Jeroen #3 by ZOUT

THEATERMAGAZINE JEROEN

THEATERMAGAZINE JEROEN JAARGANG 2 NUMMER 1 JANUARI 2016 DIT IS â&#x20AC;&#x2DC;N ZUIDERLUCHTPRODUCTIE JAARGANG 2 NUMMER 2 SEPTEMBER 2016

TRYING TO BE FRIDA

RIA EIMERS JAN JAAP VAN DER WAL JAN ROT KRIS THEUCUPPENS BOERMANS TOON FRET BRUNO VANDEN BROECKE EVA CRUTZEN INEZ DERKSEN JIBBE WILLEMS JAN WILLEM DE LISS VRIEND JAN MARTENS JEROEN SASKIA GIORGINI DMITRI OLA MAFAALANI PAUL DEBERWAERTS MUNNIK MEREL SMITT DON DUYNS STIJN VERVOORT RICK TAKVORIAN FRIE LEYSEN MAAIKE OUBOTER HARRY PIEKEMA MARIE VAN VOLLENHOVEN 1 SEPTEMBER 2016 THEATERMAGAZINE JEROEN

(REPRISE)

IETS VAN TROOST

met Hans van Leipsig en Mieneke Bakker tekst Jibbe Willems regie Michel Sluysmans

Tragikomedie over een fantast in een fantasieloze wereld do 13 t/m zo 16 okt – do 20 t/m zo 23 okt do 27 t/m zo 30 okt – do 3 t/m zo 6 nov Bordenhal, Maastricht

www.toneelgroepmaastricht.nl

‘Life's short. Anything could happen, and it usually does, so there is no point in sitting around thinking about all the ifs, ands and buts.’ Let’s grab a coffee Amy Winehouse

www.

THEATERMAGAZINE JEROEN

.nl SEPTEMBER 2016

TONEELGROEP MAASTRICHT

THEATERMAGAZINE JEROEN JAARGANG 2 NUMMER 2 SEPTEMBER 2016

EN VERDER 5 10

TERUGKOMEN IN DE LENTE

HET CIRCUS OPNIEUW VERKLAARD

RESPECT VOOR SOCRATES

ZONDER PASPOORT OVER DE PLANEET

WITTE EN ZWARTE ZWANEN OP TONEEL

DE JEUGD VERBRAAFD

WOORDEN NAAR JE HAND ZETTEN

Triënnale moet Hasselt en Genk nader tot elkaar brengen

LUISTEREN NAAR DE SLANG

MARIE VAN VOLLENHOVEN

DEZE KEER IN JEROEN

6 8 12 20

RIJK EN GEVARIEERD

DE STEM ALS BEELDMERK

“Theater is officieel mijn ding.”

LEVEN NA ACDA & DE MUNNIK Paul de Munnik hoeft niet alles opnieuw uit te vinden

MUZIEK DIE EEN WERELD OPROEPT Dmitri Liss: Aan Peer Gynt hoef je niks meer toe te voegen

Familieberichten uit Oekraïne, België, Italië en Korea

Weg met de clowns en de wilde dieren

Van knipogende humorist tot irritante luis in de pels

Afscheid van Ola Mafaalani bij Noord Nederlands Toneel

Jakop Ahlbom zag Swan Lake Ballet nooit live

Pedagoog Pedro De Bruyckere trekt volle zalen

Maaike Ouboter ontroerde Corton en Beelen tot tranen

Samir Calixto aan de slag met Nietzsche en Mahler

DJ’S OVERTREFFEN Het is geen dance, jazz of hiphop maar Stuff!

OVER DE GRENZEN KIJKEN

MUZIEK OF BIJEN

KUNSTENDAG VOOR KINDEREN IN HASSELT

Talentontwikkeling aan weerszijden van de grens

Zelfs Arvo Pärt is schatplichtig aan Mendelssohn

Een kind van vijf bestaat niet

COLUMN CABARETIERE EVA CRUTZEN

JEUGDTHEATER VECHT VOOR NIEUWE VERHALEN Laagland, Hetpaarddatvliegt en tout petit

Hondenmoeders

polsen zichzelf

ODE AAN HET NOORDEN

ROEM IS EEN WANKEL TRAPJE

49 50

DIRIGEREN VANACHTER DE VLEUGEL Howard Shelley en Lars Vogt dirigeren philharmonie zuidnederland

POËZIE IN DE WEVERIJ Joost Vrouenraets coacht Japanse choreograaf

IEDEREEN WIL MOZART De perfectie van pianiste Saskia Giorgini

Drie dagen lang dans, theater en film op Scandinavië

AGENDA

Harry Piekema na zijn loopbaan als filiaalchef bij Appie

4 Theater 16/17 Klassieke muziek 40 Pop & Jazz 48 Dans

Cover: Emilio Lopez-Menchero, Trying to be Frida. (2005) te zien tijdens Stadstriënnale Hasselt-Genk | Colofon: Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt door C-mine cultuurcentrum Genk, De Domijnen Sittard-Geleen, Parktheater Eindhoven, philharmonie zuidnederland, Via Zuid, cultuurcentrum Hasselt en Parkstad Limburg Theaters. | Concept: Wido Smeets. | Eindredactie: Emile Hollman | Teksten: Judith Boessen, Eva Crutzen, Fons Geraets, Emile Hollman, Duncan Liefferink, Patricia Pisters, Alexander Schreuder en Paul van der Steen | Vormgeving: Obidesign/Annebeth Nies

SEPTEMBER 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

(Advertentie)

Theater EUREGIONALE

AGENDA

Toneelschuur producties – Troje Trilogie. Legendarische epos van Koos Terpstra. Op 1 november, 19.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl

Scène uit Swan Lake van Jakop Ahlbom. foto Alwin Poiana

Toneelgroep Maastricht – Eyes Wide Shut. Thriller met Beau Schneider. Op 17 september om 20.30 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

Orkater – Distel. Muziektheater over verstikkende familie. Op 5 oktober om 20.30 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

Cie Cecilia – Chet. Tom Vermeir speelt Chet Baker, met achter hem een voortreffelijk trio muzikanten. Op woensdag 21 september om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be

Benjamin Verdonck/Toneelhuis & KVS notallwhowanderarelost. Maximaal theatergenot met een minimum aan middelen. Op 11 oktober, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

Het Laagland en Opera Zuid – De prins op het witte paard. Speciaal voor kinderen én hun ouders. Try out op 24 september om 16.00 uur en première op 27 september om 19.30 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl

Het Zuidelijk Toneel – Socrates. “Een leven dat zichzelf niet onderzoekt, is het leven niet waard.” Op 11 oktober, 20.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl

Huub Stapel en Cyriel Guds – Intouchables. Het inmiddels beroemde verhaal naar het boek van Philippe Pozzo di Borgo. Op 24 september om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Le 7 Doights de la Main – Bosch Dreams. Theatraal circus. Op 28 september om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

Matteo van der Grijn, Roos van Erkel, Chris Tates - Indecent Proposal. Naar de gelijknamige Hollywoodklassieker uit 1993. Op 15 oktober om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Annelies Van Hullebusch – Dorp / Het verhaal van een uitzicht. Een heerlijke, inventieve voorstelling vol nostalgie, herkenbaar voor iedereen die in een dorp woont of woonde. Op 17, 19, 20 oktober om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be

Wim Daniels – Associëren. Scherpe taalanalyses en speelse gedachtekronkels. Op 28 september om 20.15 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl

Nico Boon/Mr. & Mrs. Fox – De vraag is niet: of, maar: wanneer. Mythische Griekse wraakzucht meets Hitchcock, meets bureaucratische slapstick à la De collega’s. Op 18 oktober, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

Amsterdams Kleinkunst Festival – Finalistentournee. Ontdek jong talent. Winnaars van de Wim Sonneveld award. Op 30 september om 20.15 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl

Esther Scheldwacht - Helga Maria Baumgarten. Een onopvallend mens met een groot verhaal. Op 19 oktober, 20.30 uur in Cultuurhuis Heerlen. plt.nl

Toneelhuis / Mokhallad Rasem – De kinderjaren van Jezus. Een actueel stuk over een man en een jongen die na een lange reis over de oceaan aankomen in een opvangcentrum. Op vrijdag 30 september om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be Kitty van Mill – Vals plat. Een snoeiharde theatersolo over kanker op zachte kussens. Op 2 oktober om 14.30 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

De Warme Winkel - presenteert de warme winkel. De spannendste theatergroep van het moment. Op 20 oktober, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Toneelgroep Amsterdam – La Voix Humaine. Halina Reijn ijzersterk in een bezielende theatermonoloog. Op 21 oktober, 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Op 22 en 23 oktober in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

SEPTEMBER 2016

Erik van Muiswinkel & Justus van Oel – Erik en Justus vertellen een film. Over vriendschap. Op 5 november in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl De Verleiders – Slikken én stikken. Victor Löw, George van Houts e.a. Op 5 en 6 november in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Toneelgroep Maastricht – Eyes Wide Shut. Beau Schneider en Joke Emmers spelen een ijzingwekkende thriller. Op dinsdag 8 november om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be Cie Cecilia – Cabane. Titus De Voogdt, Robrecht Vanden Thoren, Jeroen Theunissen en Joris Hessels blikken terug op hun leven. Op donderdag 10 november om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be Toneelgroep Maastricht – Othello. Theater van een verbluffende schoonheid en onbeschaamde tragiek. Op 17 november, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be HETPALEIS / Lies Pauwels – Hamiltoncomplex. Dertien meisjes spelen de hoofdrol van hun leven in een stuk over vrouw worden. Op 26 & 27 november om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be KOPERGIETERY – Mémé - de peetmoeder. The godfather meets Sin city, meets La meglio gioventu. Op 6 december, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be het Nationale Toneel – RACE. Van de toekomstig artistiek leider van het Nationale Toneel Eric de Vroedt. Op 8 december, 20.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl Guy Cassiers/Toneelhuis – De moed om te doden. Guy Cassiers gaat aan de slag met de Noorse auteur Nóren. Op 8 december, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Sadettin Kirmiziyüz – De vader, de zoon en het heilige feest. Een heilige roadstory. Op 10 december, 20.30 uur in Cultuurhuis Heerlen. plt.nl

rijk en gevarieerd

e waren nog niet vertrokken voor deze editie van Jeroen of de Vlaamse cultuurwereld stond in de fik: 95 van de 302 kunstorganisaties in Vlaanderen die een subsidie hadden aangevraagd voor de komende vijf jaar konden ernaar fluiten. De cijfers intrigeren zonder meer. Belgisch Limburg namelijk krijgt precies 1,68 procent van de cultuurmiddelen toebedeeld (van in totaal 84,76 miljoen euro). Er was nochtans om vier procent gevraagd. Brussel vond het maar magertjes. Nog dezelfde zomer openbaarde het Nederlandse Fonds Podiumkunsten dat zes procent van de te verdelen 27 miljoen euro aan beschikbare subsidies in Limburg terecht zou komen. Voor de goede orde: dat is zes keer zoveel als in de vorige ronde. Werd er genoeg gevraagd, waren de aanvragen goed genoeg? We gaan niet het jeremiërende zwarte kuiken reanimeren, temeer omdat alle regio’s er bekaaid vanaf komen. Kregen de regio’s in de afgelopen periode een derde uit de pot, nu is dat nog maar een kwart. Ook in Brabant lijkt schraalhans keukenmeester: in Eindhoven krijgen Afslag Eindhoven, jeugdtheatergroep Hetpaarddatvliegt en dansgroep United Cowboys bijvoorbeeld geen geld meer van het Fonds. Klagen hoeft niet hoor: de gezelschappen uit de Randstad zullen namelijk meer gaan reizen. De cijfers zeggen niet veel over aanbod en ambitie in het nieuwe seizoen. Neem het jeugdtheater. Aan weerszijden van de grens barst het van de energie en gebeurt er het nodige op dat vlak. Paul van der Steen ging op onderzoek uit. Natuurlijk, hij kwam ook de naweeën tegen van de bezuinigingsoperatie die de toenmalige staatssecretaris Halbe Zijlstra in 2011 doorvoerde. Veel kleine theaters zijn verdwenen. Inez Derksen van Het Laagland in Sittard ziet dat de overgebleven podia behoudender programmeren. Collega Annemiek Nienhuis van Hetpaarddatvliegt in Eindhoven, ziet dat bepaalde maatschappelijk relevante thema’s er bekaaid vanaf komen, zoals dementie. “Dat vinden theaters en theaterbezoekers kennelijk niet gezellig genoeg.” Derksen zegt dat er niettemin plek is voor inhoudelijk en actueel jeugdtheater. Maar het publiek bereiken, dat noemt ze een vak apart. Kennelijk hebben veel instellingen grote moeite om niet alleen het publiek, de theaters maar ook de subsidieverstrekkers te overtuigen van al het moois dat ze willen brengen. Zo komt Hetpaarddatvliegt niet meer voor in de plannen van het Fonds Podiumkunsten. Voor alle gezelschappen en makers geldt: hand in eigen boezem en het volgende keer beter doen. Iemand die uitsluitend op deze cijfers afgaat, zou kunnen denken dat het armoe troef is op cultuurgebied in het zuiden. Niets is minder waar. Zie deze nieuwe editie van Jeroen die een blik biedt op het aanbod in de driehoek Eindhoven-Hasselt-Heerlen. Ruim vijftig pagina’s met interviews, verhalen, en een column van theatermaker en cabaretière Eva Crutzen. De goed gevulde agenda’s bieden nog maar een kleine greep uit het totale theater-, dans- en muziekaanbod voor het zuiden. Het aanbod is groot, rijk en gevarieerd, periferie of niet.

We waren nog niet vertrokken voor deze editie van Jeroen of de Vlaamse cultuurwereld stond in de fik.

EMILE HOLLMAN, eindredacteur Jeroen

SEPTEMBER 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

STEM ALS BEELDMERK DE

THEATERMAGAZINE JEROEN

SEPTEMBER 2016

Werk van Rashaad Newsome, geÃ¯nspireerd door de hiphop scene.

Als Genk en Hasselt niet via de politiek nader tot elkaar gebracht kunnen worden, dan moet het maar via de cultuur. Beide steden pakken uit met een Stadstriënnale over beeldmerken. “Alles wat Lady Gaga doet, is David Bowie.” DOOR EMILE HOLLMAN

e nomadische kunstbiënnale Manifesta9 was als een ruimteschip. Het landde in 2012 in Genk, kreeg meer dan honderdduizend bezoekers en vertrok weer zonder een spoor achter te laten. Er was geen visie op een vervolg en de euforie verdampte snel. Voorbeelden te over van steden en regio’s waar succesvolle culturele evenementen wél nog jarenlang elan en bedrijvigheid genereerden. Neem Lille, culturele hoofdstad van Europa in 2004. Sindsdien presenteert de stad in Noord-Frankrijk, ook afgelopen zomer weer, Lille 3000, een breed gedragen cultuurfestival. Zie de Ruhrtriënnale in Duitsland die dankbaar gebruikt maakt van cultureel erfgoed en waar het bedrijfsleven jaarlijks acht miljoen euro in de programmering steekt. “Het gaat altijd om visie en geld”, zegt Pieter Jan Valgaeren, artistiek directeur van de Stadstriënnale Hasselt-Genk die iets terug moet halen van Manifesta9. Valgaeren onderzocht op verzoek van de Belgische provincie Limburg de mogelijkheden. Aansluiting zoeken bij de stad Hasselt, vijftien kilometer verderop, lag voor de hand, meer bepaald bij de triënnale die daar sinds 2005 wordt gehouden. Vanaf oktober dus officieel omgedoopt in de Stadstriënnale HasseltGenk. Twee steden die via de cultuur, zes tentoonstellingen en een aantal projecten, dichterbij elkaar moeten komen. Maar ook bezoekers trekken van ver daarom heen. “We willen dat de inwoners elkaars steden gaan verkennen,” zegt Valgaeren. Hasselt is de stad met de musea en een wat grijzer publiek, Genk de stad met het industrieel erfgoed, en een multiculturele bevolking. “Lang opereerden de steden als eilanden, Genkenaren trokken vooral naar de hoofdstad om te shoppen, mensen uit Hasselt naar Genk voor het aanbod aan Griekse en Italiaanse restaurants. Dankzij de universiteit in Diepenbeek groeien de steden langzaam

naar elkaar toe”, ziet Valgaeren. Liefst 22 partners uit de cultuurwereld, onderwijs, bestuur en bedrijfsleven bracht Valgaeren samen. Ze kwamen overeen dat de programmering van de Stadstriënnale een thema zou krijgen: beeldmerk oftewel trademark. “Je komt die merken, die logo’s heel de dag tegen. De centrale vraag die we stellen is: Hoe verhouden die beeldmerken zich tot kunst, mode, design, muziek, en fotografie?” Theaters en cultuurplekken als C-Mine Genk, Cultuurcentrum Hasselt, Jenevermuseum, Het Stadsmus, Modemuseum, Stadscampus UHasselt en Z33 gooien honderd dagen lang de deuren open om te reflecteren op het thema. Dan gaat het van jeneverbranding tot geurmodeshows, van het zoeken naar nieuwe merken in klein stedelijk gebied tot het branden van labels. En uiteraard is er ruimte voor bezinning en debat. Ook in de muziek gaat het dikwijls om beeldvorming. Muzikanten huren kunstenaars in om zichzelf neer te zetten. Zie Andy Warhol of Anton Corbijn. C-mine in Genk heeft carte blanche gegeven aan een studiekompaan kunstgeschiedenis van Pieter Jan Valgaeren; Tim Goossens (36) , momenteel curator in The Clocktower Gallery (New York), een van de oudste kunstruimtes van de VS. Eerder was hij assistent-curator bij MoMa PS1. Goossens via Skype: “Pieter Jan vroeg me of ik iets wilde organiseren rond het thema Trademark vanuit het oogpunt van kunst en muziek. Ik heb veel met muzikanten en beeldende kunstenaars samen gewerkt zoals Joan Jonas, Patti Smith, Nancy Holt en Antony and the Johnsons. Ik woon tien jaar in New York en maakte vooral tentoonstellingen in

Amerika, India, Brazilië en Mexico maar nog nooit in Europa.” Halverwege de zomer is Goossens al een eind op streek met ideeën voor zijn tentoonstelling This is the sound of tm. Hij wil graag werk van kunstenaars tonen die in Amerika of Brazilië bekender zijn dan in Europa. Zoals de New Yorkse kunstenaar Rashaad Newsome die speelt met de herkomst van prominente statussymbolen in de hiphop. Of de Israëlische Namaar Tsabar, een kunstenaar die stoeit met speakerwalls in de vorm van bijvoorbeeld een enorme gitaar uit de glamrock scene. Hij toonde het eerder in PS1. Of de virtual reality clip The Stonemilker, van Bjork. Het scheelt dat hij zowel artiest als ‘Lang regisseur persoonlijk opereerden kent. Goossens doet zijn Hasselt en stinkende best om werk te laten zien van Es Devlin, Genk als die werkte voor U2, Lenny eilanden.’ Kravitz, Mika, Kanye West, The Royal Opera House en recent voor Adele en Miley Cyrus. En hij wil de actualiteit opzoeken – zijn leven kreeg een zwiep door de aanslag op vliegveld Zaventem waar hij ongedeerd bleef toen hij incheckte voor een vlucht naar New York. En dan heeft hij nog een boodschap aan de kids. “Alles wat Lady Gaga doet, is David Bowie. Ik ga daar niet openlijk kritiek op geven maar laat het zien door ze naast elkaar te zetten.” En heel graag wil hij laten zien dat Beyoncé’s video Count Down gejat is van de Vlaamse choreografe Anne Terese de Keersmaeker. Sommige dingen zijn niet te jatten. Zoals de stem. In C-mine zal Goossens talloze haarkappen neerzetten waar je “de pure pracht van de stem” zult horen van Bowie, Winehouse, Patti Smith, Adele en andere grootheden.” De stem als trademark? “Voilá.” Stadstriënnale Hasselt-Genk. Van 1 oktober tot en met 8 januari. Stadstriennale.be

SEPTEMBER 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

Schilderijen, muurtekeningen, fotografie, dans, theater, muziek, film, Marie van Vollenhoven (Amsterdam, 1983) heeft alle kunstdisciplines nodig om te spreken. “Mooie beelden zijn niet genoeg, ik wil communiceren met mensen.” D O O R J U D I T H B O E S S E N

Theater is officieel mijn ding

In je projecten gaat het vaak over de oneindigheid van het universum. Maar je maakt nu een filmisch portret over een vluchteling. “Ik leerde Shahib tien jaar geleden kennen in de kroeg. De film Papieren Land gaat vooral over de waanzinnige bureaucratie waar hij en andere vluchtelingen in terecht komen. Dus de invalshoek is heel persoonlijk, maar uiteindelijk gaat het toch weer om een groot verborgen systeem.” Dus je ziet het levensverhaal van Shahib als een afspiegeling van de universele queeste? “Ja, dat is gewoon de kleine versie van de machten en krachten die ook in het universum de dienst uit maken. Ik zie het heelal als een voortdurend veranderende compositie. Dat streven naar harmonie zie je niet alleen op grote schaal, maar zit ook in de mens. Ik vermoed dat de grote universele wetmatigheden ook in de kleinste essentie zo werken.” En wat is jouw rol dan? Ben jij de gelijkmaker? “Ik zie mezelf inderdaad als iemand die probeert om de balans te herstellen. Dat verlangen leeft overigens bij veel kunstenaars. Je wilt mensen tot bewustzijn brengen. Maar ik ben hier zeer pragmatisch in. Als mensen thuis komen van mijn voorstelling en zin hebben om de

THEATERMAGAZINE JEROEN

volgende dag weer naar hun werk te gaan, ben ik dik tevreden.” Dat is bescheiden. “Ik vind het al heel wat als ik een bepaalde energie over kan brengen. Kijk om je heen, de wereld is complex en tegenstrijdig. Die laat zich niet in één voorstelling vatten. In 2012 maakte ik een voorstelling (Nanophony) die ging over natuurkundige theorieën. Want de Qantumtheorie, het Higgs-deeltje en nanotechnologie hebben de potentie om ons denken volledig om te draaien. Ik vind het de taak van de kunstenaar om zulke abstracte materie dichter bij het publiek te brengen. En de eerste stap vindt plaats op gevoelsniveau, pas daarna kun je zaken beginnen te begrijpen en je mengen in de discussie. Beeld leent zich heel goed om die vibratie over te brengen. Ik zie beeld dus niet alleen als louter vorm, maar eerder als een taal.”

