การประชุมวิชาการระดับชาติ ธีรทัศนเชิงมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศิลปกรรมศาสตร | 328 |
ละครสรางสรรค: กระบวนการเรียนรูทางเลือกใหม ที่สอดคลองกับทิศทางการศึกษาของชาติ ลิขิต ใจดี นักศึกษาปริญญาโท สาขาศิลปะการแสดง คณะศิลปกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา
บทคัดยอ บทความวิชาการนี้ ผูเขียนมีวัตถุประสงคเพื่อนําเสนอถึงละครสรางสรรค ที่สอดคล อ งกั บ ทิศทางการพั ฒนาการศึ กษาของชาติ พบวา ละครสรางสรรคเ ปน กระบวนการเรียนรูทางเลื อ กที่ สามารถใชเปนเครื่องมือในการพัฒนาศักยภาพเด็กและเยาวชนไดในหลากหลายมิติเพื่อเสริมสรางให เปนมนุษยที่สมบูรณ อันเนื่องมาจากละครสรางสรรคเปนกระบวนการเรียนรูที่เปดโอกาสทางความคิด จินตนาการ ผานการแสดงออกทางภาษาและการเคลื่ อนไหวรางกายอยางมีปฏิสั มพั นธกลุ มตาม บทบาทสมมุติอยางมีอิสระ โดยมีผูนํากิจกรรมหรือครูผูสอนเปนผูกระตุนใหเกิดการแสดงออกเชิง สรางสรรค โดยเนนใหเด็กและเยาวชนเปนศูนยกลางแหงการเรียนรู ตลอดจนสะทอนใหเห็นถึงทักษะ การอยูรวมกับผูอื่นในสังคมอันจะนําไปสูความเขาใจตนเองและผูอื่นไดอยางถองแท และจากการ สํ ารวจมุ มมองของผู คนในสั งคมไทยโดยใชวิธีการเลือกแบบบังเอิญ (Haphazard or Accidental Sampling) พบวา กลุมตัวอยางที่ใหความรวมมือตอบแบบสอบถามจํานวน 379 คน โดยสวนใหญยัง ขาดความเขาใจเกี่ยวกับจุดมุงหมาย กลุมเปาหมาย ความสอดคลองกับพระราชบัญญัติการศึกษา แห งชาติ คุ ณค า เชิ งพั ฒ นา และรวมไปถึงลักษณะของละครสรางสรรคซึ่งสะทอนใหเห็น วาละคร สรางสรรคยังเปนเรื่องใหมสําหรับบริบทของสังคมไทย ดังนั้น จะสังเกตเห็นไดวาละครสรางสรรคเปน การเรียนรูแนวทางเลือกใหมที่สอดคลองกับทิศทางการศึกษาของชาติไทยในบริบทตาง ๆ ควรไดรับ การสนับสนุนและสงเสริมเพื่อเปนการขยายฐานความเขาใจเกี่ยวกับคุณคาและความสําคัญของละคร สรางสรรคตอสาธารณชนตอไป คําสําคัญ: ละครสรางสรรค, กระบวนการเรียนรู, ทางเลือกใหม, การศึกษาของชาติ
การประชุมวิชาการระดับชาติ ธีรทัศนเชิงมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศิลปกรรมศาสตร | 329 |
Creative Drama: A New Learning Process in Accordance with National Education Direction Likhit Jaidee Master Student in Performing Arts Faculty of Fine and Applied Arts Suan Sunandha Rajabhat University
Abstract This academic article aims to present a creative drama that is consistent with the direction of national education development. The study found that a creative drama is an alternative learning process that can be used as a tool to develop the potential of children and youth in a variety of dimensions in order to create a human being. Due to a creative drama is a learning process that opens up opportunities for imagination and thinking through language expressions and body movements with activity leaders or teachers encouraging creative expression. By emphasizing that children and youth are the center of learning as well as reflecting the skills of living with others in society that will lead to a better understanding of oneself and others. By using the survey of the views of people in Thai society by using the haphazard or accidental sampling target group found that 379 of samplings were lack of the understanding about purpose, target and concordantly with the National Education Act in Development value. Moreover, the character of the creative drama is still a new matter for the context of Thai society. Therefore, it can be seen that creative drama is a new way of learning that is consistent with the direction of Thai national education in various contexts and should be supported and promoted in order to expand the base of understanding about the value and importance of the drama in the future. Keywords: creative drama, learning process, new alternative, direction of Thai national education
การประชุมวิชาการระดับชาติ ธีรทัศนเชิงมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศิลปกรรมศาสตร | 330 |
