Świat Przemysłu Kosmetycznego 3/2010 by Świat Przemysłu Kosmetycznego

ISSN: 2081-089X

NR 03/2010 (4) 10 zł (w tym 0% VAT)

spis treści 8

Laboratorium Kosmetyczne Dr Irena Eris

Kosmetyki tak samo ważne jak leki

Zastosowanie systemów wizyjnych w przemyśle kosmetycznym

Alergia na kosmetyki

HY-LITE® – narzędzie do szybkiej kontroli czystości produkcji w przemyśle kosmetycznym

Higiena w procesie produkcji wyrobów kosmetycznych

Zanim wprowadzisz kosmetyk na rynek

Badania mikrobiologiczne potwierdzające deklarowane działanie przeciwdrobnoustrojowe kosmetyków

Branża kosmetyczna okiem eksperta IT

Mieszalniki procesowe – prawdy i mity

Badanie współczynnika ochrony przeciwsłonecznej UV metodą In vitro

Liposomy – ważne składniki preparatów kosmetycznych

3/2010

Znak towarowy a firma

Systemy wspomagające proces zarządzania klientami w firmach kosmetycznych

Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny

Lokalizacja i standard kluczem do efektywnego zarządzania logistycznego w branży FMCG

Silna firma na rodzinnych fundamentach

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Przyśpieszacze opalania Najpopularniejsze, stosowane w kosmetykach

Kwas Hialuronowy – suplement diety, ważny czynnik nawilżający skórę

Bezpieczny kosmetyk – testy alternatywne

Pielęgnacja skóry wrażliwej i skłonnej do podrażnień – wybrane składniki aktywne

Składniki zagęszczające do układów detergentowych

System autofagii: nowa era w detoksykacji komórek skóry

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Saszetkowy poradnik

Cosmetic Business

3/2010

już za chwileczkę, już za momencik... Przedstawiam Kongresowe Wydanie kwartalnika „Świat Przemysłu Kosmetycznego”, przygotowane specjalnie na organizowany przez naszą redakcję Kongres Świata Przemysłu Kosmetycznego, którego Honorowym Gospodarzem jest Laboratorium Kosmetyczne Dr Irena Eris. Program Kongresu zbudowany został w ten sposób, że każdy blok tematyczny odpowiada kolejnemu etapowi produkcji w zakładzie kosmetycznym, a wykłady merytoryczne każdego bloku tematycznego wskazywać będą rozwiązania aktualnych problemów, pojawiających się w zakładach produkcyjnych. Pierwszy dzień Kongresu uwieńczony zostanie Galą Świata Przemysłu Kosmetycznego, zorganizowaną w formie biesiady, której atmosfera ułatwi nawiązanie nowych, lub odświeżenie dotychczasowych znajomości. Drugi dzień Kongresu rozpocznie się wycieczką do Centrum Naukowo – Badawczego Dr Irena Eris, gdzie prowadzone są badania in vitro i in vivo. OGŁASZAMY KONKURS NA NAJLEPSZY PRODUKT KOSMETYCZNY I NA NAJLEPSZĄ OFERTĘ DLA BRANŻY KOSMETYCZNEJ. Szczegółowe informacje znajdą Państwo na naszej stronie internetowej www.kosmetyka.farmacom.com.pl/kongres2010. Zapraszamy do uczestnictwa!

Maria Kubsz Redaktor wydania „Świat Przemysłu Kosmetycznego”

Rada Programowa:

Spis reklamodawców:

dr n. chem. Anna Oborska

Arexim Packaging

– Dyrektor ds. techniczno-legislacyjnych – Polskie Stowarzyszenie Producentów Kosmetyków i Środków Czystości

Arnaud Polska Sp. z o.o. Chemopak Sp. Z o.o.

Ewa Starzyk

Dr Piotr Koziej Centrum Kosmetyków Sp. j.

– Dyrektor Naukowy – Polski Związek Przemysłu Kosmetycznego

Galbex Sp. z o.o.

Done Creative e-solutions Ecor Product Sp. z o.o. Gaweł

Kwartalnik Wydawnictwa FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 farmacom @ farmacom.com.pl www.farmacom.com.pl Redaktor Naczelny: Robert Miller tel./fax 32 455 31 61 tel. kom. 502 084 101 robert.miller@ farmacom.com.pl Prenumerata i kolportaż: Wydawnictwo FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 tel./fax 32 455 31 61 prenumerata @ farmacom.com.pl Cena egzemplarza „ŚPK” – 10 zł Cena rocznej prenumeraty – 35 zł

Wpłat dokonywać można na konto: ING Bank Śląski O/Wodzisław Śląski 56 1050 1403 1000 0023 2091 8119

I&B Consulting Sp. z o.o.

Redaktor wydania:

Irtech

Maria Kubsz tel./fax 32 456 60 79 tel. kom. 510 40 31 91 maria.kubsz@farmacom.com.pl

Ita Test S.C.

Redakcja: Tomasz Butyński, Teresa Kubsz-Miller, tel./fax 32 455 31 61 redakcja@farmacom.com.pl DTP: Wiktor Adamiec wiktor.adamiec@farmacom.com.pl Druk: Drukarnia BIMART Nakład: 2 500 egz.

Ika – Pol Impag Chemicals Poland Sp. z o.o.

J.S. Hamilton Poland Ltd. Sp. z o.o. Laboratorium Ella Lorien Engineering Solutions Limited Sp. z o.o. oddział w Polsce „Lucad” Biuro Techniczno Handlowe Merck Sp. z o.o. Mikrolab Laboratorium Mikrobiologiczne P.P.H.U. Polipack Sp. j. PPU Adara Sp. z o.o. Provital Polska Sp. z o.o. Quartz S.A. RADWAG Wagi Elektroniczne Rebhan – Opakowania Sp. z o.o. Schwarte Milfor Sp. z o.o. Statsoft Polska Sp. z o.o.

Magazyn kierowany jest do specjalistów ds. utrzymania ruchu, technologów, automatyków, szefów działów produkcji, kontroli i zapewnienia jakości, szefów działów logistyki i zaopatrzenia oraz działów rozwoju produktów w zakładach produkujących kosmetyki. Odbiorcami czasopisma są również uczestnicy targów, konferencji i szkoleń branż owych, urzędy, ministerstwa, instytuty i biura projektowe. Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian w tytułach i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez Wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji.

3/2010

Trade&Consult Ltd. Sp. z o.o. Sp.k. Tusnovics Instruments Polska Sp. z o. o Wyższa Szkoła Zawodowa Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia Firma Urliński Kogotest

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

8 | produkcja

Laboratorium Dr Irena Eris Laboratorium Kosmetyczne Dr Irena Eris to firma, która powstała

dermatologów, alergologów prowadzi unikalne, często na skalę światową

z pasji i marzeń. Najwyższa jakość kosmetyków, innowacyjność,

badania na komórkach skóry. Centrum jest jednym z niewielu ośrodków

skuteczność i bezpieczeństwo ich stosowania, przy jednoczesnym

badawczych przy firmie kosmetycznej w Europie, prowadzone są tam

otwarciu na najnowsze światowe trendy - to wyróżnia produkty Labora-

unikalne w branży badania in vitro na komórkach skóry. Takie badania

torium. Każdy produkt, zanim trafi do klientki, jest starannie przygoto-

przeprowadzają tylko największe firmy kosmetyczne na świecie. Badania

wywany i badany z zachowaniem niezwykle rygorystycznych procedur.

umożliwiają zastosowanie w kosmetykach składników aktywnych

Jeden z najistotniejszych obszarów działania firmy stanowią badania

w optymalnych stężeniach i synergicznie działających kompleksach.

naukowe. W Centrum Naukowo-Badawczym Dr Irena Eris, zespół

Innym etapem prac badawczych są badania in vivo (aplikacyjne), które

naukowców składający się z biologów, biologów molekularnych, lekarzy

potwierdzają skuteczność działania składników w konkretnym kosme-

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

produkcja | 9

Kosmetyczne Wdrożenie Rozporządzenia 2009/1223/WE tyku. Laboratorium współpracuje z licznymi placówkami naukowymi na świecie. Efektem tej działalności jest nie tylko produkcja skutecznych, bezpiecznych i innowacyjnych kosmetyków, ale także publikacje naukowe i popularno-naukowe oraz wystąpienia naukowe na całym świecie. Oferta firmy opiera się na szerokim asortymencie dostępnym w kilku

HONOROWY GOSPODARZ KONGRESU ŚWIATA PRZEMYSŁU KOSMETYCZNEGO 13-14 PAŹDZIERNIKA 2010 - WARSZAWA HOTEL BOSS

segmentach rynku: premium (Dr Irena Eris oraz Prostystem Home Care), segmencie marek ekonomicznych (Lirene i Under Twenty) oraz segmencie dermokosmetyków aptecznych (Pharmaceris). Jednym

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

3/2010

10 | produkcja

z podstawowych założeń podczas produkcji kosmetyków w Laboratorium Kosmetycznym Dr Irena Eris jest bezwzględne stosowanie się do wymagań prawnych. Wymagania te obejmują:

• Wdrożenie poszczególnych wymagań normy obejmujące przygotowanie dokumentacji oraz przeprowadzenie szkoleń pracowników. • Włączenie auditów GMP do programu auditów wewnętrznych, co ma

• Ustawę z dnia 30 marca 2001 o kosmetykach wraz z Rozporządzeniami,

na celu monitorowanie spełnienia wymagań i ciągłe doskonalenie

• Ustawę z dnia 7 maja 2009 o towarach paczkowanych wraz z Rozpo-

naszej organizacji.

rządzeniami, • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1223/2009

Poniżej przedstawiamy na dwóch przykładach proces wdrożenia

z dnia 30 listopada 2009 r. dotyczące produktów kosmetycznych,

wymagań normy ISO 22716 w Laboratorium Kosmetycznym Dr Irena

które zacznie nas obowiązywać od 11 lipca 2013 r.

Eris.

Przygotowania do wdrożenia Rozporządzenia Europejskiego

dotyczącej programu higieny w przedsiębiorstwie. Obowiązująca

W pierwszej kolejności skupimy się na wymaganiach normy w zakresie produkcji i kontroli kosmetyków rozpoczęto w Laboratorium

norma wymaga od producenta opracowania i dostosowania programów

Kosmetycznym Dr Irena Eris już kilka lat temu. Dotyczyły one w głów-

w zakresie higieny. Ponadto nakazuje ona opracowanie specjalnych

nej mierze wdrożenia zasad Dobrych Praktyk Produkcji zgodnie

zasad czyszczenia i dezynfekcji dla poszczególnych stref oraz urządzeń.

z normą PN-EN ISO 22716. Prace przeprowadzono wg następujących

W ramach realizacji założeń normy ISO 22716 w Laboratorium pod-

etapów:

jęto kroki prowadzące do kompleksowego wdrożenia programu higieny.

• Przegląd wszystkich wymagań normy i identyfikacja obszarów

Wykonano przegląd istniejącej dokumentacji w odniesieniu do wymagań

• Opracowanie harmonogramu wdrożenia, wyznaczenie osób odpowie-

normy oraz przygotowano spis obowiązujących w przedsiębiorstwie

dzialnych za poszczególne obszary, powołanie grup projektowych.

zasad higieny, sposobów postępowania podczas mycia i dezynfekcji

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

produkcja | 11

maszyn i pomieszczeń oraz wykonano spis czynności w poszczególnych

procesu i ramy czasowe po to, aby był on rozpoczęty niezwłocznie po

strefach czystości zakładu. Zweryfikowano także działania pod kątem

podjęciu decyzji i przeprowadzony możliwie jak najsprawniej. Wpro-

ich skuteczności, pracochłonności i systematyczności. Uzupełniono

wadzono monitorowanie realizacji poszczególnych działań. Ustalona

dokumenty dotyczące określonych obszarów, wprowadzono i zapisano

też została odpowiedzialność w procesie. Określono osoby decyzyjne,

brakujące reguły dotyczące czystości i higieny. Ponadto wszyscy

wyznaczono koordynatora wycofania z rynku – osobę, która monitoruje

pracownicy zostali przeszkoleni z nowych założeń i wyznaczono osoby

przebieg, odpowiada za podsumowanie skuteczności przebiegu procesu

odpowiedzialne za szkolenia. Ustalono również harmonogram szkoleń na

i podjęcie działań korygujących. Jest ona również odpowiedzialna za

przyszłość.

zawiadomienie odpowiednich władz w przypadku, gdy potwierdzono, że

Drugim obszarem, który został poddany weryfikacji zgodnie z założeniami normy ISO 22716 jest wycofanie wyrobu gotowego z rynku.

wyrób jest niebezpieczny. Wdrożenie wszystkich zasad GMP w Laboratorium Kosmetycznym

Według normy proces ten powinni koordynować upoważnieni pracow-

Dr Irena Eris przebiegało sprawnie dzięki zaangażowaniu kierownictwa,

nicy. Operację wycofania trzeba wykonać niezwłocznie i terminowo.

ustaleniu harmonogramu prac oraz określeniu odpowiedzialności

W przypadku wycofania wyrobu niebezpiecznego należy niezwłocznie

za wdrożenie i realizację poszczególnych wymagań normy. Dzisiaj

powiadomić odpowiednie władze. Norma również nakazuje poddawać

kosmetyki Laboratorium Kosmetycznego Dr Irena Eris sprzedawane są

ten proces okresowej ocenie.

w selektywnych perfumeriach, w sklepach, aptekach, supermarketach

Laboratorium Kosmetyczne rozpoczęło prace od opracowania

i gabinetach kosmetycznych w 27 krajach świata. Największymi

procedury wycofania wadliwego wyrobu z rynku opisującej poszczególne

odbiorcami są Stany Zjednoczone, Litwa, Rosja, Niemcy, Czechy,

etapy, osoby odpowiedzialne za ich przeprowadzenie oraz zapisy

Słowacja oraz Ukraina.

poświadczające wykonanie tych czynności. Określono także przebieg

reklama

12 | produkcja

Kos W dzisiejszych czasach produkcja dobrych kosmetyków pielęgnacyjnych wymaga bardzo dobrego warsztatu technologicznego. Obecnie można zauważyć, że kosmetyki praktycznie produkuje się w podobny sposób jak leki, czyli w warunkach bardzo zbliżonych do farmaceutycznych. Odnosi się to głównie do czystości i staranności produkcji.

Niezmiernie ważną sprawą przy produkcji kosmetyków jest nie tylko

elementami wspólnymi dla wytwarzania leków i kosmetyków są surowce,

pewność, że przygotowany preparat jest bezpieczny, ale także wiedza

forma produktu końcowego oraz metody wytwarzania go. Za przykład

o jego skuteczności i faktycznym działaniu na skórę oraz w jakich

może służyć tak popularna i dobrze znana większości oliwka, stanowiąca

warunkach został on przygotowany. Dlatego też bardzo ważnym jest

składnik zarówno wielu leków, jak i kosmetyków.

prowadzenie wielokierunkowych badań w zakresie kosmetologii przez lekarzy dermatologów, farmaceutów, biologów i chemików. Zachowanie czystości podczas tych procesów jest dlatego tak ważne, gdyż istniejące

Co to jest GMP? Inaczej to Dobra Praktyka Produkcji podczas procesu produkcji

środowisko w preparatach kosmetycznych jest idealnym dla wszelkiego

kosmetyków. Opiera się ona na zbiorze działań mających na celu

rodzaju drobnoustrojów, które mogą bardzo negatywnie wpłynąć na

poprawę skuteczności, efektywności i stabilności, do których stosować

jakość produktu, a nawet spowodować infekcje u stosujących go.

się powinien wytwórca, by uniknąć strat oraz błędów. Wiele z zawartych zasad w produkcji kosmetyków ma swoje źródło ze zbioru reguł

Co nazywamy kosmetykiem? Każdą substancję, maść, płyn, krem i inne tego typu, które mają

dotyczących kontroli wytwarzania leków oraz niektórych produktów spożywczych. Warto mieć na uwadze fakt, że wdrożenie znacznej ilości

kontakt z ciałem człowieka, niezależnie, czy są to włosy, paznokcie, zęby,

zasad bezpieczeństwa i czystości w produkcji kosmetyków z czasem

skóra, czy nawet płciowe narządy zewnętrzne. Mają one na celu ochronę

będzie skutkowało upowszechnieniu ich we wszystkich zakładach

ich, zapewnianie czystości i pielęgnacji, poprawę zapachu oraz wyglądu.

produkcji kosmetyków. Zasady staną się po prostu obowiązującymi.

Ponieważ ten rodzaj produktu jest przeznaczony do masowej sprzedaży, jest on dość wnikliwie oceniany przez klientów. Co za tym

Warto więc już pomyśleć o zmianach w kierunku udoskonalania jakości produktu i czystości procesu produkcji.

idzie, musi on być wytwarzany w jak najnowocześniejszych warunkach

W celu uniknięcia wszelkich błędów i osiągnięcia optymalnych

przy spełnianiu wszelkich zasad zachowania jakości, które są oparte na

warunków sterylności należy przeprowadzić wnikliwą analizę wymagań

zasadach GMP, również stosowanych przy produkcji leków. Kolejnymi

Dobrej Praktyki Produkcji przed rozpoczęciem prac związanych

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

produkcja produkcja | 13

metyki tak samo ważne jak leki Galbex Sp. z o.o.

z budową nowej linii produkcyjnej lub całego zakładu. Również należy

• Nieaktualny schemat organizacyjny;

pamiętać o zasadach GMP podczas dokonywania zamówień surowców,

• Błędy formalne dokumentów (brak numeru identyfikacyjnego, brak

opakowań oraz dystrybucji gotowego już produktu. Niestety dochodzi do pomyłek i błędów w zakresie Dobrej Praktyki

rozdzielnika, brak daty, brak podpisu) • Stosowanie lub posiadanie nieaktualnych dokumentów; • Błędy wynikające ze zmian (osób, urządzeń, maszyn, instrukcji,

Produkcji. [1] • Niewłaściwa lub niepełna komunikacja w zakresie Dobrej Praktyki

nazw, schematów);

Produkcji (rozumiana jako przekazywanie informacji) oraz błędy w oznakowaniu statusem; • Zbyt mała ilość pracowników do wykonania pracy, co w sytuacji nadmiaru obowiązków prowadzi do pomijania przez nich czynności

Jak kontrolować jakość produkcji? Dlaczego jest to ważne? Do dnia dzisiejszego obowiązuje najważniejsze rozporządzenie

uważanych za mniej istotne, na przykład zapisów lub higieny

wydane przez Unię Europejską, jest to: Rozporządzenie Parlamentu

i porządku;

Europejskiego i Rady nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 roku.

• Wprowadzanie zmian w technologii lub recepturze przez nieuprawnionych do tego pracowników na własną rękę;

Możemy tu znaleźć szereg norm ISO, w tym wspomniane wcześniej GMP – PN-EN ISO 22716:2009, a także:

• Stosowanie zamienników o nieodpowiedniej jakości (dotyczy to również części zamiennych i materiałów eksploatacyjnych w maszy-

Normy mikrobiologiczne:

nach i urządzeniach);

• ISO/CD 11930 – Evaluation of antimicrobial protection

• Lekceważenie wad jakościowych sygnalizowanych przez własnych pracowników lub przez odbiorców i użytkowników produktu; • Niewystarczająca znajomość uregulowań prawnych i wynikające stąd błędy formalne w opisie opakowań;

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

• ISO 16212:2008 – Enumeration of yeast and mould • ISO 18415:2007 – Detection of specified and non- specified microorganism • ISO 18416:2007 – Detection of Candida albicans

3/2010

14 | produkcja

• ISO 21148:2005 – General instruction for microbiological examination

Dzięki niniejszym normom możemy usystematyzować schemat badań mikrobiologicznych i analitycznych oraz działań kontroli jakości.

• ISO 21149:2006 – Enumeration and detection of aerobic mesophilic bacteria

Umożliwia to wstrzymanie dystrybucji produktów kosmetycznych w przypadku niezadowalających, lub wręcz negatywnych wyników

• ISO 2150:2006 Detection of Escherichia coli

gwarantujących jakość produktów. Wszelkie zmiany dokonane w celu

• ISO 22717:2006 – Detection of Pseudomonas aeruginosa

udoskonalania jakości powinny być szczegółowo dokumentowane przez

• ISO 22718:2006 – Detection of Staphylococcus aureus

kontrolerów, których zadaniem jest również pobieranie prób, a następnie

• ISO/FDIS 29621 – Guidelines for the risk assessment and identifica-

ich badanie. Niemniej ważna jest walidacja metod badawczych oraz

tion of microbiologically low – risk products.

kontrolowanie stabilności produktów. Za próbkę reprezentatywną uważa się taką, która została pobrana:

Klasa

Stężenie mikroorganizmów w 1 m3 powietrza

I II III IV

9,0 1,7 3,0 1,0

Stężenie mikroorganizmów na powierzchni 1 m2

• 10 • 10 • 10 • 10

3,1 6,0 1,2 5,0

1 0 0

• w odpowiednich warunkach i pomieszczeniu (przestrzegając zasad

4 4

BHP oraz wszelkich niezbędnych środków ostrożności)

• do wymaganych pojemników • przez upoważnionego pracownika

Punkt pomiarowy (według schematu badań) numer punktu

Powietrze, CFU/m3 Powierzchnie, CFU/25 cm2

1 ÷ 3,5,6 4 1 ÷ 4,8,9,11 6,12 5,10

• w wymaganej ilości • w sposób wymagany

• 10 • 10 • 10 • 10

Propozycja normy dla pomieszczeń czystych [2]

środowisko, jednostka

• z jednorodnego materiału

Limity ostrzegawcze całkowita liczba mikroorganizmów 3,0 5,0 4,0 5,0 2,0

• 10 • 10 • 10 • 10 • 10

2 2 1 1 2

Limity reakcyjne

grzyby(spory)

całkowita liczba mikroorganizmów

• • • •

1,0 101 5,0 100 5,0 100 1,0 101

5,0 1,0 8,0 1,0 4,0

• 10 • 10 • 10 • 10 • 10

2 3 1 2 2

grzyby(spory)

• • • •

2,0 101 1,0 101 1,0 101 1,0 101

Dwustopniowe wartości graniczne limitów ostrzegawczych i limitów reakcyjnych wyznaczone dla stężeń mikroorganizmów otrzymanych przy zastosowaniu metod: wolumetrycznej (pobornik RCS) i kontaktowej (płytki RODAC)

Normy analityczne: • ISO 10130:2009 – Nitrosamines: Detection and determination of

Przy czym należy pamiętać i stosować się do zasady, że ważna

N-nitrosodiethanolamine (NDELA) in cosmetics by HPLC, post –

jest tylko próbka z materiału wyjściowego z ważną datą przydatności

column photolysis and derivatization

i pochodzącego z opakowania zwolnionego przez Dział Kontroli Jakości.

• ISO 15819:2008 – Nitrosamines: Detection and determination of N-nitrosodiethanolamine (NDELA) in cosmetics by HPLC – MS – MS • ISO/DIS/2787 – Validation criteria for analytical results using chromatographic techniques

3/2010

Nie wolno dystrybuować kosmetyków bez wcześniejszego potwierdzenia pozytywnego wyniku badań. W przypadku wyników nie spełniających wymogów specyfikacji oraz kryteriów akceptacji, zostają one wykluczone ze specyfikacji (OOS)

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

produkcja | 15 i pozostawione do wyjaśnienia przez Dział Kontroli Jakości. Błąd nie

biologicznych, klasyfikacji ich ze względu na stwarzane zagrożenie,

zawsze musi wynikać z wadliwości danej serii produktu, ale również z:

wytyczne związane ze strefami i środkami bezpieczeństwa. Konsekwen-

• pomyłki laboratoryjnej,

cją tego stanu stało się systematyczne przyjmowanie unijnych norm oraz

• błędu w procesie produkcyjnym,

regulacje związane z pomiarami zanieczyszczeń w środowisku pracy.

• błędu produkcyjnego niezależnego od procesu

Zabezpieczenie produktu Każdy tryb, przebieg i wynik badań wyjaśniający złą jakość danej

Pomieszczenia, w których odbywa się produkcja kosmetyków muszą

próbki powinien być opisany z zachowaniem wszelkich szczegółów.

spełniać szereg wymagań. Podlegają one kontroli ilości zanieczyszczeń,

W celu ułatwienia producentom zachowania właściwej i pożądanej

drobnoustrojów i cząsteczek znajdujących się w pomieszczeniu. Każdy

jakości produktów stworzono system kontroli krytycznych punktów

proces wytwarzania wymagać może innej klasy czystości, czego

produkcji, które są stosowane zarówno w kosmetyce, jak i farmacji. Po

osiągnięcie gwarantuje nam zainstalowanie odpowiednich urządzeń,

przeprowadzeniu analiz zagrożeń całego procesu produkcyjnego można

filtrów i instalacji.

wdrożyć niniejszy system składający się z siedmiu zasad. Następnie,

W związku z powyższym należy zwrócić dużą uwagę na zasady

uwzględniając CCP, opracowuje się indywidualny system kontroli

dotyczące pomieszczeń pracy, które powinny być tak urządzone,

jakości. W celu osiągnięcia poprawnego funkcjonowania systemu,

zaprojektowane i utrzymane, by:

weryfikuje się jego funkcjonowanie.

• zapewniać ochronę produktów,

Unia Europejska wydała odpowiednie wytyczne zawarte w dyrektywie nr UE 2003/15/CE, która między innymi określa wskaźnik PAO – czyli

• z łatwością utrzymywać je w czystości i w przypadku, gdy jest to konieczne dezynfekować,

czas od otwarcia kosmetyku do momentu jego zakażenia i stworzenia

• jak najbardziej zmniejszyć ryzyko mieszania się produktów oraz

zagrożenia dla użytkownika. Określany jest on w miesiącach. Dlatego

zapewniać pożądane warunki przechowywania pojemników

też często na opakowaniach widzimy charakterystyczny znak

i na

z materiałami.

przykład informację 12M (czyli 12 miesięcy od otwarcia kosmetyk jest do użycia). Pamiętajmy jednak, że pomimo szeregów norm, wytycznych

Pomieszczenia czyste (cleanrooms) to obszary o ustalonym sposobie

i zasad nie możemy być w stu procentach pewni, że stosowany przez

kontroli zanieczyszczeń cząstkami i drobnoustrojami w środowisku.

nas kosmetyk jest dla nas i naszych bliskich przyjazny i bezpieczny,

Zbudowane i użytkowane są w sposób ograniczający wprowadzanie,

ponieważ w dużej mierze jest to uzależnione od świadomości i odpowie-

powstawanie i gromadzenie się zanieczyszczeń.

dzialności producenta.

Pomieszczenia czyste, w których wytwarzane są produkty sterylne,

Warto również wspomnieć i pamiętać o dyrektywie 2000/54/WE

są klasyfikowane w zależności od wymaganej charakterystyki śro-

opracowanej przez Parlament Europejski wraz z Radą Unii Europejskiej

dowiska. Dla każdej operacji wytwórczej wymagany jest odpowiedni

„w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z nara-

poziom czystości środowiska, co ma na celu zminimalizowanie ryzyka

żeniem na działanie czynników biologicznych w miejscu pracy”. Po

zanieczyszczenia produktu lub stosowanych materiałów.

wdrożeniu niniejszej dyrektywy do prawa polskiego została ona zapisana

Jeśli ma miejsce bezpośredni kontakt produktu z opakowaniem lub

w kodeksie pracy, a zawiera obowiązki jakie są naniesione na praco-

otoczeniem należy zadbać, by pomieszczenie było pozbawione wszelkich

dawcę w celu ochrony pracownika przed skutkami działania czynników

rys, pęknięć oraz otwartych łączeń w celu uniknięcia obszarów, reklama

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

3/2010

16 | produkcja produkcja w których będą się skupiać zanieczyszczenia. Wszelkie powierzchnie,

Nawiew ma zwartą, sztywną obudowę ze stali nierdzewnej, uniemożliwia-

tj. podłoga, sufit oraz ściany i inne znajdujące się w pomieszczeniu

jącą wydostawanie się z nawiewu nieprzefiltrowanego powietrza.

obiekty, powinny być łatwe w czyszczeniu ich lub dezynfekcji, pozbawione wszelkich trudno dostępnych miejsc i powierzchni. Stwarzając najbardziej optymalne pomieszczenia do produkcji

Tak ważne jest zachowanie w czystości urządzeń znajdujących się wewnątrz pomieszczenia produkcyjnego, gdyż są one zazwyczaj źródłem potencjalnego zanieczyszczania. Może to doprowadzić do nieszczelności

kosmetyków należy zwrócić uwagę na istniejącą klasę czystości w tym

aparatur, a co za tym idzie, pogorszenia jakości produktu. Nie tylko

pomieszczeniu i zabezpieczeniu go w celu ochrony procesu wytwarzania

zachowanie zasad higieny, stosowanie dezynfekcji i mycie aparatur, ale

oraz samego produktu.

wspomniane wcześniej nawiewniki lub komory laminarne są niezwykle pomocne w osiągnięciu jak najwyższej klasy czystości.

Klasyfikacja pomieszczeń czystych: • Klasa A: wydzielona strefa, w której wykonywane są czynności

Prawdopodobnie pierwszą osobą, która pomyślała o jakości powietrza i kładła nacisk na jego czystość była Florence Nightingale,

największego ryzyka, napełnianie, zamykanie korkami, wykonywanie

pielęgniarka żyjąca w latach 1820-1910). Zarówno wtedy, jak i obecnie,

aseptycznych połączeń oraz miejsce, gdzie znajdują się otwarte

motorem do działań skierowanych w stronę zapewnienia czystości było

ampułki i fiolki. Zwykle odpowiednie warunki pracy zapewnia

zminimalizowanie ryzyka zakażeń. Patrząc na obecne czasy można

laminarny przepływ powietrza

odnieść to zarówno do kosmetyki, jak i farmacji.

• Klasa B: przy produkcji aseptycznej i napełnianiu strefa ta stanowi środowisko otaczające dla klasy A.

Zadaniem nawiewników laminarnych jest zabezpieczenie produktu i pracownika.

• Klasy C i D: pomieszczenia czyste, w których przeprowadza się mniej krytyczne etapy wytwarzania produktów sterylnych.

Nawiewniki „szyte” są pod wymagania pomieszczenia i użytkownika. Mogą one być z pionowym lub poziomym przepływem powietrza Nawiewnik laminarny świeżego lub obiegowego. Urządzenia te mogą

Urządzenia wewnątrz pomieszczeń czystych muszą być specjalnie

posiadać kółka i być mobilnymi, a także mogą stać lub być podwieszane.

zaprojektowane tak, aby nie generowały dodatkowych zanieczyszczeń.

Dodatkowo, jak już wspomnieliśmy wcześniej, mogą posiadać zabudowę

Bardzo częstym elementem wyposażenia pomieszczeń czystych są

lub paski ochronne z PCV. Posiadają one dodatkowo oświetlenie, liczniki

urządzenia do ochrony produktu lub personelu, mowa tu o nawiewnikach

czasu pracy, urządzenia kontrolujące nawiew, różnicę ciśnień i inne

laminarnych.

ważne parametry. Są wyposażone we wskazane przez użytkownika

W przypadku częstego przemieszczania się w pobliżu nawiewu osób

przyrządy, wskaźniki, mierniki.

lub w części ruchomych maszyn, co może zakłócić przepływ laminarny

Wyposażone są one w filtry o odpowiedniej klasie filtracji. Dobór

powietrza, instaluje się krótkie, przezroczyste kurtyny paskowe z PCV.

filtrów oparty jest na wymogach klasy czystości danego pomieszczenia. A wszystko zamontowane jest w obudowie z cienkiej blachy nierdzewnej.

Nawiewnik laminarny

Skutki zaniedbań – realne zagrożenie! Gdy w 2007 roku w gazetach ukazał się artykuł o firmie z zachodniej części Polski, która prawdopodobnie w nielegalny sposób i skandalicznych warunkach produkowała kosmetyki wykorzystując do tego odpadki ze zwierząt, wiele osób zaczęło zwracać uwagę gdzie i w jakich warunkach są produkowane wyroby kosmetyczne, które stosują. Ponieważ zabudowania, w których odbywała się ta „produkcja” znajdowały się z dala od innych zabudowań, prawdopodobnie przez 3 lata kosmetyki te były dystrybuowane bez żadnych zezwoleń. Istniejące tam prowizoryczne warunki groziły wybuchem epidemiologicznym. Zazwyczaj produkty kosmetyczne nie zawierające wody są wolne od mikroorganizmów, co wydłuża ich czas przechowywania. Jednak w przypadku tych zawierających wodę może istnieć ryzyko, że w jej składzie znajdują się między innymi niebezpieczne pałeczki z rodziny enterobacteriaceae. Należy więc pamiętać o wytycznych opisujących jakość wody zawartych w dyrektywie Unii Europejskiej nr 98/83/EC [14]. Co ważne, w ostatnim czasie dobiegły nas niepokojące informacje o pojawieniu się w wodzie równie niebezpiecznych pierwotniaków. Należy również zaznaczyć, że żadna używana do produkcji kosmetyków substancja nie jest wolna od zanieczyszczeń, bakterii, co skutkuje późniejszym pojawieniem się drożdży, czy grzybów w produktach końcowych. Niepokojącym jest również fakt, że niektóre z nich są odporne

2/2010 3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

na wysokie temperatury, co ogranicza możliwość eliminacji ich podczas procesów wytwórczych. Pamiętać więc trzeba o należytym zbieraniu, suszeniu, obrabianiu, przygotowywaniu składników wykorzystywanych do produkcji kosmetyków.

reklama

produkcja produkcja | 17

Pomimo, że coraz większa rzesza producentów dba o jakość produktu i sposób wykonywania ich, niektórzy jednak nie są nadal przekonani do konieczności zabezpieczenia produktu poprzez stosowanie nawiewników laminarnych, filtrów, budowy pomieszczeń czystych i stworzenie stref o odpowiednich klasach czystości. Kontakt skóry, narządów płciowych, czy oczu z zakażonym kosmetykiem może mieć katastrofalne, a niejednokrotnie nieodwracalne skutki. Na przykład zastosowanie na skórę balsamu złej jakości może spowodować jej mikrourazy, co daje początek kolejnym etapom pogłębiającym się ranom. Tusz o wątpliwej jakości może spowodować podrażnienie oka, tak jak cienie do powiek, które mogą wywołać owrzodzenie rogówki i jej głębokie zakażenie. Znane są również przypadki tak dramatyczne, jak wstrząs toksyczny, czy zespół oparzenia skóry po zaaplikowaniu skażonego gronkowcem kremu do ciała na skórę niemowlaka. Początkową fazą są pęcherze, bardzo silne złuszczanie się naskórka, co w następstwie powoduje odkrycie skóry właściwej na dużych obszarach Zapalenie spojówki [3]

ciała. Stwierdzono przypadki zakażenia kosmetyków takich jak: mydło, szampony, czy płyny do kąpieli w zakładach produkcyjnych. Spowodowane może być to faktem, że bakterie wytwarzają tak zwany biofilm, który jest niezwykle trudny do usuwania. W celu wyeliminowania tychże bakterii coraz częściej stosuje się odpowiednie filtry, komory laminarne i pomieszczenia przygotowane w taki sposób, by klasa czystości spełniała pożądane wymagania.

Grzybica skóry [4]

Zaniedbania podczas produkcji są skutkiem na przykład

grzybicy skóry, której nabawiła się kobieta po zastosowaniu balsamu do ciała. Również w szpitalach odnotowano dramatyczne skutki stosowania na przykład zakażonego kremu do rąk, którym pielęgniarka smarowała ręce, a następnie dotykała noworodków. Gdy w 2000 roku zaobserwowano znaczny wzrost zakażonych produktów końcowych, był to sygnał, że nie można już dłużej bagatelizować procesów produkcyjnych leków na rzecz procesów wytwarzania leków. Pamiętajmy, że kosmetyki mają nasze ciała upiększać, nie niszczyć. W pewnym stopniu sami odpowiadamy za ich jakość poprzez warunki przechowywania ich, stosowanie się do zaleceń producenta, np.: omijać okolice oczu, oraz, co najważniejsze, należy pamiętać o unikaniu składników, na które jesteśmy uczuleni.