SEPTEMBER 2016

Ik denk dat veel theatermakers beeld vooral opvatten als decor? “Men kijkt inderdaad anders naar de rol van de maker, daar loop je wel tegenaan. Maar voor mijzelf is er geen verschil tussen wat ik doe als kunstenaar of als theatermaker. Op de ‘Als mensen kunstacademie thuis komen van wordt dikwijls mijn voorstelling verteld dat kunst vooral en zin hebben een individuele expressie is die om de volgende in de afzondering dag weer naar van een atelier hun werk te gemaakt wordt. gaan, ben ik dik Dat zit bij veel makers in hun tevreden.’ systeem, terwijl het voor mij niet werkte. Alleen is ook maar alleen, dat is ook fijn, maar geeft niet dezelfde energie. Ik ben juist op zoek naar verbinding en contact.”

Marie van Vollenhoven in Papieren Land.

En die verbinding kun je gemakkelijker maken met je theaterprojecten? “Ja, maar gek genoeg word ik juist in de podiumkunstenwereld niet altijd als theatermaker gezien of herkend, maar als een kunstenaar die iets met theater doet. Ik kan alleen maar benadrukken dat mijn werk méér is dan een vormonderzoek. Ik wil dat nog beter laten zien in de toekomst.” Wat bedoelen ze dan met vormonderzoek? “Ze zijn allicht niet gewend dat een maker zulke sterke ideeën heeft over de rol van het beeld in een voorstelling. Ik vind mijn installaties net zo belangrijk voor het stuk als het spel en de dialoog. Ik zie mijn animaties gewoonweg als één van de acteurs op de bühne.”

Ik dacht dat die discussie allang geslecht was? “Ja, dat dacht ik ook. Maar het jargon van de theaterwereld verschilt van het idioom dat kunstenaars gebruiken om hun werk te beschrijven. Dat is echt een andere taal. In de kunstwereld wordt er bijvoorbeeld niet gestreefd naar een onmiddellijk effect. We gaan ervan uit dat indrukken moeten indalen voordat je er als mens iets mee kunt. Maar theatermakers willen dat het publiek na een voorstelling de deur uit gaat met nieuwe ideeën.” Hoe doe jij dat dan? “Tja, dat ben ik nog aan het leren. In ieder geval zijn mooie beelden niet genoeg, ik wil communiceren met mensen. Het is spannend dit te onderzoeken. Samen met talentontwikkelaar en coproducent VIAZUID ben ik zowel inhoudelijk als zakelijk grote stappen aan het zetten in mijn zeggingskracht als theatermaker.

Een paar jaar geleden kwam ik erachter dat dit niet lukte met mijn schilderijen en installaties. Dat gevoel heeft geleid tot de eerste cross-over projecten met theater. Daardoor is het begonnen. En nu is dat officieel mijn ding.”

INFINITY: 24 en 25 augustus LMBG FSTVL. ECI Cultuurfabriek Roermond Papieren Land: 28 augustus, 3 september. Audiovisuele installaties: 27 augustus t/m 4 september Heerlen City Liv (tijdens Cultura Nova). Blackwhite Game: 9 en 10 september PAS Maastricht, 11 september opROER Roermond, 18 september Ouverture Domani Venlo en 9 december AINSI Maastricht. Theatershows: 9 en 10 maart 2017 (première) TEFAF Maastricht. CrossCurrents Festival Jazz Maastricht: 13 mei. viazuid.com, ininfinity.productions.com

SEPTEMBER 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

Terugkomen in de lente Kris Cuppens: ‘We maken eigenlijk allemaal hetzelfde mee in het leven: we worden geboren, we worden ouder en we gaan dood’

Kris Cuppens speelt samen met zijn vader en twee zonen in Zwischen (onderdeel van Connect). foto Jimmy Kets THEATERMAGAZINE JEROEN

SEPTEMBER 2016

Hoe zeer ben je verknocht aan een plek? Met wie blijf je de rest van je leven verbonden? Wanneer besluit je om te vertrekken of toch maar te blijven? Het zijn vragen die voorbij komen in de theaterserie Connect . Familieberichten uit Oekraïne, België, Italië en Korea. D O O R J U D I T H B O E S S E N

Het zijn vooral familieverhalen die verteld worden tijdens de dikke week die Connect duurt. Theatergroep BERLIN, en de theatermakers Kris Cuppens, Jaha Koo en Lucilla Galeazzi tonen op toneel hoe mensen verbonden zijn met huis en haard. Neem Lucila Galeazzi, die op de universiteit in Rome musicoloog Diego Carpitella ontmoette die opnames maakte bij oude Italianen thuis. Galeazzi ging met hem mee over het platteland en ontdekte zo de schoonheid van het Napolitaanse volkslied.

Bart Baele en Yves Degryse van theatergroep Berlin haalden de ingrediënten voor hun verhaal op in de Oekraïne. Vier jaar lang trokken ze met enige regelmaat naar de eigenzinnige Pétro en Nadia, beiden ver over de tachtig. Pétro en Nadia weigeren hun gehucht Zvizdal te verlaten na de kernramp van Tsjernobyl in 1986 en hielden sindsdien stand in een besmet spookdorp zonder stromend water, elektriciteit, telefoon of post. Moedertje Rusland bood dedushka en babushka (opa en oma) meermaals een splinternieuwe woonst aan, maar vertrekken deden ze niet. Dat ze uiteindelijk werden onteigend door de staat, bracht daar geen verandering in. Eén keer kwamen de theatermakers na een lange en vermoeiende reis in december aan bij hun huisje in het woud. Bleken Nadia en Pétro het te druk te hebben. Het kwam niet goed uit. “Kom maar terug in de lente”, riepen ze vanachter het klaphek. “Hoe moet het dan met de dieren”, was Pétro’s wedervraag als hun dochter wanhopig probeerde hen over te halen om met haar mee te gaan naar haar gerieflijke appartement in de stad. Maar de oudjes vochten liever de bittere winters door om samen met de koeien en kippen warm

te blijven. In de herfst van 2013 stierf Pétro. Nadia zou alleen achterblijven in het besneeuwde Zvizdal. Pas toen kon haar dochter de 86-jarige vrouw overtuigen haar laatste dagen in Kiev door te brengen. Theatergezelschap BERLIN maakte van dit verhaal een beklijvende voorstelling over honkvastheid tegen beter weten in. Kris Cuppens, de Brusselse theatermaker en acteur, was amper 24 jaar oud ten tijde van de ramp in Tsjernobyl. Zijn kinderen, nu elf en achttien, moesten nog geboren worden. Jaak, zijn inmiddels hoogbejaarde vader, was toen nog in de kracht van zijn leven. “We maken eigenlijk allemaal hetzelfde mee in het leven: we worden geboren, we worden ouder en we gaan dood”, zegt Cuppens. “Maar toch kijk je anders naar het bestaan als je aan het begin, midden of einde staat.” Regisseuse Suze Milius maakte met het nieuwstedelijk, het stadsgezelschap van Hasselt, Genk en Leuven een hyperindividuele vertelling tegen de achtergrond van de roerige Belgische hoofdstad Brussel. Hier ontstond ook het idee voor Connect. Want deze frêle familiekroniek vertelt niet alleen iets over bloedbanden, maar werpt ook een blik op de roerige actualiteit van de Belgische hoofdstad. Contemporaine geschiedschrijving vind je immers niet in de boeken. Die wordt vooral beschreven door de levenswandel van al die gewone Bruxellois. De jonge maker Jaha Koo (32) komt met een fictief verhaal over de jonge ZuidKoreaanse immigrant Noah. Zijn vader is een Kirogi Abba, een ganzenvader. Zijn vrouw en kinderen effenen de weg naar een betere toekomst in de VS, terwijl

pap achterblijft om de kost te verdienen. De titel Lolling and rolling verwijst naar de moeilijkheden die Aziaten hebben om een rollende R te articuleren. (Het fenomeen dat ten grondslag ligt aan zoveel smakeloze Chinezen-grappen.) De Aziatische tijgermoeders en ganzenvaders laten zich echter niet snel ontmoedigen als het om de opvoeding van hun kroost gaat. Want de beheersing van de Engelse taal zien zij als een eerste cruciale stap op weg naar succes. Net als in China is hierdoor een uiterst lucratieve markt in Engelse taalcursussen en conversatielessen ontstaan. In 2012 ging er zo’n 4.5 biljoen dollar in rond. (Ter vergelijking: de totale Nederlandse onderwijsbegroting van 2015 bedroeg ‘slechts’ een slordige 36 miljoen.) Om het hun kindjes gemakkelijker te maken met de Angelsaksische tongbrekers laten ambitieuze ouders het frenulum onder de tong verwijderen. Die komt dan losser in de mond te liggen waardoor de rollende R een makkie wordt. Aan de hand van deze nationale obsessie geeft Jaha Koo ons een kijkje in de recente geschiedenis van het Aziatisch schiereiland. Want na de Japanse koloniale bezetting die tot 1945 duurde, een bloedige burgeroorlog die resulteerde in de tweedeling van het land, en een militair regime dat stand hield tot 1989, moesten de Koreanen hun nationale identiteit opnieuw uitvinden. Net als in zoveel andere prille democratieën uitte zich dat in een romantisch verlangen naar het vrije Westen en een bijbehorende immigratiegolf naar de VS en andere Engelstalige landen. Het beheersen van de Britse taal is nog steeds het gouden toegangsticket naar het “the land of the free and the home of the brave.” Connect, Kleine menselijke familieverhalen vanuit grotere verbanden. Van maandag 31 oktober tot en met dinsdag 8 november in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

SEPTEMBER 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

Na de muzikale scheiding van Thomas Acda bracht Paul de Munnik dit voorjaar zijn debuutalbum Nieuw uit. Hij wil weer onderaan de ladder beginnen. “Ik heb gemerkt dat ik het Acda & De Munnikpubliek niet in mijn zak heb.” DOOR FONS GERAETS

p die eerste soloplaat staan vijftien Nederlandstalige liedjes die qua stijl alle kanten uit wapperen: chanson, blues, folk, latin en pop. Mijn eerste vraag aan Paul de Munnik (45) is of al die genres hem even dierbaar zijn? “Eigenlijk wel. Maar ik heb dat niet van tevoren bedacht. Pas tijdens de opnamen kwam ik tot de ontdekking welk een variëteit aan stijlen ik bij elkaar heb geharkt. Blijkbaar zit dat allemaal in mij. Dat is ook het thema van mijn voorstelling: nieuwe wegen inslaan, mezelf opnieuw uitvinden. Met Acda & De Munnik heb ik één boom laten groeien en nu wil ontdekken of ik nog meer kiempjes tot wasdom kan brengen. Ik zoek korte samenwerkingsprojecten buiten mijn vertrouwde omgeving. Zo werk ik samen met rapper Diggy Dex. Enorm verfrissend.” Welke LP’s stonden in de platenkast van je ouders? “Mijn ouders luisterden naar de radio, klassieke muziek. Mijn moeder was zangeres en zong haar eigen stukken. Ik ben opgegroeid met de rock van mijn broers: Free, Bad Company, Led Zeppelin, Jimi Hendrix. Cd’s waren aanvankelijk nogal duur en daarom draaide ik voornamelijk cassettebandjes. Omdat Nieuw ook op vinyl is verschenen heb ik onlangs een platenspeler gekocht. Iemand gaf mij – omdat ik Hier encore heb gecoverd – een paar LP’s van Charles Aznavour. En dan ligt Aznavour dagenlang op mijn draaitafel.”

‘Van John Irving heb ik geleerd hoe je dingen moet beschrijven en verhaallijnen kunt vervlechten.’

Hoe belangrijk zijn teksten voor jou? “Heel belangrijk. Minstens zo belangrijk als de muziek. Het moet allemaal kloppen. Alles wat je hoort is precies zo bedoeld en bedacht. Maar tekstschrijven vind ik moeilijker dan componeren. Als het eerste couplet er soepel uitrolt denk je ‘o wat heerlijk’, en dan weet ik niet hoe het verder moet. Dat is soms wel een gevecht.” Het mag van jou niet te larmoyant worden. Is dat een valkuil waar je makkelijk in trapt? “Dat geldt voor iedere liedjesmaker. Je hebt de neiging om uit te pakken met grote gevoelens, maar dan haken de mensen af. Als iemand worstelt met liefdesverdriet denkt menigeen: ‘Ga dat lekker ergens anders doen’. De luisteraar wil met je meedenken en er iets van opsteken. De kunst is om te manoeuvreren tussen echt & puur en sentimentaliteit.” Wie zijn je favoriete schrijvers? “Gabriel García Márquez en John Irving. Van Irving heb ik geleerd hoe je dingen moet beschrijven en verhaallijnen kunt vervlechten. Zoals Freek de Jonge het cabaret heeft vernieuwd door allerlei draden te spinnen. In het begin van de voorstelling iets te berde brengen dat aan het eind van grote waarde blijkt te zijn. Dat doet Irving ook altijd in zijn romans.” Wordt je stem met de jaren beter? “Ja, ik heb het gevoel dat ik steeds beter ga zingen. Ik kan nu mijn eigen repertoire kiezen. Nummers waarbij ik te hard of te hoog moet zingen, sla ik over. Evenmin hoef ik me te voegen naar een band- of duosound. Ik kies liedjes waar ik me comfortabel bij voel. Dat is echt te gek. Ik moet wel zorgen dat het niet té comfortabel wordt – dat leidt tot luiheid.”

THEATERMAGAZINE JEROEN

SEPTEMBER 2016

Moet je alles opnieuw uitvinden? “Niet alles, want ik heb genoeg theaterervaring. Ik ben wel opnieuw de strijd aangegaan. Toen ik dit voorjaar in kleine zalen stond, nam ik alleen een technicus mee. Ik heb afstand genomen van de posse van Acda & De Munnik. Dat wil ik niet meer. Ik wil uitvinden wat mijn waarde is. Da’s een mooie zoektocht. Ik heb gemerkt dat ik het Acda & De Munnikpubliek niet in mijn zak heb. Dat moet ik opnieuw veroveren. Dat is doorbijten, maar ik wil ook niet dat het vanzelf gaat.” Waarom heb je het album opgenomen in Brussel? “Vanwege de kwaliteit. De ICP-studio heeft de allerbeste apparatuur en de mooiste ruimten. Heerlijk om daar te werken. Dat heb ik mezelf gegund: ik ga solo, maar wil wel op niveau beginnen. En je hoeft ’s avonds niet naar huis. Niet dat het per se laat moet worden, maar je bent eerder bereid om nog een allerlaatste poging te wagen. En je bent verlost van alledaagse beslommeringen zoals de was ophangen en boodschappen doen.” Hoe komt het dat de liedjes klinken alsof ze live zijn opgenomen? “Dat is exact wat we hebben nagestreefd. We werkten in een studio die is verdeeld in verschillende ruimten. Je kunt dus tegelijk inspelen. Je neemt het repertoire een paar keer door en dan is het: Oké jongens, adem halen, aftellen, we gaan! Na drie, vier keer spelen staat zo’n nummer er gewoon op. Heel gaaf. Daarna kun je nog bijsleutelen, maar de basis is het livegeluid. Ik heb er ook voor gekozen om zoveel mogelijk live met de band mee te zingen.” Als er geen muziek zou bestaan, welk beroep zou je dan uitoefenen? “Pfft, moeilijke vraag. Ik denk dat ik dan schrijver zou worden. Ik wil toch het liefste scheppend bezig zijn. “ Paul de Munnik, Nieuw. Op 28 november in het Parktheater Eindhoven. Volledige speellijst: pauldemunnik.nl

LEVEN NA ACDA & DE MUNNIK

SEPTEMBER JEROEN Paul de Munnik: “Met Acda & De Munnik heb ik één boom laten groeien en nu wil ontdekken2016 of ik nog meer kiempjes totTHEATERMAGAZINE wasdom kan brengen. ” foto Bon Bronshoff

Gestreepte rode tenten, acrobaten, clowns en wilde dieren? Die tijd heeft het circus achter zich gelaten. Nu gaat het om multidisciplinaire podiumkunst. De Domijnen in Sittard laat het komend seizoen zien. D O O R PAT R I C I A P I S T E R S

CIRCUS 2.0 in Sittard In Schouwburg De Domijnen SittardGeleen wordt komend seizoen groots uitgepakt met drie gezelschappen, die ver buiten de grenzen van het traditionele circus treden: Circuswerkplaats Boost, Pants Down Circus en Scott & Muriel. Eind vorig jaar leek het circus op sterven na dood. Teruglopende bezoekersaantallen, hogere kosten en het verbod op wilde dieren deden één van de oudste circussen van Nederland de das om. Andere gezelschappen hadden het moeilijk. Dat is spijtig. Het circus is immers een eeuwenoud fenomeen, dat net als alle andere kunstvormen - want dat is het - net zo lang aan verandering onderhevig is en steeds weer gedwongen is om zich opnieuw uit te vinden en aan te passen aan de tijdsgeest. De oorsprong van het circus gaat terug tot de Romeinen. In het Circus Maximus werden zo’n 400.000 toeschouwers vermaakt met paardenrennen, optochten en dansvoorstellingen. Ook werden er gevechten gehouden. Pas in de achttiende eeuw ontstond het circus zoals wij dat kennen: een reizend gezelschap dat kunstige voorstellingen geeft. Het publiek zich vergaapte zich aan het ‘abnormale’. Toeschouwers lieten zich choqueren door mensen met een uitzonderlijk talent, zoals degenslikkers en vuurspuwers, of door mensen en dieren met een lichamelijke afwijking.

