Gerhard Binggeli – I bsinne mi by Zytglogge Verlag

Gerhard Binggeli I bsinne mi

Gerhard Binggeli

I bsinne mi Gschichte vo hie u dert

Zytglogge

Alle Rechte vorbehalten Copyright: Zytglogge Verlag, 2014 Lektorat: Hugo Ramseyer Korrektorat: Monika Künzi, Jakob Salzmann Coverfoto: Marie-Thérèse und Gerhard Binggeli unterwegs Gestaltung/Satz: Zytglogge Verlag Druck: CPI Books GmbH, Ulm ISBN 978-3-7296-0883-2 Zytglogge Verlag, Schoren 7, CH-3653 Oberhofen am Thunersee info@zytglogge.ch, www.zytglogge.ch

Inhalt Vorwort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 My Vatter u der Charles Pirioux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Härdöpfel statt Blueme vor em Bundeshuus . . . . . . . . . . . . . 12 Zuefall – was isch das? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Brioni, der Tito u mir zwöi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Vo Höseler u Weicheier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Der Schopfgäbel mälche – was heisst das? . . . . . . . . . . . . . . . 20 Doucement jetz einisch … . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Macumba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Zyt zum Danke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Checkpoint Charlie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 E Sack mit Name SNB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Mys Bärndütsch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 E Seeleverchöiffer mit Name Aurora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 ‹In the Mood› als Requiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 My erscht Italiänisch-Lehrer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Napoleon u di rychschte Pure im Kanton . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Wyssi Rose uf ds Grab vom Stefan Zweig . . . . . . . . . . . . . . . 42 Faltsch singe tuet weh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Budapest – Wiehnachte im Summer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Mit ere Wurscht e Hammen abeschlo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Paradiso per tre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Damestrümpf im Buuch vo mene Schiff . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Zwölf Gufere u nes Güferli … . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Prag: Mission sentimentale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Ein Bild sagt mehr als tausend Worte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Gotte Vreni u der Papscht … . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 I säge nie meh ‹Latinamerika› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

Binggeli hätts für dä o to . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Schingle, Ziegle – u Beethoven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Elba, d Fischer u der Fortschritt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Schweik am Klavier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Ähri-Ufläser u Schwarzmüller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Do gseht me jo nüt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Wo sy d Esle bblibe? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Happening am Dorfbrunne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Uf e Mond – du tumme Bueb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Aktie bi null Grad Celsius . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Indian Springs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Helde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Dollar u Drachme u Marines … . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Was isch das, e Karbid-Kanunne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Fiat Polska, d Sylwia Kowalska un i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Der Chemi-Kobi u syner Schigge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Vo giftige Schlange, Chrotte u Spinele . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Poste restante vo Helsinki bis Hammerfest . . . . . . . . . . . . 98 Gränzgäng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Vo Mönsche, Macht u Machtmönsche . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Rendez-vous bim Stalin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Cruzeiros u Gringos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Der Gödu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 D Marie-Thérèse, Vietnam u nes Moped . . . . . . . . . . . . . . . . 110 A Samba u my Schwigermueter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

Vorwort Gerhard Binggeli unterhält mit klugen und feinen Schreib kunststücken. In jeder Zeile, in jeder Anekdote schwingt die Botschaft mit: Schaut, wie reich das Leben ist! Sein liebevoller Blick zurück ist weltoffen und deshalb aktuell. Kann das gut gehen? – I bsinne mi … Wer so ausholt, verliert sich rasch in Nostalgie, Melancholie und Selbstverliebtheit … Früher war alles besser. Nicht Gerhard Binggeli. Er ist ein lebendiger Erzähler, nimmt geschickt Erinnerungsfäden aus seinem inzwischen langen Leben auf, verknüpft sie oft mit aktuellen Fragen, so dass man als Leserin oder Leser einfach dranbleiben muss. Man fragt sich: Wo führen seine Gedanken diesmal hin? Sie führen nie zu platten Lebensweisheiten; dies kann ich Ihnen versichern. Gerhard Binggeli ist definitiv kein Moralapostel. Heiter erinnert er sich. Gelassen schaut er zurück, bleibt an dieser oder jener Begebenheit hängen und entwickelt daraus eine Miniatur. So reiht sich Perle an Perle, erzählerisch und sprachlich glänzend, berührend, gespickt mit Humor und einer schönen Portion Selbstironie. Dass am Ausgangspunkt seiner Erinnerungen oft die aussergewöhnliche Begegnung mit einem aussergewöhnlichen Menschen steht, hat sehr viel mit Gerhard Binggelis Lebensweg zu tun. Er ist ein Wanderer, ein grenzüberschreitend Interessierter, immer auf Erkundung, immer auf Entdeckung. Für wen von uns wäre ‹Zu Fuss vom Zytglogge bis zur Akropolis› die absolute Traumreise, die Hochzeitsreise gewesen? Für Gerhard war sie es damals und für Marie- 8