Wszyscy stosujemy kosmetyki, dbajmy więc o ich jakość… Literatura: • mgr inż. Marcin Urban(2008) : Dobra Praktyka Produkcji (GMP) w wytwórniach kosmetyków • http://www.eris.pl/badania/site.php • Dr n. chem. Maria Kurszewska http://biotechnologia.pl/info/kosmetologia/34_artykulyopracowania/9843_ kontrola_jakosci_w_produkcji_kosmetyk_w.html • K.B. Obrębska, A. Szczygła, M. Matejczyk (2007) : Skażenie mikrobiologiczne surowców i produktów kosmetycznych • mgr inż. Rafał Spławski (2006): Mikroklimat sal operacyjnych w funkcji organizacji wymiany powietrza • dr Rafał L. Górny (2004): Biologiczne czynniki szkodliwe: normy, zalecenia i propozycje wartości dopuszczalnych • http://krotoszyn.naszemiasto.pl/archiwum/1365128,koscian-skazone-kosmetyki,id,t.html [1] [2] [3] [4]

źródło: mgr inż. Marcin Urban(2008) : Dobra Praktyka Produkcji (GMP) w wytwórniach kosmetyków, str.23 źródło: Whyte (1991) źródło: http://www.oczu.choroby.biz.pl/tag/bakterie/ źródło: http://www.grzybica.net.pl/grzybica/grzybica-skory/

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

2/2010

POLSKIE STOWARZYSZENIE PRODUCENTÓW KOSMETYKÓW I ŚRODKÓW CZYSTOŚCI Działamy od 1992 r. Jedyna organizacja w Polsce działająca w oparciu o synergię przemysłu kosmetycznego i detergentowego, w tym biocydowego. Członkami Stowarzyszenia są producenci i dystrybutorzy, także aktywni w sektorze private labels. Reprezentujemy ich w relacjach z administracją państwową, mediami oraz wszystkimi interesariuszami kształtującymi warunki biznesu. Misją Stowarzyszenia jest promocja, rozwój oraz ochrona interesów branży kosmetycznej i środków czystości. Stowarzyszenie działa, aby: wyeliminować bezpodstawne ograniczenia napotykane przez przemysł na czas dostarczyć Członkom wiedzę niezbędną do funkcjonowania na rynku zapewnić natychmiastową reakcję w przypadku sytuacji kryzysowych ułatwić pracownikom firm członkowskich wykonywanie codziennej pracy zawodowej Każdy Członek Stowarzyszenia odnosi korzyści, uzyskując: wspólny głos przemysłu wobec władz, mediów i interesariuszy realny wpływ na wizerunek oraz warunki funkcjonowania branży wsparcie i pomoc w rozwiązywaniu codziennych problemów dostęp do najbardziej aktualnej wiedzy eksperckiej udział w krajowych oraz unijnych procesach legislacyjnych Więcej informacji: www.czystepiekno.pl Nasze inicjatywy międzynarodowe: www.sustainable-cleaning.com www.cleanright.eu Dołącz do nas! Polskie Stowarzyszenie Producentów Kosmetyków i Środków Czystości ul. Chałubińskiego 8, 00-613 Warszawa tel. 22 625 57 82; fax 22 629 34 69 biuro@czystepiekno.pl www.czystepiekno.pl Jesteśmy członkiem:

Konferencja

Filtry UV w kosmetykach Współczesna ochrona przed promieniowaniem UV 4 listopada 2010 r. Hotel InterContinental, Warszawa

Dowiedz się, na czym polegają: Mechanizmy działania filtrów UV i procesy zachodzące w skórze pod wpływem promieniowania UV. W programie: kryteria dla składników promieniochronnych stosowanych w kosmetykach jako filtr UV zagadnienia związane z optymalnym doborem surowców zagadnienia praktyczne oceny bezpieczeństwa zagadnienia prawne wprowadzania do obrotu zalecenia KE odnośnie oznakowania i skuteczności zasady oznakowania ochrony przeciwsłonecznej metody wyznaczania współczynnika ochrony przeciwsłonecznej i stopnia ochrony przed UV A Gość specjalny: dr inż. Harald Schlatter, Manager ds. Regulacji i Komunikacji Technicznej, P&G Beauty & Grooming

Organizator:

Zarejestruj się już dziś:

www.czystepiekno.pl

Polskie Stowarzyszenie Producentów Kosmetyków i Środków Czystości biuro@czystepiekno.pl; tel. 22 625 57 82

20 | produkcja

Zastosowanie systemów wizyjnych w przemyśle kosmetycznym Łukasz Sulima

Wytwarzanie produktów zawsze niesie ze sobą niebezpieczeństwo powstawania produktu niepełnowartościowego. Nikt z nas nie był by zadowolony gdyby okazało się, że to właśnie jemu przytrafiło się nabyć wadliwy produkt, np. nie zgodny z opisem na opakowaniu. Jakże duże rozczarowanie musiała by przeżyć klientka, gdyby okazało się, że krem który miał być do cery suchej w rzeczywistości jest do innego rodzaju cery.

Zadaniem działów kontroli jakości w zakładach produkcyjnych jest

teru procesu. Produkty kontrolowane mogą być kompleksowo na końcu

dbanie, aby takie przypadki zdarzały się możliwie rzadko, najlepiej

procesu wytwarzania - co jest najtrudniejszym zadaniem, postawionym

wcale. Doskonałym narzędziem pomagającym przyczynić się do

przed systemem. Mnogość punktów kontroli powodować może wzajem-

zapewnienia wysokiej jakości produktów opuszczających fabrykę są

ne zakłócanie lub wydłużenie czasu analizy wizyjnej ponad czas cyklu

systemy kontroli zbudowane w oparciu o „systemy wizyjne”. Przy czym

linii. Kontrolowanie w wielu punktach procesu produkcyjnego sprawdza

pojęcie systemy wizyjne w praktyce obejmuje szeroką grupę urządzeń,

się w większości przypadków. Chociaż potęguje ilość urządzeń kontroli,

w skład której wchodzą: kamery, oświetlacze, obiektywy, oraz w niektó-

często przynosi lepsze efekty. W rozwiązaniu takim inspekcji podlega

rych przypadkach podzespoły odpowiedzialne za przetwarzanie obrazu

niewielki fragment wyrobu gotowego (najczęściej szczegół np. krawędź

takie jak komputery, procesory obrazowe.

etykiety, szczelina pomiędzy korkiem a częścią butelki). Zastosowanie

W ostatnich latach zaobserwować można znaczny rozwój systemów

dedykowanego oświetlacza dla konkretnego punku kontroli pozwalana

kontroli bazujących na analizie informacji obrazowej. Producenci

na wyeksponowanie interesującego szczegółu. Z punktu widzenia kame-

urządzeń bardzo intensywnie pracują nad ich rozwojem. Efektem tego

ry analiza tak przygotowanego obrazu jest łatwiejsza, przez co można

są jednostki o coraz większej dokładności, powtarzalności i szybkości.

użyć prostego czujnika analizującego tylko obecność, kolor lub rozmiar

Równolegle z rozwojem możliwości inspekcyjnych, ewoluuje interfejs do

charakterystycznej cechy przedmiotu. Wykrywanie wad produktów nie

programowania, stając się bardziej przyjazny użytkownikowi. Wszystkie

na końcu procesu wytwarzania, ale na kolejnych jego etapach, pozwala

czujniki wizyjne, a także niektóre proste systemy, w chwili obecnej

na bieżąco eliminować wyroby wadliwe i optymalizować pracę maszyn,

można skonfigurować przy pomocy oprogramowania w postaci kreatora.

a to przekłada się na obniżenie kosztów całej produkcji.

Krok po kroku użytkownik prowadzony jest przez cały etap konfiguracji,

Systemy wizyjne dla przemysłu kosmetycznego to dedykowane

by na końcu otrzymać gotowy program inspekcyjny. Wszechobecna

rozwiązania, które tworzone są do konkretnych aplikacji. Producent

edukacja prowadzona przez producentów, wydawców pism branżowych

kamer, lub częściej firma integrująca dobiera kamerę, optykę systemu

i samych integratorów systemów powoduje, że systemy nie są postrze-

(obiektyw, czasami pryzmat, układ luster), odpowiednie oświetlacze

gane już jako ciekawostki i nowinki rodem z filmów science-fiction, lecz coraz śmielej stosowane są w rodzimych przedsiębiorstwach. W przemyśle kosmetycznym systemy wizyjne stosowane są praktycznie na każdym etapie produkcji. Sposoby wykorzystania tego typu urządzeń zależne są od aplikacji i charakRys 1. Kontrola: poziomu napełnienia, kompletności montażu (Źródło własne)

3/2010

Rys 2. Kontrola orientacji butelki przed naklejeniem etykiet (Źródło własne)

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

21 i inne urządzenia towarzyszące, które w odpowiednim połączeniu i zaprogramowaniu tworzą system kontroli, bądź też są podsystemem dla innych urządzeń. Np. podsystem lokalizacji położenia produktów przed pobraniem przez robota przemysłowego lub manipulator. Do szeroko rozumianej kontroli jakości w zakładzie produkującym kosmetyki wykorzystywane

Rys 3. Kontrola czystości wieczka przed montażem (Źródło własne)

Rys 5. Odczyt daty na butelce (Źródło własne)

są systemy kontroli wizyjnej o różnym stopniu skomplikowania. Prosty czujnik wizyjny najczęściej ma

użycia. Najprostsza kontrola daty polega na weryfikacji czy w zadanym

zaimplementowane narzędzia pozwalające na pomiar kontrastu, jasności,

polu zostało „coś” nadrukowane. Bardziej zaawansowane systemy

lub bardzo prymitywne narzędzie rozpoznawania kształtu lub koloru.

rozpoznają wydrukowane znaki, „czytają” i sprawdzają czy nadruk jest

Wynik działania programu sygnalizowany jest na wyjściach cyfrowych

zgodny z wymaganiami. Systemy czytania i weryfikowania jakości

będących na wyposażeniu czujnika. Czujniki stosowane są najczęściej

naniesionych znaków (OCR/OCV) wykorzystywane są również do

do rozpoznawania obecności prawidłowego produktu.

kontroli serii, zmiany produkcyjnej itp. Weryfikacja obejmować może

Bardziej zaawansowane systemy wizyjne zwane też inteligentnymi zawierają w swojej budowie kompletny system akwizycji i przetwarzania

także odczytywanie kodów kreskowych lub dwuwymiarowych. Najbardziej zaawansowane systemy realizowane są przy użyciu

danych, co sprawia, że po zaprogramowaniu stają się systemami

komputera z zainstalowanym specjalistycznym oprogramowaniem

w pełni samowystarczalnymi (nie potrzebują komputera). Kamery

pozwalającym na bardzo szybką analizę danych obrazowych przy użyciu

inteligentne posiadają pokaźny zestaw algorytmów kontroli pozwala-

specjalistycznych algorytmów wizyjnych. Obraz (źródło informacji dla

jących na zbudowanie inspekcji wizyjnej. Komunikują się z systemami

programu) transferowany jest z podłączonych do komputera kamer.

nadrzędnymi za pomocą wejść - wyjść dyskretnych lub też przy pomocy

Rozwiązania te pozwalają na zawansowaną inspekcję produktów, np.

połączenia siecią Ethernet lub szeregową RS 232/485. Systemy

rozpoznawanie całych etykiet różniących się drobnymi szczegółami

inspekcyjne oparte o kamery inteligentne są najpopularniejszymi

(napisem). Umożliwiają wizualizację pomiarów, a nawet mogą być narzę-

rozwiązaniami. Najczęściej wykorzystywane są do:

dziem do sterowania procesem. Współczesne systemy analizy optycznej

• kontroli jakości, obecności i pozycji etykiet,

zdolne są też do dokonywania inspekcji w przestrzeni 3D. Dzięki analizie

• rozpoznawania ułożenia części przed montażem,

w trzech wymiarach możliwe jest łatwiejsze wykrywanie wad, które

• sprawdzania rozmiaru, kształtu i koloru części (opakowania

wcześniej uchodziły za wady trudne do wychwycenia (np. wykrywanie pęcherzy powietrza pod etykietą przyklejoną do butelki). Oczywiście ze

jednostkowego) • kontroli produktu po montażu (dokręcenie korka, zgrzanie folii,

względów ekonomicznych nie będą stosowane tam, gdzie wykorzystać można prostsze rozwiązania – czujnik wizyjny czy też kamera obrazowa.

zagniecenie tuby) • kontroli napełnienia naczynia o transparentnych ściankach.

Kontrola jakości przy użyciu kamer jest chyba najprostszym sposobem dokumentowania samego procesu kontroli. Wielu produ-

Pewien obszar zastosowań systemów wizyjnych związany jest

centów wyrobów kosmetycznych stosuje wizyjne systemy kontroli do

z wymogami obowiązującego prawa. Przepisy nakazują, aby każdy

sprawdzenia ilości opakowań jednostkowych w kartonie zbiorczym.

kosmetyk miał naniesioną w sposób czytelny datę przydatności do

Zarejestrowanie zdjęcia kartonu w sposób identyfikowalny na dysku komputera może być dowodem w przypadku reklamacji ilościowych. Maszynowa wizja konsekwentnie wypiera kontrolę wizualną realizowaną przez ludzi. Kontrola maszynowa w niemalże każdym przypadku jest bardziej pewna, wydajna, nie jest podatna na zmęczenie, znużenie i gwarantuje poprawne wyniki niezależnie od czasu użytkowania. Zastosowanie sytemu wizyjnego podnosi konkurencyjność i ocenę w trakcie prowadzonych auditów jakościowych. Biorąc pod uwagę koszty reklamacji, utraty wizerunku, nie warto oszczędzać na dobrej kontroli jakości. – To po prostu się nie opłaca.

Rys 4. Odczyt daty wyciśniętej w opakowaniu papierowym (Źródło własne)

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Abis Sp. z o.o. Spółka Komandytowa info@abis.krakow.pl www.abis.krakow.pl

3/2010

22 | produkcja produkcja

Alergia dr med. Elżbieta Grubska-Suchanek Specjalista dermatolog i alergolog

Kosmetykiem jest każda substancja przeznaczona do zewnętrznego kontaktu z ciałem człowieka: skórą, włosami, wargami, paznokciami, zewnętrznymi narządami płciowymi, zębami i błonami śluzowymi jamy ustnej, której wyłącznym lub głównym celem jest utrzymanie ich w czystości, pielęgnowanie, ochrona, perfumowanie, lub upiększanie.

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

produkcja | 23

kosmetyki Każdy z produktów kosmetycznych zawiera co najmniej kilka skład-

reakcji nadwrażliwości leżą mechanizmy immunologiczne. Najczęstszą

ników recepturowych, a często jest ich znacznie więcej, niekiedy nawet

postacią alergii na kosmetyki jest kontaktowe zapalenia skóry (k.z.s.).

kilkadziesiąt. Rodowody tych składników są bardzo różnorodne; obok

Przypuszcza się, że około 8-15% przypadków k.z.s. jest spowodowane

produktów syntetycznych często zapożyczonych z farmacji, znajdują

niepożądanymi reakcjami na kosmetyki.

zastosowanie wyciągi roślinne wykorzystywane w medycynie naturalnej, a także witaminy i mikroelementy. Kosmetyki należą do wyrobów powszechnego użytku. Produkuje się

Na powstanie alergii kontaktowej na kosmetyki ma przede wszystkim wpływ czas kontaktu produktu ze skórą. Kosmetyki pozostające na skórze po aplikacji (typ „leave-on”) są główną przyczyną uczuleń,

je masowo, są one stosowane przez człowieka od wczesnego dzieciń-

kosmetyki zmywalne (typ „rinse-off”) rzadko wywołują alergię. Innymi

stwa do późnej starości.

czynnikami istotnymi dla rozwoju zmian chorobowych ma częstość

Aplikując preparaty kosmetyczne, oczekujemy przede wszystkim ich korzystnych efektów deklarowanych przez producenta. Stosowanie kosmetyków będących mieszaninami wielu związków wiąże się jednakże

i miejsce aplikacji, jak również stan skóry w miejscu stosowania preparatu. Reakcje niepożądane po stosowaniu kosmetyków pojawiają się

z możliwością wystąpienia po ich użyciu objawów niepożądanych,

głównie w obrębie skóry twarzy. Na fakt ten ma przede wszystkim wpływ

głównie ze strony skóry.

kontakt z wieloma różnymi kosmetykami, a także większa wrażliwość

Dermatolodzy w codziennej praktyce spotykają się nierzadko z nie-

skóry w tym rejonie. W przypadku skóry pozbawionej prawidłowo

pożądanymi skutkami upiększania lub pielęgnacji. Częstość tych reakcji

funkcjonującej bariery naskórkowej (małe dzieci, osoby w starszym

jest trudna do oszacowania. Większość osób, u których wystąpiła

wieku, chorzy z atopią), dochodzi znacznie częściej do reakcji zapalnych

niepożądana reakcja na kosmetyk, nie szuka pomocy u lekarza, a jedynie

po stosowaniu kosmetyków, odczyny te mają u nich zwykle cięższy

rezygnuje ze stosowania danego preparatu.

i bardziej uporczywy przebieg.

Problem ten dotyczy najczęściej osób ze skórą wrażliwą, skłonną

W ostatnich latach obserwuje się znaczny wzrost reakcji fototoksycz-

do podrażnień i odczynów alergicznych. Nietolerancja kosmetyków

nych i fotoalergicznych po stosowaniu kosmetyków. Rozwijają się one na

może polegać na nasileniu wcześniej już istniejących schorzeń skóry,

powierzchni skóry eksponowanej na światło słoneczne, bądź sztuczne

takich jak atopowe zapalenie skóry, łojotokowe zapalenie skóry, trądzik

źródła promieniowania ultrafioletowego (UV). W obrazie klinicznym

pospolity, bądź trądzik różowaty.

tych zmian na skórze może występować rumień, przebarwienia, zmiany

Zjawiska patologiczne wynikające z oddziaływania samych kosme-

wypryskowe, pęcherzowe, a w przypadkach nasilonych, uogólnione

tyków mają najczęściej charakter subiektywnych objawów podrażnie-

zapalenie skóry. Zmiany te ustępują często z pozostawieniem utrzy-

niowych. Może również dochodzić do rozwoju zmian zapalnych skóry

mujących się przez wiele miesięcy zlewnych przebarwień skóry, różnej

o typie wyprysku kontaktowego z podrażnienia, wyprysku kontaktowego

wielkości i kształtu, co zależy od miejsca kontaktu skóry z uczulającym

alergicznego, zmian fototoksycznych lub fotoalergicznych. Znacznie

kosmetykiem.

rzadziej kosmetyki wywołują pokrzywkę kontaktową. O podrażnieniu subiektywnym mówimy wówczas, gdy aplikacja

Zapalenie skóry związane z ekspozycją na kosmetyki może wystąpić w warunkach zawodowych (kosmetyczki, fryzjerki). Najczęstszym

kosmetyku wywołuje uczucie świądu lub pieczenia bez wyczuwalnych

zajęciem związanym z ryzykiem zawodowego wyprysku kontaktowego

palpacyjnie bądź widocznych zmian skórnych.

rąk jest fryzjerstwo. U tych pacjentów głównymi alergenami są nikiel

Najczęstszą niepożądaną reakcją na kosmetyki obserwowaną przez

oraz składniki farb do włosów. Szczególną sytuacją jest wystąpienie

dermatologów jest zapalenie skóry z podrażnienia. Charakteryzuje się

wyprysku kontaktowego rąk u fryzjerów z atopowym zapaleniem skóry.

wystąpieniem uczucia pieczenia i kłucia jak również rumienia ograniczo-

Młodzi pacjenci z atopią podejmujący wybór drogi zawodowej powinni

nego do miejsca aplikacji produktu. Jest to reakcja niealergiczna, której

być informowani o ryzyku zawodowym związanym z fryzjerstwem.

powstanie nie jest uwarunkowane wcześniejszym kontaktem z substancją wywołującą. Alergię na kosmetyki stwierdza się, jeśli u podłoża

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Składnikami kosmetyków powodującymi najczęściej reakcje niepożądane są substancje zapachowe, barwniki i konserwanty.

3/2010

24 | produkcja Większość kosmetyków ma charakterystyczny zapach, którego

a wystąpieniem objawów chorobowych u osób nadwrażliwych zwykle

źródłem jest dodatek kompozycji zapachowej będącej mieszaniną

jest krótki i zależy od stężenia związku i czasu ekspozycji. PPD

naturalnych i (lub) syntetycznych substancji zapachowych. Znaczna

może być przyczyną wyprysku, pokrzywki kontaktowej, a u osób

ich część ma właściwości uczulające, a wiele danych literaturowych

szczególnie nadwrażliwych może niekiedy powodować uogólnione

wskazuje, że odpowiadają one za większość reakcji alergicznych

reakcje alergiczne.

występujących po użyciu kosmetyków.

Częstość uczulenia na parafenylenodiaminę w populacji ogólnej

Uczulenie na środki zapachowe jest problemem spotykanym coraz

wynosi 1,5%, wśród pacjentów z kontaktowym zapaleniem skóry 5%.

częściej, może występować już we wczesnym dzieciństwie, z uwagi na

PPD jest głównym alergenem środowiska pracy fryzjerów. Często

szerokie stosowanie w życiu codziennym produktów perfumowanych.

wyprysk stwierdza się po bardzo krótkim stażu pracy, nieraz już u uczen-

Ocenia się, że u 1-16% populacji generalnej występuje nadwrażliwość

nic, choroba ma przebieg przewlekły, a rokowanie co do wyleczenia

na zapachy, najczęściej objawiająca się pod postacią alergicznego

i możliwości kontynuacji pracy niepomyślne.

kontaktowego zapalenia skóry, pokrzywki kontaktowej oraz reakcji fototoksycznych. Zmiany skórne dotyczą różnych okolic, w tym najczęściej twarzy, szyi, dołów pachowych, a także rąk.

W ostatnich latach pojawiły się doniesienia o uczuleniu na PPD, pochodzącą z barwników do czasowego (zmywalnego) tatuażu. Zastosowanie tzw. bezpiecznego tatuażu wydaje się zdobieniem

Naturalne olejki eteryczne występują w perfumach, używane są

alternatywnym do tradycyjnego, czyli trwałego. Do tego typu zdobienia

również w aromatoterapii. Każdy z nich składa się z wielu substancji,

używana jest najczęściej henna naturalna. Henna jest barwnikiem

głównie terpenów, a także aldehydów, alkoholi i estrów. W przemyśle

pochodzącym z wysuszonych liści i kwiatów krzewu Lawsonia intermis,

kosmetycznych znalazły zastosowanie również syntetyczne substancje

rosnącego w Egipcie, Tunezji i Indiach. Do tego roślinnego barwnika

zapachowe, które są znacznie tańsze, ale cechują się znacznie silniej-

często dodawana jest PPD, w celu uzyskania intensywniejszego koloru

szymi właściwościami alergizującymi. Dobór kompozycji zapachowych

tatuażu. Działanie alergizujące PPD zawartej w hennie do tatuażu zależy

zmienia się na przestrzeni lat i zależy od wielu czynników, w tym

między innymi od stężenia, użycia rozmaitych olejów do rozpuszczania,

od ceny, aktualnej mody oraz względów technologicznych (innych

a przede wszystkim od ekspozycji na promieniowanie UV.

substancji używa się do perfumowania produktów kremów, a innych do roztworów czy pudrów).

Istotny czynnik uczulający w kosmetykach stanowią konserwanty. Substancje konserwujące są niezbędnymi składnikami kosmetyków; są

Składnikami perfum, powodującymi najczęściej reakcje alergiczne

dodawane do preparatów kosmetycznych w celu przedłużenia ich trwa-

są: aldehyd i alkohol cynamonowy, eugenol, izoeugenol, geraniol,

łości. Długi termin ważności wielu produktów kosmetycznych, zmusza

hydroksycytronellal, aldehyd amylocynamonowy oraz absolut mchu

producentów do stosowania efektywnych i bezpiecznych konserwantów.

dębowego.

Konserwanty działają przeciwdrobnoustrojowo – hamują aktywność

Spośród barwników zawartych w produktach kosmetycznych

bakterii, pleśni i grzybów, co opóźnia proces obniżania się wartości

najczęściej uczula parafenylenodwuamina (parafenylenodiamina

kosmetyku, wywołany ewentualną fermentacją, zmianą jego zapachu,

- PPD), zwana niekiedy „sztuczną henną”, występująca głównie

konsystencji i wyglądu. Obecność konserwantów zapobiega również

w farbach do włosów. Czarne farby zawierają jej najwięcej, nieco

powstawaniu produktów przemiany materii mikroorganizmów, które

mniej brązowe i rude. Okres pomiędzy stycznością z alergenem,

mogą być przyczyną podrażnienia skóry i błon śluzowych. Środki

Fot. 1 Zmiany zapalne na skórze pleców u 8-letniej dziewczynki w miejscu tatuażu hennowego

3/2010

Fot. 2 Dodatni odczyn na parafenylenodwuaminę w teście płatkowym u pacjentki z fot.1.

Fot. 3. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry rąk u fryzjerki, wywołane kontaktem z farbami do włosów

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

konserwujące są szczególnie niezbędne w kosmetykach zawierających wodę i składniki organiczne, które cechuje wyjątkowa podatność na wpływ mikroorganizmów. Substancje konserwujące stosowane w kosmetykach muszą spełniać wiele wymagań; przede wszystkim muszą być bezpieczne, a więc nietoksyczne, dobrze tolerowane, nie powinny wchłaniać się przez skórę i błony śluzowe. Ważne jest również, aby wykazywały aktywność wobec szerokiego spektrum drobnoustrojów, nie zakłócając jednocześnie naturalnej flory bakteryjnej egzystującej saprofitycznie na powierzchni skóry. Istotne jest także uwzględnienie możliwości interakcji między konserwantami a innymi składnikami preparatu. W praktyce stosuje się najczęściej odpowiednio dobraną mieszaninę konserwantów, aby uzyskać szersze spektrum aktywności przeciwdrobnoustrojowej. Rodzaj używanych preparatów oraz wielkość stężeń jest regulowana odpowiednimi przepisami, często różnymi w poszczególnych krajach. Dzięki zastosowaniu konserwantów, produkty kosmetyczne zachowują swe właściwości w długim czasie. Z uwagi jednak na ich potencjalne właściwości drażniące i/lub alergizujące, należy zminimalizować ich udział w produktach, które mają służyć przede wszystkim pielęgnacji – warto zwrócić uwagę na deklarację terminu trwałości, a także na jakość i rodzaj opakowania. Niektórzy producenci decydują się na skracanie terminu trwałości kosmetyku, ponieważ pozwala to na ograniczenie ilości substancji konserwujących, a tym samym zmniejsza się ryzyko wystąpienia ewentualnych reakcji niepożądanych. Ponadto niemal każdy składnik kosmetyku, nawet oceniany pod względem alergologicznym jako bezpieczny, sporadycznie, w sprzyjających okolicznościach może uczulić. W przypadku podejrzenia alergii na kosmetyki, istnieje możliwość wykrycia czynnika uczulającego przy użyciu przeznaczonych do tego celu wystandaryzowanych badań alergologicznych, tzw. testów płatkowych (naskórkowych), z użyciem gotowego produktu kosmetycznego, lub poszczególnych składników recepturowych. W testach tych nakłada się badany preparat w stężeniu użytkowym na skórę pleców lub przedramion ochotników pod opatrunkiem okluzyjnym, a następnie ocenia się stan skóry w miejscu testu po upływie 48 i 72 godzin. Problem niepożądanych zmian na skórze po stosowaniu kosmetyków, a zwłaszcza zmian zapalnych dotyczy przede wszystkim osób ze skórą wrażliwą, skłonną do podrażnień i odczynów alergicznych. Skóra wrażliwa to pojęcie nie mające ścisłej definicji, najczęściej używane w odniesieniu do złej tolerancji preparatów stosowanych na skórę, w tym głównie kosmetyków. Osobom uczulonym na kosmetyki poleca się tzw. produkty hypoalergiczne. Nazwę hypoalergiczne mogą uzyskać tylko te preparaty, które spełniają określone kryteria jakościowe, potwierdzone badaniami laboratoryjnymi i klinicznymi, w tym testami płatkowymi wykonywanymi w grupie osób z alergicznymi schorzeniami skóry. W związku z coraz większym rozpowszechnieniem alergii, rośnie zapotrzebowanie na bezpieczne, hypoalergiczne produkty kosmetyczne. Wprawdzie nawet najlepszy kosmetyk hypoalergiczny nie gwarantuje stuprocentowego bezpieczeństwa, ale istnieje znacznie większa pewność jego dobrej tolerancji.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

reklama

produkcja | 25

26 | produkcja produkcja

artykuł sponsorowany

HY-LITE

narzędzie do szybkiej kontroli czystości produkcji * dr Wiesława Kuchta

W nowoczesnym laboratorium trudno wyobrazić sobie sprawną i efektywną pracę bez stosowania szybkich metod badawczych. W laboratoriach produkcyjnych szczególny nacisk położony jest na kontrolę czystości produkcji. Sprawdzamy czystość rąk pracowników, czystość urządzeń i powierzchni produkcyjnych. Nie trzeba nikogo przekonywać, jak ważne są te badania dla jakości produktów.

Niewiele jest laboratoriów, które stosują tylko tradycyjne metody

świetlnych i w związku z tym wyższe wartości RLU. Jak interpretować

badania czystości produkcji. Są to oczywiście badania wiarygodne, ale

otrzymane wyniki? Oczywiście w literaturze znajdziemy wytyczne na

na wyniki trzeba czekać kilka dni. Trudno jest po kilku dniach przekazać

temat wartości akceptowalnych w różnych gałęziach przemysłu, ale

do Działu Produkcji informację, że urządzenie, które użyli do produkcji,

każde laboratorium może bardzo szybko ustalić własne limity.

było jednak zakażone mikrobiologicznie. Ale od czego mamy luminometr

Aparat jest niewielki, lekki, zmieści się w każdym laboratorium,

Hy-Lite ?! W ciągu kilku minut otrzymujemy wiarygodny wynik o stanie

można go używać także na produkcji. Obsługa Hy-Lite ® jest bardzo

czystości urządzeń produkcyjnych, powierzchni, czy rąk pracowników.

prosta, badania mogą wykonywać laboranci lub pracownicy produkcji.

Zasada działania aparatu Hy-Lite wykorzystuje istnienie w każdej

Do aparatu podłączona jest drukarka, która na bieżąco drukuje wyniki.

żywej komórce ATP – związku odpowiedzialnego za przenoszenie energii

Jest też oczywiście oprogramowanie w języku polskim, dzięki któremu

podczas procesów metabolicznych. Znajduje się on zarówno w mikroor-

możemy zbierać, opracowywać i przeglądać wyniki. Na uwagę zasługuje

ganizmach, ale także w pozostałościach organicznych, które mogą być

fakt, że badanie można wykonać w ciągu dwóch godzin od pobrania

potencjalnym pokarmem dla drobnoustrojów.

wymazu, dzięki temu możemy zebrać dowolną ilość wymazów na

Metoda przeprowadzenia badania jest bardzo prosta, a sam test trwa kilka minut.

produkcji, a ich analizę wykonać po powrocie do laboratorium. Można również zabrać Hy-Lite ® na produkcję i tam wykonywać badania,

Za pomocą wymazówki zbieramy zanieczyszczenia z badanej powierzchni, następnie wypłukujemy wymazówkę w zbiorniczku z pły-

a wyniki od razu podawać pracownikom. Nie tylko KJ nie wyobraża sobie kontroli czystości bez Hy-Lite ®.

nem w specjalnym piórze i za pomocą jednego

Jest on również lubiany przez pracowników Działu Produkcji. Bardzo

kliknięcia uruchamiamy reakcję enzymatyczną.

często zdarza się, że oprócz wymazów wykonywanych zgodnie z planem

Jeśli na badanej powierzchni znajdowało się ATP

badań, wykonywane są również dodatkowe wymazy na życzenie Działu

(czyli bakterie lub resztki organiczne), zostaje

Produkcji, który w różnych sytuacjach podbramkowych prosi o wykona-

uruchomiona reakcja enzymatyczna, w wyniku

nie „szybkiego testu”.

której uwalniania jest energia w postaci błysku światła. Aparat mierzy natężenie tego światła i podaje je w tzw. RLU – względnych

Hy-Lite ® jest szczególnie przydatny w zakładzie produkcyjnym, gdzie czas i szybkość podejmowania decyzji przekładają się na pieniądze i gwarantują wysoką jakość.

jednostkach świetlnych. Zasada jest prosta: im więcej brudu na badanej powierzchni, tym więcej impulsów

3/2010

* Artykuł opracowano na podstawie doświadczeń znanej firmy kosmetycznej, która od wielu lat wykorzystuje aparat Hy-Lite ® do kontroli czystości produkcji.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

28 | produkcja produkcja

Higiena

w procesie produkcji wyrobów kosmetycznych

Irmina Makulec – Niewiarowska

Rynek stawia przed producentami coraz to nowsze wyzwania np. w postaci wyłączania z użycia w kosmetykach naturalnych pewnych grup konserwantów czy też nacisku na większą dbałość o środowisko poprzez nieużywanie środków do mycia z fosforem i chlorem jednocześnie oczekując, że kosmetyki nadal będą wolne od zanieczyszczeń w tym również mikrobiologicznych. Może to stanowić dla niektórych fabryk wyzwanie oraz być impulsem zmuszającym do przeanalizowania sposobu zabezpieczania wysokiego poziomu higieny.

W firmie wytwarzającej wyroby kosmetyczne powinien być opracowa-

Plan higieniczny nie może być „zamrożony”

ny i wdrożony plan higieniczny procesu produkcji kosmetyków. Planem

i należy go modyfikować w zależności od

tym powinien być objęty cały zakład wytwarzający wyroby kosmetyczne

zmieniających się warunków

począwszy od pracowników poprzez pomieszczenia produkcyjne

w fabryce (wiek fabryki,

i biurowe, materiały startowe i maszyny produkcyjne, a zakończywszy

modyfikacje maszyn,

na samochodach, którymi wyrób jest wywożony. Dobrze, gdy przy

zmiana typu pojemni-

jego tworzeniu zaangażowany jest nie tylko specjalista mikrobiolog

ków przechowawczych,

(jak to najczęściej ma miejsce), ale również przedstawiciele wszystkich

sposób dostarczania

pozostałych działów czy sekcji związanych z produkcją. W trakcie prac

materiałów startowych,

zespołu powinny zostać określone metody sprawdzania poziomu higieny,

zmiana otoczenia bu-

wyznaczone poziomy akceptacji dla różnych obszarów oraz opracowane

dynków produkcyjnych, itd). Środki

algorytmy postępowania.

do mycia i dezynfekcji używane w fabryce powinny być często

Zespół w trakcie opracowywania planu powinien przeanalizować

zmieniane. Dobór nowych środków powinien opierać się nie tylko

między innymi:

na deklarowanych przez producenta własnościach, ale również na

• wiek i umiejscowienie zakładu,

analizie wyników badań jego aktywności w warunkach konkretnej

• rodzaj produkowanych kosmetyków z uwzględnieniem trendu,

fabryki z jej obciążeniem np. mikrobiologicznym.

• typ i wiek maszyn produkcyjnych,

Bardzo ważną rolę, jeśli nie najważniejszą w utrzymaniu higieny

• rodzaj i pochodzenie używanych materiałów startowych,

produkcji odgrywają szkolenia pracowników. Powinny one swoim

• proces produkcji wyrobu gotowego ze szczególnym zwróceniem

zakresem obejmować higienę produkcji i GMP. Szkolenia te powinny

uwagi na potencjalnie niebezpieczne ze względów higienicznych

być regularne i dostosowane do potrzeb fabryki tak, aby każdy pra-

etapy produkcji,

cownik wiedział jakie praktyki w jego obszarze pracy są ze względów

• metody mycia maszyn produkcyjnych i drobnego sprzętu pomocniczego oraz sposób ich przechowywania, • metody mycia hal produkcyjnych, • sposób dostarczania do fabryki surowców startowych i wysyłania wyrobu gotowego,

higienicznych zakazane i dlaczego. Dobrą metodą przekazywania tych informacji i ich utrwalania jest wizualizacja w postaci zdjęć czy piktogramów. Dobrze opracowane, wdrożone i przestrzegane plany higieny produkcji pomagają ustrzec zakład produkcyjny przed sytuacjami

• fluktuację pracowników,

kryzysowymi i ułatwiają ich opanowanie a w związku z tym zmniejszają

• wyniki wcześniejszych badań środowiska produkcji.

koszty związane z utrzymaniem wysokiej jakości wyrobów.

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

produkcja | 29

artykuł sponsorowany

Zanim wprowadzisz kosmetyk na rynek Laboratorium Ella

Przemysł kosmetyczny dostarcza nam coraz więcej i coraz lepszych wyrobów służących do pielęgnacji skóry. Każdy wprowadzany na rynek nowy kosmetyk, zanim dostanie się do rąk użytkownika powinien przejść szereg badań gwarantujących jego jakość i bezpieczeństwo. Dobra jakość środków kosmetycznych chroni zdrowie użytkowników oraz zapobiega stratom ekonomicznym producentów.