THEATERMAGAZINE JEROEN

Onder invloed van het Canadese Cirque du Soleil en het Franse Cirque Plume ontwikkelde het circus zich eind vorige eeuw tot de podiumkunst van nu: het circustheater. Nederland blijft niet achter in deze ontwikkeling. In de afgelopen jaren zijn er speciale vakopleidingen opgericht en zijn er festivals voor circustheater ontstaan. Ook nemen steeds meer theaters het nieuwe circus op in hun programmering. Zoals Theater De Domijnen in Sittard. Eén van de aanjagers van het nieuwe circus in Nederland is Circuswerkplaats Boost: een expertisecentrum dat kiest voor een artistieke benadering van het circus. Het collectief creëert eigenzinnige producties met elementen uit andere disciplines. Zo begeeft Man met Hoed (10+) zich op het kruispunt van circus, theater, dans en beeldende kunst. In de voorstelling wordt een man op bizarre wijze geconfronteerd met verschillende kanten van zichzelf. Fysieke en visuele trucs versterken elkaar in een surrealistisch decor. De man hangt aan een lamp. Hij draagt een jurk en heeft een hoed op. De man zwaait heen en weer, laat de lamp los en valt op de grond. Een deur gaat open. De man krijgt bezoek van zijn verschillende identiteiten, die

SEPTEMBER 2016

er alles aan doen om zijn ware ‘ik’ te worden. Circuswerkplaats Boost werkt regelmatig samen met andere podiumkunstenaars. Man met Hoed werd geregisseerd door Jakop Ahlbom, die vorig seizoen de voorstelling Horror op de Sittardse bühne bracht. Daarin toonde de Nederlandse theatermaker van ‘In de Deense afkomst voorstelling zich een meester Man met Hoed in het creëren van wordt een man optische illusies. In Man met Hoed schiep op bizarre wijze Ahlbom een soort geconfronteerd droomwerkelijkheid vol dans, slapstick, met goochelarij en mime - de verschillende discipline waarvoor hij begin jaren negentig kanten van een opleiding volgde in zichzelf. ’ Amsterdam. Het nieuwe circus is alles behalve suf. Dat bewijzen de vier artiesten van het Australische Pants Down Circus. In hun nieuwste show brengen zij een unieke mix van circus, comedy en thrills op de muziek van bekende rockbands: Aerosmith, AC/DC, Queen, Metallica, Bon Jovi. Pants Down Circus Rock is hun tweede show. De première was in 2014 op een Australisch circusfestival. Nu is de voorstelling voor het eerst in enkele Nederlandse theaters te zien. Sinds hun oprichting in 2011 won het gezelschap al

‘Een unieke mix van circus, comedy en thrills op de muziek van bekende rockbands.’

diverse prijzen, waaronder de Best Circus Award tijdens het Melbourne Fringe in 2012. Ook werden zij tweede tijdens het Adelaide Fringe in 2013. Hier koos het publiek hen als favoriet uit meer dan 900 shows. Een ander internationaal circusgezelschap dat het Sittardse podium betreedt, is het duo Scott & Muriel. Na een tournee door 24 landen keren zij terug met hun nieuwste voorstelling The Accidental Illustionists. Een goochelaar tovert al jarenlang hetzelfde konijn uit zijn hoed. Totdat er op een dag iets écht magisch gebeurt: er verschijnt een vrouw in zijn show. Ingelijfd als assistente neemt zij hem mee in een hilarische wervelwind van almaar gekker wordende situaties. Het gevolg is een voorstelling over twee kwetsbare zielen, die op het toppunt van de chaos elkaar proberen te vinden. Een verhaal vol verbazing, onverwachte wendingen en liefde. Met Circuswerkplaats Boost, Pants Down Circus en Scott & Muriel toont De Domijnen dat het circus anno 2016 ook zonder spektakel weet te beklijven. En dat het juist door klein te blijven, in zowel de grootte van het gezelschap als in de presentatie in intieme theaters, een bijzonder immaterieel erfgoed is dat behouden moet blijven voor de toekomst. Circuswerkplaats Boost, Man met Hoed, op donderdag 27 oktober, Pants Down Circus Rock, op woensdag 21 december, Scott & Muriel op vrijdag 7 april in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. dedomijnen.nl

SEPTEMBER 2016 Scène uit Man met Hoed. foto Majory Haringa

THEATERMAGAZINE JEROEN

(Advertentie)

Klassieke muziek EUREGIONALE

AGENDA

Augustus philharmonie zuidnederland – Zomerparkfeest. Met techno-DJ Jeff Mills smelten symfonieorkest en techno-beats ineen. Op vrijdag 26 augustus 22.00 uur, Julianapark Venlo, gratis. philharmoniezuidnederland.nl

Sergey Khachatryian speelt op 19 november in Hasselt het vioolconcerto van Max Bruch. foto Marco Borggreve

September philharmonie zuidnederland – Hallo Cultuur! Hallo Muziek! Mozart en Beethoven. Op zondag 4 september 13.00 uur, Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl philharmonie zuidnederland – Liberation Concert Margraten. Dvorák, Copland, Williams. Jaarlijks herdenkingsconcert op de Amerikaanse begraafplaats in Margraten. Op zondag 4 september 15.00 uur, Amerikaanse begraafplaats Margraten, gratis. philharmoniezuidnederland.nl philharmonie zuidnederland – Het Parcours. Beethoven, co-productie met Toneelgroep Maastricht. Opening culturele seizoen. Op zondag 11 september 12.00 uur, Theater aan het Vrijthof Maastricht. philharmoniezuidnederland.nl philharmonie zuidnederland – Festival Musica Sacra. Kunstenfestival. Werk van Frank Martin, Le vin herbé (de toverdrank), met Studium Chorale. Op vrijdag 16 september om 20.00 uur, Theater aan het Vrijthof Maastricht. philharmoniezuidnederland.nl philharmonie zuidnederland – Grieg, Sibelius, Jeths (wereldpremière) en Ravel. Inauguratieconcert eerste chef-dirigent Dmitri Liss. Op vrijdag 23 september om 20.00 uur, Theater aan het Vrijthof Maastricht. Op zaterdag 24 september 20.15 uur Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl Saskia Giorgini - Mozart, Chopin en Rachmaninov. Winnares van het prestigieuze Internationaal Mozart Concours 2016 in Salzburg. Op 25 september om 14.30 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

Oktober philharmonie zuidnederland – Een Engelse Mozart. Dirigent en pianist Howard Shelley, werken van Haydn en Mozart. Op donderdag 29 september 20.15, De Maaspoort Theater & Events Venlo, vrijdag 30 september 20.00 Theater aan het Vrijthof Maastricht, woensdag 5 oktober 20.15 uur Muziekgebouw Eindhoven, vrijdag 7 oktober 20.00 uur De Domijnen Sittard. philharmoniezuidnederland.nl Nationaal Orkest van België o.l.v. Eivind Aadland, Baiba Skride (viool) & Jodie Devos (sopraan) – Mahler 4. Twee laureaten van de Elisabethwedstrijd openen het klassieke seizoen met een hemels programma. Op 30 september, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Jean Rondeau, Leonardo Garcia Alarcón & Thomas Dunford – De Triosonates van Bach. Door een uitzonderlijk trio van drie (ge)wilde virtuozen waaronder de nog maar 26-jarige Jean Rondeau. Op 4 oktober, 20.00 uur in Sint-Quintinuskathedraal Hasselt. ccha.be Staatsopera van Tatarstan – Nabucco. Opera van Verdi. Op 5 oktober om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Orkest van de Achttiende Eeuw – Missa Solemnis/ Beethoven. Een van de mooiste maar ook moeilijkst te bespelen missen uit de vroege negentiende eeuw. Op 6 oktober om 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl

SEPTEMBER 2016

Philharmonie zuidnederland – Een Engelse Mozart. Een hommage aan de Weense klassieken in Engeland. Op 7 oktober om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl philharmonie zuidnederland – Een duivelse Paganini. Dirigent Kees Bakels, werken van Wagner, Paganini, Verdi en Mendelssohn. Op zaterdag 8 oktober 20.15 uur, Muziekgebouw Eindhoven, vrijdag 14 oktober 20.00 uur Theater aan het Vrijthof Maastricht, zaterdag 15 oktober 20.00 uur, Theater Heerlen. philharmoniezuidnederland.nl philharmonie zuidnederland – Spicy Classics & TED Talks. Studentenconcert met op piano Daria van de Bercken. Op woensdag 12 oktober 20.30 uur Muziekgieterij Maastricht, donderdag 13 oktober Strijp S. Klokgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl Le Concert Olympique o.l.v. Jan Caeyers & Alexander Melnikov (piano) – Kamer- en orkestmuziek van Mendelssohn. Met de pianovirtuoos Alexander Melnikov, vijfde laureaat van de Elisabethwedstrijd. Op 13 oktober, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Mosa Trio – aperitiefconcert. Jong trio met Alexandra Van Beveren (viool) en Paul Stavridis (cello) uit Genk en Bram de Vree (piano) uit Maastricht. Op zondag 16 oktober om 11 uur in C-mine cultuurcentrum. Tickets@genk.be

(Advertentie)

Het Matangi Kwartet speelt op 30 oktober Haydn, Beethoven en Mendelssohn in Sittard. foto Ger Adrichem

philharmonie zuidnederland – De kracht van Bartók en Bruckner. Dirigent Hans Graf en pianist Jean-Efflam Bavouzet, werken van Bartók en Bruckner. Op vrijdag 21 oktober 20.15 uur in Muziekgebouw Eindhoven en zaterdag 22 oktober 20.00 uur in Theater aan het Vrijfhof Maastricht. philharmoniezuidnederland.nl Barokksolistene – Met The image of melancholy rijmen ze barokmuziek van Dowlnad, Bieber en Holborne met noorse melodieën en improvisaties. Een ontroerende, haast meditatieve ervaring. Op 27 oktober, 20.00 uur in Sint-Quintinuskathedraal Hasselt. ccha.be Berlin Philharmonic Brass – De grandeur van de Berliner Philharmoniker. Ensemble van twaalf blazers brengt originele werken en spectaculaire arrangementen. Op 29 oktober om 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Matangi Kwartet – Es muss sein. Haydn, Beethoven en Mendelssohn door dit uniek gezelschap. Op 30 oktober om 14.30 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Canto Ostinato – Meditatief ligconcert. Pianoduo Sandra en Jeroen van Veen spelen Simeon ten Holt op twee vleugels. Publiek mag op podium liggen. Op 30 oktober om 15 uur in Theater Heerlen. plt.nl

November philharmonie zuidnederland – Lars Vogt brengt Brahms en Dvorák. Dirigent en pianist Lars Vogt, werken van Brahms en Dvorák. Op zaterdag 5 november 20.00 uur in Theater Heerlen en zondag 6 november 14.15 uur Muziekgebouw Eindhoven. philharmoniezuidnederland.nl Maarten Koningsberger – Songs from the17th Century. Hoogtepunten uit 40 jarige carrière van deze bariton. Op 6 november om 14.30 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl

Festival Vocallis – Wenn ich sein Antlitz sehe. Muziekvoorstelling met regisseuse Clara Pons, pianist Roger Braun en bariton Dietrich Henschel. Op 6 november om 16 uur in Theater Heerlen. plt.nl Janine Janssen – Romantiek van Alban Berg. Met Orchestre Philharmonique de Luxembourg. Bergs eerbetoon aan dochter van Alma Mahler en Walter Gropius. Op 11 november om 20 uur in Theater Heerlen. plt.nl philharmonie zuidnederland – Le Nozze di Figaro. Opera van Mozart met Opera Zuid. Op zaterdag 12 november 19.30 uur in Theater aan het Vrijthof Maastricht, donderdag 17 november 19.30 uur Parktheater Eindhoven, zaterdag 26 november 19.30 uur Theater Heerlen, zaterdag 10 december 19.30 uur De Domijnen Sittard. philharmoniezuidnederland.nl Opera Zuid – Le Nozze di Figaro. Speelse opera van Mozart. Op 17 november om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Nationaal Orkest van België o.l.v. Karel Mark Chichon & Sergey Khachatryan (viool) – Bruch, Dvorák en Brewayes. Publiekslieveling Sergey Khachatryian speelt onder andere het geliefde vioolconcerto van Max Bruch. Op 19 november, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Vardan Hovanissian & Emre Gültekin Kwartet – Adana. Een Turks-Armeens concert dat symbool staat voor de verzoening en de vriendschap tussen twee verwante culturen. Op zondag 20 november om 11 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be

December philharmonie zuidnederland – De indringende schoonheid van Liza Ferschtman. Dirigent Clemens Schuldt, viool Liza Ferschtman. Werken van Pärt, Mendelssohn en Schubert. Op zondag 4 december 14.15 uur Muziekgebouw Eindhoven, woensdag 7 december 20.00 uur Theater Heerlen, vrijdag 9 december 20.00 uur Theater aan het Vrijthof Maastricht. philharmoniezuidnederland.nl SEPTEMBER 2016

Cape Town Opera Chorus - African Angels. Opera en gospel. Op 10 december om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Rosamunde Kwartet, Beatrijs Desmet & Philip Defrancq - Juliet Letters. Klassieke bewerking van het werk van Elvis Costello. Op zondag 11 december om 11 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be philharmonie zuidnederland - Russische Kerst. Chef-dirigent Dmitri Liss, piano Boris Berezovsky (Eindhoven), piano Andrei Korobeinikov (Heerlen) m.m.v. Adelina Hasani. Werken van Tsjaikovski en Rimski-Korsakov. Op vrijdag 16 december 20.15 uur Muziekgebouw Eindhoven, vrijdag 23 december 20.00 uur Theater Heerlen. philharmoniezuidnederland.nl Il Fondamento, Vlaams Radio Koor, Kathedraalkoor Hasselt e.a. o.l.v. Paul Dombrecht - Messiah van Händel. Messiah verénigt! De bekende Messiah in een overdonderend grootse bezetting met maar liefst vier koren. Op 17 december, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be philharmonie zuidnederland - Limburgse Kerst (Familieconcert 5+). Dirigent Enrico Delamboy, regie Peter Noten. Dialectteksten Phil Dumoulin en ism Mestreechs Volleks Tejater en Veldeke Krink Mestreech. A Christmas Carol van Dickens. Zondag 18 december vanaf 13.30 uur in OLV Basiliek Sterre der Zee, 14.30 hoofdprogramma in Theater aan het Vrijthof Maastricht. philharmoniezuidnederland.nl Lavinia Meijer en Jacob TV. Harpconcert met werk van Jacob ten Veldhuis. Op 21 december om 20.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

Bruno Vanden Broecke speelt Socrates. foto’s Bart Grietens

De voorstelling Socrates is geen ingewikkeld filosofiecollege. De wijsgeer die regisseur Stefaan van Brabandt (1979) en acteur Bruno vanden Broecke (1974) hebben gecreëerd, is een man met vele kanten. Van knipogende humorist tot irritante luis in de pels. D O O R A L E X A N D E R S C H R E U D E R

Respect voor Socrates W

eten dat je niet weet. Dat is voor Socrates het begin van de filosofie, want alleen vanuit dat besef kan er honger naar wijsheid ontstaan. Opmerkelijk is dat er van hemzelf geen geschriften zijn overgeleverd. Het was geen man van de theorie. Zijn methode om tot inzicht te komen was het gesprek. In het stellen van vragen aan anderen vond hij zijn eigen weg naar waarheid. Over de persoon Socrates weten we maar weinig. Hij werd geboren in 469 voor Christus. Er bestaat een beeld van hem dat ons toont hoe hij er uit zag. Aan het Griekse schoonheidsideaal voldeed hij zeker niet, maar hij was toen ook al oud. Hij was slechts van eenvoudige

THEATERMAGAZINE JEROEN

SEPTEMBER 2016

komaf, maar wel een volwaardig burger van Athene. Hij zou een ijzersterke gezondheid hebben gehad, en altijd ruzie met zijn vrouw Xantippe. Er wordt gezegd dat hij behalve in de waarheid ook zeer geïnteresseerd was in mooie jongens. Die dan weer in hem waren geïnteresseerd vanwege zijn wijsheid…

Dat we niet goed weten wie de man werkelijk was en waar hij precies voor stond, noemen academici wel eens ‘het socratische probleem’. Juist dat brengt de verbeelding van Stefaan van Brabandt aan het rollen. “Hij is natuurlijk niet de allereerste filosoof in de geschiedenis, maar zijn naam roept bij mensen wel het beeld op van oervader van de wijsbegeerte. Hij is de eerste die filosofie onder de mensen heeft gebracht. Letterlijk, op de markten en pleinen in de stad. Leven en denken waren één bij hem. Wat hem interessant maakt is wat je vaak bij filosofen ziet: het denken tégen gangbare stroom van de sociale, politieke en religieuze orde in. Bij hem is dat natuurlijk heel duidelijk aan de hand geweest.” Socrates is zeventig jaar oud als hij in 399 voor Christus tot de dood door de gifbeker wordt veroordeeld. Daarover bestaan uiteenlopende theorieën. Van Brabandt houdt het erop dat hij zijn tegendraadsheid met zijn leven heeft moeten bekopen. “Socrates is ons overgeleverd via enkele auteurs die erg van elkaar verschilden. Plato bijvoorbeeld maakte van hem een heilige, terwijl Aristophanes hem dan weer meer neerzette als een soort dorpsgek. Net als zij maak ik in mijn regie een interpretatie van wie hij was.” Van Brabandt is al vanaf zijn veertiende gegrepen door de filosofie. Na zijn theateropleiding aan de Studio Herman Teirlinck, studeerde hij verder aan de Universiteit Antwerpen - filosofie uiteraard. Voor Canvas maakte hij een reeks over hoe filosofie je leven kan veranderen: Het Voordeel van de Twijfel. En hij schreef over dat thema een boek met dezelfde titel, dat wegens het succes tijdelijk niet verkrijgbaar is. Met Socrates brengt hij naar eigen zeggen zijn twee grote liefdes -theater en filosofie- voor het eerst samen. Dat hij in beide zo bedreven is, maakt het beslist niet gemakkelijker. Zeker in Vlaanderen herinnert een deel van het publiek zich nog de Socrates die de grote Julien Schoenaarts vanaf midden jaren ’70 talloze malen speelde. “Daar komt bij dat ik als student les had van Julien. Hij heeft op mij een onvergetelijke indruk gemaakt.” Maar Schoenaerts speelde de Apologie, dat is de door Plato opgetekende verdedigingsrede, vlak voordat Socrates de gifbeker drinkt. Van Brabandt heeft een geheel nieuwe tekst geschreven, met subtiele verwijzingen naar de actualiteit. “Bruno voegt ook aan Socrates zijn typische humor toe. En er zijn een paar momenten waarop ik altijd mijn hart vast houd. Dan gaat hij direct in gesprek met het publiek! Dat betekent trouwens niet dat we met de figuur van Socrates zomaar doen wat we willen. Tijdens het repeteren voelden we steeds de erfenis van de geschiedenis op onze schouders rusten. Die moet je respecteren.”

