Estafette - leeswerkboeken - groep 7 en 8 - 1 lesweek

Thema’s, jaarplanning en lesweek

M 7

leeswerkboek – vriendschap Z-418

1A

lesweek

Dit boekje geeft je een beeld van wat je in groep 7 kunt verwachten van Estafette editie 3. Het leidt je chronologisch door een lesweek, naam inclusief de handleiding, pagina’s uit het leeswerkboek en screenshots van de software.

Z_418 probeerboekje gr7 EST.indd 1 35167_est_wb_M7A_os.indd 2

10-10-19 12:49 30-9-2019 11:48:01

Waarom kiezen voor Estafette editie 3 in de bovenbouw?

hiermee krijg én houd je leerlingen aan het lezen • Zó leuk kan lezen zijn!

• Technisch én begrijpend lezen in één methode • Tijdsbesparing door leesonderwijs in samenhang • Leeswerkboeken: met de pen in echte teksten aan de slag • Aparte les studerend lezen en studievaardigheden: goede voorbereiding op het VO • Leesbevordering met boekentips tijdens de lessen en aansluitende leesseries

M7 groep 7 E7

A vriendschap B natuur A kunst B eten en drinken

een jaarplanning voor groep 7 8 weken

pakket M7A

evaluatie oktober

methode-gebonden toetsen

8 weken

pakket M7B

evaluatie jan / feb

Cito leestoetsen midden

8 weken

pakket E7A

evaluatie maart

methode-gebonden toetsen

8 weken

pakket E7B

evaluatie mei / juni

Cito leestoetsen eind

Weekoverzicht groep 7 De basisles leesbegrip en de les studerend lezen zijn leerkrachtgebonden. In de vervolgles leesbegrip zijn leerlingen vooral zelfstandig aan het werk. Iedere les duurt 50 minuten.

De structuur van Estafette is helder en effectief: • Elk jaar behandel je een Midden en een Eind deel, M en E • Voor elk deel zijn er twee leerstofpakketten, A en B • Een leerstofpakket biedt stof voor acht lesweken • In totaal zijn dat dus 4 x 8 weken = 32 lesweken leesonderwijs in een schooljaar • Tussendoor zijn er verschillende toetsmomenten

De lessen volgen het IGDI-model: • Automatiseren • Op verkenning • Uitleg • Aan de slag • Terugkijken

Basisles leesbegrip week

Vervolgles leesbegrip Les studerend lezen

2

Z_418 probeerboekje gr7 EST.indd 2

10-10-19 12:49

Materialen

Basismateriaal leerlingen

M7

stomme e | woorden op ~elen, ~eren, ~enen | botsende klinkers

7

M 7

• Omnibussen M7 en E7 • Leeswerkboeken M7A, M7B, E7A en E7B • Ringboekjes Vloeiend & vlot M7 en E7 • Antwoordenboekjes • Zandlopers • Oefensoftware (zie pagina 24-25)

|| | | |

vloeiend & vlot

elementen dubieus ophelderen museumzaal miereneter

afrekenen zwemkampioen medeleven gladiool ophemelen

afgelegen bezegelen voltooiing ondertekenen reflector

|| | | |

jammeren tegelijkertijd gniffelen cafetaria blindengeleidehond

Weet jij uit welke elementen dit bouwpakket bestaat?

Als blijk van medeleven kochten wij een boeket voor onze zieke juf.

Na de voltooiing van het schilderij hing de schilder het op.

Mijn broertje zat maar te jammeren dat hij nog niet naar bed wilde.

Toen de meester ijs op zijn shirt knoeide, begonnen de kinderen te gniffelen.

M7

stomme e | woorden op ~elen, ~eren, ~enen | botsende klinkers

Weet je het nog?

Soms zie je in een woord een e, maar zeg je /u/. Dat is een stomme e. Lees deze woorden in klankgroepen.

Klankgroepen met een stomme e krijgen geen nadruk: sleutel.

Eindigt een woord op ~elen, ~eren of ~enen? Vaak zijn beide letters e een stomme e: kinderen.

Woorden met botsende klinkers lees je ook in klankgroepen, pion: /pie/ /jon/.

opereren reservesleutel tevredenheid legende interesse

verzekeren jodelen modeltekenen jubelen influisteren

6

sleutel kinderen pion

biologisch dolfinarium Braziliaan luieren woninginterieur

M7

stomme e | woorden op ~elen, ~eren, ~enen | botsende klinkers

8

Bijzondere diersoorten (1) In Zuid-Amerika leven enkele bijzondere zoogdieren die weinig of geen tanden hebben, en die daarom de tandarmen heten. Tot deze groep behoren de miereneters en de luiaards.

Uiterlijk lijken deze soorten dan misschien niet heel erg op elkaar, ze hebben wel beide een miniatuurversie. De kleine luiaard wordt zo’n 50 centimeter groot en komt alleen voor op een eilandje voor de kust van Panama. De dwergmiereneter is nog veel kleiner, want hij wordt maar 16-21 centimeter groot (de even lange staart niet meegerekend).

Het toppunt van tevredenheid voor de luiaard lijkt misschien een dagje luieren in een boom. Toch slaapt hij maar ongeveer 10 uur per dag. En de miereneter? Die zal vast en zeker wel eens stilletjes jubelen bij het zien van een goedgevulde mierenhoop.

