Tijdreizen met Abdelkader Benali Wouter Paijmans in zijn studio
zuiderlucht maandblad voor kunst en cultuur _
14e jaargang _ 10/2020
Sarah van Binsbergen over Ger Lataster
10
In Iran wonen geen homo’s Ken van Mierlo blijft graag in de buurt Martijn Paulen over designstad Eindhoven Spelen! Robin Proper-Sheppard Kunst is meer dan een troostmachine
Tim Walker kiest Wonderful Things
1 1 feb 24 jan
Hedendaags design rond leven en dood
Een reis in en door de tijd
Info & tickets cubedesignmuseum.nl
Fotografie: gesubsidieerd door de Provincie Limbur g
Serge Technau Francesco D’Angelo
Bonnefanten 29.09.2020 – 18.04.2021
Beeld: Brian Elstak (illustratie), Serana Angelista (grafisch ontwerp)
SAy It + Loud –
PODIUM EXPO 10.2020
MA 21.09.2020 — 10:00 — EXPO
LODE, GIDO & PETRUS VANLESSEN Vanlessen 3 (t.e.m. 11.12) DO 01.10.2020 — 20:15 — KLASSIEK
CAROUSEL CHAMBER MUSIC ENSEMBLE Mozart, Weber, Schubert ZO 04.10 & MA 05.10.2020 — 19:00 & 20:15 — CONCERT
NOVASTAR Word’s Out Tour
DI 06.10.2020 — 20:15 — LEZING
WOUTER DEBOOT Dwars door Oceanië
WO 07.10.2020 — 20:15 — KLASSIEK
JAN VERMEULEN & VEERLE PEETERS Weens sentiment en Hongaarse passie VR 09.10 / ZA 10.10 / ZO 11.10.2020 — 18:00 — CIRCUSTHEATER
CIRCUS RONALDO Applaus (vanaf 5 jaar)
DI 13.10.2020 — 20:15 — KLASSIEK
BEETHOVEN 2020 - ALON SARIEL & ISHAY SHAER Mandoline Tales WO 14.10.2020 — 20:15 — LEZING
RUDI VRANCKX Oorlogen en problemen van onze tijd DO 15.10.2020 — 20:15 — THEATER
PETER DE GRAEF Henry
19:30: inleiding
ZO 18.10.2020 — 17:00 & 20:15 — KLASSIEK
SCHERZI MUSICALI Stabat Mater - G.B. Pergolesi DI 20.10.2020 — 20:15 — THEATER
RATAPLAN Een Jihad van Liefde
ZA 24.10.2020 — 15:00 — FAMILIE
GRENSGEVAL I.S.M. AIFOON Murmur (vanaf 4 jaar) ZO 25.10.2020 — 15:00 — KLASSIEK
CAPRIOLA DI GIOIA O.L.V. BART NAESSENS Paradiso Terrestre DI 27.10.2020 — 20:15 — DANS
ALEXANDER VANTOURNHOUT /NOT STANDING Through the Grapevine DO 29.10.2020 — 20:15 — KLASSIEK
ENACCORD & LUCIE CHARTIN Liebesreise
INFO & TICKETS: WWW.CCMAASMECHELEN.BE büro G29
foto: Novastar © Koen Keppens
VR 30.10.2020 — 20:15 & 22:30 — FILMCONCERT
GIANMARCO CELLINI COLLECTIVE Cellini presents Carbone
What started as two separate workshops became one organisation in 2017. Now, after three years of working together as Beeldenstorm/Daglicht, it’s time to speak as one.
Three workshops combined under one roof, in the heart of Eindhoven. Bring your ideas to life, together with us.
WE ARE MAKE EINDHOVEN makeeindhoven.nl
naar het museum! Het combiticket voor 28 musea in het hart van de Euregio Maas-Rijn. Verkrijgbaar in de musea of online op naarhetmuseum.eu. BEGAS HAUS Heinsberg • Burgenmuseum Nideggen • Columbus earth center Kerkrade • Continium discovery center Kerkrade • Cube design Kerkrade • De Vondst Heerlen • Deutsches GlasmalereiMuseum Linnich • Energeticon gGmbH Alsdorf • IKOB – Museum für Zeitgenössische Kunst Eupen • KuK Monschau • Kunsthaus NRW Kornelimünster • Leopold-Hoesch-Museum Düren • Ludwig Forum für Internationale Kunst Aachen • LVR Freilichtmuseum Kommern • LVR Rheinisches Industriemuseum Euskirchen • Museum Vieille Montagne Kelmis • Museum Zinkhütter Hof Stolberg • Museum Zitadelle Jülich • Nederlands Mijnmuseum Heerlen • Papiermuseum Düren • Römerthermen Zülpich – Museum der Badekultur• SCHUNCK Heerlen • Stadtmuseum Düren • Stadtmuseum Eupen • Suermondt-LudwigMuseum Aachen • Thermenmuseum Heerlen • Töpfereimuseum Raeren • Vogelsang IP Schleiden
naarhetmuseum.eu
inhoud
colofon
zuiderlucht 10/2020
Zuiderlucht (oplage 20.000) is een uitgave van Bodosz Media, in opdracht van de Stichting Zuiderlucht. De gedrukte versie is gratis verkrijgbaar op meer dan 600 plekken in ZuidNederland en Vlaanderen. Online: zuiderlucht.eu E-paper: zuiderlucht.eu/e-paper Inschrijven voor het wekelijkse online magazine ZL ExtraTijd kan via zuiderlucht.eu/extratijd Begunstigers krijgen ZL voor 63 euro per jaar
7
editorial — Duimen draaien Een groot deel van ons cultureel kapitaal blijft onbenut tot… ja, tot wanneer eigenlijk?
8
Een heuvel, wat cactusvruchten en ’n oude man
thuisbezorgd. Begunstiger worden kan via zuiderlucht.eu/begunstigers Capucijnenstraat 21 C10
Tijdreiziger Abdelkader Benali over een Nederlandse kaper in Marokko
6211 RN Maastricht 0031 433 500591 info@zuiderlucht.eu
12
‘Yes, wonderful things’ Fotograaf Tim Walker laat zich graag inspireren door de menselijke variëteit
Bladmanager: Christiane Gronenberg 0031 433 500591
17
ptmy — Het zwarte gat Robin Proper-Sheppard speelde op Bruis even intens als vroeger
18
bits — Stappenplan De wereld opnieuw ordenen, aannames herzien, andere vragen durven stellen.
18
studio — Een idee kan ook te vroeg komen ‘Denk je dat het leuk is’, zegt Wouter Paijmans, ‘om 500 truien te maken?’
20
in beeld — In Iran wonen geen homo’s Fotografen uit de hele wereld tonen hun werk bij PhotoBreda
22
Radicaal. Communist. Bourgondiër
0031 610 661205 c.gronenberg@zuiderlucht.eu Hoofdredacteur: Wido Smeets 0031 433 500591 0031 653 338905 w.smeets@zuiderlucht.eu Eindredacteur: Dieter van den Bergh 0031 654 966098 d.vandenbergh@zuiderlucht.eu Commercie: Karin Winkelmolen 0031 628 646578
Sarah van Binsbergen kijkt met jonge ogen naar het werk van Ger Lataster
k.winkelmolen@zuiderlucht.eu Max Majorana 0031 626 789236 m.majorana@zuiderlucht.eu
24
feuilleton — Het raam is voorgoed gesloten Het raam in Venlo stopt ermee | Maastricht heeft een Limburg Biënnale | De nacht laat zich raden in Turnhout | Het nieuwe normaal bij Z33
26
Dutch Design Week is geen schitterend ongeluk
Administratie: administratie@zuiderlucht.eu ZuiderLeven: Christiane Gronenberg
DDW-directeur Martijn Paulen over designstad Eindhoven
0031 610 661205 c.gronenberg@zuiderlucht.eu Medewerkers: Abdelkader Benali, Hannah van Binsbergen,
30
blendr & filtr — De kunst van het oordelen ‘Het leven is geen algoritme, het is functionerende wanorde.’
30
de voorkeur van — Filmmaker Ken ‘Kunnen we dit onderwerp niet skippen?’
31
zl boekentop-10 — Summersale was hot Van de ene binnenstad naar de andere, dan kom je wel een boekhandel tegen.
32
post zl — De troostmachine Voor hen ‘die in deze hersenloze tijden ijzerenheinig mooie dingen blijven maken.’
Twan van de Brand, Yannick Dangre, Marleen Daniëls, Edo Dijksterhuis, Hugo Emmerzael, Fons Geraets, Jasper Groen, Mars van Grunsven (New York), John van Hamond, Mat van der Heijden, Stan van Herpen, Emile Hollman, Rowland Jones, Pascalle Mansvelders, Ben van Melick, Cyrille Offermans, An Olaerts, Adrienne Peters, Merlijn Schoonenboom (Berlijn), Paul van der Steen, Kevin Toma, Leon Verdonschot, Joep Vossebeld, Anneke van Wolfswinkel, Patrick van IJzendoorn (Londen). Tekstcorrectie:
van Mierlo
Pieter Beek Grafisch ontwerp: Andrea Bertus / Buro Bertus Druk: Coldset Printing Partners, Beringen Bankrekening: IBAN NL55SNSB 093 67 79 675 Distributie: Ursem Koeriers Venlo — ISSN: 1875-7146
33-48
p dium_ De maandelijkse service-en cultuuragenda met berichten uit de sector, tips en columns
Cover: Tim Walker, Tilda Swinton, Renishaw Hall, Derbyshire, 2018 © Tim Walker Studio. Zie pagina 12.
5
? E E M K O O E J E DO uiderlucht ien jaar is Z In ruim dert ngevend een toonaa t to id e ro g uitge erland en in Zuid-Ned d la rb u u lt cu nline. papier en o p o , n re e d nwijs. Vlaan lend en eige e k k ri p , jk li Onafhanke het virus‌ Toen kwam t hard ft Zuiderluch e e h is is cr a De coron n en een de lockdow r o o D t. k a ltureel gera gekomen cu d n a st il st t vrijwel to n zonder vijf maande e w n te za leven akt ZL een it najaar ma D . n e st m o ink f nog t perspectie e h is l a , rt e doorsta is hoe snel d r. De vraag e k ze n o s d te stee lt – de eers or opkrabbe cultuursect end en hartverwarm jn zi n e v e ti initia viteit. n veel creati a v n e ig tu e g
t h c u l r e ui d Z n u e atieve t e r S c n e ng e
Ontwerp: Obidesign.nl
a via de en o ntv e i t a t s re in g o p d n tegenp u f d -cro w t h 0557 c 1 u / l r n e e t d c i Zu l/proje n . t s n u vo ordek ankt d e b t a rba Bij vo o eu n! t s w u vo o r
verleven akt, om te o p it u k o o t e nodig. Hoe h steun hard rs e d ie n e e hebben we lezers. die van onze n e n in g e b Om te srecht. ons bestaan is k e li b u p s On ten weten bben ons la e h u n a v n pen Vele cht de afgelo u rl e id u Z hoezeer ze belangrijk gemist. Hoe n e b b e h e d pen perio we de afgelo t a w t a d n e ze het vind jft bestaan. ebouwd, bli g p o n e b b e ubliek, jaren h we op ons p t a d m ro a a We hopen d kenen bij u, mogen re p o , rs ze le op onze dfunding. ngrijke crow la e b zo o deze L-team,
tZ Namens he
er
bladmanag ronenberg, Christiane G acteur ts, hoofdred Zuiderlucht Wido Smee er Stichting tt zi or vo , an Peter Fransm
editorial
zuiderlucht 10/2020
"#$%&'()*++$&'(
!
e zitten, lees ik bij mensen die er verstand van hebben, midden in een historische, wereldwijde crisis. Toch werden de 500 rijkste mensen van de wereld, zo meldde financieel persbureau Bloomberg, in het eerste halfjaar van het historische crisisjaar 2020 samen 809 miljard euro rijker. Een vermogensgroei van veertien procent. Onderknuppels als u en ik kunnen het hun niet nazeggen. Zo groeide Tesla-baas Elon Musk door naar een vermogen van honderd miljard. Jeff Bezos (Amazon) is inmiddels goed voor 200 miljard, zijn ex-vrouw MacKenzie Scott heeft 65,4 miljard als doekje voor het bloeden. Nog honderd miljoen te gaan, dan is ze de rijkste vrouw op aarde. Zoals wel vaker in de geschiedenis profiteren de rijken van een crisis, en levert de rest in – en niet zo’n beetje. Ondanks de stijgende welvaart is het besteedbare inkomen van de Nederlander er de laatste vijftien jaar niet op vooruit, maar achteruit gegaan. Wie er dan wel profiteert van die jaarlijkse groei? Zie de alinea hierboven. Met de miljarden aan steunoperaties die de overheid gedurende de coronacrisis rondstrooit, Een groot deel van ‘s gaat het niet anders. Volgens het klassieke kapitalistische gedachtegoed zal het, wanneer lands cultureel kapitaal het boven in de boom regent, onderaan gaan blijft onbenut tot… ja, druppen. U weet wel, de onzichtbare hand van good old Adam Smith die ervoor zorgt dat bij tot wanneer eigenlijk? economische groei iedereen, van hoog tot laag ⏤ profiteert. Tot zover de theorie. In april trok het kabinet 300 miljoen uit om de cultuursector, een van de zwaarst getroffen sectoren in de coronacrisis, tot de zomer overeind te houden. Dat bedrag ging vrijwel volledig naar de grote, gesubsidieerde instellingen, die zijn too big to fail, die mogen niet omvallen. Het idee was, meen ik me te herinneren, dat in elk geval een deel van deze miljoenen zou ‘doordruppen’ naar de tienduizenden werkloos thuiszittende zzp’ers. Niet dus. De instellingen hielden met het geld zichzelf overeind – en neem het ze eens kwalijk. Intussen heeft de minister er nog eens 482 miljoen bijgestort. De verwachting is dat ook van dat geld weinig bij de zzp’ers terecht komt. Zij krijgen pas bericht als ze weer nodig zijn om de sector op gang te trekken, als er weer behoefte is aan ideeën en aan jonge talenten die niet op een extra uurtje kijken om ze uit te voeren. Zo’n zestig procent van de werknemers in de cultuursector is zzp’er – een ongrijpbare groep die het cultureel kapitaal van de sector vormt, maar daar niet navenant voor wordt beloond. De facto zit een groot deel van ’s lands cultureel kapitaal thuis duimen te draaien tot... ja, tot wanneer eigenlijk?
OCTOBER (INCL. DDW) PROGRAM
(UN ) S
O
C
I
A
L
DESIGN MUSEUM EINDHOVEN Een fysiek / digitaal programma met tentoonstellingen, rondleidingen, symposia, boeklanceringen, discussies en meer! onomatopee.net
MUZIEK, DANS, THEATER EN BEELDENDE KUNST LEER JE BIJ KUMULUS
DROMENEN ONTDEKEK EN DO N! www.kumulus.nl
Vraag een gratis proefles aan
HARRY GRUYAERT RETROSPECTIEF
WIDO SMEETS | hoofdredacteur w.smeets@zuiderlucht.eu
MUSEUM HELMOND 29 SEPTEMBER 2020
28 FEBRUARI 2021
zuiderlucht 10/2020
Een heuvel, wat cactusvruchten en een oude man Jan Janszoon
8
zuiderlucht 10/2020
In Reizigers van een nieuwe tijd, dat hij schreef voor de Maand van de Geschiedenis, verbindt ABDELKADER BENALI het verhaal van de in Marokko belande piraat Jan Janszoon met zijn eigen geschiedenis. Een voorpublicatie.
I
n 2015 had ik al lang niet meer
Ik begon het lied van de piraat te zingen,
in de zee van Ighazzazzen
terwijl Ahmed me geamuseerd aankeek:
gezwommen. Ik bezocht de
‘Al die willen te kaap’ren varen / Moeten
kust na de draaidagen van een
mannen met baarden zijn / Jan, Piet, Joris
documentaire die ik maakte over
en Corneel die hebben baarden, die hebben
een eigenzinnige Riffijnse uit
baarden / Jan, Piet, Joris en Corneel die
Amsterdam, Khadija el Morabit. Zij
hebben baarden, zij varen mee.’
had net als ik hier haar roots en wij volgden
Ahmed wees in de verte. ‘Wie naar Europa
Abdelkader Benali. foto Bob Bronshoff
vierhonderd kilometer langs de kust, vergezeld door mijmeringen, in de verte hoorde ik een ramshoorn.
haar in haar zoektocht naar het verhaal van
wil kan nu door een mensensmokkelaar
haar trotse, sterke grootmoeder.
worden overgezet. Het gebeurt vanaf
De volgende dag loop ik naar de Grand
dezelfde stranden als waar vroeger de
Socco in Tanger, waar de jonge historicus
ouderwetse zeerovers opereerden.
Achraf Bellaali op mij wacht, hij heeft
Ik genoot van het uitzicht, slechts onderbroken door het aanzwellende
een boek voor me. We kennen elkaar
motorgeweld van de Spaanse 4x4 uit Melilla,
van Facebook, waar mensen me op zijn
die met doodsverachting naar beneden
werk wezen. Tijdens de draaidagen in
scheurde, en nam het landschap in me
Hier kan historisch
op. Rechts het dorp waar ik geboren was,
bewustzijn een dam
gezocht. De foto’s die ik van Ighazzazzen
Tanden, links de Witte Heuvel en daarachter
opwerpen tegen het
We hebben afgesproken op het terras
de Baai van Boughafer. Ik wist niet dat er
cynisme dat ervoor
in oostelijke richting de Kaap van de Drie
in die straal van een paar kilometer een
zorgt dat mensen hun
verborgen wereldgeschiedenis zat. Ahmed, de oom van Khadija en onze gids,
land willen verlaten.
sprak onafgebroken over het reilen en
⏤
zeilen in het gebied. In de auto wisselden
mijn landstreek heeft hij contact met me heb gemaakt hebben zijn interesse gewekt. van de Cinémathèque Rif, een in oude glorie herstelde cinema uit de tijd dat Tanger nog een internationale zone was. De millennials, expats en paradijsvogels van deze stad houden hier audiëntie. Bellaali is er al, voor hem op tafel ligt een boek. We bestellen thee. Hier aan de Grand
we verhalen uit over Ighazzazen. Mijn
Socco, het grote plein van de benedenstad
vader, een uitstekende bron, had me verteld over de rondtrekkende muzikanten die hun
Het enige verschil is dat het een
van Tanger, eindigde de karavaanroute
komst al van verre aankondigden met hun
miljardenbusiness is geworden. De piraten
door Afrika. De karavaan bestond uit
fluiten en trommels. De muziekmakende
van toen kaapten ook de bemanning en
duizenden kamelen die na een lange
soefi’s klopten op de deur om een aalmoes.
lieten die dan na betaling van losgeld
tocht door de Sahara tot stilstand kwam,
‘Er waren ook Joodse koperslagers en
vrij, zodat ze terug konden gaan naar hun
de kamelen zegen neer, de lading werd
leerbewerkers, die naar de markten
families in Europa. De mensensmokkelaars
onttakeld en door dragers overgebracht
kwamen en langs de dorpen trokken.’
van vandaag zetten tegen grof geld mensen
naar de haven, waar ze werd overgeladen
Ahmed kon dat bevestigen. Wanneer het
over die zich gekaapt voelen door de
op vrachtschepen voor Spanje en Gibraltar.
uitzicht mij beviel stopte ik en stapte uit om
bedroevende omstandigheden van hun
Toeristen en inwoners van de stad
er even van te genieten. De zee leek als een
leven.’
slalomden op het plein om de kamelen te
decorstuk tegen het land geplakt. Ahmed stond naast me en vertelde over hoe de zeerovers te werk gingen in de mist, en met
De zeerovers zijn nooit weg geweest.
ontwijken. Wie een cheque te wisselen had
Zolang de zee er is, zullen er piraten zijn.
kon dat bij een van de vijf Europese banken
We stapten weer in de auto, en nadat
zijn verhaal werd het zaadje voor dit essay
ik Ahmed bij zijn huis had afgezet zette
geplant.
ik koers richting Tanger, een rit van
aan de Petit Socco doen. Achraf Bellaali overhandigt me het boek. ‘Jij interesseert je voor de geschiedenis
>>>
9
Verbondenheid in deze hectische tijd Beleef onze concerten live én online!