บทนํา การพัฒนามนุษยใหสมบูรณทั้งรางกาย จิตใจ สติปญญา ความรู และคุณธรรม มีจริยธรรม และวัฒนธรรมในการดํารงชีวิต สามารถอยูรวมกับผูอื่นไดอยางมีความสุข เปนความมุงหมายที่สําคัญ ของการจัดการศึกษาตามพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พุทธศักราช 2542 แกไขเพิ่มเติม ฉบับที่ 2 พ.ศ. 2545 และฉบั บ ที่ 3 พ.ศ. 2553 (กระทรวงศึ ก ษาธิ ก าร, 2545) เด็ ก และเยาวชนจึ ง เป น ความหวั ง ที่ สํ า คั ญ ของสั ง คมที่ จ ะช ว ยขั บ เคลื่ อ นประเทศชาติ ไ ปสู เ ส น ทางที่ ค วร ดั ง นั้ น แล ว กระบวนการที่ จ ะช ว ยส งเสริ ม และพัฒ นาเด็ ก และเยาวชนใหมี พ ฤติ ก รรมที่ พึ งประสงค ควรเป น กระบวนการที่ เ น นให เด็ กและเยาวชนเปนศูน ยกลางแหงการเรียนรู โดยเปดโอกาสทางความคิด จินตนาการ และพัฒนาอยางสรางสรรค ซึ่งกระบวนการดังกลาวสอดคลองกับกระบวนการเรียนรูของ ละครสรางสรรค (Creative Drama) ที่สามารถทําใหเด็กและเยาวชนไดลองสวมบทบาทของตัวละคร และประสบการณของตัวละครในบริบทที่ตางกัน เปนวิธีการหนึ่งที่ชวยใหเด็กและเยาวชนมีความ เข า ใจเกี่ ย วกั บ ชี วิ ต เพิ่ ม ขึ้ น (ปาริ ช าติ จึ ง วิ วั ฒ นาภรณ , 2547: 10-31) โดยเน น การเปลี่ ย นแปลง (transformation) จากภายในตัวของเด็กและเยาวชน และเสริมพลัง (Empowerment) คุณคาเชิง บวกตามทฤษฎีการเปลี่ยนแปลง (Theory of change) (กิตติรัตน ปลื้มจิตร และพฤหัส พหลกุลบุตร, ม.ป.ป.: 11) ประกอบกับประสบการณในชีวิตทั้งขัดแยง สําเร็จ ชัยชนะ สมหวัง พายแพ ซึ่งสิ่งเหลานี้ มี อิ ท ธิ พ ลต อ ต น เหตุ ข องความคิ ด ในการแสดงออกทางพฤติ ก รรม ละครสร า งสรรค จึ ง เป น การ แสดงออกดวยการใชภาษา และกริยาทาทางตามเนื้อเรื่อง อาจมีความซับซอนของเรื่องราว แตสิ่ง เหลานี้เปรียบเสมือนเปนแบบฝกหัดที่จะทําใหเด็กและเยาวชนไดเขาใจและเห็นถึงลักษณะจิตใจของ มนุษย อันจะนําไปสูความเขาใจตนเองและผูอื่นไดอยางถองแท (ภรณี คุรุวัฒนะ, 2526: 2) ในปจจุบันมีสถาบันการศึกษาทั้งระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน และระดับอุดมศึกษาของไทย บางสวนไดเล็งเห็นถึงความสําคัญของกิจกรรมละครสรางสรรคและมีการบรรจุไวในหลักสูตรการเรียน การสอนอยางจริงจังเชนเดียวกับตางประเทศ (ธนสิน ชุตินธรานนท, 2560: 204-205) แตอยางไร ก็ตามประเทศไทยยังมีหนวยงานหรือสถาบันที่นํากระบวนการดังกลาวไปพัฒนาไมมากนัก ซึ่งอาจมี ปจจัยหลากหลายอยางที่ไมเอื้ออํานวยตอกระบวนการดังกลาว ดังนั้น ผูเขียนจึงไดนําเสนอถึงประเด็น ของละครสร างสรรค ซึ่งเป นกระบวนเรียนรูทางเลือ กใหมที่สามารถพัฒนาคนไทยใหเปน มนุษ ยที่ สมบูรณทั้งทางดานรางกาย อารมณ สังคม และสติปญญาที่สอดคลองกับทิศทางการศึกษาของชาติ
ทิศทางพระราชบัญญัติการศึกษาไทย พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พุทธศักราช 2542 แกไขเพิ่มเติม ฉบับที่ 2 พ.ศ. 2545 และฉบั บ ที่ 3 พ.ศ. 2553 มี ค วามมุ ง หมายและหลั ก การ พร อ มกั บ แนวทางการจั ด การศึ ก ษา (วิรัตน ผดุงชีพ, 2560: 29) ดังนี้
การประชุมวิชาการระดับชาติ ธีรทัศนเชิงมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศิลปกรรมศาสตร | 331 |
ความมุงหมายและหลักการ เพื่อเปนการพัฒนาคนไทยใหเปนมนุษยที่สมบูรณทั้งรางกาย จิตใจ สติปญญา ความรู และคุณธรรม สามารถอยูรวมกับผูอื่นไดอยางมีความสุข โดยมีกระบวนการ เรียนรูที่มุงปลูกฝงจิตสํ านึ กในดานปกครองในระบอบประชาธิป ไตย เคารพสิทธิ กฎหมาย รักษา ประโยชนอนุรักษศาสนา ศิลปวัฒนธรรมของชาติ ประกอบอาชีพ มีความคิดริเริ่มสรางสรรค ใฝรูใฝ เรียน ตามหลักการศึกษาตลอดชีวิตสําหรับประชาชน โดยเปดโอกาสใหสังคมมีสวนรวมในการจัด การศึกษา และการพัฒนาสาระและกระบวนการเรียนรูใหเปนไปอยางตอเนื่อง แนวทางการจัดการศึกษา ยึดหลักวาผูเรียนทุกคนมีความสามารถเรียนรูและพัฒนาตนเอง ไดและถือวาผูเรียนมีความสําคัญที่สุด กระบวนการจัดการศึกษาตองสงเสริมใหผูเรียนสามารถพัฒนา ตามธรรมชาติและเต็มตามศักยภาพ การจัดกระบวนการเรียนรูตองจัดเนื้อหาของสาระและกิจกรรม ใหสอดคลองกับความสนใจและความถนัดของผูเรียน โดยคํานึงถึงความแตกตางระหวางบุคคล มีการ ฝ กทั กษะ กระบวนการคิ ด เรี ย นรู จ ากประสบการณต รง ปลูกฝงคุณธรรม จริย ธรรม จัดสภาพ สิ่งแวดลอมเอื้อตอการเรียนรู และการจัดการเรียนรูใหเกิดขึ้นไดทุกเวลาทุกสถานที่
ละครกับการศึกษาแนวทางเลือก การเรียนรูสามารถเกิดขึ้นไดทุกสถานที่และทุกเวลา ซึ่งไมจําเปนตองเปนการเรียนรูที่เกิดขึ้น ในสถานศึกษาเทานั้น โดยมีจุดมุงหมายเพื่อตองการใหผูเรียนเกิดการเรียนรูและนําไปเปนเครื่องมือใน การพัฒนาใหเปนมนุษยที่สมบูรณในทุกดานอยางเต็มศักยภาพ ดังนั้น จึงไมควรที่จะจํากัดขอบเขต รูปแบบ วิธีการ และแนวทางของการเรียนรู การศึกษาแนวทางเลือก (Alternative Education) เปนการจัดการศึกษาที่แตกตางไปจาก การศึกษากระแสหลัก โดยจัดขึ้นบนพื้นฐานธรรมชาติของมนุษยที่มีความแตกตางและหลากหลาย เพื่อพัฒนาผูเรียนใหเปนมนุษยที่สมบูรณ การศึกษาแนวทางเลือกจึงเปนอีกแนวทางหนึ่งที่ตอบสนอง ความตองการของผูเรียนเปนสําคั ญ โดยสามารถเรียนรูผานสื่อ ภูมิปญญา ศาสนา สถาบัน และ กิจกรรมตาง ๆ ที่มีความสัมพันธทั้งตนเอง ชุมชน และสังคมอยางสรางสรรค (รุงอรุณ ไสยโสภณ, 2551:32-35) การเรี ย นรู ผ า นกิ จ กรรมเป น การเรี ย นรู ที่ ก ว า งขวางหลากหลายที่ สุ ด มี ผ ลในการ เสริมสรางและจัดการปญหาชุมชน เด็ก เยาวชน และสตรีใหดีขึ้นตามกลวิธีและกระบวนการตาง ๆ (สุชาดา จักรพิสุทธิ์, 2548:54) หากจะกลาวถึงการศึกษาแนวทางเลือกโดยการเรียนรูผานกิจ กรรม การละครในบริ บ ทของสั งคมไทยก็เปน อีกแนวทางเลือกที่ส ามารถพัฒ นาการเรีย นรูของเด็กและ เยาวชนไดเปนอยางดี อีกทั้งยังเปนการจัดการเรียนรูที่สอดคลองกับพระราชบัญญัติการศึกษาของชาติ ในหมวดที่ 4 มาตรา 22 ที่วาดวยเรื่องของแนวจัดการศึกษาอีกดวย ในสังคมไทยมีนักการละครไดนํา กระบวนการดังกลาวไปรับใชสังคมไดเปนผลสําเร็จ แตยังไมกวางขวางมากนัก ดังที่ฐานชน จันทร เรือง (2556: 175-176) กลาววา บานเรียนมรดกใหมเปนสถานศึกษาขนาดเล็ก ใชรูปแบบของบาน
