Świat Przemysłu Kosmetycznego 4/2010 by Świat Przemysłu Kosmetycznego

ISSN: 2081-089X

NR 04/2010 (5) 10 zł (w tym 0% VAT)

spis treści 14 14

Higiena produkcji

Wdrażanie Systemu Zarządzania Jakością

w przemyśle kosmetycznym

Metody biotechnologiczne wykorzystywane

w Zakładach Przemysłu Kosmetycznego

4/2010

Wartość, której nie doceniamy

Zarejestruj swój znak zanim zrobi to ktoś inny

Marka na rynku kosmetyków

Jej znaczenie dla konsumenta i producenta

Przemysł kosmetyczny

w świetle rozporządzenia REACH

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

30 26

Marka

daje konsumentowi także poczucie bezpieczeństwa sprawia, że czuje się on spokojny sięgając po dany produkt. Jest on przekonany, że dana marka to ten sam poziom jakości każdego następnego produktu. Zarówno wtedy, kiedy konsument kupuje po raz kolejny ten sam balsam do ciała, jak i wtedy, kiedy wybiera nowy szampon tej samej marki, jest przekonany, że jakość tego produktu będzie taka sama, jak w przypadku poprzedniego zakupu.

30 24

Nawilżenie sekretem pieknej skóry

Olejki eteryczne w kosmetyce

Hostacerin SFO naturalna emulgująca moc słonecznika!

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Inteligentne opakowania

Kongres Świata Przemysłu Kosmetycznego

TAROPAK 2010

FachPack 2010

4/2010

od redakcji Wydawnictwo Farmacom z redakcją kwartalnika „Świat Przemysłu Farmaceutycznego” i „Świat Przemysłu Kosmetycznego” serdecznie zaprasza do udziału w organizowanym przez nas KONGRESIE „PAKOWANIE W PRZEMYŚLE FARMACEUTYCZNYM I KOSMETYCZNYM”, który odbędzie się 17-18 marca 2011 roku w Centrum Konferencyjno - Szkoleniowym „BOSS” w Warszawie. Do udziału w tym specjalistycznym spotkaniu branżowym zapraszamy przedstawicieli zakładów farmaceutycznych i kosmetycznych: szefów działów badań i rozwoju, product managerów, specjalistów ds. utrzymania ruchu, technologów, szefów sprzedaży, handlu i marketingu, kierowników ds. kluczowych klientów, automatyków, szefów działów produkcji, kontroli i zapewnienia jakości, decydentów w działach zakupów, kierowników marek, szefów działów logistyki. Do udziału w Kongresie zapraszamy również projektantów i dystrybutorów opakowań oraz przedstawicieli firm oferujących urządzenia, technologie i rozwiązania niezbędne do funkcjonowania nowoczesnego zakładu farmaceutycznego i kosmetycznego. Wysoki poziomu merytoryczny Kongresu zapewnią eksperci z zakładów farmaceutycznych i kosmetycznych oraz z uczelni wyższych kształcących na kierun¬kach związanych z projektowaniem opakowań i wzornictwem przemysłowym, jak również z organizacji, związanych z przemysłem farmaceutycznym i kosmetycznym. Najbliższe, macowe wydanie „Świata Przemysłu Kosmetycznego” będzie SPECJALNYM POLSKO-ANGIELSKIM WYDANIEM KONGRESOWYM, dodatkowo dystrybuowanym podczas trwania Kongresu.

Więcej informacji już wkrótce na www.farmacom.com.pl

Miło nam poinformować ze nasze wydawnictwo przystępuje do B2B Media Group. Platforma powstała w celu szybszej wymiany informacji i kompleksowej obsługi w zakresie promocji oferowanych przez Państwa produktów i rozwiązań. Będziemy mogli zaoferować Państwu jeszcze lepszy produkt, współtworzony przez grupę fachowców z zakresu public relations, custom publishing i wydawnictw prasy fachowej. Od 1 stycznia zapraszamy również na stronę bitubi.pl Już teraz zapraszamy Państwa na drugą październikową edycję Kongresu Świata Przemysłu Kosmetycznego, który odbędzie się w Poznaniu, a Honorowym Gospodarzem będzie Nivea Polska.

ZAPRASZAMY DO UDZIAŁU!!!

Rada Programowa: dr n. chem. Anna Oborska

Ewa Starzyk

– Dyrektor ds. techniczno-legislacyjnych – Polskie Stowarzyszenie Producentów Kosmetyków i Środków Czystości

– Dyrektor Naukowy – Polski Związek Przemysłu Kosmetycznego

Kwartalnik Wydawnictwa FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 farmacom @ farmacom.com.pl www.farmacom.com.pl Redaktor Naczelny: Robert Miller tel./fax 32 455 31 61 tel. kom. 502 084 101 robert.miller@ farmacom.com.pl Prenumerata i kolportaż: Wydawnictwo FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 tel./fax 32 455 31 61 prenumerata @ farmacom.com.pl Cena egzemplarza „ŚPK” – 10 zł Cena rocznej prenumeraty – 35 zł Wpłat dokonywać można na konto: ING Bank Śląski O/Wodzisław Śląski 56 1050 1403 1000 0023 2091 8119

Spis reklamodawców: Cezar Galbex Sp. z o.o. Redaktor wydania: Maria Kubsz tel./fax 32 456 60 79 tel. kom. 510 40 31 91 maria.kubsz @ farmacom.com.pl

Irad Plast S.C. Kogotest S.C. „MEDsynC Skotnicki, Weksler” Sp. j.

Redakcja:

Mikrolab Laboratorium Mikrobiologiczne

Michał Łatas michal.latas@farmacom.com.pl Tomasz Butyński, Teresa Kubsz-Miller, tel./fax 32 455 31 61 redakcja @ farmacom.com.pl

PPH Interplast

DTP: prografika.com.pl

Statsoft Polska Sp. z o.o.

Druk: Drukarnia BIMART

Trade&Consult Ltd. Sp. z o.o.

Nakład: 2 500 egz.

Zakład Poligraficzny Wiking Graf Sp. j. T. Jakubowski

Provital Polska Sp. z o.o. Rebhan – Opakowania Sp. z o.o.

Magazyn kierowany jest do specjalistów ds. utrzymania ruchu, technologów, automatyków, szefów działów produkcji, kontroli i zapewnienia jakości, szefów działów logistyki i zaopatrzenia oraz działów rozwoju produktów w zakładach produkujących kosmetyki. Odbiorcami czasopisma są również uczestnicy targów, konferencji i szkoleń branż owych, urzędy, ministerstwa, instytuty i biura projektowe. Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian w tytułach i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez Wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji.

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

8 | produkcja produkcja

Higiena mgr inĹź. BoĹźenna Mirkowska Technolog, kosmetolog Laboratorium Kosmetyczne AVA

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

produkcja produkcja | 9

produkcji Certyfikowane kosmetyki naturalne i organiczne – standardy procesu produkcji Higiena produkcji to pojęcie bardzo szerokie, obejmuje ono wiele obszarów działalności zakładu produkującego i oznacza stworzenie takich warunków procesu produkcji, które zabezpieczałyby produkt przed zanieczyszczeniem mikroorganizmami.

Higiena produkcji kosmetyków to sprawa higieny całego zakładu

Ustawa o kosmetykach zobowiązuje wytwórców kosmetyków do

wytwarzającego wyroby kosmetyczne. Ważne jest, aby w trakcie

posiadania i udostępnienia organom kontrolnym opisu metody produkcji

opracowywania planów higieny określić jaki rodzaj kosmetyków

zgodnej z Dobrą Praktyką Produkcji. Z tego powodu firma posiadająca

fabryka obecnie produkuje i jaki zamierza produkować w przyszłości

licencję na produkcję kosmetyków naturalnych i organicznych musi

– kosmetyki tradycyjne czy kosmetyki ekologiczne. Ma to wpływ na

opracować, wdrożyć i utrzymywać odpowiedni do swoich potrzeb i do

sposób zabezpieczenia produkcji zwłaszcza przy produkcji kosmetyków

typu produkcji system jakości wraz z dokumentacją.

naturalnych i organicznych, które w swoich formułach nie mogą zawierać

Norma PN-EN ISO 22716: 2009/Ap1: 2009„Kosmetyki – Dobre Prak-

np. konserwantów z grupy parabenów stosowanych powszechnie

tyki Produkcji (GMP) – Przewodnik Dobrych Praktyk Produkcji.” określa

w kosmetykach konwencjonalnych. Stanowi to dla zakładu produku-

wytyczne w zakresie produkcji, kontroli, magazynowania produktów

jącego wyzwanie zmuszające do przebudowania swoich programów

kosmetycznych i zwraca szczególnie uwagę między innymi na:

higieny produkcji. Tworząc je należy pamiętać, że powinny być one długo

• Personel

planowe i nieukierunkowane na doraźne akcje porządkowe.

