt. Ik geloof in verbondenheid, evenwicht, yin en yang. In het delen van dingen, kennis en succes. Als ik met iemand praat, krijgt die persoon het beste van wat ik te vertellen heb. Ook nu. Ik zeg alles wat ik in mijn hart voel. Waarom zou ik iets terughouden? Dat zeg ik ook tegen mijn

‘Wanneer je denkt dat je verlicht bent, ga dan ‘s een week bij je ouders logeren.’

orkest: voel de verbondenheid en geef alles. Daarom eis ik dat mijn musici kapot van het podium stappen. Niemand mag zich verstoppen. Daar ben ik keihard in.” Hij heeft drie grote muzikale helden: James Last, Ennio Morricone en Andrew Lloyd Webber. Schalks: “We zijn alle vier op dezelfde dag geboren: 17 april.” Hij nipt van zijn cappuccino. “Ik zeg weleens – voor de grap, want ik mag niet in hun schaduw staan – : Het universum had grote muzikale plannen met 17 april.” [De bewering is onwaar: Lloyd Webber en Morricone zijn geboren op resp. 22-3 en 10-11.] Er is nog zoveel te leren en te ontdekken in het leven, zegt Guido Dieteren. “Ik voel me soms Kuifje. Mijn levensverhaal wordt steeds mooier en opwindender, maar op de volgende pagina’s liggen de gevaren op de loer. Maar uiteindelijk wint Kuifje altijd.”

Guido’s Orchestra, Red Passion 2.0. Op 17 maart om 20.00 uur in Parkstad Limburg Theater Heerlen en op 21 maart om 20.00 uur in het Parktheater Eindhoven. plt.nl en parktheater.nl

Guido Dieteren. foto Loe Beerens.

JANUARI 2017

THEATERMAGAZINE JEROEN

column

Tramlijn begeerte N

u de reeds lang aanslepende tramverbinding tussen Hasselt en Maastricht recentelijk werd geofficialiseerd, mag ik hopen dat jullie, aan gene zijde van de Maas, goed hebben nagedacht over de gevolgen van deze nieuwe connectie tussen west en oost. En dan bedoel ik niet het financiële plaatje, maar over de kans dat de Belsj van d’n Ollander gaat profiteren. Dat zou namelijk niet netjes zijn. Zo’n nieuwe verbinding zorgt er in het ideale geval voor dat we mekaar beter leren kennen. Niet enkel in een shopping-context (wat onze politici en handelaars willen), maar eventueel ook in een wat ruimer cultureel kader: dat we mekaars musea, concerten en theatervoorstellingen wat makkelijker bezoeken. En dat we daarna al eens in mekaars restaurants en cafés binnenlopen. Daar kan geen mens tegen zijn, me dunkt. Nou, ik had de afgelopen jaar steeds meer de indruk dat jullie, Nederlands-Limburgers, toch enig voorbehoud aan de dag legden. En dat hadden jullie goed gezien. Eerst lukte het niet omdat de sneltram de brug niet over kon, en daardoor ook niet tot aan het station van Maastricht zou geraken. “Hé, da’s nou jammer,” zo was de ondertoon. Ik detecteerde echter ook de subtiele suggestie van “Hé, dààr zijn we vanaf, van die hele tram. Gekke Belgen.” Daarna werd er opnieuw een tijdlang getreuzeld, en nog later werd er gedreigd met uitstelboetes en allerhande naars. Die sneltram, die moest en zou er komen. Vooral de Vlamingen vonden dat. De Nederlanders vonden het al lang goed zo, zeker toen bleek dat ze al meteen zes miljoen dienden te transfereren een bedrag dat straks dramatisch oploopt, wij Belgen hebben daar ervaring mee. En nu is er dus een lintje doorgeknipt ter hoogte van Lanaken, met onze en jullie gezagsdragers in de hoofdrol. Laat het me zo stellen: die van jullie lachten aanzienlijk zuiniger dan die van ons. Ik begreep precies waarom. Punt is immers dat er aan Vlaamse zijde anno 2017 niet zo gek veel meer te vieren valt, en bij jullie nog wel. Eerst en vooral zitten we federaal met een begrotingstekort waar zelfs specialisten én het IMF van zeggen dat het stilaan Afrikaanse allures dreigt te krijgen. Met een minister van financiën die de ene dag “2,4 miljard” roept, en

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2017

daags nadien “4,2 miljard. Sorry, foutje.” Ik verzin het niet, dat doet minister Johan Van Overtveldt zelf wel. Nog een week later was er opnieuw 1,3 miljard zoek, en van de inmiddels door de Belgen reeds 9 miljard bespaarde euro’s in twee jaar tijd, kon op verzoek van een journalist precies 600 miljoen aantoonbaar gelokaliseerd worden. De rest lijkt te zijn verdwenen in een boekhoudkundige galmput die dieper reikt dan onze voormalige steenkoolmijnen. Precies in diezelfde periode liet het kabinet van Rutte weten dat Nederland 4,3 miljard op overschot heeft. Kijk, dan kan je onderhandelen, vind ik, als goeie buren... Geef ons nou 4,2 miljard, omdat we het even moeilijk hebben, en hou die 0,1 miljard extra bij wijze van appeltje voor de dorst. Da’s nog altijd winst, toch? We betalen later terug. Of ook niet, maar dat zien we dan wel weer. Europa zal daar vast iets over te zeggen hebben, maar dat trekken wij ons doorgaans niet zo aan. Nee, jullie hebben weinig te winnen met die tramlijn naar de Belsj. Cultuur al helemaal niet. En nou moet ik oppassen met wat ik zeg, maar het komt er zo’n beetje op neer dat we hier zonet een culturele besparingsronde achter de rug hebben waarop het begrip kaasschaaf niet langer van toepassing was. Het ging eerder om een op hol geslagen bulldozer, waarbij vooral de provincie Limburg werd platgeraspt. De kans bestaat dus dat onze regio binnen afzienbare termijn een soort Siberische toendra qua cultuur wordt. En dat jullie op ons, verstotenen der aarde, de indruk gaan geven een glimmende etalage van creativiteit en beleidsvisie te zijn. Daar komt allerlei onheil van, van zo’n jaloers onevenwicht. Een sneltram zou voor ons in die context functioneren als een hulplijn, een vluchtroute naar wat beschaving. In de omgekeerde richting zien we een handjevol Nederlanders naar ons sporen om wat fruit te kopen. “Als we vanavond niet terug thuis zijn, verwittig dan effe Interpol, als je wil.” Ook gezellig.

‘Als we vanavond niet terug thuis zijn, verwittig dan effe Interpol, als je wil.’

STIJN MEURIS

Stijn Meuris (Neerpelt, 1964) is muzikant, regisseur en journalist. Eind 2016 bracht hij een nieuwe singel uit: Bimbo van het jaar. Stijnmeuris.be

JANUARI 2017

THEATERMAGAZINE JEROEN

7000 km legde theater maker Ief Gilis af om als Ief Postino brieven te bezorgen van Belgische Italianen aan vrienden of familie in hun geboorteland. Na een mini feel-good tv-serie zijn de zieleroerselen nu verwerkt in een theatervoorstelling. DOOR ADRIENNE PETERS

brieven brengen naar apuliĂŤ

7000 km legde theatermaker Ief Gilis af om als Ief Postino brieven te bezorgen van Belgische Italianen aan vrienden of familie in hun geboorteland. foto Circo Ripopolo

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2017

ien jaar geleden is hij naar Antwerpen verhuisd, maar iedere keer als hij op weg naar Limburg zijn geboortedorp Heusden-Zolder passeert, bekruipt hem een licht gevoel van heimwee. Hoe moest dat zijn voor al die Italiaanse gezinnen in Limburg die hun familie in hun thuisland moeten missen? Sommigen hebben decennialang geen voet meer op hun geboortegrond gezet. Dat weeë gevoel in zijn maag was de kiem voor een nieuwe productie uit de koker van Circo Ripopolo van theatermaker Ief Gilis. Kleine voorstellingen met respect voor de tradities van circus en clownerie. Circo Ripopolo betekent letterlijk het circus herbevolken, het publiek opnieuw meenemen in deze bijzondere maar niet altijd op waarde geschatte kunstvorm.

‘Uiteindelijk hebben ze in het land van hun ouders noodgedwongen hun eigen leven opgebouwd maar het hart voor Limburg blijft kloppen.’

Als een ouderwetse postbode brengt Gilis brieven van Italianen in Belgisch Limburg naar hun familie en vrienden in hun vaderland. In een gele Piaggio Ape, de typische Italiaanse gemotoriseerde driewieler, waar nu menig barista zijn koffie uit serveert. Zelf heeft hij geen Italiaanse roots maar hij begrijpt de zuiderse sentimenten wel. Wellicht omdat hij als Limburger en zoon van een mijnwerker opgegroeid is te midden van de Italiaanse gemeenschap. Kinderen van Italiaanse collega’s van zijn vader zaten bij hem in de klas. Altijd theater. Dat het een briefwisseling moest worden, stond voor Gilis vast. Nee, niet geïnspireerd door de film Il Postino, maar door zijn vrouw die genoeg had van de onpersoonlijke sms-jes, vluchtige appjes en sporadische mails. Een beetje moeite doen voor de mensen die je lief zijn, mocht wel weer. Zijn kinderen wisten niet eens meer wat post was. Een brief van de bank werd daar in ieder geval niet toe gerekend. Maar een heuse postkaart, dat is iets anders. Want sinds ze zelf weer kaarten schrijven naar familie en vrienden, krijgen ze ook kaarten terug. De romantiek van een geschreven brief gecombineerd met de ontroerende, soms ook schrijnende, verhalen. Het is voer voor emo-tv. Maar dat mocht het niet worden, emo. Zijn eerste gedachte als theatermaker was helemaal geen TV. Maar bij Eén, de Belgische publieke zender, mocht hij vrij compromisloos zijn ding doen. En nu komt er toch die theatershow. Het bloed kruipt immers waar het niet gaan kan. Zoveel verhalen te vertellen, dat kun je onmogelijk in een uitzendinkje van vier minuten stoppen. Die verhalen krijgen in woord, muziek en beeld hun plek op het podium en voor het voetlicht.