Hemel & Aarde
Vraag & Antwoord
Wonder
Strauss / Mahler
Bach / Sporck / Mozart / Haydn / Ives
Vr 9 okt – 19.00 u Muziekgebouw Eindhoven Za 10 okt – 19.00 u Theater aan het Vrijthof, Maastricht
Do 15 okt – 19.00 en 21.00 u Jheronimus Bosch Art Center, Den Bosch Vr 16 okt – 19.00 en 21.00 u Theater Heerlen Za 17 okt – 19.00 en 21.00 u Chassé Theater, Breda Zo 18 okt – 14.00 en 16.00 u Muziekgebouw Eindhoven
Bernstein / Fiumara / Stravinsky / Beethoven
Meer info en kaarten: philharmoniezuidnederland.nl
Do 29 okt - 19.00 en 21.30 u Theater aan het Vrijthof, Maastricht Vr 30 okt - 19.00 en 21.00 u Muziekgebouw Eindhoven
zuiderlucht 10/2020
‘Was het een mooi toneelstuk?’ - ‘Nee, het is geflopt, maar mea culpa, m’n tekst hield niet over.’
⏤
van de Rif, daarom wil ik je dit geven.’ De Riffijnen zijn een volk van migranten; de stad waarin we zitten, Tanger, heeft een grote Riffijnse bevolking. In de achttiende eeuw wierf de sultan veel Riffijnen om Tanger voor hem te bewaken; bijna elke inwoner van de stad heeft wel een voorouder uit het Rifgebied, dat door het noorden van Marokko loopt, van Tanger tot aan de kustplaats Saïdia in het oosten. De bewoners leefden, ingeklemd tussen de zee en de hoge bergen, een zwaar
Aert Anthoniszoon, A French Ship and Barbary Pirates, ca 1615
bestaan, dat ze het hoofd boden door in nauwe stamverbanden op te trekken, elke
tienduizenden zijn. De eerste grote stad is
Europa, en de rijkdommen van Europa, al
stam met zijn eigen gebied waar ze heer en
Melilla, waar iedereen Spaans spreekt, en
was dat niet veel, gingen naar Afrika. In die
meester over was. Het gebrek aan regen op
waar de serrano-hammen hangen, maar
tijd heersten de Meriniden over Marokko,
de schaarse vruchtbare grond dwong de
dat wist je al. Cazzazza was een belangrijke
zij onderhielden nauwe contacten met het
mensen tot permanente migratie.
haven in het koninkrijk van Nakor, het
koninkrijk van Granada.’
Ik blader door het boek en ontdek een wereld die ik nog niet ken. Een wereld vol kastelen, havens, moskeeën, forten,
eerste koninkrijk van Marokko.’
‘Ah, Granada,’ zeg ik, ‘waar de laatste
‘Cazzaza,’ zei ik, ‘je spreekt het anders uit.’
Moor Boabdil heerser over was. Ik heb
‘Ighazzazzen is zoals het uitgesproken
lang geleden een toneelstuk over deze
kazernes, markten en magazijnen,
moet worden, maar de Europese
allerlaatste moslimheerser van Spanje
beschreven en gefotografeerd door Bellaali.
kroniekschrijvers noemden het Cazzazza,’
geschreven. Een tragisch figuur, eruit
Hij heeft het boek gemaakt om de Rif, vaak
zegt Bellaali, ‘hier, kijk maar.’ Hij bladert
getrapt door die twee religieuze hooligans
voorgesteld als achterlijk, zijn geschiedenis
door het boek.
Ferdinand en Isabella, die hun koninkrijk
terug te geven en de Riffijnen te laten
Ik zie de heuvel met het lemen hutje
zien over welke historische rijkdom ze
erop. De baai, en wat stenen. Dit is het
Boabdil werd weggestuurd en z’n Joden kon
beschikken. Hier kan historisch bewustzijn
dorp, niet ver van mijn dorp Ighazzazzen.
hij ook meteen meenemen. 1492!’
een dam opwerpen tegen het cynisme. Het
Twee plekken met bijna identieke
‘Was het een mooi toneelstuk?’
cynisme dat ervoor zorgt dat mensen hun
namen. ‘De bewoners van de havenstad
‘Nee, het is geflopt, maar mea culpa, m’n
land willen verlaten.
zijn, nadat het vernietigd werd door de
tekst hield niet over. Ik maakte van Boabdil
sultan, verspreid geraakt over het gebied,’
een kluchtig personage.’
‘I
k las in interviews dat je uit
zegt Bellaali. Mijn dorp, een plek waar
Ighazzazzen komt?’ vraagt hij.
vluchtelingen een veilig onderkomen
Ik stop met theedrinken. Hij
vonden. Dat dorp dat ik een historische
Castilië-Aragon op aarde wilden vestigen.
‘Misschien omdat je z’n verdriet niet kon dragen.’ ‘Dat is wijs gezegd. Ik kijk er nu anders
spreekt de naam perfect uit,
nutteloosheid toeschreef, blijkt genoeg
naar. Ik bekeek zijn vlucht toen als een
die zachte z’s, die klinken als
geschiedenis in zich te dragen om een
incident, hij was een voetnoot in de
muggen. ‘De Marokkaanse media willen
hoofdstuk in een boek op te eisen. ‘Jouw
geschiedenis zoals er zoveel voetnoten zijn.
dat precies weten. De Nederlandse kranten
voorouders waren havenarbeiders, in de
De inname van Granada gaf de katholieken
houden het bij Marokko of Rifgebied.
dertiende eeuw begonnen zij goederen
het zelfvertrouwen om ook de rest van
Soms denk ik dat ze met “afkomstig uit
vanuit de Sahara naar de zee te brengen. De
de wereld te veroveren. Columbus kon
het Oosten” ook wel tevreden zouden zijn.
plaats Ighazzazzen werd een welvarende
zijn grote reis ondernemen die leidde
Maar hier schrijven ze de naam van het
havenstad. Een Arabische kroniekschrijver
tot de verovering van de Nieuwe Wereld.
dorp, alsof ik het dorp bestaansrecht heb
noemt het de Witte Heuvel. Leo Africanus
Het was het begin van de tijd waarin het
gegeven. Ik kom er net vandaan. Een heuvel.
noemt het ook in zijn reisverslag. Met de val
Westen de wereld domineerde, en met die
Wat cactusvruchten. En een oude man!’
van Granada kwamen er veel vluchtelingen
consequenties moeten we tot de dag van
naar de stad.’
vandaag leven.’ ZL
‘Wat bedoel je?’ ‘Grapje van m’n moeder. Er schijnen ook
‘Bij die heuvel heb ik gisteren nog gestaan,’
piraten te zijn geweest, al denk ik dat dat
zeg ik, ‘dus ik heb uitgekeken op de baai
eerder een verzinsel is. Se non è vero è ben
waar mijn voorouders de scheepslading
trovato, zeggen de Italianen. Als het niet
droegen. Waar ik ook achter gekomen ben,
waar is dan is het toch mooi gevonden.
is dat m’n grootvader vermoedelijk een
Het dorp bestaat uit een verzameling in
zeerover was in de negentiende eeuw!’
elkaar gestorte lemen huisjes zoals er
Abdelkader Benali, Reizigers van een nieuwe tijd. Jan Janszoon, een Nederlandse piraat in Marokkaanse dienst. Uitgeverij Arbeiderspers, 64 pagina's, 3,99 euro.
‘De rijkdommen van Afrika gingen naar
11
zuiderlucht 10/2020
Tim Walker in het Victoria & Albert Museum in London, 2019 foto Sarah Lloyd © Tim Walker Studio
12
zuiderlucht 10/2020
‘Yes, wonderful things!’ De fotografie van Tim Walker voelt als een feest voor de zintuigen. Zijn tentoonstelling Wonderful Things in Genk is zelfs een Gesamtkunstwerk, meent WIDO SMEETS. ‘Soms neemt een ongelofelijke samenloop van toeval en chaos de boel over. Dan moet je meedansen met de verrassing van het moment.’
‘H
et is een belevings-
Aan de expositie zal het niet liggen.
parcours dat jullie
Wonderful Things past in de reeks
gaan afleggen’, zegt
ambitieuze C-mine-exposities van de laatste
de receptioniste van
jaren, met The World of Ray and Charles
C-mine tegen een
Eames (2107) en The World of Tim Burton
groepje bezoekers dat zich aanmeldt voor Wonderful Things, de tentoonstelling over
(2018) als succesvolle voorgangers. Als knaap van een jaar of twaalf bouwde
het werk van fotograaf Tim Walker. ‘Hoe
Tim Walker (1970) in de tuin van zijn
lang het duurt? U mag wel rekenen op een
grootouders decors om ze vervolgens te
uur of twee.’
fotograferen. ‘Ik verzon iets en probeerde het dan te bouwen’, vertelt hij in een van
Dat C-mine Genk gevestigd is op de
de zaalteksten. ‘Dat is eigenlijk nooit
uitgestrekte site van de voormalige mijn
veranderd. Volgens mij is de essentie van
Winterslag is in deze tijd van afstand en
de fotografie dat je er mensen mee beroert.
controle een voordeel. De plukjes mensen
Dat is waarom we ervan houden – omdat
binnen en buiten vertellen het verhaal van
het ons raakt.’ Even verderop zegt hij: ‘Soms
een blockbuster in tijden van corona: elk
neemt een ongelofelijke samenloop van
half uur kunnen er 35 bezoekers binnen.
toeval en chaos de boel over. Dan moet
De sfeer is ongedwongen, de bijna duizend
je meedansen met de verrassing van het
tickets in het openingsweekend zijn alvast
moment.’
een score om trots op te zijn, vertelt een
Als jonge modefotograaf kwam Tim
medewerkster. ‘Als we dit aankunnen,
Walker 25 jaar geleden in dienst bij het
kunnen we alles aan.’
modetijdschrift Vogue waar hij naam
13
zuiderlucht 10/2020
Een van Walkers eerste opdrachten bij
maakte met een exuberante, surrealistische
alle hoeken. Walkers fotografie verwijst
en toch zeker ook poëtische stijl. Hij
naar archeologie, beeldende kunst, dans,
Vogue was het catalogiseren van het archief
werkte met modellen als Claudia Schiffer
erfgoed, film, fotografie, literatuur, mode,
van fotograaf en kostuumontwerper Cecil
en Kate Moss, en celebrities als Margaret
toneel. Die organische samensmelting
Beaton (1904-1980) – een van zijn illustere
Atwood, David Hockney en Tilda
en zijn ongeremde en veelzijdige
voorgangers bij het blad. Vooral Beatons
Swinton. Hij kreeg uitgebreide teams van
nieuwsgierigheid maken deze presentatie
portretten van de Engelse schrijfster en
modellen, stilisten, vormgevers, kappers,
tot een ode aan de kunsten, meer in het
dichteres Dame Edith Sitwell, waarin hij
lichttechnici, producers, decorbouwers
bijzonder aan de betovering die ontstaat
de nadruk legde op haar veranderlijke
en hun respectieve assistenten tot zijn
wanneer ze worden samengebracht.
excentriciteit, troffen hem. Walker: ‘Als
Walkers foto’s en reportages zijn
beschikking waarmee hij all over the world zijn ongeremde gang kon gaan.
’De essentie van de fotografie is dat je er mensen mee beroert. Dat is waarom we ervan houden – omdat het ons raakt.’
⏤ Er zijn tal van redenen waarom deze
fotograaf vind ik dat hoe meer variatie en
het resultaat van een lange en secure
verrassingen de mensheid op me afvuurt,
voorbereiding; ook toeval en chaos zijn
hoe meer geïnspireerd ik raak om het
zorgvuldig geregisseerd. Een andere
individu in de bloemetjes te zetten.’
constante is de humor en de zelfspot. In een
Die gelegenheid nam hij te baat in een
terugblik op ouder werk zien we een kamer
reeks buitenissige portretten waarop Tilda
met een Playboy Bunny waar tientallen
Swinton, ook nog eens een ver familielid
witte konijnen in het rond springen. Joanna
van de dichteres, poseert als Dame Sitwell.
Lumley, de kettingrokende Engelse actrice,
De fotoshoot vond plaats in de tuinen
laat zich portretteren met 19 sigaretten in
van Renishaw Hall in Derbyshire, al meer
de mond. Een boom, behangen met van
dan 350 jaar de thuisbasis van de familie
binnenuit verlichte jurken mogen we zien
Sitwell. Het is niet het enige plek die
als een saluut aan de grootouderlijke tuin
deze tentoonstelling in een voormalige
waar Walker zich begin jaren tachtig het vak
steenkolenmijn aristocratische trekken
eigen probeerde te maken.
geeft. Wonderful Things heeft twee delen:
tentoonstelling niet over het hoofd gezien
Even verderop maken we kennis met
kan worden. Laten we er een paar noemen.
zijn inspiratiebronnen. Walker bedankt
het eerste deel, in de ‘witte doos’ van de
Behalve een fotografie-tentoonstelling
in Wonderful Things iedereen die hem
C-mine Galerie, toont een fotografisch
is Wonderful Things ook een tijdbeeld. De
inspireerde, zoals Andy Warhol, Jeroen
retrospectief, een ruimte met objecten
presentatie biedt een persoonlijke kijk
Bosch, John Constable, Aubrey Beardsley,
uit vooral het Victoria & Albert Museum
op de cultuurgeschiedenis door iemand
Jean Cocteau en Howard Carter, de met
(herkomst én inspiratiebron voor deze
die groot is geworden in de wereld van
stomheid geslagen archeoloog die bij het
expositie), en The Chapel of Nudes, een als
mode, film en entertainment. Ze is ook een
ontdekken van de met vreemde dieren,
kapel ingerichte ruimte met zalmkleurige
indrukwekkende dankbetuiging aan alle
standbeelden en goud gevulde grafkamer
wanden, zalmkleurige gordijnen,
inspiratiebronnen, historische én actuele,
van Toetanchamon op de vraag van een
zalmkleurige lampenkapjes, zalmkleurige
die Tim Walker tot de kunstenaar hebben
collega of hij wat zag, stamelde: ‘Yes,
vloerbedekking en een zalmkleurige chaise
gemaakt die hij is. Die diversiteit komt uit
wonderful things.’
longue. Aan de muren hangen foto’s van naakten – ook mannelijke. De kapel is een voorbode van wat de bezoeker in het aan de hand van negen thema’s ingerichte tweede deel van de expositie staat te wachten. Het bevindt zich aan de andere kant van het imposante Energiegebouw in C-mine, in een voor een tentoonstellingsmaker bijna onmogelijke ruimte met oude machines, een ophaalbrug, kruip-door-sluip-doorroutes, niveauverschillen
Radhika Nair - Chawntell Kulkarni - Kiran Kandola © Tim Walker Studio
met stalen trappen als verbindingselement. Te midden van deze roestige
14
zuiderlucht 10/2020
‘Hoe meer variatie de mensheid op me afvuurt, hoe meer geïnspireerd ik raak.’
⏤
DE PRUIK VAN VIVIEN LEIGH door Marleen Daniëls De vraag: maak een fotografietentoonstelling met de 2,5 miljoen objecten van het Victoria & Albert Museum in Londen als inspiratiebron. Het resultaat: Wonderful Things. Het V&A bewaart 2,5 miljoen objecten uit 5000 jaar geschiedenis in een twaalf vierkante kilometer grote archiefruimte. Susanna Brown, de curator die samen met fotograaf Tim Walker de tentoonstelling samenstelde, is nog steeds onder de indruk van het project. ‘Voor Tim waren inspiratie en collaboratie de belangrijkste factoren. Hij was zeer onder de indruk van de manier waarop de objecten werden bewaard, de wijze waarmee de archiefmedewerkers ze met hun witte handschoentjes uitpakten en de is-ditniet-wondermooi-blik waarmee ze hem dan aankeken.’ Een van de tien objecten uit het V&A in Wonderful Things is de pruik die Vivien Leigh droeg in A Streetcar Named Desire (1951). ‘Toen het V&A de pruik in 2017 aankocht, zag ze eruit als een dode rat’, vertelde Susanna mij. ‘Tim was zo onder de indruk dat hij op zoek ging naar de pruikenmaakster, ze was intussen ver in de tachtig, en haar fotografeerde. Haar portret maakt deel uit van de expositie.’ Ik heb Tim Walker nooit ontmoet, maar zijn koffietafelboek Pictures uit
Inkijk in de Kapel der Naakten. foto Renaat Nijs
2008 ligt op mijn werktafel. De foto’s zijn magisch, de wereld die hij creëert
relieken uit het mijnverleden heeft de
gebaseerde dansvoorstelling The Steadfast
fantastisch, denk Alice in Wonderland.
Brusselse scenograaf Jo Klaps een ware
Tin Soldier. Bij het naar buiten lopen
Hij wil ons ‘wonderful things’ bieden,
tour de force uitgehaald. Hij nivelleerde
applaudisseren we, toch zeker ook voor
want, zegt hij ergens in een interview,
dit postindustriële labyrint tot negen
Jo Klaps, en voegen ons bij de plukjes
‘there are so many terrible things.’
geschakelde ruimtes met elk een eigen
ontspannen rondwandelende mensen op
Marleen Daniëls opende op 22 augustus
identiteit die als geheel doen denken aan
de tentoonstelling Wonderful Things in
een 19 eeuwse aristocratenwoning.
het binnenterrein van de site. ZL
C-mine. Ze is freelance fotografe en werkt onder andere voor Zuiderlucht.
e
Het is hier waar Wonderful Things, het hoge woord mag eruit, een Gesamtkunstwerk wordt. Met als sluitstuk, wanneer de bezoeker ook letterlijk weer met beide voeten op de begane grond is beland, een anderhalvemeter-theatertje met de op een
Tim Walker, Wonderful Things. Van 22 augustus t/m 3 januari in C-mine Genk. c-mine.be
sprookje van Hans Christian Andersen
15
in schunck museum Tegendraads - aad de haas - 100 jaar oeuvre-tentoonstelling t/m 21 feb 2021 Souvenir installatie - jan Rothuizen t/m 30 nov 2020 Theofanie - up and out muurschildering - Gijs frieling t/m 30 nov 2020 if then is now muurschildering - vera gulikers Doorlopend
Uitsnede uit: Aad de Haas, Tooneel (1943), olieverf op board, 41x35cm, verworven met steun van het Mondriaan Fonds.
brieven aan de hemel Film - zorba huisman t/m 21 feb 2021
schunck.nl
zuiderlucht 10/2020
pleased to meet you
-&.(/0+*.&(1+.
,
Ik was benieuwd hoe wankel zo’n band die eigenlijk nog geen band is zou klinken.