Działające od 2002r. Laboratorium Ella wykonuje właśnie takie bada-

z ryzykiem chorób skóry, a także proszków, płynów do prania i płynów

nia. Są to badania mikrobiologiczne, badania dermatologiczne, badania

do płukania tkanin.

aplikacyjno – użytkowe, badania fizyko-chemiczne, a także sporządzanie

Przeznaczone do badania produkty testowane są także przez grupę

oceny wpływu kosmetyku na bezpieczeństwo zdrowia ludzi. Przedmio-

osób reprezentujących potencjalnych użytkowników w codziennej

tem naszych badań są również wyroby chemii gospodarczej.

aplikacji. Badanie to (aplikacyjno-użytkowe), pozwala na poznanie

Wg światowych wymagań, wyroby kosmetyczne powinny pod względem czystości mikrobiologicznej odpowiadać jakości produktów farmaceutycznych. Wytwarzanie kosmetyków jest narażone na działanie

własności użytkowych oraz udowodnienie deklarowanych efektów działania i dodatkowe potwierdzenie bezpieczeństwa. Producent kosmetyku powinien sporządzić normę lub specyfikację

drobnoustrojów. Mimo nowoczesnych procesów technologicznych

dla wytwarzanego przez siebie produktu, obejmującą skład lub

i ścisłego przestrzegania określonych norm postępowania istnieje ryzyko

charakterystykę, zakres zastosowania, właściwości organoleptyczne i fi-

pozostania pewnej ilości mikroflory resztkowej.

zykochemiczne, wymagane limity, metody oznaczenia tych właściwości,

Badania mikrobiologiczne wyznaczone przez Rozporządzenie Ministra

częstotliwość wykonywania badań. Ma to na celu identyfikację danego

Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. Dz.U. Nr 9 z 2003 r. ukierunkowane

produktu oraz umożliwia właściwą kontrolę jakości. Producent zobo-

na wykrywanie ogólnej liczby bakterii tlenowych, drożdży, zarodników

wiązany jest posiadać świadectwa potwierdzające zgodność produktu

pleśni, gronkowców chorobotwórczych, Pseudomonjas Aeruginosa,

z normą zakładową oraz świadectwa badań okresowych (określonych

sugerują, że te właśnie drobnoustroje wyznaczają jakość mikrobiologicz-

w normach). Oferta naszego laboratorium obejmuje:

ną produktów kosmetycznych.

• ocenę czystości mikrobiologicznej surowców, półproduktów,

Badania dermatologiczne to testy płatkowe (testy naskórkowe).

opakowań, produktów końcowych,

Służą one do wykrywania alergii kontaktowej (alergii typu późnego)

• badania dermatologiczne, w tym test HRIPT,

na związki drobnocząsteczkowe zawarte w kosmetykach lub produk-

• badania aplikacyjno-użytkowe i aparaturowe,

tach chemii gospodarczej (np. substancje zapachowe, konserwanty).

• opracowanie normy i badania na zgodność z normą,

Zapis i interpretacja wyników wynika z doświadczenia badającego

• analizy fizykochemiczne surowców i produktów gotowych,

– specjalisty lekarza dermatologa i opiera się na zasadach zgodnych

• ocenę wpływu kosmetyku na bezpieczeństwo zdrowia ludzi.

z systemem Międzynarodowej Grupy Badającej Wyprysk Kontaktowy Możliwości Laboratorium ELLA opierają się na wysoce wykwalifiko-

(ICDRG). Innym ważnym badaniem dermatologicznym, przydatnym w ocenie

wanym personelu z dużym doświadczeniem zawodowym, oraz wielolet-

ryzyka alergii, jest test przewlekłej ekspozycji na alergen - HRIPT. Zaletą

niej praktyce w dziedzinie badania jakości produktów kosmetycznych.

HRIPT jest ocena potencjalnych właściwości uczulających i drażniących

Badania wykonywane są zgodnie z przepisami zawartymi w Ustawie

badanego produktu przez kilkutygodniową ekspozycję kilkudziesięciu

o kosmetykach, normami krajowymi oraz z zastosowaniem Dyrektyw

osobowej grupy ochotników na dany produkt, nakładany w teście

Unii Europejskiej, a uzyskane wyniki przedstawione w przejrzysty

naskórkowym.Test ten pozwala nie tylko na ocenę ryzyka uczulenia

sposób w raportach. Więcej informacji możesz uzyskać na naszej stronie

kontaktowego, ale także ocenia właściwości drażniące. Przydatny jest

internetowej www.lab-ella.waw.pl lub wysyłając zapytanie na adres:

zwłaszcza do oceny kosmetyków przeznaczonych dla dzieci, osób

laboratorium.ella@neostrada.pl

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

3/2010

30 | produkcja

EST

A-T

. IT

Fot

Fot. 1. Candida albicans

Badania mikrobiologiczne potwierdzające deklarowane działanie przeciwdrobnoustrojowe kosmetyków dr inż. Magdalena Garbolińska

Specjalistyczne Laboratorium Badawcze „ITA TEST”

Ważnym elementem w codziennym życiu człowieka jest zachowanie właściwej higieny skóry całego ciała. Głównym jej celem jest regulacja, a nawet zmniejszenie liczebności mikroorganizmów chorobotwórczych bytujących na powierzchni skóry. Skóra człowieka charakteryzuje się stałą mikroflorą, która w warunkach normalnych pozostaje w naturalnej równowadze jakościowej i ilościowej odgrywając znaczącą rolę w systemie obronnym skóry.

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

W zależności od różnych czynników tj. temperatura, wilgotność,

pH skóry mogą być wywołane przez różne organizmy patogenne,

odczyn pH, w szczególności wiek i płeć człowieka, mikroorganizmy

w szczególności przez bakterie chorobotwórcze oraz grzyby, najczęściej

zasiedlające skórę różnią się miejscem lokalizacji na jej powierzchni.

drożdżaki z gatunku Candida albicans. Mikroorganizmy te „odkwaszają”

Najczęstszym przykładem zakłócenia równowagi flory bakteryjnej

środowisko i tym samym czynią je bardziej podatne na liczne infekcje

skóry jest trądzik młodzieńczy, pojawiający się w okresie dojrzewania.

bakteryjne. Na naturalną mikroflorę okolic intymnych wpływają

Pod wpływem „huśtawki” hormonalnej dochodzi do nadmiernej pracy

negatywnie czynniki takie jak: niewłaściwa codzienna pielęgnacja,

gruczołów łojowych. Ujścia porów i mieszków włosowych zostają

kąpiele w zbyt ciepłej wodzie, kuracja antybiotykowa bądź choroby

zablokowane, tworzą się beztlenowe warunki sprzyjające rozwojowi

np. cukrzyca, alergie czy też zaburzenia hormonalne. Szczególnie

bakterii z rodzaju Propionibacterium sp., odpowiedzialnych za powsta-

zmiany hormonalne mogą powodować wzrost odczynu pH, co sprzyja

wanie zmian trądzikowych. Zwłaszcza bakteria Propionibacterium acnes

przede wszystkim infekcjom grzybiczym oraz bakteryjnym. Dodatkowo

wytwarza metabolity, które prowadzą do powstawania stanów zapalnych,

rozregulowanie poziomu hormonów sprzyja zachwianiom odczynu

ułatwiających wtórne zakażenia skóry (np. gronkowcami czy paciorkow-

środowiska i tym zaburzeniom równowagi drobnoustrojów. Zjawisko to

cami), co może prowadzić do powstania zmian o charakterze ropnym.

jest najczęściej obserwowane we wczesnym okresie ciąży. Dlatego też

Do głównych przedstawicieli stałej mikroflory zasiedlającej skórę

podczas ciąży bardzo ważne jest utrzymanie właściwej higieny całego

w szczególności twarzy i rąk należą m.in.: gronkowce (np. Staphylo-

ciała. Do codziennej higieny intymnej powinno się używać specjalnie

coccus epidermidis, Staphylococcus aureus), ziarniaki, paciorkowce,

przeznaczonych do tego celu preparatów, które nie zaburzają naturalnej

pałeczki (np. z rodzaju Corynobacterium) oraz bakterie beztlenowe

mikroflory skóry, a jednoczenie działają hamująco na patogeny (tj.

z rodzaju Propionobacterium sp. występujące w głębszych częściach

drożdżaki i bakterie), wspierając naturalną ochronę i zapobiegając przed

mieszka włosowego i gruczołów łojowych, a także grzyby drożdżoidalne

infekcjami.

z rodzaju – Candida sp. – bytujące głownie na skórze m.in. w okolicach

Celem badań stwierdzających działanie przeciwdrobnoustrojowe jest

międzypalcowych. Drożdżaki te występują fizjologicznie przede

potwierdzenie lub wykluczenie deklarowanych własności antybakteryj-

wszystkim na skórze stóp oraz błonach śluzowych, a zmiany chorobowe

nych bądź tez antygrzybiczych badanych preparatów kosmetycznych.

powodują dopiero wtedy, kiedy zaistnieją dodatkowe sprzyjające warunki

Zakres badań obejmuje określenie właściwości przeciwdrobnoustro-

(np. wilgotność skóry, brak higieny). Dlatego też skóra stóp narażona jest

jowych, ocenę bakteriobójczego i grzybobójczego działania preparatu

na działanie wielu szkodliwych czynników i bardzo ważne jest właściwe

względem patogennych szczepów testowych oraz ocenę oddziaływania

utrzymanie jej higieny poprzez stosowanie odpowiednich przeciwdrob-

preparatu na mikroflorę bakteryjną skóry w miejscu jego stosowania.

noustrojowych preparatów.

Wśród wyrobów podlegających badaniu można wyróżnić następujące

Należy też wspomnieć o bardzo ważnej roli preparatów przezna-

rodzaje kosmetyków: • kosmetyki do pielęgnacji skóry twarzy skłonnej do wykwitów, zmian

czonych do pielęgnacji okolic intymnych. Organizm zdrowej dorosłej kobiety sam potrafi regulować i zachować równowagę składu mikro-

ropnych, trądziku;

flory okolic intymnych. W jej skład wchodzą między innymi pałeczki

• kosmetyki antybakteryjne do mycia skóry ciała m.in. do rąk; • kosmetyki do pielęgnacji skóry stóp;

środowisku staje się ono niesprzyjające dla rozwoju bakterii chorobo-

• antyperspiranty, dezodoranty do ciała;

twórczych oraz grzybów. Zakłócenia równowagi mikroflory i odczynu

• chusteczki antybakteryjne.

Fot. 2 Mieszanina szczepów uzyskanych z wymazu ze skóry

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Fot. ITA-TEST

• kosmetyki do higieny intymnej;

Fot. ITA-TEST

kwasu mlekowego tj. Lactobacillus sp. pozwalające utrzymać kwaśny odczyn środowiska (pH ok. 3,8 - 4,2). Dzięki takiemu specyficznemu

Fot. 3 Propionibacterium acnes

3/2010

Fot. 4. Propionibacterium acnes

Fot. 5. Candida albicans

Wszystkie wymienione powyżej preparaty kosmetyczne powinny

Fot. ITA-TEST

32 | produkcja

Fot. 6. Staphylococcus aureus

Wśród metod badawczych stosowanych w laboratorium ITA-TEST

charakteryzować tym, iż pomagają w utrzymaniu naturalnej równowagi

można wymienić:

mikroflory skóry, stymulując tym samym rozwój bakterii naturalnie

• metodę dyfuzyjną (krążkowa i studzienkowa);

występujących na powierzchni skóry, a jednocześnie hamując rozwój

• metodę zawiesinową.

mikroorganizmów patogennych będących główną przyczyną chorób

W metodzie dyfuzyjnej możemy wyróżnić dwa warianty wykonania

skóry. Dodatkowo aktywność tego typu preparatów względem patogenów

analizy. Pierwszy z nich polega na wgłaskaniu określonej zawiesiny

musi być odpowiednio wysoka (tzn. bakteriostatyczna) i jednocześnie

szczepów testowych (referencyjnych) w podłoże hodowlane a następnie

powinna wykazywać delikatne działanie w stosunku do naturalnej

umieszczeniu centralnie na nim krążka z określoną ilością badanego

mikroflory skóry człowieka.

preparatu - metoda krążkowa (Fot. 1, 2, 3, 4). Drugi wariant polega zaś

W Specjalistycznym Laboratorium ITA-TEST w badaniach potwier-

na wycięciu w przygotowanej wcześniej murawie drobnoustrojów otworu

dzających deklarowane działanie przeciwdrobnoustrojowe produktów

(studzienki), do którego nanosi się określoną ilość badanego preparatu -

kosmetycznych wykorzystuje się metody oparte na procedurach

metoda studzienkowa (Fot. 5, 6, 7).

własnych opracowanych na podstawie metodyki zawartej w Farmakopei

Wynik końcowy obu wariantów analiz metody dyfuzyjnej stanowią

Polskiej i Europejskiej oraz publikacjach metodycznych PZH a także

strefy zahamowania określone na podstawie wzrostu drobnoustrojów lub

normach ISO.

jego braku w strefie kontaktu z preparatem (Rys. 1).

Preparaty podlegające badaniom, sprawdzane są względem m.in. szczepów chorobotwórczych z kolekcji muzealnych (referencyjnych) oraz mieszaniny szczepów pozyskiwanych z wymazów od probantówochotników. Dobór szczepów testowych oraz pobór wymazów od

Kolejnym sposobem wykonania badania jest metoda zawiesinowa po-

probantów-ochotników następuje z konkretnych obszarów ze skóry

legającą na wykonaniu posiewów zawiesiny mikroorganizmów poddanej

w oparciu o miejsce stosowania preparatu oraz w zgodnie deklarowanym

działaniu w określonym czasie przez preparat o deklarowanym działaniu

przez producenta przeznaczeniem danego wyrobu.

przeciwdrobnoustrojowym. Działanie badanego wyrobu określa się na

Rys. 1. Przykładowe objaśnienie sposobu wyznaczania strefy zahamowania wzrostu drobnoustrojów na podłożach hodowlanych

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Fot. 9 Redukcja Candida albicans po 10 minutach kontaktu

Fot. ITA-TEST

Fot. 7. Mieszanina szczepów uzyskanych z wymazów ze skóry

Fot. ITA-TEST

produkcja | 33

Fot. 8. Redukcja Candida albicans po określonych czasach kontaktu na podłożu chromogennym

podstawie redukcji liczby zdolnych do życia bakterii po określonym

Niezmiernie istotne jest, aby wszystkie rodzaje preparatów o de-

czasie kontaktu z badanym preparatem w odniesieniu do kontroli bez

klarowanych właściwościach przeciwdrobnoustrojowych wykazywały

preparatu (Fot. 8, 9).

cechy bakteriobójcze wobec większości patogennych bakterii tlenowych

Wynikiem końcowym z przeprowadzonych analiz jest potwierdzenie

i beztlenowych bytujących na powierzchni skóry oraz właściwości

bądź nie deklarowanego działania wyrobu oraz ocena intensywności

grzybobójcze wobec grzybów w szczególności drożdżaków zasie-

działania względem poszczególnych szczepów pochodzące od proban-

dlających trudno dostępne miejsca na jej powierzchni. Preparaty te

tów – ochotników bądź wybranych szczepów testowych (referencyjnych)

powinny być bezpieczne a jednoczenie skuteczne wobec niepożądanych

chorobotwórczych.

drobnoustrojów.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

3/2010

34 | produkcja

artykuł sponsorowany

Branża kosmetyczna okiem eksperta IT dr Michał Sopiński

Przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją procesową, to jedni z najbardziej wymagających klientów firm wdrażających systemy informatyczne. Branża kosmetyczna, w porównaniu z innymi gałęziami przemysłu produkcyjnego, charakteryzuje się dość niskim zatrudnieniem i bardzo wysokim stopniem automatyzacji procesów.

Projektując rozwiązania informatyczne na potrzeby tej branży, należy

Klienci coraz częściej pytają o inteligentne aplikacje typu „co-jeśli”, które

uwzględnić nie tylko szereg norm i przepisów, wynikających chociażby

same sterują procesem produkcji i modyfikują go w zależności od substratów,

z postanowień dyrektywy REACH, czy wymogów systemu ISO, ale też wziąć

którymi firma w danym momencie dysponuje. Z doświadczenia wiemy też, że

pod uwagę stopień skomplikowania procesów zachodzących w tego typu

firmy działające w sektorze produkcji procesowej potrzebują aplikacji, która

firmach. W przypadku firm będących producentami kosmetyków, największym

współpracując z systemami produkcyjnymi, pozwalałaby na skalowanie

wyzwaniem jest dostarczenie modułu wspierającego sam proces produkcji –

produkcji do dowolnych rozmiarów. Cenna jest też możliwość skonfigurowania

unikalny w przypadku każdej firmy, a nawet pojedynczego produktu.

aplikacji klasy ERP z innymi zupełnie zewnętrznymi aplikacjami takimi jak

Firmy produkujące kosmetyki zmuszone są coraz częściej modyfikować swoją ofertę i wprowadzać na rynek zupełnie nowe produkty. Kreacja nowych kosmetyków, to wynik ogromnej ilości kosztownych i czasochłonnych badań

np. systemy parametrów środowiska produkcyjnego, bilansowania mediów produkcyjnych, czy zarządzania parkiem maszynowym (utrzymania ruchu). Kolejnym wyzwaniem dla dostawców rozwiązań IT, w przypadku branży

i testów, a od strony informatycznej, proces ten wiąże się z koniecznością

kosmetycznej, jest konieczność zapewnienia ścisłej kontroli i bezpieczeństwa.

modyfikacji receptur, procesu planowania zaopatrzenia i harmonogramowania

Systemy informatyczne powinny wspierać producentów kosmetyków

produkcji. Wszystkim tym wyzwaniom musi podołać zaimplementowany

zarówno w przestrzeganiu ustawowych i branżowych norm i przepisów, ale

w danym przedsiębiorstwie, elastyczny system informatyczny.

również dostarczać im narzędzi pozwalających na śledzenie parametrów

Funkcjonalność systemu ERP wspierająca proces produkcji kosmetyków

surowców i produktów na każdym etapie – od zakupu przez przechowywanie

powinna pozwalać na szczegółowe planowanie zużycia surowców i półpro-

i przetwarzanie, pakowanie, magazynowanie aż po dostarczenie gotowych

duktów, uwzględniać różne wersje marszrut, receptur i cykli produkcyjnych,

towarów do odbiorców, a także rejestracja ścieżki powiązań pomiędzy

obsługiwać receptury o nieograniczonej liczbie poziomów, a także admi-

surowcami a gotowym wyrobem, na wypadek, gdyby trzeba było wycofać

nistrować różnymi wersjami zestawień materiałowych (BOM). Wytyczne te

partię produktów zawierających skażony substrat. Procesy te są o wiele

spełnia opracowane przez naszych ekspertów rozwiązanie FullScope Process

prostsze, jeśli aplikacje oparte o system ERP są skonfigurowane z systemami

Industries, oparte na platformie Microsoft Dynamics AX, zapewniające stały

automatycznej identyfikacji oraz narzędziami takimi jak czytniki kodów kresko-

wgląd w proces produkcji na każdym jej etapie.

wych. Byliśmy tak często proszeni o realizację tego typu integracji, że w końcu

System dla przedsiębiorstwa z branży kosmetycznej powinien też

opracowaliśmy autorską aplikację opartą na platformie Microsoft Dynamics

przede wszystkim maksymalizować efektywność produkcji i zapobiegać

AX – Invar Warehouse Master, która zapewnia bezproblemową współpracę

przestojom, stąd przydatną funkcją jest możliwość harmonogramowania

obu systemów. Integracja systemów automatyzuje i tym samym przyspiesza

dostaw substratów i składowania ich, dzięki czemu, firma stale dysponuje

dokumentację i przetwarzanie danych dotyczących poszczególnych towarów

minimalną ilością substratów, która umożliwia jej stałą produkcję. Dobrze

takich jak np. lokalizacja w magazynie. Dzięki temu, niwelujemy ryzyko, że do

jest, gdy oprogramowanie pomaga wykorzystywać surowce z zachowaniem

odbiorcy dostarczony zostanie nie ten towar o trzeba.

zasady FEFO (first-expires-firs-out), co jest szczególnie istotne w przypadku

Systemy klasy ERP oraz zbudowane na ich podstawie aplikacje branżowe

produktów posiadających krótki termin przydatności, takich jak substraty

otwierają przed producentami kosmetyków nowe możliwości. Warto

wykorzystywane w produkcji kosmetyków. Ogromne korzyści przynoszą też

dowiedzieć się o nich więcej, dlatego serdecznie zapraszam na Kongres

automatyczne powiadomienia o kończących się zapasach, dzięki czemu można

Świata Przemysłu Kosmetycznego, na którym dowiecie się Państwo więcej

w porę uzupełnić brakujące składniki.

o rozwiązaniach zaprojektowanych z myślą o Państwa firmie.

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

„TRADE & CONSULT LTD. SP. Z O.O.” SP. K. 02-954 WARSZAWA, UL. KUBICKIEGO 9/6

TEL. +48 22 885 28 11, 885 28 08, FAX +48 22 642 34 98

Firma TRADE&CONSULT LTD. jest wyłącznym przedstawicielem w Polsce hiszpańskiej IRTA GROUP - producenta najnowocześniejszych maszyn do pakowania w różnego rodzaju torby i saszetki produktów farmaceutycznych i kosmetycznych

Saszetkarki pionowe Tirig

Saszetkarki poziome

PAKOWANE PRODUKTY: - ŻELE, - SZAMPONY, - MLECZKA, - MYDŁO W PŁYNIE, - OLEJKI DO KĄPIELI, - KREMY KOSMETYCZNE, - DETERGENTY, - PRODUKTY FARMACEUTYCZNE… - INNE

Vixo

36 | produkcja

Mieszalniki procesowe – prawdy i mity Andrzej Urliński

Stosowanie najnowszych rozwiązań technologicznych przy produkcji farmaceutyków czy kosmetyków stało się powszechnym wymogiem w obecnej kulturze przemysłowej. Jednakże chęć zysku i szybkiego zdobycia jak największej ilości klientów „popycha” wielu producentów urządzeń procesowych do oferowania rozwiązań nie zawsze najlepszych. Niektóre i niejednokrotnie najważniejsze elementy konstrukcji oparte są na pomysłach, które dziś śmiało można uznać za przestarzałe. A mimo to, wielu producentów z godnym podziwu uporem buduje swoje urządzenia wzorując się na nieaktualnych rozwiązaniach. Ile jest zatem prawdy, ile półprawdy, a ile chwytów marketingowych w ich zapewnieniach?

Od kilku lat w Polsce można zaobserwować coraz większą ekspansję zachodnich producentów maszyn procesowych, służących w przemyśle farmaceutycznym oraz kosmetycznym do produkcji emulsji, zawiesin, maści. Prowadząc batalię o klienta próbują oni przekonać go, iż stosowane przez nich rozwiązania są najlepsze, najbardziej innowacyjne i zgodne z najnowszymi trendami w technologii. Jednak często zachodni producenci nie doceniają stanu wiedzy polskich technologów, którzy od wielu lat zajmują czołowe miejsce wśród twórców nowej generacji wyrobów kosmetycznych i farmaceutycznych. Obecnie, w zasięgu ręki polskich technologów znajdują się wysokiej jakości urządzenia procesowe rodzimej produkcji, które jeszcze do niedawna można było kupić tylko w Niemczech – kraju będącym liderem w tej dziedzinie. Najczęściej spotykanym zabiegiem czysto komercyjnym jest zaniżanie minimalnej pojemności roboczej mieszalnika. Nieprawdą jest, że zawsze można wytworzyć stabilną emulsję wykonując ją w wielkości 10% objętości użytecznej zbiornika. Wynika to z faktu, iż przy założeniach technologicznych uwzględniających wysokie siły ścinania, a tym samym wysoką wydajność homogenizatora oraz mieszadła, może wystąpić bardzo niekorzystne zjawisko kawitacji, które jest niezwykle niebezpieczne dla wytwarzanego produktu, samego urządzenia jak i dla operatora. Ma również negatywny wpływ na skuteczność homogenizacji jak i na dokładność uśrednienia produktu. Według naszych obliczeń

3/2010

Przykładowe rozwiązanie mieszalnika homogenizującego

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

37 minimalna pojemność robocza, jaką możemy przyjąć za optymalną w produkcji np. emulsji to ok. 30% roboczej pojemności mieszalnika. Nieprawdą jest również, że tylko mieszadła przeciwbieżne są w stanie uśrednić produkty o wysokiej lepkości. Zastosowanie mieszadła

Ze względu na fakt, iż konstrukcja mieszadeł przeciwbieżnych nie jest w stanie uchronić produkt przed zanieczyszczeniem, akceptacja przy prawidłowo wykonanej walidacji jest niemożliwa. Kolejnym elementem uniemożliwiającym przeprowadzenie rzetelnej

kotwicowego wyposażonego w blachy kierunkowe oraz zgarniacze

walidacji są homogenizatory napędzane poprzez pas klinowy. Takie

wraz ze statycznymi łamaczami fal, pozwala na uzyskanie identycznego

rozwiązania zastosowane w urządzeniach procesowych nie gwarantują

efektu mieszania, a dzięki dużemu uproszczeniu konstrukcji, znacząco

powtarzalności zaprojektowanej prędkości obrotowej oraz powodują

wpływa na jakość wytworzonego produktu. Natomiast rozwiązanie

zanieczyszczanie kontrolowanej przestrzeni produkcyjnej z powodu

konstrukcyjne mieszadła przeciwbieżnego nie daje całkowitej gwarancji

naturalnego zużycia pasów klinowych. Niestety, często wykorzystuje

ochrony produktu przed zanieczyszczeniami pochodzącymi z uszczelnień

się je w przemyśle farmaceutycznym, umieszczając w pomieszczeniach

mechanicznych czy też panewek lub łożysk, gdyż w warunkach wysokiej

o klasie czystości „C” lub „B”, podczas gdy nie powinny być dopuszczo-

próżni wewnątrz zbiornika, zanieczyszczenia te zostaną zassane do strefy

ne do pracy w pomieszczeniu o dużo niższych wymogach higienicznych.

mieszania, a tym samym do produktu. Istnieje kilka podstawowych zasad, którymi powinien kierować się

Optymalnym rozwiązaniem umiejscowienia homogenizatora jest jego pionowy montaż w dennicy zbiornika oraz napęd bezpośrednio

producent przy konstruowaniu mieszadła:

przekazany z wału silnika. Nierzadko spotykane ułożenie poziome,

1. Brak martwych stref w przestrzeni mieszalnika, szczególnie w bardzo

bardzo utrudnia właściwą recyrkulację produktu, szczególnie o pod-

newralgicznym miejscu, jakim bez wątpienia jest przestrzeń w okolicy

wyższonej lepkości i dużej gęstości. I dlatego, aby wspomóc wydajność

wału głównego mieszadła;

homogenizatora, europejscy producenci stosują dodatkowo różnego

2. Ograniczenie do minimum ilości elementów zastosowanych do

rodzaju śmigiełka oraz pompy krzywkowe, które mają za zadanie

skonstruowania mieszadła przy jednoczesnym zagwarantowaniu

wesprzeć działanie homogenizatora poprzez wpompowanie gęstego

braku martwych stref w przestrzeni produkcyjnej mieszalnika;

produktu do jego komory. Jednakże pomimo takiego rozwiązania, efekt

3. Konstrukcja, pozwalająca na skuteczne mieszanie produktu zarówno

homogenizacji nadal będzie ograniczony z powodu zbyt długiej drogi

w pionie jak i w poziomie oraz jego recyrkulacja (co jest najważniejsze

pomiędzy zbiornikiem a homogenizatorem, a zastosowane „wspomaga-

dla właściwego uśrednienia produktu bez użycia homogenizatora).

cze” będą stwarzały dodatkowe problemy z umyciem. reklama

38 | produkcja

Przykładowe rozwiązanie mieszalnika procesowego w przemyśle farmaceutycznym

Zatem homogenizator powinien być tak zaprojektowany, aby możliwy

homogenizującego). Niejednokrotnie również, producenci nazywają

był jego montaż bezpośrednio w centralnym punkcie dna zbiornika

homogenizatorem element złożony tylko ze śmigła i uzębionego statora.

urządzenia procesowego, a konstrukcja tak zbudowana, aby w komorze

Tymczasem taka konfiguracja nadaje się wyłącznie do zastosowania

znajdował się wyłącznie homogenizator bez dodatkowych elementów,

w mieszalnikach zadaniowych, a nie procesowych, z uwagi na fakt, iż nie

podnoszących tylko koszt mieszalnika. Jednocześnie, bez względu

zagwarantuje 100% powtarzalności. Prawidłowo zaprojektowany homo-

na lepkość czy gęstość produktu, gwarantował on przeprowadzenie

genizator powinien zapewnić wykonanie stabilnej emulsji przy prędkości

homogenizacji na różnych etapach procesu, zarówno przy wysokich jak

liniowej określonej dzisiaj w granicach 30 m/s, a w razie potrzeby

i przy niskich temperaturach. Ta uniwersalność jest szczególnie istotna

wyższej. Idealnym rozwiązaniem jest homogenizator czterogrzebieniowy

w sytuacji, gdy technologia wymaga wprowadzenia jednego z surowców

umożliwiający wykonanie stabilnej emulsji wielofazowej.

w takim momencie procesu, w którym produkt osiąga bardzo wysoką

Bardzo ważnym elementem projektowym homogenizatora są przede

lepkość. W przypadku homogenizacji odbywającej się tylko wewnątrz

wszystkim wartości określające przesunięcia fazowe pomiędzy rotorem

zbiornika, urządzenie nie będzie w stanie zagwarantować dokładnego

a statorem, a nie tylko odpowiednia wielkość szczeliny. Przesunięcia

uśrednienia masy, co jest nie do zaakceptowania, jeśli wprowadzanym

fazowe rotor-stator mają istotny wpływ na pracę homogenizatora gdyż

elementem jest substancja stanowiąca aktywny składnik końcowego

nieprawidłowo dobrane, mogą stać się przyczyną wystąpienia kawitacji,

produktu. Zatem właściwe uśrednienie tego składnika w całej objętości

nawet przy odpowiedniej ilości produktu w zbiorniku.

produktu jest aspektem najważniejszym i jedynie homogenizacja z zewnętrznym obiegiem typu by-pass może to zapewnić. Częstym chwytem marketingowym stosowanym przez producentów

Uwzględniając poruszoną w niniejszym artykule problematykę, technolog powinien zachować dystans w stosunku do zapewnień producentów o wyższości ich urządzeń nad urządzeniami konkurencji

jest próba przekonania klientów, iż zastosowanie minimalnych szczelin

mając na uwadze fakt, że wielu z nich nadal stosuje rozwiązania technicz-

pomiędzy rotorem a statorem rzędu nawet 0,2 mm w homogenizatorze

ne – nieaktualne i pozostające w tyle za współczesnymi wymogami.

pozwoli na wykonanie bardziej stabilnego produktu oraz umożliwi wy-

Dlatego też, przed podjęciem decyzji o wyborze odpowiedniego

tworzenie nanoemulsji. Jednakże to, co na pewno otrzymamy, to znaczne

urządzenia procesowego, powinien wziąć pod uwagę tylko te rozwiązania

podwyższenie temperatury na uzębieniu homogenizatora mogące

konstrukcyjne, które będą w stanie zapewnić uzyskanie produktu

doprowadzić do krystalizacji na powierzchni rotora i statora niektórych

zgodnego z oczekiwaniami. Wówczas będzie miał pewność, że otrzyma

surowców oraz znaczny wzrost poziomu hałasu (taki homogenizator

produkt o wysokiej, zawsze powtarzalnej jakości.

staje się generatorem hałasu, a nie kluczowym podzespołem mieszalnika

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

40 | produkcja

artykuł sponsorowany

Badanie współczynnika ochrony przeciwsłonecznej UV metodą in vitro dr n med. Adam Wroński DIAGNOSTIC-TEST Białystok

Badanie współczynnika ochrony przeciwsłonecznej SPF i ocena skuteczności składników absorbcyjnych promieniowania ultrafioletowego to niezwykle ważne elementy dla współczesnego przemysłu kosmetycznego. W celu określenia współćzytnnika ochroy UV najczęściej stosowana jest metoda in vivo. C

Badanie in vivo w różnych częściach świata regulowane jest różnymi

renomowanych firm w tworzeniu swoich produktów. Dzięki szybkim,

przepisami: COLIPA (Europa), FDA (USA), JCIA (Japonia), BOOT’s (Au-

powtarzalnym wynikom badań istnieje możliwość doskonalenia, poprawy

staralia). Jednak z powodu dużych kosztów i długiego czasu oczekiwania

produktu już w czasie jego tworzenia.

na wyniki a przede wszystkim z powodu narażania zdrowia probantów na ekspozycję na promieniowanie UV od lat wielu firmy dynamicznie pracują nad stworzeniem urządzeń do określenia skuteczności ochrony UV metodą

Jednym z takich nowoczesnych urządzeń jest analizator UV-2000s firmy Labmsphere.

CMY

Został on specjalnie zaprojektowany, aby sprostać obecnym,

in vitro. Współczesne liczne publikacje naukowe podkreślają, iż nowocze-

rygorystycznym kryteriom jakości, zmieniających się potrzeb pracowników

sne urządzenia określające SPF in vitro, dają wysoce porównywalne wyniki

uczestniczących w tworzeniu, rozwoju i badań in-vitro nad filtrami

pomiędzy sobą. Najważniejszy jest jednak fakt iż wyniki badań metodą

przeciwsłonecznymi. Zastosowana nowoczesna technologia High Dynamic

in vitro ściśle korelują z wynikami in vivo. Również w Polsce istnieją

Range i linijnego podwójnego spektrometru diodowego w połączeniu

firmy dysponujące bardzo nowoczesną aparaturą służącą do określenia

z ksenonową lampą błyskową daje wiarygodne i powtarzalne wyniki

współczynnika ochronny UV metodą in vitro. Z ich usług korzysta wiele

pomiarów. Urządzenie daje możliwość otrzymania pierwszego wyniku już po niespełna 5 sekundach. Aparat automatycznie oblicza: SPF, stosunek UVA do UVB oraz krytyczną długość fali. W określeniu współczynnika w zależności od potrzeb mamy możliwość zastosowania się do zaleceń i wytycznych COLIPA, FDA lub BOOTS’a. Wbudowana funkcja sprawozdania generuje wszelkie konieczne informacje takie jak data, czas, imię nazwisko operatora, identyfikacje próbki, i wszelkie mierzone próbne i końcowe parametry. Sprawozdania można analizować na komputerze, wydrukować, albo eksportować jak tekst do bazy danych do dalszych przeglądów i analiza. UV-2000S jest doskonałym urządzeniem dającym możliwość oceny pod różnym kontem zależnie od potrzeb, skuteczności ochrony przed promieniowaniem UV.

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

42 | produkcja surowce

Liposomy – ważne składniki preparatów kosmetycznych

Alina Bazan

Zakład Doświadczalny „Organika” Sp. z o.o.

dr hab. inż. Anita Przepiórkowska

Politechnika Łódzka, Instytut Polimerów i Barwników

W ciągu ostatnich 10 lat na rynku kosmetycznym obserwujemy szybki rozwój nowych wyrobów kosmetycznych zawierających składniki, które wykazują bardziej skuteczne i kompleksowe działanie w kontakcie ze skórą człowieka, a przy tym nie wywołują reakcji alergicznych. Dowodem tego są wyniki badań skuteczności działania danego kosmetyku oraz badania aplikacyjne na skórze człowieka metodą in vivo, które dowodzą o bezpiecznym stosowaniu produktów kosmetycznych przez potencjalnych użytkowników.