Alle verhalen blijven hem bij, maar in het bijzonder zijn bezoek aan Rosa en Vita Maria. Twee vrouwen uit Fasano, Puglia, in de hak van de laars, die een wens van hun nicht in België in vervulling lieten gaan. De as van haar moeder uitstrooien over haar geboortegrond. De urn stond al twee jaar stof te happen op de Belgische schouw. De ontmoeting tussen de vrouwen, die elkaar nog niet eerder gezien hadden, was als de wedergeboorte van een drieling. Italiaanse bloedbanden zijn sterk. Maar ook in Italië is de hemel niet altijd blauw. Wat Gilis blijft achtervolgen, zijn de inmiddels volwassen kinderen van oud-mijnwerkers die in België zijn geboren en getogen maar die door het vroegpensioen van de pater familias op hun 17e of 18e in Italië terechtkwamen. Weg school, weg jeugdvrienden, weg vrijgevochten Belgisch liefje. Uiteindelijk hebben ze in het land van hun ouders noodgedwongen hun eigen leven opgebouwd maar het hart voor Limburg blijft kloppen. Met die verwrongen situatie moeten ze zien te leren leven. Een situatie waar ze zelf weinig keuze in hadden. Want in Italië heeft vader het nog altijd voor het zeggen. Voor Fiorella is het anders. Zij is vanuit België naar Sicilië verhuisd voor de gezondheid van haar man. En haar leven, dat is nu daar. Terug naar België is voor haar niet aan de orde. Dat ze de speculoos en de stroop moet missen, daar valt nog overheen te komen. Haar broer mist ze wel. Gelukkig is daar Ief Postino. Met een brief. De allereerste brief van haar broer in haar hele leven. Het mooiste wat haar ooit is overkomen. Allez, dat denkt ze toch. Ief Gilis – Postino. Op woensdag 8 februari in C-mine Genk. C-minecultuurcentrum.be

JANUARI 2017

THEATERMAGAZINE JEROEN

Het begon met een weddenschap met zijn twee zoons. Ook na hun kindertijd zijn ze met zijn drieën altijd met Lego blijven bouwen. Vader Jeroen van Veen: “Hele dorpen waarin ook altijd een klein vleugeltje stond. Dan moet een grote vleugel van Lego ook kunnen.” D O O R PA U L VA N D E R S T E E N

KLIKKEN OP EEN PIANO VAN LEGO D

uizenden steentjes verder staat hij er. “Door net wat speling te laten tussen de steentjes, hebben we ook de ronding erin kunnen maken. Spanten van technisch Lego houden de boel bij elkaar. Er zitten geen echte snaren in. In een normale vleugel zit daar twintigduizend kilo aan spanning op. Dat houdt dat plastic niet.” Deze vleugel bestaat uit 20.000 legestenen. Jeroen van Veen (1969) en zijn vrouw Sandra (1968) spelen op een digitaal klavier. Daar sturen ze samples mee aan waarmee ze alle geluiden van de klassieke vleugel kunnen oproepen en meer. “En aan een Lego-piano kun je gemakkelijk allerlei andere instrumentjes, bijvoorbeeld op het gebied van percussie, klikken.” Het nieuwe instrument is pas een paar maanden klaar. De twee verkennen nog de mogelijkheden. Tijdens concerten gaan ze een speciale compositie spelen die voert langs hoogtepunten uit de muziekgeschiedenis zoals Bach, Mozart en Beethoven maar ook Pärt, Glass en Satie. Bezoekers mogen gewoon in de zaal kijken en luisteren, maar ook rondom het instrument liggen voor “een andere beleving”. Het past allemaal bij de innovatieve benadering van de Van Veens. Ze combineren ‘gewone’ recitals graag met het zoeken naar nieuwe vormen. “Dit jaar beginnen we ook met twitterconcerten. Bezoekers in de zaal kunnen ter plekken

THEATERMAGAZINE JEROEN

Bezoekers mogen in de zaal kijken en luisteren, maar ook rondom het instrument liggen voor “een andere beleving”.

Piano van Lego. foto Jeroen van Veen

reageren en vragen. De uitvoerenden geven weerwoord zonder dat het spel eronder leidt.” Bij de ‘kenners’ leidt de aanpak af en toe tot wenkbrauwfronsen. “Het is een wereld die vrij conservatief is. Wij proberen dat te doorbreken. Met een uitvoeringspraktijk die alleen slaafs, saai en doods is, zal het publiek steeds kleiner worden.” De Van Veens hebben wel wat extra krediet bij de meer behoudende liefhebbers, omdat ze vernieuwing paren aan ouderwets vakmanschap. En waardering is er ook. Ze wonnen de Radio 4 Prijs voor het bereiken en boeien van een breed publiek. Het zit het echtpaar ook op een andere manier mee. Zij hebben altijd minimal music gespeeld, ook toen weinigen daar nog brood in zagen. “Nu is die interesse er heel erg, mede dankzij mensen als Yann Tiersen en Ludovico Einaudi (respectievelijk verantwoordelijk voor de filmmuziek van Le fabuleux destin d’Amélie Poulain en Intouchables). De grote zalen stromen nu vol voor minimal music. Ik ben er ook van overtuigd dat het de muziek van de toekomst is, ook vanwege de dwarsverbanden met pop en dance.”

Jeroen en Sandra van Veen spelen op 22 februari om 20.15 in De Domijnen Sittard. dedomijnen.nl en pianoduo.org

JANUARI 2017

CARRIÈRE OP ROLLETJES De harp heeft twee belangrijke ambassadrices, de Nederlandse Lavinia Meijer en de Vlaamse Anneleen Lenaerts. Hoe een blind date kan leiden tot wereldsucces. DOOR EMILE HOLLMAN

igenlijk wilde ze niet echt aan de harp. Anneleen Lenaerts (Peer, 1987) kende het instrument niet en had schrik voor eelt op haar vingers. “Het was niet mijn eigen keuze, meer een soort blind date, opgezet door mijn omgeving.” Dus bleef ze tot haar achttiende ook piano spelen, eveneens op hoog niveau. Zowel op de harp als op de piano won ze de ene na de andere prijs. Uiteindelijk gaf de inspiratie van docente Lieve Robbroeckx de doorslag.

‘Ik heb zelf nooit doelen voor ogen gehad. Ik speelde gewoon graag harp.’

Die prijzen mag ze graag relativeren. “Ze zijn wel belangrijk maar het zijn momentopnames. Na de prijzen volgen de concerten en de cd-opnamen maar ook dat zijn momenten. Een echte carrière komt nadien pas.” In haar geval in 2010 toen ze – 22 jaar oud - als harpiste de auditie won voor de Wiener Philharmoniker. “Toen pas had ik het idee in de echte muziekwereld te staan.” Dat behoeft enige uitleg. “De harpwereld is klein en staat naar mijn mening te weinig in het echte muziekleven. Ik hou van die wereld, maar in een groot orkest kom je met andere musici in aanraking, je krijgt een veel bredere kijk op muziek.” Ze verontschuldigt zich bijna dat haar carrière op rolletjes loopt. “Ik heb zelf nooit doelen voor ogen gehad. Ik speelde gewoon graag harp.” Toch viel het haar zwaar om vrienden en familie achter te laten om zo jong in Wenen te gaan wonen. Al is ze ook bijzonder vaak onderweg. Na concerten in Hasselt en Heerlen toert ze door de VS en Zuid-Korea. En er is nieuws. Ze heeft net een exclusief contract op zak van Warner Classics, waarvoor ze overigens al eerder twee cd’s opnam. Ze kan het zelf amper geloven.

Anneleen Lenaerts. foto Marco Borggreve

Wie harp speelt is vooral aangewezen op het Franse repertoire. Claude Debussy en Maurice Ravel waren de eersten die interessante muziek voor harp schreven. Solo-harpisten moeten het vooral hebben van transcripties, stukken die ‘vertaald’ worden voor hun instrument. Zo speelde Anneleen Lenaerts een cd vol met stukken van Liszt en Chopin. “Het lijkt wel of die voor harp zijn geschreven.” Waar collega Lavinia Meijer vooral de nieuwe muziek opzoekt – Philip Glass, Ludovico Einaudi – blijft Lenaerts vasthouden aan het klassieke repertoire. “Ik vind het prachtig hoe Lavinia de harp naar het grote publiek brengt, maar ik denk dat er nog heel veel te spelen valt bij de klassieke componisten.” Anneleen Lenaerts speelt met strijkkwartet Quatuor Zaide op 9 februari in cultuurcentrum Hasselt en op 12 februari in Theater Heerlen. ccha.be en plt.nl

JANUARI 2017

THEATERMAGAZINE JEROEN

PICASSO: DANS EN SWEATERS 32

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2017

Affiche van Pablo. foto Scapino Pablo.

De woelige levenswandel van Pablo Picasso vor mt de leidraad van een nieuwe voorstelling van Scapino Ballet. Schrit_tmacher, het Euregionale dansfestival opent er mee in Heerlen. Bij de opening in Aken is voor minder spektakel gekozen. D O O R J U D I T H B O E S S E N

e gecompliceerde kunstenaar Pablo Picasso versleet vrienden en vrouwen als washandjes, en niet zelden eindigden zijn gekoesterde muzen na verloop van tijd als verknipte tronies op het doek. Nergens in de schilderkunst wordt de houdbaarheidsdatum van louter seksuele aantrekkingskracht wreder neergezet als in zijn kubistische vrouwenportretten. Maar dit aspect van Picasso’s leven laat choreograaf Marcos Morau in zijn voorstelling Pablo links liggen.

‘Walter Van Beirendonck maakte voor zijn herencollectie een serie uitzinnige truien op basis van Picasso’s schilderij Femme à La Resille.’