• Pomieszczenia

W programach higienicznych powinno się określić metody

• Produkcję

sprawdzania poziomu higieny i wyznaczyć akceptowalne limity

• Pakowanie

a także opracować procedury postępowania w przypadku ich

• Produkty gotowe

przekroczenia. Bardzo ważną rolę w utrzymywaniu higieny produkcji odgrywają szkolenia pracowników z zakresu higieny i GMP (Dobre

Wprowadzenie GMP w organizację produkcji zgodnie z ww. normą,

Praktyki Produkcji). Każdy nowo przyjmowany pracownik przed

czyni ją bardziej wiarygodną i daje wysoki poziom zaufania, co do

przystąpieniem do pracy powinien zostać dokładnie zapoznany

efektów jej pracy.

z wymaganiami higienicznymi zakładu. Szkolenia

Firmy kosmetyczne mają czas na dostosowanie się do wymagań

z zasad higieny i GMP powinny być cyklicznie powtarzane

normy PN-EN ISO 22716:2009/Ap1:2009„Kosmetyki – Dobre Prak-

i dostosowane do realiów fabryki. Gość odwiedzający fabrykę

tyki Produkcji (GMP) – Przewodnik Dobrych Praktyk Produkcji.” do

również powinien zostać zapoznany z zasadami higieny w zakładzie

11.07.2013r.

a w czasie przebywania w strefie produkcji powinna mu zawsze

Laboratorium Kosmetyczne AVA w czasie przygotowania zakładu

towarzyszyć osoba przeszkolona w zakresie higieny i GMP. Dobrze

produkcyjnego do audytu certyfikującego przeprowadzanego przez

opracowane i przestrzegane plany higieny produkcji pomagają

francuską jednostkę certyfikującą ECOCERT realizowało wymagania

ustrzec się przed sytuacjami kryzysowymi i ułatwiają ich opanowanie.

Dobrej Praktyki Produkcyjnej.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

4/2010

10 | produkcja Higiena produkcji obejmuje wiele obszarów działalności zakładu produkującego kosmetyki.

Zachowanie wysokiego poziomu higieny produkcji jest możliwe,

wowe wymagania preparatów przeznaczonych nie tylko do dezynfekcji

jeśli do produkcji używa się tylko pewnych i sprawdzonych surowców

i mycia rąk, ale także do pielęgnacji i ochrony skóry dotyczą potrzeb

podstawowych i pomocniczych, przestrzega się wszystkich parametrów

ich walidacji dermatologicznej. Wszystkie preparaty muszą spełniać

procesu technologicznego, zwłaszcza temperatury. Niezwykle ważne

standardy europejskie (EN), a także wymagania ECOCERT.

dla produktu finalnego jest skuteczne mycie i dezynfekcja maszyn

Jednym z najważniejszych kryteriów wyboru środka dezynfekcyjnego

i urządzeń oraz przewodów rurowych a także przestrzeganie czystości

obok jego właściwości i wydajności ekonomicznej jest możliwość

w pomieszczeniach magazynowych i produkcyjnych. Bardzo duży udział

bezpiecznego i pewnego dozowania. Systemy dozujące spełniają

w czystości mikrobiologicznej produktu mają materiały opakowaniowe,

oczekiwania dotyczące prostej obsługi, gwarantując dokładne dozowa-

które muszą być przechowywane w warunkach zabezpieczających je

nie, przy zachowaniu najwyższych standardów higieny. Np. preparat do

przed zanieczyszczeniami mikrobiologicznymi. Wysoki poziom higieny

dezynfekcji rąk musi być aktywny w stosunku do bakterii (włącznie

produkcji byłby niemożliwy do utrzymania bez odpowiedniej higieny

z prątkami gruźlicy), grzybów, rotawirusów, wirusów opryszczki,

osobistej personelu. Wyrabianie w pracownikach odpowiednich nawy-

o szybkim działaniu przeciwko mikroorganizmom i nie zawierać

ków, jak: częste mycie rąk, noszenie nakryć głowy, dbanie o czystość

chlorheksydyny.

ubioru ochronnego, zdejmowanie ubrań ochronnych przed wejściem do toalety itp., decyduje o ogólnym stanie higieny produkcji.

Pomieszczenia Pomieszczenia produkcyjne powinny być zlokalizowane, urządzone,

W Laboratorium Kosmetycznym AVA higiena produkcji kosmetyków

skonstruowane i eksploatowane w taki sposób, aby:

naturalnych i organicznych zgodna z GMP to realizowanie zasad 5xP:

• zapewnić ochronę dla produktu

personel, pomieszczenia, produkcja, pakowanie i produkt finalny.

• pozwolić sprawnie utrzymywać czystość i jeśli to konieczne utrzymywać sterylność

Higiena pracowników produkcji Należy opracowywać i dostosowywać do potrzeb zakładu

• zminimalizować ryzyko zmieszania się surowców i zapewnić odpowiednie warunki przechowywania opakowań z materiałami.

programy w zakresie higieny. Każda osoba, która z powodu swoich obowiązków ma wstęp do strefy produkcyjnej, strefy kontroli

Należy zapewnić oddzielne, zdefiniowane strefy składowania,

i składowania, powinna zrozumieć oraz stosować się do wynikają-

produkcji, kontroli jakości, strefy pomocnicze, łazienki i toalety,

cych z nich wymogów.

w celu zapobiegania krzyżowania się dróg czystych z brudnymi.

Człowiek bowiem jest nosicielem różnorodnej mikroflory a ręce

Podłogi, ściany, sufity i okna w strefie produkcji powinny zostać

to główne źródło zanieczyszczeń mikrobiologicznych, dlatego bardzo

zaprojektowane w taki sposób, aby można je było łatwo czyścić oraz

istotna jest prawidłowa technika mycia rąk: tzw. higieniczne mycie

w razie konieczności dezynfekować i utrzymywać w dobrym stanie.

chirurgiczne. Prawidłowa praktyka higieny rąk jest jednym z najbardziej newralgicznych elementów systemu zapobiegania zakażeniom. Podsta-

4/2010

Wszelkie pomieszczenia powinny być utrzymywane w czystości. Sprzątanie, a w razie konieczności dezynfekcja, powinno być

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

produkcja | 11

wykonywane w celu ochrony każdego produktu. Należy stosować

Powietrze - Obecność mikroorganizmów w powietrzu ma wpływ

określone, efektywne środki czyszczące oraz dezynfekujące.

ma jakość i trwałość wytwarzanych produktów. Powietrze styka się

Przy dbałości o środowisko nie wolno używać środków z fosforem

z gotowymi produktami, surowcami, aparaturą, personelem i opakowa-

i chlorem. Dla każdej strefy należy opracować program czyszczenia

niami, dlatego skład ilościowy i jakościowy mikroflory powietrza

oraz, w razie konieczności, dezynsekcji, odpowiedni do potrzeb

w pomieszczeniach produkcyjnych jest istotnym elementem wpływają-

każdej ze stref.

cym na warunki sanitarne produkcji.

Goście oraz nie przeszkoleni pracownicy nie powinni być wpuszczani do stref produkcji, kontroli i składowania.

Woda - Nowoczesne kosmetyki naturalne i organiczne zawierają całą gamę składników aktywnych. Ich wytwarzanie wymaga warunków wysokiej czystości mikrobiologicznej. Dlatego w procesie

Produkcja

produkcji stosowana jest woda oczyszczana w procesie ,,odwróconej

Urządzenia stosowane do produkcji powinny być zaprojektowane

osmozy”. W ten sposób otrzymywana woda zawiera niezbędny

w taki sposób, aby uniemożliwiać skażenie produktu. Pojemniki

dla organizmu poziom elektrolitów oraz odpowiedni odczyn pH

zawierające produkt powinny być chronione przed pochodzącymi

(5,8 – 7.0) – ta właściwość ma podstawowe znaczenie dla produkcji

z otoczenia pyłem i wilgocią.

bezpiecznych i wysokiej jakości wyrobów pielęgnacyjnych.

Odpowiednio zaprojektowana i wykonana instalacja oraz operacje

Odpady - należy usuwać w sposób planowy (terminowy) i higieniczny.

mycia i czyszczenia urządzeń powinny zapewnić higieniczne warunki

Należy zdefiniować różne rodzaje odpadów powstających w procesie

do prowadzenia procesu wytwórczego kosmetyków. Potencjalnym

produkcji oraz w laboratorium kontroli jakości, które mogą mieć wpływ

źródłem zanieczyszczeń mikrobiologicznych przetwarzanego

na jakość produktu.

surowca we wszystkich maszynach i aparatach przemysłu kosmetycznego są takie elementy urządzeń, których niewłaściwe działanie może doprowadzić do utraty szczelności aparatu, a w konsekwencji do utraty sterylności. Są to: połączenia nierozłączne, połączenia rozłączne oraz inne elementy instalacji. Otrzymanie produktów najwyższej jakości zależy nie tylko od odpowiednich surowców i stosowanej technologii, lecz także od zachowania warunków higienicznych w całym procesie wytwórczym. Zasadniczą rolę w procesie produkcji spełnia mycie i dezynfekcja. Połączenie go w jeden proces jest bardzo korzystne. Dezynfekcji poddawana jest także woda i powietrze w przestrzeni produkcyjnej. Konieczny jest także monitoring mikrobiologicznego stanu powietrza i dezynfekcja odpowiednią metodą.