การประชุมวิชาการระดับชาติ ธีรทัศนเชิงมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศิลปกรรมศาสตร | 332 |
ประยุกตใหสอดคลองกับวิถีชีวิตนักการละคร และไดรับการสนับสนุนจากการศึกษาในระบบใหใช ละครเพื่อสรางการศึกษาแบบองครวมทั้งในมิติการใชชีวิตและการทํางาน โดยไดดําเนินการสราง หลักสูตรเฉพาะคน และไดรับการรับรองจากสํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาเขต 1 จังหวัดปทุมธานี ภายใตการกํากับดูแลของกระทรวงศึกษาธิการ ซึ่งเปนสถานศึกษาที่ใชแนวคิดกิจกรรมการละครเปน จุดเริ่มตน โดยผูเรียนจะไดเรียนรูครบทั้ง 8 กลุมสาระฯ ผานการแสดงละครในเรื่องราวที่เกี่ยวของกับ เนื้อหารายวิชา แตอยางไรก็ตามสังคมไทยยังขาดความเขาใจถึงจุดมุงหมายที่สําคัญของกระบวนการ ละคร ดังที่ รัศมี เผาเหลืองทอง และพนิดา ฐปนางกูร (2548: 87) ไดกลาวไวในขอสรุปของผูบริหาร ในงานวิจัยเรื่อง นโยบายการสงเสริมศิลปะการละครเพื่อการพัฒนาเยาวชนวา “สังคมไทยมักมองวา ละคร คือ การแสดงหรือการเตนกินรํากิน และมีจุดมุงหมายเพื่อความบันเทิงเปนสําคัญ” สังคมไทยในปจจุบันยังมีหนวยงานหรือสถาบันที่นํากระบวนการละครไปพัฒนาสังคมไมมาก นั ก ซึ่ งอาจมี ป จ จั ย ที่ ไม เอื้ ออํ า นวยตอกระบวนการดังกลาว ผูเขีย นจึงไดนําเสนอถึงปจจัยที่สงผล กระทบตอการจัดกระบวนการละครที่อาจทําใหกระบวนการไมประสบความสําเร็จตามที่ควรไว ดังนี้ 1. จํ า นวนของนั กการละครที่มีความรูความเชี่ย วชาญในศาสตรดานการละครเพื่ อ การ พัฒนาการเรียนรูยังไมเพียงพอตอสภาพปญหาของสังคมไทย 2. การไดรับการสนับสนุนเรื่องของงบประมาณ และทรัพยากรที่อํานวยความสะดวกตอการ จัดกิจกรรมจากหนวยงานของภาครัฐและเอกชนยังไมเพียงพอ และตอเนื่อง 3. บุคคลโดยทั่วไปในสังคมไทยยังขาดความเขาใจเกี่ยวกับสารัตถะหรือแกนแทของการใช กิจกรรมการละครเพื่อการพัฒนาการเรียนรู ปจจัยดังกลาวในขางตนเปนเพียงมุมมองและประสบการณของผูเขียน หากจะใหผูเขียนเสนอ แนวทางเพื่อมิใหปจจัยดังกลาวเปนอุปสรรคตอการจัดกระบวนการละครในการพัฒนาสังคมนั้น ควร เริ่มจากการเปดโอกาสใหนักการละครรุนใหมไดเรียนรู และพัฒนากระบวนการรวมกับนักการละครที่ มีความรูความเชี่ยวชาญในศาสตรดานการละครใหมากยิ่งขึ้นเพื่อเปนการผลิตนักการละครที่มีคุณภาพ และเพียงพอตอสภาพปญหาของสังคม และนอกจากนี้นักการละครควรนําเสนอถึงคุณประโยชนของ การละครกับการพัฒนาสังคมใหกับบุคคลโดยทั่วไปในสังคมเกิดความเขาใจซึ่งจะสงผลตอการไดรับ การสนับสนุนเรื่องของงบประมาณ และทรัพยากรที่อํานวยความสะดวกจากหนวยงานของรัฐ และ เอกชนเปนลําดับ การใชกระบวนการดานการละครเพื่อการพัฒนาของสังคมไทยมีหลากหลายรูปแบบ ขึ้นอยูกับความเชี่ยวชาญ กลุมเปาหมาย สภาพปญหา และจุดประสงคของการเรียนรู ยกตัวอยาง เชน ละครในการศึกษา (DIE หรือที่เปนศัพทเฉพาะ Drama-in-Education ) เปนการใชละครเปนสื่อ การเรียนรูโดยใชหัวขอหรือประเด็นทางสังคม ละครประเภทนี้มักจะพบในประเทศอังกฤษ ละคร ประเด็ น ศึ กษา (TIE หรื อที่เ ป น ศั พทเฉพาะ Theatre-in-Education) เปน การใชล ะครเพื่ อเรี ย นรู
การประชุมวิชาการระดับชาติ ธีรทัศนเชิงมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศิลปกรรมศาสตร | 333 |
ประเด็นตาง ๆ ที่นาสนใจ และละครสรางสรรค (Creative Drama) เปนกิจกรรมการเรียนรูที่เปด โอกาสใหผูรวมกิจกรรมไดเรียนรูรวมกัน อยางอิสระผานกระบวนการละคร ซึ่งการละครในแต ล ะ รูปแบบก็มีวิธีการ และจุดมุงหมายที่แตกตางกันออกไป
ลักษณะของละครสรางสรรค ละครสร า งสรรค (Creative Drama) เปน กระบวนการเรีย นรูท างเลื อ กที่ส ามารถใช เ ป น เครื่องมือในการพัฒนาศักยภาพเด็กและเยาวชนไดในหลากหลายมิติทั้งทางดานรางกาย อารมณ สังคม และสติปญญาเพื่อเสริมสรางใหเปนมนุษยที่สมบูรณ อันเนื่องมาจากละครสรางสรรค เ ปน กระบวนการเรี ย นรูที่เ ป ดโอกาสทางความคิด จิน ตนาการ ผานการแสดงออกทางภาษาและการ เคลื่อนไหวรางกายอยางมีปฏิสัมพันธกลุมตามบทบาทสมมุติอยางมีอิสระที่ปราศจากผูชมอยางเปน ทางการ โดยมี ผู นํ า กิ จ กรรมหรื อครูผูส อนเปน ผูกระตุน ใหเกิ ดการแสดงออกเชิงสรางสรรค ต าม วัตถุประสงคของแผนการจัดการเรียนรูโดยเนนใหเด็กและเยาวชนเปนศูนยกลางแหงการเรียนรูอยาง แทจริง มีการวัดและประเมินผลตามสภาพความเปนจริง ตลอดจนสะทอนใหเห็นถึงทักษะการอยู รวมกับผูอื่นในสังคมอันจะนําไปสูความเขาใจตนเองและผูอื่นไดอยางถองแท ดังนั้น ละครสรางสรรค จึงเปนกิจกรรมที่ไมไดมุงเนนความงามหรือสุนทรียะทางการแสดง แตมีจุดมุงหมายเพื่อสงเสริมการ เรียนรูที่เกิดขึ้นในกระบวนการเปนสําคัญ ซึ่งลักษณะดังกลาวมีความแตกตางไปจากละครเวทีสําหรับ เด็ก ดังที่ อุทัยวรรณ ปนประชาสรร (2540: 42) ไดกลาวเปรียบเทียบเอาไว ดังนี้ องคประกอบ ความมุงหมาย