⏤
p de laatste dag van het Bruis-festival in Maastricht stond vorige maand Robin Proper-Sheppard op het podium. De zanger-gitarist uit San Diego leidde in de eerste helft van de jaren negentig een band die The God Machine heette. Na hun eerste album overleed hun 29-jarige bassist Jimmy Fernandez aan een acute hersenaandoening. Zijn jeugdvriend Proper-Sheppard maakte daarna nog één album met The God Machine: One Last Laugh in a Place of Dying. Het is een zeventig minuten lang, extreem intens, hard, donker meesterwerk. Jarenlang was de plaat niet meer leverbaar, voor een fysiek exemplaar werden krankzinnige bedragen gevraagd. Proper-Sheppard ging door met een nieuwe band, Sophia. Aanmerkelijk minder heavy, en zeker niet minder mooi. Hij maakte fraaie albums als Technology Won’t Save Us en People Are Like Seasons, en scoorde, waarschijnlijk ook tot zijn eigen verbazing, in 2004 opeens een grote internationale hit met Oh My Love. Op Festival Bruis wilde hij alvast enkele nummers spelen van zijn komende album. Een praktisch probleem: leden van zijn band wonen in delen van de wereld van waaruit je niet, of niet zomaar, naar Nederland kunt vliegen. En dan gooit Proper-Sheppard op zijn nieuwe plaat ook nog eens violen in de strijd, en een saxofoon. Hij stelde een band samen voor één show, met vooral Vlaamse, zeer ervaren muzikanten. Ze kregen voorbereidend huiswerk van Proper-Sheppard en de dagen voor hun show arriveerden ze in Maastricht. In de grote zaal van de Muziekgieterij waren op donderdag, vrijdag en zaterdag shows van de band te zien, maar wie langs de kleine zaal liep, hoorde ook muziek. Daar werd de hele dag geoefend op drie nieuwe en acht oude nummers door een zanger en zijn gelegenheidsband. Ik was benieuwd hoe wankel zo’n band die eigenlijk nog geen band is zou klinken. Het tweede nummer van Proper-Sheppard en zijn eenmalige samenstelling van Sophia was Swept Back, een van zijn mooiste, en zijn band speelde het in een nieuw arrangement, traag en slepend. Het was zijn enige optreden met Sophia dit jaar, en voor veel muzikanten op het podium was dit de eerste en laatste keer dat ze in 2020 op een podium voor publiek stonden – een gedachte die onverteerbaar is en ook de rest van dit jaar niet zal wennen. Misschien dat er juist daarom zoveel spanning op dit optreden stond, en tegelijk iedereen zich had voorgenomen hiervan te genieten. Wankelen deed het geen moment, opstijgen juist al snel. Het afsluitende nummer It’s Easy To Be Lonely was een wurggreep, de pracht van Sophia met de intensiteit van The God Machine. Proper-Sheppard en zijn band speelden het bezeten en zonder enige vrijblijvendheid. Niet alsof, maar omdát hierna het zwarte gat weer lonkte. LEON VERDONSCHOT
17
zuiderlucht 10/2020
Stappenplan
O
pgevoed en onderwezen met de logica van oorzaak
en gevolg proberen we als mensen stappen te zetten in ons leven. Te leren van opgedane
Wouter Paijmans maakt confectie-schilderijen: zorgvuldige composities van zelfgefabriceerde jassen en truien. In 2018 won hij de Buning Brongers Prijs, dit voorjaar werd hij genomineerd voor de Volkskrant Beeldende Kunstprijs. Paijmans houdt niet van makkelijk: ‘Denk je dat het leuk is om 500 truien te maken?’
ervaringen,
Bits
na te denken alvorens actie te ondernemen, te begrijpen waarom
de dingen gaan zoals ze gaan. Controle, niet steeds opnieuw dezelfde fouten maken, problemen voorkomen, een stappenplan volgen.
Een idee kan ook te vroeg komen
Maar soms valt die veilige haven als een kaartenhuis in elkaar, volkomen onverwachts. En dan blijkt dat verdomde
opnieuw moet beginnen, moet
E
leren vertrouwen op je gevoel,
zodat hij om zeven uur aan het
je intuïtie. De wereld opnieuw
werk kan. In zijn atelier, achter
ordenen, je aannames herzien,
in zijn ouderlijk huis, werkt
andere vragen durven te stellen.
hij dan door tot half vijf. Hij
stappenplan ook voor geen meter te werken. Het voelt alsof je weer helemaal
Welkom in mijn hoofd!
lke dag om zes uur gaat de wekker. Vanuit Tilburg fietst Wouter
Paijmans naar Loon op Zand,
speldt patronen op stof, knipt mouwstukken en naait zomen.
MAT VAN DER HEIJDEN
Dan fietst hij weer terug, eet wat en gaat rond half 10 naar bed, de volgende dag moet hij weer vroeg op. Je lijkt nogal gestructureerd… ‘Toch wel. Ik voel me het best bij de werktijden zoals ze die ooit voor fabrieksarbeiders hebben bedacht. Acht uur werken, acht uur vrije tijd en acht uur slapen. Ik ben daar niet altijd heel streng in, soms wandel ik ook wel eens in mijn werktijd, maar die acht uur slaap zijn heilig.’ En in het weekend? ‘Ik werk zeven dagen in de week.” Hoe hou je het dan leuk voor jezelf, met zo’n streng ritme?
Mat van der Heijden, Awareness (2013). Olieverf op linnen, 60 x 60 cm
18
‘Wat ik doe hoeft niet leuk te zijn. Ik vind het werk dat ik
zuiderlucht 10/2020
‘Ik voel me het best bij de werktijden zoals ze die ooit voor fabrieksarbeiders hebben bedacht.’
⏤ doe ook niet heel prettig, het
oma website.’
gaat niet om plezier. Zo ben ik
Van de wat?
iemand met veel energie, die
‘De mega-oma website, daar staan
veel wil bewegen. Toch zit ik hele
allemaal borduurpatronen op.
dagen binnen, op een stoel achter
Iedere week mag ik gratis drie
de naaimachine. Daar dwing ik
patronen downloaden.’
mezelf toe. Als kunstenaar ben je
En waarom borduren?
toch een soort slaaf van jezelf.’
‘In het begin vond ik het vooral fijn dat de machine draaide. Hij
In 2017 en 2018 zat Wouter Paijmans (Loon op Zand,
maakt 800 slagen per minuut, een
1991) op de postacademische
ritme dat heel prettig is om bij
kunstopleiding De Ateliers in
te werken. En het is ook prettig
Amsterdam. In de zeven meter
dat er iets is, aan het einde van
hoge ateliers krijgen kunstenaars
de dag. Je hebt dan in ieder geval
alle ruimte om twee jaar lang
een heel pakket borduursels
te schaven aan hun werk.
voor je liggen. De vraag is dan
Doorgaans heerst er de stille
natuurlijk weer wat je daar mee
concentratie van een klooster.
moet doen…’
Alleen op dinsdag komt er
Heb je voor je begint dan niet een
bezoek, dan gaan de deuren open
idee van wat je wil maken?
voor ateliergesprekken.
‘Zeker, je gaat altijd vol voor een
Je kreeg als jonge schilder de
idee. Zo heb ik nu een aantal
sleutel van zo’n enorm atelier, wat
tenten gemaakt. Het begon met
doe je dan op de eerste dag?
de gedachte dat ik iets van textiel
‘Ik wilde die leegte zo snel
wilde maken voor buiten, dan
mogelijk opvullen, dat lukte
kom je al snel uit bij een tent. Het
aardig. In het tweede jaar kreeg ik
is ook een mooi gezicht, allemaal
een nog groter atelier, en zelfs dat
tentjes op een grasveld onder de bomen. Maar het maken van een
kreeg ik zonder problemen vol.’ Ging je gewoon verder met
zo precies mogelijk een patroon
hebben. Daar maak ik jassen van,
tent is heel veel werk. En terwijl
schilderen?
kopieert blijven er afwijkingen in
soms wel tien op een dag.’
ik iets maak, lijkt dat eerste idee
‘Nee, natuurlijk niet. Ik had
de details zichtbaar.’
ruimte, tijd en kreeg ook wat
Je zou het werk ook kunnen
aantal voltooide werken. Grote
dacht. Maar je moet toch door, ik
materiaalbudget. Dat eerste jaar
uitbesteden aan vakmensen?
opgespannen doeken, bedekt
ga niet halverwege stoppen.’
probeerde ik iedere maand iets
‘Kan. Maar nu weet ik tenminste
met subtiele lagen textiel. Een
Waarom dan toch doorgaan? Je zou
anders uit, daar had ik voordien
wie het heeft gemaakt. Dus ook
collage van sweaters uit een
het plan ook kunnen omgooien..
nooit de mogelijkheden voor.
wie de fouten maakt. Ikzelf.’
zilverkleurige stof, deels genaaid,
‘Vaak komt een idee te vroeg
deels bij elkaar gehouden door
en heb je tijd nodig om uit te
Dus ik werkte een maand lang
Midden in het atelier staat een
Tegen de achterwand staan een
vaak toch niet zo sterk als ik
met polyester. Daarna een paar
enorme ovale eettafel met plek
zwarte kopspelden. Daarnaast
zoeken wat je er mee moet. De
weken met textielverharder, of
voor zeker tien stoelen. Twee
een werk in wit textiel, bewerkt
miscommunicatie tussen jezelf en
aluminium, maar ik heb ook een
grote eikenhouten servieskasten
met gestikte patronen, maar ook
je werk, dat is toch waar het om
maand alleen maar getekend.’
staan aan de uiteindes van de
geborduurde duiven. Het lichte
draait.’
En toen je met textiel begon te
ruimte. Wouters werkterrein lijkt
textiel vormt een vreemd contrast
werken dacht je: dit is het!
zich te concentreren in de hoek
met de zware houten meubels in
‘Ja toch wel. Het had een soort
van de kamer, waar een drietal
de studio, ze lijken niet bij elkaar
truttigheid die me beviel, en het
naaimachines en een overlocker
te horen. Alsof Wouter hier slechts
Dit is het achtste deel in een reeks
ging me ook niet zo makkelijk
staan. Een borduurmachine staat
een paar weken op bezoek is en
over kunstenaars en ontwerpers in
af. Ik wilde graag iets doen wat
op de grond voor een van de
binnenkort weer vertrekt. ‘Die
hun werkomgeving.
niet te doen is. Want ik hou van
kasten. Bij de andere kast staan
kasten staan hier al zo lang als ik
precisie, maar met textiel is
twee rolcontainers vol jassen, de
me kan herinneren, die zie ik niet
dat moeilijk. Er ontstaan altijd
meeste hebben een ouderwets
eens meer.’
foutjes, kleine misstappen, het
bloemetjespatroon. ‘Ik haal veel
Die duiven borduur je zelf?
is eigen aan de bewegelijkheid
stoffen van de veiling, meestal
‘Dat doet de machine, de
van textiel. Zelfs als je 500 keer
patronen die niemand meer wil
patronen haal ik van de mega-
JOEP VOSSEBELD
19
Uit de serie There are no homosexuals in Iran van Laurence Rasti.
IN IRAN WONEN GEEN HOMO’S 20
zuiderlucht 10/2020
in beeld
Uit serie Experimental Relationship van Pixy Liao.
Lotte van Eijk door Sabine Metz uit de serie Power to the Models
Uit de serie 100000 people wearing masks van Coca.
Uit de serie Go home, Polish van Michal Iwanowski.
‘G
o home, Polish’ zag de Poolse Brit Michal Iwanowski op een muur staan
In BredaPhoto is dit jaar veel aandacht voor China. ‘Coca’ stelde zich tijdens
in zijn woonplaats Cardiff. Hij voegde
het corona-hoogtepunt ten doel om
de daad bij het woord en vertrok naar
honderdduizend mensen met mondkapjes
Polen. Te voet. De tocht legde hij vast. De
vast te leggen. Wat nog niet meeviel,
reeks is onderdeel van het tweejaarlijkse
want de straten waren verlaten. Pixy Liao
fotofestival BredaPhoto.
fotografeerde haar experimentele relatie
Ook de Zwitsers/Iraanse Laurence Rasti werd geprikkeld door een boude uitspraak:
met haar vriend. Power to the Models is een project van Jan
‘In Iran hebben we geen homoseksuelen,
Hoek, waarmee hij de rol (lees: de macht)
zoals in uw land’. Was getekend: president
van de fotograaf ter discussie stelt: elf
Ahmadinejad in een toespraak in de VS.
ongewone modellen kregen de volledige
Rasti fotografeerde in het Turkse Denizli
macht over hoe ze in beeld gebracht zouden
homovluchtelingen uit Iran.
worden. (DvdB)
BredaPhoto, van 9/9 t/m 25/10 op diverse locaties in Breda. bredaphoto.nl
21
zuiderlucht 10/2020
Radicaal. Communist. Bourgondiër.
I
n een aantal vlugge penseelstreken wordt aan het begin van de tentoonstelling Ger Lataster: fragmenten uit zijn leven en oeuvre een
Hoe houdbaar is het oeuvre van Ger Lataster, vroeg ZL zich af bij zijn honderdste geboortejaar. We vroegen SARAH VAN BINSBERGEN (33) om zijn werk, nu te zien in Maastricht, onder de loep te nemen. ‘Een aangrijpender beeld van ontmenselijking zag ik zelden.’
beeld geschetst van de kunstenaar en zijn werk. Radicaal. Communist. Bourgondiër. Scheppingsdrang. Beweging. Dramatiek. Monumentaal. Het zijn niet bepaald ingetogen woorden die Latasters zonen, curatoren en een oud-leerling hier gebruiken om hem te beschrijven. De toon is gezet: maak kennis met een kunstenaar die het leven in grote halen leefde en schilderde. Voor een kunstenaar met Latasters staat van dienst is de dubbeltentoonstelling ter ere van zijn honderdste geboortedag bescheiden van formaat. Toch slaagden
22
zuiderlucht 10/2020
De mens speelt met krachten die hij zelf nauwelijks kan bevatten.
⏤
de curatoren erin om zijn carrière te omspannen en de verschillende facetten daarin weer te geven. Lataster, mijnwerkerszoon, geboren in 1920 in Schaesberg, was een van de schilders die
foto Hermine van Hall
vanaf de jaren vijftig mede het aanzien van de Nederlandse schilderkunst bepaalde. Om te beginnen met die fragmenten uit zijn leven: in Maastricht studeerde de jonge Lataster aan de Kunstnijverheidsschool,
natiestaten die Latatster na de Tweede
ritmische composities het hele doek vullen.
Wereldoorlog met argusogen gadesloeg.
In die zin toont zijn stijl zich eerder verwant
Leg deze vroege Icarus naast een andere
aan Amerikaanse abstract-expressionisten
waar hij in aanraking kwam met het werk
uitwerking van het thema, uit 1982,
als Willem de Kooning en Jackson Pollock.
van moderne meesters als Matisse en
en je ziet hoe Lataster zich als schilder
Alles op het doek vecht om je aandacht.
Cézanne. Begin jaren veertig vervolgde
ontwikkelde. De dikke lagen verf hebben
Alles is belangrijk. Het geeft de werken
hij zijn studies aan de Rijksakademie van
plaatsgemaakt voor dunnere lagen en
een interne spanning en een gevoel van
Amsterdam. In de jaren daarna exposeerde
verschillende materialen, naast olieverf
urgentie. Zoals op Vietnam, waar rood- en
hij in binnen- en buitenland, mede dankzij
werkte hij hier ook met zilverkleurige
groentinten op elkaar botsen en zo de
toenmalig directeur van het Stedelijk
spuitverf en transparant aangebrachte
brandbommen in het oerwoud oproepen.
Museum Amsterdam, Willem Sandberg,
houtskool. Je ziet ook hoe hetzelfde
De verwoestende kracht spat ervan af.
groot bewonderaar van zijn werk.
motief op verschillende momenten en in
In het Provinciehuis leren we een heel
verschillende uitvoeringen steeds een net
andere Lataster kennen, een kunstenaar die
en tekenaar Hermine van Hall kennen.
andere betekenis krijgt. De kleurstelling
gefascineerd is door alle facetten van het
Ze trouwden en zouden de rest van hun
van de latere Icarus is radicaal anders.
leven. Hier blijkt dat de man van het grote
leven bij elkaar blijven. In de intieme
Het tweeluik is duister, in geheimzinnige
gebaar ook oog heeft voor de alledaagse,
documentaire Niet zonder jou (2011), ook
blauw- en paarstinten, met in het linker
intieme dimensie daarvan. Dit werk is vaker
in de tentoonstelling te zien, zie je hoe het
doek een zilver glinsterend vlak. Het is alsof
figuratief en lijkt een lofzang op het leven:
paar – twee kribbige oude mensjes – ook
de doorgeslagen hoogmoed van onze Icarus
zwangerschap, vriendschap, erotiek, de
in de laatste fase van het leven nog vurige
zich hier heeft verplaatst naar andere, meer
tederheid van twee slapende geliefden.
gesprekken voerde over kunst en leven, ook
ongrijpbare terreinen. Ik kan me daar van
Ontroerend, om ook deze kant van zijn
al werden ze bemoeilijkt door de doofheid
alles bij voorstellen, zeker in de context
oeuvre te zien.
van de een en de dementie van de ander.
van de jaren tachtig, toen de digitalisering
Van Hall overleed in 2009, Lataster in 2012.
aan zijn opmars begon. De mens die speelt
geëngageerde werken die indruk maken en
Hij bleef schilderen tot aan zijn dood.
met krachten die hij zelf nauwelijks kan
die Lataster als kunstenaar hedendaagse
bevatten. Lijkt dat glinsterende zilveren
relevantie geven. Met als hoogtepunt
met Lataster als een door en door
vlak niet verdomd veel op de schermen
het doek Het haar van de vrouwen, de
maatschappelijk betrokken kunstenaar.
die tegenwoordig 24 uur per dag naar ons
brillen van de dichters, de schoenen van
De ontmoeting met Hermine, dochter van
lonken?
de arbeiders en de as van iedereen. Een
In Amsterdam leerde Lataster fotograaf
In het Bonnefanten maken we kennis
Toch zijn het vooral de abstracte,
Deze lezing is uiteraard mijn eigen
kunstwerk dat ik overigens direct aan mijn
Frits van Hall, versterkte zijn politieke
invulling, geen idee of de kunstenaar
mentale lijstje met mooiste schilderijtitels
bewustzijn. De rode draad in dit deel van de
het zo bedoeld heeft. De teksten bij de
allertijden toevoeg. Het is een grimmig
expositie is Latasters kritische visie op de
tentoonstelling zijn minimaal en geven
doek in grijstinten over de gruwelen van
menselijke drang naar vooruitgang en het
daar ook geen aanwijzingen over. Je krijgt
de Holocaust, grotendeels abstract, met
geweld en de (zelf)vernietiging die daar mee
als bezoeker een paar aanknopingspunten
hier en daar een herkenbaar element.
gepaard gaan. Die spanning wordt voelbaar
in de titels van de werken, verder ben je
Tussen de grijze wolken wordt een berg
in zijn herhaalde schildering van Icarus, de
overgeleverd aan je eigen interpretatie.
met afgedankte brillen zichtbaar. Een
mythische jongen die met vleugels van was
Dat is ook de kracht van dit werk. De
aangrijpender beeld van ontmenselijking
kon vliegen, maar in zijn hoogmoed te dicht
combinatie van Latasters maatschappelijke
bij de zon kwam en ter aarde stortte. Icarus
thematiek in combinatie met zijn abstract-
zag ik zelden. ZL
Atlanticus (1954) is een groot, expressief
expressionistische ‘methode’ maakt dat je
doek met dikke lagen verf in hard primaire
je kunt verbinden met de geëngageerde
kleuren. De voorstelling is grotendeels
inhoud van het werk, zonder dat het
abstract, met figuratieve elementen; Icarus
stichtelijk, drammerig of belerend voelt.
de door de nazi’s vermoorde kunstenaar
wordt verbeeld als een straaljagerpiloot
Bijzonder aan Latasters doeken,
die uit een brandend vliegtuig valt. Een
vergeleken bijvoorbeeld met het werk van
verwijzing naar de herbewapening van
Cobra-tijdgenoten, is de manier waarop zijn
Ger Lataster: fragmenten uit zijn leven en oeuvre. Van 5/9 t/m 3/1 in het Bonnefanten en het Provinciehuis in Maastricht. bonnefantenmuseum.nl
23
zuiderlucht 10/2020
f
e
Bijdragen van Pascalle Mansvelders en Wido Smeets
u
i
Spookachtig prachtig
cameravallen in een inventief
dan ie al is. Of, zoals me ter plekke
systeem van petroleumlampen,
ontglipte maar wat beter verborgen
draadjes en zelfontspanners.
had kunnen blijven: klasse heavy
prachtig. Shiras vangt dieren,
De Nacht. Van 1/7 t/m 13/12 in De
De nacht heeft de gave van de
als aan de grond genageld en
Warande in Turnhout. Virtueel te
uitvergroting. Alles lijkt intenser
recht in de lens kijkend, in de hen
bezoeken via warande.be
en zwaarder in het domein van wat
omringende duisternis. Onbedoeld
verborgen is en moet blijven. De
loopt hij ermee vooruit op wat we
nacht is een wereld apart waarin
honderd jaar later beschouwen als
iedereen rust - behalve dieren,
kunstzinnige poëtische foto’s met
inbrekers en kunstenaars.
een vervreemdend element.