Bruno Vanden Broecke & Stefaan Van Brabandt. foto Koen Broos

‘Van Brabandt heeft een geheel nieuwe tekst geschreven, met subtiele verwijzingen naar de actualiteit. ’

Voor Van Brabandt is deze voorstelling vooral een ‘oproep tot denken, tot stilte, tot reflectie’. En het blijft niet bij dit ene project. Een hele reeks filosofenstukken zal volgen. De eerste na Socrates is Søren Kierkegaard (“Wat heb ik me op de hals gehaald!”). Daarna is het de beurt aan Arthur Schopenhauer. Misschien volgen dan Sartre en De Beauvoir. “En zo ga ik door tot mijn pensioen”, grapt Van Brabandt. En waarom ook eigenlijk niet? Een beetje filosofie kan nooit kwaad in tijden van zoveel sociale, politieke en religieuze onweldenkendheid. Het Zuidelijk Toneel, Socrates. Op 11 oktober in Theater Heerlen. Op 25 oktober in C-mine Cultuurcentrum Genk. Op 18 januari Parktheater Eindhoven. Hzt.nl

SEPTEMBER 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

Muziek die een wereld oproept

Dmitri Liss: “Peer Gynt is me dierbaar. De muziek is zo puur, zo helder, daar wil je niets meer aan toe voegen.” foto philharmonie zuidnederland

THEATERMAGAZINE JEROEN

SEPTEMBER 2016

Dmitri Liss is vanaf september officieel chef-dirigent van de philharmonie zuidnederland. “Iedereen vraagt me hoe ik het orkest beter ga maken. Het antwoord geldt voor alle orkesten: door hard te werken.” D O O R E M I L E H O L L M A N

ooi T-shirt heeft hij aan, Dmitri Liss. Met een brede glimlach wijst hij op zijn borst en noemt de namen bij de hoofden die er op staan: Sjostakovitsj, Stravinsky, Rachmaninov, Prokofjev, Tsjaikovksi en Rimsky-Korsakov. Ze klinken het best met Russische tongval. Liss is thuis in Jekaterinenburg, achter de Oeral, via Skype overbruggen we de afstand van ruim vierduizend kilometer. Wie denkt dat de chefdirigent van de philharmonie zuidnederland zijn officiële inauguratieconcert opluistert met muziek van een van de grootheden op zijn shirt, heeft het mis. “Dat zou te voorspelbaar zijn”, vindt hij. Maar rond kerstmis staat het Eerste Pianoconcert van Tsjaikovski en de Sheherazade van Rimsky-Korsakov op het menu. De afspraak is dat Liss elk seizoen tien weken per jaar doorbrengt met het orkest. “Iedereen vraagt me hoe ik het orkest beter ga maken. De enige manier om welk orkest dan ook beter te maken is: door hard te werken. Het is een goed orkest, maar ook een fusieorkest dat we een stevige body moeten geven. Ik dirigeerde laatst in Düsseldorf en ontdekte dat hun chef-dirigent daar ‘Als ik dit stuk maar zes weken per jaar werkt. De tijd dat dirigenten dirigeer of hoor, heel lang optrokken met de musici, is voorbij.” ruik ik het aroma Al geldt dat dan weer niet voor Dmitri Liss zelf. Meer dan 22 jaar staat hij op de bok voor het van de parfums Philharmonisch orkest van de Oeral. in de Weense In oktober speelt Liss met de philharmonie danszalen. Het zuidnederland de Peer Gynt-suite van Grieg, La Valse van Ravel en het Vioolconcert van Sibelius. is complex, alles Muziek die zijn hart raakt. Elke keer als ik La komt samen: de Valse dirigeer, kom ik me erg dicht bij mijn eigen Weense wals, de temperament, mijn smaak, mijn houding niet schilderijen van alleen tot muziek maar tot de wereld.” Over de betekenis van het stuk van Ravel uit 1920 is veel Gustav Klimt, de gespeculeerd. Het zou een muzikale metafoor aanwezigheid van zijn voor de catastrofe in Europa na de Eerste Siegmund Freud.’ Wereldoorlog – Ravel vocht mee in die oorlog. “Voor mij reflecteert La Valse vooral wat er in die tijd in Europa aan de hand was”, zegt Liss. “Alles komt erin samen, de politiek, de cultuur, het sociale leven. Deze muziek roept voor mij het aroma van een tijdperk op”, zegt hij bevlogen. Om vervolgens heel nuchter te stellen dat hij het niet fijn vindt om over muziek te praten. “Als ik het allemaal zo goed zou kunnen vertellen, hoef ik niet te dirigeren en zou muziek zinloos zijn. Muziek kan meer zeggen dan woorden.” Maar hoe brengt hij die sfeer en betekenis dan over op de musici? “In elk geval niet door te vertellen wat ik me erbij voorstel, absoluut niet. Als ik werk met het orkest, probeer ik ze in de goede richting te helpen door mijn

SEPTEMBER 2016

handen te gebruiken, emoties te laten zien. Natuurlijk hebben ze hun eigen ervaring, elk orkest speelt deze stukken. Ik moet gewoon voelen hoe het orkest reageert. Weet je dat ik soms, als ik dit stuk dirigeer of hoor, het aroma van de parfums in de Weense danszalen kan ruiken? Het is complex, alles komt samen: de Weense wals, de schilderijen van Gustav Klimt, de aanwezigheid van Siegmund Freud, al die hoogtepunten in de Weense cultuur die niet bestand bleken tegen de opdoemende tragedie. Het gaat voor mij niet alleen over het aroma van een epoque, het gaat over het leven voor een catastrofe.” Dmitri Liss trakteert dit najaar op een aantal solisten die hij zeer hoog acht. Zoals Vadim Repin, de violist over wie The Guardian scheef dat hij Sibelius niet speelt maar is. “Een virtuoos en een slimme, temperamentvolle musicus. Jaren geleden belde hij me dat hij directie ging doen aan het conservatorium in Sint Petersburg. Ik dacht dat hij gek was geworden. “Ga je je instrument verraden en al die anderen achterna die zo nodig dirigent moeten worden?”, vroeg ik. “In het geheel niet”, zei hij. “Ik wil alleen begrijpen hoe een dirigent communiceert met zijn orkest.” Deze houding respecteer ik ten zeerste.” Voordat Liss zijn opwachting maakt in de zuidelijke Nederlanden heeft hij er al een indrukwekkende reis opzitten. Hij dirigeerde dit jaar in Japan, Mexico, Duitsland, Frankrijk, Hongarije, Oostenrijk, China en Portugal. Dit afgezien van alle concerten die hij thuis in Jekaterinenburg geeft. In juli maakte hij voor Sony een cd met de rijzende ster Olga Peretyatko. In de tien weken dat hij in Nederland is, kan hij in alle rust werken met het orkest. Aan het einde van zijn verblijf brengt hij het Eerste Pianoconcert van Tsjaikowski, een stuk dat hij ontelbaar vaak heeft gedirigeerd en tot in de finesses heeft verkend. “Misschien ken ik het te goed. Het is voor mij juist de uitdaging om te vergeten dat ik het ooit eerder heb gedirigeerd.” Philharmonie zuidnederland met Dmitri Liss (Grieg, Sibelius, Jeths, Ravel), op 23 september in Theater aan het Vrijthof Maastricht, op 24 september in Muziekgebouw Eindhoven. Russische Kerst, op 16 december in Muziekgebouw Eindhoven, op 23 december in Theater Heerlen. Philharmoniezuidnederland.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

Met de voorstelling All Inclusive stopt Ola Mafaalani als artistiek leider van het Noord Nederlands Toneel. Het stuk gaat over vluchtelingen. “Theater wordt niet gesubsidieerd voor oppervlakkigheid.” D O O R F O N S G E R A E T S

ZONDER PASPOORT OVER DE PLANEET M

afaalani stond erop dat haar zwanenzang een democratisch werkstuk zou worden. “We hebben altijd als een collectief geopereerd”, legt ze uit, “maar als eindverantwoordelijke had ik toch altijd een beslissende stem. Ditmaal heb ik gezegd: Ik wil me niet bemoeien met het thema. Jullie hebben acht jaar achter mijn onderwerpen gestaan, nu sta ik onvoorwaardelijk achter jullie keuze.” Het artistieke team koos voor de vluchtelingenproblematiek. Geen daverende verrassing want de huidige migratiecrisis is de uit Syrië afkomstige theatermaker aan het hart gebakken. Alle teamleden leveren een tekstbijdrage en hebben tevens beurtelings de regie in handen. Mafaalani: “In de voorbije acht jaar zijn we een hecht clubje geworden. Anders zou ik niet voor deze aanpak hebben gekozen, want dan wappert zo’n voorstelling alle kanten op. En deze werkwijze is heel ideeënrijk. Ik heb spijt dat ik dit niet eerder heb gedaan.” Het Noord Nederlands Toneel heeft patent op het maken van voorstellingen over Brandende Kwesties. Ook ditmaal werd veldonderzoek verricht: Bram van der Heijden gaf theaterworkshops aan minderjarige asielzoekers en Malou Gorter ging aan de slag met vluchtelingenkinderen. “Ze stelde hen vragen over de ingrijpende veranderingen in hun leven. De antwoorden van de kinderen vormen straks haar tekst.” Zelf maakte Ola Mafaalani vorig jaar indruk met De Staat van het Theater toen ze een gloedvol pleidooi hield voor meer engagement in de kunsten: “Wat is de taak van theater? Invloed nemen. Het geweten zijn.” Tijdens haar speech werd

THEATERMAGAZINE JEROEN

de details moeten nog worden ingevuld. “Dat is ook de bedoeling omdat het een productie is van de hele groep. Iedereen wil ruimte voor eigen inbreng.”

het podium bevolkt door zo’n honderd vluchtelingen. “We ervaren de instroom van migranten als een probleem. Je kunt ook denken: dit noodlot is over tweehonderd jaar het Nederlandse geluk! We dreigen uit te sterven omdat we te weinig kinderen maken”, aldus Mafaalani. Ze vindt dat het aantal vluchtelingen reuze meevalt. “Je moet het wel goed aanpakken, want ze komen uit een andere cultuur. Als autochtonen de grenzen willen sluiten om de Nederlandse cultuur te beschermen vind ik dat trouwens legitiem. De vraag is alleen: wil je zo de geschiedenisboeken ingaan? Ik wil met een niet-morele voorstelling de theatrale discussie hierover aanwakkeren.” All Inclusive speelt zich af in een café. “De enige plek waar volwassenen samenkomen en vertellen wat ze echt bezighoudt. In de kroeg ontstaan de eerlijkste en intiemste gesprekken. Ik hoop dat iedere toeschouwer zich kan identificeren met een van die cafégasten en de manier waarop ze reageren op het moment dat een vluchteling binnenkomt.” Decorontwerper André Joosten is wederom verantwoordelijk voor het toneelbeeld. Ook hij vertrekt. “Ola heeft mij indertijd gevraagd en dan voel ik het als een morele plicht om, als zij weggaat, ook plek te maken. Zo schep je ruimte voor een nieuwe artistieke gedachte.” Het decor is in grote lijnen klaar, maar

SEPTEMBER 2016

Bovendien ontbrak de tijd om alles letterlijk dicht te timmeren, simpelweg omdat het hele gezelschap op toer is met de succesvolle marathonvoorstelling Borgen. Joosten: “Dat maakt de communicatie met de makers soms lastig. Ik hoef niet met Borgen mee te reizen en heb daarom ruimte om voor de troepen uit te lopen. Als je het eenvoudig wil hebben moet je dit niet doen.” Het slotakkoord van All Inclusive is een parade. De inspiratie komt uit de film 8½ van Federico Fellini. Regisseur Ola Mafaalani: “Het eindshot van die film is een optocht van personages en ‘Ik hoop dorpsbewoners. Zoiets wil ik ook. Een grote dat iedere bonte vrolijke parade, toeschouwer alsof nomaden over zich kan de planeet trekken. identificeren En niemand heeft een paspoort.” met een Mafaalani, dat moge van die duidelijk zijn, is niet het type regisseur cafégasten.’ dat het publiek een onbekommerd ‘avondje uit’ wil voorschotelen. Wilt u de mensen schoppen tot zij een geweten krijgen? “Ik noem dat sleutelen aan het bewustzijn. Opinies komen ergens vandaan, worden gevormd door alles wat je hoort. Tegenwoordig krijg je veel input en ontbreekt de tijd om je ergens in

‘Je moet verdomd goed werk leveren. Mensen betoveren met jouw fantasie. Zo simpel is het. Schouwburgen moeten de plek van de kerken innemen.’

te verdiepen. Je wordt bedolven door informatie, oppervlakkig nieuws. En opinies worden klakkeloos overgenomen omdat de tijd ontbreekt voor research. Bij het Noord Nederlands Toneel nemen we die tijd wél. Twee jaar. We zorgen voor een avondje uit, maar geven er iets bij. Theater wordt niet gesubsidieerd voor oppervlakkigheid.” Heeft het publiek behoefte aan geëngageerd toneel? “Dat wil ik me helemaal niet afvragen! Hadden mensen behoefte aan een negen uur durende voorstelling van een tv-serie? Ik dacht het niet. Als je zo denkt, loop je de marketeers achterna en onderschat je het publiek. Theatermakers hebben de taak om creatief te zijn, iets te maken wat er nog niet is. Niet uitwringen wat al bestaat. Dat deden de oude Grieken en Shakespeare ook niet. Dat is de doodsteek voor het theater. Je moet verdomd goed werk leveren, dat onontkoombaar en overtuigend is. Mensen betoveren met jouw fantasie. Zo simpel is het. Schouwburgen moeten de plek van de kerken innemen.”

All Inclusive. Noord Nederlands Toneel op 29 Malou Gorter en Ko van den Bosch in All Inclusive. foto Carmen Kemmink.

oktober in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

SEPTEMBER 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

Theatermaker Jakop Ahlbom staat bekend om zijn surrealistische mix van theater, dans, mime en magie. Nu komt hij met een bewerking van Tsjaikovski’s Het zwanenmeer . Op een zwaan en een prins na is weinig van het origineel overgebleven. D O O R M A R T I J N K A M P H O R S T.

witte en zwarte zwaan in één

Scène uit Swan Lake van Jakop Ahlbom. foto Alwin Poiana

THEATERMAGAZINE JEROEN

SEPTEMBER 2016

hlbom werd de afgelopen jaren bekend met stukken waarin hij disciplines als theater, dans en mime soepel samensmelt tot surrealistische, soms huiveringwekkende verhalen. Een van zijn meest opvallende werken was Horror, dat qua special effects niet onderdeed voor een bloedstollende griezelfilm. Met Swan Lake waagt Ahlbom zich aan een bewerking van een romantischer verhaal. Allicht een van de meest bekende liefdesverhalen aller tijden: Het zwanenmeer. Het origineel vertelt over een prinses die in een zwaan is veranderd door een kwaadaardige tovenaar. Iedere nacht wordt zij weer even de prinses die ze ooit was en alleen zuivere liefde kan de betovering verbreken. De tovenaar weet haar droomprins echter succesvol om de tuin te leiden met zijn kwaadaardige dochter, die als twee druppels water lijkt op de prinses. Hierdoor sterft de prinses uiteindelijk een stille, eenzame dood.

‘We gebruiken geen instrumenten die je normaliter terugvindt in een klassiek orkest. De violen, trompetten en piano worden ingeruild voor drums, elektrische gitaren en een keyboard.’

Heb je Het zwanenmeer zelf ooit gezien? “Nee, helaas niet. Nooit live in ieder geval, ik ken het stuk puur van opnames.”

Maar toch was er iets wat je enorm boeide aan het stuk. “De moeilijkheid is dat het een van de bekendste klassieke werken ooit is. Er zijn heel veel verwachtingen en meningen aan verbonden. Letterlijk het klassieke verhaal vertellen vond ik niet van deze tijd. Daarbij is het best lang, is de verhaallijn vrij simpel en zit het vol herhaling; het origineel duurt bijna tweeënhalf uur. Het mooiste element vind ik dat de witte en de zwarte zwaan altijd door dezelfde danseres worden gedanst. Dat heb ik voor Swan Lake als uitgangspunt genomen. Voor mij zijn de witte en de zwarte zwaan twee kanten van één persoon.” Je houdt je dus niet vast aan de originele plot. “Nee, maar ik probeer wel te refereren aan het origineel en bestaande ingrediënten te gebruiken. Er is een prinsfiguur, een zwaan met twee kanten, en een kwaadaardig personage dat daar ergens tussenin zit.” Waarom voelde je de behoefte deze uitdaging aan te gaan? “Ik ben van jongs af aan enorm gefascineerd door dans. Toen ik nog op school zat bezocht ik vaker een dansvoorstelling dan toneel. Toen ik de mime-opleiding deed, volgde ik mijn danslessen bij de opleiding moderne theaterdans. Het is altijd een essentieel onderdeel van mijn werk geweest, maar tot nu toe heb ik het vooral in theatrale setting gebruikt. Ik wilde mezelf uitdagen dans een keer als dragend element in te zetten.”

Hoe ben je te werk gegaan? “Ik ben van huis uit geen choreograaf, daarom werk ik in een dialoog met de dansers. Ik geef hen opdrachten en zij maken daar materiaal van. Vervolgens modelleer ik wat zij me geven, vanuit de ideeën en beelden die ik heb. Ik wilde weer werken met livemuziek. Het leek me mooi om een klassiek stuk om te zetten naar popmuziek. Het zwanenmeer vind ik mooi in elkaar zitten.” Laat Alamo Race Track, de band die de muziek verzorgt, zich wel inspireren door Tsjaikovski? “Ja, zeker. Zij transformeren het klassieke stuk tot pop. Je zult er duidelijk de bekende thema’s in herkennen, maar zij geven er hun eigen draai aan. We gebruiken geen instrumenten die je normaliter terugvindt in een klassiek orkest. De violen, trompetten en piano worden ingeruild voor drums, elektrische gitaren en een keyboard.” Waar komt het surrealistische in je voorstellingen vandaan? “Ik heb het nooit als surrealisme gezien, totdat iemand het zo benoemde. Ik zoek naar vormen om gevoelens en ervaringen te verbeelden. Niet suggereren, echt verbeelden. Bijvoorbeeld het gevoel dat je in een ruimte staat waar je je zo ongemakkelijk voelt dat je jezelf zou willen opvouwen en in de la zou willen verstoppen om te verdwijnen. Of een mishandelde vrouw die haar hart uitsnijdt en aan de buurvrouw geeft, om te voorkomen dat haar man ooit echt haar ziel kan breken. Dat soort gedachten en gevoelens probeer ik letterlijk en figuurlijk te verbeelden en dat levert vaak een heel surrealistisch – maar qua intentie dus juist hyperrealistisch – beeld op. Daarom gebruik ik ook vaak illusionisme en goocheltrucs in mijn werk. Via goochelen kun je letterlijk op het toneel het onmogelijke laten zien.” Het draait bij Swan Lake niet om je bewondering voor het originele verhaal? “Een van mijn grootste drijfveren is de menselijke emotie. Daarbij is het vaak een thematiek of gegeven, zoals dat van de witte en de zwarte zwaan die door dezelfde persoon worden gedanst. Maar ook de aantrekking tot het donkere, het verleidelijke en het contrast met het lieflijke en onschuldige. Zo letterlijk probeer ik het contrast alleen niet te maken, dat past niet bij deze tijd. Je moet jezelf wel in de spelers kunnen herkennen.” Jakop Ahlbom, Swan Lake. Op 20 september te zien in Parktheater Eindhoven, op 29 november in Theater Heerlen en op 14 december in cultuurcentrum Hasselt.