บทละคร
กํากับการแสดง ฉาก
ละครเวทีสําหรับเด็ก มุ งเน น ผลงานการแสดงเพื่ อ ความ บันเทิงหรือสุนทรียะสําหรับผูชมเปน สําคัญ มี บ ทละครที่ ใ ช สํ า หรั บ แสดงแบบ สมบู ร ณ โ ดยผานการตรวจสอบจาก ผูใหญหรือผูที่เกี่ยวของตามขั้นตอน มีผูกํากับการแสดงอยางเปนทางการ มีฉากประกอบการแสดงอยางเต็ม รูปแบบเพื่อสรางจินตนาการแกผูชม
ละครสรางสรรค มุงเนนกระบวนเรียนรูและแสดงออก ตามจินตนาการของผูเขารวมกิจกรรม อยางมีอิสระ บทละครได ม าจากผู เ ข า ร ว มกิ จ กรรม ชวยกันคิดขึ้นเองโดยไดรับคําแนะนําจาก ครูหรือผูนํากิจกรรมในการหาขอเท็จจริง ไมมีผูกํากับการแสดงอยางเปนทางการ ใชฉากบางเล็กนอยเพื่อสรางจินตนาการ สําหรับผูแสดงเองแตมิใชจุดเนนที่สําคัญ ของกิจกรรม
การประชุมวิชาการระดับชาติ ธีรทัศนเชิงมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศิลปกรรมศาสตร | 334 |
องคประกอบ เครื่องแตงกาย
ผูแสดง
ละครเวทีสําหรับเด็ก ละครสรางสรรค มีเครื่องแตงกายประกอบการแสดง มีเครื่องแตงกายประกอบการแสดงบาง อ ย า ง เ ต็ ม รู ป แ บ บ เ พื่ อ ส ร า ง เล็กนอยโดยสามารถใชต ามสภาพของ จินตนาการแกผูชม ท อ งถิ่ น แต มิ ใ ช จุ ด เน น ที่ สํ า คั ญ ของ กิจกรรม แสดงได ตามบทบาทที่กําหนดไว ใ น ผู แ สดงดํ า เนิ น เรื่ อ งตามความคิ ด และ บทละคร ตามความต อ งการของผู จินตนาการของตนเองอยางอิสระ พยายาม กํากับการแสดง กํากับการแสดงดวยตนเองผานบทละครที่ รวมกันคิด
แผนการจัดกระบวนการเรียนรูละครสรางสรรค การจัดกระบวนการเรียนรูเปนหัวใจสําคัญของละครสรางสรรคที่จะสงเสริมใหกิจกรรม ประสบความสํ า เร็ จตามเป าหมายของผูนํากิจกรรมหรือผูออกแบบกิจ กรรมไดกําหนดไว ซึ่งผู นํ า กิจกรรมควรคํานึงถึงองคประกอบของการออกแบบแผนการจัดการเรียนรูไว ดังนี้ 1. กํ า หนดกลุ ม เป า หมาย คื อ ผู นํ า กิ จ กรรมควรกํ า หนดลั ก ษณะสํ า คั ญ ของ กลุมเปาหมายใหชัดเจน และทําความเขาใจถึงพัฒนาการทางดานรางกาย อารมณ พื้นฐานความรู และประสบการณของกลุมเปาหมาย เพื่อออกแบบกิจกรรมใหสอดคลองกับกลุมเปาหมาย 2. กําหนดเปาหมายของกิจกรรม คือ ผูนํากิจกรรมควรกําหนดผลสัมฤทธิ์หลัก จากการทํากิจกรรมละครสรางสรรคอาจเปนดานทักษะ ความรู หรือความเขาใจหลักที่ผูนํากิจกรรม คาดหวังใหเกิดกับกลุมเปาหมายหลังจากผานการจัดกิจกรรมการเรียนรูครบเสร็จสิ้นทุกกิจกรรม 3. กําหนดวัตถุประสงค คือ ผูนํากิจกรรมควรกําหนดผลการเรียนรูในลักษณะ เฉพาะเจาะจงที่คาดหวังวาจะเกิดกับกลุมเปาหมายภายในแผนการจัดการเรียนรูนั้น ๆ โดยการเขียน วั ต ถุ ป ระสงค ค วรเขี ย นเป น ลั ก ษณะเชิ ง พฤติ ก รรมที่ แ สดงออกทั้ ง ทางด า นทั ก ษะและความรู ที่ มี รายละเอียดชัดเจนของแตละกิจกรรมหรือของแตละแผนการจัดการเรียนรูเพื่อใหไปถึงเปาหมายหลัก 4. การออกแบบกิจกรรม ผูนํากิจกรรมควรออกแบบกิจกรรมใหครบตาม 3 ขั้น คือ กิจกรรมจูงใจ (ขั้นนําเขาสูกิจกรรม) ขั้นเตรียมความพรอมกอนแสดงละคร (ขั้นเตรียม) และขั้น การแสดงละคร (ขั้นเรียนรู) และควรกําหนดเวลาในการดําเนินกิจกรรมทุกขั้นตอน 5. กําหนดการวัดและประเมินผลกิจกรรม ผูนํากิจกรรมควรกําหนดรูปแบบและ วิธีการการวัดและประเมินผลไวในแผนการจัดการเรียนรูใหชัดเจน ซึ่งถือวาองคประกอบสุดทายของ แผนการสอนที่มีความสําคัญมากที่สุด เพราะเปนขั้นตอนที่กลุมเปาหมายและผูนํากิจกรรมตองใช ความเปนกลางในการประเมินคุณคาของการเรียนรูที่เกิดขึ้นจากการแสดงรวมกัน
การประชุมวิชาการระดับชาติ ธีรทัศนเชิงมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศิลปกรรมศาสตร | 335 |
ละครสรางสรรคในมุมมองของสังคมไทย จากการสํารวจมุมมองของผูคนผานแบบสอบถามออนไลน โดยใชวิธีการเลือกแบบบังเอิญ (Haphazard or Accidental Sampling) ซึ่งเปนการเลือกกลุมตัวอยางเทาที่มีอยูหรือที่ไดรับความ รวมมือ (หทัยชนก พรรคเจริญ, 2555: 29-30) ซึ่งพบวา มีผูใหความรวมมือในการตอบแบบสอบถาม จํ า นวน 379 คน โดยสามารถจํ า แนกเป น อาจารย ใ นสถาบั น อุ ด มศึ ก ษาจํ า นวน 28 คน ครู ใ น สถานศึกษาระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน จํานวน 41 คน นักวิชาการ จํานวน 41 คน นักศึกษาที่กําลัง ศึ ก ษาในระดั บ ปริ ญ ญาตรี (ด า นศิ ล ปะการแสดง) จํ า นวน 48 คน นั ก ศึ ก ษาที่ กํ า ลั ง ศึ ก ษา (ด า น ศึกษาศาสตร ครุศาสตร หรือวิชาชีพครู) จํานวน 52 คน และบุคคลในสถานะอื่น ๆ อีกจํานวน 169 คน มีมุมมองตอละครสรางสรรค