Mycie urządzeń produkcyjnych W procesie mycia podstawowe znaczenie ma usunięcie zanieczyszczeń szczególnie tzw. biofilmów. W warstwie biofilmów rozwijają się drobnoustroje, które często są niewrażliwe na działanie środków myjących i dezynfekujących stanowiąc zagrożenie dla czystości produkcji. Nieodwracalny etap tworzenia biofilmu rozpoczyna się już po 8 h, w temperaturze 100°C, pozostawienie nie umytych powierzchni osłabia efekt mycia i dezynfekcji.

Powierzchnie produkcyjne Stopień zanieczyszczenia mikrobiologicznego powierzchni jest ważnym wskaźnikiem czystości urządzeń oraz prawidłowości procesów mycia i dezynfekcji. Ocenia się ogólną liczbę drobnoustrojów i obecność bakterii chorobotwórczych. Kontrola stanu higienicznego warunków produkcji obejmuje więc: • Środowisko produkcyjne – wewnętrzne i zewnętrzne • Wodę stosowaną do produkcji • Powietrze hal produkcyjnych

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Prawidłowa praktyka higieny rąk jest jednym z najbardziej newralgicznych elementów systemu zapobiegania zakażeniom

4/2010

12 | produkcja Pakowanie – ryzyko mikrobiologicznego zanieczyszczenia produktu Źródłem mikrobiologicznego skażenia produktu od wewnętrznej powierzchni opakowania są drobnoustroje pozostające na niej od chwili wytworzenia lub po procesie jego przygotowania do napełnienia. Opakowania nie są produkowane sterylnie i dlatego nie są pozbawione drobnoustrojów. Opakowania przed ich napełnieniem powinny przejść przez pomieszczenia jałowe mikrobiologicznie.

Produkt – Kontrola jakości w produkcji kosmetyków Dla odpowiedzialnych producentów wyrobów kosmetycznych zwłaszcza kosmetyków naturalnych i organicznych bezpieczeństwo oferowanych przez nich produktów jest priorytetem a dla kosmetyków z certyfikatem ECOCERT gwarancją jakości, bezpieczeństwa i naturalności. Zgodnie z najnowszymi przepisami UE jakość oraz bezpieczeństwo stosowania kosmetyków jest bezwzględnym wymogiem. Plany kontroli mikrobiologicznych – bardzo ważne jest, aby w kontroli higieny produkcji wyrobów kosmetycznych opracować plany badań mikrobiologicznych: • środowiska wytwarzania, • materiałów startowych, • półproduktów, • wyrobu gotowego. Wyznaczanie planów powinno opierać się na analizie ryzyka i wyznaczeniu punktów krytycznych. W trakcie analizy należy wziąć pod uwagę rodzaj i pochodzenie materiałów, ich przeznaczenie oraz sposób wprowadzenia do formulacji, a także warunki konfekcjonowania, dostępność certyfikatów analiz, warunki wytwarzania u dostawcy, sposób przechowywania oraz warunki transportu do fabryki. Wyznaczając częstotliwość badań środowiska wytwarzania wyrobu kosmetycznego należy szczególnie zwrócić uwagę, na jakość pojemników przechowawczych, w których przechowywana będzie masa kosmetyczna

aż po analizę gotowych kosmetyków. Niezbędnym elementem jest plan

oraz jakość i wiek maszyn używanych do produkcji.

zarządzania środowiskowego, dotyczący wszelkich odpadów produkcyj-

Plany badania środowiska powinny być, co pewien czas weryfikowane i uaktualniane w zależności od stanu maszyn lub wprowadzanych do nich zmian. Ważnym elementem, który należy wziąć pod uwagę planując często-

nych i gwarantujący ich odpowiednią utylizację lub recykling. W celu utrzymania higieny na terenie Laboratorium wykorzystywane są tylko dozwolone do tego celu, określone środki myjące i dezynfekujące, do których należą między innymi: alkohol pochodzenia roślinnego,

tliwość i rodzaj badań są ludzie pracujący przy wytwarzaniu kosmetyków.

amfoteryczne środki powierzchniowo czynne, oraz inne środki odpowia-

Ich świadomość konieczności przestrzegania zasad higieny i produkcji jest

dające standardom ECOCERT-u. Produkcja certyfikowanych kosmetyków

krytycznym czynnikiem wpływającym na jakość wyrobu.

naturalnych i organicznych jest procesem nowatorskim w skali kraju, a jej

Produkcja kosmetyków naturalnych i organicznych w Laboratorium

rozwinięcie zdecydowanie przyczynia się do poprawy konkurencyjności

Kosmetycznym AVA realizowana jest w odseparowaniu od procesów

polskich produktów na coraz bardziej wymagającym rynku kosmetycznym.

wytwarzania produktów nie podlegających certyfikacji, co jest gwarancją

Inwestowanie w badania i rozwój stanowi integralną część działalności

wyeliminowania ryzyka wprowadzenia do układu surowców syntetycznych,

firmy. Dzięki temu mogą powstawać produkty o najwyższej światowej jakości.

niedozwolonych do produkcji. Zasada ta dotyczy także przechowywania i właściwego oznakowania zarówno surowców, jak i wyrobów gotowych. Sam proces produkcyjny jest przyjazny otaczającemu środowisku.

Seria kosmetyków ECO Linea®, ECO Body oraz linia profesjonalna ECO Professional Linea to ukłon w stronę natury oraz polskich klientek, które miały do tej pory dostęp jedynie do kosmetyków niemieckich, francuskich

Prawidłowy przebieg w firmie zapewnia System Kontroli Jakości,

lub angielskich, zdecydowanie droższych co w znacznym stopniu

monitorujący go na każdym etapie, począwszy od kontroli surowców

ograniczało ich dostępność.

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

14 | produkcja produkcja

Wdrażanie Systemu Zarządzania Jakością w przemyśle kosmetycznym Halina Jodłowska

W dzisiejszych czasach prawie każdy przedsiębiorca niezależnie od branży jaką reprezentuje jak i od wielkości firmy, którą zarządza staje przed dylematem wdrożenia Systemu Zarządzania Jakością wg normy ISO 9001.

Firmy branży kosmetycznej nie stanowią tutaj wyjątku. Certyfikat zarządzania jakością jest bowiem dowodem i gwarancją dla Klienta, że dana firma dba o jego zadowolenie i dokłada wszelkich starań, aby dostarczyć produkt o wysokiej jakości. Posiadanie certyfikatu ISO powoduje zwiększenie wiarygodności przedsiębiorstwa. Wiele firm nie decyduje się na wdrożenie systemu ISO, ponieważ obawia się biurokracji. I rzeczywiście, jeszcze 10-15 lat temu ISO kojarzyło się w Polsce jedynie ze stertą „papierów”, które najpierw trzeba było napisać, a później wypełniać. Norma ISO 9001 jest normą bardzo ogólną, a audit systemu zarządzania jakością jest poszukiwaniem obiektywnych dowodów na spełnienie wymagań normy. Dlatego w latach dziewięćdziesiątych, kiedy normy ISO pojawiły się w Polsce w obawie przed niezgodnościami podczas auditów opracowywano jak najwięcej różnego rodzaju dokumentów i formularzy uważając, że „papierowy dowód” najtrudniej podważyć. Bardzo wiele z tych dokumentów było dokumentami tworzonymi dla auditora, a nie w celu usprawnienia funkcjonowania firmy.

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Od tamtego czasu wiele się jednak zmieniło. Przede wszystkim nauczyliśmy się właściwie interpretować wymagania normy. Przez lata nabywania doświadczenia zarówno przez konsultantów wdrażających systemy zarządzania jakością jak i przez auditorów ilość zbędnych dokumentów i zapisów znacznie się zmniejszyła.

Od czego zacząć wdrażanie systemu?