SEPTEMBER 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

column

Hondenmoeders M

aandag. Voor veel mensen een symbool voor weerstand. Onder aan de berg staan en omhoog kijken. Zwetend. Anticiperend op de zware klim naar de vrijmibo. Weer een nieuwe week en dus weer vijf dagen verwijderd van het weekend. Maar voor mij geldt: maandag = weekend, weekend = maandag. Dat zorgt voor wat spanningen in de sociale contacten. Want op zondagavond ben ik er klaar voor. Om erop uit te gaan! Het leven te vieren! Mijn vrienden daarentegen liggen dan om 21:30 uur zichzelf in slaap te huilen. Ze hebben net de wekker op kwart-voor-veel-te-vroeg gezet en het brood vast uit de vriezer gehaald. Mijn vrienden en ik, we leven zo’n beetje langs elkaar heen. Dat gaat nu vier jaar zo. En dat komt dan door mij… Vinden zij. En natuurlijk hebben ze gedeeltelijk gelijk. Ik mis veel verjaardagen, uitbundige vrijdagavonden, vrijgezellenfeestjes etc. Dan probeer ik in huttekutteveen drie dove boeren en hun wereldvreemde vrouwen aan het lachen te krijgen. Maar ik ben niet de enige schuldige. Ik knipperde vier jaar met mijn ogen en ineens was iedereen zwanger, net bevallen of allebei. Het behoeft geen verdere uitleg als ik zeg dat je met kinderen ook niet de makkelijkste uitgangspositie hebt om spontaan af te spreken met vrienden. Of om tot in de vroege uurtjes ‘Goldstrike’ uit een of andere (mijn) navel te drinken. Dat is het natuurlijke verloop der dingen. Alles wordt anders en dat is niet per se de schuld van iemand. Maar je kunt het ook opzoeken. Je kunt van jezelf een moeder maken zonder kind. Een goed voorbeeld daarvan zijn de hondenmoeders. Mijn kinderloze vriendinnen zijn in verschillende gradaties maar zonder uitzondering hondenmoeders. Met een hond in huis nemen is op zich niets mis. Je kunt de stap om kinderen te nemen te groot vinden en je groeiende moedergevoelens voorlopig bevredigen door een puppy aan te schaffen. Maar als je je nieuwe Jack Russel, chihuahua of poedelachtige daadwerkelijk als je kind gaat aanspreken en behandelen, dan is het mis. “Kom eens hier, kom eens

THEATERMAGAZINE JEROEN

SEPTEMBER 2016

naar mamma”. “Kijk eens wat voor lekkers mamma voor je heeft gemaakt.” “Misschien mag tante Eva je straks wel een snoepje geven!” Het is toch een beetje alsof je opeens ziet dat je vriendin achteruitkijkspiegels op een fiets heeft bevestigd en met een bromgeluid door de straat rijdt. Ik grijns wat ongemakkelijk en voel dat ik moet kiezen tussen twee opties. Óf ik geef mijn vriendin (Elza) met de vlakke hand een snoeiharde klets in haar gezicht óf ik distantieer me van haar hondenmoedergedrag. Ik kies voor het laatste. Ik kies ervoor om haar te laten zijn wie ze is. Om haar ten volle te laten genieten van haar hondenmoederschap. Dus luister ik met vervangende schaamte naar mijn vriendin. We zitten tenslotte in een openbare gelegenheid en Elza praat op een volume dat mensen haar wel eens zouden kunnen horen. “Luna had een hele moeilijke ochtend. Ze kwam allemaal leuke vriendjes tegen hier in de straat, hè Luna” “Ze was een beetje van slag vandaag. Marieke gaf haar dochtertje een lolly toen ik op bezoek was gisterenmiddag. En Luna kreeg niets. Dat doet toch iets met zo’n fijngevoeligerd als Luna. Dat werkte vandaag nog steeds een beetje door...” Een volle agenda maakt het onderhouden houden van vriendschappen tot een uitdaging, of het nou komt door drukte op het werk of het krijgen van kinderen. Je verliest elkaar even uit het oog maar daarna kun je weer op dezelfde voet verder als waar je gebleven was. Maar niet bij de hondenmoeders. Die hebben aan zichzelf en de buitenwereld bewezen dat er een gekte in ze huist. Het is wachten op de dag dat ze zelf om hun waanzin kunnen lachen. En terwijl Elza haar biologisch dynamisch driegangenmenu voor Luna met me aan het doornemen is, denk ik aan Gerrit. Mijn goudvis, die al vier dagen geen eten meer heeft gehad. EVA CRUTZEN

‘Marieke gaf haar dochtertje een lolly toen ik op bezoek was gisterenmiddag. En Luna kreeg niets. Dat doet toch iets met zo’n fijngevoeligerd als Luna.’

Eva Crutzen (Maastricht 1987) is actrice, zangeres en cabaretière.

SEPTEMBER 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

De Gentse pedagoog Pedro De Bruyckere geeft zo’n negentig lezingen per jaar. Zelfs in theaters als C-mine Genk. Elk optreden is anders omdat er steeds nieuwe data opduiken over opvoeding en kinderen. “We hebben iets goeds gedaan maar weten niet wat.” DOOR EMILE HOLLMAN

JEUGD

VERBRAAFD D

e titels van zijn boeken bekken lekker. Jongens zijn slimmer dan meisjes, De jeugd is tegenwoordig, Ik was 10 in 2015, Wat we echt van kinderen kunnen leren. De inbreng van de uitgever, lacht Pedro De Bruyckere (42) die snel wijst op de ondertitels die wat steviger zijn. De grote lijn in al zijn boeken en lezingen is dezelfde: de toekomst van onze kinderen. Dat geen twee lezingen hetzelfde zijn komt volgens de onderzoeker en pedagoog omdat hij de voortdurende wereldwijde stroom nieuwe data over en jeugd en opvoeding meeneemt in zijn standpunten. “Ik ben verslaafd aan onderzoek en dat vertaal ik naar een groot publiek. Ik maak er een erezaak van om complexe zaken begrijpelijk en met een beetje humor uit te leggen.” Alle ouders willen dat hun kinderen goed terecht komen, en de meesten komen ook goed terecht, stelt De Bruyckere ons gerust. “De angst van de volwassenen is de grootste bedreiging voor de opgroeiende jeugd. Die bezorgdheid maakt volgens hem de ruimte van jongeren steeds kleiner. “De enige plek waar ze zichzelf kunnen zijn en buiten de controle van hun ouders kunnen verblijven zijn op de sociale media. Slapen ze genoeg? Zitten ze niet teveel achter de laptop? Hoe zit het met alcohol en drugs? “Ouders willen alles monitoren. Maar zo creëren ze hyperverantwoordelijke kinderen en keert de verbraving terug. Kinderen moeten kunnen experimenteren,

THEATERMAGAZINE JEROEN

‘De angst van de volwassenen is de grootste bedreiging voor de opgroeiende jeugd.’

Pedro De Bruyckere. foto Walter Kallenbach/Speakersacademy

dat is voor hun ontwikkeling belangrijk.” En, betoogt De Bruyckere, slechts een hele kleine groep jongeren ontspoort door de verleidingen op het internet. “Je ziet zelfs een omgekeerde tendens: er zijn wereldwijd nog nooit zo weinig tienerzwangerschappen en het gebruik van alcohol en drugs daalt licht. Het enige waar onderzoekers zich zorgen over maken is dat ze niet weten hoe dat komt.” Lacht: “We hebben iets goeds gedaan maar we weten niet wat.” Zijn boodschap aan volwassenen: positief en geïnteresseerd zijn, problemen erkennen en onderkennen en mogelijkheden zien. Soms lijkt het simpel. “Uit onderzoek weten we dat kinderen vaak op hun mobieltje kijken om te zien hoe laat het is. Hang een klok op hun kamer.” Afspraken maken is ook een beproefd recept. “Het klinkt misschien flauw maar er hoort ook spel bij. De taak van ouders is om regels af te spreken en te handhaven. De taak van een kind is eronder uit te geraken.” Pedro De Bruyckere geeft op 24 oktober een lezing in C-mine Genk. C-minecultuurcentrum.be

SEPTEMBER 2016

WOORDEN NAAR JE HAND ZETTEN Maaike Ouboter. foto Aisha Zeijpveld

Zingen uit eigen leven, zo vat Maaike Ouboter haar liedjes samen. De singer-songwriter die Giel Beelen en Eric Corton op tv tot tranen roerde, is ook in het nieuwe seizoen nog niet klaar met haar eerste plaat. Maar nu serveert ze er verhalen bij. Ook uit eigen leven. D O O R E M I L E H O L L M A N

D Ze klonk eerlijk en doorleefd. Dat ze beide ouders op jonge leeftijd verloor speelde ongetwijfeld een grote rol.

e elf miljoen hits gaat ze nog wel halen op YouTube. In 2013 werd ze gekroond tot Beste Singer-Songwriter van Nederland met het kwetsbare liedje Ik mis je. Daar hadden de mannen van stavast in de jury even niet van terug. Ze hoorden haar tokkelen en kraakhelder zingen over de liefde. Hoorden dat Maaike Ouboter (1992) woorden naar haar hand durft te zetten: ‘ik mis je, ik gris je, ik smoor je, bevroor je, verlos en verloor je.’ Het klonk eerlijk en doorleefd, dat ze beide ouders op jonge leeftijd verloor zal ongetwijfeld een rol hebben gespeeld. Net als de alleszeggende titel van de cd die erop volgde: En hoe het dan ook weer dag wordt. Maar zwaar wil ze het beslist niet maken. Ze koestert het licht chaotische meisje in zichzelf dat op haar fantasie de wereld in fladderde. Verwonderen, ontdekken, onderzoeken, het zijn allemaal woorden die ze in haar mond neemt om haar liedjes te duiden. “Ik vind het lastig om precies te zeggen waar mijn liedjes over gaan. Ik denk dat ik zoek naar de balans tussen vrijheid en geborgenheid, werkelijkheid en fantasie.”

vooral tijd voor zichzelf, ze schreef enkele gedichten en maakte notities voor verhalen die ze straks wil vertellen tussen haar liedjes door. Veel nieuwe liedjes zijn er nog niet bij gekomen, al probeert ze samen te schrijven met Joost Zweegers van Novastar die haar eerste plaat produceerde en haar vaste gitarist Bernard Gepken. Daarbij probeert ze zichzelf zo weinig mogelijk druk op te leggen. “Ik voel dat ik ruimte nodig heb om mezelf te ontwikkelen, en de muziek ontwikkelt automatisch mee.” Natuurlijk zal ze altijd dat meisje blijven dat op televisie Gielen Beelen en Eric Corton ontroerde. Krijgt ze daar geen tabak van? “Dat was een heel mooi moment maar daarna zijn er nog zoveel mooie momenten bij gekomen. Het wordt er niet minder mooi op, er gebeuren andere dingen.” Maaike Ouboter speelt op 16 december in Theater Heerlen.

Maaike Ouboter had het gevoel dat haar tournee die in 2015 te snel was afgelopen. Afgelopen voorjaar nam ze

SEPTEMBER 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

Er is meer wijsheid in het lichaam dan in de diepste filosofie, schreef Friedrich Nietzsche in Also Sprach Zarathustra. Je kon er donder op zeggen dat er ooit een choreograaf zou komen die er zijn voordeel mee zou doen. D O O R E M I L E H O L L M A N

luisteren

naar de slang

Boa contrictor in de dansvoorstelling M. foto Joris Jan Bos

THEATERMAGAZINE JEROEN

SEPTEMBER 2016

“Ik speel altijd met vuur”, lacht Samir Calixto als de slang ter sprake komt. In zijn voorstelling M namelijk is een niet onbelangrijke rol weg gelegd voor een levende boa constrictor. “Natuurlijk moet ik het publiek ervan overtuigen dat het geen goedkope truc is of zo. En ik weet ook dat er mensen zijn die het helemaal niks vinden dat ik een dier inzet op het podium.” Vandaar dus dat de boa een professionele begeleider heeft die meegaat op tournee. Hij moest iets met Nietzsche doen, dat wist de Braziliaanse choreograaf al jaren geleden toen hij Also sprach Zarathustra uit 1885 las. En dan is de aanwezigheid van een slang ook niet zo ver gezocht. Bij terugkeer uit zijn kluizenaarschap bewandelde Zarathustra de wereld met een slang en een adelaar. In een boek gaat dat prima, op het toneel is dat lastige combinatie. “Voor de arend is de slang een prooi, dus dat heb ik maar gelaten”, grinnikt Samir in het Haagse dansproductiehuis Korzo waar hij zijn thuisbasis heeft. Uiteraard was het niet de slang die Calixto ertoe bracht iets met Zarathustra te doen. Dat was Zarathustra’s Mitternachtslied dat door Gustave Mahler getoonzet werd in zijn Derde Symfonie. “Ik wilde dat al heel lang gebruiken, maar wist niet hoe. Tijdens mijn vorige project Paradise Lost (over de zondeval en de verbanning van de mens uit het paradijs) schreeuwde een van de dansers aan het einde tegen het licht. Bij wijze van grap noemde ik dat het Licht van Nietzsche; het licht van Gods dood. In die voorstelling kieperde ik de dogma’s overboord dus was het logisch om me te bezinnen op de vraag: hoe te dealen met

Samir Calixto.

het afwezige.” En daar weet Nietzsche wel raad mee. Mahler, Nietzsche, dapper om hun erfenis in te zetten in een choreografie. Calixto liet zich eerder inspireren door Schubert en Vivaldi. “Het gaat mij niet zozeer om iets te doen met de iconen uit de kunstgeschiedenis, ik ben veeleer geïnteresseerd hoe deze grootheden zich in hun werkkamers lieten inspireren tot tijdloze dingen.” Samir Calixto las het boek vooral als een reis naar de verlichting. En met dat idee speelde hij in zijn choreografie. De dansvoorstelling is abstract en toont hooguit iets van de queeste naar verlichting en de terugkeer op aarde. M (Mitternachtslied, Mahler, mythe, Mensch) start met een danser in een wit niemandsland met rituele tekens op zijn gezicht en een slang in de nabijheid. “Vanaf dat moment zie je het gevecht van de geest en de zoektocht naar het sublieme (door Nietzsche de Ubermensch genoemd).” Het zal niemand verbazen dat de afloop open blijft. Calixto had dat anonieme decor nodig om de slang uit de christelijke context van het kwaad te halen. In de meest serene momenten in de voorstelling is de slang prominent aanwezig. “In plaats van een sfeer te creëren waarin we bedreigd worden door de slang, zoeken we juist de harmonie of de integratie.” En het werkt, heeft Calixto ondervonden. “Na afloop blijkt dat mensen de slang eerder associëren met harmonie dan met het kwaad.”

SEPTEMBER 2016

‘In plaats van een sfeer te creëren waarin we bedreigd worden door de slang, zoeken we juist de harmonie of de integratie.’

Een slang op het podium heeft zo zijn consequenties. Afgezien van begeleiding en verzekering. “We moeten naar het dier luisteren, hij is een extra performer op het podium. De bewegingen van de slang beïnvloeden de bewegingen van de dansers. En beïnvloedt ook het publiek. Als dat alleen maar geraakt wordt door de schoonheid van het dier, is dat niet goed genoeg.” Samir Calixto, die elf jaar geleden naar Nederland kwam, vergde veel van zijn jonge dansers. Na de repetities liet hij ze teksten en stellingen van Nietzsche lezen. Om ze niet alleen fysiek maar ook mentaal scherp te houden. “Het gaat me er niet om intellectueel of conceptueel te zijn. Nietzsche schreef al: “Als kennis alleen in het hoofd blijft, niet fysiek wordt vertaald, is die waardeloos en betekent die alleen macht.” Nietzsche heeft het in Zarathustra vaker over dans. Zarathustra danst als hij teveel aan zijn hoofd heeft. De boa kruipt aan het einde uit de armen van een danser naar een witte tak boven het podium. “Dat werkt altijd, een slang kiest altijd voor de meest stabiele plek. Het is een moment van contemplatie, de slang dirigeert hier de voorstelling.” Samir Calixto, M. Op 1 oktober in Parktheater Eindhoven, 18 oktober Theater Heerlen. Parkstadlimburgtheaters.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

Het is geen jazz. Het is geen dance. Het is geen hiphop. Het Belgische vijfmanschap STUFF. gooit alles in de blender en wil vooral overrompelen. “We spreken af welke nummers we zullen spelen maar niet wanneer.” D O O R PA U L VA N D E R S T E E N

Dj’s overtreffen V

oor de grap zeggen de mannen van STUFF. vaak dat ze uit “Gentwerpen” komen. Zonder het funeste beleid van Antwerpse gemeentebestuurders was die fusie van muzikanten uit twee verschillende Vlaamse scenes misschien wel nooit tot stand gekomen. STUFF’s blazer Andrew Claes (34): “Een boze buurman die vanwege geluid klaagde, was al genoeg om een gelegenheid te sluiten. Op die manier ging het heel hard. In een mum van tijd waren de drie, vier cafés waar we altijd speelden gesloten.”

‘Het is ook niet zozeer een genre, meer een houding.’

Het alternatief bood zich aan in Gent. “Slagwerker Lander Gyselinck organiseerde daar elke maand een jamsessie in een cocktailbar. Toetsenist Joris Caluwaerts en ik werden daar vanuit Antwerpen uitgenodigd. Eigenlijk was het de bedoeling dat Lander steeds nieuwe mensen voor die jamsessie zou uitnodigen. Maar hij bleef ons maar terugvragen.” Met bassist Dries Laheye en dj/ scratcher Menno Steensels er nog bij, groeide een hecht collectief. De rest is geschiedenis. STUFF. bouwde gestaag een trouwe, eigen aanhang op. Vorig jaar zorgde het veel geprezen titelloze debuutalbum voor een doorbraak naar een groter publiek. De plaat leverde de groep ook de nodige muziekprijzen op. De muziek van STUFF. laat zich niet zo een-twee-drie van een etiketje voorzien. Het Belgische blad Humo waagde vorig jaar bij het verschijnen van de titelloze debuutplaat een poging om de muziek van de band in één zin samen te vatten: “Promiscue zootje jazzcats shaket een half klassieke, half avant-gardistische cocktail van stijlen die bedwelmt, overrompelt én beklijft.” Dat komt in de buurt. Met traditionele jazz heeft het werk van STUFF. in elk geval weinig uit te staan. “Die grijpt te

THEATERMAGAZINE JEROEN

SEPTEMBER 2016

veel terug op het oude, dat wat al bestaat. Terwijl jazz eigenlijk vooruitstrevende muziek hoort te zijn. Het is ook niet zozeer een genre, meer een houding: met een open houding muzikaal reflecteren op heden en toekomst. Kijk naar een man als Miles Davis, die zichzelf constant bleef vernieuwen en tegen het einde van zijn leven zijn versie van een nummer van Cyndi Lauper speelde en werkte met rappers.” De aanpak van STUFF. voert terug naar de Gentse cocktailbar waar het allemaal begon. Dj’s draaiden daar veel dance en rapmuziek. “Wij hebben ons een klein beetje aangepast. We zijn grooves en beats uit de hiphop als uitgangspunt gaan nemen voor onze jams. In de loop van de tijd zijn dat meer en meer onze eigen ideeën geworden.” STUFF. laat ook niet meer alles, zoals in de begindagen, over aan de inspiratie van het moment. Volgens Claes wordt nu “semi-jamgewijs” gespeeld. “We hebben een extreem strakke set voorbereid. Iedereen kent zijn eigen partijen, maar ook die van de ander. Zodat we probleemloos elkaars rol kunnen overnemen. Dat gebeurt ook echt, soms van noot tot noot. Dan speelt de bassist de eerste basnoot, ik de tweede op mijn EWI en de toetsenist de derde op zijn keyboard. In de jazz doet het kwartet van saxofonist Wayne Shorter hetzelfde: wel afspreken welke nummers gespeeld zullen worden, maar niet wanneer. Juist omdat zoveel vastligt, ontstaat vrijheid om te improviseren. We nemen daar minder de tijd voor dan reguliere jazzmuzikanten. Spanningsbogen van zes, zeven minuten vinden wij te lang.” Claes, als kind ooit begonnen op gitaar, speelt behalve saxofoon op een EWI (electric wind instrument), in de jaren tachtig een noviteit in de muziek, daarna ietwat in de vergetelheid geraakt. “Mijn eerste kocht ik bij

‘We zijn grooves en beats uit de hiphop als uitgangspunt gaan nemen voor onze jams.’