Ook de verbeelding slaapt nooit.
De foto’s zijn spookachtig
De kracht van DE NACHT zit ‘m
shit, zeg! (PM)
Het Raam is dicht
Niet zo vreemd dat kunstenaars zich
in de keuzes van de curatoren
laten inspireren door dit duistere
Annelies Nagels en Glenn Geerinck,
deel van het etmaal. De nacht is
die alle aspecten van het thema
De veelal ludieke activiteiten
vaak de tijd waarin ze werken, levert
aan bod laten komen. Van extreme
van het Noord-Limburgse
afzondering of het mysterie dat
verlatenheid tot de hectiek van het
kunstenaarsinitiatief Het Raam
inspireert.
uitgaansleven, van authentieke
zijn beëindigd, de stichting wordt
kunst in de openbare ruimte de
natuur tot de kunstmatigheid van
opgeheven. Ook hier is de overheid
banden tussen de deelgemeentes
het licht.
gestopt met investeren in de kunst.
aanhaalde en Knock Knock, waarin
Meer dan twintig jaar heeft Het
kunstinstallaties publiekelijk
De nacht is ook een onmetelijk breed thema voor een tentoonstelling waaraan menig
Zo werd Laetitia Molenaar
Performance van kunstenaar Leo Stappers in 1998.
groot museum zich niet graag de
geïnspireerd door het werk van
Raam het publiek, vaak argeloze
werden getoond bij mensen thuis.
vingers brandt. De Warande in
Edward Hopper, de Amerikaande
voorbijgangers, op een soms
Daarnaast gebruikte Het Raam tal
Turnhout durfde het aan. In de
schilder die isolement wist te vangen
nadrukkelijke manier in contact
van projectruimtes voor wisselende
expositie DE NACHT is werk te zien
door te spelen met licht, juist in
gebracht met hedendaagse kunst;
presentaties, altijd tijdelijk en
van 33 internationale kunstenaars,
de duisternis. Molenaar maakt en
tegelijkertijd was het een onderzoek
meestal gekoppeld aan actualiteit
onder wie onbekende jongere maar
fotografeert maquettes van ruimtes
naar de rol en functie van kunst in de
en locatie.
ook gerenommeerde, zoals Francisco
in Hoppers schilderijen, fotografeert
openbare ruimte.
Goya, Danny Devos en Thomas Ruff.
modellen en voegt ze samen in één
Het was een performance van Leo
Een snelle optelsom bij een terugblik levert een samenwerking
beeld. Ook zij focust zich op het
Stappers in een etalageraam in
op met meer dan honderd
Amerikaans Republikeins politicus
licht, dat de donkerte van de nacht
het centrum van Tegelen waarmee
kunstenaars, bij wie Het Raam erg
en advocaat, valt buiten deze
accentueert.
Het Raam in 1998 van start ging.
geliefd was vanwege de vrijheid
Met achter hem een doodskist
en de steun die ze er kregen. En
George Shiras (1859-1942),
categorieën. ‘Grandmaster Flash’
Dat hebben ze goed gezien
noemde National Geographic deze
in De Warande: de beste
las de schrijver een boek met de
lang voordat er sprake was van een
vader van de natuurfotografie;
thematentoonstellingen zoomen in
titel Tod im Mittelalter. De toon
nationale Fair Practice Code zorgde
voor het fotograferen van dieren
én vergroten uit door contrast. In
was meteen gezet; de reacties
Het Raam voor eerlijke honoraria
gebruikte Shiras flitslicht met
Turnhout is de nacht nog duisterder
waren gemengd. Een deel van de
aan de deelnemende kunstenaars.
aandacht kwam van een groepje
Laetitia Molenaar, Summer Evening, 2012
Het laatst Raam-project heette
luidruchtige Venlonaren, vaak
Connecting Light, waarin Suzanne
een handje geholpen door de
Berkers hoge locaties aan beide
lokale stadsomroep, die hun ‘is-
zijden van de Nederlands-Duitse
dit-nou-kunst?’-jasje aantrokken.
grens met elkaar verbond door
Het maakte vooral duidelijk hoe
laserstralen. ‘Het was een
wezenlijk de taak was die het
mooie afsluiter’, blikt mede-
kunstenaarsinitiatief zich had
initiatiefneemster Mieke Smits
gesteld.
terug. Intussen stelt het Raam-
Het Raam was verantwoordelijk
24
l
bestuur bij monde van Smits ’niet
voor een indrukwekkende reeks
langer garant te kunnen staan
projecten in Noord-Limburg,
voor het hoge niveau dat de
zoals De Nis, waarbij de gevel
stichting altijd nastreefde, gezien
van het Venlose stadhuis, hoog
de, al jaren, uitermate belabberde
bovenin de nok, verrijkt werd met
financieringsmogelijkheden voor
kunst, Vrijstad Venlo, dat middels
kunst- en cultuurprojecten.’
zuiderlucht 10/2020
l
e
Toen was Het Raam definitief
t onderscheid ook eens ter discussie
gesloten, en is het wachten op een
wordt gesteld. Ook andere actuele
nieuw Noord-Limburgs initiatief
thema’s, zoals participatie en
dat het opneemt voor lokale
inclusie konden snel worden
kunstenaars. (PM)
afgevinkt. Overheden en fondsen
Het Raam. Van 22/8/98 t/m 24/8/20.
zullen tevreden zijn.
hetraam.nl
o Terug naar normaal?
n kracht bij te zetten gebruikte de kunstenaar echte menselijke beenderen. De toon is gezet, niks is normaal. Door corona zijn interactieve kunstwerken nog moeilijk inzetbaar in exposities. In Oooh. Back to
Een volgende meevaller is dat Marres met deze Limburg Biënnale
Normal? laten filmpjes via QR-codes
spaarzaam kan zijn met de pr-
zien hoe kunstwerken voorheen
gelden. Zo kunnen de billboards in
functioneerden: het oude normaal is
Een ideale tentoonstelling
hartje Amsterdam en de advertentie
monddood.
Wat een goed idee van Marres, om een Limburg Biënnale te beginnen! Kunst van eigen bodem
Toch kan het nog: participeren.
in de Groene achterwegen blijven; wat moeten ze in de grachtengordel
Van Thomas Willemen is
met Limburgse kunst? Hoewel:
Springblok te zien: met een
de regio is populair bij politici en
ontsmettingsdoekje kun je voor
fondsen, en die zitten nu eenmaal in
twee euro een heus kunstwerk uit
de Randstad. Dus je weet het niet.
een stuiterballenautomaat halen. Een normale stuiterbal is rond,
De twaalf kunstenaars die Gurt Swanenberg, Commodity Fetishism/ French Fries
maar uit deze automaat komen
presenteren onder een titel die
als curator fungeren, krijgen
internationaal prestige suggereert,
ruimhartig betaald. Ook de door
je vraagt je af waarom niet eerder
hen aangezochte ‘troefkunstenaars’
Het nieuwe normaal is sinds de
normaal beschouwd wordt, hangt af
iemand eerder op het idee is
krijgen een vergoeding; hun werken
coronacrisis een gangbaar begrip.
van vooropgestelde verwachtingen
gekomen.
zijn volledig verzekerd.
‘Wat is normaal?’, vraagt het
en van omstandigheden. Maar het
Hasseltse kunsthuis Z33 zich af in
werk bevraagt ook de betekenis
Naar opgave hangen er 250 werken
Voor de overige deelnemers,
vierkante stuiterballen. Wat als
bij Marres, van 150 deelnemers,
onder wie opvallend weinig
de tentoonstelling Oooh. Back to
van structurele elementen: in
hun namen passen niet eens op
'oudere', gelden andere tarieven.
Normal? Maar bestaat er wel zoiets
stuitervorm wordt een kubus
de poster. Twaalf professionele
Hun werk is amper verzekerd, en
als normaal?
onberekenbaar en wisselvallig.
kunstenaars fungeren als curator/
ook hun honorering is anders. Ze
Nou, nee dus. In Oooh. Back to
jurylid. Ze mogen ook zelf werk
krijgen niets. Mocht zich ter plekke
Normal? dansen de deelnemende
gangbare gewoontes weer; juist
ophangen; mooi meegenomen
een koper voor hun werk aandienen,
kunstenaars in foto’s, sculpturen en
daar gaan deze kunstenaars in
in een tijd waarin er nog amper
dan gaat wel twintig procent van
installaties subtiel om het begrip
Z33 lumineus tegenin. Ze brengen
beeldende-kunstpodia zijn. Ook
de opbrengst naar Marres. Het
heen, waardoor het gelukkig een
denkpatronen en systemen aan het
voor Maastricht komt deze Limburg
is niet helemaal volgens de Fair
niet-normale tentoonstelling is
licht die we doorgaans bedekken.
Biënnale goed gelegen; heeft de
Practice Code, die een eerlijke
geworden.
Precies ja, onder het begrip
stad, die zich gestaag ontwikkelt tot
honorering voor álle kunstenaars
De hier gestelde vragen variëren
een culturele woestenij, toch nog
beoogt, maar wat is nog eerlijk in
van hoe het nieuwe normaal vorm
iets om trots op te zijn.
deze tijd? Ze zullen blij zijn dat hun
te geven tot hoe quasi-normaal
wel nodig, vragen we ons af bij het
Behalve professionals werden
werk überhaupt te zien is. En zo’n
de wereld om ons heen eigenlijk
verlaten van de tentoonstelling.
ook amateurs gevraagd werk in te
biënnale staat ook nog eens goed
is. Dat laatste wordt meteen
Nou ja, het zou helpen als de
sturen; goed dat dit kunstmatige
op je cv.
bij binnenkomst duidelijk met
kunstwerken op zaal vergezeld
Commodity Fetishism/French Fries
gaan van tekstbordjes met (op z’n
naars’ geen artistieke keuzes zijn,
waarin Gurt Swanenberg de frietjes
minst) de namen van de kunstenaar;
maar veelal vrienden en vriendinnen
van MacDonalds gebruikt om het
hier in Hasselt ontbreken ze. Die
van de curatoren, is logisch. Ook
consumentisme dat onze planeet
vorm van respect uit het oude
hier is het voordeel groter dan
vernietigt aan de kaak te stellen.
normaal zouden we graag behouden
Dat de genoemde ‘troefkunste-
het nadeel: het laat zien hoe de
normaal. Hebben we het oude normaal nog
zien. Verder mag alles zo heerlijk
Limburgse vriendenrepubliek werkt,
in een vensterbank, een karton
abnormaal blijven of worden als hier
ook in de kunsten.
frietjes van MacDonalds, je zou er
getoond. (PM)
bijna aan voorbij lopen. Eenmaal
Oooh. Back to Normal? Van 29/8 t/m
een ideale tentoonstelling. (WS)
dichterbij zie je dat het geen
8/11 in Z33, Huis voor Actuele Kunst,
Limburg Biënnale, van 5/9 t/m 5/11
gewone of overbakken frietjes,
Design en Architectuur in Hasselt.
in Marres, Huis voor hedendaagse
maar menselijke botten zijn: voilá
z33.be
cultuur in Maastricht. marres.org
de zelfdestructie waar obesitas
Al met al is deze Limburg Biënnale
In de rij bij de Limburg Biënnale. foto Marres
Het werk staat quasi nonchalant
Normaal geeft vooral ook
toe leidt. En om dat abnormale
25
zuiderlucht 10/2020
Dutch Design Week is geen schitterend ongeluk
Martin Paulen: ‘Een stad moet inspireren en aanzetten tot onderling contact.’ foto Johan van Hamond
26
zuiderlucht 10/2020
Ondanks de lof voor Dutch Design Week komt het zo gewenste designcentrum in Eindhoven maar niet van de grond. STAN VAN HERPEN sprak erover met DDW-directeur Martijn Paulen. ‘Een stad zonder design en andere cultuur is als een stad zonder water en groen: dor.’
en techniek. Maar de Raad voor Cultuur oordeelde begin juni erg kritisch over het plan, met adjectieven als ‘naïef’ en ‘onrealistisch’. De Waag in Amsterdam mag het Futurelab gaan opzetten. Paulen: ‘De Raad heeft voor een conventionele oplossing gekozen. Wij presenteerden een zoektocht waarin bewust veel nog niet vaststond, maar wel met veel ervaren, kwalitatieve goede partijen. De Raad heeft met De Waag gekozen voor bewezen technologie, voor de veiligheid van een organisatie die al 25 jaar bestaat.’ Misschien moeten jullie als DDW dan maar naar Amsterdam verhuizen. Dat hoor je mensen vaak genoeg fluisteren.
artijn Paulen kan er nog
maatregelen en veel programma’s online
Paulen, lachend: ‘Ja, een mogelijk vertrek
net een lachje uitknijpen
(zie kader). Het voortbestaan van veel
uit Eindhoven wordt wel eens geopperd,
als het c-woord ter sprake
festivals en andere events staat momenteel
maar door anderen, niet door ons. Dat de
komt. Ja, de Dutch Design
door corona op het spel. Is de DDW
DDW in Eindhoven zit is geen schitterend
Week gaat door. Maar
in gevaar? Paulen, gedecideerd: ‘Nee.
ongeluk. Het is op een logische plek en
vraag niet hoe. ‘Het is een
Natuurlijk zijn we kwetsbaar omdat onze
op een logisch moment ontstaan. Omdat
rollercoaster, inclusief
inkomsten voor zeventig procent afkomstig
hier in Eindhoven al een stevige design-
zijn van ticketverkoop en sponsoren. Maar
community was, door de aanwezigheid
de private inkomsten zijn niet naar nul
van Philips, de opleiding Industriële
350.000 bezoekers, tien dagen, 110
gegaan, zoals bij veel andere organisaties.
Vormgeving en later de Design Academy, de
locaties – normaal al een logistieke
We kunnen publiek blijven ontvangen, en
TUe. En niet te vergeten de vele succesvolle
uitdaging, in coronatijd een nachtmerrie.
gelukkig zijn er genoeg sponsoren die aan
designers die hier al decennialang wonen
Alle alternatieve scenario’s liepen ze
boord blijven.’
en werken.’
M
drie loopings en een kurkentrekker.’
af, het afgelopen half jaar. Met als één
Intussen kreeg de Eindhovense design-
‘De design-communities in Amsterdam
van de opties: geen fysiek festival, maar
sector nog een tegenvaller te verwerken. De
en Rotterdam zijn niet zo goed verankerd
alles online. ‘Maar toen kwam er een
belangrijkste design- en kunstorganisaties
in de stad als hier. We weten elkaar in
oproep van de ontwerpers: Milaan en
in Eindhoven, waaronder de Dutch Design
Eindhoven makkelijk te vinden. Als jij als
andere belangrijke design-events waren
Foundation (waar de DDW onder valt)
jonge designer met een goed plan bij Piet
al uitgevallen, laat de DDW alsjeblieft
werkten samen aan het plan Complex
Hein Eek aanklopt, dan zegt-ie ja en sta je
doorgaan. Want we hebben nauwelijks
- de kandidatuur van Eindhoven voor
op de DDW. En de combinatie van een grote
meer plekken waar we ons werk kunnen
een nationaal Futurelab voor design en
groep goede designers met de kwaliteit van
tonen.’
technologie, te huisvesten in het Evoluon.
de techniek- en kennisinstellingen in deze
En dus gingen ze door. De Dutch Design Week 2020 kent minder locaties, allerlei
Op papier leek het een gelopen race,
regio is tamelijk uniek. Naast Helsinki kan
Eindhoven is immers dé stad van design
ik geen andere plek in de wereld bedenken die daaraan kan tippen.’ Misschien goed om in deze context te vermelden dat Paulen een ras-Eindhovenaar
DDW IN CORONA-TIJD
is, gepokt en gemazeld in Stratum. Dus hij mag het met recht beamen, dat het marketing-stempel Techniek & Design
De 19e editie van de Dutch Design Week (17-15 oktober) kent minder locaties dan gebruikelijk. Dat
waarmee de stad zich zo fanatiek verkoopt
gaat vooral ten koste van de grote buitenlocaties, zoals het Stadhuisplein en het Ketelhuisplein in
leuk en aardig is, maar dat je er als
Strijp-S. Die blijven dit jaar leeg.
gewone Eindhovenaar die over de John F.
De binnenlocaties kennen een strikt corona-beleid, vergelijkbaar met dat van musea, waarbij je van
Kennedylaan van noord naar zuid fietst
tevoren online intekent voor een bepaald tijdslot. Studio’s van designers zijn veelal open, net als de
maar bar weinig van merkt. ‘Helemaal mee
populaire eindexamententoonstelling van de Design Academy op het Campina-terrein.
eens. In de stad krijg je veel te weinig mee
Online zet de DDW onder andere in op 3D-opnames van de expo’s, livestreams met ontwerpers-
van de maatschappelijke en esthetische
presentaties en een eigen televisiestudio met dagelijkse programma’s.
waarde van design. Eindhoven noemt zich
27
KO E N VA N M E CH E L EN GENK (BE)
LA B IO M ISTA × EEN EVOLUER EN D KUNSTWERK OV E R D E MIX VA N HE T LEV EN
SE I Z O E N 2020 O P E N TOT E N MET 8 N OV E M BE R Een initiatief van
Met de steun van
LAB I O MI STA . B E
zuiderlucht 10/2020
’In Eindhoven gaat het design nog te veel achter de voordeur schuil’.
⏤ de design-hoofdstad van Nederland, dan
even virtueel mee, grofweg van het
moet je daar je inwoners ook van mee laten
Campina-terrein ten oosten van
genieten.’
het centrum langs het kanaal naar
De plannen daarvoor zijn er, zegt Paulen.
het Daf Museum en Domus Dela,
Plannen voor een zichtbare design-corridor
via De Kazerne, de Witte Dame
door de stad, van oost naar west. Er is
en Strijp-S naar het Evoluon en
al veel in de stad, zegt hij, alleen moet
Piet-Hein Eek in het westen. Maar
je dan wel weten waar te kijken. Fiets
het design gaat nog te veel schuil achter gevels en voordeuren. Dat
— TE KOOP RUIME LOFT (180 M2) MET TUIN, 10 KM VAN MAASTRICHT • ERIKBESSEMS.COM
ERIK BESSEMS m a k e l a a r d i j
Kasteeldomein Walburg Ohé en Laak
moet anders worden. Met designinterventies in de openbare ruimte,
'DE DYNAMIEK KOMT VAN DE MAKERS'
zoals Paulen het noemt. Denk aan lichtinstallaties, nieuwe ontwerpen van top-ontwerper Maarten Baas, experimenten met gevelbegroeiing. En misschien mag er eindelijk
Terwijl de Dutch Design Week voor het eerst is
eens een groots, monumentaal
gehonoreerd door de Raad voor Cultuur en de
object van kunstenaar/ontwerper/
minister, werd het Eindhovense plan voor een
architect John Körmeling in zijn
‘futurelab voor design en technologie’ door
eigen stad verrijzen? Paulen: ‘Of we
diezelfde raad afgewezen.
experimenteren met concepten voor
Directeur Timo de Rijk van het Design
de retail van de toekomst. Of met
Museum Den Bosch vindt het mislopen
een tijdelijke, volstrekt privacy-loze
van het futurelab een gemiste kans. ‘De
locatie in een deel van de stad.’
oorzaak ligt mede in zelfoverschatting. Ze
Wat schiet ik daar als gewone
hebben het plan alleen met Eindhovense
Eindhovenaar mee op?
partijen ingediend, terwijl op design-gebied
‘Een stad moet meer dan alleen
nog zoveel meer goeds zit in de provincie.
functioneel zijn. Een stad moet ook
Mobiliseer voor zo’n plan de beste instituten
inspireren, verwonderen, aanzetten
in je omgeving, dan laat je aan Den Haag zien
tot onderling contact. Dat is erg
dat het plan breed gedragen wordt.’
belangrijk voor het vestigingsklimaat
Voor de design-sector en de stad maakt het
en de leefbaarheid. Een stad zonder
weinig uit, vindt Anna Crosetti, die in 2001
design en andere cultuur is als een
mede aan de basis stond van Dutch Design
stad zonder water en groen: dor.’