De choreograaf, die in korte tijd grote prijzen zoals de National Dance Award van het Spaanse Ministerie van Cultuur, richt zich vooral op de historische context van Picasso’s biografie. We zien dus het verscheurde Spaanse koninkrijk tuimelen in de aanloop naar de burgeroorlog en de opkomst van generalísimo Franco die tot 1978 met ijzeren hand de Spaanse Staat regeerde. Net als kunstbroeders Dali en Lorca moest Picasso met lede ogen toezien hoe Spanje verviel tot een fascistische en katholieke dictatuur. Het stuk is losjes gebaseerd op een eerdere choreografie van het Catalaanse wonderkind Marcos Morau: Los Pájaros Muertos, wat zoveel betekent als dode vogels. Hij refereert met deze titel aan Picasso’s ballingschap in Parijs en andere klappen die de kunstenaar in zijn lange leven moest incasseren. Morau vertaalt dit in een reeks tableaux vivants die hij tijdens de voorstelling als een kralenketting aan elkaar rijgt. De combinatie van historische kostuums, filmische enscenering en Spaanse hymnes zorgen voor een waar spektakel. Dat Morau een voorliefde heeft voor tragiek en drama, wordt duidelijk als tijdens het stuk een rouwstoet, compleet met wagen, het toneel opkomt. Veel tijd om te treuren krijgt de toeschouwer niet want Pablo wordt gedanst door het voltallig Scapino ensemble. Het is dus dringen op de bühne met ruim twintig dansers. Voeg daarbij de live muziek van het 24-koppige orkest Sinfonia Rotterdam, en je bent die verpieterde vogels snel vergeten. Het is de 22e aflevering van Schrit_tmacher. Met gezelschappen uit Italië, Israël, Taiwan, Canada, Nieuw-Zeeland, Zwitserland, Algerije, Spanje en Groot-Brittannië is de wereld binnen handbereik. Opent Heerlen met Picasso, over de grens, in het 19e eeuwse industrieel kasteel van Stahlbau Strang in Aken, maakt men een andere keuze voor de openingsdans. Hier geen opulent spektakelballet als start van het festival maar de eclectische dans van Kibbutz dance company uit Israël. Op de duistere baslijnen van Nine Inch Nails en Massive Attack ontvouwt zich een aangrijpende voorstelling, waarbij dansers in paren over het toneel tollen en rollen. De enscenering is sober, de zeggingskracht van dansende lijven vormt het brandpunt van de voorstelling. De gietijzeren skeletbouw leent zich beter voor experimentele voorstellingen volgens Rick Takvorian, de artistiek leider van Schritt_macher. Toch wil hij met schrit_tmacher expliciet beide bloedgroepen bedienen: avant-garde producties die vooral voer zijn JANUARI 2017

voor insiders, maar ook dansstukken die een breed publiek in beweging brengen. Juist die kruisbestuiving maakt schrit_tmacher met vorig jaar ruim 14.500 bezoekers, een van de best bezochte dansfestivals in de Benelux. “We proberen ieder jaar weer nieuwe wegen in te slaan om het mooiste moderne dansaanbod uit alle windstreken op ons podium te krijgen. En we kunnen gelukkig steunen op een trouw publiek dat maar blijft groeien.” Dat schrit_tmachers slogan ‘crossing borders’ letterlijk moet worden opgevat, bewijst het recente succes van Nederlandse dans bij onze oosterburen. Zo is het festival voor nationale dansgezelschappen zoals het Nederlands Dans Theater en Scapino een springplank naar de Duitse theaters. Heerlen en Aken zijn niet alleen geografisch grenssteden, tijdens schrit_tmacher ontstaan er kruisbestuivingen die verder reiken dan de regio. Dit jaar doet SCHUNCK ook een duit in het zakje en stelt in de vitrines van haar Heerlense Glaspaleis de knotsgekke Picasso-sweater van Walter Van Beirendonck centraal. Van Beirendonck, niet vies van een visueel grapje, maakte voor zijn herencollectie een serie uitzinnige truien op basis van Picasso’s schilderij Femme à La Resille. De dame in kwestie, door het Spaanse schilderbeest gestrikt in een visnet, tuurt ons enigszins onnozel aan. Niet wetende dat ook zij binnenkort zal eindigen op zijn doeken als een hoekige heks in venijnige streken verf. Maar Walter draait de vertelling om: het zijn immers de brede mannenschouders die het treurige lot van dit wicht moeten dragen. Een passend einde voor een versleten muze. schrit_tmacher just dance! festival. Opening Heerlen op 7 maart met Pablo van Scapino Ballet Rotterdam. De Duitse opening is op 10 maart in Fabrik Stahlbau Strang door het Israëlische gezelschap Kibbuts. De Picasso sweater van Walter Van Beirendonck is vanaf 7 maart te zien bij SCHUNCK in Heerlen. parkstadlimburgtheaters.nl of schrittmacherfestival.de

THEATERMAGAZINE JEROEN

(Advertentie)

Dans EUREGIONALE

AGENDA

Compagnie Adrien M/Claire B danst Le mouvement de l’air op 16 maart in Hasselt. foto Romaine Etienne

Januari Dance Company Nanine Linning – SILVER. Mysterieuze dansdialoog tussen mens en technologie. Op vrijdag 13 januari om 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl

Gandini Juggling - 4x4 - ephemeral architectures. Een verrassende kruising van twee werelden, ballet en circus, live begeleid door een strijkkwintet. Op 7 maart om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt ccha.be

Dancecompany Nanine Linning – SILVER. Zie hierboven. Op 14 januari in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

Scapino Ballet Rotterdam – Pablo. Voorstelling van het grensoverschrijdende schrit_tmacherfestival. Op dinsdag 7 en woensdag 8 maart om 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl

Kwaad Bloed/Ugo Dehaes – Rats. Een clash tussen hedendaagse dans en urban dance. Op 18 januari om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be

Eastman/Sidi Larbi Cherkaoui – Babel(WORDS). Fantastische dansvoorstelling, na 5 jaar terug in Genk! 9 maart, 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be

Februari

Spirit of the Dance. Ierse dans met LatijnsAmerikaanse ritmes. Op zaterdag 11 maart om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl

Jens van Deale & Ginette Laurin – Tierra. Krachtige danstaal van Van Daele versmelt met het pure, acrobatische idioom van Laurin. Op 1 februari om 20.30 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Anne Teresa De Keersmaeker/Rosas – Rain. Een absolute klassieker van de hedendaagse dans. Op 3 februari om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be The Ruggeds – Adrenaline. Breakdancers van wereldklasse Op 9 en 10 februari om 20.00 in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Les ballet C de la B/Alain Platel – Nicht schlafen. Platel laat zich in deze voorstelling met 9 dansers inspireren door Mahler. Op 21 februari om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be

Maart Conny Janssen Danst – Home. Dertien dansers in zoektocht naar thuis voelen. Op 2 maart om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

Compagnie Käfig – Yo Gee Ti. Voorstelling van het schrit_tmacherfestival. Op dinsdag 14 maart om 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Compagnie Adrien M/Claire B – Le mouvement de l’air. Indrukwekkende symbiose van dans, live muziek en live gegenereerde beelden. Op 16 maart om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Junior Company – Juniors go Dutch. Jong talent van Het Nationale Ballet danst werk van Nederlandse choreografen. Op 16 maart om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Junior Company – Juniors go Dutch. Jong talent van Het Nationale Ballet danst werk van Nederlandse choreografen. Voorstelling van het schrit_ tmacherfestival. Op zondag 19 maart om 16.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl

Okareka Dance Company – Mana Wahine. Voorstelling van het schrit_tmacherfestival. Op maandag 27 maart om 20.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl Nederlands Dans Theater 1 – Scenic Route. Voorstelling van het schrit_tmacherfestival. Op dinsdag 28 maart om 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Christina Rizzo/ICI-CCN Montpellier - Ad noctum. Teder dansduet als eerbetoon aan ‘het donkere’ en aan de nocturnes van Chopin en Satie. Op 31 maart om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

April Jose Navas – Rites. Krachtige moderne dans op muziek van Schubert, Dvorák en Nina Simone. Op 1 april om 20.30 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl David Hernandez Company – Scarlatti. Een speelse dans-dialoog tussen de dansers en het publiek Op 25 april om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be Hiroaki Umeda/S20 + Yui Kawaguchi – Intensional particle & Split flow + andropolaroid 1.1. Indrukwekkende double bill met Japanse multimediale dans. Op 26 april om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

Mei Wim Vandekeybus/Ultima Vez – Mockumentary of a contemporary saviour. Een scherpzinnig dansant en theatraal portret van een Messias. Op 3 mei om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Cie Helka/Helder Seabra – In Absentia. Dansers, muzikanten onderzoeken en ervaren de emotionele, mentale en fysieke impact van verlies. Op 10 mei om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be

JANUARI 2017

Meer licht op Beethoven heet een nieuw programma van de philharmonie zuidnederland. Nóg meer licht? “Tijdgenoten als Clement hadden vergelijkbare ideeën, maar Beethoven deed er een schepje bovenop.” D O O R E M I L E H O L L M A N

Licht op de vrijheid M

aastricht, zo gaat het verhaal, heeft een Beethovenpubliek. Programmeer Ludwig van Beethoven en de kaartverkoop loopt gesmeerd. Kan Stefan Rosu, sinds 2013 directeur van de philharmonie zuidnederland daar chocolade van maken? “Met Beethoven, maar ook Mozart, scoor je altijd”, zegt Rosu. “Ze zijn klassiek en toegankelijk en vormen de kern van het klassieke repertoire.” Er is geen seizoen dat het orkest niet Beethoven, Mozart of Haydn programmeert. In januari speelt het orkest Beethovens Negende Symfonie, in maart wordt er nog meer licht op de componist geworpen.

En toegankelijk is niet hetzelfde als makkelijk, wil hij gezegd hebben. “Het is virtuoze muziek en niet eenvoudig om te spelen. Ik vind de muziek van Beethoven soms zelfs vrij moeilijk, vooral als je écht luistert. Voor mij is de muziek van bijvoorbeeld Wagner veel ‘Hij was heel gemakkelijker.” streng, had Speciaal aan Meer licht op Beethoven is dat het hele precieze Vioolconcert van Beethovens tijdgenoot Clement (Wenen, 1780) op het menu staat. “Hun muzikale ideeën over ideeën zijn zeer vergelijkbaar, in die zin werpt elke noot en Clement meer licht op Beethoven. ” anders was het Het idee om Clement aan het programma toe te voegen, kwam van de gast-dirigent Reinhard niet goed.’ Goebel, decennia lang leider van de Musica Antiqua in Keulen en sinds 2010 verbonden aan de universiteit Mozarteum in Salzburg. Rosu (Osnabrück, 1960) noemt hem “een grootheid” al vond hij hem twintig jaar geleden nog “over de top”. Hij was heel streng, had hele precieze ideeën over elke noot en anders was het niet goed.