Co dalej? Zarząd podjął decyzję o sposobie wdrażania systemu, powołał i przeszkolił Pełnomocnika ds. SZJ oraz grupę roboczą. I co dalej? Każda firma przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu wdrażania systemu w jakiś określony sposób już funkcjonowała i rozwijała się. Wdrażany system nie powinien „burzyć” całkowicie istniejącego dotychczas w firmie systemu funkcjonowania poszczególnych

Zarząd firmy musi sobie odpowiedzieć na kluczowe pytanie: czy

komórek organizacyjnych. Powinno się wykorzystać w jak najwięk-

chce mieć certyfikat ISO czy dobrze funkcjonujący System Zarządza-

szym stopniu istniejące dokumenty i zapisy dostosowując je jedynie

nia Jakością potwierdzony certyfikatem?

do wymagań normy. Aby zrobić to dobrze należy:

Następnie Zarząd musi podjąć decyzję czy system zarządzania

Przeprowadzić audit wstępny, podczas którego należy dokładnie

jakością będzie wdrażany własnymi siłami czy też zostanie zatrud-

zapoznać się z istniejącymi już dokumentami i zapisami oraz

niona firma konsultingowa.

przeanalizować je pod kątem zgodności z wymaganiami normy.

Jeśli decydujemy się na samodzielne wdrażanie systemu musimy

Większość firm kosmetycznych, które działają na rynku spełnia wiele

przeszkolić grupę pracowników, którzy będą umieć właściwie

wymagań normy nie zawsze zdając sobie z tego sprawę. Należy tylko

interpretować wymagania normy.

uzupełnić niewielkie braki. Na tym etapie warto się też zastanowić

Jeśli decydujemy się na wdrażanie systemu z firmą konsultingo-

czy nie zintegrować wymagań normy ISO 9001 z wymaganiami

wą pamiętajmy, że wybór konsultanta jest bardzo istotnym elemen-

normy ISO 22716 „Kosmetyki-Dobre Praktyki Produkcji (GMP)-

tem dobrze wdrożonego i funkcjonalnego systemu. Podczas wyboru

-Przewodnik Dobrych Praktyk Produkcji”. Przewodnik ten zawiera

konsultanta należy zwrócić uwagę na jego doświadczenie zawodowe.

wskazówki skierowane do firm dotyczące produkcji, kontroli,

Konsultant oprócz znajomości wymagań normy powinien wykazać

składowania i transportu produktów kosmetycznych. Obejmuje on

się również znajomością specyficznych wymagań obowiązujących

aspekty jakościowe produktu, a wdrożenie oraz utrzymanie danego

w branży kosmetycznej. Nie wdroży dobrze systemu ISO w firmie

systemu daje gwarancję bezpiecznego produktu. Najlepiej taką

kosmetycznej konsultant mający nawet olbrzymie doświadczenie np.

decyzję o zintegrowaniu obu systemów podjąć na początku procesu

w branży budowlanej. Taki konsultant nie będzie rozumiał wymagań

wdrażania ISO.

GMP stawianych producentom branży kosmetycznej przez Ustawę o

Drugim etapem jest opracowanie dokumentacji systemowej,

kosmetykach.

w skład której wchodzą:

Nie będzie znał i rozumiał wymagań Ustawy o towarach paczkowa-

• Polityka Jakości i cele jakości

nych i wielu, wielu innych specyficznych dla branży kosmetycznej

• Księga Jakości

wymagań. Konsultant, który przynosi nam procedury „gotowce”

• Procedury i Instrukcje

również nie jest dobrym konsultantem. Każda firma jest bowiem inna

• Zapisy

i funkcjonuje w specyficzny dla siebie sposób. Dlatego nie można powielać tych samych procedur w różnych przedsiębiorstwach zmie-

Nadrzędnym dokumentem SZJ jest Polityka Jakości. Polityka

niając jedynie ich nagłówki. Ponadto podczas wdrażania systemu

Jakości powinna wynikać z faktycznych celów funkcjonowania firmy

zarządzania jakością konsultant powinien wykorzystać dokumenty

i powinna być dla firmy odpowiednia. Cele firmy określa najwyższe

już istniejące i funkcjonujące w firmie. Procedury „gotowce” zwykle

jej kierownictwo, bowiem cele to nic innego jak plany na przyszłość,

takiej możliwości nie dają.

wizja rozwoju firmy. Polityka Jakości jest dokumentem, który powinni

Następnym krokiem jest powołanie Pełnomocnika ds. Systemu

znać wszyscy pracownicy, ale jest również dokumentem rozpo-

Zarządzania Jakością, który będzie koordynował wszystkimi pracami

wszechnianym na zewnątrz firmy np. Politykę Jakości umieszcza się

podczas wdrażania systemu jak również będzie nadzorował system

na stronie internetowej firmy jako wizytówkę i reklamę.

po jego wdrożeniu i certyfikacji. Pełnomocnikiem powinna być

Procedury i instrukcje są kolejnym etapem opracowywania

osoba znająca bardzo dobrze firmę i ciesząca się dużym autoryte-

dokumentacji systemowej. Norma ISO 9001 wymaga 6 udokumento-

tem. Norma ISO 9001:2008 precyzuje dokładnie, że Pełnomocnikiem

wanych procedur w następujących obszarach:

powinna być osoba wyznaczona spośród najwyższego kierownictwa

• nadzór nad dokumentami,

oraz z wewnątrz organizacji. Poprzednia wersja normy ISO

• nadzór nad zapisami,

9001:2001 nie określała tego jednoznacznie i często funkcja ta była

• nadzór nad wyrobem niezgodnym,

zlecana konsultantom zewnętrznym. Obecnie Pełnomocnik ds. SZJ

• działania korygujące,

może korzystać z doraźnej pomocy konsultantów zewnętrznych, ale

• działania zapobiegawcze,

w codziennej rzeczywistości sam nadzoruje system.

• audit wewnętrzny.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

4/2010

16 | produkcja

Zwykle jednak w firmach branży kosmetycznej istnieje potrzeba

jest dokumentem, który może być pokazywany Klientom i dlatego

opracowania dodatkowych procedur lub instrukcji, które są wymaga-

warto z marketingowego punktu widzenia opisać w niej historię firmy

ne przez akty prawne nadrzędne (ustawy, rozporządzenia). Wdrożenie

oraz jej sukcesy i osiągnięcia.

systemu zarządzania jakością wg normy ISO nie zwalnia firmy z

Zapisy są obok procedur i Księgi jakości następnym bardzo

obowiązku spełnienia wymagań Ustawy o kosmetykach i związanych

ważnym elementem systemu zarządzania jakością. Są one potwier-

z nią aktów prawnych wykonawczych. Wdrażając SZJ należy o tym

dzeniem wykonania określonych czynności przez pracowników

pamiętać, aby nie tworzyć w firmie dokumentów dla auditora systemu

i dostarczają dowodów zgodności z wymaganiami oraz dowodów

ISO i oddzielnych dla kontrolerów Inspekcji Sanitarnej.

skuteczności działania systemu zarządzania jakością.

Należy się więc dobrze zastanowić jakie procedury/ instrukcje

Trzecim etapem jest wdrożenie opracowanych dokumentów.

będą potrzebne, aby spełnić wszystkie wymagania zarówno normy

Najlepiej wprowadzać dokumenty sukcesywnie w miarę ich opraco-

ISO jak i aktów prawnych obowiązujących w branży kosmetycznej.

wywania. Wprowadzenie w życie procedur i instrukcji powinno być

Księgę Jakości opracowuje się dopiero w momencie, gdy są już

zawsze poprzedzone szkoleniem. Każdy pracownik, którego dotyczy

opracowane wszystkie procedury i instrukcje. Podstawowe wymaga-

dana procedura, powinien się z nią zapoznać. Musi też być ona

nia dotyczące Księgi Jakości zostały opisane w pkt. 4.2.2. normy ISO

dla pracownika dostępna w czasie pracy, co nie oznacza, że należy

9001:2008. Zgodnie z tym punktem Księga Jakości powinna zawierać

drukować tyle egzemplarzy procedury ilu pracowników ona dotyczy.

zakres systemu zarządzania jakością, udokumentowane procedury

Wystarczy, że komplet dokumentów będzie znajdował się

ustanowione dla systemu lub powołanie się na nie oraz opis

w zawsze dostępnym dla pracowników miejscu, ale musi to być

wzajemnego oddziaływania między procesami systemu zarządzania

miejsce odpowiednio zabezpieczone. W firmach kosmetycznych

jakością.

istnieją dokumenty, stanowiące tajemnicę firmy np. receptury.