Week. ‘Vormgevers en techneuten vinden
Wat zijn de ambities van de Dutch
elkaar toch wel. De dynamiek in de sector
Design Week? Wereldberoemd, 350.000
komt niet van instituten, maar van de makers.’
bezoekers, wat wil je nog meer?
Crosetti was ook veertien jaar coördinator van
‘Geen groei van het aantal bezoekers
de masteropleiding van de Design Academy.
in ieder geval, dat is voldoende zo.
‘Toen ik in Eindhoven kwam wonen, was het
De salon in Milaan is en blijft het
een provinciestad - weinig internationaal en
grootste design-event ter wereld.
saai. En kijk nu eens.’ Lachend: ‘Ik kan hier
Wij onderscheiden ons met ons
zelfs een goede cappuccino krijgen.’
engagement en door het aanbod
De internationalisering van de TUe, het
van veel experimenteel design. We
bedrijfsleven en de vele startups speelden
willen hét internationale event voor
een belangrijke rol, maar toch: als het gaat om
onderzoek en experiment in design
2 OKT DE AFSTUDEERDAG BOUWKUNDE
inspiratie en levendigheid is de bijdrage van
zijn, dan is internationale groei, met
Van Zuyd Hogeschool
de design-sector nauwelijks te overschatten,
meer internationale ontwerpers,
vindt Crosetti. ‘Iedereen krijgt daar wat van
het belangrijkst. Ging je vroeger
2 OKT PLEASED TO MEET YOU
mee. We zijn er als Eindhovenaren aan gewend
naar de DDW om de vernieuwing bij
geraakt dat je hier op veel plekken bijzonder
Nederlandse designers te zien, straks
design tegenkomt.’
moet je gaan omdat je een goede indruk krijgt van de belangrijkste vernieuwingen wereldwijd.’ ZL
BUREAU EUROPA PRESENTEERT
JO COENEN UARI! 40 JAAR MET 3 JAN N E T O T D ENG CCES VERL WERKEN WEGENS SU IN EUROPA V.A. 12 SEPT KINDERPROGRAMMA ‘ARCHIBOX’ Aan te vragen bij de balie
24 SEPT TALENTENDAG Van het Stimuleringsfonds
Speciaal programma i.s.m. Maurer United, Muziekgieterij en nai010 uitgevers
10 EN 11 OKT ONCE UPON A TOWN V.A. 20 OKT ACADEMIA
zuiderlucht 10/2020
Blendr & Filtr VERTROUWEN _
‘Kunst heeft altijd iets
De voorkeur van... Ken van Mierlo
in petto. Het zegt niks voor, je kunt zelf aan de slag. Hoe meer je kunst kijkt, hoe meer je merkt: er is altijd meer te weten, er is altijd een weg uit het beperkte kader van onze gedachten en ervaringen. Dat kan helpen je eigen meningen niet altijd te vertrouwen, of als enige juiste te zien.’ Journalist Wieteke van Zeil in haar boek Altijd iets
Het is gewoon een ride
te vinden; de kunst van het oordelen.
WANORDE _
‘Het leven is geen algoritme, het
is functionerende wanorde. We doen maar wat.’ Dichter Mustafa Kör, oud-stadsdichter van Genk, antwoordt op de vraag of hij gelovig is.
VRIJ _
‘De staat van cultuur in een land wordt
H
ij woont - met dank aan
vliegdekschip vlogen, zo tof, zo’n goede
corona - weer voor een
film, vanaf dat moment wilde ik regisseur
poos in het Brabantse
worden. Ik hou erg van blockbusters;
Maarheeze. Films kijken kun je
achtbaanfilms die je oppakken en geen
overal, dat scheelt, films maken kun
moment meer loslaten.
je beter vanuit Amsterdam doen, dus
Een film die ik zeker moet noemen is
niet bepaald door de makers van de kunst,
zodra het kan gaat hij weer terug.
Victoria uit 2015 van Sebastian Schipper.
maar door de kwaliteit van de lezer, luisteraar
Neemt niet weg dat zijn nieuwste
Mag ik hem spoilen? Laia Costa komt in een
of bezoeker. De overheid kan zich beter richten
korte film zich in de buurt afspeelt,
bankoverval terecht en vlucht met een van
op het ontwikkelen van het publiek, en de
met als steekwoorden: nacht, horror
de overvallers, op wie ze verliefd is. Het is
kunstenaar zo veel mogelijk vrij laten in wat hij
en quads.
een lowbudgetfilm die in één take realtime gedraaid is. Het verhaal is superspannend
maakt.’ Theatermaker Chris Koolmees (Leks Compagnie)
YOUTUBE _ ‘Als platform voor
en gewoon lean and mean gedraaid - voor
over het Nationale Misverstand.
mijn films is YouTube niet zo
mij echt een voorbeeld. Ik heb uren gezocht
interessant. Er zijn zoveel makers
naar beelden behind the scenes, interviews
WINKELS _
die er iets op doen. Voor je het weet
met technici en zo. De film is gemaakt met
weer opengingen. Hadden we ze echt gemist?
heb je je film weggegeven en is
een Canon C300, die kun je gewoon huren
Ik niet.’
er niets gebeurd. Ik volg liever de
bij Budgetcam.
Viroloog Marc van Ranst over het einde van de
route van de filmfestivals. Ik kijk
lockdown.
zoveel uren YouTube, niet normaal.
heeft met mijn film Nachtwacht? Nu je het
Cameramensen, screenwriters,
zegt, ik heb inderdaad wel iets met mensen
editors, recensenten, ik volg er heel
die in onverwachte situaties terecht komen
mensen niet in huis, maar ze stonden, vlak
veel. Tony Zhou en Taylor Ramos
en dan sterk zijn.
voor Spertijd, op mijn stoep en ik dacht: als
brengen onder de titel Every Frame
ik ze wegstuur, kan ik met mezelf niet meer
a Painting 28 video essays over alles
bioscoop kwam, had ik het gevoel dat ik
leven. En ik wou graag met mezelf leven. ’t Was
wat met film te maken heeft. Zhou
een work out had gehad. James Cameron
eigenbelang. Als je dat begrijpt, begrijp je een
zaagt iemand als Michael Caine met
snapt wat de essentie van vertellen is, hij
boel.’
goede argumenten helemaal door.
weet precies welke emoties je als kijker
Wim Kayzer citeert verzetsvrouw Martha van
Ik denk dat je het vak kun leren
moet ervaren, er zit geen seconde in zijn
Huessen
via YouTube, al moet je wel een
films die niet essentieel is. Het is een
beetje gek zijn om het allemaal uit
motorblok dat het op alle cilinders doet.
‘Neem nu die winkels, toen ze
EIGENBELANG _
‘Ik wilde die joodse
STRAATJES LEGGEN _
Vind je dat het verhaal overeenkomsten
Toen ik na het zien van Avatar uit de
te zoeken. Je mist de connecties en
Zijn lines zijn misschien niet heel subtiel,
school gezeten waar ik vooral leerde straatjes
het netwerk, en die heb je wel echt
sommigen zouden zeggen ‘on te nose’, maar
leggen en kippen te verzorgen. Ik heb er veel
nodig.’
zo diep ga ik niet, het is gewoon een ride.’
van het straatjes leggen in de taal ook wel kan
FILM _ ‘Ik was een jaar of veertien
NETFLIX _ ‘Ik ben super positief over
gebruiken.’
toen ik Pearl Harbour zag. Die nacht
Netflix. Neem de serie Ares van Pieter
Schrijfster en Bookerprize-winnares Marieke Lucas
lag ik in mijn bed na te dromen
Kuijpers, Iris Otten en Sander van Meurs.
Rijneveld over haar schrijversopleiding.
over die vliegtuigen die boven het
Hun budget is dankzij Netflix verdubbeld
‘Ik heb op een
aan gehad want ik denk dat ik de techniek
30
zuiderlucht 10/2020
Boeken top 10 1 — Rutger Bregman De meeste mensen deugen (2)
Ken van Mierlo (Budel, 1987) studeerde aan de University of Lincoln (VK) en begon zijn carrière als lichttechnicus. Hij maakt commercials en korte films die op de shortlist kwamen van grote filmfestivals. Zijn nieuwste film Hazenjacht gaat volgend jaar in première op het Nederlands Film Festival in Utrecht, door corona een jaar later dan gepland.
2 — Peter Waterdrinker De rat van Amsterdam (3)
3 — Raynor Winn De wilde stilte (5)
4 — Arjen Lubach Stoorzender (-)
5 — Sander Kollaard Uit het leven van een hond (1)
6 — Charles Mackesy De jongen, de mol, de vos en het paard (10)
7 — Saskia Noort Bonuskind (8)
8 — Marieke Lucas Rijneveld De avond is ongemak (-)
‘Kunnen we dit onderwerp niet skippen?’
9 — Paul Verhaeghe Houd afstand, raak me aan (-)
⏤
10 — Karin Slaughter Verzwegen (6)
geloof ik. Met het geld kun je meer films
Garrix. Ik schrijf zelf mijn scripts en
maken, zo plat kun je het wel slaan. Wat ik
tijdens het schrijven luister ik vaak naar
ook een hele goede ontwikkeling vind is dat
filmmuziek om aan de gang te blijven.’
er steeds meer aandacht komt voor films in de taal van het land. Daarmee krijg je
THEATER _ ‘Kom ik weg met Hans
cultuurverbreding maar het is vooral tof dat
Teeuwen? Theo Maassen? Nee, dat
je iets kunt maken in je eigen taal, wat ook
moet ik niet zeggen, ik hou van cabaret
succes kan vinden buiten je eigen regio. Er
maar ik moet het theater echt eens
is wel zoveel aanbod op Netflix dat het de
opzoeken. Heb je tips? Het is goed om
spoeling dunner maakt: je kijkt één keer en
andere dingen te zien. Kunnen we dit
dat is het. Niks zo mooi als naar de bioscoop
onderwerp niet skippen? Doe nog een
te gaan en om je heen te voelen wat een film
keer film.’
doet. Dat heb je met Netflix niet.’ EMILE HOLLMAN
BOEKEN _ ‘Ik lees veel boeken maar jij wil vast horen of ik romans lees? Vooral boeken over film dus, behind the scenes-boeken. Heel gaaf vond ik Independent Ed, door acteur Edward Burns. Hij beschrijft hoe hij zonder budget films maakt - maar ja, zo’n groot acteur komt wel overal binnen.
The Missing Inks
Ik heb ook wel ooit een roman gelezen die me bij is gebleven: The Catcher in the Rye van John D. Salinger. De hoofdpersoon vertelt zijn verhaal in gedachten, in de film zou je daar een voice-over voor gebruiken. Dat gebeurt niet vaak en zeker niet zo goed als bij Martin Scorsese. Ik kreeg een heel apart gevoel bij het lezen van dat boek. Als je dat met een voice-over zou kunnen bereiken…’
SUMMERSALE _ Wie afgelopen voorjaar, zoals ondergetekende, hoofdschuddend reageerde op het vooruitzicht dat de lockdown een impuls zou geven aan de boekenverkoop, lijkt met terugwerkende kracht ongelijk te krijgen. Al pakt de werkelijkheid ook hier net een tikje anders uit dan de voorspelling. Hoewel de Standaard boekhandelketen voor het eerst in twintig jaar met rode cijfers schreef, lijken de Vlaamse boekverkopers de coronacrisis goed te hebben verteerd. Na acht maanden van 2020 staat er een groei van vier procent in de boeken – en dan moeten de immer doorslaggevende najaarsverkopen nog komen. In Nederland is een vergelijkbare groei (vijf procent) te zien. Tijdens de lockdown waren de webwinkels spekkoper, de online verkopen stegen met 33 procent. De klassieke boekhandels zagen in die periode een kwart van hun omzet verdampen. Daarna herstelde de status quo zich. Hier en daar lezen we zelfs over opgetogen boekhandelaren die de zomerverkopen als de beste sinds jaren omschrijven. Mogelijk heeft de opbloei te maken met uitgestelde aankopen, met name bij ouderen, die het persoonlijke contact van de boekhandel lange tijd meden, en met de in eigen land vakantie vierende Nederlanders. Ze trokken van de ene binnenstad naar de andere, en ja, daar doemt nog wel eens een boekhandel op in je blikveld. (WS)
MUZIEK _ ‘Ik luister conservatief, veel
Deze lijst is samengesteld op basis van actuele verkoopcijfers
oude muziek, van alles eigenlijk. Mijn
van de boekhandels Dominicanen (Maastricht), Gianotten Mutsaers (Tilburg), Grim (Hasselt), Krings (Sittard),
playlists gaan alle kanten op: Dua Lipa, Tiësto, Avicii, Swedish House Mafia, Martin
Malpertuis (Genk), Van Piere (Eindhoven) en De Tribune
themissinginks.com
(Maastricht).
31
post zl
zuiderlucht 10/2020
"&(.*223.%+45$'&
!"
Voor hen ‘die in deze hersenloze tijden ijzerenheinig mooie dingen blijven maken.’
⏤
ultuur is en blijft balsem voor de ziel, vooral in duistere tijden. Ook daarom is die grote internationale prijs en erkenning en paginagrote aandacht nu zo welkom. Vanavond klap ik om 8 uur voor Marieke Lucas Rijneveld en Michel Hutchinson en al die anderen die in deze hersenloze tijden ijzerenheinig mooie dingen blijven maken.’ Te midden van alle ellende scheen er opeens een zonnestraal over het Nederlandse culturele landschap, schreef Diederik van Vleuten in een ingezonden brief in De Volkskrant. Als lezer en bewonderaar voelde hij plaatsvervangende trots toen Rijneveld vorige maand de International Booker Prize won. Waarschijnlijk wist hij toen nog niet van het schrappen van een Hitler-mop uit de Engelse vertaling, omdat de eilanders daar zich volgens de uitgever niet zo comfortabel bij zouden voelen; zelfcensuur uit angst voor omzetderving. In de Duitse vertaling mocht de grap wel blijven staan. Ligt Hitler daar minder gevoelig dan? Enfin. De avond is ongemak is, als ik het goed heb, een coming of age die zich afspeelt in een boerengezin dat gebukt gaat onder het geloof en onder zichzelf. Er gaat iemand dood, het gezin valt uit elkaar, met ontbolsterende seksuele gevoelens als extraatje. Ondanks de frisheid en de humor die Rijneveld in interviews tentoonspreidt, heb ik het boek nog niet gelezen. Andere boeken hadden even mijn voorkeur. Voor Van Vleuten voelde de prijs als culturele balsem voor de ziel, ‘vooral in duistere tijden.’ Oef, ja, wie ziet er nog licht in een wereld van dolgedraaid consumentisme, minerale uitputting, klimatologische achteruitgang, aanhoudende migratiestromen en oneindige burgeroorlogen. Een virus is niet meer dan de katalysator om de wereld naar de gallemiezen te helpen. Zeker hebben de kunsten onze eenzaamheid tijdens de lockdown verlicht. Maar kunstenaars worden niet betaald om de troostmachine draaiende houden; ze worden trouwens helemaal niet meer betaald. Ja, in Duitsland, daar hebben ze een kanselier die haar ‘liebe Künstler und Künstlerinnen’ niet alleen ondersteunt met een hulpprogramma, maar hen ook uitlegt ‘hoe belangrijk u voor ons bent.’ Dat zullen we Rutte niet gauw horen zeggen. In Nederland is kunst niet meer dan een hobby - dixit minister Wiebes. Wat de boer niet kent, vreet hij niet. Zeker niet in deze raadselachtige tijden, dan hebben mensen behoefte aan identificatie. Ze willen zichzelf kunnen herkennen, anders hoeft het niet. Herkenning is een synoniem voor troost. Twee jaar geleden schreef ik een roman over mijn familie waarin veel lezers, zo merkte ik, zichzelf herkenden. Een boek dat in druk verschijnt, is niet langer van de schrijver, maar van de lezer. Toch dacht ik: had ik het maar anders gedaan. Het ging me niet om herkenning, maar om erkenning. Niet voor mezelf, maar voor de hoekige, sociaal onhandige personages in het boek die, vergeefs, op zoek zijn naar een plek in dit bestaan waar ze zich senang voelen. En dus erkenning voor alle hoekige, sociaal onhandige types et cetera. Al klinkt dat weer erg zwart wit ineens. Misschien bedoel ik wel dat herkenning zoveel waardevoller is wanneer er erkenning aan voorafgaat. Of dat ze bij elkaar horen als eeneiige tweelingen die zonder elkaar weinig voor elkaar krijgen. Wat, als je erover nadenkt, best een troostrijke gedachte is. WIDO SMEETS
32
zl podium 10/2020
berichten uit de sector
WANNEER HET MODEL BEPAALT, EN NIET DE FOTOGRAAF | 34 HET EMILE VAN DORENMUSEUM VINDT ZICHZELF OPNIEUW UIT | 37 ANDY WARHOLS FACTORY HERLEEFT IN LUIK | 38 75 PERSOONLIJKE VERHALEN OVER WOII | 39 SERVÉ HERMANS MAAKT EXPOSITIE OVER DE MAAS | 42
cultuuragenda
‘GOOI ME TERUG IN DE ZEE’ MET OPERA ZUID
ZUID-NEDERLAND EN VLAANDEREN | 43 ONDERTUSSEN IN.... DE REST VAN EUROPA | 47
columns
HANS GUBBELS BLIKT TERUG OP VIJF JAAR CUBE | 45
PAG. 36
33
zl podium 10/2020
Ghost Rijder. foto Kevo Abbra & Baqteria
W
Hatti Rees (eigen opname)
DE CLICHÉS VOORBIJ: MODELLEN AAN DE MACHT In Power to the Models draait fotograaf en curator Jan Hoek de machtsverhoudingen tussen fotograaf en model radicaal om. Niet de fotograaf, maar het model bepaalt het beeld. Jan Hoek onderzoekt de macht van de fotograaf en stelt die ter discussie. 34
e zijn eraan gewend dat de fotograaf de voorwaarden bepaalt voor een modeshoot of nieuwsreportage. De meeste beelden in de media - of die nou van slumbewoners, sekswerkers, supermodellen of politici zijn - worden gemaakt door fotografen uit de westerse wereld. Maar dat perspectief begint te veranderen. Deze verandering is onderdeel van een maatschappelijke en politieke discussie over macht en diversiteit: wie bepaalt wie er in beeld komt, en op welke manier? Doordat de blik van de fotograaf bepalend is, kunnen die beelden rolbevestigend of stigmatiserend zijn. Ze staan vaak op gespannen voet met de eigenheid van mensen. Power to the Models in Stedelijk Museum Breda laat een prikkelend alternatief zien voor de huidige fotografiepraktijk. De tentoonstelling zet aan het denken over macht: zou die bij de fotograaf moeten liggen, of bij de mensen die hij of zij fotografeert? De modellen ontsnappen aan stereotypen en vooroordelen. Ze laten zien wat het betekent om jezelf te kunnen zijn. VAN SYLVANA SIMONS TOT TIËSTO Jan Hoek (1984) vroeg elf modellen met uiteenlopende achtergronden om zichzelf te laten fotograferen op de manier zoals zij dat zelf willen: Baqteria, Bruin Parry, Chiara Bardelli Nonino, Dick de Koning, Hatti Rees, Ismail Ilgun, Jyoti Weststrate, Lotte van Eijk, Mohan Verstegen, Sylvana Simons en DJ Tiësto. Hoek is curator van het project, maar de ideeën van de modellen staan voorop. Jan Hoek: ‘Met een camera in de hand heb je heel veel te zeggen. Iemand levert zich compleet aan je over en als fotograaf bepaal jij hoe die ander op de foto komt. Daarbij heb je ook nog eens het recht op dat gemaakte beeldmateriaal. Je kan het tonen waar en wanneer je wil zonder dat diegene op de foto daarop invloed heeft, dat voelt voor mij als een vorm van uitbuiten’, vertelt Jan Hoek. ‘Steeds meer mensen willen zelf beslissen hoe ze in beeld komen en dat begrijp ik. En vanuit die gedachte wil ik het huidige patroon doorbreken. Vandaar ook de keuze om deze tentoonstelling te ontwikkelen mét de modellen. Zij zijn in de lead.’