Surowce zawarte w danym wyrobie kosmetycznym powinny

czy olejki roślinne, zgromadzone są w bardziej zewnętrznej warstwie

dodatkowo wspomagać naturalne mechanizmy, które regulują system

lipidowej 3). Tak więc liposomy tworzą kuliste formy membranowe,

uwodnienia skóry jak również nadawać jej odpowiednią elastyczność

których struktura w uproszczeniu podobna jest do struktury cebuli.

i gładkość, a przy tym wykazywać kompatybilność z innymi surowcami. Obiecującym trendem z gamy surowców stosowanych w kosmetyce są liposomy naturalne. Liposomowe struktury odkryte zostały w 1961 roku przez D. Banghama. Początkowo nazywane banghosomami z czasem liposomami1), zbudowane są z takich samych składników lipidowych co błony biologiczne, zarówno w strukturze i składzie, co daje im przewagę nad innymi surowcami stosowanymi w kosmetyce. Dodatkowo ich budowa sprzyja przenoszeniu substancji aktywnych do wnętrza naskórka co wpływa na regulację gospodarki wodno-tłuszczowej. Osłonka liposomu Rys. 1 składa się z kilku warstw. Substancje czynne rozpuszczalne w wodzie (hydrofilne), np. kolagen czy ekstrakty roślinne, zawarte są wewnątrz liposomu, natomiast substancje rozpuszczalne w tłuszczach (litofilne), np. niektóre witaminy Rys. 2. Liposomy wielowarstwowe (MLV)-zdjęcie wykonane przy użyciu kriorytowej mikroskopii elektronowej1)

Na warstwy wewnętrzne poszczególnych płatów można byłoby „nakładać” wodę lub rozpuszczone w wodzie komponenty podczas gdy na zewnętrzne strony płatów możliwe byłoby „nakładanie” tłuszczów i składników rozpuszczalnych w tłuszczach/olejach. Taka struktura podwójnych membran umożliwia „naładowanie” liposomów substancjami aktywnymi, które są wzajemnie nie rozpuszczalne np. witaminy Rys. 1. Budowa liposomu2)

3/2010

A, C, E, B5.

e-w ydanie do pobrania na:

wwwww.farmacom.com.pl w.farmacom.com.pl

surowce | 43

Działanie liposomów zawartych w wyrobach kosmetycznych ujawnia

dzanych do wyrobu kosmetycznego ulega przedwczesnemu utlenieniu

się bardzo szybko już po jednym, dwóch dniach stosowania danego

w wyniku działania czynników atmosferycznych, które powodują że

kosmetyku. Spośród wielu korzyści wynikających z obecności liposo-

skóra nie przyswaja wystarczającej ilości substancji. Z drugiej strony

mów w kosmetykach na uwagę zasługuję kilka podstawowych zadań

niektóre substancje aktywne są nieprzepuszczalne przez warstwę rogową

jakie spełnia ten wysokowartościowy nośnik w gotowym produkcie

naskórka tak więc zatrzymują się na jej powierzchni. Te powyższe

kosmetycznym.

mankamenty niwelują nośniki substancji aktywnych, które są doskonale tolerowane przez skórę. Substancje czynne zwarte w liposomach są

Pielęgnacja wysuszonej skóry

zamykane w ich wnętrzu, co chroni je przed niebezpiecznym wpływem

Jedną z podstawowych funkcji preparatu kosmetycznego jest

otoczenia oraz transportowane są w miejsca docelowe naszej skóry, tak

zapewnienie odpowiedniego nawilżenia, które związane jest w dużym

aby mogły w pełni skutecznie oddziaływać ze sobą. Zaletą liposomów

stopniu z obecnością w jego składzie recepturalnym surowców

jest również to, że osłonki liposomowe ulegając w skórze powolnemu

wspomagających naturalne mechanizmy regulujące system uwodnienia

rozpuszczeniu, po czym uwalniają powoli zamknięte w nich substancje

skóry, a co za tym idzie przywrócenie jej odpowiedniej elastyczności

czynne. Powoduje to, że skóra znacznie lepiej i intensywniej przyswaja

i gładkości. Liposomy naturalne te aspekty spełniają. Związki te

potrzebne jej składniki niż w przypadku stosowania zwykłych kremów

charakteryzują się kompleksowym działaniem epidermalnym czyli

do których bezpośrednio dozuje się substancje aktywne. Spośród wielu

naskórkowym. Spełniają one funkcje pewnego rodzaju „opatrunku”

składników aktywnych zamkniętych w liposomach na uwagę zasługują

chroniącego skórę przed nadmiernym odparowaniem wody z głębszych

liposomy zakapsułkowane Koenzymem Q10. Przy zastosowaniu

jej warstw. Ten bardzo ważną cechę zawdzięczają składniom, oraz

systemów zawierających odpowiednią proporcję składników oraz po

wyższości sposobu łagodnego otrzymywania powyższych nośników.

zakapsułkowaniu w liposomach Koenzymu Q10 można uzyskać poprawę

Dzięki swoim właściwościom liposomy stosowane w preparatach

obrazu skóry w każdym wieku 7,8).

kosmetycznych obniżają tzw. współczynnik TEWL (transepidermal water Proteiny

Ekstrakty roślinne

Związki syntetyczne

Inne

kosmetycznym można ocenić poprzez jego wpływ na stopień nawilżenia

Kolagen

Aloes

Witaminy A, C, E

Aminokwasy

skóry. Potwierdzeniem są tutaj pomiary wilgotności skóry po 30 dniach

Elastyna

Tymianek

Pantenol Kwas hialuronowy Kofeina

Koenzym Q10

loss) przeznaskórkową utratę wody, przywracając przy tym elastyczność warstwy rogowej naskórka. Efekt działania liposomów w preparacie

dla liposomu Mix witaminowy bez konserwantów (Z.D. ”Organika” Sp.

Kiełki pszenicy

z o.o.) oraz liposomu dostępnego na rynku z substancjami konserwują-

Chmiel

cymi 4). • Liposom z konserwantami: 40% nawilżenie skóry) 5)

Antybiotyki

Heparyna

Tab. 1. Najczęściej stosowane substancje biologicznie czynne zamykane w liposomach.

• Liposom Mix witaminowy: 42% nawilżenie skóry 6)

Dane dla liposomu Mix witaminowy pochodzą z badań, które przeprowadzono w ramach zlecenia w Laboratorium „ELLA”. Badania zostały sfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ze środków Budżetu Państwa i Budżetu Województwa Podkarpackiego.

Ochrona przed przedwczesnym starzeniem się skóry Substancje aktywne zamknięte w gotowych kompozycjach kremowych, Tabela 1, są substancjami, których działanie ma na celu doprowadzić do prawidłowego funkcjonowania skóry oraz powinny zapewnić wspieranie funkcji obronnych skóry zapobiegając przy tym procesom jej starzenia poprzez zwiększenie elastyczności skóry. Znanych jest wiele produktów kosmetycznych, które zawierają substancje aktywne nie wykorzystane w pełni przez skórę, a mianowicie większość substancji wprowa-

ee--wwyyddaanni ei e ddoo ppoobbr raanni ai a nnaa: :

w w w.farmacom.com.pl

3/2010 3/2010

44 | produkcja surowce na poprawę szorstkości skóry dając uczucie gładkości i jedwabistości. Powyższe informacje są bardzo istotne dla potencjalnego użytkownika, który powinien być zapewniony, że jakość kosmetyku czyli jego skład w pełni wykazuje bezpieczeństwo podczas kontaktu ze skórą.

Podsumowanie Substancje biologicznie czynne są bardzo ważnymi składnikami preparatów kosmetycznych. Pielęgnacja skóry za pomocą kompozycji kremowej zawierającej składniki aktywne sprawia, że skóra staje się gładsza, bardziej napięta i elastyczna. Aby utrzymać skórę w odpowiedniej kondycji, stosuje się preparaty zawierające w swoim składzie składniki aktywne, które umożliwiają zachowanie jej naturalnego statusu i piękna. Szczególnie trudne jest pokonanie bariery lipidowej naskórka, która utrudnia penetrację kosmetyku w głębsze warstwy skóry. Wprowadzenie liposomów do chemii kosmetycznej stało się punktem zwrotnym w tej dziedzinie, ze względu na podobieństwo tych małych „transporterów” do lipidowych barier naskórka 8). Najważniejszą cechą pęcherzyków liposomowych jest ogromne podobieństwo tych małych transporterów do naturalnie występujących błon biologicznych. Dzięki czemu po wprowadzeniu do skóry człowieka nie wywołują reakcji zapalnych i alergicznych. Są nieimmunogenne oraz nie wykazują toksyczności w stosunku do środowiska, w którym się znajdują. Wśród wielu korzyści wynikających z zastosowania liposomów jako nośników substancji aktywnych w gotowych wyrobach kosmetycznych na uwagę zasługuje fakt, iż: • liposomy mogą przenosić substancje aktywne zarówno hydrofobowe jak i hydrofilowe, • ukierunkowują dostarczenie przenoszonej substancji do miejsc docelowych naszej skóry, • liposomy umożliwiają kontrolowanie tempa uwalniania substancji aktywnych w poszczególne warstwy skóry, • gwarantują ochronę przed biodegradacją substancji aktywnych.

Bezpieczne stosowanie liposomów zawartych w produktach kosmetycznych. Każdy produkt kosmetyczny przed wprowadzeniem na rynek powinien zostać przebadany pod względem bezpieczeństwa dla zdrowia człowieka. Dotyczy to również surowców, które dany produkt zawiera. Tego rodzaju badania obejmują metodę in vivo czyli testy aplikacyjne na skórze człowieka. Są to badania dermatologiczne. Tak więc każdy surowiec powinien przed włączeniem do wyrobu kosmetycznego przejść

Literatura 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8)

A. Kozubek, Wstęp do technologii liposomowej, WUW, Wrocław 2004r http://draco.uni.opole.pl A. Jabłońska-Trypuć, R. Czerpak, Surowce kosmetyczne i ich składniki, MedPharm Polska, Wrocław 2008r. R. Astmann, Biochim. Biophys. Acta 1990, 5, 324. Pat. USA 3957971 (1976). A. Bazan, A. Przepiórkowska, (2009), Otrzymywanie i właściwości liposomów, 52. Zjazd PTCh i SiTPChem Łódź, poster. Pat. USA 5605704 (1997). J. Sągała, A. Bazan, Przem. Chem. 2009, 88, nr 7, 832

serię badań, które wykażą bezpieczne działanie w kontakcie ze skórą człowieka oraz zapewnią wysokie walory użytkowe w gotowej kompozycji kremowej. Takie badania zostały wykonane dla liposomów (Z.D. „Organika” Sp. z o.o.) w specjalistycznych placówkach badawczych. Powyższe surowce zostały poddane badaniom dermatologicznym oraz użytkowym,

Praca naukowa współfinansowana ze środków Europejskiego

które w pełni zadecydowały o możliwości wprowadzenia ich do gotowych

Funduszu Społecznego oraz ze środków Budżetu Państwa i Budżetu

wyrobów kosmetycznych. Na podstawie przeprowadzonych badań

Województwa Podkarpackiego, w ramach projektu Wzmocnienie in-

stwierdzono, że badane surowce pod względem stawianym im wymagań

stytucjonalnego systemu wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji

spełniają założenia odnośnie bezpieczeństwa użytkowania, dodatkowo

w latach 2007-2013 w województwie podkarpackim, zrealizowanego

liposomy dobrze się wchłaniają i natłuszczają skórę. Surowiec wpływa

z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki”

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

wwwww.farmacom.com.pl w.farmacom.com.pl

46 | polski przemysł

Znak towarowy a ﬁrma Anna Szajna Patpol – Europejscy i Polscy Rzecznicy Patentowi

Wzrost konkurencji w każdej dziedzinie gospodarki powoduje, że coraz większego znaczenia nabiera ochrona nazw oraz innych oznaczeń przedsiębiorstw, które umożliwiają im wyróżnianie się w obrocie gospodarczym.

Równocześnie nieustannie wzrasta rola znaków towarowych

odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego

i udzielanych na nie praw ochronnych. Dlatego też przedsiębiorcy chcąc

przedsiębiorstwa. Znakiem towarowym może być w szczególności wyraz,

wyróżnić się spośród innych przedsiębiorców działających na rynku

rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna,

powinni zadbać o należytą ochronę zarówno nazwy firmy jak i znaków

w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał

towarowych.

dźwiękowy.

Często zdarza się sytuacja, że nazwa firmy jest jednocześnie

Na znak towarowy może być udzielone tzw. prawo ochronne, które

znakiem towarowym. Niewątpliwie jest to sytuacja najbardziej komfor-

powoduje, że uprawniony nabywa prawo wyłącznego używania znaku

towa dla przedsiębiorcy. Może się jednak zdarzyć tak, że przedsiębiorca

towarowego w odniesieniu do określonych towarów w sposób zawodowy

nie zarejestruje oznaczenia stanowiącego jednocześnie całość lub

lub zarobkowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Czas

część nazwy jego firmy, podczas gdy inny podmiot zaczyna stosować

trwania prawa ochronnego wynosi 10 lat od zgłoszenia znaku w urzędzie

to oznaczenie w obrocie gospodarczym. W sytuacji takiej może dojść

Patentowym z możliwością dalszego przedłużania bez ograniczeń

do sporów.

czasowych.

Firma

możliwości używania tego oznaczenia dla towarów tego samego rodzaju

Ochrona znaku towarowego dla określonych towarów nie wyłącza Firma jest nazwą (oznaczeniem) przedsiębiorcy. Jako oznaczenie

przez inne przedsiębiorstwo, gdy oznaczenie to zawiera nazwę firmy,

przedsiębiorcy służy głównie jego identyfikacji i wyróżnieniu w sto-

lub nazwisko właściciela tego innego przedsiębiorstwa, wyłącznie

sunkach obrotu gospodarczego i prawnego. Firma ma walor dobra

pod warunkiem, że nie zachodzi niebezpieczeństwo wprowadzenia

osobistego stanowi więc dobro osobiste podmiotu (osoby fizycznej,

w błąd odbiorców co do pochodzenia towarów. W takim przypadku,

osoby prawnej i jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, lecz

uprawniony z tytułu rejestracji znaku może jednak żądać, aby używający

wyposażonej w zdolność prawną) będącego przedsiębiorcą i jako taka

to oznaczenie wprowadził do niego stosowne zmiany, wyłączające

podlega ochronie prawnej. Każdy przedsiębiorca - niezależnie od jego

niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd odbiorców co do pochodzenia

formy prawnej - działa pod firmą. Firma ma charakter bezwzględnego

towarów.

prawa podmiotowego, przysługującego przedsiębiorcy i skutecznego erga omnes. W języku potocznym określenie „firma” jest synonimem przedsiębiorstwa.

Kiedy można używać cudzy znak towarowy Używanie znaku towarowego polega w szczególności na umieszczaniu go na towarach objętych rejestracją lub na ich opakowaniach, wpro-

Znak towarowy Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do

3/2010

wadzaniu tych towarów do obrotu, umieszczaniu znaku na dokumentach związanych z wprowadzaniem towarów do obrotu lub związanych ze świadczeniem usług, posługiwaniu się nim w celu reklamy.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

47 A zatem producent np. kremu, którego nazwa przedsiębiorstwa jest jednocześnie zarejestrowanym znakiem towarowym może umieszczać takie oznaczenie na swoich produktach. W takim wypadku funkcje znaku towarowego i oznaczenia przedsiębiorstwa (firmy) są zbieżne. Znak towarowy, odróżniając bezpośrednio towary w obrocie na podstawie ich pochodzenia, pośrednio wskazuje na źródło ich pochodzenia. Może zatem identyfikować przedsiębiorstwo. Natomiast oznaczenie przedsiębiorstwa (firmy), odróżniając w obrocie bezpośrednio dane przedsiębiorstwo lub jego część, może pośrednio wskazać na pochodzenie towarów. Konsekwencją tego jest sytuacja, w której przeciętny nabywca towarów może na podstawie znaku towarowego identyfikować przedsiębiorstwo i odwrotnie. Natomiast w przypadku kolizji między nazwą firmy a znakiem towarowym, tzn. gdy znak towarowy należy do jednego podmiotu, zaś identyczna lub podobna nazwa firmy – do innego podmiotu, prawo do stosowania oznaczenia powinno zostać przyznane temu podmiotowi, którego firma/znak towarowy wcześniej zaistniał na rynku. Należy jednocześnie pamiętać, że rejestracja firmy np. w Krajowym Rejestrze Sądowym nie jest tożsama z uzyskaniem prawa ochronnego na znak towarowy. Rejestracji znaku towarowego dokonuje się w Urzędzie Patentowym RP w Warszawie, uzyskując wyłączne prawo używania znaku towarowego w obrocie gospodarczym w postaci prawa ochronnego na znak towarowy, czego potwierdzeniem jest świadectwo ochronne na znak towarowy. Przedsiębiorstwo może używać wielu zarejestrowanych znaków towarowych, w tym odnoszących się bezpośrednio do firmy lub jej części. Może używać ich w stosunku do wszystkich swoich towarów lub tylko jednego. Uprawniony do używania zarejestrowanego znaku towarowego nie może jednak zakazać używania przez inne osoby w obrocie ich nazwisk lub adresu (nawet jeżeli są one zawarte w zarejestrowanym przez niego znaku towarowym), oznaczeń wskazujących na cechy i charakterystykę towarów, przeznaczenie, pochodzenie, datę wytworzenia czy okres przydatności. Dotyczy to również oznaczenia zarejestrowanego lub oznaczenia podobnego do zarejestrowanego, jeżeli jest to konieczne dla wskazania przeznaczenia towaru, zwłaszcza, gdy chodzi o oferowane części zamienne, akcesoria lub usługi. Dodatkowo, uprawniony nie może zakazać innej osobie używania zarejestrowanego znaku towarowego lub podobnego oznaczenia w obrocie, jeżeli sam znaku tego nie używał w sposób rzeczywisty i zgodny z przepisami ustawy Prawo własności przemysłowej. Z drugiej strony, jeżeli nie zachodzi możliwość wprowadzenia odbiorców w błąd co do pochodzenia towarów, uprawniony z prawa ochronnego na znak towarowy, nie może zakazać posługiwania się przez osobę trzecią nazwą, pod którą prowadzi ona działalność gospodarczą, nawet jeżeli ta nazwa ta zawiera znak towarowy. Prawo własności przemysłowej wytycza, więc granice zgodnego z prawem używania nazwy firmy identycznej z chronionym znakiem towarowym. Granicą, której nie może przekroczyć przedsiębiorca posługujący się firmą identyczną z zarejestrowanym znakiem towarowym jest w świetle powyższego przepisu niemożność używania oznaczenia firmy dla towarów produkowanych przez przedsiębiorcę. W tej sytuacji uprawnionym do wykorzystywania

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

znaku towarowego w zakresie oznaczenia towarów jest podmiot, który uzyskał prawo ochronne na znak towarowy w Urzędzie Patentowym. W szczególnych przypadkach możliwe jest jednak, aby osoby trzecie korzystały z zarejestrowanego znaku towarowego. Używanie przez osoby trzecie zarejestrowanego znaku towarowego nie narusza prawa ochronnego na znak towarowy tylko w sytuacji, gdy odbywa się to w zakresie dozwolonym przez przepisy prawa. Na przykład osoba trzecia, która posługuje się zarejestrowanym znakiem towarowym w sposób niezbędny i rzetelny w przypadku oferowania części zamiennych, akcesoriów, czy usług, nie narusza praw ochronnych do znaku towarowego. Użycie cudzego znaku towarowego mające celu należyte poinformowanie odbiorcy o pochodzeniu i przeznaczeniu towaru oraz wskazujące osobę producenta stanowi tak zwane informacyjne użycie znaku towarowego i nie powinno takiej osoby narażać na nieprzyjemne konsekwencje. Ponadto, Prawo własności przemysłowej reguluje uprawnienia innych osób do korzystania ze znaku towarowego. W świetle tego artykułu osoba, która, prowadząc lokalną działalność gospodarczą w niewielkim rozmiarze, używała w dobrej wierze oznaczenia zarejestrowanego następnie jako znak towarowy na rzecz innej osoby, ma prawo nadal bezpłatnie używać tego oznaczenia w nie większym niż dotychczas zakresie.

Zgłoszenie znaku towarowego przez nieuczciwego współpracownika Ciekawym zagadnieniem jest sytuacja, gdy osoba nieuprawniona np. nieuczciwy współpracownik lub konkurent rejestruje na swoją rzecz pełną nazwę firmy lub dokonuje zgłoszenia znaku towarowego w celu uzyskania ochrony przynajmniej części nazwy. Podobna sytuacja zachodzi w przypadku, gdy do rejestracji cudzego znaku towarowego dochodzi w wyniku nadużycia stosunku zaufania pomiędzy przedsiębiorcami będącymi w stosunkach handlowych. Bardzo często współpracownicy są świadomi braku rejestracji oznaczenia, którym się posługują; w razie konfliktu jeden z nich rejestruje oznaczenie na swoją rzecz uzyskując przez to przewagę nad skonfliktowanym wspólnikiem oraz wyłączne prawo do oznaczani nim sprzedawanych towarów. Powyższy konflikt może zostać rozwiązany polubownie lub w sądzie, jednak warto pomyśleć o zabezpieczeniu praw do znaku towarowego i do firmy zanim do niego dojdzie. Najkorzystniejszym rozwiązaniem jest zgłoszenie znaku towarowego do rejestracji jeszcze przed wprowadzeniem konkretnego towaru na rynek.

3/2010

48 | polski przemysł

Systemy wspomagające proces zarządzania klientami w ﬁrmach kosmetycznych Michał Kołodziej DONE, Business developer

Dla wielu przedsiębiorstw działających w różnych sektorach rynku istotnym problemem jest skuteczne zarządzanie relacjami z klientem. Z marketingowego punktu widzenia funkcjonuje takie pojęcie jak relationship management. Dział ten zajmuje się badaniem oraz analizowaniem relacji z klientem.

Budowanie długofalowej współpracy z odbiorcami naszych usług związane jest z pozyskiwaniem i przetwarzaniem określonej liczby informacji jakie pozyskaliśmy o nich. Do najważniejszych z nich zaliczyć można chęć podejmowania współpracy z naszą firmą, częstotliwość zakupów lub wyboru naszej usługi czy kwoty jakie wydają. Ponadto, dodatkowo przeprowadzając badania dotyczące naszych klientów typu mystery shopping lub analiza ServQual dostajemy szereg dodatkowych parametrów jakie dostarczają nam danych o naszych klientach. W natłoku danych i baz danych trudno jest wyciągnąć odpowiednie wnioski, które właśnie przełożyłyby się na zwiększenie efektywności zarządzania klientami w firmie. Do tego służą specjalne aplikacje zwane CRM (customer relationschip management). W zależności od zaawansowania systemu umożliwia on nam pełny proces zarządzania bazą klientów oraz relacjami z nimi. Analizy dokonywane przez specjalistów jednocześnie wskazują, że firm, które na bieżąco reagują na potrzeby

CRM pozwalający na skuteczne zarządzanie klientami. Prawe okno pozwala na edytowanie i dodawanie akcji powiązanych z określoną firmą

klientów w czasie rzeczywistym mają większe szanse na przetrwanie

tylko szybkie reakcje na potrzeby klientów są elementem prawidłowo

wśród konkurencji. Założenie jakie jest stawiane w budowaniu relacji

zarządzanej firmy.

z klientem jest takie, aby on sam również uczestniczył w procesie tworzenia naszych produktów lub usług. Daje to znaczną przewagę, gdyż

Systemy CRM jakie są wdrażane w firmach właśnie pomagają nam skutecznie analizować potrzeby odbiorców. CRM oparty jest na filozofii gdzie klient i jego potrzeby skupione są wokół firmy oraz ich pracowników. System CRM, w odróżnieniu od standardowych rozwiązań wspomagających zarządzanie firmą, koncentruje się na kliencie i gromadzi informacje, które nie dają się zapisać w postaci liczb. W takim systemie gromadzimy informację nie tylko o już istniejących klientach, ale także tych potencjalnych. Tak więc tworzy się baza danych stanowiąca po pewnym czasie kopalnię wiedzy dla naszego marketingu w branży kosmetycznej. Na rynku znajduje się obecnie wiele rozwiązań, które dostosowane są do małych jak i większych firm. Ich głównym zadaniem jest gromadzenie i analizowanie potrzeb naszych klientów. Większość z nich może być

Widok okna dla dedykowanej aplikacji CRM. System ikon pozwala na intuicyjną nawigację po programie

3/2010

rozbudowywana o kolejne wtyczki czy moduły poszerzające ich zakres funkcjonalny. W dobie rozwoju Internetu bardziej rozbudowane systemy

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

49 Podczas rozpoczęcia pracy na systemie klasy CRM ważnym aspektem jest jego proces wdrożenia w firmie. Wybierając rozwiązanie indywidualnie dostosowane do potrzeb firmy należy mieć na uwadze, że tworzenie CRM powinno być skupione na wszystkich pracownikach. Z doświadczenia widać, że każdy pion firmy, również kosmetycznej, wymaga innych informacji o klientach. Zaangażowanie do zespołu projektowego kluczowych osób z działu na pewno pozwoli uniknąć sytuacji, gdzie poszczególne działy dostają informacje zupełnie niepotrzebne bądź mało istotne z punktu widzenia obsługi klienta (np. dział produkcji kosmetyków będzie miał dostęp do obszaru kontaktów z klientem lub ilości wykonanych zamówień co z punktu widzenia obsługi klienta jest w tym przypadku mało istotną informacją w tym pionie). Podsumowując, systemy CRM są narzędziem niezbędnym w prowadzeniu biznesu ukierunkowanego na obsługę klienta i badanie jego Jeden z widoków systemu pozwalającego na przeprowadzanie analizy ServQual

potrzeb. Gromadzą dane z różnych obszarów zarządzania klientami i dostarczają nam niezbędnej wiedzy na ich temat. Do głowach atutów systemów CRM zaliczyć można:

CRM mogą być skorelowane z serwisami czy sklepami internetowymi. Każdy zakup on-line czy aktywność użytkownika może być rejestrowana w bazie CRM i dokonywana analizie. Dzięki temu nasza firma zawsze będzie wiedziała czego oczekuje od nas klient i jakie produkty czy usługi

• komplementarność: gromadzą dane z różnych obszarów obsługi klienta, • działanie w warunkach real time: dane są dodawane na bieżąco co daje nam aktualne informacje i wyniki analiz,

go interesują. Inne moduły pozwalają na pozyskiwanie opinii czy wiedzy

• produkty dostosowane do różnych potrzeb: aplikacje CRM dostępne na

o klientach za pomocą interaktywnych ankiet czy badań on-line. Wszelkie

rynku są odpowiednio dostępne dla firm o mniejszych wymaganiach

dane zapisywane są w systemie i dostarczają wiedzy w jakich obszarach

jak i przedsiębiorstw wymagających rozbudowanych systemów.

obsługi klienta nasza firma ma braki bądź spełnia ich oczekiwania. Do tego służy interaktywny ServQual. Narzędzie do analiz i opinii klientów składające się z dwóch zależnych modułów: ankiety z pytaniami gdzie nasz klient wypowiada się na temat obsługi i wiedzy personelu, która ważna jest w obszarze sektora farmaceutycznego oraz modułu statystyk pozwalającego na skuteczne analizowanie odpowiedzi klientów. Jeśli jednak mamy traktować naszych klientów w sposób indywidualny, to musimy o nich sporo wiedzieć. Tę wiedzę gromadzimy poprzez kontakty z nimi, kontakty utrzymywane przez wielu pracowników naszej firmy. Bez odpowiedniego narzędzia, które pozwoli nam gromadzić te informacje w jednym miejscu, nie jesteśmy w stanie ich wykorzystać. Takim narzędziem jest właśnie system CRM. Gromadzone informacje mogą być przeglądane na różnych poziomach kompetencji. Począwszy od pracowników mających bezpośrednią styczność z klientem, gdzie istotną informacją jest potrzeba klienta po kadrę menadżerską wyższego szczebla, dla której istotnym efektem są statystyki i wartości globalne wynikające z zarządzania klientami w firmie. Obecnie rynek CRM w Polsce jest dobrze rozbudowany. Każda firma może pozyskać produkt dostosowany do ich potrzeb. Najtańsze rozwiązania na rynku to aplikacje pudełkowe z ograniczonymi możliwościami analitycznymi. Mają podstawowe funkcje i nie posiadają dużo dodatkowych wtyczek. Ich atutem jest cena (zazwyczaj wykupuje się program i opłaca stałą miesięczną opłatę). Bardziej zaawansowane rozwiązania są przygotowywane indywidualnie pod kierunkiem konkretnej firmy. Są one droższe jednakże z pewnością dostarczają więcej wiedzy i mają moduły analityczno-statystyczne. Wdrożenie ich w firmie na pewno wymaga pewnego zaangażowanie personelu, ale przenosi się to na komplementarność całego systemu.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

reklama

50 | polski przemysł

Xxxxxxxxxxxxxxxxxx

Xxxxxxxxxxxxxxą Rxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxni

Zużyty sprzęt

elektryczny i elektroniczny Monika BLEZIEŃ-RUSZAJ Specjalista ds. ochrony środowiska

Wagi analityczne, chłodziarki, dygestoria, suszarki laboratoryjne, mikroskopy jak również urządzenia montowane w/na ciągach technologicznych, a które zasilane są energią, w pewnym momencie kończą swoją żywotność i stają się odpadem. Odpady te będące częścią instalacji jaką są Zakłady Przemysłu Kosmetycznego zaliczane są do zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Jak postępować z takim typem odpadu? Dlaczego jest on wyszczególniony? Czy jest aż tak niebezpieczny, że poświęcona jest mu osobna ustawa?

Firmy związane z przemysłem kosmetycznym powinny zastanowić się

elektronicznych, zawierają substancje niebezpieczne, które po zużyciu

nad zagospodarowaniem i przemyślanym postępowaniem z odpadami

i demontażu często mogą stanowić duże zagrożenie dla ludzi zwierząt jak

powstającymi ze sprzętu elektrycznego, aby wpływ przedsiębiorstw i ich

i dla środowiska naturalnego.

działalność miała jak najbardziej pozytywny wpływ na środowisko nas

Aby zorganizować dobry system postępowania ze sprzętem

otaczające. Należy uzmysłowić sobie, że sprzęt elektryczny i elektronicz-

elektronicznym w Zakładach Przemysłu Kosmetycznego, należy poznać

ny oraz baterie i akumulatory, które czasami znajdują się w urządzeniach

wymagania prawne Unii Europejskiej; m. in. Dyrektywa 2002/96/

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

51 WE z 27 stycznia 2003r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego

zagwarantowania odpowiedniego dla tego rodzaju odpadów sposobu

i elektronicznego, Dyrektywa 2002/95/EC z dn. 27 stycznia 2003 r.

ich przetwarzania oraz recyklingu, jest także niezbędna do osiągnięcia

tzw. RoHS oraz Dyrektywa 2006/66/WE z 6 września 2006r. w sprawie

przyjętego we wspólnocie poziomu życia ludzkiego i środowiska

baterii i akumulatorów. Zakres prawny Polski przedstawiają ustawy m.in.

naturalnego.

Ustawa o odpadach (Dz. U. Nr 62 poz. 628 z 2001 r. z późniejszymi

Głównym celem ustawy jest ograniczenie ilości odpadów powstałych

zmianami); Ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym

ze sprzętu oraz zapewnienie odpowiedniego poziomu zbierania, odzysku

(Dz. U. Nr 180 poz. 1495 z 2005 r. z późniejszymi zmianami) oraz Ustawa

i recyklingu zużytego sprzętu.

o bateriach i akumulatorach (Dz. U. Nr 79 poz. 666 z 2009 r.)

Ustawa ma zastosowanie do sprzętu wyprodukowanego i wprowadzonego na terytorium kraju, jak również w drodze importu i wewnątrzw-

Zakres prawny – wytyczne związane ze ZSEE oraz bateriami i akumulatorami czyli co przedsiębiorcy związani z przemysłem kosmetycznym powinni wiedzieć? Dyrektywa RoHS – (ang.Restriction of Hazardous Substances),

spólnotowego nabycia.

Co zaliczamy do zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego? Urządzenia, których prawidłowe działanie jest uzależnione od

z 27 stycznia 2003r. (2002/95/EC), została opublikowana 13 lutego

dopływu prądu elektrycznego lub od obecności pól elektromagne-

2003 roku. Dyrektywa dotyczy wymagań, aby nowy sprzęt elektryczny

tycznych oraz mogące służyć do wytwarzania, przesyłu lub pomiaru

i elektroniczny, wprowadzony do obrotu po 1 lipca 2006 r., nie zawierał

prądu elektrycznego lub pól elektromagnetycznych i zaprojektowane do

niektórych niebezpiecznych substancji, tj. ołowiu, rtęci, kadmu,

użytku przy napięciu elektrycznym nie przekraczającym 1000V dla prądu

sześciowartościowego chromu, polibromowanych bifenyli (PBB) lub

zmiennego oraz 1500V dla prądu stałego zaliczone do grup sprzętu

polibromowanych eterów difenylowych (PBDE).

określonych w załączniku nr 1 do ustawy.

Dyrektywa RoHS jest bezpośrednio związana z dyrektywą 2002/96/WE w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektroniczne-

Podział sprzętu elektrycznego i elektronicznego Ustawa dzieli sprzęt na dwie kategorie - sprzęt przeznaczony dla

go (WEEE). Dyrektywa ta została transponowana do Polski Rozporządzeniem

gospodarstw domowych oraz sprzęt inny niż dla gospodarstw domo-

Ministra Gospodarki z dnia 27 marca 2007 roku w sprawie szczegóło-

wych (sprzęt, który nie jest standardowo używany w gospodarstwach

wych wymagań dotyczących ograniczenia wykorzystywania w sprzęcie

domowych)

elektronicznym i elektrycznym niektórych substancji mogących

• odbiorcą są firmy, przemysł, przedsiębiorstwa, instytucje

negatywnie oddziaływać na środowisko (Dz. U. nr 69 poz.457).

• jego konstrukcja i funkcje wykluczają zastosowanie w gospodar-

Celem wprowadzenia dyrektywy jest zmniejszenie ilości substancji niebezpiecznych przenikających do środowiska z odpadów elektrycznych

stwach domowych • nie jest wprowadzany na rynek z myślą o detalicznych nabywcach

i elektronicznych. Dyrektywa WEEE Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/96/WE

Właśnie ten rodzaj sprzętu jest na wyposażeniu każdego zakładu

z dn. 27 stycznia 2003r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego

przemysłu kosmetycznego, zarówno w laboratoriach, na halach produk-

i elektronicznego, ma na celu ustanowienie odpowiedzialności produ-

cyjnych czy w ciągach technologicznych znajdujemy mnóstwo sprzętu

centa. Według głównych założeń aktu producent powinien projektować

elektrycznego zasilanego prądem elektrycznym jak również różnego

oraz produkować urządzenia elektryczne i elektroniczne w sposób

rodzaju testery do sprawdzania produkcji na różnych jej etapach, które

w pełni uwzględniający i umożliwiający ich naprawę, ewentualną

działają na baterie bądź akumulatory.

modernizację, ponowne użycie, demontaż i recykling. Kolejnym celem

To sprzęt inny niż dla gospodarstw domowych jest tym, który powin-

dyrektywy jest to, że punktem wyjścia dla prawidłowego zagospodaro-

ny brać pod uwagę zakłady produkcyjne przemysłu kosmetycznego. To

wania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego powinno być

na terenie tych zakładów, w laboratoriach, na liniach technologicznych,

jego selektywne zbieranie.

pracownicy na co dzień spotykają sprzęty elektryczne i elektroniczne,

Wymagania wynikające z Dyrektywy 2002/96/WE zostały do prawa polskiego przetransportowane jako ustawa z dn. 29 lipca 2005r.

które w pewnym momencie zostają odpadami czyli tzw. zużytym sprzętem.

o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Ustawa określa wymagania, jakim powinien odpowiadać sprzęt elektryczny i elektroniczny, a także zasady postępowania z tym sprzętem

Selektywna zbiórka elektro – odpadów Każdy przedsiębiorca w tym zakłady produkujące kosmetyki, który

w sposób zapewniający ochronę zdrowia i życia ludzi jak również

ma na względzie ochronę środowiska naturalnego i otaczającej nas

ochronę środowiska naturalnego zgodnie z zasadą zrównoważonego

przyrody, powinien zwrócić uwagę na powstające odpady elektryczne

rozwoju.

oraz postępować z nimi wg wytycznych ustawy. Jednym z najważniej-

Punktem wyjścia dla prawidłowego zagospodarowania zużytego

szych zasad jest zbiórka i postępowanie z odpadami elektrycznymi, która

sprzętu elektrycznego i elektronicznego powinno być ich selektywne

powinna przebiegać następująco:

zbieranie. Taka zbiórka wg dyrektywy stanowi warunek konieczny do

• Odpady powinny być zbierane w sposób selektywny

ee--wwyyddaanni ei e ddoo ppoobbr raanni ai a nnaa: :

w w w.farmacom.com.pl

3/2010

52 | polski przemysł • Podmiot prowadzący działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych jest obowiązany do selektywnego odbierania odpadów oraz ograniczania ilości odpadów ulegających biodegradacji kierowanych do składowania. • Zakazuje się mieszania odpadów niebezpiecznych ( np. urządzenia zawierające freony ) różnych rodzajów oraz mieszania odpadów niebezpiecznych z odpadami innymi niż niebezpieczne • Dopuszcza się mieszanie odpadów niebezpiecznych różnych

• zabrania się umieszczania zużytego sprzętu/zużytych baterii i akumulatorów łącznie z innymi odpadami • użytkownik w momencie zakupu nowego sprzętu ma prawo oddać zużyty sprzęt tego samego rodzaju w ilości nie większej niż kupowany sprzęt w punkcie sprzedaży tego sprzętu • zakazuje się unieszkodliwiania zużytych baterii i akumulatorów przez ich składowanie na składowisku odpadów bądź termiczne przekształcanie.

rodzajów oraz mieszanie odpadów niebezpiecznych z odpadami innymi niż niebezpieczne, w celu poprawy bezpieczeństwa procesów

Systemy zbierania ZSEE oraz baterii i akumulatorów

odzysku lub unieszkodliwiania odpadów powstałych po zmieszaniu,

• W momencie, gdy zużyty sprzęt jest zastępowany przez nowy

jeżeli w wyniku prowadzenia tych procesów nie nastąpi wzrost

tego samego rodzaju, wprowadzający ten sprzęt ustala z odbiorcą

zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi lub środowiska.

formę odebrania – odesłania sprzętu i przekazania go do zakładu

• W przypadku gdy odpady niebezpieczne uległy zmieszaniu z innymi odpadami, substancjami lub przedmiotami to powinny być one

przetwarzania • Zużyte baterie i akumulatory przenośne - użytkownik końcowy

rozdzielone, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:

jest obowiązany do przekazania ich do zbierającego zużyte baterie

– w procesie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów powstałych

i akumulatory lub do oznakowanego punktu odbioru

po rozdzieleniu nastąpi ograniczenie zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi lub środowiska, – jest to technicznie możliwe i ekonomicznie uzasadnione

Ustawa o bateriach i akumulatorach

Zbierającym ZSEE inny niż dla gospodarstw domowych są: • Wprowadzający ZSEE • Zbierający ZSEE • Zakład przetwarzania

W 2009 roku do polskiego prawa została przetransportowana Dyrektywa 2006/66/WE o bateriach i akumulatorach, Ustawa ta określa

Przedsiębiorcy oddają bądź zgłaszają zużyty sprzęt do wprowadza-

– wymagania dotyczące baterii i akumulatorów, zasady wprowadzenia

jącego/zbierającego, natomiast w kolejnym kroku łańcucha powiązań

ich do obrotu oraz zasady zbierania, przetwarzania, recyklingu i uniesz-

sprzęt ten trafia do zakładu przetwarzania, gdzie zostaje poddany

kodliwiania zużytych baterii i akumulatorów

procesom odzysku i recyklingu.