ดังตอไปนี้ มุมมองดานจุดมุงหมายของละครสรางสรรค พบวา มีผูคนเขาใจถึงจุดมุงหมายของละคร สรางสรรควาเปนการแสดงเพื่อความบันเทิง จํานวน 120 คน คิดเปนรอยละ 31.70 มีผูคนเขาใจถึง จุดมุงหมายของละครสรางสรรคที่มุงพัฒนากระบวนการเรียนรูเปนสําคัญจํานวน 72 คน คิดเปนรอย ละ 19.00 และยังมีผูคนไมแนใจในจุดมุงหมายอีกจํานวน 187 คน คิดเปนรอยละ 49.30 จากสถิติ ดังกลาวสะทอนใหเห็นวามีผูคนจํานวนมากที่สุดยังไมแนใจถึงจุดมุงหมายของละครสรางสรรค และมี ผูคนอีกจํานวนมากที่ยังเขาใจผิดถึงจุดมุงหมายของละครสรางสรรควาเปนการแสดงเพื่อความบันเทิง ซึ่งแทที่จริงแลวละครสรางสรรคเปนการจัดกระบวนการเรียนรูที่มุงเนนใหเกิดการพัฒนาแกผูเขารวม กิจกรรมเปนสําคัญมากกวาจะเปนศิลปะการแสดงที่มุงความบันเทิง มุ ม มองด า นกลุ ม เป าหมายของละครสรา งสรรค พบว า มี ผู ค นเข า ใจถึ งกลุ ม เป าหมายที่ เหมาะสมกับการใชละครสรางสรรคมีวัยเด็กและเยาวชนจํานวน 200 คน คิดเปนรอยละ 52.80 วัย ผูใหญ 48 คน คิดเปนรอยละ 12.70 ทุกเพศทุกวัยจํานวน 40 คน คิดเปนรอยละ 10.60 และยังไม แนใจในกลุมเปาหมายอีกจํานวน 91 คน คิดเปนรอยละ 24.00 จากสถิติดังกลาวสะทอนใหเห็นวามี ผูคนจํานวนมากยังขาดความเขาใจถึงกลุมเปาหมายของการนํากระบวนการเรียนรูละครสรางสรรคไป พัฒนา ซึ่งแทที่จริงแลวการนํากระบวนการของละครสรางสรรคไปพัฒนาสามารถใชไดกับทุกเพศทุก วัยไมจําเปนตองเปนเพียงกลุมเปาหมายในวัยเด็กและเยาวชนเทานั้น มุมมองของละครสรางสรรคกับการพัฒนาดานรางกาย อารมณ สังคม และสติปญญา พบวา มี ผู ค นเข า ใจถึ ง ประสิ ท ธิ ภ าพของละครสร า งสรรค ส ามารถพั ฒ นาด า นร า งกาย อารมณ สั ง คม และสติปญญาได จํานวน 119 คน คิดเปนรอยละ 31.40 ไมสามารถพัฒ นาด านรางกาย อารมณ สังคม และสติปญญาไดจํานวน 67 คน คิดเปนรอยละ 17.70 และยังไมแนใจถึงประสิทธิภาพของ ละครสรางสรรคอีกจํานวน 193 คน คิดเปนรอยละ 50.90 จากสถิติดังกลาวสะทอนใหเห็นวามีผูคน จํานวนมากที่สุดยังไมแนใจวากระบวนการเรียนรูละครสรางสรรคจะสามารถพัฒนาทางดานรางกาย
การประชุมวิชาการระดับชาติ ธีรทัศนเชิงมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศิลปกรรมศาสตร | 336 |
อารมณ สังคม และสติปญญาได ซึ่งแทที่จริงแลวกระบวนการของละครสรางสรรคสามารถพั ฒนา มนุษยใหมีความสมบูรณทั้งทางดานรางกาย อารมณ สังคม และสติปญญาไดเปนอยางดี มุมมองดานลักษณะของละครสรางสรรค พบวา มีผูคนเขาใจวาเปนการแสดงละครจากบท ละครที่แตงขึ้นที่สมบูรณ มีผูกํากับการแสดง มีองคประกอบการแสดงที่สอดคลองกับเรื่อง และมีผูชม อยางเปนทางการจํานวน 130 คน คิดเปนรอย 34.30 เปนการแสดงละครในลักษณะบทบาทสมมุติ อยางไมเปน ทางการ จํานวน 71 คน คิดเปนรอยละ 18.70 และยังไมแนใจถึ งลั กษณะของละคร สรางสรรคอีกจํานวน 178 คน คิดเปนรอย 47.00 จากสถิติดังกลาวทําใหทราบวายังมีผูคนที่ยังไม แนใจวาละครสรางสรรคมีลักษณะเปนอยางไร และมีผูคนอีกจํานวนมากที่เขาใจวาละครสรางสรรค เป น การแสดงละครที่ ต อ งมี บ ทละครที่ ส มบู ร ณ มี ผู กํ า กั บ การแสดง มี อ งค ป ระกอบการแสดงที่ สอดคลองกับเรื่อง และมีผูชมอยางเปนทางการ ซึ่งแทที่จริงแลวละครสรางสรรคเปนการแสดงละคร ในลักษณะบทบาทสมมุติ ไมจําเปนตองมีผูกํากับการแสดง ไมจําเปนตองมีองคประกอบการแสดงที่ สอดคลองกับเรื่องก็ได และไมจําเปนตองมีผูชมการแสดงอยางเปนทางการ โดยสวนมากมักจะแสดง ใหกับเพื่อนหรือผูรวมกิจกรรมในครั้งนั้นชมเพื่อเปนการเรียนรูรวมกันมิไดมุงเนนความสุนทรียะดาน การแสดงเปนสําคัญ มุมมองของผูคนในสังคมไทยที่มีตอละครสรางสรรค จะเห็นไดวาผูคนโดยสวนใหญยังขาด ความเขาใจเกี่ยวกับจุดมุงหมาย กลุมเปาหมาย คุณคาดานการพัฒนา และรวมไปถึงลักษณะของละคร สร า งสรรค ซึ่ง สะท อ นให เ ห็ น ว า กระบวนการละครสร างสรรค ยัง เป น เรื่ อ งใหมสํา หรั บ บริบ ทของ สังคมไทย ดังนั้น ควรมีการสนับสนุนและสงเสริมใหนํากระบวนการดังกลาวมารับใชสังคมในบริบท ตาง ๆ
นักการละครสรางสรรคกับการพัฒนาเด็กและเยาวชนในบริบทสังคมไทย ตลอดระยะเวลากวา 40 ปที่ผานมา ละครสรางสรรค ไดเขามีบทบาทสําคัญในฐานะเปน เครื่องมือการจัดการเรียนการสอนแกเด็กและเยาวชนในสถานศึกษาตั้งแตระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน จนถึ ง ระดั บ อุ ด มศึ ก ษา โดยจุ ด เริ่ ม ต น นั้ น เกิ ด จากสายศิ ล ปะการแสดงละคร คื อ เริ่ ม ต น โดย รองศาสตราจารยอรชุมา ยุทธวงศ คณะอักษรศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ราว พ.ศ. 2517 ได ไปศึกษาระดับมหาบัณฑิต ดานการละครจากมหาวิทยาลัยฮาวาย ประเทศสหรัฐอเมริกา ตอมาจึงได มี ก ารจั ด การเรี ย นการสอนรายวิ ช าดั ง กล า วในระดั บ อุ ด มศึ ก ษาอี ก หลากหลายสถาบั น โดยมี จุดมุงหมายใหศิลปนหรือนักการละครสามารถนําเทคนิคและกระบวนการละครสรางสรรคไปใชพัฒนา เด็กและเยาวชนในสถานศึกษาไดอยางมีประสิทธิภาพ (ธนสิน ชุตินธรานนท, 2560: 204-205) นักการละครสรางสรรคของไทยไดนํากระบวนการละครสรางสรรคไปพัฒนาเด็กและเยาวชน ไดเปนผลสําเร็จครอบคลุมจุดมุงหมายเชิงพัฒนาทางการศึกษาทั้ง 3 จุดมุงหมาย ไดแก ดานพุทธิพิสัย