zl podium 10/2020
Blik in de expositie. Hier: het onderdeel over kunstenaar en influencer Bruin Parry. foto John Tromp
AUTEURSRECHT Jan Hoeks fascinatie om verschillende werelden bij elkaar te brengen bracht hem letterlijk over de gehele wereld, met exposities in China, Rusland en Amerika. Onder meer The New York Times en The Guardian schreven over zijn werk, waarin altijd een duidelijke rode draad valt te ontdekken. Jan Hoek: ‘Het gaat altijd over machtsverhoudingen, en de mensen aan de randen van de maatschappij. Het draait om mensen die om wat voor redenen dan ook niet helemaal mee mogen doen. Mijn vraag daarbij is altijd: hoe maak je van een outsider samen een insider?’ Jan Hoek neemt in Power to the Models niet de rol van fotograaf op zich, maar die van curator. Hoek gaf zijn modellen volledige artistieke vrijheid en een projectbudget waarmee zij zelf aan de slag konden gaan. Van een idee bedenken tot een fotograaf uitkiezen. Locatie, decor, visagie; de modellen bepalen helemaal zelf hoe zij in beeld gebracht worden. Zelfs het auteursrecht gaat naar de modellen, daar zijn speciale contracten voor opgesteld. Hoek was blij verrast dat BredaPhoto en Stedelijk Museum Breda akkoord gingen met dit voorstel. ‘Het zit er zo ingebakken dat fotografen eigenlijk altijd eigenaarschap nemen over diegene die op de foto staat… Ik vind dat een achterhaald systeem. Problematisch. Dat juist een fotografiefestival en een museum akkoord gaan met een tentoonstelling waarin de macht helemaal ligt bij de geportretteerde vind ik dapper!’ DIK Eén van de modellen in de tentoonstelling is Lotte van Eijk. Zij heeft al een aantal jaren een Instagram account en noemt zichzelf een plussize of ‘dik’ model. Lotte: ‘Als het over mijn lichaam gaat, zeg ik gewoon ‘dik’. Je zegt ook niet over een stoel: dat is een voorwerp waarop je kunt zitten. Noem het beestje bij de naam. Het woord ‘dik’ is iets heel negatiefs geworden in onze maatschappij terwijl het dat niet is. Ik wil dat woord terug claimen en doen kantelen. Voor Power to the Models heb ik een parfumreclame nagemaakt. Het is geen video, en het zijn geen platte beelden,
Lotte van Eijk. foto Sabine Metz
maar ik heb een installatie in de ruimte laten maken waar je doorheen kunt lopen. We zien in zulke commercials vaak het witte slanke lichaam. Ik hoor niet bij die exclusieve groep mensen. In die wereld ben ik een outsider. Nu zie je mij in deze glamoureuze setting. Staand, liggend in het water. Je kunt echt niet om mij heen!’ Wat de door Jan Hoek gekozen modellen verbindt is dat zij allen een boodschap uitdragen, een statement vertegenwoordigen of tot doel hebben te breken met de huidige beeldvorming rondom zijn of haar persoon. Zo vertelt de expositie verhalen die anders onbekend of onderbelicht zouden blijven. Jan Hoek geeft met dit project de modellen hun zeggenschap terug en haalt hun (kleurrijke) buitenwereld naar binnen.
Power to the Models, van 9 september t/m 29 november in Stedelijk Museum Breda De expositie is een coproductie van Stedelijk Museum Breda & BredaPhoto. stedelijkmuseumbreda.nl / bredaphoto.nl
35
zl podium 10/2020
In La voix humaine / L’heure espagnole probeert de ene vrouw tevergeefs haar minnaar te behouden, terwijl de andere bepaald niet verlegen zit om gezelschap.
VERLANGEN, HUNKERING EN LIEFDE Opera Zuid gaat weer het toneel op en verheugt zich op alle hernieuwde ontmoetingen met het publiek. Het nieuwe seizoen staat in het teken van verlangen, hunkering naar liefde en de behoefte aan menselijk contact. De voorstelling Goud! draait om hoofdpersoon Jacob die op een dag een speciale vis vangt...
Kijk voor meer informatie en speeldata van La voix humaine / L’heure espagnole, Das Liebesverbot en GOUD! op operazuid.nl
I
n La voix humaine / L’heure espagnole hunkeren twee vrouwen naar liefde. De ene vrouw probeert – eenzaam en wanhopig – tevergeefs haar minnaar te behouden, de andere zit bepaald niet verlegen om gezelschap en gaat vrolijk vreemd met haar diverse minnaars. Deze double-bill zal worden opgevoerd met een aangepast ensemble, bestaande uit musici van philharmonie zuidnederland en gedirigeerd door Karel Deseure. La voix humaine/L’heure espagnole wordt live gestreamd (op 14, 17 en 22 november) in diverse theaters vanuit de thuisbasis van Opera Zuid en is een coproductie met Nouvel Opéra de Fribourg, Zwitserland. WAGNER In het bruisende jeugdwerk Das Liebesverbot, dat nog niet eerder scenisch werd opgevoerd in Nederland, laat Wagner de naar vrijheid snakkende mens in opstand komen. De jonge Wagner liet zich inspireren door zijn artistieke liefde William Shakespeare. Net als in zijn Measure for Measure wordt de boosdoener, die iedereen zijn strenge wetten wil opleggen, gestraft. Measure for measure, oog om oog! DE VIS De eigentijdse familieopera GOUD! draait om een actueel thema: hebzucht en de grenzen aan onze wensen. Altijd willen we meer: de nieuwste telefoon, nog een tas of de
36
elegantere auto. Of bent u gelukkiger zonder wensen? Humor, poëzie en muziek maken deze opera tot een avontuur voor jong én oud. Het verhaal draait om de hoofdpersoon Jacob. Hij en zijn ouders zijn arm, maar wel gelukkig. Op een dag vangt Jacob een speciale vis. ‘Gooi me terug in de zee,’ zegt de vis. ‘Dan geef ik je alles wat je wenst.’ In een flits sieren gloednieuwe schoenen zijn voeten. Ook vader en moeder willen schoenen, een groot huis, mooie vakanties. Met elke nieuwe wens wordt Jacob ongelukkiger, worden de ouders ontevredener, wordt de vis dunner en dunner en de zee ruwer en ruwer – totdat een grote storm alles meevoert. Wat is een normale wens en wat mateloze hebzucht? En welke gevolgen heeft onze hebzucht op de natuur? Serieuze vragen voor een kinderopera. Toch is GOUD! niet zwaar op de hand. Humor, poëzie en muziek maken deze opera tot een avontuur voor jong en oud. GOUD! is een coproductie met De Nationale Opera & Ballet en te zien van 24 oktober t/m 8 november.
zl podium 10/2020
Alphonse Asselbergs, La floraison des cerisiers à Genck, ca. 1880
RESET
Vier seizoenen lang reflecteren kunstenaars Gert Robijns en Hugo Duchateau over de relatie tussen landschap en kunst en over de rol van het Emile Van Dorenmuseum hierin. Met de expo RESET Emile Van Doren creëren ze een tijdelijke pauze, tussen wat was en komen gaat.
O
Hugo Duchateau, Lente 2018
p de flank van de Dorpsbeekvallei, net buiten het centrum van Genk, staat villa Le Coin Perdu. Het huis met atelier werd begin 1900 gebouwd door de Brusselse landschapschilder Emile Van Doren. Hij was een van de honderden openluchtschilders die zich vanaf 1840 in het bekende station d’artistes Genck lieten inspireren door het indrukwekkende landschap. Toen dochter Fanny in 1956 stierf, liet ze de kunstenaarswoning na aan de gemeente Genk, met het uitdrukkelijk verzoek er een culturele bestemming aan te geven, ter nagedachtenis van haar vader, de kunstschilder. Twintig jaar later opende het museum, gewijd aan de ‘meester van de Kempen’. Jarenlang veranderde er weinig. Tot in 2010 het monografische verhaal werd opengebroken en het verzamelbeleid verdiepte tot het artistieke en visuele geheugen van Genk en zijn landschap. De meest fundamentele shift was de uitbouw van een eigen residentiewerking voor hedendaagse kunstenaars. RESET EMILE VAN DOREN Vandaag, tien jaar later, is de tijd rijp om ook de visie en missie van het Emile Van Dorenmuseum als huis van landschap en kunst verder aan te scherpen. Dit voelde ook Gert Robijns toen hij villa Le Coin Perdu voor het eerst binnenstapte en er een volgend
Gert Robijns, Zicht op zee, 2020
hoofdstuk voor zijn RESET-traject in zag, met Hugo Duchateau als metgezel. Robijns bouwde een monumentale spiegelsculptuur rond de villa, die het gebouw doet versmelten met het landschap. Binnen en buiten, verleden en heden, het geschilderde en het feitelijke landschap worden met elkaar verbonden. De spiegels fragmenteren en kadreren het landschap rondom, als een op het ritme van de seizoenen veranderend schilderij. Maar met licht en spiegeling in plaats van verf en doek. Binnen treedt Hugo Duchateau met zijn hedendaagse landschappelijke werken in dialoog met landschappen van zijn negentiende-eeuwse voorgangers. Hij herleidt het landschap tot zijn essentie: lijnen, met horizontalen, verticalen en diagonalen, kleur en vorm. Zoals het landschap verandert met elk jaargetij, verandert ook de expo RESET Emile Van Doren elk seizoen opnieuw. Buiten doet de herfst zijn intrede en kleuren de spiegels roodbruin. Binnen keert alles om en luiden frisgroene tinten en ontluikende bloesems de lente in. Een symbolische reset, een tussentijd, tussen wat is en komen gaat… RESET Emile Van Doren, tot 20 juni 2021 in het Emile Van Dorenmuseum in Genk Donderdag t/m zondag van 14 tot 18 uur, gratis toegang resetemilevandoren.be
37
zl podium 10/2020
Luik, een stad met voor elk wat wils Luik is de toeristische hotspot van Wallonië, met tal van troeven en activiteiten: van de magistrale kapittelkerken tot hoogstaande kunstmusea en de Opéra, van de groene terrassen Les Coteaux de la Citadelle tot een tocht op de Maas – er is werkelijk voor elk wat wils. In 2020 ontdekt u in ZL Podium elke maand een ander hoogtepunt van Luik. Tot gauw bij een bezoek in La Cité Ardente, de vurige stad!
ANDY WARHOL
Marilyn, 1967. Privé collectie © The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc. / Licensed by SABAM/ ARS, Belgium 2020
Self-portrait, 1967, Collection Gallery Adrian David, Knokke © The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc. / Licensed by SABAM/ ARS, Belgium 2020
Cover magazine Interview met Madonna, dec 1985. Collection Paul Maréchal © Courtesy of Paul Maréchal © The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc. / Licensed by SABAM/ ARS, Belgium 2020
38
De expositie Warhol. The American Dream Factory in museum La Boverie in Luik is een terugblik op de carrière van een van de meest invloedrijke kunstenaars van de 20e eeuw. In deze tentoonstelling zijn de beroemdste werken van Andy Warhol uit ‘s werelds grootste musea en toonaangevende privécollecties bijeengebracht, evenals zeldzame documenten die voor het eerst worden gepresenteerd. Het resultaat is een levendig portret van veertig jaar Amerikaanse geschiedenis, waarvan Warhol de ziel vastlegt als geen enkele andere kunstenaar van zijn tijd. Het hart van La Boverie zal kloppen op het ritme van de waanzinnige nachten van Manhattan, toen muzikanten, dichters, acteurs en kunstenaars uit alle lagen van de bevolking zich in de Factory verzamelden, zoals Warhol zijn studio’s noemde. Tijdens de expositieperiode installeert de Factory zich aan de oevers van de Maas, met meer dan 100 originele werken van
Warhol alsook talrijke multiples uit de belangrijkste internationale musea (MoMA, The Andy Warhol Museum, Museum van Israël, enz.) en prestigieuze privécollecties die nog nooit eerder vertoond zijn aan het grote publiek; werken van de samenwerking met Keith Haring en Jean-Michel Basquiat; ongeziene archieven: films, boeken tijdschriftcovers, platenhoezen en posters... gepresenteerd in een innovatieve scenografie die de tijdgeest vastlegt in beeld én geluid. Warhol. The American Dream Factory Van 2 oktober t/m 28 februari in museum La Boverie in Luik expo-factory.be Facebook: EXPO Warhol Factory Instagram: warholfactory_expo Ontwerp en design gerealiseerd door Tempora, de Belgische specialist in het creëren van tentoonstellingen over kunst, geschiedenis en beschaving. In samenwerking met de Stad Luik en Demeter.
zl podium 10/2020
VERHALEN, VERBEELDEN, VERBINDEN
OORLOGSMUSEUM OVERLOON
Brabant Remembers vertelt 75 persoonlijke oorlogsverhalen. Bijzondere, inspirerende, persoonlijke ervaringen: groot of klein, over mobilisatie, verzet, collaboratie of bevrijding. Verhalen waarin een levensbepalende keuze centraal staat.
V
ijfenzeventig verhalen, voor ieder jaar dat we in vrijheid leven één. Deze verhalen vormden het uitgangspunt voor een breed programma van indrukwekkende tentoonstellingen bij WO-II erfgoedlocaties in Brabant. Op deze manier wordt de impact van de Tweede Wereldoorlog tastbaar en invoelbaar gemaakt en overgedragen aan jongere generaties. Een deel van de programmering 2019/2020 heeft dit jaar vanwege Corona geen doorgang kunnen vinden. Een aantal indrukwekkende tentoonstellingen is gelukkig verlengd tot eind oktober.
NATIONAAL MONUMENT KAMP VUGHT Een bezoek aan Nationaal Monument Kamp Vught laat weinig bezoekers ongemoeid. Gevestigd op het terrein van het enige voormalige SS-concentratiekamp van Nederland, laat het sobere ontwerp met op het terrein nog de oorspronkelijke gracht, prikkeldraad en crematorium een onuitwisbare indruk achter. De vaste expositie 32.000 verhalen en zeven seizoenen in het herinneringscentrum bestrijkt élk seizoen van Kamp Vught tijdens de Tweede Wereldoorlog. Verhalen van joden, politieke gevangenen, verzetsstrijders en gijzelaars. In NM Kamp Vught zaten bovendien dertig verschillende nationaliteiten. De expositie vertelt al deze perspectieven. En die van slachtoffers, daders, omstanders en helpers. De tijdelijke expositie Kind onder Vuur is verlengd tot het voorjaar 2021. Deze succesvolle reizende tentoonstelling vertelt verhalen van verschillende kinderen in oorlogssituaties, toen en nu.
39
©DigiDaan
zl podium 10/2020
NATIONAAL MONUMENT KAMP VUGHT
DILEMMA DOOLHOF – BERGEN OP ZOOM Het Dilemma Doolhof is een tijdelijke interactieve kunstinstallatie tussen het Canadese en Britse ereveld bij Bergen op Zoom in en draait om ervaringen die levens voorgoed hebben veranderd. De verhaallijnen zijn geïnspireerd op keuzes uit de 75 verhalen van Brabant Remembers. Bezoek je het Dilemma Doolhof dan word je je bewust van de impact van deze vaak levensbepalende keuzes. De keuze die je op elk kruispunt in het doolhof maakt, bepaalt het vervolg van het verhaal en daarmee je weg door het doolhof. Het sobere ontwerp, vrij van beelden en andere prikkels, maakt de impact extra goed invoelbaar. Het verhaal is niet compleet zonder een bezoek te brengen aan de twee erevelden. De kunstinstallatie is verlengd tot november.
DILEMMA DOOLHOF – BERGEN OP ZOOM
BIESBOSCH MUSEUMEILAND – WERKENDAM Midden in Nationaal Park de Biesbosch ligt het Biesbosch MuseumEiland met de indrukwekkende tentoonstelling Biesbosch 75 jaar bevrijd. Deze tentoonstelling vertelt o.a. het verhaal van de crossings: oversteken, overvaren en door de vijandelijke linies gaan. Verbindingen die ontstonden in het doolhof van water en land, onbegaanbaar
40
voor iedereen die de Biesbosch niet kende. Op het puntje van het Museumeiland staat het imposante kunstwerk van alaa minawi. Twee mensen zittend naast elkaar, uitkijkend over het water. Het hoofd van de een rust op de schouder van de ander. Ze wachten op het einde van de wreedheid van de oorlog – van alle oorlogen – zodat ze in vrede verder kunnen leven. Het Biesbosch MuseumEiland is het hele jaar geopend. De tentoonstelling is verlengd tot eind oktober. OORLOGSMUSEUM OVERLOON Het Oorlogsmuseum in Overloon heeft een indrukwekkende, eigentijdse vaste tentoonstelling waarin bezoekers actief worden meegenomen in de dilemma’s van de Tweede Wereldoorlog. Wat maakt iemand een held? Wat zou jij doen als er onderduikers op jouw stoep stonden? Hoe was het in de werkkampen in Duitsland? Wat was nodig om de hongerwinter te overleven? Maar ook: waarom sloten landgenoten zich aan bij de NSB? Als bezoeker word je meegezogen in de moeilijke keuzes die in die jaren gemaakt moesten worden. De tentoonstelling laat een bijzonder beeld zien van de verschrikkingen, maar ook van het dagelijkse leven van de Tweede Wereldoorlog. En wist u dat je dóór het museum kunt fietsen? Deze permanente fietsbrug maakt onderdeel uit van de fietsroute Aan de andere kant die het museum verbindt met Britse en Duitse militaire begraafplaatsen in de buurt. MACZEK MOMORIAL – BREDA In juni is naast de grootste Poolse begraafplaats van Nederland, het Poolse Militaire Ereveld in Breda, het Maczek Memorial Breda geopend. Een nieuw eerbetoon aan de Poolse heldhaftigheid vernoemd naar de Poolse generaal Stanislaw Maczek (1892-1994) die in oktober 1944 met succes Breda wist te bevrijden. De tentoonstelling vertelt het verhaal van de Poolse bevrijders en de strijd die ze moesten leveren. Op een enorme interactieve muur worden persoonlijke verhalen geprojecteerd en je kunt een diverse verzameling van militaire voorwerpen uit de Tweede Wereldoorlog bekijken en het verhaal erachter beluisteren. Het Memorial is tot januari 2021 tevens het decor voor de tentoonstelling De oorlog in Brabant in 50 foto’s van het NIOD. De Chambre de Reflection biedt alle ruimte voor bezinning en reflectie.
zl podium 10/2020
BRABANT REMEMBERS LIVING HISTORY-APP
BIESBOSCH MUSEUMEILAND – WERKENDAM
KLOK EN PEEL MUSEUM – ASTEN Museum Klok & Peel schenkt met drie tentoonstellingen aandacht aan de impact van de Tweede Wereldoorlog. Death Valley De Peel herinnert aan de geallieerde piloten en burgerslachtoffers die tijdens WOII in De Peel omkwamen met bijzondere filmfragmenten, foto’s en objecten. Interviews van overlevenden en nabestaanden maken deze tentoonstelling extra indrukwekkend. De expositie Klokkenroof! - Plundered Bells verbeeldt het verhaal van de roof van 6.700 luidklokken uit Europese kerktorens in de jaren 1942/1943. De Duitse bezetter gebruikte
de bronzen luidklokken om er grondstoffen uit te winnen voor zijn wapenindustrie. Het slotstuk is de internationale tentoonstelling Klokken voor Amerika. In 1953 schonk Nederland de Amerikanen als dank voor de hulp bij de bevrijding en hun bijdrage in de wederopbouw een carillon. Rondom dit instrument ging alles fout wat fout kon gaan.