Głównym celem ustawy jest ograniczenie negatywnego wpływu sko poprzez redukcję substancji niebezpiecznych w nich zawartych oraz

Zasady dobrego gospodarowania zużytym sprzetem w zakładach przemysłu kosmetycznego:

właściwe zbieranie i recykling powstających odpadów.

• Nie wyrzucaj ZSEE – zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne

baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów na środowi-

zawierają wiele substancji niebezpiecznych i szkodliwych dla

Prawa i obowiązki użytkowników sprzętu. Zakłady przemysłu kosmetycznego powinny dostosować się do

środowiska, które prawie w całości przedostają się do środowiska • Zużyty sprzęt oddawaj do zakładu przetwarzania bądź do

wymagań prawnych, gdyż są przedsiębiorstwami, w których prawie

producenta – importera sprzętu – w przypadku, gdy sprzęt

na każdym kroku można napotkać sprzęt elektryczny i elektroniczny.

elektryczny i elektroniczny staje się odpadem, możemy oddać go do

Przedsiębiorstwa przemysłu kosmetycznego może nie zawsze zdają

zakładu przetwarzania w celu utylizacji lub kupując nowe urządzenie

sobie sprawę, ale oprzyrządowanie, które mają zamontowane na halach

– stare przekazujemy do producenta – importera – hurtownika bądź

produkcyjnych, które wykorzystują przy produkcjach, którym monitorują

do zakładu przetwarzania wskazanego przez w/w podmiot.

przebieg produkcji i kolejne etapy w ciągach technologicznych to urzą-

• Nie demontuj sprzętu sam – demontaż sprzętu to skomplikowa-

dzenia elektroniczne. Nie wszystkie z nich są podłączone do gniazdka,

ny proces, powinien być wykonywany w specjalistycznych zakładach

niektóre sprawdzają tylko kolejne etapy wytwarzanych produktów. To

– zużyte urządzenia mogą zawierać niebezpieczne substancje,

tzw. testery zasilane bateryjnie – one również zaliczają się do sprzętu

które należy odzyskać w kontrolowanych warunkach, a następnie

elektronicznego. Jak więc widać, zakłady przemysłu kosmetycznego to

zneutralizować

bardzo duży Użytkownik sprzętu. A jakie są jego prawa i obowiązki? Zakłady przemysłu kosmetycznego jako użytkownicy sprzętu i baterii

• Nie magazynuj zużytego sprzętu dłużej niż to konieczne – wcześniej czy później sprzęt ten będzie musiał zostać oddany do

mają zarówno prawa jak i obowiązki związane zarówno ze sprzętem jak

zakładu przetwarzania, pomyśl o tym, aby przy zakupie nowego

i bateriami i akumulatorami.

sprzętu oddać stary!!!

Obowiązki użytkownika sprzętu: • użytkownik sprzętu jest zobowiązany do oddania zużytego sprzętu/ zużytych baterii i akumulatorów zbierającemu bądź do punktu

• Oszczędzaj – wymień stare urządzenia na nowe potrzebujące mniej energii. Pamiętaj wychodząc z zakładu pracy – kończąc pracę wyłączaj urządzenia, które nie będą używane.

odbioru – wskazanego przez zbierającego

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

54 | polski przemysł

Lokalizacja i standard kluczem do efektywnego zarządzania logistycznego w branży FMCG Maria Kubsz

Branża kosmetyczna należąca do sektora FMCG posiada rozbudowaną

To są obowiązujące standardy. Jednak przygotowanie powierzchni

sieć sprzedaży, co przekłada się na wzmożone zapotrzebowanie na

magazynowej dostosowanej do ich potrzeb sektora FMCG każdorazowo

powierzchnię magazynową zlokalizowaną w różnych miejscach kraju.

wymaga indywidualnego podejścia, które uwzględnia specyfikę

Oczywiście kluczową jest lokalizacja centrum logistycznego w odnie-

konkretnego produktu oraz wszystkie związane z nim operacje logi-

sieniu do odbiorców towaru i bezpośredni dostęp do głównych arterii

styczne. Kosmetyki należą do grupy dóbr szybko zbywalnych. Z tego

komunikacyjnych zapewniający sprawny i bezkolizyjny transport oraz

względu obsługa firm z branży kosmetycznej wiąże się z zastosowaniem

bliskość aglomeracji gwarantującej rozwojowy i chłonny rynek zbytu.

dodatkowych rozwiązań technicznych zapewniających sprawną logistykę

Klienci doceniają możliwość przyszłej ekspansji w ramach tego samego centrum logistycznego. Ważny jest także standard powierzchni

opartą na dużej rotacji towaru. W SEGRO już na etapie przygotowywania oferty ściśle współpra-

magazynowej oraz wszystkich elementów związanych z infrastrukturą

cujemy z klientem w celu opracowania projektu nowego budynku lub

parku. Deweloperzy oferują magazyny klasy A, przez które rozumie się

zaadaptowania istniejącej powierzchni na jego potrzeby. W ramach

nowoczesny obiekt magazynowy o wysokości 10 m netto (umożliwiającej

tzw. Tenant’s Improvements (rozwiązań dedykowanych dla indywi-

wysokie składowanie towaru, co przekłada się na wyższą efektywność

dualnego najemcy) najczęściej spotykamy się ze zwiększoną ilością

kosztową), bezpyłowej posadzce o nośności min. 5t/m2, 1 doku na każde

doków gwarantującą sprawną obsługę częstego rozładunku i załadunku,

900 m , siatce słupów ok. 12 m x 22, 5 m, instalacji tryskaczowej oraz

specyficznymi modyfikacjami instalacji budynku, a także dostosowaniem

możliwości aranżacji powierzchni magazynowych

systemu komunikacji wewnętrznej do wzmożonego natężenia ruchu –

i biurowych zgodnie z wymaganiami klienta.

mówi Monika Starowieyska, Leasing Manager w SEGRO Poland.

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

56 | polski przemysł

Silna firma

na rodzinnych fundamentach BANDI

Firma BANDI została założona w 1986 roku przez Panią Bogdę Draniak i jej męża. Ich celem było stworzenie kosmetyków o wysokiej jakości, nawet nie podejrzewali, że ich produkty z czasem wyróżnią się na tyle by z powodzeniem znaleźć się w czołówce najbardziej rozpoznawalnych kosmetyków wymagającego rynku profesjonalnego.

Obecnie firma oferuje szeroki wachlarz kosmetyków skierowanych

Małe i średnie firmy potrafią być bardzo elastyczne, dzięki czemu

do profesjonalnych gabinetów kosmetycznych, SPA i wellness, a także

szybko dostosowują się do warunków rynku. Łatwiej niż firmy duże

proponuje kosmetyki detaliczne, które jakością dorównują kosme-

mogą zmieniać swoją ofertę przez co dynamiczniej reagują na zmiany

tykom profesjonalnym. Z punktu widzenia skuteczności preparatów

wielkości popytu. Informacje co do zapotrzebowania rynku i bieżących

rynek kosmetyki profesjonalnej jest dużo bardziej wymagający od

trendów są pozyskiwane przez doświadczony dział marketingu w biu-

rynku detalicznego, ponadto oceny dokonują zarówno finalni odbiorcy,

rze, ale też przez pracowników terenowych, którzy mają bezpośredni

czyli detaliści, ale też osoby zawodowo zajmujące się kosmetyką,

kontakt z odbiorcami. Zaspakajanie potrzeb klientów, czyli trafność

kosmetologią, medycyną estetyczną i pokrewnymi dziedzinami.

oferty jest kluczem do sukcesu. Umiejętność słuchania i zauważania

Funkcjonowanie na rynku profesjonalnym jest ogromnym wyzwaniem,

potrzeb jawnych i tych utajonych oraz dobre relacje przedstawicieli

a każda nagroda czy wyróżnienie jest powodem do dumy dla firmy

handlowych z odbiorcami, są nieodzownym elementem rozwoju firmy.

i miarą prestiżu.

Salon firmowy - Instytut Urody BANDI, Warszawa ul. Bruna 9 lok.1

Skąd siła firmy? Firma BANDI jest firmą rodzinną, co determinuje ją do ciągłego rozwoju. Na przestrzeni wszystkich lat jej funkcjonowania zachodziły wielorakie zmiany odnośnie strategii, jednak zawsze były to działania szanujące relacje rodzinne. Prowadzenie działalności gospodarczej w przypadku rodziny to nie tylko dbanie o dobry wynik finansowy, ale też zachowanie wysokiego poziomu kultury relacji międzyludzkich, szacunek i zaufanie bliskich. Firma jest nie tylko miejscem pracy, to miejsce realizowania planów i marzeń członków rodziny i pracowników, dlatego tak wyraźnie widać ogromne zaangażowanie w każdy projekt. W firmie BANDI od lat kosmetyki są wytwarzane z pasją i odpowiedzialnością za jakość. Wartości reprezentowane przez firmę rodzinną mogą być przypisywane poszczególnym jej pracownikom w tym członkom rodziny. Stąd niezwykle ważne jest, aby osoby prowadzące firmę dbały o jej dobre imię. Dla BANDI jedną z nadrzędnych wartości jest uczciwość i płynąca z niej konieczność oferowania produktów najwyższej jakości. Kosmetyki są produkowane w oparciu o najlepsze jakościowo dostępne surowce, receptury produktów są rzetelnie opracowywane przez wykwalifikowanych technologów, a badania kosmetyków prowadzą niezależne firmy zewnętrzne.

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

polski przemysł | 57

Opakowania – nowoczesne opakowania typu AIR – LESS, wykorzystywane do wszystkich kosmetyków, których konsystencja na to pozwala. W wyniku wyeliminowania bezpośredniego kontaktu dłoni z całą masą kosmetyczną zostało zminimalizowane zagrożenie namnożenia się w kosmetyku drobnoustrojów. Dodatkowo pozwala to na stosowanie niewielkiej ilości konserwantów. Innowacje – jako pierwsza firma wprowadziła na rynek polski serię preparatów dotleniających (1993) oraz kosmetyki z wyciągiem z zielonej herbaty (1995). Zielona herbata przeszła do kanonu skutecznej pielęgnacji przeciwwolnorodnikowej. W 2009 r. jako jedyna Założyciele firmy BANDI, Bogda Draniak z mężem

polska firma opracowała profesjonalny peeling chemiczny oparty na kwasie migdałowym, do chwili obecnej jest to kosmetyk o jednym

Czym wyróżnia się firma BANDI na tle innych firm? Wiedza – ponad dwudziestoletnie doświadczenie kosmetologicz-

z najniższych dostępnych pH. Instytut – w roku 2009 firma otworzyła swój pierwszy Instytut

ne, które daje ogromną wiedzę wdrażaną w kolejnych podejmowanych

Urody BANDI, który jest naszą wizytówką. Funkcjonalne, estetycznie

działaniach. Dzięki temu kosmetyki BANDI są bezpieczne, niedrażniące

zaprojektowane wnętrze może służyć jako wzór rozwiązań archi-

i skuteczne.

tektonicznych dla nowo powstających gabinetów. Oferta zabiegów

Receptury kosmetyczne – bazują na najnowszych odkryciach

kosmetycznych oparta jest wyłącznie na kosmetykach firmy BANDI,

naukowych, których skuteczność i bezpieczeństwo jest doskonale

co jest dowodem na kompleksowy wachlarz ofertowy. Doświadczenia

udokumentowane. BANDI wykorzystuje minimalną konieczną ilość

związane z obsługą klienta wykorzystywane są do przeprowadzania

konserwantów, co jest możliwe dzięki właściwie zaprojektowanej linii

szkoleń dla profesjonalistów z zakresu efektywnego zarządzania

produkcyjnej i odpowiednim opakowaniom. Pozyskiwanie surowców

gabinetem kosmetycznym.

kosmetycznych tylko od zaufanych, sprawdzonych i rzetelnych

Podnosimy kwalifikacje – firma dba o podnoszenie kwalifikacji

producentów, odpowiednie łączenie ze sobą składników daje możli-

zawodowych profesjonalistów. Od kilku lat organizowane są konferen-

wość korzystania z tych kosmetyków nawet skórom bardzo wrażliwym.

cje tematyczne na terenie całego kraju, podczas których prowadzone

Jakość kosmetyków, ich walory reologiczne i skuteczność wielokrotnie

są wykłady związane z problematyką pielęgnacyjną, funkcjonowaniem

były oceniane i nagradzane. Do chwili obecnej firma zdobyła ponad

gabinetu kosmetycznego. Wstęp tylko dla osób profesjonalnie

26 nagród. Każdy kolejny nowy kosmetyk jest potencjalnym hitem.

związanych z branżą kosmetyczną. Ochrona rynku profesjonalnego – BANDI jako firma odpowiedzialna za ochronę rynku profesjonalnego, sprzedaje kosmetyki profesjonalne tylko osobom zawodowo zajmującym się kosmetyką, kosmetologią lub medycyną estetyczną. Jakość i wiedza dla detalistów – od kilku lat klienci detaliczni mogą nabywać kosmetyki do stosowania w domu tylko za pośrednictwem gabinetów kosmetycznych, gdzie pielęgnacja dobierana jest przez wykwalifikowaną kosmetyczkę lub kosmetologa. Celem jest zapewnienie klientom nie tylko wysokiej jakości stosowanych kosmetyków, ma też być gwarantem odpowiedniego doboru kosmetyków do indywidualnych potrzeb cery. Klienci, którzy nie mają możliwości nabyć kosmetyków BANDI w pobliskim gabinecie kosmetycznym mogą skorzystać z pełnej oferty sklepu internetowego oraz porad wirtualnej kosmetyczki na stronie www.bandi.pl

Przyszłość firmy Firma BANDI za cel nadrzędny stawia sobie wytwarzanie kosmetyków o najwyższej jakości. Ważnym jest i będzie śledzenie bieżących trendów, nowości i wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań. Planowany jest rozwój działu szkoleń, co pozwoli na poszerzenie szkoleń dla profesjonalistów. Firma BANDI jest przykładem silnej, stabilnej rodzinnej firmy. Umiejętnie łączy działalność gospodarczą, profesjonalizm z wartościami rodzinnymi. Zaangażowanie i ciągle żywa pasja determinują kolejne sukcesy firmy.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

3/2010

58 | surowce

Przyśpieszacze opalania Najpopularniejsze, stosowane w kosmetykach

Karolina Wiśniewska Technolog Bandi Cosmetics Sp. z o.o.

Kiedyś opalenizna była utożsamiana z wielogodzinną pracą fizyczną na powietrzu, a wyższe klasy społeczne chroniły swoją skórę przed słońcem pod parasolkami lub kapeluszami z dużymi rondami. Dopiero w XX wieku opalona cera stała się symbolem luksusu, ponieważ kojarzono ją z dalekimi podróżami i egzotycznymi wakacjami. Obecnie opalona cera stała się swego rodzaju trendem.

Pomijając bardzo istotny aspekt szkodliwego wpływu promieniowania

melanocytu (Rysunek 1) składa się centralne ciałko komórki oraz liczne

ultrafioletowego na naszą skórę, opalenizna jest postrzegana jako

kontaktujące się z keratynocytami rozprzestrzenione wypustki (dendryty).

symbol zdrowia i dobrobytu. Ze względu na wysoką świadomość

Taki melanocyt wraz z około 35 - 40 otaczającymi go keratynocytami

potrzeby dbania o swoją skórę coraz częściej sięgamy po kosmetyki do

tworzą Zespół Epidermalnej Melaniny (EMU = Epidermal Melanin Unit).

opalania, które w zależności od przeznaczenia (solarium czy np. plaża)

W ludzkiej skórze wyróżnia się dwa rodzaje melaniny: spełniającą rolę

pełnią rozmaite funkcje od czysto pielęgnacyjnych po ochronne. Jednak

fotoprotektora i inhibitora wolnych rodników eumelaninę oraz pozbawioną

obok właściwości protekcyjnych konsumenci oczekują od preparatów

właściwości fotoochronnych żółto-czerwoną feomelaninę. Substratem

do opalania możliwości uzyskania ładnej głębokiej opalenizny

niezbędnym do syntezy zarówno eumelaniny jak i feomelaniny jest

w możliwie najkrótszym czasie. W tym celu kosmetyki wzbogacane są

aminokwas tyrozyna. Z niego syntetyzowana jest melanina oraz główny

w akceleratory a dokładniej przyśpieszacze opalania.

dwufunkcyjny enzym determinujący szybkość reakcji melanogenezy - melanosomalna tyrozynaza. Jej dwukierunkowe działanie polega na

Jednak czym jest i jak powstaje opalenizna? Najważniejszym czynnikiem wpływającym na kolor ludzkiej skóry jest melanina syntety-

katalizowaniu hydroksylacji tyrozynowej do DOPA i oksydacji DOPA do

zowana w wysoce wyspecjalizowanych komórkach – melanocytach, które

DOPA-chinonu, po wytworzeniu którego, w zależności od obecności

stanowią około 5 - 10% komórek epidermalnych. Są one zlokalizowane

lub braku cysteiny, proces rozdziela się na syntezę eumelaniny bądź

w warstwie podstawnej na granicy naskórka i skóry właściwej, dzięki

feomelaniny (Rysunek 2).

czemu wchodzą w reakcję z tymi dwoma warstwami skóry. Na budowę

Rys. 1. Melanocyt w skórze

3/2010

Rys. 2. Szlak Masona Raper’a

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

reklama

DANE WIEDZA SUKCES AnAlizA dAnych lAborAtoryjnych WAlidAcjA metod PomiAroWych SteroWAnie jAKością ProceSóW ProduKcyjnych SyStemy Kontroli odbiorczej (AQl) oPtymAlizAcjA jAKości WSPomAgAnie AnAlizy ryzyKA AnAlizA trendóW AnAlizA dAnych miKrobiologicznych SyStemy gromAdzeniA dAnych

Na pigmentację ludzkiej skóry składają się dwa elementy: konstytutywny i fakultatywny kolor skóry. Kolor konstytutywny dotyczy rzadko eksponowanych na działanie słońca obszarów ludzkiego ciała i opiera się na wytworzeniu barwnika, czyli melaniny. Natomiast kolor fakultatywny jest konsekwencją ekspozycji skóry na działanie promieniowania UV,

WSPomAgAnie oPrAcoWyWAniA noWych ProduKtóW bAdAnie Potrzeb KlientóW bAdAnie zAdoWoleniA KlientóW

powodującej jej ciemnienie w wyniku wzrostu poziomu melaniny ponad poziom konstytutywny. Jako że melanina jest naturalnym filtrem chroniącym skórę przed wszystkimi długościami promieniowania ultrafioletowego, absorbującym światło, rozpraszającym UV i “wygaszającym” powstające na skutek jego działania wolne rodniki, fotopigmentacja nazywana jest

SPRAWDŹ już dziś, jakie korzyści możesz osiągnąć! POSTAW na sprawdzone rozwiązania STATISTICA.

naturalnym efektem obronnym skóry przed agresywnymi promieniami słonecznymi. Opalanie jest procesem odwracalnym, a opalenizna pojawia się w dwóch etapach, jako natychmiastowa pigmentacja (IPD, zjawisko Meirowsky’ego) powstająca w wyniku reakcji na promieniowanie UVA oraz pojawiająca się po ok. 2 - 4 dniach tzw. pigmentacja opóźniona (DPD)

Ponad lat doświadczeń w dostarczaniu rozwiązań analitycznych

będąca reakcją na promieniowanie UVB w połączeniu z UVA. Po kilku dniach na skutek ekspozycji na światło słoneczne zachodzi melanogeneza - synteza melanosomów i zainicjowane przez tyrozynazę, katalityczne utlenianie tyrozyny do melaniny, a następnie przemieszczanie się melanosomów w pobliże keratynocytów i zdeponowanie w nich pigmentu. Tak w skrócie syntetyzowana jest melanina. Preparaty wiodących producentów kosmetyków do opalania, jako aktywatory melanogenezy najczęściej stosują tyrozynę i jej pochodne, często także w połączeniu z innymi aminokwasami, hydrolizatami protein lub innymi substancjami wzmagającymi jej działanie. Na etykietach przyśpieszaczy opalania pojawiają się również stymulatory pochodzenia naturalnego np. pozyskiwane z roślin, takie jak d-chiroinozytol. Surowcem o działaniu przyśpieszającym i wzmacniającym naturalną opaleniznę, chętnie używanym w produkcji kosmetyków do opalania jest połączenie tyrozyny z solami aminokwasów. Stymuluje ono molekularną biosyntezę melaniny poprzez wzrost ilości tyrozyny oraz wpływając na aktywność tyrozynazy. Wykorzystanie tego kompleksu opiera się na najprostszym

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

StatSoft Polska • ul. Kraszewskiego 36 • 30-110 Kraków • tel. 12 428 43 00 601 41 41 51• faks 12 428 43 01 • e-mail: info@statsoft.pl • www.StatSoft.pl

60 | surowce mechanizmie, jakim jest dostarczenie do skóry substratu w postaci

wykorzystywana do produkcji kosmetyków stymulujących opaleniznę

tyrozyny, która normalnie występuje w melanocytach w małej ilości, a jej

ze względu m.in. na doskonałe właściwości wynikające z jej budowy.

produkcja musi być indukowana promieniowaniem ultrafioletowym i trwa

Otóż lipofilowość oleilo-tyrozyny powoduje znaczne powinowactwo do

zazwyczaj około kilku dni. Ponad to, surowiec ten wzbudza enzymatyczne

warstw epidermy i zwiększenie pochłaniania substancji przez skórę bez

działanie DOPA-oksydazy, która także bierze udział w syntezie melaniny.

naruszania biologicznej aktywności grupy tyrozynowej. Dzięki łańcu-

Pośród zalet stosowania kompleksu tyrozyny z solami aminokwasów

chowi tłuszczowemu cząsteczka zakotwicza się w podwójnej warstwie

w kosmetykach do opalania wymienia się przyśpieszanie naturalnego

lipidowej naskórka, spowalniając przy tym tempo swojego wnikania

procesu syntezy pigmentu - melaniny, przyciemnianie skóry (efekt Me-

i tym samym ograniczając możliwość jej usunięcia (np. poprzez kąpiel),

irowsky’ego), przyśpieszanie opóźnionego w czasie procesu pigmentacji

zanim zostanie przetworzona do DOPA. Ponad to, kwas oleinowy

skóry - opalenizna pojawia się wcześniej i jest bardziej intensywna, dzięki

przyczynia się do dobrej penetracji epidermy, co ułatwia przenikanie

czemu skóra uzyskuje wcześniejszą, naturalną ochronę przez promienio-

substancji czynnych w głąb skóry, a wolna, niezwiązana frakcja kwasu

waniem UV oraz naturalną neutralizację wolnych rodników.

tłuszczowego obecna w tym surowcu, dodatkowo wzmaga tę funkcję

Obok tyrozyny, doskonałą substancją aktywną przyśpieszająca

prowadząc tym samym do wzrostu jego skuteczności. Kolejną zaletą

proces melanogenezy jest mieszanina oleilo-tyrozyny w glikolu

omawianej substancji jest potwierdzona przeprowadzonymi testami in

butylenowym. Surowiec ten zawiera w swoim składzie kwasy tłuszczo-

vitro jej wysoka efektywność w zwalczaniu wolnych rodników.

we – kwas linolowy (10%), kwas palmitooleinowy (7%), kwas linoleno-

O fakcie, że najprostszym sposobem szybszego uzyskania opale-

wy (2%) i kwasy nasycone (11%), pochodzące od używanego w czasie

nizny jest dostarczenie skórze tyrozyny już wiemy, jednak problemem

jego syntezy kwasu oleinowego. Powyższa forma tyrozyny jest chętnie

może okazać się w tym przypadku brak wystarczającej rozpuszczalności tego aminokwasu w najczęściej stosowanych bazach kosmetycznych. Aby wyjść temu utrudnieniu naprzeciw, zaleca się dodawanie do preparatu tyrozyny w formie np. hydrolizatu proteinowego o takiej masie cząsteczkowej, która zapewni tyrozynie najlepszą penetrację i przy której będzie występowała ona w najbardziej rozpuszczalnej formie. Poza tym hydrolizaty protein przy odpowiedniej wielkości cząstek tworzą film ochronny zapobiegający podrażnieniom wywołanym przez promieniowanie ultrafioletowe oraz chroniąc przed wysuszaniem skóry poddanej „kąpieli słonecznej”. Dowiedziono także, że lepsze właściwości wnikania w warstwy skóry, posiadają pochodne tyrozyny otrzymane na drodze acetylowania lub/i estryfikacji grup kwasowych w jej cząsteczce. Jako, że do syntezy melaniny niezbędny jest enzym tyrozynaza, a że ze względu na jej niestabilność nie ma możliwości zastosowania jej w formulacjach kosmetycznych, zamiast niej stosuje się inny katalizator utleniania tyrozyny, ryboflawinę (witaminę B 2). Opracowując idealny stymulator melanogenezy, naukowcy wzięli również pod uwagę rolę adenozynotrójfosforanu (ATP), z którego powstaje cykliczny adenozynomonofosforan (cAMP), aktywujący tyrozynazę w procesie melanogenezy. Okazało się, że poprzez dostarczenie skórze ATP, zwiększa się ilość cyklicznego AMP, który dodatkowo wpływa na wzmożenie transportu wytworzonej melaniny do korneocytów, co skutkuje szybszą i piękniejszą opalenizną. Z uwagi na szkodliwe działanie promieniowania UV prowadzące do uszkodzenia DNA oraz jego mutacji, wśród zalet adenozynotrójfosforanu wymienia się także korzystny wpływ na mechanizmy naprawcze DNA, ponieważ obecność ATP prowadzi do wzrostu syntezy i replikacji DNA. Dlatego jako kolejny surowiec aktywujący melanogenezę stworzono mieszaninę acetylotyrozyny, ryboflawiny, hydrolizatu protein i adenozynotrójfosforanu w glikolu butylenowym. Dzięki temu kompleksowi opalenizna pojawia się szybciej i jest bardziej nasycona, a ze względu na dodatek ATP ma on także korzystny wpływ na stymulowanie mechanizmów naprawczych DNA i tym samym jego ochronę. Należy pamiętać, że to właśnie kwasy nukleinowe bardzo silnie absorbują promieniowanie głównie UVB, przy czym możliwe biologiczne konsekwencje wynikające z uszkodzeń

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

zapalnych naskórka, powstawanie fotoproduktów, rozregulowanie układu immunologicznego, co w konsekwencji może doprowadzić do rozwoju raka skóry. Równie popularnym obok modyfikacji tyrozyny surowcem powszechnie wykorzystywanym w produkcji kosmetyków przyśpieszających opalanie jest d-chiroinozytol. Ta aktywna substancja pozyskiwana jest z pulpy owocu Ceratonii Siliqua, rośliny uprawianej od czasów starożytnych w większości krajów śródziemnomorskich. Chemicznie jest to substancja, której cząsteczki charakteryzują się niską masą cząsteczkową i strukturą podobną do glukozy. Działanie tej substancji wiąże się z naukowym odkryciem z 1989r., kiedy to udowodniono, że dodanie diacyloglicerolu (DAG) do komórek melanocytów zwiększyła ilość melaniny. Następnie dowiedziono, że promieniowanie UV indukuje uwalnianie DAG z błon komórkowych, prowadząc do stymulacji melanogenezy. Ponad to z wielu przeprowadzonych badań wynikało, że promieniowanie UV aktywuje tworzenie endogennego DAG w keratynocytach i fibroblastach, po czym DAG został ogłoszony fizjologicznym mediatorem w reakcji skóry na promieniowanie. Diacyloglicerol jest drugorzędowym nośnikiem, zbudowanym z dwóch cząsteczek kwasów tłuszczowych połączonych glicerolem i działa jak aktywator kinazy proteinowej C (PKC), która z kolei współdziała z melaniną, aktywując tyrozynazę. Różnorodne testy doświadczalne wykazały, że d-chiroinozytol w kontakcie z melanocytami stymuluje produkcję melaniny poprzez zwiększenie syntezy DAG, a ponad to indukuje syntezę kolagenu I w fibroblastach. Tak więc oprócz właściwości polegających na intensyfikacji i utrwalaniu opalenizny, surowcowi temu przypisuje się dużą rolę w przeciwdziałaniu starzeniu się skóry powodowanym promieniowaniem UV. Jak widać producenci surowców, a później firmy produkujące kosmetyki przeznaczone do opalania dokładają bardzo wielu starań, aby zapewnić swoim klientom skuteczne akceleratory melanogenezy. Przyśpieszacze opalania zostały starannie opracowane nie tylko pod kątem ich efektywnego działania, ale także łatwości wprowadzania ich do formulacji kosmetycznych. W przypadku emulsji, każdy z wyżej wymienionych surowców można wprowadzić do układu w trakcie procesu produkcyjnego bądź to w jego pierwotnej formie - w przypadku mieszanin w glikolu butylenowym, bądź jak w przypadku składników występujących w formie proszku, po ich uprzednim, rozpuszczeniu w niewielkiej ilości wody. Taka łatwość w pracy z danym surowcem jest bardzo istotnym czynnikiem, który często decyduje o wyborze przez osobę opracowującą recepturę kosmetyczną właśnie tej substancji. Ponad to należy nadmienić, że preparaty kosmetyczne przyspieszające opalanie, zanim trafią do klienta, pomimo, że zawarte w nich akceleratory opalania posiadają liczne i często imponujące wyniki badań potwierdzających ich efektywne działanie, są dodatkowo testowane w produkcie końcowym w specjalistycznych laboratoriach kosmetycznych pod kątem ich działania deklarowanego przez producenta kosmetyku. Jednak pomimo tych wszystkich niezwykle kuszących zalet, jakie posiadają przyśpieszacze opalania należy pamiętać, że aby zachować młodą i zdrową skórę należy unikać promieniowania ultrafioletowego lub chociaż częściowo ograniczać „kąpiele słoneczne” bądź częstotliwość, z jaką korzystamy z lamp solariów.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

reklama

DNA mogą być różnorodne. Zalicza się do nich głównie rozwój stanów

62 62 | surowce surowce

Kwas hialuronowy

– suplement diety, ważny czynnik nawilżający skórę Opracowała dr inż. Magdalena Sikora

Główne działanie kosmetyków pielęgnacyjnych, niezależnie od ich przeznaczenia, związane jest z zabezpieczeniem skórze odpowiedniego stopnia nawilżenia.

Dobre efekty w dziedzinie nawilżania można osiągnąć poprzez

Głównym przedstawicielem mukopolisacharydów jest kwas

stosowanie preparatów kosmetycznych zawierających w składzie

hialuronowy (HA Hialuronic Acid). Związek ten został po raz pierwszy

recepturalnym substancje, które przeciwdziałają utracie wody wiążąc ją

wyizolowany w 1934 roku przez Karla Meyera z ciała szklistego oka

w skórze lub ograniczając jej ubytek.

wołu i różnił się od dotychczas znanych glikozoaminoglikanów,

Do grupy tej zaliczamy między innymi związki higroskopijne, zdolne

brakiem w cząsteczce atomu siarki. Jego nazwa stanowi zlepek dwóch

do trwałego absorbowania i zatrzymywania wody z otoczenia, a w konse-

słów - greckiego hyalos – szklisty, gdyż przypomina on przezroczystą,

kwencji powodujące zwiększenie stopnia uwodnienia warstwy rogowej.

błyszczącą substancję o gęstej konsystencji oraz kwas uronowy - uronic

Układy te często określane są mianem humektantów.

acid, będącego jego głównym elementem strukturalnym.

Spośród surowców zapobiegających nadmiernemu wysuszeniu

Komponent ten jest układem szeroko rozpowszechnionym w przy-

skóry można także wymienić składniki okluzyjne, które tworząc na jej

rodzie. Praktycznie występuje on we wszystkich organizmach żywych.

powierzchni film obniżają współczynnik TEWL (Transepidermal Water

Jego cząsteczki nie uległy zmianie w procesie ewolucji. Kwas hialuro-

Loss), czyli poprzez-naskórkowy ubytek wody, dzięki czemu zapewniają

nowy należy do grupy związków, które charakteryzują się identyczną

jej odpowiednie uwodnienie.

budową chemiczną, niezależnie od tego czy są składnikami organizmu

Ważnymi komponentami charakteryzującymi się działaniem

człowieka czy bakterii. Pod względem chemicznym stanowi on

nawilżającym są mukopolisacharydy (MPS). Związki te, zaliczane do

makrocząsteczkę zbudowaną z powtarzających się monomerów, w skład,

glikozoaminglikanów (GAG), to liniowe, nierozgałęzione, wysoko czą-

których wchodzą kwas beta-glukuronowy i N-acetyloglukozoamina

steczkowe polisacharydy, charakteryzujące się obecnością w cząsteczce

tworzące długi, liniowy łańcuch. Jego strukturę ilustruje rysunek 1.

aminocukrów i kwasów uronowych. Głównymi ich przedstawicielami są: kwas hialuronowy oraz siarczany: chondroityny, dermatanu i heparyny. Surowce tego segmentu odgrywają istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu ludzkiego organizmu, w tym również skóry. Występują one w niej na poziomie tkanki łącznej w postaci związanej z białkami strukturalnymi stanowiąc podstawę tzw. proteoglikanu. Mukopolisacharydy charakteryzują się dużą zdolnością pęcznienia, dzięki czemu utrzymują i kontrolują poziom płynu tkankowego, ułatwiają transport substancji odżywczych, metabolitów i jonów w macierzy zewnątrzkomórkowej.

3/2010

Rys. 1. Kwas hialuronowy

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Kwas hialuronowy jest układem biogennym dla człowieka, występuje

kolagenowymi zatrzymując wodę, dzięki czemu działa on jak swoista

w wielu tkankach jego ciała. I choć mechanizm biosyntezy tego związku

„molekularna gąbka”. Kwas hialuronowy jest w stanie przyłączyć 250 jej

nie został do końca poznany wiadomo, że w organizmie ludzkim jest

cząsteczek. Wszystko to powoduje, że zaliczany jest on do najefektyw-

on syntetyzowany przy udziale enzymów w błonie cytoplazmatycznej

niejszych naturalnych czynników nawilżających.

fibroblastów i innych komórek. Stanowi on istotny składnik macierzy

Prowadzone badania dowodzą, że kwas hialuronowy odgrywa istotną

pozakomórkowej (Extracellular Matrix – ECM), która uczestniczy między

rolę w procesie zarówno naturalnego - endogennego jak i egzogennego,

innymi w transdukcji sygnałów między komórkami, utrzymaniu ich

szczególnie posłonecznego, starzenia skóry. Z wiekiem jego ilość maleje,

kształtu, a także w procesach ich migracji i wzrostu. Szczególnie dużą

co powoduje, kurczenie tkanki podstawowej, zmniejszenie jej lepkości,

ilość kwasu hialuronowego można znaleźć w skórze w tkance łącznej,

a w konsekwencji utratę zdolności wiązania wody, wysuszenie skóry,

chrzęstnej, w ciałku szklistym oka, pępowinie, mazidłach stawowych.

powstawanie zmarszczek. Znaczący spadek zawartości kwasu hialurono-

Masa cząsteczkowa tego komponenta, która waha się od 1.2 do

wego następuje po 50 roku życia. W wieku około 75 lat jego zawartość

1.5 miliona Daltonów, nadaje mu dużą lepkość, dzięki czemu składnik

w skórze całkowicie zanika. Jego ilość zależy również od promieniowania

ten tworzy z wodą gęsty śluz lub żel, zapewniając swoiste „spoiwo”

UV, pod którego wpływem, którego jego cząsteczki ulegają procesowi

podtrzymujące inne tkanki oraz uodparniające je na rozciąganie i ucisk.

fotodegradacji, prowadząc do procesu fotostarzenia skóry.