Thérèse ebenfalls. Die beiden wollten nicht Destinationen abhaken, sondern sorgfältig reisen und dabei Menschen aus andern Ländern kennen lernen. Und sie haben diese Tradition ein Leben lang gepflegt. Sie waren zu Fuss unterwegs, sprachkundig, weltoffen und immer einander verbunden. Dieses wache Interesse an den Menschen aus aller Herren und Frauen Ländern, diese liebevolle Zuneigung zu ihnen prägen Gerhard Binggelis Erinnerungen. Sie sind einmal melancholisch, einmal wehmütig, aber immer lebensbejahend, manchmal sogar rundum entspannt und rundum glücklich. Seine engagierte Botschaft kommt leichtfüssig daher: Geht mit offenen Sinnen durch den Alltag und macht die Herzen weit! Dies tut auch unserem Leben gut. Elisabeth Zäch

My Vatter u der Charles Pirioux My Vatter isch weis Gott kei Nazi gsi. Aber uf de Dütsche, do het er grossi Stück gha: tüechtig, zueverlässig, gschaffig. D Franzose sy für ihn so öppis win es Gägestück gsi, obschon er Frankrych nid kennt het. Aber Vorurteile wachse bekanntlich nid uf em Bode vo der Würklechkeit. 1940 sy Teile vo der französischen Armee i d Schwyz gflüchtet u sy do als Internierti i chlynere u grösere Ortschafte ungerbbracht worde. We si hei wölle, hei si chönne schaffe, bi de Pure, bi Handwärcher u Gwärbler. My Vatter isch denn grad sälbständig worde – Jung-Ungernämer würd me hütt säge. U är het ds Glück gha, dass er vo der damalige PTT der Uftrag übercho het für ne drei Kilometer länge Kabelgrabe, u das het me denn no mit Pickel u Schufle gmacht. My Vatter het also Arbeitschräft gsuecht, aber Schwyzer sy rar gsi, alli im Aktivdienscht. Was isch da necher gläge als d Franzose. Aber der Vatter isch skeptisch gsi … chöi die schaffe? Was er nid gwüsst het: Die Manne vo der französische Einheit sy zum gröschte Teil us em Cholebecki vo Lille cho, hei als Mineure i de Gruebe gschaffet, hei also gwüsst, wie me umgeit mit Pickel u Schufle. My Vatter het gstuunet … die chöi jo schaffe, die gheie jo meh Material use als e Schwyzer. Eine vo dene, Charles Pirioux het er gheisse, isch am Oobe vom erschte Tag zum Vatter cho u het gseit: «Patron, la paye!» I ha als Bueb i der Schuel afen eis Johr Französisch gha, u der Vatter het gseit: «Übersetz!» Meh schlächt als 10

rächt hei mer em Charles Pirioux chönne klar mache, dass bi üüs numen all vierzäh Tag Zahltag isch. «Ah non, patron», het der Pirioux gseit, «c’est la guerre, et demain, on ne sait pas.» Der Vatter het noggä u het ihm e Taglohn uszalt. Der Pirioux isch mit syne Dienschtkollege i d Pinte ghocket, het sech dert e Litergutter Wy lo abfülle, für en anger Tag, u der Räschte vom Taglohn het er mit syne Kamerade ver jublet. Am angere Tag isch er pünktlich uf der Arbeit erschine, het gschaffet, nei, gchrampfet; het am Mittag dä Litergutter Wy i eim Zug ustrunke, het derzue gseit: «Benzin in Motor» u nächer wyter gschaffet win es Tier. Am Oobe isch er zum Vatter cho, het gseit: «Patron, la paye» … u so isch das Tag für Tag wyterggange. Der Vatter het so langsam Fröid übercho a däm Spili u het sech mit em Charles Pirioux aagfründet. Der Kabelgrabe isch fertig worde, d Franzose sy wider hei, der Chrieg isch z Änd ggange, u churz nach 1945 hei mer e Brief übercho, e Todesaazeig. Der Charles Pirioux isch gstorbe, e Mine-Unfall. I bsinne mi: Zum erschte Mal i mym Läbe han i my Vatter gseh gränne.