Księga Jakości w małych firmach zawiera często całe procedury. W firmach większych procedury funkcjonują oddzielnie, a Księga Jakości tylko powołuje się na nie. Ten drugi sposób jest bardziej

Dlatego nadzór nad dokumentami i ich odpowiednie zabezpieczenie jest szczególnie istotne. Czwartym etapem jest weryfikacja wdrożonego systemu. Polega

funkcjonalny, ponieważ łatwiej nadzorować procedury funkcjonujące

ona na przeprowadzeniu pierwszego auditu wewnętrznego we

jako oddzielne dokumenty i dokonywać w nich zmian. Księga Jakości

wszystkich komórkach organizacyjnych i we wszystkich obszarach

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

produkcja | 17

firmy objętych systemem zarządzania jakości. Aby przeprowadzić

• zasoby auditorskie – im więcej auditorów współpracuje z daną

audit wewnętrzny należy przeszkolić pracowników, którzy będą

jednostką – tym więcej branż mogą audytować; niebagatelną

stanowić grupę auditorów wewnętrznych. Podczas doboru pracow-

wagę ma tu też zmniejszenie kosztów dojazdu, które obciążają

ników do grupy auditorów wewnętrznych należy pamiętać, że auditor

klienta,

nie może sprawdzać samego siebie, czyli kierownik działu produkcji

• wartość dodana – czyli szereg działań podejmowanych przez

nie może auditować działu produkcji. Małe firmy często korzystają

niektóre jednostki certyfikujące na rzecz klientów, jak na

w zakresie auditów wewnętrznych z usług firm konsultingowych,

przykład: organizacja jednodniowych cyklicznych wykładów

co jest z ekonomicznego punktu widzenia bardziej opłacalne. Audit

w tematach związanych z normą, konferencje mające na celu nie

wykonany przez firmę zewnętrzną jest również bardziej obiektywny.

tylko przekazanie wiedzy, ale w znakomitym stopniu sprzyjające

Warunkiem jest tylko dobór auditora, przeprowadzony na podobnej

nawiązywaniu kontaktów biznesowych.

zasadzie jak dobór konsultanta wdrażającego system zarządzania jakością. Auditor musi znać specyfikę branży kosmetycznej. Pierwszy audit wewnętrzny należy przeprowadzić po pewnym

Po co firmie ISO? Wdrożenie odpowiedniego i skutecznego systemu zarządzania

czasie funkcjonowania systemu np. po 2-3 miesiącach. Później

jakością, w realizacji którego uczestniczą wszyscy pracownicy

audity wewnętrzne przeprowadza się zwykle jeden raz w roku, a ich

firmy, umożliwia osiągnięcie oczekiwanej jakości wyrobów i usług

częstotliwość uzależniona jest od ważności danego procesu oraz od

w sposób ekonomicznie efektywny, tworzenie zaufania w relacjach

wyników poprzedniego auditu. Podczas auditów wewnętrznych nie

klient – dostawca oraz uporządkowanie przebiegu procesów we

tylko weryfikujemy wdrożony system, ale możemy również stwierdzić

wszystkich obszarach firmy. Certyfikat zwiększa wiarygodność

istniejące jeszcze braki.

i prestiż firmy, czasami jest warunkiem koniecznym do podjęcia

Piątym etapem jest przegląd zarządzania, który wykonywany jest przez Najwyższe Kierownictwo firmy przy udziale Pełnomocnika ds. SZJ. Przegląd zarządzania jest spotkaniem, na którym omawia się na najwyższym szczeblu wszystkie elementy systemu zarządzania

współpracy z innymi podmiotami czy też warunkiem wejścia z własnymi produktami na rynki innych krajów. W obszarze produkcji znacznie zmniejsza się częstotliwość powstawania wyrobów niezgodnych.

jakością. Wymagania dotyczące przeglądów zarządzania zawarte są

Korzyści płynące z wdrożenia systemu zarządzania jakością

w pkt. 5.6. normy ISO 9001. Zwykle porusza się tematy dotyczące:

można też szybko zauważyć w obszarze badania satysfakcji Klienta,

• wyników auditów,

co przekłada się na możliwość szybkiego dostosowania się do

• podjętych działań korygujących i zapobiegawczych,

zmieniających się potrzeb rynku.

• analizy informacji zwrotnych od klientów,

Wdrożenie systemu zarządzania jakością to również wymierne

• analizy realizacji ustanowionych celów,

korzyści ekonomiczne, które łatwo można policzyć. Korzyści

• aktualności celów i polityki jakości,

ekonomiczne dotyczą najczęściej:

• funkcjonowania procesów,

• minimalizacji ryzyka wystąpienia wyrobów niezgodnych,

• analizy rynku,

• ograniczenia ilości reklamacji,

• wskazań do dalszego doskonalenia.

• skrócenia czasu obiegu dokumentów i zwiększenia efektywności firmy, • możliwości podjęcia współpracy z kontrahentem wymagającym

Norma ISO nie wskazuje dokładnie jak często powinno się przeprowadzać przegląd zarządzania. Przyjmuje się jednak, że

posiadania ISO, • możliwości wejścia na inne rynki zbytu.

spotkanie takie powinno obyć się przynajmniej jeden raz w roku i musi być udokumentowane. Ostatnim krokiem jest certyfikacja wdrożonego systemu. W tym

Korzyści można osiągnąć pod warunkiem, że system został prawidłowo wdrożony i prawidłowo funkcjonuje.

momencie firma staje przed trudnym wyborem jednostki certyfikującej. Do najważniejszych kryteriów, którymi można się kierować podczas wyboru jednostki certyfikującej należą:

Powody złego funkcjonowania systemu Powodów złego funkcjonowania systemu, który nie przynosi

• posiadanie przez Jednostkę Certyfikującą akredytacji,

korzyści, ale stanowi wręcz obciążenie finansowe dla firmy jest co

• referencje i doświadczenie zarówno jednostki jak i auditorów,

najmniej kilka.

• kompetencje techniczne jednostki – możliwość certyfikowania Powód 1.

różnych systemów, • zasięg działania jednostki certyfikującej – certyfikaty różnych jednostek mogą być honorowane wyłącznie

Nieznajomość normy przez Kierownictwo firmy. Kierownictwo często spodziewa się radykalnego zmniejszenia

w obrębie danego Państwa lub grupy Państw, bądź też

kosztów, zwiększenia sprzedaży, rozwiązania problemów organiza-

na całym świecie,

cyjnych i finansowych.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

4/2010

18 | produkcja

Powód 2.

wychodzą z założenia, że lepiej zrobić za dużo procedur, niż za mało.

Brak zaangażowania Kierownictwa.

Chcąc dokładnie opisać każdy proces zachodzący w firmie, tworzą

Ma to miejsce wówczas, gdy „zaangażowanie” Kierownictwa

obszerną i mało przejrzystą dokumentację. Prowadzi to do przerostu

ogranicza się do podpisania polityki jakości i zatwierdzania

ilości dokumentów i zawartej w nich treści. Efektem tego jest

kolejnych procedur. W przypadku konieczności dostosowania

niestosowanie procedur w praktyce.

pewnych mechanizmów czy struktur do wymogów normy, okazuje się, że zarząd nie chce żadnych zmian i żąda wdrożenia systemu

Powód 4.

przy utrzymaniu dotychczasowego status quo. Kierownictwo często

Nieprzestrzeganie wytycznych zawartych w procedurach

przykłada wagę jedynie do uzyskania i utrzymania certyfikatu.

i instrukcjach.

Nie angażuje się w prace z tym związane, a oczekuje jedynie efektu.

Sytuacja taka spowodowana jest najczęściej tym, że tworzący

Odpowiedzialnością za efekt najczęściej obarczany jest Pełnomocnik

procedury i instrukcje, nie posiadają odpowiedniej wiedzy

ds. SZJ. Postępowanie takie jest złym przykładem dla pracowników

o obszarach, które opisują w procedurach i stawiają na formę

niższego szczebla. Jeśli zauważą oni brak zaangażowania ze strony

opisową. Procedury stają się obszerne, a zawarte w nich dane nie są

kadry kierowniczej, sami nie będą się angażować.

usystematyzowane. Trudno stosować się do takich procedur, gdyż informacje w nich zawarte są nieczytelne. Powodem nieprzestrzegania

Powód 3.

procedur i instrukcji może stać się także zbyt małe zaangażowanie

Wiara, że procedury i instrukcje wystarczą by wszystko

pracowników w ich tworzenie. Powołując zespoły do opracowywania

działało.

dokumentów, nie uwzględnia się osób związanych z poszczególnymi

W źle działającym systemie powstaje ogromna ilość procedur, instrukcji i formularzy. W wielu wypadkach są one zupełnie niepotrzebne, napisane nieprawidłowo i dublują się. Pełnomocnicy

obszarami. Aby takim sytuacjom zapobiec, należy przy tworzeniu dokumentacji w pełni współpracować z kierownikami poszczególnych obszarów firmy, a nawet z szeregowymi pracownikami. Warto korzystać z ich wiedzy i doświadczeń. Powód 5. Niechęć do formalnego zgłaszania potrzeby zmian w procedurach. Procedury w SZJ nie są dokumentami, które zostają napisane raz na zawsze. Każda firma cały czas zmienia się, doskonali oraz przystosowuje do zmieniającego się otoczenia i rynku. Wraz z tymi zmianami, zmienia się przebieg procesów w przedsiębiorstwie. Za tym powinny iść również zmiany w procedurach. O konieczności dokonania zmian w danym obszarze powinni informować Pełnomocnika pracownicy działający w tym obszarze. Jeśli tego nie robią raz napisane procedury pozostają bezużyteczne zwykle aż do czasu, gdy udaje się skorygować tę sytuacje poprzez zalecenia z auditów. Powód 6. Niewystarczające uprawnienia Pełnomocnika ds. SZJ. Stanowisko Pełnomocnika ds. SZJ powinno być umieszczone na szczytowych pozycjach struktury organizacyjnej firmy. Jeśli osoba, pełniąca rolę Pełnomocnika, nie ma znaczącej pozycji w firmie, mogą pojawić się trudności z wykonywaniem przez nią swoich obowiązków. Trudności te spowodowane są tym, iż osoby znajdujące się wyżej w strukturze organizacyjnej ignorują zalecenia Pełnomocnika. Reasumując, wdrożenie i sprawne funkcjonowanie systemu zarządzania jakością wg normy ISO 9001:2008, pozwala na wytworzenie bezpiecznego produktu, poprawia funkcjonowanie organizacji jako całości oraz powoduje wzrost zaufania klientów.