Ilość kwasu hialuronowego w dużej mierze zależy od wieku człowie-

Związek ten znany jest od ponad pięćdziesięciu lat i ze względu na

ka. Średnia zawartość tego składnika u dorosłych osób oscyluje w gra-

swoje właściwości biologiczne, praktycznie od tego czasu wykorzysty-

nicach 15 gramów, z czego mniej więcej połowa znajduje się w skórze,

wany w różnych dziedzinach.

w której występuje on z białkami biogennymi. Łącząc ze sobą włókna

Kwas hialuronowy znajduje szerokie zastosowanie w medycynie

kolagenowe i elastynlowe związek ten tworzy jej konstrukcję podporową.

między innymi jako składnik preparatów przyspieszających gojenie

Układ ten stanowi zwartą strukturę nadającą skórze odpowiednią

się ran, jak również zmniejszających blizny pooperacyjne. Związek ten

elastyczność i jędrność. Jego składniki pełnią, bowiem rolę swoistego

stanowi także jeden z głównych komponentów do produkcji środków

rezerwuaru zapewniającego zatrzymywanie wilgoci w skórze właściwej

farmaceutycznych, takich jak roztwory o właściwościach elastycznych

i utrzymującego prawidłowe nawilżenie naskórka. To właśnie kwas

stosowane w chirurgii oczu. Z powodu doskonałej zdolności wiązania

hialuronowy, ze względu na swoje właściwości higroskopijne, odpowiada

wody jest również składnikiem wielu kropli niezbędnych w przypadku

za optymalne nawilżenie skóry. Wyjątkowe cechy tego układu, wynikają

tzw. zespołu suchego oka. Jest także podstawowym składnikiem

z jego wysokiej masy cząsteczkowej oraz dużej objętości. Przeplatające

preparatów ochronnych stosowanych w trakcie wszczepiania soczewek

się łańcuchy tego surowca, wypełniają przestrzenie między włóknami

wewnątrzgałkowych.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

3/2010

64 | surowce Unikatowe właściwości kwasu hialuronowego powodują, że jest

Kwas hialuronowy znalazł także zastosowanie w dermatologii este-

on również chętnie używany w leczeniu schorzeń ortopedycznych.

tycznej w mezoterapii oraz tzw. wypełniaczach stosowanych do likwidacji

Od 1986 roku preparaty na jego bazie stosowane są w postaci iniekcji

zmarszczek oraz innych kosmetycznych defektów skóry. Coraz częściej

dostawowych. Bardzo często są one wykorzystywane w chorobie

zastępuje on iniekcje kolagenowe w przypadku niwelowania bruzd no-

zwyrodnieniowej stawów, szczególnie kolanowych, gdyż efektywnie

sowo-wargowych, zmarszczek okolicy oczu, modelowania owalu twarzy,

uzupełniają niedobory substancji maziówkowej. Surowce te hamując

opadających kącików, czy też powiększania ust. Preparaty na jego bazie

migrację, chemotaksję i fagocytozę leukocytów wywierają również

mają postać krystalicznego, bardzo plastycznego i elastycznego żelu.

korzystny wpływ na ograniczenie tworzących się procesów zapalnych.

Składnik ten po wprowadzeniu do skóry wiąże wodę i powiększa swoją

Wiadomo, że mogą one także oddziaływać na syntezę szeregu innych

objętość, wyrównując ubytki w tkance łącznej. Wstrzykiwany w określone

mediatorów tego typu reakcji. Preparaty na bazie kwasu hialuronowego

miejsca zapewnia naturalny efekty wygładzenia skóry. Wykorzystywany

wykorzystywane są praktycznie na całym świecie i rekomendowane przez

w kosmetyce preparat kwasu hialuronowego jest bezpieczny, praktycznie

American College of Rheumatology (ACR) w przypadkach, kiedy leczenie

nie wywołuje ryzyka alergii, nie wymaga wcześniejszej próby uczule-

metodami tradycyjnymi nie jest zalecane, lub nie przynosi oczekiwanych

niowej. Zabiegi wygładzania zmarszczek preparatami są skuteczne, dają

efektów.

natychmiastowe efekty, które utrzymują się przez okres 6 -12 miesięcy.

W latach osiemdziesiątych poprzedniego stulecia kwas hialuronowy znalazł praktyczne zastosowanie także w kosmetyce. Pierwszy preparat zawierający go w składzie recepturalnym pojawił się na rynku kosme-

Pełni on również rolę swoistego promotora przenikania, ułatwiającego wprowadzenie innych składników preparatu w głąb skóry. W związku z tak szerokim wykorzystaniem tego surowca, nieustannie

tycznym w 1982 roku. Od tego czasu często jest on wykorzystywany

rośnie zainteresowanie metodami jego otrzymywania. Początkowo

w różnorodnych formulacjach: kremach do pielęgnacji skóry twarzy,

pozyskiwany był on głównie z grzebieni kogucich lub pępowiny. Obecnie

preparatach pod oczy, emulsjach do ciała, kosmetykach po goleniu,

coraz częściej wytwarzany jest metodami biotechnologicznymi, na

odżywkach do włosów, maskarach.

drodze fermentacji bakteryjnej. I tak na przykład występujący w przyro-

Ze względu na swoje właściwości higroskopijne, znalazł on szczegól-

dzie szczep bakterii Streptococcus equi zmutowano w ten sposób, że jego

ne zastosowanie w wyrobach przeznaczonych do pielęgnacji skóry su-

przemiany metaboliczne w procesie beztlenowej fermentacji prowadzą

chej. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, iż wykorzystywany przez długi

do wytwarzania kwasu hialuronowego. W chwili obecnej szereg firm

okres czasu w kosmetyce związek, ze względu na wielkość cząsteczki,

na świecie produkuje preparaty kwasu hialuronowego, które różnią się

nie miał możliwości penetracji przez barierę warstwy rogowej naskórka

między sobą masą cząsteczkową, sposobem otrzymywania, czy też

Z tego też powodu preparaty recepturowane na bazie wysokocząsteczko-

modyfikacjami chemicznymi.

wego kwasu hialuronowego wykazują tylko krótkotrwałe działanie. Użycie

Przez długi okres czasu duża cząsteczka tego surowca stanowiła

go, jako składnika kosmetyków pielęgnacyjnych powoduje nawilżenie

barierę ograniczającą możliwość jego wykorzystania. Przełomem w tej

skóry głównie poprzez tworzenie warstewek okluzyjnych obniżających

dziedzinie stało się opracowanie opatentowanej przez Japończyków

poprzeznaskórkowy ubytek wody tzw. TEWL. Wykorzystywany może on

(Patent 297 1860) metody enzymatycznego pozyskiwania niskocząstecz-

być także, jako czynnik filmotwórczy, zabezpieczający warstwę rogową

kowego kwasu hialuronowego. Syntetyzowany surowiec charakteryzuje

naskórka m. in. przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych.

się wysoką czystością i powtarzalnymi parametrami. Co istotne dzięki zastosowaniu tej metody otrzymuje się, podobnie jak w przypadku surowca wysoko-cząsteczkowego związek o ograniczonej do minimum możliwości wystąpienia po jego zastosowaniu reakcji alergicznej. Uzyskany na drodze przemiany enzymatycznej makrocząsteczki kwasu hialuronowego, polimer o małej masie cząsteczkowej – 5 000 Daltonów cechuje się dobrą zdolnością penetracyjną. W tej postaci pełni funkcję efektywnego nawilżacza w kosmeceutykach - wiąże wodę w naskórku, chroni przed wysuszeniem, wygładza go. Wpływa on także na ekspresję wielu genów przyczyniając się do różnicowania keratynocytów i formowania międzykomórkowych zwartych, kompleksowych połączeń. Stosowany w preparatach kosmetycznych opóźnia zarówno edno-, jak i egzogenne efekty starzenia skóry, wzmacnia jej właściwości ochronne. Niskocząsteczkowy kwas hialuronowy wykorzystywany jest także coraz częściej w postaci wewnętrznego suplementu. W odróżnieniu bowiem od surowca wprowadzanego w postaci iniekcji, w preparatach doustnych nie może być, stosowany związek w formie naturalnej makrocząsteczki. W dużej mierze związane jest to z ograniczeniem wchłaniania, czyli pobierania tego typu substancji do i przez komórki, które warunkuje skuteczność surowca wprowadzanego tą drogą.

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

i przemieszczania się krwioobiegiem do macierzy zewnątrzkomórkowej skóry. Następnie zaś zgodnie z zasadą dystrybucji związków biologicznie czynnych w organizmach żywych, rozprowadzany jest on do miejsc gdzie występują jego niedobory. Przy odpowiednim stężeniu w preparacie, stosowany doustnie dociera do skóry właściwej, a następnie naskórka. Zażywany, jako wewnętrzny suplement nawilża go skutecznie „od środka”, ogranicza tworzenie linii i widocznych zmarszczek. Generalnie wpływa na poprawę wyglądu skóry, ujędrnia ją, odmładza. Jego stosowanie zapewnia również odpowiednie nawilżenie, a zatem i dobrą kondycję włosom i paznokciom. Kwas hialuronowy, szczególnie w połączeniu z innymi mukopolisacharydami może efektywnie zapobiegać gromadzeniu tkanki tłuszczowej oraz wpływać na prawidłową cyrkulację krwi i limfy, dzięki czemu ogranicza powstawanie tego defektu skóry. Z tego też powodu znalazł on swoje miejsce także w preparatach antycellulitowych. Surowiec ten posiada zdolność przekształcania substancji toksycznych np. metali ciężkich czy zanieczyszczeń przemysłowych w rozpuszczalne w wodzie, łatwe do usunięcia z organizmu połączenia. Stąd też stanowi on efektywną, naturalną barierę chroniącą tkanki przed infekcją bakteryjną. Wykazuje on działanie łagodzące i kojące. Stosunkowo duża ilość kwasu hialuronowego jest rejestrowana w pierwszym etapie zabliźniania się ran. Stąd też dostarczanie go w odpowiednim stężeniu wpływa korzystnie na ten proces. Stosowany wewnętrznie zapewnia doskonałe rezultaty w przypadku trudno gojących się ran, może prowadzić do bez-bliznowego ich leczenia. Jest także efektywnym środkiem poprawiającym wygląd powstałych blizn, jak również niwelującym kłopotliwe pod względem estetycznym inne, w tym również potrądzikowe defekty skóry. Kwas hialuronowy o niskiej masie cząsteczkowej wykorzystywany w postaci doustnego suplementu wpływa korzystnie także na ilość i właściwości mazi stawowej wytwarzanej przez błonę maziową i wydzielanej do przestrzeni pozakomórkowej. Dzięki temu wywiera on pozytywny wpływ na kondycję stawów i otaczających je chrząstek, zapewnia im odpowiednią ochronę oraz prawidłowe funkcjonowanie. Niskocząsteczkowy kwas hialuronowy stanowi jeden z najbardziej obiecujących tzw. nutri-kosmetyków, czyli kapsułek nie tylko urody, ale także zdrowia. Suplementacja tego typu surowca może być jednym z ważniejszych kroków w dążeniu do spowolnienie wielu niekorzystnych procesów zachodzących w naszym organizmie, w tym również w skórze. Literatura

• Meyer L, Journal of Incestigative Dermatology, 114, 953-959, 2000. • Izawa N, Hanamizu T., Iizuka R., Sone T., Mizukoshi H., Kimura K., Chiba K., Journal of Bioscience and Bioengineerin, 2009,107, 119–123. • Weindl, G., Schäller, M., Schafer-Korting, M., Korting, H. C. Skin Pharmacol. Physiol., 2004,17, 207–213. • Marcellin E., Gruber Ch., Archer C., Proteome Science, 2009, 7. • De Lorenzi C., Weinberg M., Solish N., Swift A., Dermatol Surg, 2006,32:205–211. • Monheit G., Coelman K., Dermatologic Therapy, 19, 2006, 141–150. • Sutherland I. Trends Biotechnol.,1988:16,41–46. • Dover J., Rubin M., Bhatia A., Dermatol Surg., 2009, 35:322–331. • Levy P., Raspaldo H., De Boulle K., Dermatol Surg., 2009, 35:332–337. • Reyes G. i inni, Dermatol Surg., 2008;34:954–959. • Paye M., Barel A., Handbook of Cosmetic Science and Technology, Informa Healthcare, New York, 2007.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

reklama

Surowiec w postaci nisko-cząsteczkowego polimeru cechuje się zdolnością przenikania przez komórki nabłonkowe do jelita cienkiego

66 | surowce

Bezpieczny Bartosz Waliś mgr farmacji, chemik kosmetyczny

Każdy kosmetyk musi być bezpieczny dla swojego konsumenta Nie tylko osoby ściśle związane z przemysłem kosmetycznym, ale i konsumenci kosmetyków mają świadomość, iż obok efektywności tych wyrobów równie ważne jest ich bezpieczeństwo. Przedstawiciele przemysłu wiedzą co dokładnie kryje się za tym terminem, mają bowiem wiedzę dotyczącą różnorodnych testów potwierdzających to bezpieczeństwo i są zorientowani w najnowszych wymogach stawianych im przez prawo (którego nadrzędnym celem jest oczywiście ochrona konsumenta). Natomiast dla konsumenta bezpieczeństwo wiąże się z takimi zjawiskami jak informacja na opakowaniu produktu, która mówi: „produkt przebadany”, „produkt bezpieczny dla dzieci” czy „produkt testowany dermatologicznie”. Niezależnie od tego co termin „bezpieczeństwo kosmetyku” oznacza dla fachowca, a co dla laika, wspólny mianownik jest jeden. Bezpieczny kosmetyk to taki, który został wyprodukowany z bezpiecznych surowców i w bezpieczny sposób. W tym miejscu zaczyna się kolejny stopień wtajemniczenia, to znaczy olbrzymi obszar wiedzy, którą muszą posiadać producenci surowców kosmetycznych. Wiemy już zatem, że każdy z aktualnie dostępnych na rynku surowców kosmetycznych musi zostać poddany ocenie bezpieczeństwa w celu wykluczenia jego negatywnego działania na konsumenta gotowego wyrobu. Jego bezpieczeństwo jest też ważne z uwagi na personel biorący czynny udział w procesie jego produkcji.

W jaki sposób ocenia się bezpieczeństwo surowców kosmetycznych? Wiele z surowców kosmetycznych będących od dawna w użyciu zostało

medycyna i farmacja. Jako wytłumaczenie jej stosowania podaje się „wyższe dobro jednostki ludzkiej”.

ocenionych jako bezpieczne w oparciu o testy prowadzone na zwierzętach

Na szczęście rozwój nauki i najnowsze technologie sprawiły, iż dla

jako metody historycznie dostępne. Badania te były prowadzone pomimo

przeważającej większości surowców kosmetycznych udało się z sukcesem

wielu kontrowersji wokół ich etyczności. Jednak warto zauważyć, że

zastąpić wyżej wspominanie metody nowocześniejszymi metodami

wykorzystanie zwierząt do celów naukowych wynikało i wynika nadal z braku

alternatywnymi. Wiadomość ta daje rodzaj ulgi zarówno technologom

dostępności innych metod. Takich, które pozwalałyby zrozumieć cały zakres

zajmującym się opracowywaniem receptur nowych kosmetyków, jak i ich

procesów biologicznych związanych z funkcjonowaniem żywego organizmu

konsumentom. A zwłaszcza tym wszystkim, którym zależało na ochronie praw

bez jego bezpośredniego udziału. Zadanie wydaje się więc wyjątkowo trudne.

nie tylko konsumentów, ale i innych organizmów żywych, zwierząt tj. króliki,

Aplikacja substancji chemicznej na żywy organizm i jego późniejsza obser-

czy świnki morskie.

wacja, to często jedyna droga do poznania jej wpływu. Jednocześnie to jedyna metoda pozwalająca wykluczyć potencjalne niebezpieczeństwo dla człowieka, jako kolejnego użytkownika danej substancji. Taki sposób postępowania

Czym są metody alternatywne? „Metody alternatywne” to najkrócej rzecz ujmując wszystkie metody, które

i taka droga do potwierdzania bezpieczeństwa substancji, pomimo wielu

pozwalają na wyeliminowanie udziału zwierząt z procesu oceny bezpieczeń-

kontrowersji jest kontynuowana w wielu dziedzinach naukowych takich jak:

stwa substancji chemicznej - surowca kosmetycznego. Dla większości z nas

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

surowce | 67

kosmetyk

testy alternatywne

termin ten nie jest już czymś nowym, co więcej większość z nas zdążyła się

cierpienia, związanego z uczestnictwem w prowadzonym teście. Przyjmuje

już nawet do niego przyzwyczaić. Stało się tak, ponieważ spotykaliśmy się

się, że twórcami tej idei byli Russell i Burch, którzy w 1959 wprowadzili zasady

z nim i spotykamy dość często, a przede wszystkim właśnie przy omawianiu

wykorzystania zwierząt w testach naukowych wyrażone skrótem „3R”.

aspektu bezpieczeństwa surowców wykorzystywanych do produkcji

,,3R” jest skrótem od pierwszych liter następujących angielskich

kosmetyków. Z terminem tym wiążą się jednak nieustane zmiany wynikające

wyrazów: Replacement, Refinement, Reduction. Pierwsze z tych słów oznacza

z postępu technicznego. Pozwala on na poszerzanie wachlarza dostępnych

zastąpienie testów z udziałem zwierząt, przez testy bez ich udziału np. poprzez

metod badawczych w coraz to nowych aspektach, wykluczając konieczność

hodowle i wykorzystanie kultur komórkowych lub dzięki modelom kompu-

udziału zwierząt w toku prowadzonych badań.

terowym. Refinement oznacza ulepszenie metod prowadzenia testu w celu

Z potrzebą ograniczenia udziału zwierząt w testach naukowych zgadza się

redukcji i eliminacji stresu oraz potencjalnego cierpienia zwierząt, jeśli test

przeważająca większość społeczeństwa, politycy oraz sami naukowcy, dlatego

z udziałem zwierząt jest bezwzględnie konieczny. Natomiast słowo Reduction

wszyscy zainteresowani chętnie przyczyniają się do rozwoju postępu technicznego

odnosi się do redukcji liczby zwierząt koniecznych do przeprowadzenia testów

umożliwiającego rozwój nowych metod oceny bezpieczeństwa substancji

oraz maksymalnego wykorzystania informacji zdobytych w czasie przeprowa-

chemicznych. Potrzebę rozwoju i poszukiwania nowych metod dostrzeżono już

dzanego testu w celu uniknięcia konieczności jego powtarzania.

w połowie poprzedniego stulecia, dążąc do stworzenia zasad przyczyniających się do ograniczenia wykorzystania zwierząt oraz minimalizacji ich potencjalnego

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Metody alternatywne są więc metodami, w których dąży się do odtworzenia i naśladowania złożonych procesów biologicznych poza organizmami żywymi.

3/2010

68 | surowce Opracowanie takich metod jest dla naukowców niesamowitym wyzwaniem

niezależnej oceny i wreszcie formalnej prawnej akceptacji. Wieloetapowość

i musiało upłynąć prawie pół wieku, żeby w pewnych aspektach badań stało się

procesu oceny nowej metody ma na celu brak jakichkolwiek wątpliwości, że jej

to powszechnie możliwe. Prace nad stworzeniem metod alternatywnych zostały

zastosowanie (niezależnie od miejsca w Europie oraz poziomu doświadczenia

zapoczątkowane we wczesnych latach 80’tych ubiegłego stulecia. Nie bez

zespołu naukowego odpowiedzialnego za jej przebieg) przyniesie zawsze taki

wpływu na ich postęp okazały się również zmiany legislacyjne wymuszające

sam rezultat. Za proces walidacji metod alternatywnych w Unii Europejskiej

poniekąd na przemyśle kosmetycznym szybkie opracowanie metod badaw-

odpowiedzialny jest EVCAM (European Centre for the Validation of Alternative

czych pozwalających na wyeliminowanie zwierząt z prowadzonych testów.

Methods). Pełni on kluczową rolę w koordynacji procesów walidacyjnych

Prawdziwym przełomem w tej materii była VII Poprawka do Dyrektywy

dla nowopowstałych metod alternatywnych pod kątem promocji stworzenia

Kosmetycznej (2003/15/EC) z roku 2003, która wprowadziła kroczący zakaz

nowej metody, udziału w integracji projektów naukowych z nią związanych

wykorzystywania zwierząt w testach prowadzonych przez przemysł kosmetyczny.

oraz optymalizacji samej metody. EVCAM staje się również inicjatorem

Wprowadziła ona też natychmiastowy zakaz stosowania dotychczasowych metod

wielu działań mających na celu wprowadzenie istotnych naukowo metod

badawczych z wykorzystaniem zwierząt w przypadku istnienia zwalidowanych

badawczych na ścieżkę legislacyjną.

metod alternatywnych. Kolejny zakaz, tym razem dotyczący testowania gotowych wyrobów kosmetycznych wszedł w życie we wrześniu 2004 roku. Rezygnacja

Aktualna dostępność metod alternatywnych Wieloletnie prace naukowe zapoczątkowane we wczesnych latach 80’tych ubiegłego stulecia doprowadziły do opracowania metod alternatywnych, pozwalających dokonywać oceny bezpieczeństwa surowców kosmetycznych w zakresie ich korozyjności, fitotoksyczności, genotoksyczności, przenikania przez skórę i potencjalnego działania drażniącego. Przeszły one pozytywnie proces walidacji prowadzony przez EVCAM i są coraz częściej wykorzystywane. Każdy z ww. zakresów oceny związany jest z konkretnym procesem biologicznym i tak o korozji skóry możemy mówić kiedy dochodzi do nieodwracalnego jej uszkodzenia w wyniku działania substancji chemicznej. Uszkodzenie to ma postać martwicy przebiegającej przez naskórek w głąb skóry. Fototoksyczność to zjawisko prowadzące do podrażnienia skóry w przypadku poddania substancji chemicznej działaniu promieniowania UV przy jednoczesnej jej wrażliwości na to promieniowanie. Przenikanie przez skórę to inaczej proces absorpcji substancji chemicznej przez skórę, czyli zjawisko przenikania substancji do organizmu. Natomiast o podrażnieniu skóry możemy mówić w przypadku wystąpienia lokalnego stanu zapalnego skóry, manifestowanego jej zaczerwienieniem i swędzeniem. Należy mieć jednak na uwadze fakt, że pomimo nieustanego postępu nad opracowywaniem nowych metod alternatywnych przemysł kosmetyczny stoi

z testowania wyrobów gotowych na zwierzętach była jednak wprowadzona przez

ciągle przed pewnymi wyzwaniami i droga do pełnego wyeliminowania zwierząt

wiele firm kosmetycznych znacznie wcześniej na zasadach dobrowolności.

z testów jest dość kręta. Wydaje się nawet omal pewne przesunięcie terminu

Marzec 2009 był terminem wprowadzenia całkowitego zakazu badań

wejście w życie zakazu sprzedaży kosmetyków w skład, których wchodzą surowce

surowców kosmetycznych z udziałem zwierząt prowadzącym do ostatniego

testowane na zwierzętach. Kluczowym dla tej tezy argumentem jest ciągły brak

kroku, jakim ma być planowany od marca 2013 całkowity zakaz sprzedaży na

możliwości stworzenia metody alternatywnej, służącej do wyznaczenia toksyczno-

terenie Unii Europejskiej wyrobów kosmetycznych, które zawierają surowce

ści ostrej. Nie istnieje nawet propozycja takiej metody i biorąc pod uwagę pozostały

testowane na zwierzętach.

do wprowadzenia zakazu czas, wydaje się niemożliwym jej opracowanie i poddanie

Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że to właśnie przemysł

pełnemu procesowi walidacji. Dodatkowo, aktualnie wykorzystywane metody

kosmetyczny wziął na swoje barki tę trudną i istotną rolę pioniera w wyeli-

dotyczące badania toksyczności kumulacyjnej oraz ocena wpływu na płodność,

minowaniu uczestnictwa zwierząt w prowadzonych badaniach naukowych.

rozrodczość i potomstwo są również sprzeczne z postanowieniami

Dzięki wzajemnej współpracy, oraz wsparciu ze strony COLlPA i Unii

VII Poprawki do Dyrektywy Kosmetycznej (2003/15/EC). A wielu surowców

Europejskiej, pokonując wiele przeszkód zostały stworzone metody, które

nie da się tak po prostu zastąpić.

mogą zostać wykorzystane przez innych członków przemysłu chemicznego jakimi są producenci chemikaliów, żywności i leków. Powstanie nowej metody alternatywnej jest procesem złożonym i aktu-

Pocieszającym jest fakt, że aktualnie wykorzystywane metody alternatywne służące do oceny bezpieczeństwa surowców kosmetycznych w zakresie ich korozyjności, fitotoksyczności, genotoksyczności, przenikania przez skórę

alnie potrzeba około 10 lat od momentu wynalezienia metody do jej pełnego

i potencjalnego działania drażniącego nie kolidują z postanowieniem VII

wprowadzenia do użycia. Konieczne jest bowiem zdobycie absolutnej pewno-

Poprawki do Dyrektywy Kosmetycznej (2003/15/EC) w żadnym zakresie, co

ści względem jej rzetelności, niezawodności i trafności. Każda nowa metoda

oznacza, że możemy być spokojni o przyszłość produktów kosmetycznych

alternatywna przechodzi kolejno proces pre-walidacji, formalnej walidacji,

opartych na surowcach przebadanych według ww. metod alternatywnych.

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

70 | surowce

artykuł sponsorowany

Pielęgnacja skóry wrażliwej i skłonnej do podrażnień – wybrane składniki aktywne Michał Stepulak

IMPAG Chemicals Poland Sp. z o.o.

Zaburzenia homeostazy skóry towarzyszą zwykle różnym stanom patologicznym, czy to będących skutkiem wewnątrzpochodnych zmian chorobowych (łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, bielactwo, nowotwory skóry, trądzik

Ekstrakt z nasion dyni i kukurbityna (Ocaline PF i Cucurbitine) Dynia (Cucurbita pepo) jest rośliną jednoroczną należącą do rodziny

różowaty i inne), czy też powstających na skutek działania czynników

dyniowatych, w skład której wchodzi około 20 gatunków. Najczęściej upra-

pochodzenia zewnętrznego (oparzenia posłoneczne, stany zapalne z podraż-

wiane gatunki to Cucurbita pepo, Cucurbita moschata, Cucurbita maxima

nienia, alergia kontaktowa, stres oksydacyjny). Do czynników pochodzenia

i Cucurbita mixta. Nasiona bądź też olej z nasion dyni stosowane były od

zewnętrznego przyczyniających się do zachwiania równowagi w skórze zalicza

dawna w celach leczniczych i żywieniowych. Stanowią one cenne źródło

się promieniowanie ultrafioletowe, ekstremalne warunki klimatyczne, wolne

protein, fitosteroli, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, antyoksy-

rodniki i substancje drażniące pochodzenia środowiskowego, np. zawarte

dantów, witamin, karotenoidów oraz pierwiastków śladowych, m.in. cynku 2.

w dymie papierosowym, dymach i gazach odlotowych z przemysłu i spalinach

Najbardziej znanym korzystnym efektem doustnego stosowania oleju z pestek

samochodowych) oraz substancje chemiczne mające kontakt ze skórą.

dyni jest ograniczanie przerostu gruczołu krokowego 2. Oprócz działania

Nadmierna i powtarzająca się ekspozycja na wymienione czynniki prowadzi do

przeciwzapalnego, polegającego na hamowaniu uwalniania prozapalnych

zaburzenia tempa niektórych procesów biologicznych zachodzących w naszej

eikozanoidów, ekstrakt z pestek dyni ma bezpośredni wpływ na syntezę i ilość

skórze. Zaraz po ekspozycji na zewnętrzny czynnik stymulujący, powodujący

histaminy przechowywanej w mastocytach (komórki wywołujące lokalny

zakłócenie równowagi, uruchamiane są kaskady procesów, mających na celu

stan zapalny) 3. „Jest to spowodowane obecnością w ekstrakcie heterocy-

przywrócenie normalnego stanu fizjologicznego.

klicznego aminokwasu” – kukurbityny. Aminokwas ten odpowiedzialny jest

To, na ile skóra jest podatna na podrażnienia jest cechą indywidualną.

za inhibicję dekarboksylazy histydynowej, przekształcającej histydynę do

Dla przykładu, badania wykazują, iż „wrażliwość” skóry jest największa

histaminy. Aby potwierdzić jego działanie przeprowadzono test 4, w którym

w przypadku noworodków oraz dzieci i stopniowo maleje z wiekiem.

zastosowano kultury mastocytów. W ostatnim dniu testu, w próbce, do której

W przypadku osób dorosłych na powstawanie podrażnień są bardziej

dodawano codziennie kukurbitynę nie znaleziono mastocytów wypełnionych

podatne kobiety. Podatność na podrażnienia jest także determinowana takimi

histaminą, a średnia wielkość komórek była o 40% mniejsza od mastocytów

parametrami, jak: grubość skóry, ilość i skład sebum, stopień nawilżenia

znajdujących się w próbie kontrolnej (bez kukurbityny). Wynik ten potwierdza

warstwy rogowej oraz jej grubość, a także tempo złuszczania. Stwierdzono

inhibitujący wpływ kukurbityny na produkcję histaminy. Podobny wynik

jednoznacznie, że skóra twarzy jest znacznie bardziej podatna na podrażnienia.

uzyskano w przypadku testów przeprowadzonych na ochotnikach. 14-dniowe

Szczególnie podatną na wpływ czynników pochodzenia zewnętrznego jest

stosowanie emulsji zawierającej 5% ekstraktu z pestek dyni spowodowało

skóra przejawiająca wszystkie symptomy tak zwanego syndromu skóry wrażli-

40% obniżenie podatności skóry probantów na powstawanie podrażnień

wej. Zgodnie z definicją, cera wrażliwa charakteryzuje się stanem obniżonego

wywołanych aplikacją substancji o działaniu drażniącym (w stosunku do

progu tolerancji na czynniki pochodzenia wewnętrznego (stres, emocje,

wcześniej ustalonego progu tolerancji czynników drażniących). Obserwowano

zaburzenia hormonalne), jak i zewnętrznego (fizyczne: promieniowanie UV,

również znaczą redukcję rumienia już po 180 minutach od aplikacji emulsji 4.

warunki klimatyczne oraz chemiczne, takie jak kosmetyki, zanieczyszczenia wody, dieta i wiele innych) 1. W momencie, w którym dochodzi do nadmiernej

Ekstrakt ze Skeletonema costatum (Grevilline)

ekspozycji na jeden z czynników, zapoczątkowany zostaje proces sprzyjający

Skeletonema costatum jest gatunkiem mikroalg zaliczanych do

powstawaniu lokalnego stanu zapalnego. Wyróżniamy dwa typy objawów:

klasy okrzemek. Są to jednokomórkowe organizmy charakteryzujące się

• niewidoczne:

obecnością krzemionkowej koperty, składającej się z dwóch dopasowanych

– swędzenie, pieczenie, łaskotanie, ból, uczucie ściągania, • widoczne: – rumień, nadmierne rogowacenie, nacieki, grudki, wysięki, pęknięcia, liszajowacenie, hiperkeratoza.

3/2010

elementów, zwanych frustulami. Ten gatunek mikroalg, podobnie jak inne autotroficzne mikroalgi, absorbuje dwutlenek węgla i zużywa go w procesie fotosyntezy. Dlatego też, odgrywa znaczącą rolę w równowadze biologicznej słodkowodnych mórz.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

71 ściany naczyń krwionośnych. Z kolei wyizolowany madekasozyd ma działanie przeciwzapalne 8,9. Polega ono na hamowaniu uwalniania prozapalnych cytokin, chemokin i prostaglandyn. Wyniki badań 9 in vitro przeprowadzonych na ludzkich keratynocytach (stymulowanych estrem forbolu) wskazują, że madekasozyd inhibituje syntezę IL-1α i IL-8 (prozapalnych cytokin), a także uwalnianie PGE2 (prozapalna prostaglandyna), natomiast nie ma większego wpływu na produkcję TNF-α. Według najnowszych danych 10, oprócz wymienionych czynników prozapalnych madekasozyd jest zdolny do zmniejszenia wydzielania IL-1β, tlenku azotu (NO) oraz IL-6, co zostało potwierdzone w przypadku stymulowanych lipopolisacharydem makrofagów. Analiza mechanizmu działania potwierdziła, że madekasozyd zmniejszył ekspresję dwóch kluczowych enzymów, biorących udział w syntezie czynników prozapalnych: iNOS (syntaza NO) oraz COX-2 (cyklooksygenaza). Co więcej, autorom udało się ustalić, iż u podstaw działania glikozydu leży obniżenie aktywności czynnika transkrypcyjnego NF-κB (czynnik mający kluczowy udział w procesie stanu zapalnego).

Flawonoidy Flawonoidy to substancje naturalne, będące pochodnymi benzo-γ-pironu i flawonu. Flawonoidy rozpowszechnione są w świecie roślin, stanowiąc grupę substancji wykazujących aktywność biologiczną. Mikroalgi charakteryzują się bogatym składem, potwierdzonym badaniami 5. Do głównych składników Skeletonema costatum należą przed wszystkim proteiny i niskocząsteczkowe peptydy (od 20 do 30%), węglowodany (od 5 do 15%), lipidy (od 7 do 10%, w tym 60% stanowią wielonienasycone kwasy tłuszczowe - 20:5 ω-3, 16:3 ω-4 i 16:4 ω-1). Skeletonema costatum stosowana jest w kosmetykach w postaci wodnego ekstraktu. Wykazuje ona działanie łagodzące oraz przeciwzapalne. Mechanizm działania ekstraktu z Skeletonema costatum jest dwojaki 6: • wpływa na aktywność fosfolipazy A2 (PLA2), kluczowego enzymu

Pełnią wiele funkcji, do których zaliczyć można przede wszystkim ochronę przed wolnymi rodnikami oraz działanie przeciwzapalne 11. Mechanizm ich działania polega na hamowaniu kluczowych etapów powstawania bądź rozwoju stanu zapalnego. W przedstawionej poniżej tabeli zestawiono szereg flawonoidów, w przypadku których udowodniono w badaniach in vitro i in vivo mechanizm łagodzenia stanów zapalnych i podrażnień. Substancja (nazwa handlowa)

Działanie

Sylimaryna (SILYMARIN)

Inhibicja cyklooksygenazy COX-2 i wydzielania IL-1α

Myricetin (MYRICETIN 90 MM)

Inhibicja cyklooksygenazy COX-1 i COX-2 i lipoksygenazy LOX-5. Dodatkowo ogranicza ekspresję genu TNF-α – głównego mediatora stanu zapalnego

Luteolina (LUTEOLIN 98 MM)

Inhibicja cyklooksygenaz COX i ograniczenie wydzielania NO spowodowane inhibicją syntazy iNOS

Apigenina (APIGENIN 80 MM)

Inhibicja cyklooksygenaz COX

biorącego udział w kaskadzie kwasu arachidonowego. Inhibicja tego enzymu zmniejsza stężenie prostaglandyn i leukotrienów odpowiedzialnych między innymi za rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększenie przepuszczalności ich ścian czy ból, • inhibituje syntezę prozapalnej cytokiny IL-8, eliminując tym samym jeden z czynników sprzyjających rozwojowi stanu zapalnego. Działanie łagodzące potwierdzone zostało w badaniu z udziałem zdrowych ochotników. Czynnikiem wywołującym podrażnienie było zastosowane w badaniu naświetlanie skóry promieniowaniem UVB w dawkach wynoszących 1,5 MED (minimal erythema dose). Stosowanie emulsji zawierającej 3% ekstraktu zmniejszyło intensywność rumienia o około 25% w stosunku do kontroli 7. Badanie potwierdziło, iż ekstrakt ze Skeletonema costatum może być stosowany m.in. w kosmetykach przeznaczonych do pielęgnacji skóry po opalaniu.

Madekasozyd (Madecassoside) Madekasozyd należy do grupy triterpenowych glikozydów. Jest jedną z głównych substancji zawartych w wąkrotce azjatyckiej (Centalla asiatica) i izolowany jest z niej metodami chromatograficznymi. Wraz z pozostałymi składnikami (kwas azjatykowy i madekasowy) stanowi surowiec szeroko wykorzystywany w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym. Substancje te wykazują działanie synergicznie – stymulują syntezę kolagenu i wzmacniają

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Literatura 1. Berardesca E., Fluhr J. W., Maibach H. I., Sensitive Skin Syndrome, Taylor & Francis Group, 2. New York, United States of America, 2006 Caili F., Huan S., Quanhong L., Plant Foods for Human Nutrition, 61, 73–80 (2006) 3. Patent number 5.714.164 4. Materiały informacyjne firmy Soliance 5. Servel M. O. et al., Phytochemistry, 36(3), 691-69 (1994) 6. Calder P. C., Am J Clin Nutr, 83(Suppl. 6), 1505S–19S (2006) 7. Materiały informacyjne firmy Soliance 8. Lepetit J. C., SÖFW-Journal,131, 4 (2005) 9. Materiały informacyjne firmy Bayer Serdex 10. Won J. H. et al., Planta Med., 11 (2009) 11. Raso G. M. et al., Life Sciences, 68, 921–931 (2001)

IMPAG Chemicals Poland Sp. z o.o. ul. Wiśniowa 40 lok. 2, PL-02-520 Warszawa tel.: +48 22 542 40 72, fax: +48 22 542 40 73 michal.stepulak@impag.pl www.impag.pl

3/2010

72 | surowce

artykuł sponsorowany

Składniki zagęszczające do układów detergentowych Evonik Goldschmidt GmbH

Podstawowym zadaniem zagęstników do układów detergentowych jest zwiększenie lepkości kosmetyków. Szczególnie trudnymi do zagęszczenia są produkty bardzo łagodne takie jak szampony dla niemowląt o niskiej zawartości Sodium Laureth Sulfate, zawierające sulfobursztyniany oraz coraz popularniejsze układy naturalne (typu PEG-free).