In de living history-app brengen acteurs op elf locaties maar liefst zestien verhalen uit de Tweede Wereldoorlog tot leven. Met deze augmented reality app staan nieuwe generaties voor dezelfde dilemma’s als toen, geplaatst in het nu. Begin 2021 komen daar maar liefst vijf nieuwe Brabant Remembers verhalen bij, volledig in 3D gevisualiseerd. Met deze nieuwste techniek kunt u ook vanaf thuis deze persoonlijke en indrukwekkende oorlogsverhalen herbeleven.
brabantremembers.com
KLOK EN PEEL MUSEUM – ASTEN
MACZEK MOMORIAL – BREDA
41
zl podium 10/2020
MACHTIGE MAAS Wat betekent de Maas voor ons? Ja, het is een rivier. Maar het is nog zoveel meer. Al sinds mensenheugenis leven we met de rivier samen. Met die gedachte in het achterhoofd brengt Servé Hermans, artistiek leider van Toneelgroep Maastricht, de kracht van het verhalen vertellen vanuit het theater naar het Limburgs Museum in Venlo. foto Jan Straus, Fotokring Midden Limburg
LEVENSADER Het resultaat is een multidisciplinaire tentoonstelling die de bezoeker in zes ruimtes onderdompelt in de Maas. De rivier die Limburg máákte. ‘Aan deze rivier gingen ooit mensen wonen,’ legt museumdirecteur Bert Mennings uit, terwijl hij langs de vitrines loopt in een van de expositiezalen in het Limburgs Museum. ‘Hier liggen sporen van de eerste boeren, gevonden vlakbij de Maas. Daarachter objecten uit middeleeuwse steden, gebouwd en gegroeid aan de rivier. De Maas was en is nog steeds de levensader van deze provincie.’ Reden voor Mennings en het museum om aan te sluiten bij het landelijke themajaar Ode aan het landschap. ‘Wij brengen in heel 2021 een ode aan de Maas, samen met onze partners: Rivierpark de Maasvallei, Limburg Marketing en Limburgs Landschap. Deze tentoonstelling is het startschot.’
Meer dan acht ton plastic belanden elk jaar in de oceanen en rivieren.
D
Machtige Maas, vanaf 7 oktober t/m 5 april in het Limburgs Museum in Venlo Het museum organiseert een coronabestendig randprogramma met lezingen en filmvertoningen. limburgsmuseum.nl
42
e tentoonstelling Machtige Maas die in oktober in het Limburgs Museum in Venlo opent, toont de Maas als muze, als monster, als moordenaar en natuurlijk als moeder. ‘Het zijn die vier gezichten die ik wil laten zien,’ zegt Hermans, ‘en dat doe ik met een hele groep kunstenaars. Beeldend kunstenaars van naam en faam, zoals de Gentse Berlinde de Bruyckere, bekend van haar monumentale werken met paarden. En Claudy Jongstra, die speciaal voor deze tentoonstelling werk heeft gemaakt van wol van Limburgse schapen geverfd met pigment van planten die aan de Maasoever groeien. Daarnaast werk ik met videokunstenaars, lichtontwerpers, designers, componisten, schrijvers en de Belfeldse filmmaker en cameraman Rob Hodselmans.’
ZIEL Gastcurator Servé Hermans grijpt terug op de geschiedenis, maar vooral ook op de verbeelding. Hij haalt hiervoor archetypen aan, zoals de rivier als muze, omdat de Maas inspiratiebron voor tal van kunstenaars was en is. Of de Maas als monster, bijvoorbeeld op het moment van overstroming, zoals in 1993 en 1995 gebeurde. De Maas als moordenaar: als grote, door de industrie vervuilde rivier, met plastic op haar uiterwaarden. En natuurlijk de Maas als moeder. Hermans: ‘Alleen al die term, Mooder Maas, zegt hoe diep de verbondenheid tussen de rivier en de Limburgers is. De Maas is veel meer dan landschap alleen. Ze raakt onze ziel. Ik hoop dat je dát voelt als je Machtige Maas bezoekt.’
zl podium 10/2020 stromingen van het interbellum in Duitsland. T/m 18 juli in Lehmbruck Museum.
lehmbruckmuseum.de DÜREN
> Holy Pictures Andachtsbildchen als religiöse Volkskunst. Afbeeldingen van heiligen - geschilderd of bedrukt - sieren de artistiek vormgegeven papierwerken. T/m 1 november in Papiermuseum Düren.
naarhetmuseum.eu DÜSSELDORF
> Mine. Simon Denny onderzoekt hoe diep de ervaring en perceptie van cultuur verandert door aanpassingen in technologie en politiek. T/m 17 januari. Hito Steyerl. Eerste uitgebreide tentoonstelling gewijd aan de kunstenaar, filmmaker en auteur. T/m 10 januari in K21. MAASTRICHT
Architectuur, design&mode
> Jo Coenen. Veertig jaar werken in Europa. T/m 4 oktober in Bureau Europa. bureau-europa.nl
DEN BOSCH
ZÜLPICH
> The Politics of Design. Werken van de visionaire ontwerper, criticus en activist Victor Papanek. T/m 4 oktober. Bodydrift - Anatomies of the Future. Ontwerpers en kunstenaars verkennen de morele en technologische grenzen van het lijf. T/m 4 oktober in Design Museum. designmuseum.nl
> Geheimnisse römischer Schmucksteine Gemmennachschnitte von Gerhard Schmidt. Originele Romeinse edelstenen uit de particuliere sector en knipsels van de antieke prachtige cameo’s. T/m 25 oktober. En Zöllechs ahle Muure. Larina Brüggen presenteert een concept voor de stedelijke uitbreiding van Zülpich. T/m 31 december in Römerthermen – Museum der Badekultur. naarhetmuseum.eu
EINDHOVEN
> DDW: Isola Design District. Internationaal design gepresenteerd door Blank uit Milaan. Van 17 t/m 25 oktober in Pennings Foundation.
penningsfoundation.com HEERLEN
> U bevindt zich hier. Geschiedenis en architectuur van het Glaspaleis, een ontwerp uit 1933 van Frits Peutz. T/m 30 december in Schunck. schunck.nl KERKADE
> (Re)design Death. Vijftig Nederlandse en internationale ontwerpprojecten over de dood en de bijbehorende rituelen. T/m 24 januari. Time Matters. De tentoonstelling probeert het onbegrijpelijke fenomeen van de tijd vast te leggen. T/m 3 januari. Wat is design? De diversiteit van design aan de hand van honderd objecten. T/m 31 december in Cube. cubedesignmuseum.nl
Mueller uit de afgelopen vijftien jaar als tekenaar en illustrator. T/m 10 januari. Highlights der Sammlung - alternating dependencies. Doorlopende expositie over hoe beelden en betekenissen voortdurend worden bijgewerkt. In het Ludwig Forum.
naarhetmuseum.eu BREDA
> Solo 27. Marjolijn Dijkman bestudeert het snijvlak tussen wetenschap en fictie. T/m 25 oktober in Club Solo. clubsolo.nl > Wanneer het water stil is. Nieuw kunstwerk van Peter Bouwmans op de binnenplaats van het museum. T/m 31 januari in Stedelijk Museum Breda.
O
stedelijkmuseumbreda.nl
Beeldende kunst
DUISBURG
> OBJECTIVE. REALISTIC. MAGICAL. Kabinettentoonstelling over de veelzijdige artistieke
kunstsammlung.de EINDHOVEN
> The Making of Modern Art. Deze presentatie integreert moderne meesterwerken in een experimentele ‘making of’ van de klassieke canon van moderne kunst. T/m 3 januari. The Way Beyond Art. Aan de hand van drie thema’s - Land, Thuis en Werk - toont de expositie waarmee we nieuwe perspectieven op onze hedendaagse wereld ontwikkelen. T/m 3 januari. Victor Sonna - 1525. Voor zijn serie 152 verzamelde Victor 152 Europese gobelins wandtapijten, gemaakt tussen 18de en 20ste eeuw. T/m 30 mei in Van Abbemuseum.
vanabbemuseum.nl > (Un)social. Divers programma met o.a. tentoonstellingen, symposia en boeklanceringen. Van 1 t/m 31 oktober in Onamatopee.
onamatopee.net
AKEN
> Highlights der Sammlung Pop Art und Hyperrealismus. Figuratieve schilderkunst en beeldhouwkunst met ongeveer 30 hoofdwerken van Pop Art en hyperrealisme. T/m 31 december. Natur betrachten - Werke aus der Sammlung Ludwig. Interface tussen Land Art, Performance Art en Concept Art. T/m 4 oktober. Blumensprengung. Het ontwaken van een recente kunstgeschiedenis waarin vrouwelijke kunstenaars een rol opeisen. T/m 11 oktober. Matters of Mind. Werken van Christoph
ESSEN
> Rettet die Liebe! Internationale posters tegen AIDS. T/m 29 november. Keith Haring. Retrospectief van de Amerikaanse kunstenaar. T/m 29 november. And they build that in Gelsenkirchen. Architectuur en culturele instellingen in het Ruhrgebied sinds 1950. T/m 10 januari in Museum Folkwang.
museum-folkwang.de EUPEN
> Francis Feidler. Ter gelegenheid van zijn 27ste verjaardag viert IKOB de kunstenaar Francis Feidler. Van 24 november t/m 31 januari. Unter gewissen Umständen. Over de omstandigheden die een verzameling bepalen. T/m 1 november in IKOB.
naarhetmuseum.eu GENK
> RESET - Emile Van Doren. Kunstenaars Gert Robijns en Hugo Duchateau pakken het Emile Van Dorenmuseum in, letterlijk. Honderden spiegels kaderen en fragmenteren het omliggende landschap. T/m 20 juni in Emile van Dorenmuseum.
emilevandorenmuseum.be > LABIOMISTA. De belichaming van kunstenaar Koen Vanmechelens artistieke en filosofische visie. Een evoluerend kunstwerk over de mix van het leven. T/m 8 november.
labiomista.be HEERLEN
> Theofanie - Up and Out. Muurschilderingen van kunstenaar Gijs Frieling voeren als een bergpad omhoog over verschillende verdiepingen naar de top van het Glaspaleis. T/m 21 februari. If Then Is Now. Collectiekunstenaar Vera Gulikers realiseerde diverse wandschilderingen. T/m 31 december. Tegendraads. In het kader van 100 jaar Aad de Haas brengt Schunck een groot deel van het oeuvre van de kunstenaar bij elkaar. T/m 21 februari in Schunck.
schunck.nl HELMOND
Gerhard Richter, Landschaft bei Hubbelrath, 1969 © Gerhard Richter 2019 (26082019), foto Carl Brunn
> Maria van Brabant, Keizerin. Christie van der Haak geeft met nieuwe kunstwerken en patronen haar eigen visie op dit middeleeuwse verhaal. T/m 25 oktober in Kasteel Helmond. Abstract! Kunstwerken gemaakt door kunstenaars uit Ecole
43
zl podium 10/2020 de Paris en Cobra. T/m 28 maart in Kunsthal Helmond.
LUIK
museumhelmond.nl HEYTHUYSEN
> Pelgrim. Petra Verhees exposeert dag en nacht vier grote glaspanelen en glazen vloertegels. T/m 30 november in Missiekapel. HORST
> Mensen met mogelijkheden. Kunst van Louka Rongen en werken uit het depot. T/m 11 oktober in Museum de Kantfabriek.
> Warhol – The American Dream Factory. De tentoonstelling brengt de beroemdste werken van Andy Warhol uit ‘s werelds belangrijkste musea en toonaangevende privécollecties samen. Van 2 oktober t/m 28 februari in La Boverie. laboverie.com
heeft bedacht. T/m 3 januari. Ger - Lataster Fragmenten uit zijn leven en oeuvre. Tentoonstelling ter gelegenheid van de 100ste geboortedag van de kunstenaar. T/m 3 januari. Say it loud. Groepstentoonstelling rondom diversiteit en het koloniale verleden. Van 29 septmebre t/m 18 april in Bonnefantenmuseum.
> L’Amérique d’Andy Warhol. Een avond van debat en reflectie over de sociaal-culturele veranderingen in de Verenigde Staten. Op 28 oktober om 19.00 uur in L’Aquilone. aquilone.be
bonnefanten.nl
MAASMECHELEN
ROERMOND
> Lode Vanlessen, Gido Vanlessen & Petrus Vanlessen. Expositie met diverse werken van grootvader, vader en zoon VanLessen. T/m 11 december in Box, Galerie XL, Galerie Oost. ccmaasmechelen.be
> Spiegelbeelden. Werk van Yvonne Schroeten. Van 11 oktober t/m 30 december in ECI Cultuur Fabriek. ecicultuurfabriek.nl
> De Zwembad serie. Soloexpositie van Dorine van der Ploeg. Van 1 t/m 25 oktober in PontArte. pontarte.com
TILBURG
> NABEELD. Werk van elf kunstenaars o.a. Wiesje Peels en Steffen Maas. T/m 25 oktober in PARK. park13.nl TONGEREN
> Time is on my side. Curator en kunstenaar Maxim Renard selecteerde werk van negen Belgische kunstenaars. T/m 11 oktober in Sint-Ursulakapel.
moment.tongeren.be
museumdekantfabriek.nl KORNELIMÜNSTER
> you are here - KünstlerInnen aus NRW auf Reisen. Groepstentoonstelling samengesteld door Elke Kania over het thema beweging. T/m 31 december. Sammlung mit losen enden 04. Structuren, patronen, lijnen, rechthoeken en hun samenstelling. T/m 28 februari. Offenes Depot. T/m 25 oktober in Kunsthaus NRW.
naarhetmuseum.eu
MAASTRICHT
> Beating around the bush #6: Scenes from the Anthropocene. Over de dunne lijn tussen het gebruik maken van, en het breken met systemen die de mens zelf
> Schoonheid & Verval. Tentoonstelling van Dimitar Genchev en Peter Buggenhout over schoonheid van verval. T/m 29 november in Museum De Domijnen. dedomijnen.nl
T/M 30 MEI 2021
BREDA
> BredaPhoto. Grootste fototentoonstelling van de Benelux, dit jaar onder het thema ‘the best of times, the worst of times’. T/m 25 oktober op diverse locaties.
> Maczek Momorial Breda. De oorlog in Brabant in vijftig foto’s. T/m 1 januari in Poolse Militaire Ereveld. brabantremembers.com
Aaron-Victor Peeters, Please don’t leave me te zien bij de Sint-Ursulakapel in Tongeren
UDEN
> Hedendaagse Kunst. Met o.a. Nicolette Biessels, Jolanda van Hattum, Tineke Sips, Peter Koks, Jola Albers, Olga Kovtun. T/m 4 oktober in Kunstation Uden.
kunstationuden.nl
> Petran Vermeulen. Veelzijdige schilderkunst tussen traditie en vernieuwing. T/m 4 oktober. Patrick Creyghton – Een poëtisch realist. Veertigtal schilderijen uit privébezit worden voor het eerst geëxposeerd. T/m 4 oktober. Georges Daemen / Claartje van Oosterum. Schilderijen en beelden tussen droom en werkelijkheid. T/m 12 juni in Museum Valkenburg.
Als de in Eindhoven wonende kunstenaar Victor Sonna in 2015 in New Orleans ketens van een tot slaaf gemaakte koopt, weet hij nog niet dat die aankoop het startpunt van is van een persoonlijke ontdekkingsreis. Een reis die hem brengt op plekken als Suriname en Ghana, met als eindbestemming het Van Abbemuseum in Eindhoven waar het resultaat van deze reis te zien is in de tentoonstelling 1525. In een spectaculaire installatie van 25 meter hoog zijn 152 werken te zien, zes films en tweeënvijftig prints waarin Sonna op geheel eigen wijze het thema slavernij behandelt.
museumvalkenburg.nl VENLO
> Aad de Haas - Verboden Kunst. Zijn werk werd verboden, verbannen en hij werd ervoor gevangengezet. T/m 14 april. Machtige Maas. Veelzijdige tentoonstelling over de Maas door Servé Hermans. Vanaf 7 oktober t/m 5 april in Limburgs Museum.
limburgsmuseum.nl Victor Sonna 1525, t/m 30 mei 2021 in het Van Abbemuseum in Eindhoven. Informatie en reservering vanabbemuseum.nl
44
Fotografie &film
bredaphoto.nl
VALKENBURG
1525
O
SITTARD
foto Ronald Smits
agendatip
Yvonne Schroeten (Weert, 1973). Van 29 oktober t/m 12 december in de Annex. weert.nl/deannex
WEERT
> Spiegelbeelden. Multidisciplinair project van
> Power to the Models. Fotograaf en curator Jan Hoek draait de verhoudingen om: niet de fotograaf, maar het model bepaalt het beeld. T/m 29 november. De Collectie x. Verzameling van 500 videoportretten door Martin en Inge Riebeek. T/m 14 maart in Stedelijk Museum Breda.
stedelijkmuseumbreda.nl DEN BOSCH
> World Press Photo Den Bosch 2020. Confronterende en ontroerende foto’s van de belangrijkste en meest nieuwswaardige verhalen van het jaar. T/m 18 oktober in Willem Twee. willem-twee.nl DÜSSELDORF
> Thomas Ruff. Fotoseries van de afgelopen twintig jaar. T/m 7 februari in K20. kunstsammlung.de EINDHOVEN
> All the Wold is a Stage. Videoportretten uit 23 landen van Martin en Inge Riebeek. T/m 10 oktober. J&B Eindhoven. Work in Progress. Invloed van technologie en automatisering. T/m 10 oktober. Talent Wall #4: Mirte van Duppen. AGRIVALLEY. Nederland als de Silicon Valley van de landbouw. T/m 10 oktober. Gerdien Wolthaus Paauw. Artist Talk op 8 oktober in Pennings Foundation.
penningsfoundation.com > Didem Pekün Araf. Araf - wat in het Turks vagevuur of limbo betekent - is een essayistische roadmovie en dagboek van een spookachtig personage,
zl podium 10/2020 internationale kunstenaars. T/m 25 oktober in Menuiserie & Decathlon. bip-liege.org > Un siècle d’ornementation des façades liégeoises 1860-1960. Fototentoonstelling die de enorme diversiteit aan gevelversieringen in Luik in beeld brengt. T/m 3 juni 2022 in Le Grand Curtius.