Extra materiaal leerlingen

Aanvullende leesseries (zie pagina 27)

M 7 handleiding

A

Basismateriaal leerkracht • Handleiding (ook digitaal) • Leerkrachtsoftware

Omnibus Per deel (M en E) heb je één omkeerboek met hierin twee lange verhalen. De verhalen sluiten aan op de thema’s en onderwerpen die centraal staan in de lessen en ze zijn geschreven door bekende kinderboekenschrijvers. In de leeswerkboeken staan opdrachten die horen bij deze verhalen.

Leeswerkboeken Per halfjaar zijn er twee leeswerkboeken. Hierin staan alle teksten die in de lessen gebruikt worden, met gevarieerde oefeningen en opdrachten gericht op leesbegrip, leesbeleving, studerend lezen én voordrachtslezen. De leerlingen ‘lezen de teksten met de pen’ en gaan dus echt actief in de teksten werken: volop onderstrepen, omcirkelen en aantekeningen maken.

M7

LES

5

M 7

DeDestadsvos stadsvos

M7 | LES 5

Wat ga ik leren?

Een tekst lezen met begrip.

• focus: betekenis van woorden en zinnen

Jan Paul Jan Paul Schutten Schutten

aan de slag

met de rest. Toch zou het zomaar onzin kunnen zijn wat je

45 gehad. […] Johan Cruijff was een voorbeeld van iemand die

zal het wel goed zijn, dus laat ik er ook maar zo over denken.

Toch klopt het soms helemaal niet dat hoe meer mensen achter een idee staan, hoe juister dat idee is. Stel je eens voor dat iedereen in Nederland achter een dom idee staat. Alle 17 miljoen Nederlanders zijn het eens met dat domme idee.

25 Behalve één iemand. Die kijkt er net iets anders tegenaan.

denken. Hup, ook de sloot in!

Is dat domme idee dan toch waar, omdat iedereen erachter

Het is vaak erg handig om de rest van de groep te volgen in

hebben? Wat denk jij?

staat? Of zou die ene persoon net zo goed gelijk kunnen 10 denken en doen. Zeker als de situatie voor jou onduidelijk is.

30 dat het geel is dan krijg je vaak een hoop gedonder. Iedereen

gaat jou proberen te overtuigen dat je het verkeerd ziet en

van zijn ‘anders denken’ te vinden. bal zoals een vrije trap, hoekschop of een ingooi. Cruijff vond was. Hij vond dat hij zelf de ingooi moest nemen. Bij een ingooi staat namelijk iedereen gedekt, behalve degene die

dat gaat er niet altijd zachtzinnig aan toe. Maar of iets echt

want hij staat dan vrij. En het is heel logisch dat juist Cruijff

waar is, wordt helemaal niet bepaald door de hoeveelheid

die inworp deed, want als de beste voetballer van het veld

mensen die zeggen dat iets waar is. Ondanks dat het soms 35 handig is om hetzelfde te doen en te denken als iedereen,

iedereen doet. Waarschijnlijk heb jij allerlei gedachten omdat

kan je er ook de mist mee ingaan. Hetzelfde denken als

iedereen in je omgeving ze ook heeft. Als iedereen ze heeft,

iedereen is wel lekker makkelijk. Je krijgt geen problemen

1

Lees de tekst. Noteer in of bij de tekst: ? Dit vind ik niet duidelijk. ! Dit valt me op.

4

2

Kies een stukje waarbij je ? of ! hebt gezet.

Bespreek dat met je maatje.

3

Lees de dikgedrukte inleiding van de tekst nog eens.

Onderstreep daarin de zin die het beste bij het eerste deel van de tekst (p. 14) past.

65 de beste speler laten ingooien. Het leek een ongewoon idee,

maar hij heeft er veel succes mee gehad.

14

Deze uitdrukkingen staan in de tekst. Staat hier de letterlijke (L) of de figuurlijke (F) betekenis?

Schrijf achter de betekenis: L of F.

dan kun je de mist in gaan: dan kun je in de dichte mist terechtkomen

je staat achter een idee: je steunt een idee

je hebt het bij het rechte eind: je hebt gelijk

F

eigenwijs bent? Praat erover en schrijf enkele steekwoorden op.

stond hij zo helemaal vrij. Vrij, én met de bal aan zijn voet.

Kan niet beter! Je moet volgens Johan Cruijff dan ook altijd

Sven Graumans, Denkgeheimen, Uitgeverij Blop, 2018

naam

Iemand die eigenwijs is, denkt vaak dat hij gelijk heeft en anderen niet. Meestal wordt eigenwijs gebruikt als een negatief woord. Kan het ook positief zijn als je

dat het succes dat hun ploeg nu heeft aan Johan Cruijff te danken is. Op internet en tal van boeken zijn voorbeelden

60 de bal gooit. Die kan de bal na de ingooi weer ontvangen,

doe je wat zij doen. Heel handig, zo’n groep die ‘in de sloot

je kijkt er anders tegenaan: je hebt er een andere mening over

7

mensen veranderd. Mensen in Barcelona vinden bijvoorbeeld

55 Bijvoorbeeld over hoe hij dacht over het nemen van een vrije

springt’.