การประชุมวิชาการระดับชาติ ธีรทัศนเชิงมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศิลปกรรมศาสตร | 337 |
หมายถึง การใชละครสรางสรรคเปนเครื่องมือในการพัฒนาความสามารถทางสติปญญา ดานจิตพิสัย หมายถึ ง การใช ล ะครสรา งสรรค เปน เครื่องมือในการพัฒ นาดานอารมณความรูสึก ทัศนคติ การ ตระหนักรูในคุณคาและความสําคัญกับชีวิตและสังคม และดานทักษะพิสัย หมายถึง การใชละคร สรางสรรคเปนเครื่องมือในการพัฒนากลามเนื้อ ประสาทสัมผัสของกลามเนื้อ และการเคลื่อนไหว นอกจากนี้ ผูเขียนยังไดดําเนินการศึ กษางานวิจัยที่ ไดใชกระบวนการละครสรางสรรค มา พั ฒ นาเด็ กและเยาวชนพร อ มกั บ ยกตัว อยา งสภาพป ญ หาและผลของการวิจั ย ที่เ กิ ด ขึ้น ในบริ บ ท สังคมไทยออกเปน 3 ดาน คือ ดานพุทธิพิสัย จิตพิสัย และทักษะพิสัยเพื่อใหสังคมเห็นถึงคุณคาและ ความสําคัญของละครสรางสรรคกับการพัฒนาเด็กและเยาวชน ดังนี้ 1. ละครสรางสรรคกับการพัฒนาเด็กและเยาวชนดานพุทธิพิสัย จรรยา ชูสุวรรณ (2559) กลาวถึงสภาพปญหาของเด็กนักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 5 โรงเรียนวัดอมรินทรารามที่ขาดทักษะภาษาไทย ทั้งทางดานการอาน การเขียน การฟง การพูด การ ใช ภ าษา และด า นวรรณคดี ส งผลใหนักเรีย นมีผ ลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาในรายวิช าภาษาไทยต่ํ า หลังจากดําเนินการวิจัย พบวา การใชกระบวนการละครสรางสรรคมีประสิทธิผลตอการพัฒนาทักษะ ภาษาไทยดานการอาน ดานการเขียน ดานการฟง ดานการพูด ดานการใชภาษา และดานวรรณคดี ของนักเรียนชั้นประถมศึกษาป ที่ 5 อยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ .05 2. ละครสรางสรรคกับการพัฒนาเด็กและเยาวชนดานจิตพิสัย สุดาพร นิ่มขํา (2560) กลาวถึงสภาพปญหาของเด็กกําพราที่ไดรับผลกระทบจาก เอดส ที่มีจํานวนมากขึ้นทุก ๆ ป ซึ่งเด็กที่ไดรับผลกระทบจากเอดสตองเผชิญกับปญหาทั้งดานรางกาย คือ สุขภาพของเด็กที่ติดเชื้อจะไมแข็งแรง และมีพัฒนาการทางรางกายที่ชา ประกอบกับดานจิตใจ คือ เด็กมักจะรูสึกกลัวความสูญเสียภาวะจิตใจที่บอบช้ําเหลานี้สงผลใหเด็กรูสึกไมมั่นคงในชีวิต รูสึก เปนปมดอย ไมรูสึกวาชีวิตมีคุณคา ไมมีความหวังกับอนาคต จึงสงผลใหเด็กขาดทักษะทางสั งคม เนื่องจากคิดวาตนเองนั้นเปนที่รังเกียจของสังคม หลังจากดําเนินการวิจัย พบวา เด็กกําพราที่ไดรับ ผลกระทบจากเอดส มีคะแนนทักษะทางสังคม รอยละ 66.88 และการเปรียบเทียบทักษะทางสังคม กอนและหลังการใชละครสรางสรรค พบวาเด็กกําพราที่ไดรับผลกระทบจากเอดส ไดคะแนนเฉลี่ย กอนการจัดกิจกรรมเทากับ 3.41 คาเบี่ยงเบนมาตรฐานเทากับ .83 คะแนนเฉลี่ยหลังการจัดกิจกรรม เทากับ 4.85 คาเบี่ยงเบนมาตรฐานเทากับ .38 ผลตางของคาเฉลี่ยเทากับ 1.44 ทั้งนี้มีทักษะทาง สังคมสูงกวากอนการจัดกิจกรรมละครสรางสรรค แตกตางอยางมีนัยสําคัญทางสถิติทรี่ ะดับ .01 3. ละครสรางสรรคกับการพัฒนาเด็กและเยาวชนดานทักษะพิสัย โกมล ศรีทองสุข (2560) กลาวถึงเศรษฐกิจและสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป ทําใหหลาย ครอบครัวตองชวยกันทํางานเพื่อความอยูรอดในสังคมปจจุบัน ดังนั้น พอและแมจึงไมมีเวลาเลี้ยงลูก ปลอยใหอยูกับญาติ พี่เลี้ยงหรือนําไปฝากตามสถานรับเลี้ยงเด็กตาง ๆ บางกลุมเลี้ยงลูกแบบเอาใจใส
การประชุมวิชาการระดับชาติ ธีรทัศนเชิงมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศิลปกรรมศาสตร | 338 |
มากจนเกินไป คอยชวยเหลืออยูตลอดเวลา ดวยสาเหตุดังกลาวอาจทําใหเด็กไมรูจักการชวยเหลือ ตนเองและจะส ง ผลกระทบแก ตัว เด็ กในอนาคต หลังจากดําเนิน การวิจั ย พบวา กิจ กรรมละคร สรางสรรคเพื่อพัฒนาทักษะการชวยเหลือตนเองในกิจวัตรประจําวันของเด็กกอนวัยเรียน ประกอบไป ดวยชุดกิจกรรม 3 ชุด แยกเปน 12 แผน และพบวาเด็กกอนวัยเรียนที่ไดรับการจัดกิจกรรมละคร สรางสรรคมีการพัฒนาสูงกวากอนทํากิจกรรม รอยละ 100 และเมื่อมาพิจารณาเปนรายดานแลว พบวาเด็กสามารถเขาใจและเรียนรูในเรื่องของดานความสะอาดไดดีที่สุด รองลงมาคือดานการแตงตัว และสุดทายดานการรับประทานอาหารและดานการขับถาย
แนวทางบูรณการละครสรางสรรคกับการศึกษาระดับขั้นพื้นฐาน การสนั บ สนุ น ให เด็ กและเยาวชนไดกลายเปน ผูเลน หรือผูแสดงที่สําคัญ เปน การสงเสริม ความสามารถในการทํางานดวยวิธีการทางศิลปะ สะทอนใหเห็นบทบาทของความเปนพลเมืองที่ใช ปญญาในการแกไขปญหา การบูรณการละครสรางสรรคกับการจัดเรียนการสอนในชั้นเรียนในระดับ การศึกษาชั้นพื้นฐานตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ไดแบงออกเปน 8 กลุมสาระการเรียนรู ซึ่งผูเขียนจึงไดนําเสนอแนวทางไวสําหรับผูที่ สนใจ ดังนี้ แนวทางการพัฒนา สงเสริมพัฒนาการดาน รางกาย เสริมสรางทางอารมณเชิง สุนทรียะ ทักษะการเรียนรูทางสังคม