Beethoven. beeldbewerking Annebeth Nies

Nu is hij veel ontspannener zonder dat zijn bevlogenheid is verdwenen.” Net als het Vioolconcert van Clement meer licht op Beethoven moet werpen, wordt dat ook verwacht van de Koerdisch-Nederlandse componist Hawar Tawfiq. Zijn door het orkest in opdracht gegeven compositie Unificazione wordt in februari gebracht met de Negende Symfonie van Beethoven. Het is een muzikale reflectie op de vrijheid die we ook mogen beschouwen als een reflectie op Beethovens Ode an die Freude. Een Europese ode an die Freude. Theater aan het Vrijthof 2 februari om 20.00 uur, Muziekgebouw Eindhoven 3 februari om 20.15 uur, Theater Heerlen 4 februari 20.00 uur. Meer licht op Beethoven. Theater Heerlen 18 maart om 20.00 uur, De Domijnen Sittard 21 maart om 20.00 uur, Theater aan het Vrijthof 24 maart om 20.00 uur, Muziekgebouw Eindhoven 26 maart om 14.15 uur. philharmoniezuidnederland.nl.

JANUARI 2017

THEATERMAGAZINE JEROEN

Festival Cement in Den Bosch en de talentenmakelaars VIA ZUID in Limburg helpen nieuw theatertalent een eind op weg. “Super luxe”, jubelt de uitverkoren Sam Scheuermann, regiestudente aan de Toneelacademie Maastricht. “Het geeft wel een bepaalde druk ja.” DOOR EMILE HOLLMAN

hoe vloeibaar kunnen we zijn?

‘Ze vonden me ook meer een teamspeler dan een solist. Dus ik dacht: okay, ik ga het ontdekken.’

Koen van der Heijden. foto Sam Scheuermann

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2017

Toen in 2013 het doek viel voor theaterwerkplaats Huis van Bourgondië leek dat ook grote gevolgen te hebben voor het talentenfestival Cement. Het festival was in 1999 opgericht door de Brabantse en Limburgse productiehuizen om jonge theatermakers, choreografen en schrijvers een podium te bieden. Cement was het ene jaar in Limburg, het andere jaar in Brabant. Beide provincies betaalden 140.000 euro per jaar.

Toen de provincie Limburg en de gemeente Maastricht de subsidie stopzetten, trok Cement zich terug in Den Bosch, waar het dankzij PLAN Talentontwikkeling Brabant overeind kon blijven. In dat PLAN werken producenten, podia en festivals samen. “Het was even heel erg zorgelijk” zegt Leonie Clement (40), sinds vier jaar directeur van het festival. “Maar de banden met Limburg zijn nooit doorgesneden.” Ook met de financiering is het goed gekomen. Vanaf het komend jaar kan Cement rekenen op 150.000 euro per jaar van de Provincie Noord-Brabant en voor de komende vier jaar op financiering door het Fonds Podiumkunsten. Die band met Limburg komt vooral dankzij de inspanning van de talentenmakelaars van VIA ZUID, en dus indirect ook weer de provincie Limburg en de drie grote steden in Zuid-Limburg. Sinds Cement is verhuisd naar Pand 18, een oude school in de Bossche binnenstad, zijn er ook weer repetitiestudio’s waar jong talent kan werken aan een productie. Beperkte Cement zich de afgelopen jaren vooral tot coproducties en maakte het een begin met produceren, samen met VIA ZUID krijgt nu voor het eerst een student de kans om onder begeleiding een voorstelling te maken. “Super luxe”, noemt Sam Scheuermann (Tilburg, 1994) dat. De vierdejaars regiestudente van de Toneelacademie Maastricht wist VIA ZUID en Cement met haar concept te overtuigen. Eigenlijk was ze van plan om de performers-opleiding te doen. “Maar op de academie vonden ze dat ik een sterke visie heb op wat ik wil zien en dat ik die goed kan overbrengen. Ze vonden me ook meer een teamspeler dan een solist. Dus ik dacht: okay, ik ga het ontdekken.”

Sam Scheuermann. foto Koen van der Heijden.

Pas gaandeweg besefte ze hoe luxe haar positie precies is. “Op de academie ben je altijd in je eigen bubbel met mensen die je kent, alles zelf aan het uitzoeken. Nu heb ik voor het eerst de positie van een professionele regisseur met een kritisch team om me heen. Cement en VIA ZUID nemen me de productie en promotie uit handen, stellen me aan iedereen voor en ik kan me concentreren op mijn concept en het repetitieproces. Zo kan ik me super toespitsen op wie ik ben als maker.” Sam Scheuermann wil in haar voorstelling vooral iets zeggen over de, zoals ze dat noemt, fluïde samenleving. “Alle hokjes en zuilen zijn weg gevallen. We bewegen ons razendsnel en veranderen voortdurend van identiteit, van baan, van politieke of seksuele voorkeur. Wat blijft er van onszelf over als we voortdurend in beweging zijn, als we onszelf voortdurend in andere vormen kneden? Hoe vloeibaar kunnen we zijn? Tegelijk bevinden we ons steeds meer op zogenaamde non-plekken. Zoals tankstations, bushaltes, hotels, snelwegen en in het openbaar vervoer. Ruimtes die van niemand zijn en waar we tijdelijk verblijven. Hoe gedragen we ons daar? Wanneer zijn we onszelf, wanneer spelen we een rol?” Scheuermann ziet goed voor zich hoe die vragen vorm te geven. Op locatie, waarschijnlijk de Tramkade in Den Bosch, wil ze een speelveld creëren waar het publiek omheen kan lopen. En van alle kanten kan observeren wat er op

JANUARI 2017

het speelveld gebeurt. De regisseuse spreekt van “een beeldende kunstachtige installatie met mensen.” Ze wil haar toeschouwers een 3D-ervaring aanbieden. Tot dusver heeft ze acht spelers aan zich gebonden, ze bewegen zich als een fluïde massa rond een glazen hokje op de vlakke vloer. Nomaden, zal de voorstelling heten. “Het is bijna dans, zo abstract, maar door hun positie kunnen ze elkaar rollen toedichten en situaties spelen. Door hun houding ontstaat een spanningsveld waardoor de een opeens een rijke zakenman zou kunnen zijn en de ander oud vrouwtje.” Het glazen hokje is een metafoor voor de non-plek. Ze zoekt nog naar tekst en heeft Krijn Moons, student van Musician 3.0 in Utrecht gevraagd voor het geluid. Erik van de Wijdeven, net klaar met de Design Academy, zorgt samen met Scheuermann voor het decor. En zo heeft ze een jong team om zich heen verzameld. Voelt ze ook een zekere druk? “Het geeft wel een bepaalde druk ja. Het voelt als een test. Ik weet niet of dit eenmalig is of betekenis heeft voor de toekomst. Gelukkig kijken VIA ZUID en Cement niet naar recensies of hoeveel publiek er komt. Ze hebben een visie over wat goed theater is, willen dat ik bij me zelf blijf. Ze willen het beste uit me halen en daar een publiek aan koppelen.” Nomaden van Sam Scheuermann is te zien op Festival Cement, 21 t/m 26 maart 2017. Ook Rita Hoofwijk en Merel Smitt staan op Cement namens VIA ZUID. Meer studenten van Toneelacademie Maastricht zijn te zien in onderdeel Turbulentie. festivalcement.nl en viazuid.com

THEATERMAGAZINE JEROEN

Actualiteit of niet, Theater makers Stijn Devillé, Piet Menu en Servé Her mans in debat

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2017

dat is de vraag

De Trump-revolutie dreunt nog na op het moment dat drie theatermakers uit Nederland en België reflecteren over hun vak. Leiden dit soort verkiezingsuitslagen tot bezinning, tot ander soort toneel? Stijn Devillé van Het nieuwstedelijk: “Mijn eerste reactie was: misschien moet ik nu maar eens iets over de liefde gaan maken.” D O O R PA U L VA N D E R S T E E N

V.l.n.r: Piet Menu (Het Zuidelijk Toneel), Stijn Devillé (Het nieuwstedelijk) en Christophe Aussems (Het nieuwstedelijk) in debat onder leiding van Paul van der Steen (Jeroen). Niet op de foto: Servé Hermans (Toneelgroep Maastricht). JANUARI 2017

THEATERMAGAZINE JEROEN

foto’s Jan Castermans.

tijn Devillé (Turnhout, 1974) van gezelschap Het niewstedelijk (Hasselt, Genk en Leuven): “Ik heb het gevoel dat ik de afgelopen vijftien jaar alleen maar politiek getint theater heb gemaakt, dat gaat over de thema’s die nu naar boven komen.” Volgens Piet Menu (Roesbrugge, 1977), artistiek directeur van Het Zuidelijk Toneel (uitvalsbasis: Tilburg), is de cruciale vraag nu vooral: Voor wie maken we theater? “De kloof tussen gecommitteerden en nietgecommitteerden is te groot geworden. Dat begint al in de fase van educatie. Jongeren in het vmbo en mbo vormen zo’n zestig procent van de jeugd, maar wij bereiken hen niet. We moeten nog meer op zoek naar ander publiek, deels op andere plekken, niet-acteurs nog meer op het podium halen.” Servé Hermans (Maastricht, 1981), artistiek leider van Toneelgroep Maastricht, houdt liever vast aan zijn koers. Bovenop de actualiteit gaan zitten hoort daar niet bij. “Dat zit niet in ons DNA. Onze benadering is meer maatschappelijk dan politiek. Vanuit een positief mensbeeld verhalen vertellen. Eigen verhalen. Ik word ook geregeld gebeld door het tv-programma Avondgasten van L1 om daar in een actualiteitenpanel mee te discussiëren over het nieuws. Dan ben ik de zoveelste die iets vind van Trump. Die maar wat zegt. Terwijl ik toch vooral verstand heb van theater maken en verhalen vertellen.” Drie theatermakers uit de Nederlands-Belgische grensstreek tegelijk bij elkaar brengen is niet gelukt. Menu, en het duo Devillé en Aussems schuiven samen aan in het café bij de schouwburg in Hasselt. Het gesprek met Servé Hermans, artistiek leider van Toneelgroep Maastricht vindt iets later plaats in