Het is dus vaak best handig om te denken en doen zoals

Lees r. 20. Daar staat: Dat is uiteindelijk voor iedereen het prettigste.

Na het lezen van de tekst weet je wat de schrijver met die schuine zin bedoelt. Kruis aan.

Hij vindt dat echt het beste, want als iedereen hetzelfde denkt, is er het minste kans op ruzie.

Hij bedoelt dat spottend. Alleen maar nadoen wat andere mensen doen, vindt hij juist een slecht idee.

50 van Johan. Maar toch heeft hij het voetbal volgens heel veel

dat een simpele handeling als een ingooi heel belangrijk

Als iedereen zegt dat het gras groen is en jij zegt als enige

Als je nieuw bent op een school en je weet niet precies hoe je je moet gedragen, dan kijk je naar de andere kinderen en

15 […]

6

Daardoor had hij ook wel vaak ruzie met mensen in zijn omgeving. Sommigen werden gek van al die ‘andere ideeën’

20 Dat is uiteindelijk voor iedereen het prettigste.

ze werden er gek van: ze hoopten dat hij ermee zou stoppen

8

Onderstreep daarna in de tekst een zin waaruit blijkt dat de schrijver het wel goed vindt als je soms eigenwijs bent. terugkijken

Wat geldt voor jou? Kleur en kruis aan.

Letten op de betekenis van uitdrukkingen helpt mij bij het begrijpen van de tekst.

Het stukje over Johan Cruijff … onderstreept wat de schrijver wél goed vindt. kan ook weg, de tekst is al duidelijk genoeg. zal vooral leuk zijn voor voetbal-liefhebbers.

geen kopieermateriaal | © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

springen. Ze zullen toch niet voor niets springen, zal je

15

‘Fen is aan de beurt,’ zegt Indra. Ze haalt de stenen pot van de plank en duwt hem onder Fenna’s neus.

Fenna grabbelt er zenuwachtig in. Ze pakt een briefje, laat het los, zoekt een ander …

‘Schiet nou op,’ zegt Indra ongeduldig.

‘Deze,’ zegt Fenna en ze vouwt het papiertje open. Het bloed trekt weg uit haar gezicht als ze voorleest: Maak een vuurtje in de tuin van de stadsboswachterij. Rooster voor ieder van ons een marshmallow.

‘D… dat kan niet,’ stottert Fenna.

‘Waarom niet?’ vraagt Jochem. ‘Ik heb wel lucifers voor je.’

‘Nee, ik bedoel … het is al weken hartstikke heet en droog. Als ik vuur maak, gaat de hele boel in de hens. Het kan nu niet, onmogelijk.’

Het zweet breekt Fenna aan alle kanten uit. Ze ziet het schilderij weer voor zich, dat bij Colette op de ezel stond. De zwartgeblakerde huizen … de laaiende vlammen … de vuurrode hemel … Ze kent die geschiedenis, want de gebeurtenis staat beschreven op een gedenksteen die is ingemetseld in een van de gevels van het Voldersgat.

Haar opa heeft die een keer aangewezen. De hele straat is toen afgebrand en de oorzaak was een stomme kleinigheid: een vergeten kaars. Ze zegt nog eens: ‘Het kan echt niet!’

‘Ben je gek,’ zegt Olaf. ‘Je moet gewoon een plekje zoeken waar geen gras groeit en zo. Het is trouwens maar een binnenplaatsje, hoor.’

‘Het is te link,’ houdt Fenna vol. ‘Elke vonk die wegvliegt, kan iets in de fik zetten. De stadsboswachterij ligt midden in de stad!’

‘Durf je soms niet?’ vraagt Indra.

‘Ze durft niet,’ jent Mehmet.

‘Ik durf gerust,’ zegt Fenna schril. ‘Maar het is … Weet je wat? Ik doe het nadat het een keer flink geregend heeft!’

‘Haha, ja, met Kerstmis zeker,’ snuift Indra. ‘Nee hoor, deze week of anders niet. Heb je lef?’

‘Jawel,’ zegt Fenna. ‘Dat weet je best. Maar …’

32

Z_418 probeerboekje gr7 EST.indd 3

A

De Stadsvos

lijk zal je heel snel de groep volgen en ook de sloot in

A

De Stadsvos

Johan Cruijff is de beste voetballer die Nederland ooit heeft

omnibus High five voor LEF

moet je ook maar gewoon zeggen wat je denkt. Net als Johan Cruijff dat altijd deed.

omnibus High five voor LEF

in een weiland en ineens springt iedereen in een sloot.

Wat zou jij doen? Blijf je als enige een beetje staan 5 kijken, of spring je er toch maar achteraan? Waarschijn-

M7 M7

zeker weet dat jij het bij het rechte eind hebt. En misschien

nooit in de sloot sprong als iedereen wel in de sloot sprong.

ziet en goed kent. Stel je voor: je staat met honderd man

In r. 4 tot en met 7 staat: Wat zou jij doen? […]

Waarschijnlijk zal je heel snel de groep volgen en ook de sloot in springen. Wat denk jij als je dat leest? Schrijf op.