Härdöpfel statt Blueme vor em Bundeshuus Chürzlech bin i wider einisch über d Bundesterasse gloffe, bi uf eim vo dene Bänk abghocket, ha d Ussicht uf d Alpe gnosse, ha i warm Summertag bblinzlet u d Politik, wo hinger mir im grosse Huus isch gmacht worde, vergässe. Won i du i die Bluemebett vor em Bundeshuus gluegt ha, het mi d Politik doch wider ygholt, allerdings d Politik vo geschter: Währet em letschte Wältchrieg hets i üsem Land di sogenannti Aabouschlacht ggä. ‹Plan Wahlen› het men ou gseit, nach em damalige Chef vo der Abteilig ‹Landwirtschaftliche Produktion und Hauswirtschaft› im eidgenössische Chriegswirtschaftsamt, em Friedrich Traugott Wahlen, em spätere Bundesrat. Das isch die Zyt gsi, wo me uf öffentliche Plätz het umegstoche u z Acher gfahre, für üsi Agrarflächi z vergrösere u meh eigeti Läbesmittel z produziere u so usslandunabhängiger z wärde. I bsinne mi a Bilder, wo zeige, wie si im Zäntrum vo Züri vierspännig acheriert hei. Sogar vor em Bundeshuus isch die Aabouschlacht gschlage worde … Härdöpfel statt Blueme. Mir hei so üsi Sälbschtversorgig vo 52 uf 59 % chönne steigere. Für die, wos nid oder nümme wüsse: Üses Land isch denn umstellt gsi: im Norde u Oschte vo de Nazi, im Weschte vom bsetzte Frankrych, im Süde vom faschistische Italie. D Yfuer vo Rohstoffe u Läbesmittel isch massiv erschwärt gsi. Aber die Aabouschlacht het ou no ne ganz angeri Syte gha: Si het ds Schwyzer Volk zämebbrocht im Widerstang gäge di bruuni Pescht us em Norde. 12

Am Radio hets denn e Sändig ggä mit em Titel ‹Drei Minuten für die Landwirtschaft›. I ha mi als Bueb verwungeret, dass me über ds Radio de Pure het müesse säge, was si z tüe hei. Am Schluss vo der Sändig isch de irgend es Pflanzeschutzmittel empfole worde. I bsinne mi … der Götti, e Puur im bärnische Mittelland, het sech gäng z Dräck gergeret über die drei Minute, het vo überflüssigem Gstürm bbrummlet, vo Bevormundig u blöder Reklame. Di Sändig git es nümme. Derfür hei mir hütt am Radio u im Fernseh Wirtschaftsnachrichte. U do wird gredt vo Börsekürs, vo Wächselkürs, vo Gwinn u Gwinnwarnige, vo Aktie, Obligatione, vo Zinse u Dividände, vo Fusione, vo ‹unfriendly overtakings›, vo antizyklische Kapitalpuffer, vo Libor-Zinssätz u Konkurse u Defizit u Negativzinse u Retrozessione … nid drei Minute, nei der lieb, läng Tag. Für Fachlüt isch das ganze Greed vil z oberflächlich, also unnütz, für Laie ender unverständlech, also o unnütz … Drei Minuten für die Landwirtschaft … Was würd äch der Götti zu de hüttige sogenannte Wirtschaftsnachrichte säge?