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2017

Maastricht. De agenda’s zitten vol. Meer nog dan vroeger betekent het leiden van een toneelgezelschap vele ballen tegelijk in de lucht houden. Theater wil ook andere zaken vertellen dan voorheen, meent Menu. “Toen ik pakweg twintig jaar geleden begon, was alles nog veel meer losgezongen van de werkelijkheid. Het draaide om het verhaal. Theater had zijn eigen narratieven. We gingen met z’n allen naar een uitvoering van Ola Pola Potloodgat. Na afloop werd er gediscussieerd over de vraag of dat ene personage nu wel of niet dood moest gaan. Een deel van de voorstellingen die we maken, zit nu heel kort op de actualiteit. We hadden een programma rond de Amerikaanse verkiezingen. Zes avonden vooraf. Twaalf uur aan één stuk tijdens de verkiezingsnacht zelf. Iets soortgelijks doen we al jaren met de Oud & Nieuw Show. Deels voorbereide teksten. Deels improvisatie. Dat kan heel goed bestaan naast de langer bestaande voorstellingen.” Devillé vindt dat actuele voorstellingen soms ook iets beangstigends hebben. “Ga je niet te veel mee met de waan van de dag? Vorig jaar maakten we een voorstelling over milieu en energie. Plots bleek het samen te vallen met de Klimaattop in Parijs en allerlei ophef rondom de Belgische kerncentrales. Zo actueel dat ik er bijna bang van werd. Mensen dachten dat we de tekst snel herschreven hadden, maar we hadden al tijden gerepeteerd. We hebben nog zelden een voorstelling gehad waarnaar zoveel vraag blijft bestaan. We blijven haar spelen.” Toneelgroep Maastricht kiest nadrukkelijk voor linken met de regio. Soms door een subtiele verandering. “Eyes wide shut hebben we niet zoals in de film laten spelen rond de feestdagen maar verplaatst naar carnaval,

‘We blijven universele verhalen vertellen, maar door de verbinding met de streek krijgt het iets extra’s. Al is het balanceren op een dunne lijn. Het moet niet doorschieten naar folklore.’

hier de tijd van maskerades”, vertelt Hermans. “Andere voorstellingen zoals die rond Pinkpop en de familie Moszkowicz komend jaar hebben nog nadrukkelijker een regionale insteek. We blijven universele verhalen vertellen, maar door de verbinding met de streek krijgt het iets extra’s. Al is het balanceren op een dunne lijn. Het moet niet doorschieten naar folklore.” Toneelgroep Maastricht werkt ook samen met andere cultuurmakers zoals de philharmonie zuidnederland. Bijvoorbeeld bij Een Europese ode an die Freude of bij de vastelaovendconcerten. Hermans: “Samenwerking met mensen uit andere disciplines, dat kunnen bijvoorbeeld ook architecten zijn, geeft een heel nieuwe energie. Het creëert andere vormen. Kijk hoe de ongekend succesvolle musical Soldaat van Oranje niet wordt gespeeld door musicalacteurs maar door acteurs uit de toneel- en filmwereld.” Het nieuwstedelijk zoekt het al veel langer consequent in de combinatie van theater en muziek. Directeur en arstistiek leider Devillé zegt dat hij drukker dan ooit is met verantwoorden: “Ik ben continu missionariswerk aan het doen, probeer uit te leggen wat we met de overheidssubsidie doen. Als het om acteurs gaat, komen in Vlaamse talkshows toch vaak dezelfde standaardfiguren opdagen. Tehatermaker Jan Decorte gaat dan vertellen dat hij twee maanden op kosten van de belastingbetaler op café gaat, om daarna zonder te repeteren zijn indrukken op de planken te brengen. Dat beeld van de artiest leidt bij ons nog een hardnekkig leven.” Volgens Menu is dat “een typisch Belgisch beeld. Dat bestaat in Nederland niet.” Toneel wordt er hooguit door sommigen beschouwd als “linkse hobby”, een “subsidieslurper”. “En het streven naar excellentie wordt steeds dominanter. Alsof iedereen de output en het arbeidsethos van Ivo van Hove en de efficiënte machinerie om hem heen kan evenaren. Een goed ecosysteem gedijt juist met vele vormen. Het leidt ook niet tot stress bij mij. Wel spookt het halen van de eigen inkomsten en het nagestreefde publieksbereik wel steeds door je hoofd. Die halen en ook nog de vrijheid hebben om af en toe een maker aan het werk te zetten, waarbij de zalen niet automatisch vollopen, maar waarvan je wel weet dat die met iets belangwekkends zal komen.” Schouwburgen ziet Menu wel in toenemende mate

voor zekerheid kiezen. “Die programmeren liever veilig. Ze worden ook vooral beoordeeld op de groei van hun bezoekerscijfers. Dan is theater de ruimte geven een risico.” In België ziet Devillé dat comedy en stand-up veel groter zijn dan pakweg vijftien jaar geleden. “En ook financieel is er het nodige veranderd. Toen kon wat met dat soort goed draaiende voorstellingen werd verdiend nog worden geherinvesteerd in wat experimentelers. Maar de comedians kunnen ook rekenen. Die werken nu op basis van ticketing. Schouwburgen willen zelfs nog wel wat toeleggen op dat soort voorstellingen. Puur om de naam in huis te halen. Liever twee, drie avonden Wouter Deprez of Wim Helsen dan één avond Het Zuidelijk Toneel of Het nieuwstedelijk.” Devillés gezelschap wordt wel beoordeeld op het aandeel van eigen inkomsten, “maar publieksbereik is in Vlaanderen nog geen criterium. Ook als het gaat om de publieke omroep, waar dezelfde parlementscommissie over gaat, is dat nog geen item. Trouwens de zalen zitten wel goed vol.” In Vlaanderen wordt cultuur nog meer gezien in het licht van het oude Bildungsideaal. “Een woord als ‘volksontwikkeling’ valt nog. En het wordt gezien als belangrijk voor de gemeenschapsvorming, de cohesie. Hoe dan ook zien de drie theatermakers voldoende toekomst voor hun kunstvorm. Menu: “Het bijzondere van theater is dat je iets ter plekke ziet ontstaan. Je laat mensen ook een tijd tot rust komen.” Devillé: “Sommige voorstellingen kiezen ervoor om extreem traag te beginnen. Dat heeft iets ongemakkelijks. Tegelijkertijd helpt het om het gejaagde uit bezoekers te halen. Die komen eigenlijk altijd gestresst binnen: files, snel eten, babysit instrueren, misschien nog wel een file, parkeerplaats zoeken.” Menu gelooft in theaterinnovaties op het gebied van virtual reality en social media in de komende jaren. “Ik kan me mengvormen voorstellen.” hzt.nl, nieuwstedelijk.be en toneelgroepmaastricht.nl

JANUARI 2017

THEATERMAGAZINE JEROEN

Wanneer voel je je ergens thuis? Wat is dat gevoel? En wat als je het niet hebt? Nu miljoenen mensen op de vlucht zijn, zijn deze vragen voor Michai Geyzen actueler dan ooit. Bij het Antwerpse Laika maakt hij er een voorstelling over, voor iedereen van 6 jaar en ouder. D O O R A L E X A N D E R S C H R E U D E R

EVEN LANGS THUIS PASSEREN M

ichai wilde piloot worden. En dat bleef geen jongensdroom. Als zestienjarige werd hij toegelaten tot de Belgische Luchtcadetten. Daar leerde hij zweefvliegen. Dus zweefde hij door naar de luchtmacht, waar hij als één van de weinigen aan de opleiding tot gevechtspiloot mocht beginnen. Maar het militaire leven was niets voor hem. In zijn ogen was de hiërarchie van het leger gestoeld op onrechtvaardigheid, favoritisme en frustraties van kaderleden. Creativiteit en een eigen mening kon je maar beter zo snel Zijn hoofd in de mogelijk droppen. En dat zag Michai (1983) wolken, maar nu niet zitten. Na een jaar kreeg hij zijn ontslag óók zijn voeten en reed rechtstreeks naar popfestival Rock Werchter. Zijn jongensdroom was gevlogen, stevig op de grond. maar hij had drie onvergetelijk fijne dagen. Zijn Dit was zoals hij hoofd in de wolken, maar nu óók zijn voeten het wilde. stevig op de grond. Dit was zoals hij het wilde. De ene droom kwam in de plaats van de andere. Wat Michai voortstuwde was niet de straalmotor van een F-16. Nee, het was de innerlijke noodzaak om verhalen te vertellen. Om zijn diepste drijfveren vorm te geven. Dat ging hij doen op de Toneelacademie Maastricht. In 2012 haalde hij daar zijn bachelor aan de Parttime Opleiding tot Docent/Regisseur. Hij richtte samen met zijn artistieke bloedbroeder Stijn van de Wiel De Mannschaft op, zijn eigen gezelschap. Tegelijkertijd studeerde hij verder aan de Master Theater van dezelfde Toneelacademie. In 2016 rondde hij ook die af. Eindelijk geland, zou je denken.