เพิ่มพูนทางดานสติปญญา
บทบาทของละครสรางสรรค เปนเครื่องมือในพัฒนากลไกของ รางกาย เปนเครื่องมือสงเสริมคุณคาของ ความงามดวยกระบวนการทาง ศิลปะ เปนเครื่องมือสงเสริมเรียนรู ทักษะชีวิต สังคม ประวัติศาสตร และสิ่งแวดลอม เปนเครื่องมือสงเสริมความรูทาง สติปญญา
กลุมสาระการเรียนรู กลุมสาระฯสุขศึกษาและพล ศึกษา กลุมสารฯศิลปะ (ศิลปะ ดนตรี และนาฏศิลป) กลุมสาระฯสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรมและการงานอาชีพ และเทคโนโลยี กลุมสาระฯ คณิตศาสตร ภาษาไทย วิทยาศาสตรและ ภาษาตางประเทศ
การประชุมวิชาการระดับชาติ ธีรทัศนเชิงมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศิลปกรรมศาสตร | 339 |
อย า งไรก็ ตามหลั กสู ตรดั งกลาวไดเปดโอกาสใหส ถานศึ กษาหรือ ครูผูส อนสามารถจั ด ทํ า หลักสูตรสถานศึกษาที่ มีการบูร ณาการกับชุ มชน ทองถิ่น และออกแบบแผนการจั ดการเรีย นรู ใน ระดับชั้นตาง ๆ ไดอยางยืดหยุนโดยคํานึงถึงลักษณะความเหมือนและความแตกตางของผูเรียน ความ เหมาะสมของกิจกรรมตอวัยของผูเรียน การปรับกิจกรรมใหสอดคลองกับอัตลักษณความเปนปจเจก ชน และภูมิปญญาวัฒนธรรม ตลอดจนบริบทของชุมชนหรือสังคม โดยเนนใหผูเรียนเปนศูนยกลาง แหงการเรียนรู สามารถพัฒนาตามความถนัด ความสนใจของผูเรียนไดอยางเต็มศักยภาพ
ละครสรางสรรคในบริบทของการอุดมศึกษาของไทย ปจจุบันสถาบันอุดมศึกษาในประเทศไทยไดเปดสอนละครสรางสรรคอยางจริงจังเชนเดียวกับ ตางประเทศในคณะดานศิลปะการแสดง และดานศึกษาสตรหรือครุศาสตร ทั้งระดับปริญญาบัณฑิต และระดั บ บั ณฑิ ตศึ กษา เช น จุ ฬาลงกรณมหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัย ธรรมศาสตร มหาวิทยาลัย ศรีนครินทรวิโรฒ มหาวิทยาลัยขอนแกน มหาวิทยาลัยเชียงใหม มหาวิทยาลัยรังสิต มหาวิทยาลัย ศิลปากร และมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา (ธนสิน ชุตินธรานนท, 2560:205) นอกจากนี้ยังมี หลั กสู ตรแขนงผู ป ระกอบการสั งคมดานการละคร ของสถาบัน อาศรมศิล ปกับ วิทยาลัย กุมุทาลั ย คณะละครมรดกใหมที่มุงผลิตบัณฑิตใหนํากระบวนการของละครไปพัฒนาสังคมไทย อยางไรก็ตามผูเขียนตองการนําเสนอถึงความสําคัญของการบรรจุรายวิชาหรือกิจกรรมละคร สรางสรรคไวในหลักสูตรระดับอุดมศึกษา ที่มุงผลิตบัณฑิตใหเปนกระบวนกร ศิลปน หรือนักการละคร ใหมีจํานวนเพิ่มมากขึ้น และสามารถประยุกตใชองคความรูเกี่ยวกับกระบวนการละครไปพัฒนาสังคม และประเทศชาติไดอยางมีประสิทธิภาพ ซึ่งการบรรจุรายวิชาดังกลาวไวในหลักสูตรระดับอุดมศึกษา เปนการสงเสริมใหบัณฑิตรูจักการนําองคความรูไปชวยเหลือสังคม เพื่อเปนการพัฒนาคนไทยใหเปน มนุษยที่สมบูรณทั้งรางกาย จิตใจ สติปญญา ความรู และคุณธรรม มีจริยธรรม สามารถอยูรวมกับ ผูอื่นไดอยางมีความสุข อีกทั้งยังเปนการขยายฐานองคความรูใหกับบุคคลโดยทั่วไปไดเขาใจเกี่ยวกับ ลักษณะ และคุณคาของละครสรางสรรคที่เปนมากกวาศิลปะการแสดงเพื่อความบันเทิงอยางที่เขาใจ กันในปจจุบัน
ละครสรางสรรคในมุมมองที่สอดคลองพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ ละครสรางสรรคเปนละครที่มิไดมุงเนนความบันเทิงแกผูชม แตเปนละครที่มุงเนนในเรื่องของ กระบวนการที่จะนําไปสูการเรียนรูเปนสําคัญซึ่งมีความแตกตางจากละครเวทีทั้งจุดมุงหมายและ ลั กษณะ โดยครู ผู ส อนจะเป น ผู กระตุน ใหเกิดการแสดงออกเชิงสรางสรรคตามวัตถุป ระสงค ข อง แผนการจัดการเรีย นรู ที่ได กําหนดเอาไว ตลอดจนสะทอนใหผูรว มกิจ กรรมเห็น ถึงทักษะการอยู รวมกับผูอื่นในสังคม ละครสรางสรรคมีลักษณะจัดการเรียนรูและวัดประเมินผลตามทฤษฎีการเรียนรู
การประชุมวิชาการระดับชาติ ธีรทัศนเชิงมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศิลปกรรมศาสตร | 340 |
ของเบนจามิน บลูม โดยผูนํากิจกรรมหรือครูผูสอนจะสังเกตพัฒนาการทั้ง 3 ดาน คือ ดานพุทธิพิสัย (Cognitive Domain) ด า นทั ก ษะพิ สั ย (Psychomotor Domain) และด า นจิ ต พิ สั ย (Affective Domain) ของผูรวมกิจกรรมเปนสําคัญเพื่อใหผูรวมกิจกรรมเปนศูนยกลางในการเรียนรูอยางแทจริง และยังสอดคลองกับกรวยประสบการณการเรียนรูของเอ็กการ เดล ซึ่งเปนประสบการณที่เกิดจากการ เรียนรูในรูปแบบของนาฏการ (ละคร) ถือวาเปนการเรียนรูในเชิงรุก (Active) ดังนั้น จะสังเกตเห็นไดวาทั้งกระบวนการจัดการเรียนรูและการวัดและประเมินผลในละคร สรางสรรคสอดคลองกับหลักการและแนวทางการจัดการศึกษาตามพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ 2542 ที่กําหนดไวในมาตรา 6 ที่วาดวยเรื่องของการพัฒนาคนไทยใหเปนมนุษยที่สมบูรณทั้งทางดาน รางกาย อารมณ สังคม และสติปญญา รวมไปถึงกระบวนจัดการเรียนรูที่พึงประสงคในมาตรา 24 ที่วาดวยเรื่องของการจัดเนื้อหาสาระใหสอดคลองตามความสนใจของผูเรียน ฝกทักษะการคิด การ จัดการปญหา กลาเผชิญกับสถานการณ เรียนรูจากประสบการณจริง สอดแทรกคุณธรรม จริยธรรม คานิยมที่ดีงาม จัดบรรยากาศการเรียนรูที่เอื้อตอการเรียนรูเพื่อการพัฒนาอยางเต็มศักยภาพอยาง สม่ําเสมอ สวนการวัดและประเมินผลยังสอดคลองกับมาตรา 26 ที่วาดวยเรื่องของการประเมินผูเรียน นั้นควรพิจารณาถึงพัฒนาการ ความประพฤติ พฤติกรรมการเรียน การรวมกิจกรรม และทดลองการ จัดการเรียนรูใหเหมาะสมกับผูเรียน แตอยางไรก็ตามปาริชาติ จึงวิวัฒนาภรณ (2546:2) ยังไดกลาว ว า ระบบการศึ ก ษาของไทยที่ ผ า นมามั ก มองขา มความสํ า คัญ ของการใชก ระบวนการของละคร สรางสรรคในการสรางประสบการณการเรียนรู ละครสรางสรรคถูกใชเปนเพียงแคสื่อในการเสริม กิจกรรมมากกวาจะเปนวิธีการเรียนรู