STUFF. met Andrew Claes (rechtsonder). foto Alexander Popelier

een muziekzaak in Antwerpen. Daar had een klant er een besteld, maar er drie of vier maanden op moeten wachten. Toen had hij het geld niet meer. Die EWI lag daar maar in de etalage. Ik heb hem tegen een bodemprijs kunnen kopen met geld dat ik van mijn vader leende. Die was gevoelig voor het argument dat ik op dat instrument met een koptelefoon op saxofoon kon oefenen. Ik heb er toen veel op gespeeld en de laatste jaren heb ik het opnieuw opgepakt. Het instrument heeft enorm veel mogelijkheden. Je kunt er zelfs diepe bastonen op spelen. En omdat de EWI een beetje vergeten is, ligt er nog volop onontgonnen terrein open om te ontdekken.” Anders dan doorsnee-jazzformaties doet STUFF. niet aan de standaardopbouw thema-soli-thema. “We spelen als collectief. Drie minuten de ene groove, dan plots en strak overschakelen naar iets heel anders. Muziek maken die aansluit bij de zapcultuur van vandaag. We willen niet alleen de concurrentie aangaan met de dj’s, maar hen ook overtreffen. Zo iemand die zijn voorgekauwde

platen oplegt, kan tof zijn. Wij willen laten zien dat er nog een extra dimensie is: echte interactie levende muziek, mensen die jaren in hun spelen geïnvesteerd hebben, hun oren getraind hebben en dat op een podium kunnen laten horen.” Bij die aanpak hoort een groepsfilosofie, waarin de individuen ondergeschikt zijn aan het geheel, alles in gezamenlijkheid wordt besloten, de band de enige ster is. “Een vijfkoppige cycloop” noemt de groep zichzelf. Voorlopig werkt het wonderwel. Het monster STUFF. overrompelt vrijwel elke zaal. STUFF. speelt op 9 november in C-Mine in Genk. Aanvang: 20.15 uur. c-minecultuurcentrum.be

SEPTEMBER 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

Aan weerszijden van de Limburgse grens wordt hard geĂŻnvesteerd in de ontwikkeling van jonge kunstenaars. De doelstelling is in beide gevallen hetzelfde. De aanpak verschilt. Maar er ontstaan steeds meer raakvlakken. DOOR ALEXANDER SCHREUDER

Over de grenzen kijken 34

THEATERMAGAZINE JEROEN

Kokokito is een speelse performance van de jonge choreograaf/performer Louis Vanhaverbeke. foto Sarah Oyserman SEPTEMBER 2016

In de Week van de Werkplaats presenteert het Genkse cultuurcentrum C-mine ieder jaar werk van jonge dansers, theatermakers en performers uit Nederland en Vlaanderen - én ver daarbuiten. De projecten zijn stuk voor stuk resultaten van wat sinds kort talentontwikkeling wordt genoemd. “Toen wij daarmee begonnen, gebruikten we dat woord nog niet, maar het was dat natuurlijk wel”, verhelderen directeur Veerle van Bun en programmeur Eddie Guldolf. Het begon allemaal in 2004. Het kersverse, Genkse gezelschap de Queeste maakt een voorstelling over krijgsgevangenen in Genk, Kamp Waterschei. “We zagen toen dat jong talent niet geholpen is met een speelplek alleen, maar ook productionele ondersteuning en artistieke coaching nodig heeft.” De Vlaamse cultuurcentra hadden destijds uitsluitend de functie van programmeren van voorstellingen. “Wij wilden uitbreken uit die functie, en nadenken over wat een cultuurcentrum meer kon zijn dan alleen een podium”, zegt Van Bun. Guldolf: “Wat ook meespeelde was dat je naast de Queeste in heel de provincie verder niks had waar kunstenaars terecht konden om zich te ontwikkelen.” Dat heeft uiteindelijk tot de C-mine werkplaats geleid - waar gerepeteerd kan worden en waar research kan plaatsvinden. “Dat hoeft niet per se voorstellingen op te leveren die aan het publiek worden getoond. En als dat wel het geval is, hoeft dat niet in Genk te zijn. Dat kan ook bij één van onze partners zijn.” Pas nadat Genk dit initiatief in het leven had geroepen, is er een wet gekomen die dit soort werkplaatsen voor heel Vlaanderen reguleert. Niet overdreven dus om te stellen dat C-mine het pionierswerk heeft verricht in het zoeken naar nieuwe manieren om net afgestudeerde kunstenaars te ondersteunen. Dat bevestigt ook Jackie Smeets, die sinds 2015 als talentmakelaar aan de Nederlandse kant van de grens

Chileense kunstenaar Rodrigo Sobarzo in Remote Sense. foto Hanne Nijhuis

met dezelfde opdracht aan de slag is bij VIA ZUID. “Vergeleken bij hoe C-mine dat al meer dan tien jaar doet, staat Nederland nog in de kinderschoenen”, vindt ze. Dat is misschien wat te bescheiden uitgedrukt, maar C-mine geldt nu eenmaal als hét voorbeeld van succesvolle talentontwikkeling. Grote verschil is dat VIA ZUID geen podium, repetitieruimte of kantoren ter beschikking heeft. VIA ZUID is een ‘productiehuis nieuwe stijl’, een netwerkorganisatie en co-producent. “Wij ‘De Euregio werken nomadisch.” is uniek! De talentmakelaardij Alle soorten slaat bruggen en coproduceert projecten van kunstenaars nieuwe theaterregisseurs, kunnen hier choreografen, performers vanaf het en multidisciplinaire kunstenaars. Daarvoor prille begin heeft de organisatie in over de 2016 ongeveer 450.000 grenzen heen euro ter beschikking, waarvan 350.000 euro werken.’ van de provincie Limburg komt, de rest van de gemeente Maastricht en het Fonds voor de Podiumkunsten. Met geld alleen help je jonge talenten echter niet. Smeets’ werk voor VIA ZUID gaat vooral over het leggen van verbindingen. Dat varieert van het zoeken van repetitieruimtes en speelplaatsen, of het aanwerven van commerciële partners, tot het in contact brengen van jonge kunstenaars met ervaren coaches. En dát netwerk heeft Limburg te bieden: “De Euregio is uniek! Alle soorten kunstenaars kunnen hier vanaf het prille begin over de grenzen heen werken.”

voor talentontwikkeling. Kansen creëren, grenzen slechten, uitwisselen. Het belangrijkste zou je in dit complexe verhaal zomaar vergeten. Veerle van Bun: “We maken daarmee aan het publiek zichtbaar waar we mee bezig zijn, en waar we voor staan.” Het programma is even divers, zowel in genres en stijlen, als wat betreft de samenwerkingsverbanden waaruit de verschillende projecten zijn ontstaan. Het gaat dus niet om producties die alleen in Genk gemaakt zijn.” Eddie Gudolf vult aan: “Dat is belangrijk, omdat het ons altijd erom ging geen eiland te zijn.” Het aantal betrokken partijen is te groot om hier in detail te beschrijven, maar een schets zegt genoeg. Te zien zijn afstudeerprojecten, ensceneringen van toneelstukken uit het wereldrepertoire, verschillende soorten dansprojecten, een lecture performance, een muziektheatervoorstelling. Bijzondere verwachtingen schept de Syrische voorstelling HAK / Right. Voor het eerst werkt C-mine binnen de Week van de Werkplaats samen met VIA ZUID. Dat resulteert onder meer in het tonen zien van de (co-)producties: The Horrible Homeless Man van Ruud Horrichs, HOLLOW van Tim de Paepe en De Bacchanten door le Mouton Noir. De coöperatie krijgt ook zijn beslag met enkele schrijflabo’s/coachingssessies en een Makersdag: dan ontmoeten de nieuwe makers en vakprofessionals elkaar, om elkaar te inspireren, van elkaar te leren en nieuwe samenwerkingen voor de toekomst te smeden. Helaas voor de nieuwsgierige toeschouwer, maar deze meetings zijn exclusief voor de makerstalenten zelf. Ook afzondering is soms nodig in hun ontwikkeling.

Week van de Werkplaats, C-mine Genk,

Tijdens de Week van de Werkplaats geldt verbinden als noodzakelijke voorwaarde

di 20 t/m za 24 september, programmering en productie: C-mine Genk. Schrijflabo’s, coachings- en werksessies (20+21 sept) + Makersdag (24 sept) ism VIA ZUID. viazuid.com, c-mine.be

SEPTEMBER 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

Mendelssohn was een belangrijk componist. Maar ook een onvermoeibaar voorvechter van de muziek van anderen. Bach, Schubert en indirect zelfs Arvo Pärt hebben iets aan hem te danken. D O O R D U N C A N L I E F F E R I N K

Muziek of bijen W

at zou er gebeurd zijn als Bach geen componist maar imker was geworden? Arvo Pärt – de man die bekend werd met mystieke stukken als Fratres en Spiegel im Spiegel – vraagt het zich af in zijn compositie Wenn Bach Bienen gezüchtet hätte. Zeven minuten orkestmuziek. Leuk grapje, denk je. Maar als je het stuk eenmaal gehoord hebt weet je dat niet meer zo zeker. Wenn Bach Bienen gezüchtet hätte wordt in december gespeeld door de philharmonie zuidnederland onder leiding van de jonge Duitse dirigent Clemens Schuldt (Bremen, 1982). Schuldt, telefonisch vanuit München: “De titel is ironisch, maar oude muziek is heel belangrijk voor Pärt. Hij heeft zelf lang gezocht naar zijn eigen stijl. Voordat hij de religieuze klank te pakken had die we van hem kennen, heeft hij zich grondig verdiept in Bach en de muziek uit de middeleeuwen en de renaissance. Dat hoor je in dit stuk. Het sluit af met een regelrechte hommage aan Bach.“ Dat Bach, de cantor van de Thomaskirche in Leipzig, zo’n belangrijke plaats in de muziekgeschiedenis heeft verworven, is deels te danken aan Felix Mendelssohn-Bartholdy. Hij haalde de Matthäus Passion uit de mottenballen en dirigeerde bijna 80 jaar na Bachs dood de eerste heruitvoering van het werk – een mijlpaal. Van Mendelssohns eigen hand wordt in december het Vioolconcert gespeeld met als solist Liza Ferschtman. Clemens Schuldt: “Mendelssohn heeft mij van jongs af aan goede zin gegeven. Je wordt er vrolijk van, tegelijkertijd zit er weemoed in. Eerlijk, zonder pathos, eenvoudig, maar niet oppervlakkig: zo moet

THEATERMAGAZINE JEROEN

Schuldt gebruikt het woord ‘tiefgründig’. Dat is zo diepzinnig dat wij er in het Nederlands niet eens een woord voor hebben. Clemens Schuldt. foto Sammy Hart

Mendelssohn volgens mij klinken.” Mendelssohn gaf ook de aanzet tot de zegetocht van het derde werk op het programma, de Negende of ‘Grote’ Symfonie van Schubert. Die was, anders dan Bachs Matthäus Passion, écht zoekgeraakt. Nadat Robert Schumann de partituur had teruggevonden, bracht Mendelssohn het stuk in 1839 in Leipzig in première. Mendelssohn was in die jaren kapelmeester van het Leipziger Gewandhausorchester. Later speelde hij de symfonie ook elders. Stel nu dat Mendelssohn bijen was gaan houden, wat hadden we dan niet gemist! “Ik houd heel erg van deze symfonie”, zegt Clemens Schuldt. “De inleiding van het eerste deel is sensationeel. Het langzame tweede deel begint als een simpel lied, maar wordt dan onderbroken door iets, ja... noem het gerust een catastrofe. Dit is heel diepzinnige muziek.” Schuldt gebruikt het woord ‘tiefgründig’. Dat is zo diepzinnig dat wij er in het Nederlands niet eens een woord voor hebben. De indringende schoonheid van Liza Ferschtman door philharmonie zuidnederland o.l.v. Clemens Schuldt m.m.v. Liza Ferschtman, viool. Werken van Pärt, Mendelssohn en Schubert. Van 2 t/m 11 december 2016 op diverse plaatsen in Zuid-Nederland. www.philharmoniezuidnederland.nl

SEPTEMBER 2016

De Kunstendag voor Kinderen wordt in heel Vlaanderen gehouden. Waarom staat er altijd een plusje achter de leeftijd van kinderen bij theatervoorstellingen, vragen ze Gerhard Verfaillie wel eens. “Dat plusje ben ik, want ik ben 52.” DOOR FONS GERAETS

EEN KIND VAN VIJF BESTAAT NIET Z

‘Het is een fundamenteel recht om met schone dingen in aanraking te komen. Dus ook kinderen. Je moet ze bijzonder au sérieux nemen.’

o omschrijven ze het zelf: een festivaldag voor echte speelvogels, prettige bollebozen en nieuwsgierige spring-in-het velds’. “Ik haat het woord kindervoorstelling”, zegt programmeur Gerhard Verfaillie, tevens directeur van de Hasseltse cultuurtempel. “Je moet geen voorstelling maken gericht op vijfjarigen, die worden per definitie eenlagig. Bovendien: hét kind van vijf bestaat niet, die zijn allemaal verschillend. Wij hebben categorieën als 3+, 6+, 8+ enz. Ik maak altijd het grapje: dat plusteken ben ik, want ik ben 52. Het stuk moet mij dus ook aanspreken. Dat intergeneratieve vind ik fantastisch leuk.” Verfaillie prefereert daarom de term familievoorstelling. “Ik hoed me ervoor om kinderen te zien als speciale wezens. Het zijn gewoon mensen, met dezelfde emotional range. Natuurlijk moet je ze geen 2,5 uur teksttheater voorschotelen – daar hoef je trouwens bij veel volwassenen ook niet mee aan te komen.” Het belangrijkste verschil is volgens hem dat de jeugdige bezoeker, nog niet ingewijd in de sociale codes, recht voor zijn raap is. “Een kind heeft er geen moeite mee om, als een spanningsboog ontbreekt, een stuk weg te zetten als saai. Volwassenen zijn die directheid verleerd.” Je kan er, zegt hij, de klok op gelijk zetten: als muziek van moderne componisten als John Cage of György Ligeti wordt gebruikt, beginnen ouders en docenten te klagen: ‘Oei, dat wordt moeilijk, dat is niks voor onze kinderen’. Verfaillie: “De kinderen zijn daar veel opener in omdat ze de code van modern-klassieke muziek niet kennen. Die horen gewoon ritme, melodie, klanken. Zij vragen zich niet af: luister ik nu naar moeilijke muziek? Wij maken er een hele context bij.”

De KOLONIE Mt speelt Bizar. foto Pat Verbruggen

Op de vraag waarom het belangrijk is om de jeugd vertrouwd te maken met kunst, zegt hij: “Omdat het een fundamenteel recht is om met schone dingen in aanraking te komen. Dus ook kinderen. Je moet ze bijzonder au sérieux nemen. Niet omdat zij het publiek van morgen zijn – dat vind ik een secundaire reden.” Het is Gerhard Verfaillie een doorn in het oog dat de media en de kunstopleidingen alleen kunst voor volwassenen serieus nemen. “Ook de Toneelacademie in Maastricht beschouwt het kinderkunstencircuit als tweederangs. Met de Kinderkunstendag, onze reguliere familieprogrammering, het Krokusfestival en het coproductieplatform P2, proberen we dat beeld bij te stellen. Aan alle aspirant theatermakers zou ik willen zeggen: Het is moeilijker om een voorstelling te maken die én volwassenen én kinderen aanspreekt. In dit segment liggen volop kansen en uitdagingen.” Kunstendag voor Kinderen, op 20 november in cultuurcentrum Hasselt en C-mine Genk. ccha.be, c-mine.be

SEPTEMBER 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

VECHTEN VOOR NIEUWE VERHALEN 38

THEATERMAGAZINE JEROEN

Joris en de Drakentemmers. foto Gregor Ramaekers

SEPTEMBER 2016

Artistiek gaat het goed met het jeugdtheater, zo leert een rondgang in het zuiden. Maar financieel blijft het lastig. “Dat heeft ef fect op de bravoure waar mee je plannen maakt.” D O O R PA U L VA N D E R S T E E N

nnemiek Nienhuis, artistiek leider van gezelschap Hetpaarddatvliegt uit Eindhoven raakte verslingerd aan jeugdtheater toen ze nog tijdens haar studie een voorstelling van Hans van den Boom zag. “Dit was wat toneel moet zijn. Je innerlijke kind aanspreken, raken aan je intuïtie, je gevoel.”

‘Het misverstand blijft dat jeugdtheater een relatief goedkope vorm is. “Alsof we voor kinderogen toe kunnen met kleine decortjes, kleinere theaterbussen en goedkopere acteurs”.’

Inèz Derksen, artistiek directeur zag als regiestudent Kinderjaren van Liesbeth Coltof en was verkocht. “Met mijn kind-zijn kernachtig en krachtig de essentie van grote levensvragen raken voor een jong publiek” wil ze sinds die tijd. Bij danser/choreograaf Lies Cuyvers van het tweepersoonsdanscollectief tout petit uit het Belgisch-Limburgse Zonhoven zorgde haar dochter voor het vonkje. “Ik danste nog voor volwassenen. Ze was twee. Ik zag hoe ze met beweging omging. De verwondering waarmee ze naar de wereld keek. Opeens wist ik dat ik voorstellingen voor kinderen wilde gaan maken.” Derksen (49) is lovend over het artistieke jeugdtheater van dit moment. “Er zijn zoveel zorgvuldig en goed gemaakte voorstellingen te zien. Vaak zitten ze ook nog boven op de actuele vraagstukken van dit moment, zoals het vluchtelingenprobleem.” Tegelijkertijd zijn het turbulente tijden voor makers. Financieel is het niet makkelijker geworden. Het Laagland valt onder de Basisinfrastructuur (BIS) en ontvangt structureel geld van het Rijk, de provincie en de gemeente. “Sinds 2009 staat de investering van die overheden zo goed als stil, terwijl de kosten wel jaarlijks stijgen”, vertelt Derksen. “Dat heeft effect op de bravoure waarmee je plannen maakt. Pakweg tien jaar geleden kon het niet wild genoeg zijn. Nu denk je wat langer na. Dat heeft trouwens ook zo’n goede kanten. Het dwingt tot scherper nadenken: Wat wil je vertellen en aan wie?” Bij Hetpaarddatvliegt zijn de provincie Noord-Brabant en de gemeente Eindhoven de belangrijkste geldschieters. “En we leggen verzoeken neer bij fondsen”, legt Nienhuis (48) uit. “Tegelijkertijd is het verhaal dat we bedrijven moeten benaderen. Maar dat is onze sector echt lastig. Nog los van de tijd. We doen in twee dagen in de week al alles zelf, tot aan de verkoop en publiciteit toe.” De 35-jarige Cuyvers en haar compagnon Ciska Vanhoyland, die zij al kent sinds hun gezamenlijke studie aan de Fontysdansopleiding in Tilburg, konden een start maken dankzij steun van onder anderen P2, een gezamenlijk initiatief van cultuurcentrum Hasselt, theater in Maastricht en van C-Mine in Genk. “Het zou fijn zijn als we door kunnen groeien meer naar structurele steun. Om

SEPTEMBER 2016

voorbereidingsperiodes, waarin we niets verdienen, makkelijker te overbruggen, en om diverse voorstellingen te kunnen maken, niet alleen voor de allerkleinsten maar ook voor iets oudere doelgroepen.”, moppert Derksen. “De kosten zijn gewoon van hetzelfde niveau als bij het reguliere theater, de inkomsten juist geringer omdat lagere toegangsprijzen moeten zorgen voor een lagere toegankelijkheid. Bovendien leveren we voor primair en voortgezet onderwijs vaak nog op maat en dat betekent dus extra arbeidsintensief werk, terwijl daar ook vaak niet het volle pond kan worden betaald.” Het aantal speelplekken is sterk afgenomen, constateert Nienhuis. “Veel kleinere theaters hebben de golf van cultuurbezuinigingen niet overleefd.” Derksen ziet dat de overgebleven podia behoudender programmeren. “In het verleden hadden veel schouwburgen een vast moment in de week voor jeugdtheater: de woensdag- of de zondagmiddag, de vrijdagavond. Dat zie je bijna nergens meer. Eens keer per twee weken of één keer in de maand is al heel wat.” Af en toe valt de opkomst ook tegen. “Een schouwburg is dan heel trots op de honderdvijftig toeschouwers in de zaal. Ik