Sukces produktu finalnego związany jest z parametrem zwanym

gólnych przypadkach ich dodatek pozwala jednak uzyskać pożądaną

odbiorem konsumenckim, który w bezpośredni sposób zależy od typu

plastyczność produktu finalnego.

zastosowanych zagęstników. Produkty dozowane za pomocą pompek

Składniki zagęszczające układy detergentowe można podzielić na

i dyspenserów wymagają szczególnego typu zagęszczenia i związanego

dwie grupy:

z nim odpowiedniego sposobu płynięcia. Kosmetyki w formie dyspersji

• hydrofobowe, monomeryczne lub oligomeryczne o niskiej masie

np. szampony z efektem perłowym, kapsułkami czy pirytionianem cynku

cząsteczkowej. Są to przede wszystkim produkty niejonowe np.

zagęszczane są składnikami zapewniającymi odpowiednią reologię

Glyceryl Laurate lub Cocamide DEA.

i bardzo wysoką stabilność zawiesin. Właściwie dobrane składniki zagęszczające mogą dodatkowo

• hydrofilowe, polimeryczne o wysokiej masie cząsteczkowej. Powstają one na bazie oksyetylenowanych pochodnych tłuszczy naturalnych.

wprowadzać efekt kondycjonowania skóry lub włosów czy pomagać

Przedstawicielami tej grupy są PEG-120 Methyl Glucose Dioleate

w solubilizacji.

oraz PEG-200 Hydrogenated Glyceryl Palmate. Podział na wymienione typy zagęstników wynika z ich odmiennego

Zróżnicowanie składników zagęszczających Najpopularniejszą metodą zagęszczania układów detergentowych jest

wpływu na sposób płynięcia zagęszczonego układu detergentowego oraz różnej zależności lepkości produktu finalnego od temperatury.

zastosowanie chlorku sodu. Jest to metoda dość skuteczna w przypadku typowych produktów opartych na Sodium Laureth Sulfate (SLES) oraz Cocamidopropyl Betaine. Efekt zagęszczania związany jest z obecnością

Sposób płynięcia Zagęstniki hydrofobowe zapewniają sposób płynięcia zależny od

anionowych składników powierzchniowoczynnych (głównie SLES).

obecności sił ścinających. Oznacza to spadek lepkości produktu wraz

Jednak po osiągnięciu krytycznego stężenia NaCl lepkość produktu

ze wzrostem działania sił. Zależność tę można obserwować stosując

gwałtownie spada. Nadmiar elektrolitów powoduje niszczenie sieci

lepkościomierz rotacyjny o zmiennych prędkościach.

micelarnej.

Zagęstniki hydrofilowe zapewniają newtonowski sposób płynięcia.

Efekt zagęszczenia można również uzyskać stosując składniki

Lepkość nie zależy zatem od działania sił ścinających i pozostaje na

żelujące wodę takie jak gumy ksantanowe, celulozy czy karbomery.

tym samym poziomie pomimo stosowania różnych prędkości obrotów

W większości są to układy wrażliwe na obecność elektrolitów, a ich

wrzeciona lepkościomierza.

zastosowanie wiąże się z niezbyt przyjemną aplikacją. Z tego powodu

Rys. 1 przedstawia różne sposoby płynięcia w postaci tzw. krzywych

zwykle nie są one stosowane jako samodzielnie zagęstniki. W szcze-

płynięcia, gdzie lepkość jest funkcją wielkości sił ścinających.

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Rys. 1. Różnice w sposobie płynięcia

Zależność lepkości od temperatury Zagęstniki hydrofobowe charakteryzują się spadkiem lepkości

Rys. 2. Różnice w zależności lepkości od temperatury

Składniki zagęszczające wpływają na budowę miceli. W przypadku polimerycznych zagęstników hydrofilowych ich

w niskich temperaturach przy zachowaniu względnie stałej lepkości

hydrofobowe fragmenty cząsteczki wbudowują się w micele detergentu.

w wyższych temperaturach.

Prowadzi to do powstawania miceli sferycznych i/lub wzrostu ich wielkości. Micele mają mniej miejsca, co skutkuje wzrostem lepkości

Zagęstniki hydrofilowe oznaczają uzależnienie lepkość produktu od temperatury. W niższych temperaturach lepkość znacznie wzrasta, w wyższych zaś drastycznie spada. Różnice te przedstawia rys. 2.

przy zachowaniu newtonowskiego sposobu płynięcia. Zagestniki hydrofobowe również wbudowują się w micele, ale ze względu na niewielkie części hydrofilowe zmieniają one kształt miceli ze sferycznego na wrzecionowaty. W stanie spoczynku micele ułożone

Mechanizm zagęszczania układów detergentowych Wyjaśnienie różnic w sposobie płynięcia wymaga zrozumienia

są chaotycznie dając efekt wysokiej lepkości. Wraz ze wzrostem sił ścinających micele ustawiają się równolegle do siebie powodując

podstawowego mechanizmu zagęszczania układów detergentowych.

spadek lepkości. Proces ten jest odwracalny – ustąpienie sił ścinających

Schematycznie przestawia go rys. 3.

przywraca chaotyczny rozkład miceli i wzrost lepkości.

Rys. 3. Zagęstniki do układów detergentowych – mechanizm działania

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

3/2010

74 | surowce Oferta Evonik Evonik Goldschmidt Personal Care ma w swojej ofercie duży wybór

na który ma wpływ wybór zagęstnika jest lepkość produktu. Im wyższa lepkość tym niższa prędkość sedymentacji.

obu typów zagęstników do układów detergentowych (rys. 4 ). Zagęstniki hydrofilowe oznaczono kolorem niebieskim, zaś hydrofobowe kolorem granatowym.

Reologia Jak zostało wcześniej wyjaśnione chcąc zredukować prędkość sedymentacji należy dopilnować, aby lepkość produktu finalnego była

Własności składników zagęszczających

możliwie jak najwyższa. Najlepiej sprawdzają się w tej roli zagęstniki

Odbiór konsumencki

hydrofobowe, ponieważ w warunkach spoczynku i wobec braku sił

Oceniający kosmetyk konsumenci biorą pod uwagę typ produktu i/

ścinających zapewniają najwyższą lepkość.

lub rodzaj jego opakowania finalnego. Ich wymagania wobec sposobu płynięcia tradycyjnie zapakowanych szamponów czy żeli pod prysznic są inne niż wobec zachowania się mydeł w płynie. • Szampony / żele pod prysznic

Zależność lepkości od temperatury Uzyskanie jak najmniejszej zależności lepkości układu detergentowego od temperatury ma korzystny efekt stabilizujący i zapewnia

Wyniki przeprowadzonych przez firmę Evonik badań wskazują, że

pozytywną ocenę użytkowników. Zależność tę (lepkości od temperatury)

konsumenci wybierają produkty typu szampon i żel pod prysznic

można zoptymalizować dobierając odpowiednie połączenie zagęstników

o newtonowskim sposobie płynięcia (zagęstniki hydrofilowe) gdyż

hydrofobowych i hydrofilowych.

są one oceniane jako “bogatsze”. Im bardziej płynięcie jest zależne

W niższych temperaturach zastosowane samodzielnie zagęstniki

od działania sił ścinających tym produkt jest mniej atrakcyjny dla

hydrofilowe mogą, ze względu na znaczny wzrost lepkości produktu,

użytkownika.

utrudniać jego wydobycie z opakowania. Natomiast w wyższych tempe-

• Mydła w płynie

raturach ich obecność prowadzić może do znacznego spadku lepkości

W tym przypadku użytkownicy wybierali produkty wrażliwe na działanie

układu. Może się to wiązać ze zwiększeniem szybkości sedymentacji

sił ścinających ze względu na łatwość ich pompowania i pobierania

oraz gorszą oceną użytkowników niezadowolonych z niskiej lepkość

odpowiedniej ilości produktu bez efektu zabrudzonego dozownika.

szamponu czy żelu pod prysznic.

Podczas pompowania lepkość płynów nienewtonowskich maleje, aby gwałtownie wzrosnąć tuż po jego zaprzestaniu (zagęstniki hydrofobowe).

W niskich temperaturach zagęstniki hydrofobowe są mniej skuteczne, gdyż produkty mają tendencję do spadku lepkości. Najlepszą stabilność w wysokich i niskich temperaturach uzyskuje

Efekt stabilizujący Dobry efekt stabilizujący uzyskuje się wybierając właściwy profil

się stosując alkiloamidy (REWOMID® DC 212 S lub REWOMID® SPA) lub połączenia zagęstników obu typów.

reologiczny i niską zależność finalnej lepkości od temperatury. Zdyspergowane w układzie detergentowym cząstki perły lub pirytionianu cynku mają skłonność do sedymentacji, której prędkość zgodnie z zasadą Stoke´a jest zależna od wielu czynników (rys 5.) Jedynym czynnikiem,

Skuteczność i synergia działania Skuteczność układu zagęszczającego jest bardzo istotna ze względu na koszt receptury.

Rys. 4. Oferta zagęstników

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

surowce | 75

Rys. 5. Efekt stabilizujący

Wydajność składników zagęszczających firmy Evonik przetestowano dla różnych układów standardowych oraz PEG-free. Zauważono, że efekt synergiczny łącznego zastosowanie zagęstników hydrofilowych i hydrofobowych pozwala często na zmniejszenie ich całkowitej

• Własności renatłuszczające Zagęstniki hydrofobowe takie jak TEGOSOFT® PC 31 oraz ANTIL® HS 60 zapewniają efekt renatłuszczenia skóry. • Solubilizacja Dobrymi solubilizatorami są etoksylowane zagęstniki hydrofilowe

zawartości w recepturze. Standardowe produkty zawierające SLES oraz betainę można

oraz ANTIL® Soft SC i TEGOSOFT® APM. Potwierdzono to solubi-

zagęścić chlorkiem sodu. Jednakże dodając do układu sulfobursztyniany

lizując w układzie detergentowym mirystynian izopropylu. ANTIL®

należy zastosować inne zagęstniki.

Soft SC i TEGOSOFT® APM okazały się w tym przypadku bardziej

Najskuteczniejszym dodatkiem w takich wypadkach jest REWOMID ®

skuteczne niż tradycyjne solubilizatory • Szybkie napełnianie opakowań

SPA. Produkty typu PEG-free są z reguły trudne do zagęszczenia,

Charakterystyczna dla zagęstników hydrofobowych zależność

ograniczony jest również wybór odpowiednich, nieoksyetylenowanych

sposobu płynięcia od działania sił ścinających pozwala na szybsze

zagęstników. Rozwiązaniem mogą być posiadające certyfikat ECOCERT

napełnianie opakowań finalnych podczas konfekcjonowania produktu.

Antil HS 60 oraz Antil Soft S.C.

Korzyści Zalety dodatkowe

Wybór właściwego składnika zagęszczającego spowoduje:

Składniki zagęszczające zapewniają szereg dodatkowych efektów:

• Dobry odbiór finalnego produktu przez konsumentów

• Kondycjonowanie włosów

• Odpowiedni efekt stabilizujący

Zagęstnik kationowy VARISOFT PATC może być łączony z detergen-

• Zmniejszenie zależności lepkości od temperatury

tami anionowym zapewniając dodatkowo dobry efekt kondycjonujący

• Zmniejszenie kosztu zastosowanych zagęstników - efekt synergiczny

w szamponach. Szczególnie w połączeniu z Polyquaterium-10

• Uzyskanie dodatkowych efektów kondycjonowania, nawilżania,

i składnikiem kondycjonującymi na bazie silikonów ABIL® T Quat (Silicone Quaternium-22) w znaczący sposób poprawia własności kondycjonujące takie jak łatwe rozczesywanie i przyjemne odczucie włosów. • Efekt nawilżający Uzyskuje się go stosując hydrofilowe zagęstniki oksyetylenowane. Również hydrofobowe ANTIL® Soft SC i TEGOSOFT® PC 31 zapewniają efekt znaczącej redukcji utraty wody przez skórę.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

renatłuszczenia lub solubilizacji. Opracowanie na podstawie artykułu „Thickening Agents for Surfactant Systems” firmy Evonik Goldschmidt GmbH.

Dystrybutor w Polsce: PPU Adara Sp. z o.o. ul. Połczyńska 31A, 01-377 Warszawa tel. +48 22 533 96 00, fax +48 22 533 96 10 www.adara.pl

3/2010

76 76 | surowce surowce

System autofagii: nowa era w detoksykacji komórek skóry Silab France

Homeostaza komórkowa jest zależna od równowagi pomiędzy biosyntezą, a katabolizmem makrocząsteczek. W komórkach eukariotycznych istnieją dwa główne mechanizmy rozkładu składników komórkowych: proteasomy oraz autofagia. Dystrybutor na Polskę

Na poziomie podstawowym proteasomy zaangażowane są w proces

nowy system detoksykacji komórek skóry może być celem w dalszym

degradacji krótko żyjących białek rozpuszczalnych, autofagia natomiast

opracowywaniu oczyszczających aktywnych składników kosmetycznych.

to dynamiczny proces, który przede wszystkim eliminuje stabilne białka

Stałe tworzenie się wolnych rodników oraz innych wysoce

długo-żyjące oraz uszkodzone organelle takie jak mitochondria, które

reaktywnych utleniaczy to nieunikniony proces uboczny komórkowego

mogą być źródłem reaktywnych form tlenu (ROS) oraz mutacji DNA.

metabolizmu tlenowego. Głównym źródłem wewnątrzkomórkowego

W przypadku bardzo silnego stresu bądź umiarkowanego stresu

formowania się rodników są mitochondria, które uwalniają znaczne ilości

cyklicznego występujące w jego następstwie zmiany mogą okazać się

anionów nadtlenkowych wskutek „przecieku” elektronów w łańcuchu

katastrofalne dla komórek. Liczne białka wewnątrzkomórkowe akumulują

oddechowym. Źródła egzogenne takie jak promienie UV i substancje

się i w efekcie wyczerpują zdolności degradacyjne proteasomu. Takie zmo-

toksyczne również odgrywają rolę w produkcji reaktywnych form tlenu.

dyfikowane lub zagregowane białka stają się nie tylko odporne na sprawną

Zachwiana równowaga pomiędzy utleniaczami a przeciwutleniaczami

degradację przez szlak proteasomalny lecz również hamują proces.

spowodowana zwiększoną produkcją utleniaczy i/lub redukcją ilości

W takich warunkach proces autofagii musi przejąć funkcje

przeciwutleniaczy wytwarza w komórce stan stresu określanego jako

proteasomów, aby zrekompensować ich niesprawność. Autofagia

oksydacyjny (rys.1). Komórkowy mechanizm neutralizujący utleniacze

zapewnia degradację białek rozpuszczalnych, a także zachowuje swoją

jest podzielony na różne „linie obrony”[1,2]:

rolę w eliminacji białek nierozpuszczalnych, utlenionych lipidów oraz

• system prewencyjny, który ogranicza szkody komórkowe głównie

uszkodzonych organelli.

poprzez wymiatanie wolnych rodników (np. witamina C, witamina E,

Początkowo opisany w drożdżach, mechanizm autofagii jest obecnie

katalaza, dysmutaza ponadtlenkowa SOD).

szeroko badany w neuronach, hepatocytach, czy komórkach układu odpornościowego jako, że ten proteolityczny system, inaczej zwany procesem „samo-zjadania się” komórek zdumiewająco często łączy się z różnymi chorobami i fizjologią człowieka. Uszkodzenia komórek skóry związane z wewnętrznym oraz zewnętrznym stresem zdają się być eliminowane dzięki procesowi autofagii, jednakże dotychczas przeprowadzono niewiele badań dermokosmetycznych w tym zakresie. Celem tego artykułu jest analiza działania systemu autofagii na przykładzie modelu komórek skóry pod wpływem stresu oksydacyjnego. Ten

3/2010

Rys. 1. Komórkowa obrona antyoksydacyjna

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

77 • system detoksykacji, który utylizuje wcześniej uszkodzone składniki

białka czy lipidy, lecz również całych organelli - mitochondriów, retikulum

komórkowe za pomocą różnego rodzaju mechanizmów biologicznych

endoplazmatycznego, rybosomów, peroksyzomów. Autofagia jest więc

takich jak proteasomy czy autofagia.

systemem kontroli jakości składników cytoplazmy.

• system eliminacji, usuwający nieodwracalnie uszkodzone komórki

Poprzez zapewnienie podstawowej odnowy składników wewnątrzko-

i podtrzymujący integralność organów, gdy nagromadzenie

mórkowych, proteasomy i autofagia pomagają w utrzymaniu homeostazy

poważnych szkód może prowadzić do zaburzenia funkcji komórek

komórek skóry. [3].

oraz ich śmierci w wyniku apoptozy czy nekrozy.

System autofagii. Funkcja recyklingu na podstawowym poziomie detoksykacji Organizmy żywe stale wykorzystują ponownie swoje składniki, o ile uszkodzone i przestarzałe struktury zostaną rozłożone do podstawowych elementów, a następnie zastąpione nowo zsyntetyzowanymi strukturami

Autofagia: System przekaźnikowy w warunkach stresowych Umiarkowany stres oksydacyjny prowadzi do wzrostu wewnątrzkomórkowych białek utlenionych, które tracą swoją aktywność i rozkładają się, po czym zostają degradowane za pomocą proteasomu (rys. 3) [4]. Dodatkowo stabilne białka długo żyjące oraz uszkodzone organelletypu

złożonymi. W komórkach eukariotycznych istnieją dwa podstawowe

mitochondria są niszczone za pomocą ścieżki autofagii, w celu zapobie-

systemy niszczące składniki komórkowe: proteasomy oraz autofagia

gnięcia nadmiernej produkcji wolnych rodników oraz rozwojowi stresu.

(rys.2) [3].

Kiedy stres jest silny lub też umiarkowany, ale powtarzający się, zacho-

Podstawową funkcją proteasomu jest ubikwitynozależna degra-

dzące pod jego wpływem zmiany mogą okazać się katastrofalne dla komórek.

dacja krótko żyjących białek rozpuszczalnych, bez względu na ich stan

Narasta liczba białek uszkodzonych w procesach karbonylacji i glikooksy-

funkcjonalny (białka nienaruszone lub nieprawidłowe). Tymczasem

dacji [5]. Zmodyfikowane i zagregowane białka tworzą tzw. złogi, które w zbyt

autofagia i lizosomy, reprezentowane przez organelle zawierające znaczną

dużej ilości hamują funkcje proteasomów [6,7,8]. Ponieważ możliwości

liczbę enzymów hydrolitycznych, są być może najważniejszym szlakiem

proteasomu zostają nadwyrężone, mechanizm autofagii rekompensuje ich

degradacji.

niesprawność - zapewnia degradację białek rozpuszczalnych, jednocześnie

W tym szlaku część cytoplazmy zawierającej składniki, które mają być eliminowane, zostaje wchłonięta przez wakuole zwane autofagosomami, a następnie transportowana do lizosomów. Enzymy lizosomowe odpowiedzialne są za degradację nie tylko cytoplazmatycznych biomolekuł jak

zachowując swoja rolę w eliminacji białek nierozpuszczalnych, utlenionych lipidów oraz uszkodzonych organelli [5] (rys.3). Tym samym autofagia jest zasadniczym mechanizmem przetrwania i adaptacji [2]. Rys. 2. Proteasomy i autofagia – dwa uzupełniajace się procesy

Rys. 3. Autofagia – wsparcie proteasomów w warunkach stresowych

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

3/2010

78 | surowce

Rys. 4. System autofagii w komórkach eukariotycznych i jego charakterystyczny marker białko LC3-II

Autofagia: proces biologiczny i jego specyficzne markery Regulacja procesów autofagii przebiega przy udziale białek ATG (AuTo-

pujące przeciwciała: pierwszorzędowe mysie przeciwciała monolokalne anty-aktyny, (Santa Cruz, Tebu Bio,Le Perray en Yvelines, Francja), pierwszorzędowe królicze przeciwciała poliklonane anty-LC3, drugorzę-

phaGy related genes), odkrytych w drożdżach (rys. 4). Jednym z markerów

dowe mysie przeciwciała IgG-HRP (Dako, Trappes, Francja), drugo-

procesu autofagii jest białko Beklina 1. Wspólnie z kinazyną 3-fosfatydy-

rzędowe królicze przeciwciała IgG-HRP (Dako, Trappes, Francja). Do

loinozytolu ma ono swój udział w powstawaniu autofagosomów. Umożliwa

znakowania przeciwciał wykorzystano odczynnik chemiczny fluorochrom

stały napływ systemów koniugacyjnych Atg12-Atg5 oraz LC3 ( u ssaków

Alexa Fluor 488 ( Morecular Probes, Invitrogen, CergyPontoise, Francja).

odpowiednik białka Atg 8) do błony autofagosomu. Białko LC3-I wiąże się kowalentnie z fosfatydyloetanolaminą tworząc formę LC3-II [9]. Białko LC3-II pozostaje związane z błoną autofagosomu i odpowiada za jego wielkość. Pozostałe białka z rodziny ATG szybko odłączają się. Ta charakterystyczna cecha LC3-II czyni to białko jednym z najdokładniejszych markerów autofagii [10,11]. Metabolizm komórek skóry jest nierozłącznie związany z ciągłym formowaniem się wolnych rodników i utleniaczy co jest efektem bliskiego

Unieśmiertelnione keratynocyty z linii komórkowej HaCaT podtrzymano jako jednowarstwową hodowlę w atmosferze 5% CO2 i temperaturze 37oC w pożywce nie zawierającej surowicy. Pożywka uzupełniona była czynnikami wzrostu i użyta w pasażu 40-60. Od zdrowych dawców, z tkanek usuniętych podczas operacji plastycznych uzyskano normalne ludzkie keratynocyty. Zostały one następnie podtrzymane w pożywce nie zawierającej surowicy uzupełnionej czynnikami wzrostu i użyte w pasażu 2-3.

kontaktu ze środowiskiem i wpływem czynników fizycznych, chemicznych i bakteryjnych. Po raz pierwszy w badaniach dermokosmetycznych dowodzimy, iż

Ludzkie keratynocyty a działanie H 2O 2 W celu tego badania płytki hodowlane zostały wypłukane, a komórki

system autofagii jest procesem biologicznym występującym w komórkach

zainkubowane w pożywce bez surowicy. Przez trzy godziny komórki

skóry na skutek stresu oksydacyjnego. Badania przeprowadzone w bliskiej

poddane zostały, bądź też nie, działaniu H2O2(125 µM, 250 µM,1000

współpracy z Uniwersytetem w Limoges dowodzą, iż komórki skóry mogą

µM). Następnie komórki analizowano ( np. test kolometryczny XTT,JC-

wykorzystywać system autofagii do walki z modyfikacjami, jakie niesie ze

1,JC-1/TOPRO 3, barwienie immunologiczne, Western blotting) bądź

sobą stres oksydacyjny, a w szczególności zagregowane utlenione białka,

też zostały zainkubowane na określony czas w pożywce w celu dalszej

po części odpowiedzialne za przedwczesne starzenie się skóry.

analizy w etapie zwanym „odnową” komórki.

DOŚWIADCZENIE Odczynniki chemiczne oraz przeciwciała

Próba cytotoksyczna

Nadtlenek wodoru (H2O2 ) oraz paraformaldehyd zostały nabyte

Żywotność komórek badana była za pomocą pomiaru aktywności mitochondrialnej przy użyciu testu kolometrycznego XTT. Cell

w instytucie Sigma Chemical Company (ST. Louis, MO,USA). Do metod

Proliferation Kit II zaprojektowany został w celu spektrofotometrycznego

immunocytologicznych oraz Western blotting wykorzystaliśmy nastę-

ilościowego pomiaru oceny żywotności i proliferacji komórek. Doświad-

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

surowce | 79 czenie polegało na rozszczepieniu roztworu soli terazolowej XTT i przy

dehydu oraz inkubowane z pierwszorzędowym przeciwciałem anty-LC3

obecności czynnika sprzęgającego przekształcenie do formazanu błękitu

oraz drugorzędowym przeciwciałem fluorescecyjnym (dostarczonych

triazolowego MTT. Pomiar absorbancji kolorowego roztworu dla 492

przez Molecular Probes).

nm jest proporcjonalny do metabolizmu mitochondriów i odzwierciedla żywotność komórek. Następnie kultury hodowli tkanek zostały oznaczo-

Wybarwianie immunologiczne zostało zobrazowane za pomocą laserowego mikroskopu konfokalnego LSM 510 (CARL ZEISS, Germany).

ne, po czym zainkubowane w roztworze oznakowanym XTT na 4 godziny. Ostatecznie optyczna gęstość barwnika formazanu została oszacowana za pomocą spektofometru skanującego (Labsystems Multiscan, Thermo

Immunodetekcja LC 3 za pomocą metody Western blotting Pozyskane komórki zostały zebrane, a następnie wyekstrahowano

Scientific, Saint Herblain, Francja).

z nich białka. Koncentracja białek została oznaczona za pomocą BCA1-

Podwójne wybarwienie JC-1/TOPRO3

1KT ( Sigma Aldrich, Saint-Quentin Fallavier, Francja). Równe ilości białek

Mitochondrialny potencjał przezbłonowy (∆ψm ) oraz integralność błony

(10 µg) rozdzielano na 15% żelu poliakryloamidowym w warunkach nie

komórkowej zostały odpowiednio zmierzone za pomocą prób barwienia JC-1

redukujących (SDS-PAGE). Rozdzielone na żelu białka transferowano na

oraz TOPRO™-3 (Molecular Probes, Invitrogen,Cergy-Pontoise, Francja).

membranę Immobilon P (Millipore, Saint-Quentin en Yvelines, Francja).

Następnie poddane działaniu H2O2 komórki zebrano i umieszczono w zawie-

Następnie błony inkubowano pierwszorzędowymi monoklonalnymi

sinie 500µL keratocynowej pożywki nie zawierającej surowicy i wybarwiano

przeciwciałami mysimi, pierwszorzędowymi poliklonalnymi przeciwcia-

przez 30 minut w warunkach 1 µg /ml JC w temperaturze 37 C. Następnie

łami króliczymi anty-LC3 oraz drugorzędowymi mysimi przeciwciałami

dodano 1 µM TOPRO-3, a komórki zostały natychmiast zanalizowane za

IgG-HRP koniugowanymi z HRP (peroksydazą chrzanową), drugorzędo-

pomocą cytometrii przepływowej. Co najmniej 10,000 komórek zostało

wymi króliczymi przeciwciałami IgG koniugowanymi z HRP. Wybarwienia

przeanalizowanych przy pomocy cytometru przepływowego FACS Vantage

rozwinięte zostały przy użyciu odczynnika Western chemiluminescent

wyposażonego w laser helowo-neonowy oraz argonowy (Beton-Dickinson,

HRP uzyskanych z laboratoriów Millipore. Pasma zostały określone

San Jose, CA, USA). JC-1 naświetlono laserem argonowym o długości

ilościowo przy użyciu densytometrii używając oprogramowania Multigau-

fali 488 nm, zielona fluorescencja odnosząca się do niskiego ∆ψ m została

ge (FUJIFILM Life Science, F.S.V.T, Courbevoie, Francja).

zmierzona na kanale FL1(filtr środkowo przepustowy 530±15 nm), podczas gdy JC-1 pomarańczowa fluorescencja odnosząca się do wysokiego ∆ψm została zmierzona na kanale FL2 (iltr środkowoprzepustowy 575±15nm).

Wizualizacja lizosomów Badania prowadzone były za pomocą znakowania fluorescencyjnego

Zbarwienie TOPRO™-3 zostało naświetlone laserem helowo-neonowym

przy użyciu sond LysoTracker ® ( Molecular Probes, Invitrogen,

i zmierzone na kanale FL4 (filtr 650nm).

Cergy-Pontoise, Francja). Składają się one z amin o odczynie słabo

Dane cytometryczne zostały przeanalizowane za pomocą programu Win MDI 2.8 (J.Trotter, Scripps Institute, La Jolla, CA,USA).

zasadowym, które wybiórczo gromadzą się w przedziałach komórkowych o niskim pH wewnętrznym i według producenta mogą zostać wykorzystane do wykrywania biosyntezy i patogenezy lizosomów. Komórki

Elektroforeza żelowa i immunodetekcja grup karbonylowych w białkach Elektroforeza przeprowadzona została w 12% żelu akrylamidowym

zostały inkubowane w roztworze z Lyso Tracker Yellow (50 nM) przez jedną godzinę w temperaturze 37oC. Slajdy wyświetlone zostały na mikroskopie IX 70 (OLYMPUS,

w obecności SDS (Sigma-Aldrich, Saint-Quentin. Fallavier, Francja). Test

Rungis, Francja) i połączone z systemem analizy obrazu (NIS-Elements

imunnoblot detekcji grup karbonylowych został wykonany za pomocą

AR-NIKON software, NIKON, Champigny sur Marne, Francja).

OxyBlot Protein Oxidation Detection Kit (Millipore, Saint-Quentin en Yvelines, Francja).10 µg białek zostało inkubowanych przez 30 minut w temperaturze pokojowej z 2,4-dinitrofenylohydrazyną (DNPH) (Millipore, Saint-Quentin en Yvelines, Francja). Po przetransferowaniu

REZULTATY Aby określić cytotoksyczne efekty potraktowania linii komórkowej HaCaT roztworem nadtlenku wodoru w różnym stężeniu, dokonaliśmy

do membrany PVDF (Milliporne, Saint-Quentin en Yvelines, France), zmodyfikowane białka zostały wykryte przez przeciwciała anty-DNP. Pasma w immunoblot zostały przedstawione używając substratu Western chemiluminescencji HRP co poddano analizie w G-box (Cell Signaling Technology, Ozyme, Saint Quentin en Yvelines, France). Analiza densytometryczna została przeprowadzona używając oprogramowania IMAGE J (National Institutes of Health, Bethesda, http://rsb.info.nih.gov/ij/).

immunodetekcja LC3 za pomocą mikroskopu konfokalnego Po stworzeniu kultury komórkowej w komorze hodowlanej Lab-Tek Chaber Slides, komórki zostały utrwalone w 4% roztworze paraformal-

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Rys. 5. Wpływ nadtlenku wodoru na aktywność dehydrogenazy mitochondrialnej w hodowli keratynocytów HACAT

3/2010

80 | surowce analizy trzech parametrów. Po pierwsze pomiar aktywności dehydrogenazy mitochondrialnej, który wykazał, iż metaboliczna żywotność komórek została oszacowana za pomocą testu XTT. Następnie przeanalizowano mitochondrialny potencjał przezbłonowy

Badania poziomu białek karbonylowych powstałych na skutek stresu oksydacyjnego Białka to główny cel stresu oksydacyjnego. Powodem jest ich liczne występowanie w komórkach, jak również szybki czas reakcji z rodnikami

(∆ψm) oraz integralność błony komórkowej, które zostały odpowiednio

oraz innymi utleniaczami. Utlenianie białek zostało oszacowane przy

zmierzone za pomocą prób barwienia JC-1 oraz TOPRO-3. Analiza tych

użyciu testu immunoblot, a oznaczenie ilościowe pochodnych białek

dwóch parametrów dowodzi funkcjonalności komórkowej. Pozwala

karbonylowych poprzez potraktowanie próbek białek 2,4-dinitrofenylo-

określić liczbę komórek nienaruszonych i tych zaangażowanych w szlak

hydrazyną, co zostało opisane wyżej w części doświadczalnej.

apoptotyczny i nekrotyczny.

Badania nad aktywnością dehydrogenazy mitochondrialnej

Jak pokazuje rys. 7 potraktowanie hodowli keratynocytów HaCaT nadtlenkiem wodoru w sposób znaczący podnosi poziom utlenionych białek, zależnie od dozowania. Poziom utlenionych białek wzrósł o 30% dla 125 µM, o 50% dla 250 µM oraz o 70% dla 1,000 µM.

W niskim stężeniu roztworu nadtlenku wodoru (125 µM, 250 µM), aktywność dehydrogenazy mitochondrialnej została nieznacznie zmniejszona, podczas gdy w stężeniu 1,000 µM metaboliczna żywotność komórek została istotnie zmniejszona (Rys. 5).

Badania nad mitochondrialnym potencjałem błonowym i integralnością membranową Określiliśmy stopień apoptozy za pomocą JC-1 – związku fluorescencyjnego służącego do pomiaru mitochondrialnego potencjału błonowego - w połączeniu z TOPRO-3. Wybarwienie TOPRO- 3 jest niemożliwe w komórkach posiadających nietkniętą błonę komórkową. Utrata mitochondrialnego potencjału błonowego w wyniku zaniku przepuszczalności błony komórkowej jest cechą klasyczną komórek apoptycznych. Integralność błony komórkowej zazwyczaj zanika

Rys. 7. Wpływ nadtlenku wodoru na poziom białek utlenionych w hodowli keratynocytów HaCaT

w komórkach nekrotycznych bądź późnych komórkach apoptycznych, czego rezultatem jest pozytywne zabarwienie przez TOPRO-3. W ten o to sposób oceniliśmy stopień wpływu tlenku wodoru o różnym stężeniu w czasie 3 godzin na hodowli keratynocytów HaCat. (Rys. 6). W warunkach normalnego wzrostu 84% komórek pozostaje

Badania poziomu białek karbonylowych powstałych na skutek stresu oksydacyjnego oraz etapu „odnowy” komórek Po zastosowaniu nadtlenku wodoru podłoże hodowlane (pożywka)

nienaruszone. Przy niskim dozowaniu (125 µM, 250 µM) nadtlenku

zostało usunięte, a keratnocyty HaCaT zainkubowane w pożywce

wodoru procentowa liczba komórek nienaruszonych podobna jest do

zawierającej surowicę w warunkach 37°C i 5% CO2. W różnych okresach

tej obserwowanej w komórkach kontrolnych. Duże stężenie nadtlenku wodoru indukuje śmierć i przyczynia się do martwicy.

odnowy komórek w tym medium, badaliśmy poziom utlenionych białek, jak opisaliśmy w części doświadczalnej. Po 6 godz. odnowy komórki zaobserwowaliśmy znaczące ograniczenie formowania się utlenionych białek. Wygląda na to, że czas odbudowy został wykorzystany przez keratynocyty w celu naprawy bądź recyklingu zmian powstałych na skutek oddziaływania stresu oksydacyjnego (rys. 8).

Charakterystyka szlaku autofagii podczas etapu „odnowy” komórek LC3-II opisany został w literaturze naukowej jako swoisty marker autofagosomów. Przeanalizowaliśmy jego syntezę od momentu rozpoczęcia odnowy komórki wywołanej stresem oksydacyjnym (125µM i 250µM). Potraktowanie nadtlenkiem wodoru (125 µM) nie wywołało znaczącego wzrostu poziomu LC3-II. Jednakże 250 µM nadtlenku wodoru znacząco podniosło ekspresje tego białka. Dane te zostały potwierdzone za pomocą immunocytologii fluorescencyjnej. W komórkach kontrolnych nie zaobserwowano znaczącej fluoreRys. 6. Wpływ nadtlenku wodoru na mitochondrialny potencjał błonowy oraz integralność błonową w keratynocytach linii komórkowej HaCaT

3/2010

scencji, podczas gdy w potraktowanych H2O2 keratynocytach ekspresja wzrosła proporcjonalnie do użytego stężenia (Rys. 9).

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

surowce | 81 Badanie przedziałów lizosomowych za pomocą mikroskopu fluoroscencyjnego Autofagia jest określona przez ciągłe przemiany w obrębie błony - od formowania się autofagosomów do ich fuzji z lizosomami. Zbadaliśmy wpływ stresu oksydacyjnego na poziom przedziałów lizosomowych w hodowli keratynocytów HaCaT. Potraktowanie nadtlenkiem wodoru (250 µM) keratynocytów HaCaT pokazało wzrost poziomu lizosomów w komórkach po 1,5 godzinnym czasie odbudowy komórek (rys. 10).