บทสรุป กระบวนการจั ดการเรี ย นรูและการวัดและประเมิน ผลในละครสรางสรรคส อดคล อ งกั บ หลักการและแนวทางการจัดการศึกษาตามพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ ป พ.ศ. 2542 แกไข เพิ่มเติม ฉบับที่ 2 พ.ศ. 2545 และฉบับที่ 3 พ.ศ. 2553 ทั้งบริบทของการศึกษาในระบบ นอกระบบ และตามอัธยาศัย ซึ่งสามารถใชเปนเครื่องมือในการพัฒนาศักยภาพเด็กและเยาวชนใหเปนมนุษยที่ สมบูรณไดหลากหลายมิติทั้งทางดานรางกาย อารมณ สังคม และสติปญญา โดยกระบวนการดังกลาว เนนใหผูเขารวมกิจกรรมเปนศูนยกลางแหงการเรียนรูที่สะทอนใหเห็นถึงทักษะการอยูรวมกับผูอ่ืนใน สั งคมอั น จะนํ า ไปสู ความเข า ใจตนเองและผูอื่น ไดอยางถองแทผานเรื่องราวที่รวมกัน แตงขึ้นและ แสดงออกในลักษณะบทบาทสมมุติอยางสรางสรรค
การประชุมวิชาการระดับชาติ ธีรทัศนเชิงมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศิลปกรรมศาสตร | 341 |
เอกสารอางอิง กระทรวงศึกษาธิการ (2545). พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติพ.ศ. 2542 ที่แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2545. กรุงเทพฯ: องคการรับสงสินคาและพัสดุภัณฑ. กิ ต ติ รั ตน ปลื้ มจิ ตร และพฤหั ส พหลกุล บุตร. (ม.ป.ป.). เมล็ดพัน ธุแหงปญ ญา การเดิน ทางของ เยาวชน บนหนทาง นั ก การละครสะท อ นป ญ ญา. กรุ ง เทพฯ: มู ล นิ ธิ สื่ อ ชาวบ า น (มะขามปอม) โกมล ศรีทองสุข. (2560). กิจกรรมละครสรางสรรคเพื่อพัฒนาทักษะการชวยเหลือตนเองในกิจวัตร ประจําวันของเด็กกอนวัยเรียน. หลักสูตรปริญญาการศึกษามหาบัณฑิต สาขาศิลปการแสดง ศึกษา มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ. จรรยา ชูสุวรรณ. (2559). ประสิทธิผลละครสรางสรรคเพื่อพัฒนาทักษะภาษาไทย ของนักเรียนชั้น ประถมศึ ก ษาป ที่ 5. หลั ก สู ต รปริ ญ ญานิ เ ทศศาสตรมหาบั ณ ฑิ ต สาขาวิ ช านิ เ ทศศาสตร มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. ฐานชล จันทรเรือง. (2556, กันยายน-ธันวาคม). วารสารวิชาการมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร. มหาวิทยาลัยบูรพา. ปที่ 21 ฉบับที่ 37 ( ก.ย.-ธ.ค. 2556 ) หนา175-176. ธนสิ น ชุ ติ น ธรานนท . (2560, ตุ ล าคม-ธั น วาคม).วารสารวิ ช าการมหาวิ ท ยาลั ย หอการค า ไทย มนุษยศาสตรและสังคมศาสตร. ปที่ 37 ฉบับที่ 4 ( ต.ค.-ธ.ค. 2556 ) หนา 195-207. ปาริชาติ จึงวิวัฒนาภรณ. (2547). ละครสรางสรรคสําหรับเด็ก. กรุงเทพฯ: พัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.) จํากัด. ภารณี คุรุวัฒนะ. (2526). ละครสรางสรรคสําหรับเด็ก. กรุงเทพฯ: คณะศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัย ศรี-นครินทรวิโรฒ ประสานมิตร. รัศมี เผาเหลืองทอง และ พนิดา ฐปนางกูร. (2548). นโยบายการสงเสริมศิลปะการละครเพื่อการ พัฒนาเยาวชน. กรุงเทพมหานคร: สํานักงานคณะกรรมการวิจัยแหงชาติ. รุงอรุณ ไสยโสภณ. (2551). การศึกษาทางเลือก. ใน เอกสารสาระหลักการและแนวคิดประกอบการ ดําเนินงาน กศน.: คัมภีร กศน. (หนา 31-32). กรุงเทพฯ: สํานักงานสงเสริมการศึกษานอก ระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย. วิรัตน ผดุงชีพ. (2560). วิชาการศึกษา. เชียงใหม: บริษัท วี วี บุคส เอ็ดยูเคชั่น. สุ ช าดา จั ก รพิ สุ ท ธิ์ แ ละคณะ. (2548). การศึ ก ษาทางเลื อ ก: โลกแห ง การเรี ย นรู น อกโรงเรี ย น. กรุงเทพฯ: สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย. สุดาพร นิ่มขํา. (2560). ละครสรางสรรคเพื่อพัฒนาทักษะทางสังคมของเด็กกําพราที่ไดรับผลกระทบ จากเอดส. หลักสูตรศิลปศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา.
การประชุมวิชาการระดับชาติ ธีรทัศนเชิงมนุษยศาสตร สังคมศาสตร และศิลปกรรมศาสตร | 342 |
หทั ย ชนก พรรคเจริ ญ . (2555). เทคนิ ค การเลื อ กตั ว อย า งแบบบั ง เอิ ญ . ใน โครงการสั ม มนาเชิ ง ปฏิ บั ติการ การเตรี ย มความพรอ มคณะอนุก รรมการสถิติร ายสาขาของสํานั กงานสถิ ติ แหงชาติ. หนา 29-30. กรุงเทพฯ: สํานักงานสถิติแหงชาติ. อุทัยวรรณ ปนประชาสรร. (2540). การละครสําหรับครูประถม. กรุงเทพฯ: ภาควิชาหลักสูตรและการ สอน มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.