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

20 | produkcja

Metody biotechnologiczne wykorzystywane w Zakładach Przemysłu Kosmetycznego Monika Blezień-Ruszaj Biotechnolog, specjalista ds. ochrony środowiska

Kosmetologia w ostatnich czasach to już nie rzemiosło, jak była postrzegana jeszcze kilkanaście lat temu. W ostatnim czasie stała się jedną z dziedzin nauk biologicznych, która uwzględnia aspekt skóry. Współczesna kosmetologia jest ściśle powiązana z takimi naukami jak: medycyna, farmakologia oraz biochemia. Wszystkie te nauki łączą się w jednej, mającej szerokie zastosowanie w dzisiejszych czasach – biotechnologii.

Rynek kosmetyczny w ostatnich latach rozwija się w bardzo szybkim

biologii molekularnej, mikrobiologii, inżynierii genetycznej jak również

tempie. Nowinki ze świata kosmetyków docierają do nas na każdym kroku.

współczesne metody biologii eksperymentalnej, zwłaszcza kultur komór-

Współczesny człowiek nie wyobraża sobie życia bez produktów kosme-

kowych i tkankowych. Metody te wykorzystywane są oczywiście

tycznych. Nie zawsze zdając sobie z tego sprawę, wystarczy popatrzeć

w pierwszym etapie powstawania kosmetyku, czyli w etapie labora-

na półki w łazience - kosmetyki to nasza codzienność. Przeanalizujmy;

toryjnym przy opracowaniu, poprawianiu jak również udoskonalaniu

zaczynając od pasty do zębów poprzez mydła, szampony, kremy, balsamy,

receptury nowego produktu kosmetycznego.

cała gama kosmetyki kolorowej dla Pań, a kończąc na produktach perfu-

Wykorzystując nauki biologiczne, zakłady po załatwieniu formalności zwią-

meryjnych to wszystko produkty kosmetyczne. Szybki rozwój przemysłu

zanych z dokumentacją „pomysłu” na nowy kosmetyk wchodzą do laboratorium

kosmetycznego sprawia, że produkty kosmetyczne stają się coraz bardziej

w celu realizacji. Jednakże od pomysłu do wyprodukowania kosmetyku, który

skuteczne w przedłużaniu młodości skóry i urody.

możemy ściągnąć z półki sklepowej jest jeszcze daleka droga.

Biotechnologia w przemyśle kosmetycznym – od pomysłu do nowego produktu

gnacyjnych wymaga dużej wiedzy technologicznej. Kosmetyki produkuje

W dzisiejszych czasach produkcja kosmetyków szczególnie pielę-

Mówiąc o biotechnologii w zakładach produkcyjnych przemysłu

się coraz częściej w warunkach zbliżonych do zakładów produkujących farmaceutyki. Należy tu wspomnieć, że w gamie produktów kosmetycz-

kosmetycznego, musimy uzmysłowić sobie, że metody powiązane

nych dostępnych na rynku istnieje grupa kosmetyków – farmaceutyków

z tą nauką interdyscyplinarną, wykorzystywane są na wszystkich etapach

(tak zwane kosmeceutyki – dermokosmetyki).

produkcji, zarówno w laboratoriach jak później w ciągach technologicznych zakładu, kończąc w oczyszczalniach, bądź w składowiskach odpadów, na których nierzadko pojawiają się kompostownie wykorzystujące odpady. Obiekty te często są elementem całej infrastruktury zakładu. Firmy kosmetyczne w zakresie wytwarzania produktów kosmetycznych wykorzystują metody i techniki zaczerpnięte z zakresu biochemii,

4/2010

Etapy produkcji kosmetyków Produkcja kosmetyków jest złożonym procesem technologicznym mającym bardzo dużo etapów zaczynając od przyjęcia materiałów, a kończąc na pakowaniu gotowych kosmetyków i dostarczeniu ich do klienta.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Przy produkcji kosmetyków obowiązują zasady Dobrej Praktyki

wyboru składników, substancji czynnych, substancji zapachowych,

Wytwarzania GMP. Niezwykle ważna jest czystość i higiena środowiska

składników aktywnych wykorzystywanych przy produkcji nowych

pracy. Podstawowe procesy produkcji kosmetyków to:

kosmetyków.

1) technologia wytwarzania półfabrykatów, która obejmuje następujące

W laboratoriach działających przy zakładach przemysłu kosmetycz-

nego sprawdza się również połączenia czynników kosmetycznych

procesy: –– technologie wytwarzania emulsji, tj. mieszanie i emulgowanie,

testując ich wpływ na skórę jak również proponuje się użycie

–– technologie wytwarzania kosmetyków do makijażu, tj. mieszanie

składników całkiem nowych wcześniej nie wykorzystywanych

i rozdrabnianie,

w kosmetologii bądź nie wykorzystywanych przez daną firmę w

–– wytwarzanie perfum, szamponów, półfabrykatów aerozolowych, tj. mieszanie cieczy. 2) konfekcjonowanie

produktach kosmetycznych będących w jej ofercie. Przed wprowadzeniem nowego produktu na rynek, przy pomocy ww. badań opracowuje się receptury kosmetyczne sprawdzając

–– napełnianie tub, słoików, –– prasowanie wyrobów proszkowych, odlewanie pomadek do ust,

stabilność i właściwości proponowanych produktów kosmetycznych. Badania in vitro często są wykorzystywane w laboratoriach

–– rozlewanie perfum, szamponów, produktów płynnych,

kosmetycznych przy testowaniu nowych substancji, które założyliśmy

–– napełnianie aerozoli i atomizerów.

zastosować w produkcie, oceniając jej działanie i znaczenie dla kosmetologii.

Badania laboratoryjne Należy pamiętać, że produkcja kosmetyków to nie tylko badanie nad

W chwili obecnej testy in vitro pozwalają na sprawdzenie działania substancji aktywnych. Należy zwrócić uwagę na dalece zakrojone testy

jego skutecznością, należy pamiętać również o tym jak będzie on działał

przy powstawaniu nowych receptur kosmetyków, aby uzmysłowić sobie

na skórę osób, które będą go stosowały. Wiadomo, w dzisiejszych

jak testy in vitro są przydatne w produkcji efektywnych i coraz lepszych

czasach to opinia klientów jest najważniejszą metodą marketingu na

preparatów kosmetycznych.

bardzo bogatym rynku kosmetyków. Przemysł kosmetyczny w ostatnich latach nabiera rozpędu,

W laboratorium produkcyjnym opracowywane są receptury kosmetyków. To tutaj dobierane są składniki aktywne i koncentraty zapachów

coraz więcej nowości wkracza na rynek, a o rozpoczęciu prac nad

stanowiące bazę zapachową oraz opracowuje się zamierzone konsysten-

opracowaniem nowego kosmetyku decydują zazwyczaj: badania rynku,

cje kosmetyku jako produktu finalnego. Laboratoria produkcyjne poddają

zapotrzebowanie na produkt, nowe trendy, nowoczesne składniki,

testom produkty kosmetyczne, sprawdzając ich wytrzymałość na różne

konieczność spełnienia oczekiwań klienta. Opracowanie kosmetyku to

warunki m. in. na ciepło i zimno (wiadomo, że kosmetyki mogą być

po pierwsze opracowanie jego receptury i ustalenie składu produktu.

przechowywane oraz transportowane w bardzo różnych warunkach).