40 lekker volhouden. Zeker als je zelf, na een tijdje denken,

Hij dacht altijd iets anders dan wat anderen dachten.

1 Vaak doe of denk je hetzelfde als iedereen die je vaak

5

denkt. Als je anders denkt dan anderen, moet je dat gewoon

Als iemand in de sloot springt, doe jij dat dan ook?

Monique Monique van van der Zanden der Zanden

A

High Highfive fivevoor voorLEF LEF

leeswerkboek – vriendschap

IN JE HERSENEN

‘Je doet het dus?’

‘Gewoon een beetje uitkijken,’ zegt Jochem.

‘Op z’n laatst zaterdag,’ zegt Olaf.

‘Wij zijn allemaal je getuigen,’ zegt Indra. ‘We wachten wel bij de ingang, dan kunnen we de marshmallows warm opeten.’

33

3

10-10-19 12:49

LES

Vriendschap in de hersenen

4

tekstsoort informatieve webtekst

onderwerp van de week in je hersenen

M7

stomme e | woorden op ~elen, ~eren, ~enen | botsende klinkers

6

M7

opereren reservesleutel tevredenheid legende interesse

M7

LES

4

verzekeren jodelen modeltekenen jubelen influisteren

stomme e | woorden op ~elen, ~eren, ~enen | botsende klinkers

kinderen pion

|| | | |

elementen dubieus ophelderen museumzaal miereneter

afrekenen zwemkampioen medeleven gladiool ophemelen

afgelegen bezegelen voltooiing ondertekenen reflector

|| | | |

jammeren tegelijkertijd gniffelen cafetaria blindengeleidehond

Weet jij uit welke elementen dit bouwpakket bestaat?

Als blijk van medeleven kochten wij een boeket voor onze zieke juf.

Na de voltooiing van het schilderij hing de schilder het op.

Mijn broertje zat maar te jammeren dat hij nog niet naar bed wilde.

Toen de meester ijs op zijn shirt knoeide, begonnen de kinderen te gniffelen.

biologisch dolfinarium Braziliaan luieren woninginterieur

IN JE HERSENEN

M7 | LES 4 www.nemokennislink.nl

Wat ga ik leren?

Een tekst lezen met begrip.

• focus: betekenis van woorden en zinnen

Vriendschap is zichtbaar in de hersenen

aan de slag

1

7

sleutel

Weet je het nog?

Soms zie je in een woord een e, maar zeg je /u/. Dat is een stomme e. Lees deze woorden in klankgroepen.

Klankgroepen met een stomme e krijgen geen nadruk: sleutel.

Eindigt een woord op ~elen, ~eren of ~enen? Vaak zijn beide letters e een stomme e: kinderen.

Woorden met botsende klinkers lees je ook in klankgroepen, pion: /pie/ /jon/.

7

Lees de tekst. Noteer in of bij de tekst: ? Dit vind ik niet duidelijk. ! Dit valt me op.

In één deel maakt de schrijver duidelijk hoe Carolyn Parkinson het onderzoek uitvoerde. Zet er een streep voor. Schrijf daarbij: Hoe?

Elles Lalieu 1 De hersenen van vrienden reageren op dezelfde manier op alledaagse situaties.

Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek naar de relatie tussen hersenactiviteit en

2 3

8

Kies een stukje waarbij je ? of ! hebt gezet.

Bespreek dat met je maatje.

Carolyn Parkinson weet nu dat de hersenactiviteit van vrienden vergelijkbaar is. Ze wil in een vervolgonderzoek graag vaststellen hoe dat komt, hoe dat verklaard kan worden. In de tekst staan twee

Wat lees je in deze tekst? Maak de zin af.

Uit Amerikaans onderzoek naar hersenactiviteit blijkt

vriendschap. De onderzoekers denken zelfs op basis van hersenactiviteit te kunnen voorspellen wie je vrienden zijn.

5 Bijna iedereen heeft wel een beste vriend of vriendin; iemand die altijd voor je klaar

staat en aan wie je alles kunt toevertrouwen. Beste vrienden hebben vaak dezelfde

vragen, twee mogelijke verklaringen. Zelf heeft Parkinson al een idee welke vraag de grootste rol

dat vrienden vaak …

interesses en overtuigingen. Uit Amerikaans onderzoek blijkt nu dat ze de wereld ook op een vergelijkbare manier bekijken. De hersenen van beste vrienden zitten

speelt. Onderstreep die vraag.

9 4

Wat bedoelt de schrijver met potentiële vrienden (r. 24)? Kruis aan.

letterlijk ‘op dezelfde golflengte’.

In de tekst staat: Mensen zijn sociale dieren (r. 29-30).

Wat denk jij als je dat leest? Praat erover met je maatje.

Kinderen met wie je vroeger goed bevriend was.

Kinderen met wie je nu goed bevriend bent.

Kinderen die vrienden zouden kunnen worden.

10

Filmpjes kijken Psycholoog Carolyn Parkinson deed onderzoek bij een groep van 279 studenten.