Zuefall – was isch das? Zuefall, was isch das? I ha bi de Philosophe nochegfrogt, aber i bi nid gschyder worde. Zuefall? «Zufall ist das, was einem zufällt», het der Meischterfotograf Gotthard Schuh gseit, u das verstohn i scho besser: Das, wo em Fotograf zuefällig vor d Linse louft, isch öppe das, wo eim unerwartet uf em Läbeswäg begägnet. Definiere cha me der Zuefall chuum, aber erläbe cha me ne. Sizilie i de früeche füfzger Johr. Mir Junge mit weni Gält sy denn pär Outostopp greiset u i de Jugetherbärge übernachtet. I der Jugi vo Agrigento han i Glychgsinnti troffe, es knapps Dotze Lüt us allne mügleche Länder, wo hei wölle der Ätna bestyge, dä öppe 3300 Meter hööch Füürbärg, wältwyt der aktivscht Vulkan. Warum dä Bärg gäng wider usbricht, wüsse d Vulkanologe wüsseschaftlech genau, aber mir gfallt en angeri Erklärig vil besser: Hephaistos, der Schmidegott vo den alte Grieche, der hässlichscht vo allne, isch verhüratet gsi mit der Aphrodite, u jedesmal, we di Schöni het e Sytesprung to, isch der Hephaistos so verruckt worde, dass er ds Füür im Ätna derewäg aagfachet het, dass der Bärg het afo füürtüüfle … Mir sy dür en üppig Früelig uus gloffe u gly einisch dür ds Schneefäld vo däm imposante Chegel ufegwatet. Churz vor em Gipfel isch e Schrecke i mi gfahre: I ha my Pass nümme gha, verlore offebar, irgendwo a der Flangge vom Bärg. U das isch es Drama gsi. Ohni Pass isch me i der Zyt churz nach em Chrieg über kei Gränze cho. 14

My ganzi Reiseschar het sech sofort uf d Suechi gmacht. Der Schwyzer Pass isch denn no nid rot gsi, sondern beigebruun – im Schnee schwirig z finge. I mym Pass han i öppe zwänzg losi Bletter gha, Adrässe vo Jugetherbärge. Der Luft het di Bletter us em Pass use bbloose, i alli Himusrichtige verströit, u dank der Zettlete het en Italiäner my Pass gfunge … i ha ufgschnuufet. U jetz wär di Gschicht eigetlech z Änd, u Dihr frogit Nech, was das mit Zuefall z tüe het. Aber wartet … Skandinavie. Zwöi Johr später. Uf der Nachtfähre vo Schwede nach Finnland. Kei Mönsch het a ds Schlofe ddänkt. Es isch e stärneklari Nacht gsi, Vollmond. Alls het i di fantastischi Schärelandschaft ynegstuunet, wo sech do vor üüs zwüsche Stockholm u Turku usbbreitet het. Zwüsche de glattgschliffne Schäre het ds Meer silberig glitzeret, gheimnisvoll, mystisch. I bi a der Reling gstange, stumm, aadächtig, verzouberet. Do steit plötzlech e dunkli Gstalt näbe mir u seit: «Ma tu sei quello del passaporto sull’Etna, no?» Es isch dä Italiäner gsi, wo my Pass gfunge het uf em Ätna. We das nid e Zuefall isch …

Brioni, der Tito u mir zwöi Guet füfzg Johr isch es här, do hei d Marie-Thérèse un i e verruckte Plan usgheckt – verruckt ömel i den Ouge vo den angere. Unger em Motto ‹Hochzeitsreise auf Schusters Rappen – vom Zytglogge zur Akropolis› hei mir e Wanderreis planet: i sächs Monet z Fuess vo der Schwyz nach Griecheland. Die Reis het sech ‹uszahlt›: Nach meh as emene halbe Johrhundert sy mir zwöi gäng no zäme. U we mer zrugg dänke, chöi mer säge, es isch e schöni Zyt gsi. Ei Episode vo der Wanderig wett i hie usepicke … e weniger schöni … Mir sy scho in Jugoslawie gsi, im hüttige Kroatie, in Ystrie. Mir hei im Stedtli Rovinji übernachtet und sy em angere Morge wyterzoge, Pula eggäge. U mir hei üüs, ds erscht Mal uf der Reis, verloffe. Es isch gäge Mitternacht ggange, u üse Wäg het plötzlech a mene hööche Stacheldroht-Zuun ufghört. Hundert Meter wyter inne hei mer es Liecht gseh. «De isch es jo guet», hei mer üüs gseit u hei grüeft: «Hallo, hallooo, huhu, huhuuu.» U do isch der Tüfel los gsi. Sirene hei ufghüület, Befähle sy i d Nacht usebbrüelet worde, uf emene Wachturm hei Schynwärfer ufglüüchtet, hei der Küschtestreife abgsuecht, bis si üüs im Fokus hei gha. U scho sy zwee Soldate am Haag gstange … eine het üüs mit syr Maschinepischtole fixiert, der anger het ds Tor ufbschlosse, u de hei si üüs uf ene Wachposchte tribe. 16