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2017

Of toch niet? Michai’s nieuwe voorstelling De passant gaat over het wel of niet hebben van een thuisgevoel. Voor hem is dat een zeer persoonlijk thema. Drieëntwintig keer is hij in zijn leven al verhuisd. Hij noemt het een “nomadisch bestaan”, dat al vroeg in zijn kindertijd begon. Zijn ouders waren gescheiden en verhuisden vaak. Hij leerde zich niet te hechten aan plekken en spullen. Bij speelkameraadjes thuis voelde hij de vastigheid die in zijn eigen leven ontbrak. Bij hen was een huis een thuis in plaats van een plek waar je na korte tijd weer afscheid van moest nemen. Die persoonlijke geschiedenis heeft zijn sporen nagelaten. Nog steeds leeft hij naar eigen zeggen erg “minimalistisch”. Al zijn bezittingen passen in drie koffers, want je weet maar nooit wanneer je weer moet verkassen. Vanuit die achtergrond is hij voor De passant op onderzoek gegaan. Hij heeft gesprekken gevoerd met ervaringsdeskundigen, onder andere -met medewerking van hulporganisatie Vzw Humain- met vluchtelingen die onder erbarmelijke omstandigheden leven in het kamp in Duinkerke. Maar Michai accepteert geen eenzijdige kijk op het onderwerp. Het nomadische bestaan heeft

De Passant gaat tijdens de 20ste editie van het Krokusfestival in première in Hasselt. foto Abelardo Morell, Boston

ook positieve kanten. In een steeds mobieler wordende wereld, is de nomade in het voordeel. Hij voelt zich thuis in het onderweg zijn. Hij kan niet veel meenemen en is dus minder ontvankelijk voor materialisme. En hij is sneller vertrouwd met vreemde culturen, omdat hij daar tijdens zijn omzwervingen nu eenmaal ‘Voor iemand eerder mee te maken krijgt. die in zijn Juist die positieve kanten zoekt De passant leven nooit op. Zeker omdat het een voorstelling voor 6-plussers is, vindt Michai dat onontbeerlijk. verhuisd is, Het verhaal is niet vooraf verzonnen, het betekent thuis ontstaat tijdens de repetities, associatief iets heel zoals een kinderboek. De cast bestaat niet alleen uit acteurs, maar ook een danser en anders dan een muzikant. Ze hebben ieder hun eigen taal voor een om over het thema van thuis of het ontbreken Syrische daarvan te vertellen. Meer nog: om dat voelbaar te maken. Michai is degene die de spelers vluchteling.’ stuurt in dat proces. Hij heeft hen bijvoorbeeld een wegwerpcamera meegegeven waarmee ze in hun dagelijks leven beelden schoten die voor hen te maken hadden met dat gevoel. Die foto’s zijn in de repetities gebruikt als basis voor improvisaties. Het resultaat van zo’n open en vrije werkwijze is een

JANUARI 2017

voorstelling die de toeschouwers veel ruimte geeft. Iedereen kan zijn eigen verhaal eruit opmaken, maar omdat er niet één enkel verhaal is, kan iedereen ook de verhalen van anderen erin zien. Voor iemand die in zijn leven nooit verhuisd is, betekent thuis iets heel anders dan voor een Syrische vluchteling. Onderwerpen aanboren waar iedereen mee te maken krijgt, dat is Michai’s hoogste doel. Eerder deed hij dat met Liv, een jongerenvoorstelling bij Het Vervolg over jong zijn en sterven aan kanker. En met Über-Ich, gemaakt bij Laika, over verwachtingsdruk en burn-out bij jongeren. Daar kreeg hij op Theater aan Zee van de jeugdjury de Mu-zee-umprijs 2015 voor. Laat De passant niet ongezien voorbij gaan. Voor je het weet moet je huis en haard verlaten en drijf je op een bootje in zee. Het kan iedereen overkomen. De passant van Laika gaat op 25 februari om 14.00 uur in première bij cultuurcentrum Hasselt. Van 9 t/m 11 maart bij C-mine Genk. ccha.be, krokusfestival.be en ticketsgenk.be

THEATERMAGAZINE JEROEN

BREL ZINGEN? PFFF, NIET GEMAKKELIJK Micheline Van Hautem zingt Brel. foto Brel & Brass

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2017

De Vlaamse zangeres Micheline Van Hautem is idolaat van Jacques Brel. Haar nieuwe album Brel & Brass is opgenomen met een fanfare. “Ik probeer zijn oeuvre te blijven voeden.” D O O R F O N S G E R A E T S

Op een druilerige maandagochtend praat ik met haar in het restaurant van Eindhoven Airport. Straks vliegt ze terug naar het Zuid-Franse Vence, waar ze woont met man en twee kinderen. ”We wilden een keer iets anders. En wonen in Frankrijk komt mijn werk ten goede. Ik spreek nu veel Frans en pik een hoop uitdrukkingen en accenten op.” Micheline Van Hautem (Gent, 1968) heeft een rolkoffer en een bijna verwelkt bosje bloemen bij zich. Een dag eerder stond ze op het podium in het Brabantse Haps. “Brel moest voor elk optreden overgeven van de zenuwen”, zegt ze. “Slopende tournees, soms twee optredens per dag, en dan tot diep in de nacht drinken en filosoferen. Die man heeft gelééfd.” Ze mijmert over hoe de in 1978 overleden Belg zich als zanger zou hebben ontwikkeld. “Zou hij nog dieper gegaan kunnen zijn?” Is het vooral zijn stem die je door de ziel kerft? Ja, zegt Van Hautem. “Maar ook de manier waarop hij met zijn brede mond die resem aan woorden opvreet en ze weer naar buiten spuugt. Zijn intonatie, articulatie, je begrijpt elk woord en elk woord heeft een lading. Als zanger is hij moeilijk te evenaren.” Je staat dus niet op het standpunt: Brel is heilig, daar mag je niet aan komen? “Welnee. Omdat hij er niet meer is, probeer ik zijn oeuvre levend te houden en vooral te blijven voeden. En mensen beleven daar veel plezier aan.” Je moet wel van goeden huize komen om het origineel te doen vergeten. Lichtjes in haar wiek geschoten: “Ik werk daar hard aan, hoor. Om al die woorden in mijn mond te krijgen, om het zodanig te zingen dat het er ongedwongen uit komt, de indruk wekken dat die muziek door je

heen vloeit. Maar dan moet je wel zorgen dat het echt vergroeid zit. Pffft, het is niet makkelijk.” Is het niet eenvoudiger om pakweg Randy Newman te coveren? “Denk je? Ik weet het niet. Je moet toch in het repertoire kruipen. Technisch is Brel moeilijker omdat sommige songs zoals La Valse en Vesoul zeer snel gezongen moeten worden. Maar als Mathilde Santing Newman covert, moet zij waarschijnlijk extra hard werken om de liedjes klein te houden, om ze te durven ‘Ik zag Frank uitkleden, om bloter nog in een te gaan staan. Met je oude aflevering stem alleen moet je een eenvoudig liedje toch van Toppop: interessant proberen te het mannetje houden.” Boeijen met Het album Brel & Brass een Depeche wordt gedomineerd door Koninklijke Mode-achtig Fanfare Kempenbloei pakje op het uit Hamont-Achel. podium.’ Bijzonder is dat Micheline Van Hautem tijdens haar tournee steeds een beroep doet op de plaatselijke harmonie of fanfare. De dirigent krijgt ruim van tevoren de partituren toegestuurd en gaat aan de slag met zijn orkest. Een werkwijze die niet zonder risico is. “Het is nog nooit mislukt. Er is wel verschil tussen vaste en ad hoc orkesten. Tijdens de zomervakantie worden regelmatig invalkrachten opgeroepen en dan merk ik gebrek aan muzikale samenhang. Maar over het algemeen is het niveau hoog. Daar waak ik ook wel voor.” Toen de chansonnière werd gevraagd om in Zuid-Afrika op te treden zette ze Ne me quitte pas op de setlist, vooral vanwege de vertaling van Fanus

JANUARI 2017

Rautenbach. “Het Afrikaans werkt met dubbele negaties: Moenie weggaan nie. Dat maakt het zoveel schrijnender dan Laat me niet alleen of If you go away. Het is bijna kindertaal.” Ze haalt haar vliegticket tevoorschijn om haar boarding time te controleren. Ik vertel haar dat Pastorale van Ramses Shaffy en Liesbeth List onlangs is verkozen tot populairste Nederlandstalig lied. “Tuurlijk. Ik zou dat nummer ook hebben gekozen. Weet je wat ook een topnummer is? De Verzoening van Frank Boeijen.” Begint zachtjes te zingen: Heb me lief, heb me lief. “Ik heb het hem pas geleden zien doen. Wat een fantastische versie zette hij daar neer, good Lord. Ik zag hem ook nog in een oude aflevering van Toppop: het mannetje Boeijen met een Depeche Mode-achtig pakje op het podium. Een paar jaar geleden trad hij op in Club Dauphine in Amsterdam. Ik dacht: Frank, ge kunt toch zó goed zingen. Als er iemand is met wie ik een tour zou willen doen, is hij het wel.” Gniffelend: “Hopelijk leest hij dit artikel.” Wat is het mooiste en het vervelendste aspect van het artiestenbestaan? Het mooiste dat mijn vak niet is gebonden aan een maximumleeftijd, zegt ze. Net als Cesária Évora wil ze ook als bejaarde diva op het podium staan. “Het vervelendste: Dat ik steeds ergens naartoe moet. Mijn man zit thuis bij de kindjes en ik moet altijd weg.” De Transavia-vlucht naar Nice wordt omgeroepen. Nog één vraag. Zal ze Brel ooit loslaten? “Ik denk het wel … toch?” Borende blik in de richting van de interviewer. “Overal ter wereld, van Noorwegen tot Japan, heb je harmonieën. Dus ik kan nog jaren vooruit.” Lachend: “Dan moet ik wel voortdurend mijn lijf verplaatsen.” Micheline Van Hautem Brel & Brass. Op 5 februari in Theater De Domijnen Sittard. brelandbrass.com

THEATERMAGAZINE JEROEN

‘De grote Bach’: voor Mozart en Haydn was dat niet Johann Sebastian maar Carl Philipp Emanuel Bach. Aan regeltjes stoorde hij zich niet meer dan nodig was, het ging hem om het gevoel. De Duitse pianist Michael Rische kent hem zo goed dat hij hem Emanuel mag noemen. D O O R D U N C A N L I E F F E R I N K