Zij bracht eerst het sociale netwerk van iedere student in kaart en liet vervolgens

Maak daarna de volgende zin af. Begin met moeten we … of kunnen we …

Mensen zijn sociale dieren en dus …

42 proefpersonen meedoen aan een fMRI-experiment. Met fMRI wordt met behulp van een computer hersenactiviteit zichtbaar gemaakt in een driedimensionaal 15 beeld. […] Alle proefpersonen kregen in de fMRI-scanner verschillende filmpjes te

zien. Allerlei genres passeerden de revue, bijvoorbeeld een komedie, een documentaire, een politiek debat of een muziekvideo.

De hersenactiviteit van vrienden is bij het zien van hetzelfde filmpje vergelijkbaar. Bij vrienden reageren dus op eenzelfde manier op prikkels uit de omgeving, zo stelt de

Deze uitdrukkingen staan in de tekst. Staat hier de letterlijke (L) of de figuurlijke (F) betekenis?

Schrijf achter de betekenis: L of F. zaken die de revue passeren: allerlei dingen die aan de orde komen

onderzoeker. De gelijkenis in dit experiment was zelfs zo sterk dat Parkinson aan de hand van overeenkomsten in hersenactiviteit de vriendschap tussen mensen kon voorspellen.

In de echte wereld is het natuurlijk niet mogelijk om potentiële vrienden eerst onder

F

25 de fMRI-scanner te leggen. Je zult dus gewoon op je onderbuikgevoel af moeten

blijven gaan. Maar waarom dan dit onderzoek? Parkinson en haar collega’s ontdekten

voor iemand klaar staan: staan te wachten om iets met iemand te doen op je onderbuikgevoel afgaan: niet te veel nadenken, doen wat je goed lijkt een belangrijke rol spelen: in een toneelstuk een hoofdrol spelen naar elkaar toegroeien: steeds beter bevriend raken

eerder al dat je hersenen een belangrijke rol spelen bij vriendschappen. Zodra je terugkijken

Wat geldt voor jou? Kruis aan.

Ik heb gelet op de betekenis van uitdrukkingen in de tekst. ja

nee

De tekst gaat over onderzoek naar vriendschap.

Ik wist al dat zulke dingen onderzocht worden.

iemand tegenkomt, bepalen je hersenen direct welke plaats die persoon heeft in jouw sociale netwerk. Daar stem je vervolgens je acties op af. Mensen zijn sociale 30 dieren en we leven ons leven samen met anderen. Als je wilt begrijpen hoe de

hersenen werken, moet je ook weten hoe hersenen van verschillende mensen samenwerken en elkaar beïnvloeden, meent Parkinson.

In vervolgonderzoek wil ze gaan bekijken hoe het komt dat de hersenactiviteit van vrienden vergelijkbaar is. Gaan we van nature af op mensen die de wereld op 35 dezelfde manier bekijken? Of groeien mensen steeds meer naar elkaar toe omdat ze

Het verbaast me dat zoiets onderzocht wordt.

ervaringen delen? Parkinson denkt dat de laatste verklaring de grootste rol speelt.

Ik wist niet dat dit onderzocht wordt, maar ik ben er ook niet verbaasd over.

Onderzoek heeft al laten zien dat de manier waarop we denken, voelen en ons gedragen voor een groot deel beïnvloed wordt door onze omgeving.

13

In elke les leesbegrip staat één focuspunt leesbegrip centraal. Dat wil niet zeggen dat álle opdrachten gericht zijn op dat focuspunt. Uitgangspunt van Close Reading is namelijk dat alle belangrijke aspecten waar de tekst om vraagt aan bod komen. Maar bij één daarvan staan we uitgebreider stil. Je geeft leerlingen hier uitleg over en doet dit modelend voor. Aan het eind van de les evalueren de leerlingen hoe het ging.

12

4

Z_418 probeerboekje gr7 EST.indd 4

10-10-19 12:49

© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

12

© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

6

Vriendschap voorspellen 20 mensen die verder van elkaar afstaan, is de gelijkenis minder groot. De hersenen van

geen kopieermateriaal | © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

5

De zin Je zult … gaan (r. 25-26) is een conclusie, die logisch aansluit bij de zin ervoor. Aan welk woord zie je dat de zin een conclusie is? Omcirkel dat woord in de tekst.

M7 123 123

AU TOMAT IS EREN

5 min

Besteed aandacht aan het onderhoud van correct en vlot lezen van de gegeven woordtypen. Toon desgewenst de bijbehorende uitlegfilmpjes of oefen de woordrijtjes. Leerlingen kunnen aan het eind van de les zelfstandig (individueel of in tweetallen) oefenen met Vloeiend & Vlot (p. 6-7). In het leeswerkboek leggen zij hun vorderingen vast.

OP VERKENNING

5 min

Onderwerp van de week Introduceer het onderwerp van deze week: in je hersenen. Toon de afbeeldingen op het digibord. Bespreek de afbeeldingen. Wat zie je op de afbeeldingen? [de hersenen van een mens, een persoon in een scanapparaat: een apparaat dat hersenactiviteit registreert.]

Geef aan dat de teksten deze week gaan over vriendschap in je hersenen.