THEATERMAGAZINE JEROEN

(Advertentie)

EUREGIONALE

Pop, jazz, nieuwe muziek AGENDA

Frédérique Spigt en Annet Malherbe - Elvis never left the building. Op 14 september om 20.30 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Tindersticks (UK). Melancholische muziek met frontman en bariton Stuart A. Staples. Op 17 september, 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl

Tindersticks (UK) op 17 september in Theater Heerlen en op 1 november in cultuurcentrum Hasselt. foto Richard Dumas

Classic Rock Show - Tommy. De klassieke rockopera van the Who. Nederlandse première. Op 17 september om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen SittardGeleen. Uitbalie.nl

Antoine Pierre Urbex. Vorig jaar won hij de Sabam Jazz Award, nu stelt dit talent met Urbex zijn eerste album voor. Op zaterdag 22 oktober om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be

Her Majesty - Deja vu. Tribute band Crosby, Stills, Nash & Young. Akelig precies. Op 23 september om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen SittardGeleen. Uitbalie.nl

Michelle David, Rocq-E Harrell en Lucretia van der Vloot - Big, black & beautiful. Femalepowergroep brengt opzwepende muziek: Get Up and Dance! Op 28 oktober om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl

Wilfried de Jong & BRUUT! Tekst en jazz smelten samen. Op 23 september om 20.30 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Tommy Emmanuel (AUS) with very special guest Andy McKee. Meestergitarist en YouTube-ster Emmanuel. Op 28 september, 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Jasper Steverlinck. Een exclusieve show met zowel nieuw materiaal als oude favorieten. Op zaterdag 1 oktober om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be De Held & vrienden. Hasseltse singer-songwriter Jo Jacobs brengt mét vrienden de songs van zijn twee perfecte Nederlandstalige popplaten. Op 7 oktober, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Michael Varekamp, Joy Wielkens ea. – Louis!, what a wonderful world. Muzikaal portret van een meeslepende carrière. Op 8 oktober om 20.15 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Stick Men (USA) met King Crimson-grootheden Tony Levin, Pat Mastelotto en Markus Reuter. Op 13 oktober, 20.30 uur in Nieuwe Nor, Heerlen. plt.nl

Raúl Midon (USA). Multi-instrumentalist en songwriter Raul Midón mixt flamenco, Jazz en R&B tot zijn eigen sound. Op 28 oktober, 20.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl Exec + Soren Juul + Liima. Deense verstilde (piano)songs, meeslepende vocals en stuiterende experimentele elektronica uit Denemarken. Op 29 oktober, 20.00 uur in Muziekodroom. ccha.be Tindersticks (UK). Een doorrookte mix van indie rock en kamermuziek, waar pop, soul en chanson samenkomen. Op 1 november, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Laura Fygi meets Danny Malando ea - Jazz, latin en Hongaars: een divers programma vol muziek en humor. Op 4 november om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Theo Nijland – Desalniettemin. Muzikale en tekstuele hoogstandjes. Op 4 november om 20.30 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl British Pop Invasion – Volume 4. De beste Britse popmuziek uit de roaring sixties. Op 5 november om 20.00 uur in Theater Kerkrade. ptl.nl

British Pop Invasion – Volume 4. De beste Britse popmuziek uit de roaring sixties. Op 20 oktober om 20.00 uur in Schouwburg De Domijnen SittardGeleen. Uitbalie.nl

Hair. Nieuwe versie van legendarische musical. Op 8 t/m 13 november in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

Meskens in Motown. Een opzwepende en stomende avond vol herkenbare nummers uit eind jaren ‘60-begin ‘70. Op vrijdag 21 oktober om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be

Dr. Lonnie Smith (USA) & The Jazz Orchestra of the Concertgebouw. De authentieke meester van het Hammond B3 orgel! Op 10 november, 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

SEPTEMBER 2016

Dani Klein & Sal La Rocca Quartet — Dani Sings Billie Holiday. Een avond met de meest vrolijke nummers uit het rijk gevulde repertoire van Billie Holiday. Op woensdag 16 november om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be jazzOUT met Maceo Parker, Christian Scott, GoGo Penguin. Festival. Op 19 november, 19.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Alex Roeka - Voort! Luisterliedjes. Op 24 november in om 20.30 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Oaktree, Joep Beving en Jan Swerts. Releaseconcert album Schaduwland: minimalistische piano, ijle stem en subtiele strijkers en elektronica. Op 26 november, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Robin Mc Kelle. Deze knappe Amerikaans-Ierse experte van soul, blues, rhythm-and-blues, jazz zorgt voor een muzikale topavond! Op woensdag 30 november om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be British Pop Invasion – Volume 4. Jaren 60 herleven. Op 3 december om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Dulce Pontes (PRT). Fadoster Pontes komt naar Heerlen! Op 6 december, 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Jóhann Johannsson. De Golden Globe award en Oscar genomineerde componist combineert neoklassieke composities met ambient en electronica en presenteert in Hasselt zijn nieuwe album. Op 7 december, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Fred Hersch + Robin Verheyen Quartet. Jazz double bill met icoon Fred Hersch solo aan de piano en het quartet van Robin Verheyen, één van de toppers van de Belgische jazz. Op 13 december, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Abba Gold Europe. Een hommage aan de muziek van Abba in zijn originele vorm. Op vrijdag 16 december om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be

Lies Cuyvers en Ciska Vanhoyland van tout petit.

‘Wij hebben het altijd in bekende kinderboeken en oerverhalen gezocht.’

denk dan: waar zijn de tweehonderd meer die er vroeger vaak zaten. De kwaliteit van de voorstellingen is echt niet minder geworden. Ik ben ervan overtuigd dat er voldoende publiek is voor het soort jeugdtheater dat wij maken. Ze bereiken is –steeds meer– een vak apart.” “Het wordt ook moeilijker voor l’art pour l’art en ook sommige thema’s komen er bekaaid vanaf”, constateert Nienhuis. “Als we voor scholen werken, moet het ook aansluiten op de leerdoelen. Een voorstelling als Oorlogshelden, naar aanleiding van de belevenissen van onze moeders in de jaren 1940-1945, heeft het dan relatief makkelijk. Dat is theater maar ook meteen geschiedenisles. Voor Kwijt over dementie moet had geknokt worden. Theaters en theaterbezoekers vinden het niet echt gezellig. Het onderwijs heeft het niet over zo’n onderwerp.” Derksen merkt dat scholen “erg aan het zoeken” zijn. “Bij cultuureducatie ligt ook steeds meer de nadruk op zélf spelen. Het consumeren van een voorstelling is een beetje uit, kinderen zelf laten acteren juist erg in. Terwijl naar een museum gaan ook echt wat anders is dan ze zelf laten schilderen. Leer ze kijken. Raak ze in hun verwondering. Wij zijn bovendien vaak de eerste kennismaking met professioneel theater. We staan wat dat betreft aan het begin van de keten.” Het vanzelfsprekende van kinderen in de basisschoolleeftijd een keer laten ruiken aan theater is aan het verdwijnen, merken de makers. Nienhuis: “Het wordt ook steeds meer een gevecht om nieuwe verhalen te kunnen brengen. Mensen willen heel graag vooraf weten waar ze naartoe gaan. Doen er bekenden mee? Ken ik dit al van de tv? Heb ik er meteen beelden bij? Wordt het wel leuk? Dat zijn de vragen. Terwijl ik zo graag wil kunnen verrassen en verwarren. Een goochelaar die vooraf zijn truc al uitlegt, is ook minder leuk.” Derksen ziet het ook gebeuren: “Het heeft volgens mij te maken met de enorm toename van het aanbod op het gebied van vrije tijd en recreatie. Er is enorm veel concurrentie voor dat ene middagje of avondje uit. Ik neig ook naar psychologiseren: in een wereld in transitie, waar dingen in zo’n rap tempo veranderen, hebben mensen behoefte aan houvast. Nostalgie biedt dat.” Tout petit kan zich onttrekken aan de tendens. “Wij werken niet met verhalen, maar heel erg met vormen, visueel”, vertelt Cuyvers. Tout petit danst met evenveel gemak in België als in Lausanne of Kassel. “In onze eerste voorstelling, Kom mee, Leon!, stond een Piaggo, zo’n Italiaanse driewieler, centraal. De tweede, Schots en scheef, bouwden we op rond elf ongelijke tafels waarmee je door ze goed te stapelen toch een piramide kunt bouwen. Kinderen kunnen abstracter kijken dan volwassenen. De taal van het lichaam staat nog heel dicht bij ze.” Hetpaarddatvliegt speelt komend najaar een interpretatie van Hamlet, waarbij de drie acteurs zichzelf begeleiden op cello, akoestische en elektrische gitaar. Het is een voorstelling voor kinderen van acht tot veertien jaar, maar Nienhuis denkt dat misschien ook wel vaders en moeders nieuwsgierig worden. “Mensen die niet zo snel

SEPTEMBER 2016

naar een uitvoering van een werk van Shakespeare zouden gaan, maar onze vereenvoudigde versie wel aandurven. Het is nog altijd een heel actueel stuk over opkomen voor je idealen en de vragen wat waarheid is en of je alles zomaar kunt zeggen.” Het Laagland zoekt het in de sprookjesen legendesferen met De prins op het knappe paard en Joris & de drakentemmers. Derksen: “Wij hebben het altijd in bekende kinderboeken en oerverhalen gezocht. Toen Het Laagland succes begon te krijgen, hoorden je andere makers roepen: Zo kunnen wij het ook. Nu zie ik ze iets soortgelijks doen. Bij het Laagland geven we juist een volledig eigen draai aan die verhalen. Ik zet de bekende helden tegenwoordig wel, anders dan vroeger, in de titel, zoals onlangs bij Expeditie Peter Pan en Robin Hood. Zo haal je de mensen naar binnen.” Het Laagland maakt ook nog Zo gefixt, een korte voorstelling die zowel in schoolklassen als op bijzondere locaties als bedrijfskantines kan worden opgevoerd. “Het gaat over het generatieconflict tussen twee monteurs, een oudere en een jongere, die samen een klus moeten klaren. Tussen de twee acteurs botst het in het echt niet zo. Je ziet wel de verschillen. De oudere is gespecialiseerd in het acteursambacht. De jongere is net als andere leeftijdgenoten van alles tegelijk, ook meer ondernemer.”

hetpaarddatvliegt.nl, toutpetit.be en hetlaagland.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

Scandinavië is hot. Niet letterlijk, want het is er steenkoud. Deens design siert menig huis en Noorse misdaadseries zijn populair. De ruige natuur spreekt tot de verbeelding en de beste kok ter wereld komt uit Denemarken. Cultuurcentrum Hasselt brengt een ode. D O O R PAT R I C I A P I S T E R S

ODE AAN HET NOORDEN C

ultuurcentrum in Hasselt organiseerde de afgelopen jaren vaker een Nordic Night, een festival met bijna dertig bands uit Noorwegen, Zweden, Denemarken en IJsland. Nu groeit het uit tot een driedaags festival, met naast muziek ook aandacht voor dans en film.

Liefhebbers van gedurfde klassieke muziek kunnen hun hart ophalen bij de Noorse Barokksolistene. Met een grote dosis humor steken zij bekende barokcomposities van onder andere In Noorwegen Dowland, Biber en Holborne in een nieuw heeft Isunget jasje. In hun programma The Image of Melancholy combineren ze de typerende zelfs een zwaarmoedigheid in de muziek van hun eigen Scandinavische voorvaderen met verfijnde platenlabel technieken en avontuurlijke ideeën. Onder voor ijsmuziek. leiding van de bekende Noorse violist Bjarte Eike gaat het gezelschap muzikale duels aan en vervlecht barokke jamsessies met traditionele volksmuziek. Landgenoot Terje Isungset pakt het anders aan. Elke winter reist hij naar de bevroren meren in het uiterste noorden om daar grote ijsblokken uit te zagen. Hiervan maakt hij instrumenten: een triangel, hoorn of xylofoon. In zijn thuisland heeft de percussionist veel succes met zijn ijzige klanken, die vergezeld gaan van elektronica, de sprookjesachtige stem van sopraan Maria Skrames en betoverende videoprojecties. In Noorwegen heeft

THEATERMAGAZINE JEROEN

SEPTEMBER 2016

Isunget zelfs een eigen platenlabel voor ijsmuziek. Tevens is hij organisator van het jaarlijkse Ice Music Festival. Nordic night(s) heeft ook een première in petto. Empathy van Neon Dance. In de producties werkt het internationale gezelschap nauw samen met kunstenaars, onderzoekers en muzikanten. Empathy wordt live begeleid door de IJslandse celliste Gyda Valtysdottir van múm. Geïnspireerd op het boek Zero degrees of empathy van psycholoog Simon BaronCohen, reflecteren de dansers in hun bewegingen op het menselijke inlevingsvermogen. Zij balanceren langs en over elkaar heen, zich een weg banend door het bekroonde laser-landschap van designcollectief Numen. De toneelvoorstelling Onbekend Land, over het overleven van eenzaamheid, moet vooral jongeren aanspreken. Na een lange reis vindt een meisje haar thuis op een ijzige bergtop. Het is een bevreemdende maar fantasievolle Noordse plek, die

De Noorse Barokksolistene. foto Elias Gammelgard.

uitnodigt om ontdekt te worden. Onbekend Land is een productie van Het Houten Huis, een beeldend muziektheatergezelschap uit Groningen dat met vorige voorstellingen wereldwijd in de prijzen viel. Oorkaan en het Nordland Visual Theatre droegen Het aan Onbekend Land bij met live muziek en aanhoudende verbazingwekkende beelden. gebrek aan Ook in de uitgebreide programmering van Nordic night(s) blijft er ruimte voor avontuurlijke zonneschijn pop en rock uit het Noorden met Exec, Søren inspireerde de Juul en Liima op één avond. Van de desolate en kunstenaars tot verstilde pianosongs van Exec over ‘de Deense Bon Iver’ Søren Juul tot Liima of Efterklang het maken plus de Finse percussionist Tatu Rönkkö. De van een typerende sound en klankkleur van Efterklang audiovisuele blijft onderhuids herkenbaar maar met Rönkkö beleving van erbij klinkt de band ook een stuk elektronischer. De meeslepende vocals van Casper Clausen de ‘nacht gecombineerd met stuiterende experimentele zonder einde’. electro mondden uit in een groove die stilstaan onmogelijk maakt, en die het beste kan worden omschreven als een kruising tussen David Bowie en Darkside. Tijdens Nordic night(s) is er ook een randprogramma met kunst, film, debat en reflectie. Een bijzonder project is Poolnacht, een filminstallatie van Post uit Hessdalen in

SEPTEMBER 2016

coproductie met Muziektheater Transparant & Wintervuur Festival. Aan de basis van de installatie stond een reis naar het eiland Sørøya, gelegen in het meest noordelijke deel van Europa, ver voorbij de noordpoolcirkel en vlakbij Groenland. Het is een onherbergzaam gebied, waar de winters in duisternis gehuld zijn. Het aanhoudende gebrek aan zonneschijn inspireerde de kunstenaars tot het maken van een audiovisuele beleving van de ‘nacht zonder einde’. Een ervaring die de mystiek en aantrekkingskracht van het hoge noorden nog maar eens benadrukt. Nordic night(s) van donderdag 27 tot en met zaterdag 29 oktober 2016 in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be/programma/ nordic_night_s_

THEATERMAGAZINE JEROEN

Harry Piekema: “De illusie van het ego, dat blijf ik een fantastisch onderwerp vinden.” foto Rob Becker

THEATERMAGAZINE JEROEN

SEPTEMBER 2016

Harry Piekema speelde dit jaar een politicus in de theaterversie van de Deense serie Borgen . Hij moest openen met een monoloog over een gehaktbal. Was dat niet al te kluchtig? Want wie kent hem niet als filiaalchef in de spotjes van Albert Heijn? “Ik zag ook de uitdaging: er iets heel serieus van maken.” D O O R PA U L VA N D E R S T E E N

ROEM IS EEN

WANKEL TRAPJE Het is precies wat Piekema (57) zo aantrekt in zijn vak. In het diepe springen. Steeds weer nieuwe lagen van zichzelf aanboren. Zijn publiek wil hij op een zelfde manier prikkelen. Piekema’s nieuwe voorstelling Man wil trap op met lampje schiet alle kanten op. Hij speelt, zingt en danst. “Met behulp van een choreograaf heb ik de lindyhop aangeleerd. Na een vrolijk meezingliedje een beklemmende monoloog van een pedofiel voor een rechtbank brengen. Dat vind ik heel erg fijn om te doen.” Het doet ook recht aan de veelzijdige achtergrond van Piekema. Hij begon zijn loopbaan 35 jaar geleden samen met Genio de Groot met wie hij het clownsduo Hamm & Hoppa vormde. Daarna deed hij theater, jeugdtheater, muziektheater, tv- en filmwerk. Piekema’s denken over zijn voorstellingen begint vaak met een beeld. Toen hij een show maakte voor De Parade van vorige zomer, ging het om de combinatie van een titel, Onbekend, en zijn portretfoto. Dat vond de acteur grappig. Want na elf jaar optreden als filiaalchef meneer Van Dalen in reclamespotjes van Albert Heijn had hij zo ongeveer het bekendste hoofd van Nederland. Hij wilde na dat decennium van exclusieve optredens voor de supermarkt bovendien maar wat graag de onbekende kanten van zichzelf laten zien. “Er zat nog een diepere laag onder, de thematiek van de voorstelling: in hoeverre kun je de ander echt leren kennen?” Het brainstormen voor het programma waarmee Piekema dit najaar de theaters

ingaat ving aan met het beeld van een trap op het podium. ,,Daar met iets kwetsbaars opklimmen is meteen iets waar je een heel nummer van kunt maken. Die trap is natuurlijk ook een metafoor voor leven en loopbaan. Steeds een treetje hoger willen met het risico dat alles uiteindelijk in elkaar dondert.” Roem beschouwt Piekema ook als een wankel trapje. “Bekendheid is een tweesnijdend zwaard. ‘Destijds was Aan de ene kant wil zelfs één keer je het heel graag. Aan optreden de andere kant werkt in een het beklemmend. Alles wordt uitvergroot. Zelfs reclamespot de kleinste dingen gaan not done.’ opvallen. Eén fout en je staat er gekleurd op.” Dik een decennium acteerde Piekema enkel en alleen voor ’s lands grootste grootgrutter (er was zelfs contractueel vastgelegd dat hij enkel bij Albert Heijn zijn boodschappen mocht doen). Hij dacht na wat hij daarna wel en niet meer wilde doen. Geen jeugdtheater meer, besloot hij. Wel: mooie rollen bij een serieus gezelschap, regisseren, film- en tv-werk en lekker gevarieerde eigen voorstellingen. “En het kwam allemaal op mijn pad”, constateert de acteur tevreden. Van het Swiebertjeeffect, waar Joop Doderer levenslang over bleef klagen, heeft Piekema geen last. “De tijden zijn veranderd. Veel meer dan toen is het geaccepteerd dat je als acteur SEPTEMBER 2016

verschillende dingen doet. Destijds was zelfs één keer optreden in een reclamespot not done.” Zijn terugkeer op de podia had iets weg van de koe die na een winter op stal weer de wei in mag. Piekema genoot en geniet. De voorstellingen vorig jaar op De Parade waren leuk, maar slopend. “Je moet daar heel hard werken om de aandacht te trekken en de aandacht vast te houden. Het is voortdurend vechten tegen de omstandigheden, bijvoorbeeld tegen het omgevingslawaai. Daarom kijk ik er naar uit om in de schouwburgen te staan. Je kunt daar veel meer je eigen sfeer maken. Kleiner spelen. Gebruik maken van de stilte.” Net als Onbekend gaat Man wil trap op met lampje uiteindelijk ook over kennen en niet kennen van de ander en jezelf. “De illusie van het ego, dat blijf ik een fantastisch onderwerp vinden. Het is nodig om te kunnen functioneren. Tegelijkertijd komt er een enorme hoeveelheid bedrog en zelfbedrog bij kijken. Kijk hoe Facebook volstaat met perfecte mensen.” Piekema hoopt de mensen te laten lachen en te ontroeren. “In het ideale geval is het niet alleen een prikkelende, maar ook een verkwikkende voorstelling omdat ik laat zien hoe je bestaande beelden van jezelf kunt loslaten. Dat ze naar huis gaan met de gedachte: als hij iemand anders kan zijn, dan kan ik het ook.” Harry Piekema. Man wil trap op met lampje. Op 23 oktober in Schouwburg De Domijnen, Sittard en op 1 december in Parktheater Eindhoven. Harrypiekema.com