Timo de Rijk, directeur van het Design Museum Den Bosch, en Hans Gubbels, directeur van Cube design museum Kerkrade, schrijven hier een wisselcolumn over design en andere zaken. column
grandcurtius.be Nayia. T/m 31 oktober in Van Abbemuseum. vanabbemuseum.nl GENK
> Tim Walker - Wonderful Things. De grootste tentoonstelling ooit over het uitgebreide en spraakmakende werk van de inventieve fotograaf Tim Walker. T/m 3 januari in C-mine. c-mine.be HEERLEN
> De terugkeer van de western. Filmcursus door Jan Salden over de betekenis van de western voor het medium film, met vier theorielessen en drie filmvertoningen. Van 4 t/m 29 november in Royal Theater.
filmhuisdespiegel.nl
HELMOND
MAASTRICHT
> Retrospective. Overzichtstentoonstelling van Harry Gruyaert. T/m 28 februari in Kunsthal Helmond.
> BLKNWS. Innovatieve filminstallatie van de uit Los Angeles afkomstige kunstenaar en filmmaker Kahlil Joseph. T/m 18 april in Bonnefantenmuseum.
museumhelmond.nl
bonnefanten.nl JÜLICH
> Bildgewaltig - Fotos der Zerstörung Jülichs. Belangrijke fotografen hebben het vernielde Jülich op foto’s vastgelegd. T/m 20 december in Zitadelle Jülich.
naarhetmuseum.eu LUIK
> Biennale de l’lmage Possible. 12de editie van het festival van het ‘mogelijke’ beeld met video-werken en fotografie van
> Das bin ich! Sicher? – That’s me! Sure? 130 werken over rollenspel met identiteiten, met o.a. Claude Cahun, Philippe Halsman, Jürgen Klauke, Martin Liebscher, Inge Morath. T/m 13 december. Jacques-Henri Lartigue – Das Leben ist bunt. 140 kleurenfoto’s die in hun geheel kunnen worden opgevat als een hommage aan de lichtheid van het leven.
10 SEPTEMBER T/M 25 OKTOBER
Mirror Worlds, 2016
agendatip
MONSCHAU
Solo 27
Solo 27 - Marjolijn Dijkman, van 10 september t/m 25 oktober in Club Solo in Breda clubsolo.nl
Marjolijn Dijkman (Groningen, 1978) maakt video-installaties, foto’s en objecten. Zij interesseert zich voor het menselijke verlangen naar kennis en het punt waar wetenschappelijke inzichten op speculatie en fictie treffen. Dijkman: ‘Mijn werken kun je als een vorm van science-fiction zien: deels op feiten gebaseerd en zich vaak bewegend op het terrein van fictie, abstractie en speculatie.’ Het werk van Dijkman is kritisch en activistisch, maar krijgt vorm in een poëtische beeldtaal. In deze solotentoonstelling laat Dijkman werken uit de afgelopen vijftien jaar en recente projecten zien.
(re)design
O
ktober 2015. ‘Het eerste design museum van Nederland staat in Kerkrade … en waarom niet?’ schrijft design journalist Jeroen Junte in de Volkskrant over Cube. Een museum met spraakmakende tentoonstellingen, waar ontwerptalent in designlabs met bezoekers samenwerkt en als matchmaker tussen ontwerpveld en bedrijfsleven optreedt. Oktober 2020. ‘Nederland verliest een eigenzinnig designmuseum met een scherp signatuur’, schrijft diezelfde Jeroen Junte. Wereldwijd onderschrijven velen complimenteus naar Cube zijn mening. Cube zal sluiten op 24 januari 2021. Een hard gelag voor alle medewerkers die in slechts vijf jaar tijd Cube (inter) nationaal op de kaart hebben gezet en nu hun baan verliezen. De Limburgse voedingsbodem bleek helaas te schraal. Bezoekersaantallen en bijdragen van overheden, kennisinstellingen en bedrijven en organisaties dekten de begroting niet. Gelukkig was de Provincie Limburg overtuigd van nut en noodzaak van Cube. Nu corona voor langere termijn brede steun voor de culturele sector vraagt valt helaas maar begrijpelijk die noodzakelijke financiële levenslijn weg. Cube heeft in eigen regio altijd geworsteld met vooroordelen over ‘design’ en ‘museum’. Cube richt zich niet op kunstzinnig design maar op ontwerp dat ingaat op een duurzame relatie tussen mens en aarde. Kunst wordt echter veel meer gewaardeerd. We misten daarmee een reden voor bezoekers om naar Kerkrade te reizen en een grondslag voor overheden en partners om ons financieel te steunen. Vanuit onze museale status en nationale uniciteit kozen we om ook in naam een museum te zijn, anders dan bij zusterinstelling Continium. Onze presentaties kenmerkten zich door een actuele en speculatieve blik. Dat bleek vanuit de oostelijke Mijnstreek moeilijk in de Limburgse samenleving te verankeren en nationale erkenning was er alleen in woord, niet in daad. Toch zouden we met de wetenschap van nu niet anders hebben geprogrammeerd, de exposities waren relevant en kregen goede kritieken. Wel zouden de woorden ‘design’ en ‘museum’ niet meer in de naam staan. Nu Cube sluit en we verdergaan als één instelling liggen er echter nieuwe kansen. Het gedachtengoed van Cube gebruiken we om ontwerpkracht permanent te duiden in exposities voor het grote publiek van Continium: design als prominente verbinder tussen de aarde en de mens. Zo ontpopt Cube zich binnenkort wellicht in een nieuwe gedaante. Hans Gubbels
45
zl podium 10/2020 T/m 19 december in Kuk.
naarhetmuseum.eu TONGEREN
> t Oud Hospitaal. Jos Molenaers legde in de jaren tachtig fotografisch het dagelijkse werk in het toenmalige hospitaal vast. T/m 31 juni in Julianuscomplex.
moment.tongeren.be WEERT
> Franse Watertorens. Fotoexpositie van Jo Brunenberg (Stramproy, 1949). T/m 17 oktober in de Annex. weert.nl WUPPERTAL
> Over land en water. Acht grote land-art projecten, in beeld gebracht door Ingrid Amslinger. T/m 10 januari in Von der Heydt-Museum.
von-der-heydt-museum.de O
Lezing Rouwproces vervat in poëzie; kunnen gedichten troosten? Op 1 oktober in Boekhandel Dominicanen.
Lazic werken van Rebel, Strootman, Weber en Haydn. Op 2 oktober in Chassé.
winnaar Nederlandse Muziekprijs 2019. Op 8 november om 16.30 uur in Theater a/h Vrijthof.
philharmoniezuidnederland.nl
festivalvocallis.nl
HELMOND
TILBURG
> Radman. Een origineel avontuur voor de hele familie in een 18 meter hoog reuzenrad. Van 2 t/m 4 oktober in Het Speelhuis. hzt.nl
> Het eind van het begin van het einde (8+). Nieuwe jeugdtheater regie voor de grote zaal door Jetse Batelaan. Op 16 oktober in Theaters Tilburg. hzt.nl
vlammaastricht.nl TONGEREN
> TIJDcongres. Afsluitend congres van MoMenNT festival, met o.a. Jan Caeyers, Pieter Embrechts, Dalilla Hermans en Sara Logtman. Op 24 oktober om 20.30 uur in Velinx. moment.tongeren.be
O
Dans, muziek &toneel
festivalvocallis.nl
BEEK
MAASTRICHT
> Het leven van Jacqueline du Pré. Theaterproductie door Doris Hochscheid e.a. Op 1 november om 15.30 uur in het ASTA Theater.
> Sneak Peek. Theatrale blind dates voor publiek. Op 8 november in Theater aan het Vrijthof.
viazuid.com
festivalvocallis.nl
Literatuur MAASTRICHT
> Letters bij de (avond) lunch.
BREDA
> Chaos. Philharmonie zuidnederland brengt olv Jun Märkl pet pianist Dejan
> Wenen rond 1900. Door Het Collectief met piano, viool, cello en klarinet. Op 8 november om 13.00 uur. Stem en Percussie. Door Dominique Vleeshouwers,
> Remy Alexander/ Sjors van der Mark. In een choreografie van bewegingen in tegengestelde richtingen wordt de hele ruimte onderdeel van een werk dat zowel muziekstuk als schouwspel is. Op 6 oktober om 20.00 uur. Keuris Quartet. Het Keuris Quartet speelt van Maxim Shalyginshem het driedelige Insane Dances. Op 13 oktober om 20.00 uur. Faust. Ensemble Klang doet oude tijden herleven in hun uitvoering van de muziek voor de stille film Faust van F.W. Murnau (1926). Op 13 oktober om 20.30 uur. Perfect Offering. Het Ives Ensemble speelt een nieuwe compositie van Cassandra Miller. Op 27 oktober om 20.30 uur in Het Cenakel. delink.nl
agendatip
> Talentenconcert. Met het Vaalser talent sopraan Amy Schillings. Op 13 oktober om 20.00 uur in De Kopermolen.
festivalvocallis.nl
KERKADE
> Festival Vocallis. Diverse concerten, met o.a. Esther Apituley, Madieke Marjon Schoots en Blazersensemble Kon. Harmonie Thorn o.l.v. Jan Cober. Op 24 oktober vanaf 10.30 uur in Parkstad Limburg Theaters.
VAALS
WEERT
> MTOTO. Een muziektheatervoorstelling door Nienke Nasserian, over wortels, groei en gemis. Op 8 november om 19.00 uur in Munttheater Weert.
viazuid.com O
Diversen BERGEN OP ZOOM
> Dilemma Doolhof. Interactieve kunstinstallatie tussen het Canadese en Britse ereveld. T/m 30 november. brabantremembers.com DÜREN
> Betrogene Hoffnungen. Düren zwischen Aufbruch und Weltwirtschaftskrise 1919-1929. De periode tussen de wereldoorlogen. T/m 1
24 OKTOBER T/M 8 NOVEMBER
LICHT IN DONKERE DAGEN Rosina Fabius. foto Hans Hijmering
Onder het thema ‘Synergie der kunsten’ biedt het hoogwaardig samengestelde internationale muziekfestival Vocallis ook dit jaar een zeer gevarieerd aanbod: elf prachtconcerten in vijf theaters. Muziekbeleving, educatie en talentontwikkeling, speciaal voor peuters en kleuters, volwassenen en ouderen, daar gaat het om bij festival Vocallis. Dit jaar kunt u bijzondere concerten bijwonen in Parkstad Limburg Theaters Kerkrade en Heerlen met o.a. Esther Apituley, Madieke Marjon Schoots, Janine Kitzen en de Koninklijke Harmonie Thorn o.l.v. Jan Cober. Dit op zaterdag 24 oktober en vrijdag 30 oktober. In Kunst- en Cultuurcentrum De Kopermolen in Vaals vindt op zaterdag 31 oktober het jonge talentenconcert plaats,
46
met de winnaars van de Vocallis Liedprijs 2019 én het Vaalser toptalent sopraan Amy Schillings. Zondag 1 november brengen Doris Hochscheid en andere musici het ASTA theater in Beek in vervoering met een theaterconcert over het leven van Jacqueline du Pré. Als waardig festivalafsluiter kunt u genieten van vier klinkende concerten verzorgd door o.a. Dominique Vleeshouwers (winnaar Nederlandse Muziekprijs 2019), Bernard Loonen, Gabriël Arias Luna, Het Collectief en Rosina Fabius. Deze concerten vinden plaats op zondag 8 november in Theater aan het Vrijthof in Maastricht.
Dominique Vleeshouwers, winnaar Nederlandse Muziekprijs 2019. foto Friso Keuris
Internationaal Festival Vocallis, van 24 oktober t/m 8 november op diverse locaties. Info en kaartverkoop: festivalvocallis.nl
zl podium 10/2020 april in Stadtmuseum. naarhetmuseum.eu
T/m 3 januari in het Station Guillemins. europaexpo.be
HEERLEN
> Expo Moto. België, en vooral Luik, heeft een belangrijke rol gespeeld in de opkomst van de motorfiets. Deze geschiedenis wordt aan de hand van een collectie legendarische modellen uit de doeken gedaan. T/m 4 april in Musée de la Vie wallonne. viewallonne.be
> Rondleiding. Elke woensdag. Archeohotspot. Kennismaken met archeologie. Elke woensdag in DeVondst. naarhetmuseum.eu JÜLICH
> Der reiche Herzog - Fürst Wilhelm V. und seine Residenz Jülich 1516-1592. Inzicht in belangrijke gebeurtenissen in het leven van hertog Wilhelm V. T/m 3 november. Die Jagd – Ein Schatz an Motiven. Inspiratiebron voor de jacht. T/m 3 november in Zitadelle Jülich.
ondertussen in...
Original und Fälschung. Museum Folkwang presenteert eerste uitkomsten van een onderzoek naar de authenticiteit van zijn collectie Russische avant-garde. Van 26 september t/m 3 januari. museum-ludwig.de
SCHLEIDEN
LONDEN
> Bestimmung: Herrenmensch. Gebruik van architectuur voor macht en dominantie. T/m 31 januari in Vogelsang IP.
Dóra Maurer. De Hongaarse kunstenares Dóra Maurer, in de jaren vijftig opgeleid als grafisch kunstenaar, pushte het medium tot het uiterste en begon ook met fotografie, bewegend beeld en performance te werken. Maurer was middelpunt van een alternatieve kunstengemeenschap in Hongarije die zich buiten het officiële socialistische systeem positioneerde. Tot 24 januari in Tate Modern. tate.org.uk
naarhetmuseum.eu STOLBERG
> Ausstellung Kelmis 1871. Het grensoverschrijdende netwerk en de stations in het gebied. T/m 31 januari in Museum Vieille Montagne. naarhetmuseum.eu KERKADE
> Nadel. Geschiedenis van de naald. Messing. Over messing, het ‘Stolbergse Goud’. Zink. Winning en verwerking van zink. Turbo Traffic Transport. Voertuigbouw in de regio Aken. Doorlopende exposities in Zinkhütter Hof.
> Zwart&Earth. Een reis ondergronds. onze planeet, ons huis. T/m 31 januari in Columbus.
naarhetmuseum.eu
naarhetmuseum.eu
> Kind onder Vuur. Verhalen van kinderen in oorlogssituaties. Tot het voorjaar 2021 bij het Nationaal Monument Kamp.
> Fantastische fiets. De werking van een van de meest ingenieuze uitvindingen. T/m 31 januari in Continium. naarhetmuseum.eu
VUGHT
brabantremembers.com
Hal Fischer, Street Fashion: Jock, uit de serie Gay Semiotics, 1977/2016. Te zien in Gropius Bau in Berlijn. © Hal Fischer, Project Native Informant London
BERLIJN
Der Riss beginnt im Inneren. Elfde editie van de Berlin Biënnale voor hedendaagse kunst. T/m 1 november in o.a. Gropius Bau. berlinerfestspiele.de
WERKENDAM
> Trüb und klar. Unser täglich Wasser. Zicht op de omgang met deze vitale hulpbron. T/m 10 januari in LVR Freilichtmuseum.
> Biesbosch 75 jaar bevrijd. Verhalen over het door de vijandelijke linies gaan. T/m 31 oktober in Biesbosch MuseumEiland.
naarhetmuseum.eu
brabantremembers.com
> WirRheinländer. Ga door de geschiedenis van het Rijnland. T/m 31 januari in LVR Freilichtmuseum.
O
KOMMERN
Masculinities. Liberation through Photography. Over de constructie van mannelijkheid in de kunst vanaf de jaren zestig, met werk van onder andere Laurie Anderson, Richard Avedon, Rotimi FaniKayode, Isaac Julien en Annette Messager. Van 16 oktober t/m 10 januari in Gropius Bau.
berlinerfestspiele.de
naarhetmuseum.eu BRUSSEL LINNICH
> Gesichter im Wandel der Zeit. Bijzonderheid en de verscheidenheid aan gezichtsuitdrukkingen. T/m 15 november in Deutsches Galsmalerei Museum.
naarhetmuseum.eu LUIK
> Toutankhamon – à la découverte du pharaon oublié. Het beroemdste graf ter wereld, dat van de farao Toetanchamon, met eigen ogen bewonderen.
hamburger-kunsthalle.de KEULEN
naarhetmuseum.eu KELMIS
Van 25 september t/m 24 januari in Hamburger Kunsthalle.
Molenbeek. Grote en kleine observaties op papier uit de wijk Molenbeek van Philippe Vandenberg. In zijn tekeningen en assemblages neemt hij de toeschouwer mee door een burlesk Molenbeek waar persoonlijke en collectieve trauma’s worden verweven met grootstedelijke problemen en wereldconflicten. T/m 3 januari in Bozar. bozar.be Belgian Women. Een wandeling door de meest uiteenlopende
ROTTERDAM
vormen van de abstractie en tegelijkertijd door de Feministische Belgische kunstenscene. Met werk van Berthe Dubail, Francine Holley, Antonia Lambelé, Gisèle Van Lange en Marthe Wéry. T/m 7 november in La Patinoire Royale.
Black Album / White Album. Een ontmoeting tussen beeldende kunst en popmuziek met onder andere fotografie van Wolfgang Tillmans en Anton Corbijn, video-installaties van Cyprien Gaillard en Arthur Jafa en schilderijen van Albert Oehlen en Emil Schult. T/m 10 januari in de Kunsthal.
prvbgallery.com
kunsthal.nl
DEN HAAG
Aquarian Gardens. Artistieke geluidswandeling door de tuin van Het Nieuwe Instituut. In de ‘geleide meditatie’ van Annika Kappner ontmoet de historische betekenis van planten Rotterdamse soundscapes en esoterie. Tot 31 december.
De gelukkige schilder. Met zijn platte weergave van een palmboom geeft de Nederlandse kunstenaar Lucassen 1965 het begrip ‘romantisch landschap’ een geheel eigenzinnige draai. Het werk vormt het uitgangspunt voor een overzicht in het Gemeentemuseum vanaf zijn vroegste ‘koel erotische schilderijen’ tot zijn meest recente werk dat, zoals Lucassen zelf zegt, zich in een wankel evenwicht tussen kunst en kitsch beweegt. T/m 11 oktober.
gemeentemuseum.nl HAMBURG
Weiblich – männlich. De veelzijdige en soms tegenstrijdige rollen van mannelijkheid en vrouwelijkheid in het oeuvre van Max Beckmann (1884-1950).
hetnieuweinstituut.nl WEIL AM RHEIN
Typologie. Eine Studie zu Alltagsdingen. Het Franse collectief Collections Typologie verzamelt en onderzoekt designobjecten die niet door één vormgever bepaald worden, maar door het gebruik door de eeuwen heen, zoals wijnflessen, kurken of Pétanque-ballen. T/m 24 januari in Vitra Design Museum. design-museum.de
O
COLOFON ZL Podium is het service en agenda katern van Zuiderlucht. ZL Podium bevat sponsored content en valt buiten de verantwoordelijkheid van de Zuiderlucht-redactie. Coördinatie en eindredactie: Christiane Gronenberg 0031 43 350 05 91 / 0031 6 10 661 205 / c.gronenberg@zuiderlucht.eu. Vormgeving: Andrea Bertus / Buro Bertus. Wilt u advertorials of agendatips plaatsen? Kijk op zuiderlucht.eu/adverteren of neem direct contact op via 043 350 0591 of commercie@zuiderlucht.eu. Wilt u agenda-items aanleveren? Kijk voor de voorwaarden op zuiderlucht.eu/zl-agenda —
47
wonen in het sphinx kwartier miller
Wooncomplex Miller bestaat uit 78 koopappartementen met een oppervlakte van circa 55m2 tot ruim 100m2. Prijzen vanaf â‚Ź 249.000,- VON. Ze zijn, net als de overige woningen in het Sphinxkwartier, bestemd voor jonge mensen van alle leeftijden. De verkoop start binnenkort, wilt u op de hoogte blijven, schrijf u dan in via: www.woneninhetsphinxkwartier.nl