Badania nad wskaźnikiem autofagii LC3-II w normalnych ludzkich keratynocytach uzyskanych od młodych i starszych dawców Zbadaliśmy ekspresję LC3-II za pomocą metody Western blotting

Rys. 8. Poziom białek utlenionych w hodowlii kertynocytów HaCaT po etapie „odnowy”

w normalnych ludzkich keratynocytach uzyskanych od młodych dawców (wiek 26±7, n=4) oraz od dawców starszych ( wiek 70±5, n=4), narażonych na oddziaływanie nadtlenku wodoru w różnym stężeniu. W przypadku niskiego stężenia H2O2 (125 µM, 250 µM) zaobserwowaliśmy znaczący wzrost syntezy LC3-II w obydwu populacjach komórek. Wzrost ten był znacznie mniejszy w przypadku keratynocytów uzyskanych od starszych dawców, aniżeli tych uzyskanych od dawców młodych (Rys. 11). Rezultaty te sugerują, iż możliwości aktywacyjne komórek skóry uzyskanych od starszych dawców są znacznie ograniczone.

Dyskusja W komórkach eukariotycznych autofagia odgrywa istotną rolę w przebudowie komórkowej. Przede wszystkim jest odpowiedzialna za usuwanie uszkodzonych bądź niepotrzebnych organelli oraz podtrzymuje równowagę komórkową. To właśnie czyni ten mechanizm wyjątkowo ciekawym tematem badań i dyskusji. Dotyka on wielu interesujących wątków biologii molekularnej i biochemii. Jednakże autofagia występuje nie tylko na poziomie podstawowym komórki. Jest to proces, który może jednocześnie rozpocząć się jako odpowiedź na stres różnego typu. W świetle tego autofagia to interesujące zjawisko, gdyż jej ogromny potencjał może być wykorzystany do celów terapeutycznych [13,14].

Rys. 9. Badania ekspresji LC3-II w trakcie etapu „odnowy” po stresie oksydacyjnym

Mechanizm ten może być istotnym elementem w walce z chorobami nowotworowymi - ma bowiem swój udział w supresji nowotworowej. Przedmiotem badań wielu naukowców jest więc, czy indukcja bądź supresja autofagii może pomóc w niszczeniu komórek nowotworowych (Rys. 12) [15]. Wiele chorób neurodegeneratywnych, takich jak choroba Parkinsona czy Huntingtona charakteryzuje się akumulacją swoistych białek i tworzeniem się ich złogów wewnątrz komórek nerwowych. W rzeczywistości poszczególne białka wykazują zwiększoną zdolność do agregacji. Wiele z nich odgrywa rolę „toksyn”w komórkach. Podczas gdy wcześniejsza literatura koncentrowała się przede wszystkim na czynnikach mających szczególny wpływ na agregację, dzisiaj naukowcy rozważają istotność szlaków, które regulują poziom tych „toksyn” wpływając na ich degradację.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Rys. 10.

3/2010

82 | surowce jak w przypadku nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne, palenia tytoniu czy zanieczyszczenia środowiska. W celu ograniczenia wpływu stresu oksydacyjnego na homeostazę komórek skóry, przemysł kosmetyczny intensywnie rozwija różnego rodzaju „systemy prewencji” (np. witaminy A, C, E oraz polifenole) [18]. Jednakże ostatnie badania dermokosmetyczne skupiły się na „systemie detoksykacji” w świetle studiów nad mechanizmem proteosomów [19]. Mimo, iż w przeciągu ostatnich 10 lat odnotowano znaczne zainteresowanie systemem autofagii w badaniach naukowych, ten potężny system detoksyfikacji nie był jeszcze przedmiotem badań w dermokosmetologii ( rys. 13). Najnowsze badania prowadzone na kertynocytach wiążą autofagię ze śmiercią komórki, aczkolwiek proces ten wykracza poza ścieżki prewencji czy detoksykacji [20]. W niniejszym artykule chcieliśmy przedstawić model in vitro służący Rys. 11. Ekspresja LC3-II w normalnych ludzkich keratynocytach (NHK) uzyskanych od strszych I młodszych dawców po stresie oksydacyjnym

jako obiekt badań nad procesem autofagii w komórkach skóry wywołanej pod wpływem stresu oksydacyjnego. Koniecznością było określenie koncentracji nadtlenku wodoru

Toksyczność tych białek oraz liczba formujących się agregatów zależna jest od stopnia degradacji. Wiele badań sugeruje, iż uszkodzenie szlaków degradacyjnych prowadzi do chorób neurodegeneratywnych, natomiast ich regulowanie może okazać się zbawienne dla organizmu [16]. Skóra, a w szczególności naskórek, ze względu na swoje funkcje i zewnętrzną pozycję narażona jest na ciągłe chemiczne i fizyczne

wystarczającego do wywołania stresu oksydacyjnego oraz uaktywnienia sytemu autofagii bez indukowania śmierci komórki (rys. 14). Aby to osiągnąć przez 3 godziny testowaliśmy komórki z hodowli HaCaT w roztworach nadtlenku wodoru o różnym stężeniu (125 µM, 250 µM, 1,000 µM). Dzięki temu mogliśmy wykazać, iż żywotność komórek nie ulegała

oddziaływanie ze strony środowiska. Będący tego następstwem stres

modyfikacji przy niskim stężeniu H2O2. Komórki potraktowane roztworem

oksydacyjny niszczy składniki komórki oraz narusza jej funkcje, co

nadtlenku wodoru prezentowały taką samą morfologię jak komórki

prowadzi do formowania się białek karbonylowych, mutacji DNA oraz

kontrolne. W tych warunkach badań z zastosowaniem H2O2 w stężeniu

zmian w organellach [17].

125 µM i 250 µM nie odnotowaliśmy indukcji szlaku apoptycznego, czy

Modyfikacje takie spowalniają metabolizm komórek skóry i przyspieszają proces jej starzenia się. Jest to obserwowalne tak samo

nekrotycznego, przy założeniu iż potencjalny szlak detoksykacji może być aktywowany. Prawdopodobieństwo utleniania białek w komórkach zwiększa się pod wpływem stresu oksydacyjnego. W tych warunkach wzrasta również liczba białek dysfunkcjonalnych. Po drugie, chcieliśmy określić poziom utleniania białek następujący pod wpływem stresu oksydacyjnego w warunkach subletalnych. Mogliśmy wykazać, iż bezpośrednio po umiarkowanym stresie oksydacyjnym poziom utleniania białka wzrósł w zależności od dawki. Jednakże

Rys. 12. Sytem autofagii jako pole badań naukowych

podczas odnowy komórki skóry zdolne są do degradacji i eliminacji białek utlenionych, co obrazuje fakt, iż poziom białek utlenionych powrócił do takiego samego poziomu jak w komórkach kontrolnych. Po trzecie celem naszych badań było określenie znaczenia białka LC3-II, swoistego markera autofagii. Odkryliśmy, iż po 1,5 godzinnym czasie odnowy ekspresja LC3-II znacząco wzrosła, w szczególności przy zastosowaniu nadtlenku wodoru w ilości 250 µM. Rezultaty te powiązane są ze wzrostem w liczbie lizosomowych przedziałów obserwowanych w komórkach skóry w tych samych warunkach badania, zdają się potwierdzać hipotezę, iż komórki skóry mogą aktywować system autofagii w celu detoksykacji komórek i eliminacji uszkodzeń. Co ciekawe, w tych oksydacyjnych warunkach specyficzny czynnik hamujący autofagię zdaje się ograniczać powrót poziomu białek utlenionych do poziomu porównywalnego do tego w komórkach kontrolnych (dane

Rys. 13. Autofagia: Potężny system recyklingu i detoksykacji

3/2010

niewykazane).

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

surowce | 83

Rys. 14. Ukierunkowanie warunków eksperymentu dla zbadania autofagii jako systemu detoksykacji

Wreszcie, badanie markera autofagii LC3-II w normalnych ludzkich keratynocytach uzyskanych od młodych i starszych dawców. Badania te wykazały, iż wzrost ekspresji markera autofagii LC3-II był znacznie mniej widoczny w keratynocytach uzyskanych od starszych dawców, aniżeli w tych pochodzących od dawców młodszych. Rezultaty tych badań dowodzą, iż zdolności aktywacyjne i egzekucyjne autofagii zmniejszają się wraz z wiekiem przy założeniu, iż zarówno młoda, jak i starsza skóra reaguje w różny sposób na stres środowiskowy.

KONKLUZJA W przeciągu ostatnich lat dokonał się ogromny postęp w zrozumieniu szlaków transdukcji sygnału odpowiadających na stres oksydacyjny. W szczególności zaś, co jest tematem tego artykułu, szlaków mających istotną rolę w procesie detoksykacji na poziomie komórkowym. Badania te rzucają nowe światło na komórkowy mechanizm autofagii. Za jego pomocą komórki skóry radzą sobie z utlenionymi składnikami oraz uszkodzonymi organellami. Dalsze badania prowadzone będą w celu wyjaśnienia i opisu głównych „aktorów” biorących udział w tym osobliwym procesie – takich jak mTOR czy Beclin 1. Badania nad procesem autofagii otwierają nową erę w zakresie detoksykacji komórek skóry. Dzięki nim wiemy, iż mechanizm ten może być wykorzystany do wzmocnienia odporności komórek skóry i stanowić odpowiedź na stres oksydacyjny. Pole i zakres badań mogą posłużyć jako grunt dla dalszych badań, których celem jest rozwój innowacyjnych, naturalnych składników aktywnych w przemyśle kosmetycznym.

Literatura: [1] Jung, T., Catagol, B., and Grune, T., The proteasomal system, Molecular Aspects of Medicine, 30 (2009) 191-296. [2] Moore, M.N., Icarus Allen, J., and Somerfield, P.J., Autophagy: Role in surviving environmental stress, Marine Environmental Research, 62 (2006) S420-S425. [3] Pattingre, S., Espert, L., BiardPiechaczyk, M., and Codogno, P., Regulation of macroautophagy by mTOR and Beclin 1 complexes, Biochimie, 10 (2007) 1-11. [4] Jung, T., Höhn, A., Catalgol, B., and Grune, T., Age-related differences in oxidative protein-damage in young and senescent fibroblasts, Archives of Biochemistry and Biophysics, 483 (2009) 127-135. [5] Ding, W.-X., and Yin, X.-M., Sorting, recognition and activation of the misfolded protein degradation pathways through macroautophagy and the proteasome, Autophagy, 4 (2008) 141-150. [6] Friguet, B., Le vieillissement moléculaire et cellulaire et ses futurs enjeux, L’actualité chimique, Nov/ Dec (2003) 103-107. [7] Nyström, T., Role of oxidative carbonylation in protein quality control and senescence, The EMBO Journal, 24 (2005) 1311-1317. [8] Grune, T., Jung, T., Merker, K., and Davies, K.J.A., Decreased proteolysis caused by protein aggregates, inclusion bodies, plaques, lipofuscin, ceroid, and ‘aggresomes’ during oxidative stress, aging, and disease, The International Journal of Biochemistry & Cell Biology, 36 (2004) 2519–2530. [9] Yoshimori, T., Autophagy: a regulated bulk degradation process inside cells, Biochemical and Biophysical Research Communications, 313 (2004) 453-458. [10] Tanida, I., Ueno, T., and Kominami, E., LC3 conjugation system in mammalian autophagy, The International Journal of Biochemistry & Cell Biology, 36 (2004) 2503-2518. [11] Mizushima, N., Methods for monitoring autophagy, TheInterna

tionalJournal of Biochemistry & Cell Biology, 36 (2004) 2491-2502. [12] Zuliani, T., Duval, R., Jayat, C., Schnebert, S., Andre, P., Dumas, M., and Ratinaud, M.H., Sensitive and reliable JC-1 and TOTO-3 double staining to assess mitochondrial transmembrane potential and plasma membrane integrity: interest for cell death investigations, Cytometry, 54:A (2003) 100-108. [13] Mizushima, N., Levine, B., Cuervo, A.M., and Klionsky, D.J., Autophagy fights disease through cellular self-digestion, Nature, 451 (2008) 1069-1075. [14] Bergamini, E., Autophagy: A cell repair mechanism that retards ageing and age-associated diseases and can be intensified pharmacologically, Molecular Aspects of Medicine, 27 (2006) 403-410. [15] Eisenberg-Lerner, A., and Kimchi, A., The paradox of autophagy and its implication in cancer etiology and therapy, Apoptosis, 14 (2009) 376-391. [16] Lee, J.-A., Autophagy in neurodegeneration: two sides of the same coin, BMB reports, 42 (2009) 324-330. [17] Pinnell, S.R., Cutaneous photodamage, oxidative stress, and topical antioxidant protection, J. Am. Acad.Dermatol., 48 (2003) 1-19. [18] Manela-Azulay, M., and Bagatin, E., Cosmeceuticals vitamins, Clinics in Dermatology, 27 (2009) 469-474. [19] Bulteau, A. L.,Moreau, M,. Saunois, A., Nizard, C., and Friguet, B., Algae extract-mediated stimulation and protection of proteasome activity within human keratinocytes exposed to UVAandUVBirradiation,Antioxi dants & Redox Signaling, 8 (2006) 136-143. [20] Gosselin, K.,Deruy, E.,Martien, S.,Vercamer, C., Bouali, F., Dujardin, T., Slomianny, C., Houel-Renault, L., Chell,i F., De Launoit, Y., and Abbadie, C., Senescent keratinocytes die by autophagic programmed cell death, Am. J. Pathol., 174 (2009) 423-35.

Reproduced with permission from IFSCC magazine and the Publisher of IFSCC magazine. Original source: IFSCC Magazine – Volume 13-Number 1 January/March 2010. reklama

84 84 | opakowania opakowania

Saszetkowy poradnik Kamil Piesio

Wiceprezes Zarządu Quartz S.A.

Poradnik ten skierowany jest zarówno do firm, które planują rozpoczęcie produkcji saszetek, jak i do firm, które korzystają już z takiej formy sprzedaży bądź promocji swoich produktów.

Sektor usług pakowania preparatów w saszetki nie posiada w Polsce długiej

promocyjnych. Z naszego doświadczenia wynika, że w większości

tradycji. Związane to jest z niedawnym wprowadzeniem gospodarki rynkowej

przypadków saszetki świetnie wsparły sprzedaż produktu docelowego oraz

w Polsce. Początkowo, głównym odbiorcą dla tego sektora była branża

bardzo dobrze radziły sobie jako produkt podstawowy. Pierwszym etapem

kosmetyczna. Po przemianach ustrojowych polskie przedsiębiorstwa dopiero

powstania saszetki jest stworzenie wizji zarówno jej szaty graficznej, jak

zaczęły budować strategię marketingową wykorzystującą saszetki jako element

i żądanej pojemności czy kształtu. Saszetki promujące wyrób sprze-

reklamowy, natomiast duże, zagraniczne koncerny posiadały podwykonawców

dawany docelowo w innych opakowaniach, najczęściej powielają szatę

w zachodniej części Europy. Wraz z rozwojem technologicznym, polskie

graficzną reklamowanego wyrobu i mają pojemność jednorazowej dozy.

przedsiębiorstwa sektora usług pakowania w saszetki zaczęły zdobywać

Dla saszetek będących docelowym opakowaniem należy zaprojektować

odbiorców zarówno wśród krajowych firm jak i zagranicznych.

nową szatę graficzną i dobrać dozę. Dlaczego o tym piszę? Zarówno grafika

W Europie Zachodniej opisywany sektor posiada znacznie dłuższą tradycję. Od początku krajami przodującymi w branży związanej z opakowaniami były: Włochy, Niemcy oraz Hiszpania. Do chwili obecnej działają tam najbardziej znane firmy związane z produkcją laminatów oraz ich zadrukiem. Sektor usług pakowania preparatów w saszetki rozwijał się w Europie dzięki strategiom

saszetki jak i jej wielkość mają bezpośredni wpływ na jej cenę, szczególnie przy małych nakładach. Nie są to oczywiście jedyne elementy cenotwórcze. Opiszę Państwu pokrótce jak wygląda to w praktyce. Po zaprojektowaniu szaty graficznej , określeniu objętości i rodzaju

marketingowym największych firm kosmetycznych. Możliwość bezpośred-

preparatu jaki chcemy zapakować w saszetki należy dobrać:

niego zaprezentowania swojego produktu, załączonego do popularnego

• rodzaj laminatu,

pisma znacznie podnosiła możliwości dotarcia do potencjalnego klienta.

• technikę druku,

Część przedsiębiorstw wprowadziło saszetki jako opakowanie sprzedażne,

• format i kształt.

umożliwiające kupno głównie jednorazowych doz. Z czasem, także inne branże

Firma konfekcjonująca powinna pomóc w znalezieniu najlepszegorozwiązania.

zaczęły korzystać z możliwości jakie daje pakowanie preparatów w saszetki. Chcielibyśmy przybliżyć Państwu ten temat. Pokazać, w jaki sposób powstają saszetki i o czym należy wiedzieć i pamiętać przy planowaniu wykorzystania ich jako opakowania. Ogromna różnorodność laminatów oraz możliwość formowania z nich saszetek

Rodzaj laminatu Laminat, jest to taśma sklejona z co najmniej dwóch warstw różnych materiałów, z których jedna stanowi warstwę zewnętrzną, przeznaczoną do nadruku, a druga jest warstwą wewnętrzną, umożliwiającą formowanie

o różnych kształtach i pojemnościach, pozwala na wykorzystanie ich w wielu gałę-

saszetki. W najprostszej wersji jest to papier i polietylen o różnych grubo-

ziach przemysłu kosmetycznego, chemicznego, farmaceutycznego i spożywczego.

ściach. Laminat może być sklejany z trzech, czterech, a nawet z pięciu różnych warstw, z których każda nadaje mu odpowiednie cechy potrzebne do uzyska-

Od początku, … czyli jak wyprodukować saszetkę? Część przedsiębiorstw po analizie rynku decyduje się na rozszerzenie swojej oferty sprzedażowej o saszetki, bądź zaczyna używać ich w akcjach

3/2010

nia jak najlepszego opakowania: wytrzymałość mechaniczną, chemiczną, barierowość, możliwości nadruku oraz ekspozycji zawartego w nim preparatu. Warstwy te łączone są ze sobą za pomocą klejów lub polietylenu.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

W zależności od preparatu, jaki chcemy zapakować, musimy dobrać do niego odpowiedni laminat, który oprócz wytrzymałości mechanicznej da nam gwarancję niezmienności cech produktu w okresie jego gwarancji. Na pewno podstawowym i pierwszym kryterium jest wybór laminatu pod względem jego barierowości, czyli zdolności do przepuszczania gazów. Niektóre preparaty wymagają bardzo szczelnego opakowania, zwłaszcza preparaty czułe na światło, wrażliwe mikrobiologicznie oraz preparaty na bazie lotnych rozpuszczalników. Są preparaty, które zdecydowanie wymagają opakowania o niskiej barierze i są takie, dla których nie ma szczególnych wymagań w tym względzie. Laminaty posiadające aluminium jako jedną z warstw, niezależnie od jej grubości, charakteryzują się bardzo wysoką barierowością. Również

reklama

Wypełnij formularz rekrutacyjny on-line na

www.kosmetyka.edu.pl

Wyższa Szkoła Zawodowa Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia w Warszawie zaprasza na dwusemestralne studia podyplomowe

Wiedza o kosmetykach i chemia kosmetyczna

laminaty zawierające warstwę specjalnego tworzywa o nazwie EVOCH są wysoko-barierowe (stosuje się je najczęściej w przemyśle spożywczym). Następny etap to dobór laminatu pod względem odporności mechanicznej. Odporność mechaniczna to w skrócie podatność saszetki na uszkodzenia

� y ż s �a � �k o ł a Z a w o d o w a

lat

Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia

pod wpływem nacisku. Dla saszetek małych, przeznaczonych na wklejki do gazet i czasopism stosuje się laminaty najczęściej cztero lub pięciowarstwowe

W ofercie znajdują się również:

przeznaczonych do rozdawnictwa lub sprzedaży stosuje się laminaty dwu lub

• Spa & Wellness • • Kosmetologia w medycynie •

trzywarstwowe o wytrzymałości na nacisk od 100 do 500 kg w zależności od

oraz studia magisterskie (drugiego stopnia) na kierunku

o wytrzymałości od 1,5 do 2,0 ton nacisku na gotową saszetkę. Dla saszetek

rodzaju preparatu, grubości laminatu i wielkości saszetki. Kolejny etap to dobór laminatu pod względem odporności chemicznej, czyli zgodności z produktem. Badanie kompatybilności laminatu i produktu jest jednym z najważniejszych testów jakie należy wykonać przy wyborze laminatu. Zaniechanie tego testu, może spowodować katastrofalne skutki. Warstwę wewnętrzną laminatu zazwyczaj stanowi polietylen, materiał o nie najwyższej barierowości. Polietylen jest przepuszczalny dla wielu substancji chemicznych. Pomimo, że sam najczęściej nie wchodzi w reakcje z produktem, to umożliwia jego penetrację do kolejnych warstw laminatu. Mogą wtedy występować reakcje niekorzystne zarówno dla preparatu jak i laminatu. W efekcie może dojść do rozwarstwienia laminatu i utraty jego właściwości mechanicznych oraz estetycznych. Dodatkowo, prawdopodobne są zmiany chemiczne w preparacie, a co za tym idzie również zmiany jego właściwości.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

• Kosmetologia •

Wy ższa S zko ł a Zaw o d o wa Ko smety ki i Piel ęg nacji Zdrowia ul . Po dw al e 13 (S taró w ka), 00-25 2 War sz awa tel .: 22 635 50 09, f aks: 22 63 5 73 62 ko sm eto @w szkipz.pl

86 | opakowania Proces badania kompatybilności trwa około trzech miesięcy, ale warto go

wymagania estetyczne, ale także właściwości pakowanego preparatu. Laminat

przeprowadzić. Zajmuje się tym firma pakująca lub producent laminatu.

przechowywany jest w rolach. Nadrukowana powierzchnia ma bezpośredni kontakt z wewnętrzną stroną laminatu, która w saszetce stanowi również jej

Technika druku W tej chwili poligrafia dysponuje taką ilością technik druku na laminatach,

wewnętrzną stronę i ma kontakt z zapakowanym preparatem. Zarówno farby jak i lakiery posiadają swój własny zapach, który może przenikać do polietylenu,

że pozwala to na uzyskanie znakomitej jakości wydruków o bardzo dużej

stanowiącego wewnętrzną warstwę saszetki, a w konsekwencji wnikać do

precyzji i pięknej kolorystyce.

preparatu. Dlatego, dla preparatów bezzapachowych lub wrażliwych na inny

Najbardziej rozpowszechnioną techniką druku w ostatnim czasie stała się flexografia. Są w niej stosowane elastyczne, wypukłe matryce. Ich ceny są

zapach, należy dobrać odpowiedni lakier, lub druk zabezpieczyć laminacją. Wnioskując z powyższego, warto jest rozeznać najpierw wszystkie te

umiarkowane i pozwalają uzyskać dobrą jakość druku przy niedużym nakła-

elementy, aby zaprojektować taką szatę graficzną, która nie będzie wymagała

dzie kosztów. Przy dużych nakładach (powyżej 1 000 000 saszetek) opłaca

szczególnie kosztownego druku i umożliwi prawidłowe zabezpieczenie

się jednak zastosować jedną z najdoskonalszych technik druku rotacyjnego,

produktu. W tej kwestii najlepiej doradzą Państwu producenci laminatów lub

jaką jest rotograwiura. Jest to technika zaliczana do wklęsłodruku, matrycami

wykonawcy saszetek.

są metalowe cylindry grawerowane laserowo. Dlatego też, ich koszt jest

Format i kształt Obecne technologie pozwalają na wyprodukowanie saszetek w bardzo wielu formatach i kształtach: • saszetki płaskie pojedyncze, podwójne, potrójne, opcjonalnie z dziurką do zawieszenia na stojaku. • saszetki stojące, opcjonalnie z korkiem, rączką ułatwiającą przenoszenie, również dziurką do zawieszenia na stojaku. Także pojemność saszetek jest dostępna w bardzo szerokim zakresie (od 1 ml do 2,5 l, a nawet więcej). Przy doborze formatu ważna jest konsystencja pakowanego medium: • ciężar właściwy i lepkość - w przypadku płynów (również emulsje, maści i pasty), • ciężar nasypowy - w przypadku proszków. znaczny i staje się opłacalny jedynie przy dużych nakładach lub w przypadku odnawialnej produkcji. Planując i projektując saszetkę, należy wziąć to pod uwagę, ponieważ

Zminimalizowanie formatu pozwala oczywiście na zmniejszenie kosztu opakowania. Najprościej i najbezpieczniej jest dobrać format empirycznie. Mamy wówczas pewność, że wymagana doza zmieści się w oczekiwany

druk na laminacie różni się znacznie od druku na arkuszach papieru. Czasem

format oraz, że dany produkt będzie mógł być konfekcjonowany przez

wymaga zastosowania znacznie większej ilości kolorów, niż przy druku arku-

określoną maszynę.

szowym na papierze pomimo, że efekt końcowy jest dokładnie ten sam. Wynika to przede wszystkim z faktu, że druk odbywa się rotacyjnie na giętkiej taśmie,

Proces produkcyjny

bardzo wrażliwej na temperaturę. Taśma pracuje na wałkach, ulega nieznacznym

Proces produkcji saszetki można podzielić na następujące etapy:

deformacjom, co wymaga takiego przygotowania druku, aby umożliwić jak

1. Przygotowanie matryc do druku.

najbardziej precyzyjne nakładanie poszczególnych kolorów unikając przesunięć

2. Druk laminatu.

i zamazania grafiki. Każdy kolor to odrębna matryca, a zatem dodatkowy koszt.

3. Przygotowanie i sprawdzenie mas.

Często grafika, która w arkuszowym druku na papierze jest możliwa do wydru-

4. Wykonanie saszetek.

kowania z czterech kolorów podstawowych, na laminacie wymaga zastosowania nawet siedmiu i więcej kolorów. Musimy również pamiętać, że poza laminatami z zewnętrzną, papierową warstwą, większość laminatów wymaga zastosowania białego poddruku w celu uzyskania pełnych kolorów. Oprócz precyzji nadruku ważny jest również rodzaj zastosowanych farb

1) Przygotowanie matryc do wydruku Projekt graficzny saszetki powinien być przygotowany w odpowiednim programie graficznym (dokładnej informacji udziela drukarnia). Następnie zostaje przesłany do drukarni, gdzie studio graficzne dostosowuje projekt do

oraz zabezpieczenie druku: lakier lub laminacja. Jest wiele rodzajów farb

możliwości konkretnej maszyny, na której będzie wykonywany druk. Każda

opartych na różnych rozpuszczalnikach i w różny sposób utwardzanych. Po

maszyna drukarska, pracująca nawet w tej samej technice druku, ma swoje

utwardzeniu farb (lampami lub nawiewem ciepłego powietrza), ich powierzchnię

specyficzne właściwości. Drukarnia przygotowuje montaż saszetek i dobiera

zabezpiecza się przed ścieraniem. Są do tego używane odpowiednie lakiery lub

ilość kolorów tak, aby uzyskać jak najlepszy efekt na konkretnej maszynie.

laminacja przezroczystym materiałem – poliestrem lub polipropylenem. O tym,

Jeśli saszetka jest drukowana z podstawowych kolorów (CMYK) warto jest

jakie zastosujemy farby, jaki rodzaj lakieru lub laminacji decydują głównie

przed wydrukiem wykonać proof - wzorcowy wydruk na papierze. Jest on

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

88 | opakowania zbliżony w ok. 95% do jakość druku na laminacie. Problem podłoża nie jest aż

produktu muszą być stale kontrolowane: waga, jakość zgrzewu, czytelność

tak istotny przy druku z kolorów Panthone.

kodowania oraz estetyka saszetki. Kontrole te muszą mieć odzwierciedlenie

2) Druk laminatu.

w zapisach produkcyjnych.

Po uzgodnieniu z drukarnią poprawności przygotowanych przez nią

Warto jeszcze poruszyć kwestię mikrobiologii. Niestety zdarza się, że

montaży saszetek wykonywane są matryce. Druk laminatu odbywa się po

producent masy przeznaczonej do konfekcjonowania, pobiera próbki do

otrzymaniu akceptacji wstępnego wydruku. Dokonuje jej zlecający produkcję

badań na czystość mikrobiologiczną produktu bezpośrednio z mieszalnika

saszetek lub osoba przez niego upoważniona. Producent saszetek jest

lub zaraz po przeniesieniu masy do opakowania transportowego. Tak

zobowiązany do odbioru jakościowego laminatu i porównania go z zatwier-

pobrane próbki nie dają gwarancji czystości masy. Najczęściej źródłem

dzonym wzorcem.

zakażenia jest źle zdezynfekowane opakowanie transportowe. Zatem próbka pobrana z mieszalnika, lub z opakowania transportowego tuż po przeniesieniu do niego masy nie jest miarodajna, ponieważ można nie trafić w miejsce zakażenia. Z naszej wieloletniej praktyki wynika, że próbki do badań należy pobierać najlepiej po 14 dniach od przeniesienia. Jeżeli z jakiś względów jest to zbyt długi okres, pobranie powinno nastąpić nie wcześniej niż po 72 godzinach. Próbki do badań powinny być pobierane z każdego opakowania transportowego. Dopiero wtedy mamy gwarancje zachowania czystości produktu w gotowej saszetce. Firma konfekcjonująca wraz z gotowym wyrobem musi dostarczyć atest mikrobiologiczny wyprodukowanych saszetek. Poszukując firmy konfekcjonującej warto przyjrzeć się dokładnie obowiązującym w danym zakładzie procedurom jakościowym oraz ich przestrzeganiu. Jeżeli producent zachowuje wszystkie normy i procedury przewidziane dla usługowego konfekcjonowania, powinien umożliwić klientowi obejrzenie tego procesu. Firma zajmująca się produkcją saszetek, powinna: • posiadać odpowiednie instrukcje dla poszczególnych procesów oraz przestrzegać ich, • poddawać regularnej walidacji proces dezynfekcji urządzeń, • regularnie przeprowadzać testy środowiskowe, • prowadzić szkolenia GMP/BHP, • zlecać kalibrację urządzeń pomiarowych wyspecjalizowanej firmie

3) Przygotowanie i sprawdzenie mas.

zewnętrznej.

Surowce dostarczone przez Zleceniodawcę muszą być zapakowane i transportowane w odpowiednich warunkach. Producent saszetek jest zobo-

Jak zmniejszyć koszty produkcji saszetek?

wiązany do określenia swoich wymagań co do sposobu zapakowania masy

1. Na etapie projektowania saszetki wybrać szatę graficzną, która nie

do transportu, rodzaju i pojemności opakowań transportowych oraz sposobu ich znakowania. Zobowiązany jest również do uzyskania od dostawcy masy

będzie wymagała konieczności stosowania dużej ilości kolorów oraz najdroższej techniki druku.

informacji dotyczących istotnych dla konfekcjonowania parametrów:

2. Zminimalizować format saszetki.

• gęstości (w przypadku, gdy producent saszetki określa jej zawartość na

3. Jeżeli produkcja saszetki będzie powtarzalna, zwiększyć nakład

opakowaniu w ml), • wyników badań mikrobiologicznych mas, pobranych z opakowań

jednorazowego druku. Można uzgodnić z producentem saszetek konfekcjonowanie w kilku partiach.

transportowych (jeśli jest to masa wrażliwa mikrobiologicznie), • specyfikacji produktu i kart charakterystyki, jeśli produkt jest niebezpieczny dla zdrowia,

Warto zapamiętać Produkcja saszetek jest procesem wymagającym rzetelnego podejścia

• terminu gwarancji masy,

od samego początku. Faza wstępna – projekt saszetki, determinuje

• sposobu znakowania (kodowania) saszetek.

chociażby koszty jakie należy ponieść w późniejszym etapie. Wszelkie

4) Wykonanie saszetek.

szczegółowe uzgodnienia, choć uciążliwe, są niezbędne do tego, aby pro-

Podczas produkcji saszetek należy pamiętać o zapewnieniu ich

dukcja odbywała się bezproblemowo i w możliwe krótkim czasie. Produkcja

odpowiedniej identyfikowalności. Służy temu kod wybijany na zgrzewie

saszetek w celach sprzedażowych jest świetną formą wsparcia produktów

saszetki lub drukowany na saszetce, zapisy produkcyjne oraz informacje na

podstawowych oraz rozwinięcia nowych, przy zaangażowaniu nie aż tak

etykiecie opakowania zbiorczego. Kod zawiera informacje o numerze serii/

dużych środków. Opakowanie w postaci saszetki potrafi być: ekonomiczne,

szarży masy, dacie przydatności lub produkcji. Często jest też wybijane

ekologiczne i estetyczne. Wpływa to pozytywnie na postrzeganie firmy na

oznaczenie firmy konfekcjonującej, umożliwiające precyzyjne ustalenie

rynku. Dlatego warto jest wybrać tą formę opakowania produktu.

zmiany/osoby produkującej dane saszetki. W trakcie konfekcjonowania

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

2010

konferencje, targi, szkolenia | 89

CosmeticBusiness Maria Kubsz

Jedyne targi branży zaopatrujących przemysł kosmetyczny, które odbyły się w Niemczech podczas Mistrzostw Świata Piłki Nożnej, przyciągnęły prawie 20% więcej uczestników.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

3/2010

90 90

Monachium, 24 czerwca 2010 – „To była najbardziej udana i najpotężniejsza edycja CosmeticBusiness w historii”, podsumowuje Willi Riek, prezes Dreiturm GmbH, wyrażając w ten sposób nastroje wystawców, a przedstawiciel Gi Picco´s Cosmetics Srl. dodaje: „Impreza przerosła nasze oczekiwania. Czapki z głów!” „Wystawcy potwierdzili, że CosmeticBusiness 2010 było wielkim sukcesem. Tak jak w przypadku poprzednich lat, także w tym roku – mimo Mistrzostw Świata Piłki Nożnej – udało nam się znacząco podnieść liczbę odwiedzających – zarejestrowano prawie 20% więcej osób. Najpopularniejszym dniem targów ponownie okazał się czwartek”, mówi Frank Richter, organizator CosmeticBusiness. „Jednocześnie, wystawcy po raz kolejny potwierdzili niezwykle wysoką jakość uczestników targów, co z kolei pokazuje, że jakość sama w sobie jest i pozostaje podstawą sukcesu wystawców – i to właśnie gwarantuje koncepcja targowa CosmeticBusiness”. „Na targach CosmeticBusiness 2010 spotkały się najważniejsze firmy działające w tym segmencie rynku. To tutaj można było w sposób szczególny poczuć unikalną żywotność i dynamikę tej branży”, mówi Frank Richter. Stąd też, na liście firm reprezentowanych przez uczestników targów znaleźli się międzynarodowi „wielcy gracze”, jak również szeroki przekrój średnich i mniejszych przedsiębiorstw. „Ta kombinacja czyni z CosmeticBusiness 2010 unikalne w Niemczech miejsce spotkań – gdzie indziej można znaleźć taką kombinację: najważniejsi dostawcy z różnych gałęzi przemysłu spotykają najważniejszych małych, średnich i dużych klientów.” Zarejestrowani uczestnicy targów pochodzili z ponad 40 krajów, m.in. z Francji, Włoch, Szwajcarii, Rosji, Hiszpanii, Holandii, Norwegii, Wielkiej Brytanii, Belgii, Arabii Saudyjskiej, Tajwanu i Japonii. Profesjonalny program wykładów prowadzonych podczas obu dni targów obejmował, jak zawsze, szeroką gamę tematów i oferował wiele atrakcji. „Liczba zapytań, które pojawiły się przed targami i podczas nich wskazuje na to, że w 2011 będziemy musieli wykorzystać także ostatnią dostępną przestrzeń wystawienniczą. Zapowiada się także, że lista oczekujących zostanie otwarta już pod koniec tego roku”, zauważa na koniec Frank Richter. Wystawcy na targach CosmeticBusiness reprezentują następujące obszary i działy rynku (wypis): marka prywatna (Private Label), opracowywanie produktu (Product Development), zarządzanie kontraktami (Contract Management) /zarządzanie każdym rodzajem produktów kosmetycznych, aerozole, maszyny produkcyjne i do butelkowania, wszelkiego rodzaju opakowania i materiały, projektowanie, etykietowanie, eksport, maszyny, logistyka, składniki, zakupy, badania i rozwój, usługi, wydawcy, marketing, reklama, doradztwo, itp.

3/2010

e-w ydanie do pobrania na:

wwwww.farmacom.com.pl w.farmacom.com.pl

innowacyjne mieszalniki homogenizacyjne, reaktory procesowe

saszetkarki do produktów sypkich, płynnych

nalewaczki, zamykarki

kartoniarki do opakowań indywidualnych i zbiorczych

TRADE & CONSULT LTD. Sp. z o.o.” Sp.k. ul. Kubickiego 9/6, 02-954 Warszawa, PL tel: 0048 22 885 28 11, 885 28 08, fax: 0048 22 642 34 98 info@tradeconsult.pl www.tradeconsult.pl