DE ANDERE GROTE BACH “A

ls Mozart en Haydn het over ‘de grote Bach’ hadden, bedoelden ze Carl Philipp Emanuel Bach.” De Duitse pianist Michael Rische zegt het nadrukkelijk, bijna dreigend. Michael Rische (Leverkusen, 1962) houdt zich sinds een aantal jaren intensief bezig met het werk van Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788). En ja, daar begint het al: om Carl Philipp Emanuel een beetje te plaatsen, moet ik erbij vermelden dat ‘Het pianoconcert hij één van de vier componerende zonen dat ik in januari speel, van Johann Sebastian Bach was. “Met de heruitvoering van de Matthäus Passion in kende ik al uit de 1829 zorgde Felix Mendelssohn ervoor dat platenkast van mijn Johann Sebastian weer in het centrum van de belangstelling kwam te staan. Terecht vader.’ natuurlijk”, zegt Michael Rische, “maar Carl Philipp Emanuel is daardoor enigszins uit het zicht geraakt. Er waren een paar uitzonderingen. Brahms zag zijn kwaliteiten en redigeerde de uitgave van een aantal van zijn werken. Maar tot op de dag van vandaag wordt Carl Philipp Emanuel toch vooral gezien als een overgangsfiguur tussen de barokmuziek van zijn vader en de Weense klassieken Mozart, Haydn en Beethoven.” Ook in het programma dat de philharmonie zuidnederland onder leiding van Jan Willem de Vriend in januari ten gehore zal brengen, lijkt ‘Carl Philipp Emanuel’ op het eerste gezicht de vertrouwde rol als doorgeefluik te spelen: zijn pianoconcert in d-klein (WQ 23), niet meer dan zo’n twintig minuten muziek, zit ingeklemd tussen de schitterende Derde Orkestsuite van

THEATERMAGAZINE JEROEN

JANUARI 2017

vader Bach en de groots opgezette Posthoornserenade van Mozart. Als we het zo zien, doen we niet alleen Carl Philipp Emanuel maar ook onszelf tekort, meent Michael Rische: “Carl Philipp Emanuel Bach is dé componist van de Verlichting. Hij werkte bijna dertig jaar aan het Pruisische hof in Berlijn en verkeerde daar met de denkers, schrijvers en kunstenaars die Frederik de Grote om zich heen had verzameld. Later verhuisde hij naar Hamburg. Als leider van de kerkmuziek domineerde hij het muziekleven in de stad, maar zijn vrienden vond hij vooral in literaire kringen. Toen Immanuel Kant in 1781 zijn Kritik der reinen Vernunft publiceerde, was Carl Philipp Emanuel één van de eerste intekenaren.” In de periode van de Verlichting nam de rede het over van religieuze dogma’s. Zelf denken was het devies. De literatuur en de muziek voegden hier een essentieel element aan toe: zelf voelen. Weg met de strakke regels! De muziek van Carl Philipp Emanuel is grillig, verrassend en expressief. Niet voor niets had hij een grote voorliefde voor improviseren. Sterker nog: de ‘vrije fantasie’ was voor Carl Philipp Emanuel een voorwaarde voor een goede compositie.

Michael Rische. foto Elmar Schwarze

“Het pianoconcert dat ik in januari speel, kende ik al uit de platenkast van mijn vader”, vertelt Michael Rische. “Het is het eerste concert dat ik als student in het openbaar heb gespeeld. Een jaar of acht geleden wilde ik het weer spelen en ik stelde voor het te koppelen aan het Eerste Pianoconcert van Brahms, muziek die op een bepaalde manier eraan verwant is. Dat werd me afgeraden omdat die combinatie niet zou verkopen, maar ik mocht het wel aanvullen met een ander pianoconcert van Carl Philipp Emanuel. Ik ben toen de bibliotheek in gedoken en vond zoveel moois! Emanuel” – Rische kent hem inmiddels zo goed dat hij Emanuel mag zeggen – “heeft een stuk of vijftig pianoconcerten geschreven, de meeste in zijn Berlijnse periode. Hij deed dat niet in opdracht van Frederik de Grote, dus hij kon alle vrijheid nemen, maar hij mocht wel gebruik maken van het uitstekende hoforkest, dus technische beperkingen waren er bijna niet. Het concert in d-klein heeft alles wat je van hem mag verwachten: een flitsende opening, eigenwijze melodieën, bedachtzame stukjes waarin de muziek plotseling bijna stilstaat en vooral in het laatste deel allerlei onverhoedse sprongen en afbrekingen.” Samen met Kammersymphonie Leipzig heeft Michael Rische tot nu toe vier CD’s met concerten van Carl Philipp Emanuel Bach opgenomen. Steevast maakt hij

JANUARI 2017

gebruik van een moderne vleugel, ook tijdens het concert in januari. Eigenlijk kan dat niet. Carl Philipp Emanuel leefde in het tijdperk van het klavecimbel. Rische: “Emanuel hield niet zo van het klavecimbel, hij bespeelde liever het klavichord. Dat instrument werkt net als een piano met hamertjes en biedt veel meer mogelijkheden tot dynamiek en expressie. Helaas is het geluid ervan te zacht voor de combinatie met orkest. Ik denk dat de moderne vleugel aanzienlijk dichter bij Emanuels klankvoorstelling komt dan het klavecimbel. Ik heb dat een keer met Nikolaus Harnoncourt besproken, zeg maar gerust de paus van de oude muziek. Hij zei: ‘Machen Sie das, Herr Rische!’ Zolang het hielp om Emanuels bekendheid te vergroten vond hij het prima.” In januari klinkt eerst Johann Sebastian Bach. Zijn meerstemmigheid vind je terug in de muziek van Carl Philipp Emanuel. Aan het eind komt Mozart en let maar op, je herkent iets: een expressiviteit die er ook bij Carl Philipp Emanuel al in zat! Emanuel is niet de verbindende schakel, maar de kern van het programma.

De Vriend verrast met Bach en Mozart door philharmonie zuidnederland o.l.v. Jan Willem de Vriend met Michael Rische, piano. Toernee van 19 t/m 27 januari 2017. philharmoniezuidnederland.nl.

THEATERMAGAZINE JEROEN

(Advertentie)

EUREGIONALE

Pop, jazz, nieuwe muziek AGENDA

10CC speelt op 24 februari in Genk.

Lone van Roosendaal e.a. – Op een mooie Pinksterdag. Bekende Nederlandse liedjes. Op 10 januari om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

Bent Van Looy. Zanger, drummer, componist Van Looy komt zijn tweede solo-album Pyjama Days voorstellen in Genk. Op 16 februari om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets @genk.be

Little Waves met o.a. Admiral Freebee. Singersongwriter-festival met toppers uit binnen- en buitenland. Op 8 april vanaf 19 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets@genk.be

Elke Vierveijzer zingt Maarten van Roozendaal – Om te janken zo mooi. Op 12 januari om 20.15 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl

10CC. Een avond met al hun grootste hits! Op 24 februari om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets @genk.be

Stefanie Blanchoud. Zwitserse zangeres met pop en chansons die door Aznavour in 2015 werd gevraagd voor zijn voorprogramma. Op 9 april om 20.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl

Timothy Drake e.a. – Queen, I want to break free. Alle grote hits van Queen. Op 25 januari om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

Frans van Deursen e.a. – De vogel in mijn borst. Muzikale reis door het leven van Leo Vroman. Op 8 maart om 20.15 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

Rufus Wainwright (USA) & Amsterdam Sinfonietta. Op 17 januari om 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Emiliana Torrini & The Colorist Orchestra. Op 27 januari om 20.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl Toni Lee & band – Karen Carpenter. We’ve only just begun. Op 29 januari om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Pet Sounds – Tribute To The Beach Boys. Op 1 februari om 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Percossa – the Real Deal. Op 2 februari om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Ballaké Sissoko & Vincent Segal – Een intieme muzikale ontmoeting tussen de Afrikaanse traditionele muziek en de Europese klassieke muziek. Op 8 februari, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Guido Belcanto, Barbara Dex en Jan De Smet — Ode aan Bobbejaan. Een avond met Lichtjes van de Schelde, Eerbied voor jouw grijze haren en een Café zonder bier. Op 9 februari om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets @genk.be

THEATERMAGAZINE JEROEN

Leonie Jansen en Chris Cameleon – Ja Gese. Op 8 maart om 20.15 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Stef Bos & band – Wereldwijd. Wereldreis in verhalen en muziek. Op 17 maart in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Gisela João. Dé fadista van de 21ste eeuw zet haar klim naar het absolute sterrendom verder. Op 23 maart, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Southern Bluesnight. Op 25 maart om 19.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Illuminine . Cd-voorstelling van #2, andermaal een clash tussen ambient en neoklassiek, waarbij less is more de samenvatting is. Op 30 maart om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Karl Van Welden – Mars II. Een asregen daalt neer op pianist Frederic Croene en zijn instrument tot alles uiteindelijk stokt. Op 31 maart om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Lambert + Federico Albanese + Murcof x Vanessa Wagner. Adembenemende klassieke muziek van nú, voor fans van Philip Glass, Clint Mansell, Dustin O’Halloran en Max Richter. Op 1 april om 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

JANUARI 2017 SEPTEMBER 2016

South African Roadtrip – Celebrating Life. Waan je een avond op de Westkaap. Op 12 april om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Ruth Jacott – Ruth Theaterconcert. Op 18 april om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Tamikrest. Woestijnblues, Westerse rock en veel enthousiasme uit Mali, 5 mei, 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum Genk. tickets @genk.be Paul Carrack. Britse zanger en instrumentalist die zelf wereldhits schreef en werkte met Sting, Clapton, Elvis Costello, Diana Ross etc. Op 14 mei om 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Masayoshi Fujita. Een muzikale reis met prachtig ingeklede vibrafoongeluiden, dromerige ambientsounds en micromelodietjes. 19 mei, 20.00 uur in Modemuseum Hasselt. ccha.be

Annet Bremen schrijft en schaaft onder de vleugels van Het Laagland en VIA ZUID aan een toneeltekst. Een premièredatum is er nog niet, maar afgelopen september liet ze een onaf product al voor het eerst los op publiek in Salon de Heerlijkheid in Kasteel Baexem. D O O R PA U L VA N D E R S T E E N

stille plek voor de kunsten

Actrice Karlijn Hamer, work in progress in tuin Kasteel Baexem, een co-productie van VIA ZUID en Het Laagland. foto VIA ZUID

ctrice en muziektheatermaakster Karlijn Hamer, die meesleutelt aan de voorstelling, speelde gedeelten van het stuk (werktitel: Flikflak) en las tekst voor. Bremen: “Je hoort waar de spanning werkt en waar de gedachten juist afdwalen. Je hoort ook waar wordt gelachen.” Eerder had de in Utrecht woonachtige schrijfster vier dagen gelogeerd op het kasteel in Midden-Limburg. VIA ZUID sprong gretig in op het aanbod van Kasteel Baexem voor residenties voor nieuwe makers. In ruil voor een presentatie van het vaak prille werk tijdens de Salons. “Heerlijk” vond Annet Bremen (Heerlen, 1986) dat verblijf als artist in residence. “Die stilte. Geen afleiding. Dat is heel erg fijn als je wilt schrijven. Ik was er graag nog uit langer gebleven.”