Introductie In deze les staat de tekst ‘Vriendschap is zichtbaar in de hersenen’ centraal (p. 12-13). Bekijk samen de tekst op het digibord. Wat is de tekstsoort? [informatieve webtekst] Waarom denk je dat? [bovenaan wordt een website genoemd en er staan aanklikbare buttons] Vertel dat de tekst komt van de website van Nemo, een wetenschapsmuseum in Amsterdam.

Lesdoel bespreken • Een tekst lezen met begrip. focus: betekenis van woorden en zinnen

© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

© Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

U I T L EG

10 min

Leesbegrip > modelen Lees het begin van de tekst tot en met r. 9 hardop denkend voor.

Maak op het digibord enkele aantekeningen in de tekst, zoals de leerlingen dat bij opdracht 1 gaan doen. Besteed aandacht aan de betekenis van de woorden: ‘hersenactiviteit’, ‘overtuigingen’ en ‘golflengte’.

Besteed aandacht aan het focuspunt betekenis van woorden en zinnen (uitdrukkingen) aan de hand van de volgende punten: • ‘Voor iemand klaar staan’ is een uitdrukking. Je ‘staat’ niet letterlijk, maar je zult altijd helpen als dat nodig is. Bij een uitdrukking gaat het niet om de letterlijke, maar om de figuurlijke betekenis.

• Klinkt de letterlijke betekenis van een zin vreemd? Misschien is het een uitdrukking, een vaste manier om iets te zeggen. Bedenk wat logisch zou zijn. Of vraag wat de figuurlijke betekenis is.

• Een uitdrukking die je goed kent, valt je in een tekst niet op.

A A N D E S L AG

Basisles leesbegrip - handleiding

correct, vlot en vloeiend lezen onderhoud en uitbreiding focus: stomme e | woorden op ~elen, ~eren, ~enen | botsende klinkers leesbegrip een tekst lezen met begrip focus: betekenis van woorden en zinnen

1 5 mi n

Begeleide verwerking 1 Ik begrijp > algemeen begrip opdracht 1, 2, 3 - Laat leerlingen tijdens het lezen van de tekst bij de tekst noteren wat zij niet duidelijk vinden (?) en wat hen direct opvalt (!). Bespreek bij opdracht 2 één onduidelijkheid of één opvallend item. Ga vervolgens bij opdracht 3 in op de vraag die is gericht op globaal, algemeen begrip van de tekst.

Ik begrijp > details in de tekst opdracht 4, 5, 6 - Begeleid de leerlingen bij het maken van de opdrachten, model waar nodig. Besteed specifiek aandacht aan opdracht 4 en 6 over de betekenis van woorden en zinnen.

Ik begrijp & ik vind > de tekst als geheel opdracht 7, 8 - Begeleid de leerlingen bij het maken van de opdrachten. opdracht 9 - De leerlingen bereiden de opdracht in tweetallen voor als voorbereiding op de groepsdiscussie. serviceronde 23 Ga na of de leerlingen de opdrachten 4 en 6 over de betekenis van woorden en zinnen begrijpen.

T E RU G K I J K E N

1 5 mi n

Groepsdiscussie Bespreek indien nodig kort de opdrachten 1-8. Bespreek opdracht 9 klassikaal met de interactieve werkvorm op het digibord en laat ideeën uitwisselen.

Lesdoel nabespreken Blik met de leerlingen terug op de les en de lesdoelen met de opdrachten bij Terugkijken.

Ik ontdek > leesbevordering Wijs de leerlingen op de keuzeteksten op p. 18-21. Vertel dat enkele leerlingen aan het eind van les 6 een (stukje uit een) tekst mogen voordragen. Laat de leerlingen een tekst kiezen en deze voorbereiden met behulp van de 10 tips voor vloeiend lezen.

Werkinstructie 1 2 3 leeswerkboek P. 12-13

5

Z_418 probeerboekje gr7 EST.indd 5

13

10-10-19 12:49

Automatiseren

In de bovenbouw wordt structureel aandacht besteed aan het onderhouden en uitbreiden van de technische leesvaardigheid. In elke les staat naast één focuspunt voor begrijpend lezen één gecombineerd aandachtspunt voor correct, vlot en vloeiend lezen centraal. Er zijn 15 gecombineerde aandachtspunten voor correct en vlot lezen. Deze combineren de woordtypen die de leerlingen reeds geoefend en geleerd hebben in groep 4, 5 en 6.

Ook komen de 10 tips voor Vloeiend lezen herhaaldelijk aan bod.

M 7 vloeiend & vlot

M7

Elke Estafette-les start met een gezamenlijke warming up, de fase Automatisering. Hierbij maak je gebruik van Vloeiend & vlot waarbij diverse werkvormen worden ingezet. De lesfase Automatiseren is ook bedoeld als aanzet om zelfstandig nog extra te oefenen met Vloeiend & vlot.

Leerlingen houden hun vorderingen zelf bij in hun leeswerkboek.

stomme e | woorden op ~elen, ~eren, ~enen | botsende klinkers

Weet je het nog?

Soms zie je in een woord een e, maar zeg je /u/. Dat is een stomme e. Lees deze woorden in klankgroepen.

Klankgroepen met een stomme e krijgen geen nadruk: sleutel.

Eindigt een woord op ~elen, ~eren of ~enen? Vaak zijn beide letters e een stomme e: kinderen.