Ustalenie składu receptury nowego kosmetyku dokonuje się na etapie

Po ustaleniu kategorii produktu i jego wstępnej receptury, próbki

prac i badań laboratoryjnych. Jednym z pierwszych elementów w powstawaniu produktów kosmetycznych są badania in vitro. W laboratoriach dokonuje się

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

nowego kosmetyku wykonane w skali laboratoryjnej należy poddać badaniom specjalistycznym takim, jak: • ocena własności sensorycznych opracowanego kosmetyku,

4/2010

22 | produkcja • testy stabilności receptury, • testy dermatologiczne, • badania in vivo • badania specjalistyczne, • testy czystości mikrobiologicznej kosmetyku i surowców zastosowanych w jego recepturze, • badania skuteczności działania środków konserwujących, • badania analityczne składników opracowanego kosmetyku. Dzięki wykorzystaniu badań in vivo można sprawdzić skuteczność działania produktu kosmetycznego. Badania tego typu są prowadzone na wybranych osobach – ochotnikach zgłoszonych do danego projektu. Osoby te badają na sobie produkt kosmetyczny, zapisując napływające uwagi oraz wnioski ze stosowania testowanego produktu. Opracowanie nowego kosmetyku wiąże się również z opracowaniem dokumentacji wyrobu i dokonaniem oceny wpływu na bezpieczeństwo zdrowia. Dopiero tak opracowana i przebadana receptura nowego kosmetyku na etapie laboratoryjnym ma ustalony skład produktu. Jak widać opracowanie nowego kosmetyku wymaga wiele czasu, wiedzy z różnych dziedzin i doświadczenia zawodowego kosmetologa pracującego nad recepturą. Każda receptura kosmetyku składa się z wielu składników kosmetycznych. Każda receptura po zatwierdzeniu musi zawierać nazwy składników zawartych w produkcie – do podawania nazw składników kosmetycznych wykorzystywane jest Międzynarodowe Nazewnictwo Składników Kosmetycznych INCI (International Nomenclature Cosmetics Ingredients). Każdy składnik stosowany w kosmetyce jest odpowiednio

technologicznych /produkcyjnych / nie możemy zapomnieć o tak

przebadany i posiada następujące dokumenty:

ważnych urządzeniach jakimi są homogenizatory – od tych małych

• specyfikację techniczną, w której zawarta jest nazwa wg INCI,

w laboratoriach po wielkie wykorzystywane na halach produkcyjnych.

nazwa handlowa, nazwa chemiczna, parametry fizyko – chemiczne,

To w tych urządzeniach dochodzi do procesu homogenizacji produktów

zastosowanie w recepturze,

– surowców, równomiernego rozdrobnienia cząstek stałych. Dzięki tym

• karta charakterystyki, która podaje m.in. informacje toksykologiczne, postępowanie z substancjami wchodzącymi w skład preparatu, postępowanie podczas pożaru, postępowanie z odpadami i inne.

urządzeniom produkty kosmetyczne zyskują odpowiednią konsystencję o właściwościach i składzie przewidzianym w recepturze. Proces homogenizacji wykorzystywany jest przy produkcji emulsji – należy pamiętać, że jednym z ważnych etapów biotechnologicznych

Zastosowanie bioprocesów przy produkcji kosmetyków Po części laboratoryjnej i badawczej jak również po przejęciu pozy-

w przemyśle kosmetycznym jest produkcja emulsji, a właściwie technologia jej wytwarzania. Każda emulsja zawiera: fazę wodną, fazę olejową i emulgator do stabilizacji układu. Własności typowej emulsji

tywnych recenzji można zacząć stosowanie nowej receptury i rozpocząć

olej w wodzie (O/W) zależą od lepkości fazy zewnętrznej i wewnętrznej

produkcję masową danego kosmetyku. W tym etapie produkcyjnym

oraz wielkości rozdrobnienia fazy wewnętrznej, a także od odczynu pH

zaczyna działać inżynieria bioprocesowa – kolejna z nauk wchodzących

i ciężaru właściwego. Dla maksymalnej stabilności układu wielkość

w skład biotechnologii, a mająca szerokie zastosowanie w przemyśle

rozdrobnienia cząstek powinna być bardzo mała (0,1-5 mikronów).

kosmetycznym.

Aby to osiągnąć w skali produkcyjnej, oprócz mieszania faz stosuje się

Dzięki zastosowaniu inżynierii bioprocesowej możemy bez większych

proces homogenizacji, co oznacza, że mieszalnik musi być wyposażo-

trudności obliczyć i rozpocząć produkcję kosmetyku. To dzięki wyko-

ny w homogenizator. Temperatura w tym procesie powinna być

rzystaniu inżynierii bioprocesowej otrzymujemy dane o zastosowaniu

w zakresie 70-80°C. Proces ten zazwyczaj zachodzi w mieszalnikach

ilościowym substancji czynnych, składników aktywnych do produkcji

z płaszczem grzewczym i chłodzącym, wyposażonych w mieszadło

preparatów kosmetycznych w bioreaktorach, mieszalnikach, czyli na

i homogenizator.

liniach technologicznych. W zakładach produkcyjnych przemysłu kosmetycznego ciągi technologiczne są na bieżąco sprawdzane i unowocześniane, a na potrzeby produkcyjne rozbudowywane bądź modernizowane. W ciągach

4/2010

Czystość i jakość produkcji kosmetyków Na każdym etapie produkcji wyrobów kosmetycznych muszą być zachowane warunki wysokiej czystości. Dział jakości sprawdza na

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

produkcja | 23 proponowanych metod zagospodarowania odpadów przemysłowych jest proces kompostowania, w którym wykorzystywane są wyselekcjonowane mikroorganizmy zdolne metabolizować m.in. tłuszcze, białka i wykorzystując je jako substrat do produkcji biomasy. W prowadzonych w ostatnich latach badaniach wykazuje się dużą przydatność tej metody do utylizacji, m. in. odpadów przemysłu kosmetycznego. Zakłady produkujące m.in. kosmetyki zaczynają prowadzić własne badania bądź zlecać je firmom biotechnologicznym – są to badania nad procesami fermentacyjnymi. Dzięki zastosowaniu procesów fermentacji na skalę przemysłową w wyżej wymienionym przemyśle – przy wykorzystaniu biotechnologii można uzyskać całkiem dobre wyniki, a z odcieków poprodukcyjnych odzyskać biomasę w formie płynnej bądź suchej, bezzapachową, wolną od bakterii chorobotwórczych, o wysokiej zawartości białek – mogą być wykorzystywane jako dodatek do pasz bądź jako nawóz. Proces fermentacji przebiega w temperaturach pozwalających na rozwój kilkunastu gatunków bakterii, które dokonują stopniowego rozkładu masy organicznej i neutralizują bakterie chorobotwórcze. Jest to proces egzotermiczny. Proces ten poprzedzany jest badaniami w laboratoriach na małych próbkach materiału organicznego, – aby zastosować najlepsze szczepy bakterii do rozkładu biomasy – przygotować kompozyty dobrane do zamierzonych potrzeb. Proces ten polega przede wszystkim na utrzymaniu odpowiednich warunków do kontynuacji wzrostu oraz stałego namnażania się bakterii w biomasie. Podobny proces odbywa się w trakcie kompostowania. każdym etapie jakość produkowanych półfabrykatów, a następnie

Do pozytywnych aspektów wyżej opisanego procesu fermentacji

gotowych wyrobów, dlatego też do produkcji kosmetyków często

należą m.in.:

wykorzystuje się wodę oczyszczoną w procesie odwróconej osmozy.

• wszystkiego rodzaju organiczne odpady mogą być zużyte

Jest to metoda zalecana przy produkcji kosmetyków, dla zachowania czystości mikrobiologicznej.

do produkcji wysokiej jakości nawozów lub do dodatków do pasz; • w procesie fermentacji całkowicie wyeliminowane zostają odór i nieprzyjemny zapach;

Problem odpadów w zakładach produkcji preparatów kosmetycznych a biotechnologia Jak w każdym zakładzie produkcyjnym również w zakładach związanych z przemysłem kosmetycznym końcowym etapem produkcyjnym są powstające w instalacji odpady. Stanowią one

• uzyskanie wysokiej temperatury; • w procesie tym nie powstają produkty niebezpieczne dla środowiska; • biomasa uzyskana po zakończonym procesie fermentacji może zostać użyta jako bezzapachowy nawóz o pH neutralnym.

dosyć duży problem, szczególnie utylizacja organicznych odpadów m.in. ścieki przemysłowe z produkcji wyrobów kosmetycznych.