‘Voor wie een omgeving met heel veel prikkels komt, is het hier wel erg stil.’

Door een samenwerking met de talentmakelaar VIA ZUID haalt Salon de Heerlijkheid meer beloftes als Bremen binnen voor hun zondagen in het zuiden. Het past binnen de sandwichformule van de culturele proeverij in Baexem, waar theater wordt gecombineerd met muziek en literatuur, bekende namen (onder anderen Bert Natter en Lucky Fonz III) met minder bekende. Anke Riesenkamp en haar partner Chris de Jong streken ruim drie jaar geleden neer op het plaatselijke kasteel om er een restaurant en een B&B te beginnen. Salon de Heerlijkheid ontstond, omdat ze hun nieuwe plek “wilden delen”. Bovendien wilden ze iets doen met hun beider culturele achtergrond: De Jong runt de jonge uitgeverij

Koppernik, Riesenkamp komt uit de toneelwereld. “Mooie middagen voor mensen met interesse in de kunsten” is volgens haar het uitgangspunt. “Toegang mogen we niet heffen. Toeschouwers kunnen een vrijwillige bijdrage achterlaten.” Salonde Heerlijkheid trekt bezoekers van heinde en verre. Al weten die van verre de culturele bijeenkomsten gek genoeg vaak nog iets beter te vinden dan die van heinde. “Bij sommige inwoners van Baexem wekt de naam ook verwarring. Die denken aan een Saloon, vragen of er dan ook een bar is.” Die mensen moet Riesenkamp teleurstellen. “Er is wel een borrel na afloop en er kan een hapje worden gegeten.” Op publiek, de optredende artiesten en de artists in residence hebben het kasteel en de omliggende tuin een weldadige invloed. Al moeten sommige jonge talenten even wennen. “Voor wie uit een omgeving met heel veel prikkels komt, is het hier wel erg stil. Dat kan op je afkomen.” Annet Bremen had er geen enkele last van. Ze wil graag nog eens wat dagen terug. “Maar dan moet ik ook iets nieuws te bieden hebben, dat ik als tegenprestatie tijdens Salon de Heerlijkheid kan brengen.” Annet Bremen met Flikflak, samen met Het Laagland en VIA ZUID. Voorlopige planning salons: 15 januari, 12 februari en 12 maart met ondermeer Lotte Milder. viazuid.com, kasteel-baexem.nl en annetbremen.nl

JANUARI 2017

THEATERMAGAZINE JEROEN

Na het ongeluk met kerncentrale in Tsjernobyl in 1986 besloten de inwoners van het dorp Zvizdal te vertrekken. Alle inwoners? Nee, één echtpaar bleef. Zo’n drie decennia later leven de tachtigers Pétro en Nadia er nog altijd, zonder gas, licht en water. D O O R PA U L VA N D E R S T E E N

och gaat de voorstelling Zvizdal van de Belgische theatergroep Berlin niet of nauwelijks over de nucleaire ramp of over slachtofferschap. “Het gaat over veel universelere thema’s”, legt maker Yves Degryse (Oudenaarde, 1977) uit. “Over liefde, overleven in isolatie, samen oud worden, wachten op de dood.” Tsjernobyl was wel het startpunt toen Degryse en zijn Berlin-kompaan Bart Baele voor het eerst naar de Oekraïne togen. “In eerste instantie wil je van alles weten over toen. Maar hoe vaker we terugkwamen, hoe meer Tsjernobyl een anekdote op de achtergrond werd. De relatie werd intenser. Daarmee kwamen ook de zorgen: Wat als Pétro of Nadia valt en iets breekt? als een van ‘Soms, ook Wat de twee komt te na een overlijden?” Sinds de lange reis, oprichting konden specialiseert het in we na een 2003 opgerichte gezelschap Berlin kwartier zich op hybride weer voorstellingen vertrekken.’ waarin documentaire en fictieve elementen met elkaar worden gemengd. Altijd draait het om één plek, waar Baele en Degryse voor hun materiaal en research ook voor langere tijd verblijven. Voor Zvizdal werkten ze samen met de Française Cathy Blisson. Ze kende Berlin uit een vorig journalistiek leven als theaterrecensent. En ze moest onmiddellijk aan de Belgen denken, toen ze in 2009 op reportage in het gebied rond Tsjernobyl op Pétro en Nadia stuitte. Een documentaire alleen volstond niet om het verhaal van dit tweetal te vertellen.

THEATERMAGAZINE JEROEN

Nadia, achterblijver in Tsjernobyl.

Alleen in nucleair niemandsland De gezamenlijke productie van Zvizdal werd een zaak van lange adem. In vijf jaar tijd reisden de makers meestal meerdere keren per jaar naar de twee. “Vooraf afspreken had geen zin. Dat betekende dat we soms, ook na een reis in winterse omstandigheden, na een kwartier weer konden vertrekken. Pétro en Nadia bepaalden het tempo. Soms passeerden ze de camera en bleven verder aan het werk, andere keren maakten ze een babbeltje of kwam het wel tot lange gesprekken. Al in het begin maakten we de afspraak hen alleen buiten te filmen.” Pas na lange tijd ontstond de vorm voor de voorstelling. “De selectie uit tachtig uur film blijft de kern, maar we verweven dat materiaal ook met live geschoten beelden van maquettes van Pétro’s en Nadia’s woning in alle seizoenen. Niet eens zozeer om er fictie in te brengen, maar ook om belangrijke gebeurtenissen te kunnen laten zien die plaatshadden op de momenten dat we daar niet waren.” Zvizdal is op 18 februari te zien in C-Mine cultuurcentrum in Genk. c-minecultuurcentrum.be en www.berlinberlin.be

JANUARI 2017

D NO BODY | Dario Tortorelli/ DIVEinD Foto Rob Hogelag

talent op weg

Nieuwe podiumkunstenaars verbonden aan VIA ZUID zijn op tal van festivals en podia te bewonderen. In Limburg, nationaal en internationaal. Met bijna twintig makers in haar stal timmert VIA ZUID als Limburgse talentmakelaar en productiehuis ‘nieuwe stijl’ aardig aan de weg. VIA ZUID is er trots op dat het veelbelovend talent met mooi en pril werk de weg naar het publiek weet te vinden. Van theaterzaal, stadsplein, huiskamer tot festival.

Volg het talent vanaf het prille begin! VIA-ZUID

@ViaZuid

CULTURA NOVA JEUGD HEERLEN 29 - 30 dec Annet Bremen | Mayke Roels SALON DE HEERLIJKHEID BAEXEM 15 jan, 12 febr, 12 maart Lotte Milder | Suze Milius e.a C-MINE GENK 6 - 7 jan Ruud Horrichs 22 feb Joke Emmers (en nog op diverse plekken in Belgie) DE WARANDE TURNHOUT 13- 29 jan Suze Milius CHAMBRES D’0 FESTIVAL OOSTENDE 27-29 jan Sien Vanmaele THEATER KIKKER UTRECHT 24 januari Annet Bremen 6 februari Dario Tortorelli/DIVEinD THÉÂTRE DE LIÈGE LUIK 31 januari Marie van Vollenhoven | IMPACT SCHUNCK* 1 februari Tim de Paepe DOMMELHOF NEERPELT 9 feb Joke Emmers ARENBERGSCHOUWBURG ANTWERPEN 16 feb en 14 maart Joke Emmers DURING TEFAF MAASTRICHT 9-19 maart Nina Willems/TG Nieuw Licht, Marie van Vollenhoven THE LOOP MAASTRICHT 16 - 17 maart studenten Toneelacademie + i-Arts FESTIVAL CEMENT DEN BOSCH 21 - 26 maart Sam Scheuermann CULTUURHUIS HEERLEN 19 - 20 april Nina Willems/TG Nieuw Licht THEATER NA DE DAM A’DAM-MAASTRICHT 4 mei Stijn Vervoort/TGM THEATER A/H VRIJTHOF MAASTRICHT 7 mei Grensgeval Feb - mei diverse locaties België 24 maart Joke Emmers AINSI MAASTRICHT 5 mei Soiree Artistique IV | st. Maastrichtse Componisten |Robin Coops JAZZ MAASTRICHT | CROSSCURRENTS 13 mei Marie Van Vollenhoven FOTOFESTIVAL NAARDEN 20 mei - 18 juni Rita Hoofwijk IN DE MAAK FESTIVAL MAASTRICHT Eind mei - juni Afstudeerders Toneelacademie Maastricht DE DOMIJNEN SITTARD Juli - aug Rita Hoofwijk | Lubert Priems FASHION CLASH FESTIVAL MAASTRICHT 29 juni – 2 juli Lotte Milder OEROL TERSCHELLING 9 - 18 juni Atelier Oerol Over het IJ Rita Hoofwijk FESTIVAL OVER HET IJ AMSTERDAM 14 - 23 juli Atelier Oerol Over het IJ | Rita Hoofwijk

Meer informatie over makers, voorstellingen en agenda www.viazuid.com info@viazuid.com

Expo|C-mine, Genk (BE) 18.02.2017 â&#x20AC;&#x201C; 28.05.2017