Woorden met botsende klinkers lees je ook in klankgroepen, pion: /pie/ /jon/.

opereren reservesleutel tevredenheid legende interesse

verzekeren jodelen modeltekenen jubelen influisteren

6

sleutel kinderen pion

biologisch dolfinarium Braziliaan luieren woninginterieur

Woordenflitsen

6

Z_418 probeerboekje gr7 EST.indd 6

10-10-19 12:49

Fase: Op verkenning en Uitleg Basisles leesbegrip

Elk leerstofpakket van 8 weken heeft een thema.

En iedere lesweek staat er een ander onderwerp centraal dat aansluit op dit thema. Om het onderwerp van de week te introduceren starten we de basisles leesbegrip met bijvoorbeeld een filmpje of geluidsfragment. Dit helpt ook om de voorkennis te activeren. De leerlingen leren het lezen met begrip met teksten die ze ook zo tegen kunnen komen en die aansluiten bij het onderwerp van de week.

Tijdens de fase Uitleg geef je de leerlingen instructie over het focuspunt van deze les. Dit doe je door een deel van de tekst hardop denkend voor te lezen en aantekeningen te maken in de tekst. Je besteedt hierbij ook aandacht aan de struikelwoorden. In de handleiding en in de linkerschuif van de Leerkrachtassistent staat hoe je door te modelen de leerlingen op een goed denkspoor brengt.

Onderwerp van de week

Uitleg modelen

7

Z_418 probeerboekje gr7 EST.indd 7

10-10-19 12:49

M7

LES

4

IN JE HERSENEN

Wat ga ik leren?

Een tekst lezen met begrip.

• focus: betekenis van woorden en zinnen

Na de fases Op verkenning en Uitleg gaan de leerlingen Aan de slag in hun leeswerkboek. Hierbij werken ze vaak samen met een maatje. aan de slag

1

Lees de tekst. Noteer in of bij de tekst: ? Dit vind ik niet duidelijk. ! Dit valt me op.

7

In één deel maakt de schrijver duidelijk hoe Carolyn Parkinson het onderzoek uitvoerde. Zet er een streep voor. Schrijf daarbij: Hoe?

2

Kies een stukje waarbij je ? of ! hebt gezet.

Bespreek dat met je maatje.

8

3

Wat lees je in deze tekst? Maak de zin af.

Uit Amerikaans onderzoek naar hersenactiviteit blijkt dat vrienden vaak …

Carolyn Parkinson weet nu dat de hersenactiviteit van vrienden vergelijkbaar is. Ze wil in een vervolgonderzoek graag vaststellen hoe dat komt, hoe dat verklaard kan worden. In de tekst staan twee vragen, twee mogelijke verklaringen. Zelf heeft Parkinson al een idee welke vraag de grootste rol speelt. Onderstreep die vraag.

9

In de tekst staat: Mensen zijn sociale dieren (r. 29-30).

Wat denk jij als je dat leest? Praat erover met je maatje.

4

Wat bedoelt de schrijver met potentiële vrienden (r. 24)? Kruis aan.

Kinderen met wie je vroeger goed bevriend was.

Kinderen met wie je nu goed bevriend bent.

Kinderen die vrienden zouden kunnen worden.

5

De zin Je zult … gaan (r. 25-26) is een conclusie, die logisch aansluit bij de zin ervoor. Aan welk woord zie je dat de zin een conclusie is? Omcirkel dat woord in de tekst.

6

Deze uitdrukkingen staan in de tekst. Staat hier de letterlijke (L) of de figuurlijke (F) betekenis?

Schrijf achter de betekenis: L of F. zaken die de revue passeren: allerlei dingen die aan de orde komen voor iemand klaar staan: staan te wachten om iets met iemand te doen op je onderbuikgevoel afgaan: niet te veel nadenken, doen wat je goed lijkt een belangrijke rol spelen: in een toneelstuk een hoofdrol spelen naar elkaar toegroeien: steeds beter bevriend raken

12

Maak daarna de volgende zin af. Begin met moeten we … of kunnen we …

Mensen zijn sociale dieren en dus …

F terugkijken

Wat geldt voor jou? Kruis aan.

Ik heb gelet op de betekenis van uitdrukkingen in de tekst. ja nee De tekst gaat over onderzoek naar vriendschap.

Ik wist al dat zulke dingen onderzocht worden.

Het verbaast me dat zoiets onderzocht wordt.

Ik wist niet dat dit onderzocht wordt, maar ik ben er ook niet verbaasd over.

8

Z_418 probeerboekje gr7 EST.indd 8

10-10-19 12:49

M7 | LES 4 www.nemokennislink.nl

Basisles leesbegrip - leeswerkboek

Vriendschap is zichtbaar in de hersenen Elles Lalieu 1 De hersenen van vrienden reageren op dezelfde manier op alledaagse situaties.

Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek naar de relatie tussen hersenactiviteit en vriendschap. De onderzoekers denken zelfs op basis van hersenactiviteit te kunnen voorspellen wie je vrienden zijn.