En Offizier het üser Päss wölle luege, het üüs aagschnouzt, het zackigi Froge gstellt. I ha e chli Serbokroatisch chönne, gnue, für mi ungerwägs z verständige. Aber jetz han is vorzoge, Änglisch z rede. Dä Offizier het ou Änglisch chönne, het zmitts i der Nacht üsi Visum chönne überprüefe, es isch mer hütt no rätselhaft, wie. Un er het schliesslech befunge, mir sygi harmlos. Wyt nach Mitternacht hei si üüs usebugsiert. Mir sy wyter gloffe, u nach öppen ere Stung sy mer zu nere Kolchose cho, u dert isch es Betribsfescht im Tue gsi. Bevor mers rächt begriffe hei, het men üüs es Glas Sliwowitz i d Hang ddrückt, het üüs z Ässe ggä u nes Gliger für e Räschte vo der Nacht. Ersch vil später hei mer begriffe, was üüs da passiert isch. Uf de Brionischen Insle het der Tito sy Summer-Residänz gha, het di ganzi Inselgruppe zum Sperrgebiet erklärt u lo überwache, unger angerem dür ne Marineeinheit, u die isch am Feschtland, genau vis-à-vis vo Titos Residänz, stationiert gsi … u mir sy, ohni öppis z wüsse, zmitts i ds Närvezäntrum vo der Einheit yne gstürchlet. Mir bsinne üüs a di Episode, wi wen es geschter wär gsi, aber am präzisischte bsinne mir üüs a dä Druck vo zwone Maschinepischtole zwüsche üsne Rüppi.

Vo Höseler u Weicheier Längizyti. Das Wort gits im Hochdütsche nid … Längizyti, suber übersetzt, heisst ‹Heimweh›. U das wär de ds Gägeteil vo Fernweh. Aber jetz wirds kompliziert: Eine vo üsne schwyzerdütsche Liedermacher singt ‹Längizyti nach em Meer›. Längizyti wär i däm Fall Fernweh u Heimweh i eim, u das geit nid. I kennen en einzigi Sprach, wo eis Wort het für beides zäme: Im Portugiesische gits das Wort ‹saudade›, u das bedütet Heimweh und Fernweh u no vil meh: Wältschmärz, Truurigkeit, Wehmuet, Sehnsucht, Melancholie … Chürzlech het mer e junge Vatter verzellt, är heig sy füfjährig Bueb müesse us em Ferielager hei reiche, wül dä heig Längizyti gha, u är heig ne heigreicht, zmitts i der Nacht, mit em Outo, e Stung häre u ne Stung zrugg, zmitts ir Nacht, u dä Bueb syg es Weichei, es Weichei syg er, u das müess ändere … I bi füfjährig gsi, wo üses Grossmüeti gstorben isch, u myner drei Tante sy aleini i däm Huus zruggbblibe, truurig u verlore. Do het my Mueter, d Schweschter von dene Tante, di gloriosi Idee gha, i chönnt e chli zu dene dreine i d Ferie, mys heitere Gmüet würd se sicher tröschte. U du bin i halt ggange. Am erschte Tag, nach em Znacht, hei d Tante gseit, i sött Finke aalege, aber myner Finke sy deheimebblibe, vergässe, u du meint ei Tante, i chönnt doch em Grossmüeti syner aalege. 18