THEATERMAGAZINE JEROEN

HET IS NET VOETBAL 46

THEATERMAGAZINE JEROEN

Howard Shelley. foto Matthew Andrews

SEPTEMBER 2016

Orkest, kamermuziek of voetbal: het is allemaal een kwestie van samenspel. Howard Shelley en Lars Vogt dirigeren deze herfst de philharmonie zuidnederland vanachter de vleugel. “Een heel goede training voor het orkest.” D O O R D U N C A N L I E F F E R I N K

‘Je kunt de dirigent niet vervangen. Dat hoeft ook niet. Als er geen dirigent is, vallen er kleine gaten.’

ptreden als solist en tegelijk het orkest dirigeren? “Ik zie geen nadelen”, zegt Howard Shelley. “Ik zou haast geen concert weten waarbij het niet kan”, zegt Lars Vogt. Howard Shelley doet het al jaren. In 1991 nam hij voor het eerst twee pianoconcerten van Mozart op waarbij hij zowel de rol van solist als die van dirigent vervulde. Tot op de dag van vandaag vormt de combinatie van soleren en dirigeren het leeuwendeel van zijn concertoptredens. “Als solist in de meeste klassieke concerten heb je de eerste paar minuten niks te doen”, schrijft Shelley (Londen, 1950). Hij beantwoordt vragen liever per e-mail dan in een interview. “Ik wil de eerste noten graag zelf dirigeren. Vanaf dat moment zet je de toon en kun je het publiek mee het stuk in trekken. Het is zoiets als het magische ‘Er was eens...’ aan het begin van een sprookje.” Zijn jongere collega Lars Vogt (Düren, 1970) valt hem bij: “Het gaat me er niet om de dirigent te ontlopen. Samenwerken met een goede dirigent kan heel inspirerend zijn.” Wat kan hij anders zeggen? Naast zijn carrière als pianist is Vogt sinds vorig jaar chefdirigent van de Royal Northern Sinfonia. Maar toch: “Als je alles zelf in de hand hebt, is het veel makkelijker om de grote muzikale lijn vast te houden.” Spelen zonder dirigent vraagt meer van het orkest, maar een rondje langs een aantal orkestleden leert dat ze het in essentie met Shelley en Vogt eens zijn. “Tellen kunnen we zelf ook”, zegt paukenist en slagwerker Raymond Spons half grappend. “Het gaat om de grote lijn. Een solist met een duidelijke muzikale visie kan die lijn ook door zijn spel aangeven.” Een goed orkest speelt “met de oren”, zoals Howard Shelley het uitdrukt: “De musici moeten zich altijd in een fractie van een seconde aanpassen aan wat hun collega’s doen. Het volgen van een solo-instrument is niet meer dan een uitbreiding daarvan.” Speciale eisen stelt het spelen zonder dirigent vooral aan de concertmeester en de aanvoerders van de verschillende instrumentgroepen. Een extra accentje, een beweging met de strijkstok of een oogopslag kunnen wonderen doen. Eerste cellist Gabriel Arias Luna: “Je kunt de dirigent niet vervangen. Dat hoeft ook niet. Als er geen dirigent is, vallen er kleine gaten. Die moet je opvullen. Dat kun je natuurlijk voorbereiden, maar het gebeurt vooral tijdens het spelen. En het is zeker niet alleen het werk van de aanvoerders. Alle oren van het orkest zijn belangrijk.” Samen met de philharmonie zuidnederland speelt Howard Shelley eind september en begin oktober het kristalheldere Pianoconcert nr. 18 (KV 456) van Mozart. Shelley is lang niet de eerste die de rollen van solist en dirigent juist bij Mozart combineert. Andere grote pianisten – Murray Perahia, Daniel Barenboim, Christian Zacharias – deden hetzelfde. Mozarts concerten lenen zich daar volgens Shelley bijzonder goed voor, omdat ze geschreven zijn als kamermuziek, maar

SEPTEMBER 2016

dan op een iets grotere schaal. Kamermuziek. Het lijkt het toverwoord in dit verband. Iedereen noemt het. De gelijkwaardigheid, de intimiteit en het perfecte samenspel van het strijkkwartet of het pianotrio zijn het ideaal voor een orkest zonder dirigent. “Als er een dirigent is, dan heeft hij het gedaan als er iets fout gaat”, lacht eerste violist en concertmeester Lei Wang. “Maar als er geen dirigent is, zijn we zelf verantwoordelijk. Dat is een heel goede training voor het orkest.” Ruim een maand na Howard Shelley treedt Lars Vogt aan bij het orkest. Hij speelt geen Mozart, maar het Tweede Pianoconcert van Brahms. Dat kun je nu niet direct kamermuziek noemen. Het stuk begint klein en overzichtelijk met een dialoog van hoorn en piano, maar na een paar minuten zit je in een symfonie, niet in een strijkkwartet. “En toch, als je goed luistert”, zegt Lars Vogt, “zit ook dit concert in elkaar als kamermuziek. Het is niet anders dan bijvoorbeeld het Pianokwintet van Brahms dat ik ook vaak heb gespeeld.” “De grotere schaal maakt het misschien lastig om Brahms zonder dirigent te spelen”, zegt concertmeester Lei Wang. “Maar bedenk dat Mozart op een andere manier lastig is. Hij schrijft veel minder noten, maar die moeten wel allemaal goed zijn. Uiteindelijk gaat het om het samenspel. Het is net voetbal. ”

Een Engelse Mozart door philharmonie zuidnederland met Howard Shelley als solist en dirigent. Pianoconcert nr. 18 van Mozart en symfonieën van Mozart en Haydn. Toernee van 29 september t/m 7 oktober 2016. Lars Vogt brengt Brahms en Dvorák door philharmonie zuidnederland met Lars Vogt als solist en dirigent. Tweede Pianoconcert van Brahms en Vijfde Symfonie van Dvorák. Toernee van 3 t/m 6 november 2016. philharmoniezuidnederland.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

(Advertentie)

Dans EUREGIONALE

AGENDA

Amina Khayyam Dance Co danst Yerma, Indiase Kathak op 26 oktober in Eindhoven. foto Vipul Sangoi

Best of the Fest – dansfestival. Internationaal en grensverleggend. Ruim 20 voorstellingen. Van 1 t/m 4 september in Parktheater Eindhoven. Bestofthefest.nl Joost Vrouenraets, Kenzo Kusuda en Marika Meoli – Frontier. Op 14 en 15 september om 21.00 uur aan de Kasteelruïne te Born (openlucht). Uitbalie.nl Jakop Ahlbom – Swan Lake. Bewerking van de klassieker. Op 20 september om 20.00 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Louis Van Haverbeke/Campo – Kokokito. Speelse performance van deze jonge choreograaf/ performer. Op 22 september om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be Rodrigo Sobarzo – Remote Sense. Een intrigerende voorstelling tussen dans en performance. Op donderdag 22 september om 21.30 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be Moussem / Radouan Mrziga – 3600. Vier dansers bouwen een performance. Op zaterdag 1 oktober om 20.15 uur op locatie in Genk. tickets@genk.be Samir Calixto / Korzo producties & NDT – M. Dans op Mahler. Op 1 oktober om 20.30 in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl Ann Van den Broek – We Solo Men. Krachtig ritmisch groepswerk. Op 4 oktober, 20.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl Ragus – Dans en muziekshow uit Ierland. Het beste van de wat de Ierse dans- en muziekcultuur te bieden heeft. Op 7 oktober om 14.30 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl Samir Calixto – M. Compromisloze kruising van pure muzikaliteit en intense lichamelijkheid. Op 18 oktober, 20.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl

THEATERMAGAZINE JEROEN

Gotra/Joost Vrouenraets – Pandora. Dansvoorstelling over het menselijk falen. Op 25 oktober om 20.15 uur in Schouwburg De Domijnen Sittard-Geleen. Uitbalie.nl

Maria Juncal & Company – Flamenco Fantasy. Authentieke flamencoshow. Op 2 december om 20.30 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

Amina Khayyam Dance Co – Yerma. Indiase Kathak. Op 26 oktober om 20.30 uur in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

Lisbeth Gruwez/Voetvolk – Lisbeth Gruwez dances Bob Dylan. Uitgepuurd en minimalistisch, verzonken in dialoog met de muziek. Op 7 december, 21.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

Neon Dance – Empathy. Eén van de meest veelbelovende jonge dansgezelschappen uit het Verenigd Koninkrijk. 27 oktober, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

Introdans – Tutti. 45 jaar Introdans jubileumprogramma met o.a. werk van Sidi Larbi Cherkaoui. Op 7 december, 20.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl

LeineRoebana – Light. Grote jubileumvoorstelling over eigenheid en harmonie in een kakafonie van culturen. 1 november, 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl

Panama Pictures – Portraits and short stories. Indringend visueel verhaal. Op 8 december 20.30 in Parktheater Eindhoven. parktheater.nl

Ballet Vlaanderen – WEST: Bokaer, Cunningham & Forsythe. Drie Amerikaanse choreografen, elk met hun eigen visie, identiteit en unieke bewegingstaal. 3 november, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Cie Thor / Thierry Smits – Anima Ardens. Een wervelende choreografie gebracht door naakte dansers. Zaterdag 5 november om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be Claire Croizé/ECCE – EVOL. Nieuwe groepschoreografie van Claire Croizé, met muziek van o.a. David Bowie. Op 15 november, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be ODD Continent – Morning Blossoms. Balletdansers, musici en operazangers in een family-event in Broadway stijl. Op 15 en 16 november, 20.00 uur in Theater Heerlen. plt.nl Jakop Ahlbom – Swan Lake. Met indierockband Alamo Race Track. Op 29 november, 20.30 uur in Theater Heerlen. plt.nl SEPTEMBER 2016

Jakop Ahlbom & ICKamsterdam – Swan lake. Ahlbom goes Zwanenmeer: een moderne vertaling van Het zwanenmeer, een vrije interpretatie van het oorspronkelijke sprookje. Op 14 december, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be Peeping Tom – Moeder. Dans, theater, acrobatie, muziek… alle ingrediënten als één geheel in deze knappe dansvoorstelling. Op dinsdag 20 december 2016 om 20.15 uur in C-mine cultuurcentrum. tickets@genk.be Anne Teresa De Keersmaeker/Rosas – Rain. Een absolute klassieker van de hedendaagse dans. Op 3 februari, 20.00 uur in cultuurcentrum Hasselt. ccha.be

Als medewerker in een Japanse katoenfabriek raakte Mami Izumi gefascineerd door de fijne, secure bewegingen van handen en voeten aan het weefgetouw. De aandacht, inspanning en overgave van de arbeiders verleidde haar tot het maken van een de dansvoorstelling. D O O R PAT R I C I A P I S T E R S

poëzie in de weverij H

et weven van textiel is een eeuwenoude traditie. Lange tijd werd het met de hand gedaan, later werd het proces geïndustrialiseerd. Machines namen de werkzaamheden over, maar moesten wel bediend worden. Door mannen, vrouwen en kinderen. Het werk was gevaarlijk, zwaar en ongezond. De weverij was een plek waar dagelijks bloed, zweet en tranen vloeiden. Danseres Mami Izumi heeft andere associaties met de weverij. Ze raakte door het werk gefascineerd en maakt er een voorstelling over, haar eerste als choreograaf. Mami Izumi werd geboren in 1987 in Kobe, Japan. Al op jonge leeftijd runde zij haar eigen balletschool in Osaka. Ze danste bij de Homura Tomoi Ballet Company. In 2012 begon Izumi aan het dansprogramma op de Salzburg Experimental Academy of Dance in Oostenrijk. Ze werd ook geselecteerd voor het BODHI project: een artist in practice programma. Het resultaat Sens Interdit werd in meer dan vijftien landen opgevoerd. Sindsdien heeft de jonge Japanse een goede internationale reputatie opgebouwd. Momenteel woont Izumi in Maastricht. Zij danste onder meer in de GOTRA-producties Charlie Goes en Pandora van Joost Vrouenraets. Voor het maken van Cotton krijgt zij steun van GOTRA als producent en van Joost Vrouenraets als coach. Talentmakelaardij VIA ZUID, een organisatie voor talentontwikkeling in de podiumkunsten in en vanuit

Izumi ging tijdelijk terug in Japan om nieuwe inspiratie op te doen in drie weverijen.

Mami Izumi. foto Felix Baumsteiger

Limburg, de festivals FASHIONCLASH en Musica Sacra omarmen het project als coproducenten. Izumi’s ervaringen in de katoenfabriek en herinneringen aan het geluid van de weefgetouwen, brachten haar tijdelijk terug in Japan om nieuwe inspiratie op te doen in drie weverijen. De video’s die zij hiervan maakte, vormen een wezenlijk onderdeel van haar voorstelling. Ook werkte ze samen met mode-ontwerper Verena Klein. Het resultaat is een voorstelling op het snijvlak van dans, installatie en mode. Een mix van beweging, design en poëzie, met op de achtergrond het aanhoudende gedreun van de weefgetouwen. Cotton, Mami Izumi. GOTRA, co-productie: VIA ZUID, FASHIONCLASH, Musica Sacra. Te zien in Maastricht, PAS (University College, 8, 9 september); Musica Sacra (AINSI, 16, 17, 18 september) viazuid.com, mamiuzumi.com

SEPTEMBER 2016

THEATERMAGAZINE JEROEN

Mozart was de eerste liefde van de Italiaans-Nederlandse pianiste Saskia Giorgini. En ze is nog steeds weg van de componist. “Die perfectie waarmee alles in alle eenvoud precies op zijn plaats valt. Dat heeft bijna iets filosofisch.” D O O R PA U L VA N D E R S T E E N

e kon daarom haar geluk niet op toen ze begin dit jaar, nota bene in Salzburg, het Internationale Mozart Concours won. Behalve de eer en een geldbedrag van tienduizend euro leverde het volop nieuwe uitnodigingen op. “En het mooie is: iedereen wil nu dat ik ook werk van Mozart speel.” Giorgini’s ouders waren liefhebbers van klassieke muziek. Zelf speelden ze niet. Saskia begon op haar vierde. “Lang bleef het letterlijk spelen. Het serieuze kwam pas later. Dat is maar goed ook, want ik was toen nog heel rebels en bij elke vorm van dwang afgehaakt.” Pas in haar puberteit werd haar hobby serieuzer. Aan Giorgini’s talent werd verder geschaafd op prestigieuze opleidingen in Imola, Turijn, Pinerolo en Salzburg. Inmiddels geldt ze als een van de meest interessante pianisten van haar generatie en wordt ze geprezen om haar techniek en gloedvolle interpretaties. Het interview met Giorgini (31) gaat in het Nederlands. Aan het begin van het gesprek vraagt ze of ze in geval van nood mag overschakelen op Engels. Het is maar een paar keer nodig. De rest van de tijd redt ze zich prima in de taal van haar Nederlandse moeder. “Mijn grootouders woonden tegenover de schouwburg in Sittard. Mijn opa zei altijd: ‘kind, wat zou het mooi zijn, als je daar nog eens zou optreden’. Ze zijn er helaas niet meer. Maar toch is het bijzonder om er nu te staan.” Behalve Mozart speelt ze er werken van Chopin en Rachmaninov. “Chopin is een

THEATERMAGAZINE JEROEN

Saskia Giorgini. foto Allard Willemse

Iedereen wil Mozart liefde uit mijn tienerjaren. Zo rond mijn vijftiende, zestiende speelde ik hele dagen zijn composities. Ik was verliefd op iemand die me niet wilde. Via Chopin kan ik terugkijken naar mijn jongere ik. Zowel in Chopins werk als in dat van Rachmaninov zit altijd iets van nostalgisch terugverlangen. Het waren mannen die verdreven waren uit hun vaderland.” Zelf staat ze ook op het punt haar geliefde Italië te verruilen voor het buitenland, waarschijnlijk wordt het Wenen. “Ik ben zolang gebleven als ik kon. Ik hou van het klimaat, het eten, de overal aanwezige historie. Maar de corruptie, het sociale en culturele klimaat stuiten me tegen de borst. Het gaat hier niet om wie je bent, maar om wie je kent. Ik hoop elders meer bezig te kunnen zijn met de essentie van muziek.”

Saskia Giorgini speelt op zondag 25 september in Schouwburg De Domijnen Sittard.

SEPTEMBER 2016

‘Het gaat hier niet om wie je bent, maar om wie je kent. ’

THEATER AAN ZEE/TAZ OOSTENDE 28 juli-6 aug Nick Steur | Tim de Paepe www.theateraanzee.be LMBG FSTVL MIDDEN-LIMBURG (+B) 24-28 aug Marie van Vollenhoven | Mami Izumi | Sien Vanmaele | Tim de Paepe | Merel Smitt www.limburgfestival.nl ZOMERPARKFEEST VENLO 26-28 aug Els Roobroeck www.zomerparkfeest.nl CULTURA NOVA PARKSTAD 26 aug - 4 sept Sien Vanmaele | Ruud Horrichs | Nina Willems www.cultura-nova.nl PAS+ MAASTRICHT UNIVERSITY 8-10 sept Marie van Vollenhoven | Mami Izumi | Nina Willems www.pasmaastricht.nl DE opROER ROERMOND 11 + 16 sept Lieneke Pisters | Jamie de Groot | Marie van Vollenhoven | Nina Willems | Michai Geyzen www.oproermond.nl MUSICA SACRA MAASTRICHT 15-18 sept Mami Izumi www.musicasacramaastricht.nl OUVERTURE VENLO / DOMANI 18 sept Marie van Vollenhoven | Nina Willems | Michai Geyzen www.ouverturevenlo.nl WEEK VAN DE WERKPLAATS/C-MINE GENK 21-24 sept Le Mouton Noir | Tim de Paepe | Ruud Horrichs | Makersdagen www.c-mine.be DE NEDERLANDSE DANSDAGEN MAASTRICHT 7-9 okt Dario Tortorelli www.nederlandsedansdagen.nl SALON DE HEERLIJKHEID, KASTEEL BAEXEM 25 sept, 23 okt, 27 nov oa. Annet Bremen | Suze Milius | Ruud Horrichs www.kasteel-baexem.nl WINTERNACHTEN MAASTRICHT / AINSI 16 - 18 dec Nieuwe makers op showcasefestival ism SoAP www.soap-it.eu CROSSCURRENTS FESTIVAL/JAZZ MAASTRICHT 13 mei 2017 Marie Van Vollenhoven www.jazzmaastricht.com

51 Meer informatie over makers, en agenda viazuid.com SEPTEMBERvoorstellingen 2016 THEATERMAGAZINE JEROEN

Nederlandse Dansdagen 2016

Geniet tijdens Festival de Nederlandse Dansdagen in ĂŠĂŠn weekend van de top van de Nederlandse dans in al haar verschijningsvormen. Van urban dance tot avant-garde en van ballet tot moderne dans / nederlandsedansdagen.nl

beeldconcept en ontwerp Esther Noyons/ fotografie Annaleen Louwes

Maastricht

7 tm 9 okt / THEATERMAGAZINE JEROEN

SEPTEMBER 2016