5 Bijna iedereen heeft wel een beste vriend of vriendin; iemand die altijd voor je klaar

staat en aan wie je alles kunt toevertrouwen. Beste vrienden hebben vaak dezelfde interesses en overtuigingen. Uit Amerikaans onderzoek blijkt nu dat ze de wereld ook op een vergelijkbare manier bekijken. De hersenen van beste vrienden zitten letterlijk ‘op dezelfde golflengte’.

10

Filmpjes kijken Psycholoog Carolyn Parkinson deed onderzoek bij een groep van 279 studenten.

Zij bracht eerst het sociale netwerk van iedere student in kaart en liet vervolgens 42 proefpersonen meedoen aan een fMRI-experiment. Met fMRI wordt met behulp van een computer hersenactiviteit zichtbaar gemaakt in een driedimensionaal

15 beeld. […] Alle proefpersonen kregen in de fMRI-scanner verschillende filmpjes te

zien. Allerlei genres passeerden de revue, bijvoorbeeld een komedie, een documentaire, een politiek debat of een muziekvideo.

Vriendschap voorspellen De hersenactiviteit van vrienden is bij het zien van hetzelfde filmpje vergelijkbaar. Bij 20 mensen die verder van elkaar afstaan, is de gelijkenis minder groot. De hersenen van

vrienden reageren dus op eenzelfde manier op prikkels uit de omgeving, zo stelt de onderzoeker. De gelijkenis in dit experiment was zelfs zo sterk dat Parkinson aan de hand van overeenkomsten in hersenactiviteit de vriendschap tussen mensen kon voorspellen.

In de echte wereld is het natuurlijk niet mogelijk om potentiële vrienden eerst onder 25 de fMRI-scanner te leggen. Je zult dus gewoon op je onderbuikgevoel af moeten

blijven gaan. Maar waarom dan dit onderzoek? Parkinson en haar collega’s ontdekten geen kopieermateriaal | © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg

eerder al dat je hersenen een belangrijke rol spelen bij vriendschappen. Zodra je iemand tegenkomt, bepalen je hersenen direct welke plaats die persoon heeft in jouw sociale netwerk. Daar stem je vervolgens je acties op af. Mensen zijn sociale 30 dieren en we leven ons leven samen met anderen. Als je wilt begrijpen hoe de

hersenen werken, moet je ook weten hoe hersenen van verschillende mensen samenwerken en elkaar beïnvloeden, meent Parkinson.

In vervolgonderzoek wil ze gaan bekijken hoe het komt dat de hersenactiviteit van vrienden vergelijkbaar is. Gaan we van nature af op mensen die de wereld op 35 dezelfde manier bekijken? Of groeien mensen steeds meer naar elkaar toe omdat ze

ervaringen delen? Parkinson denkt dat de laatste verklaring de grootste rol speelt.

Onderzoek heeft al laten zien dat de manier waarop we denken, voelen en ons gedragen voor een groot deel beïnvloed wordt door onze omgeving.

9

Z_418 probeerboekje gr7 EST.indd 9

13

10-10-19 12:49

Fase: Aan de slag

Tijdens de fase Aan de slag geef je de leerlingen van Aanpak 1 indien nodig verlengde instructie en begeleid je hen bij de verwerking van de opdrachten.

In de linkerschuif van de Leerkrachtassistent lees je hoe je dit kunt doen. Die open je door aan de linkerkant op het boekje te klikken.

Linkerschuif (digitale handleiding) met toelichting bij de opdracht inclusief modelen

10

Z_418 probeerboekje gr7 EST.indd 10

10-10-19 12:49

Fase: Terugkijken Basisles leesbegrip

In de fase Terugkijken aan het einde van de les bespreek je de opdrachten gericht op het focuspunt na met de leerlingen. Ook blikt de leerling inhoudelijk terug op de teksten en geeft hij aan wat hij van de tekst vond, wat hij ervan geleerd heeft etc. Vanuit de inhoud van de tekst start je een gesprek of groepsdiscussie waarbij de Leerkrachtassistent je handvatten geeft hoe je dit op interactieve wijze kunt doen.

Groepsdiscussie

11

Z_418 probeerboekje gr7 EST.indd 11

10-10-19 12:49

Hiermee krijg ĂŠn houd je leerlingen aan het lezen! d en p j i n gr be leze

tec

Nieuw!

hn lez isch en

h isc n h tec ezen l

be

gr i lez jpen en d

illustratie: Mieke Driessen

In groep 4 - 5 - 6 krijg je een stevige basis

In groep 7 - 8 kantelt het zwaartepunt

techniek, in combinatie met begrip.

naar begrijpend en studerend lezen.

MĂŠt blijvende aandacht voor techniek.

Gratis bezoek van een methodeadviseur Wil je meer weten over Estafette in de bovenbouw? Onze methodeadviseur komt graag bij je langs om de methode nog meer tot leven te brengen, afgestemd op de wensen en vragen van jouw school.

Bel of mail ons: 013 - 583 88 88 / klantenservice@zwijsen.nl Of bekijk het webinar over groep 7 en 8 op zwijsen.nl/webinar

zwijsen.nl/estafette

zwijsen.nl/estafette PJ11005359_est_adv_210x270.indd 1

26-9-2019 15:32:19

Breng leren tot leven

Z_418 probeerboekje gr7 EST.indd 28

10-10-19 12:50