Wo jetz di dreie mi hei gseh, myner chlyne Füess i dene grosse Schlarpe, het eini lut ufghüület, u di angere zwo hei mitbbrüelet, dass Gott erbarm. U du han i o mitgrännet. Jetz hei di tumme Tante gmeint, i heig Längizyti, hei der Mueter aaglüte, der Vatter söll mi cho heireiche. U der Vatter isch cho, mit em Velo, ei Stung häre, ei Stung zrugg. Är het nüt gseit, aber i ha scho gmerkt, was er ddänkt het: I syg e Höseler – Weichei het me denn no nid gseit. Är het mi uf e Gepäckträger gsetzt u isch lostrampet, ohni öppis z säge, aber i has scho gspürt, dass er nid Fröid het a mer. Är het schliesslich e länge, herte Arbeitstag hinger sech gha u wär lieber go lige. Uf halbem Wäg heizue, scho töif im fyschtere Wald, het er still gha, het gseit, är müess ga bysle, u isch im Wald verschwunde, isch lang, lang nid umecho. Un i ha gwüsst, was das jetz söll: Der Vatter het mi wölle prüefe, het wölle wüsse, öb sy Bueb Angscht heig. Halb us Vertroue, halb us Trutz han i so to, wi we mir das alls nüt usmiech. Der Vatter isch umecho, het sy schwäri Hang uf my Schultere gleit u nume gseit: «Bisch doch ke Höseler.» U de sy mer zäme heigfahre.

Der Schopfgäbel mälche – was heisst das? Milch pantsche. I gloube, di meischte wüsse no, was das bedütet, nämlech Milch mit Wasser strecke, so, dass me meh Gwicht uf d Waag bringt u meh Gält i d Milchkasse, also bschysse. Aber di wenigschte wüsse no, was das heisst ‹der Schopfgäbu mälche› … nämlech ds Glyche. D Generation vo üsne Vätter u Grossvätter het dä rätselhaft u ironisch Spruch gärn bbruucht, un i will ne hie churz erkläre. Was e Schopf isch, wüsse mer, i däm Spruch isch es der Schärme unger em grosszügige Vordach vor de Stallige vo üsne Purehüser. Der Gäbu isch e Chuename, wie Chleeb u Blösch u Spiess u Stärn, win es im Volkslied heisst. Aber Chüe stöh nid im Schopf, also isch mit em ‹Schopfgäbu› der loufend Brunne gmeint, wo im Schopf plätscheret. We me der Schopfgäbu mälchet, heisst das, mi tuet Milch verwässere, also pantsche. I ha im töifen Ämmital numen ei junge Puur troffe, wo dä Spruch no kennt. Was wider nid heisst, dass dä der Schopfgäbu mälchet … I de füfzger Johr vom letschte Johrhundert isch es bi de Junge mit läärem Portemonnaie u voll Fernweh Bruuch gsi, pär Autostopp z reise, ‹per Anhalter›, het das in Dütschland gheisse, ‹par autostop› in Frankrych, ‹hitch-hiking› in Ängland u Amerika. D Marie-Thérèse un i, denn no ledig, sy einisch i de Semeschterferie uf ene grossi Iberie-Reis ufbbroche, pär Outostopp natürlech.

Mir sy scho in Nordspanie gsi, in Asturie, i mene Fläcke usserhalb vo Avilés, am Rand vo der Stross gäge La Coruña. Do het üüs eine nid wyt vor Stross ab i breitem Bärndütsch zuegrüeft: «A däm Aff aa sy das Schwyzer.» Aff – so het me dennzumal em Tornischter vo der Schwyzer Armee gseit, u mit so eim bin i greiset. Dä Maa het üüs zu Chäs, Brot u Wy yglade, het wölle wüsse, wohär u wohi. Är sälber isch Chäser gsi u het hie probiert, mit asturischer Milch spanische Ämmitaler z chäse. Aber är isch nid zfride gsi. Di Pure hei ihri Milch pantschet, dass Gott erbarm … u der Chäs isch entsprächend usecho. I ha a Jeremias Gotthelf ddänkt. I der Chäserei ‹Vehfreud› het es jo o so Pantschereie ggä. Mir hei üüs härzlech bedankt für das Zvieri u sy wyterzoge gäge Portugal, abe a ds Mittelmeer, de dür Spanie u Frank rych wider heizue. Ds Johr druuf bin i i WK ygrückt, u wän gsehn i da i der erschte Reie? Der Chäser vo Asturie, jetz i der Uniform vo mene Wachmeischter. Mir hei üüs sofort wider kennt, un i ha wölle wüsse, öb är de nümme chäsi in Spanie. «Nei», het er gseit, «solang die der Schopfgäbu mälche, cha me dert ke rächte Ämmitaler mache.»