Proces fermentacji może mieć zastosowanie przy oczyszczaniu

Zakłady przemysłu kosmetycznego produkują rocznie bardzo duże

wszystkich rodzajów ścieków oraz odpadów organicznych z zakładów

ilości odpadów, a według prognoz na najbliższe lata liczba odpadów

produkcyjnych np. przemysłu kosmetycznego.

będzie wzrastać. Często z problemem zakłady starają się uporać

System technologiczny jest prosty w instalacji i obsłudze, zajmuje

stosując drogie i energochłonne technologie. Pozwalają one na

niewiele miejsca, a jest bardzo użyteczny przy zakładach produkcyj-

częściowe przeprowadzenie procesów sterylizacji przed oddaniem

nych, w których powstają odpady bądź odcieki przemysłowe.

ich na wysypiska bądź do zbiorników wodnych. Rzadko jednak zdarza się, aby sterylizacja odpadów umożliwiła ich powtórne wykorzystanie w środowisku bez zagrożenia dla zdrowia czy środowiska. Jednym z najbardziej racjonalnych sposobów utylizacji odpadów

Procesy biotechnologiczne w przemyśle kosmetycznym, mają zastosowanie na każdym etapie przygotowywania nowego produktu kosmetycznego. Przemysł kosmetyczny wykorzystuje

powstających w procesie produkcji kosmetyków jest zastosowanie

tę naukę maksymalnie na każdym kroku, dlatego też w ostatnich

metod biotechnologicznych. Metody te wymagają poprawy

czasach biotechnologia jako nauka stała się bardzo pożądana

niekorzystnych właściwości odpadu, a także ustalenia czynników

w kosmetologii.

determinujących skuteczne działanie mikroorganizmów. Wśród

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

4/2010

24 | polski przemysł

Wartość, której nie doceniamy Tomasz Sikorski CODES Strategie

Własność intelektualna to jeden z najważniejszych zasobów przedsiębiorstwa, który może tworzyć jego wartość nawet w 80 proc. Niestety, polskie firmy przypominają sobie o niej wtedy, gdy pojawiają się problemy.

Kilka lat temu w branży kosmetycznej rozgorzał spór między firmą

W polskich firmach niedoceniane jest również wzornictwo przemy-

Clinique, a Harper Hygenics, właścicielem wyjątkowo podobnie

słowe, bo zaledwie 15 proc. firm zgłosiło choć jeden wzór przemysłowy.

brzmiącej marki Cleanic. Amerykanie chcieli unieważnić znak Cleanic

Jeśli przedsiębiorstwa nie dbają o design (nie chodzi jedynie o produkty,

w odniesieniu do kosmetyków, powołując się na podobieństwo i własną

ale i opakowania), to pozbawiają się w ten sposób kolejnego elementu,

rejestrację obowiązującą od 1973 r. W końcu w 2007 r. Naczelny Sąd

przy pomocy którego można oddziaływać na klienta. Ma to szczególne

Administracyjny uwzględnił racje polskiej firmy i uchylił wcześniejsze,

znaczenie dla tych firm, które działają na rynku masowym.

niekorzystne dla niej orzeczenia. Jednak kilka lat procesów pociągnęło

Nieco lepiej sytuacja wygląda w dziedzinie wzorów użytkowych

za sobą koszty, których można było uniknąć. W jaki sposób? Zgłosić

i wynalazków. 32 proc. firm z GPW ma zgłoszone choć jedno innowa-

taki znak towarowy, który nie będzie wchodził w potencjalne konflikty

cyjne rozwiązanie techniczne, ale dalej ten procent można uznawać za

z innymi, już funkcjonującymi na rynku.

bardzo niski. Im mniej firmy są innowacyjne, tym bardziej skazują się

Tematyka własności intelektualnej nie jest specjalnie popularna

na walkę cenową na rynku, a wtedy trudno o zapewnienie właściwej

wśród zarządzających polskimi firmami, co prawdopodobnie wynika

rentowności. Wynalazki wpływają na funkcjonalność oferowanych przez

z braku świadomości jej znaczenia. Tę tezę dobrze obrazuje analiza,

firmę produktów – jeśli ta chce być bardziej konkurencyjna, nie może

którą firma CODES Strategie przeprowadziła pod koniec października.

o tym zapominać. Niestety, polskie firmy nie zdają sobie z tego sprawy,

Zbadaliśmy stan zgłoszeń znaków towarowych, wzorów przemysłowych

albo ignorują ten fakt, bo zaledwie 24 proc. wynalazków i 42 proc.

i użytkowych oraz wynalazków wśród 388 spółek notowanych na

wzorów użytkowych pochodzi z sektora gospodarki.

warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych. Wyniki, jak się okazuje, nie napawają optymizmem. Około 10 proc. spółek z GPW nie ma ani jednego znaku towarowego

Ciekawe wnioski przynosi również analiza struktury zgłoszeń dokonanych przez spółki giełdowe. Aż 83 proc. z nich dotyczy znaków towarowych, niecałe 5 proc. to wzory przemysłowe, a reszta – wynalazki

zgłoszonego w Polsce. Wprawdzie rejestracja w Urzędzie Patentowym

i wzory użytkowe. To pokazuje, że polskie przedsiębiorstwa markę

nie jest jedynym sposobem na zapewnienie ochrony, ale bardzo ją

utożsamiają ze znakiem towarowym, a nie z dobrze przygotowanym pro-

wzmacnia. Dodatkowo, może być gwarancją nienaruszania cudzych praw

duktem, który ma unikatowe cechy. Niski stopień przetworzenia sprawia,

przez nasz znak. Wydaje się, że każda firma powinna mieć zarejestrowa-

że same stawiają się w roli poddostawców dla większych producentów

ny przynajmniej swój podstawowy znak, którym się posługuje, dlatego

lub są zmuszone do rywalizacji z tymi firmami, np. pochodzącymi

10 proc. to bardzo wysoki odsetek. Znak towarowy jest w końcu jednym

z Chin, które mogą sobie pozwolić na większą skalę produkcji.

z najważniejszych elementów opisujących markę i pozwalających na

Trudno się spodziewać, aby tu dało się zbudować lojalność klientów.

wyróżnienie się firmy na tle konkurencji. Jeszcze gorzej jest w przypadku zgłoszeń zagranicznych znaków

Jak na tym tle wypadają firmy z branży kosmetycznej? Trzy spółki mają zgłoszone w Polsce łącznie 466 znaków towarowych, 5 w unijnym

towarowych, których dokonało zaledwie 40 proc. firm. Oznacza to,

Urzędzie ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego, a 21 w Światowej

że nawet jeśli mają plany ekspansji zagranicznej, nie są gotowe na jej

Organizacji Własności Intelektualnej. Każda z firm dokonała zgłoszenia.

bezpieczne przeprowadzenie.

Gorzej jest w przypadku wzorów przemysłowych, bo zgłosiła je tylko

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

25 jedna firma i co więcej, wyłącznie w Polsce. Również wynalazki i wzory użytkowe zgłosiła tylko jedna z firm, ale za to w liczbie 10. Z jednej strony można zrozumieć dużą ilość zgłoszonych znaków towarowych (w końcu kosmetyki to dobra szybko rotujące), ale z drugiej – może to świadczyć o zbyt daleko idącym braku koncentracji na najważniejszych brandach, co niesie ze sobą ryzyko niskiej skuteczności działania na rynku. Bardzo martwi fakt, że tylko jedna firma chroni wzory przemysłowe, bo one, a przede wszystkim opakowania, służą do oddziaływania na klientów. Słaba ochrona własności intelektualnej oraz struktura zgłoszeń są dowodem na to, że polskie firmy nie uznają IP za źródło przewagi konkurencyjnej. Co więcej, zdarza się, że nie dbają o nią nawet na najniższym poziomie. Wysoki odsetek firm, które nie zgłaszają elementów IP sugeruje, że nie ma w nich praktyki przeprowadzania audytów własności intelektualnej. W takiej sytuacji firmy często nie mają danych, jakie elementy IP są w ich posiadaniu, ani w jaki sposób są chronione. Brak tej elementarnej wiedzy nie tylko nie pozwala im na wykorzystywanie wła-

Straty związanie z naruszaniem praw własności intelektualnej (np. z podrabianiem), wynoszą w Polsce średnio 8 tys. złotych na jednego pracownika

sności intelektualnej do zwiększania zysków, ale nawet nie zabezpiecza ich przed ponoszeniem strat. Według badania przeprowadzonego przez KPMG, straty związanie z naruszaniem praw własności intelektualnej (np. z podrabianiem), wynoszą w Polsce średnio 8 tys. złotych na jednego pracownika. Zdarza się również, że firmy same naruszają cudze prawa IP. Nie tak dawno na koszulkach marki Reserved pojawiło się zdjęcie amerykańskiej amatorki fotografii Rockie Nolan, które zostało skradzione z Internetu. Wprawdzie poszkodowana ostatecznie porozumiała się z LPP, ale reputacja firmy została mocno nadszarpnięta, bo sprawa przetoczyła się przez serwisy społecznościowe. Wprowadzenie odpowiednich procedur zabezpieczających i przeprowadzanie audytów może nie wyeliminowałoby zupełnie takich sytuacji, ale na pewno przyczynił się do ograniczania ich negatywnych konsekwencji. Audyt to tylko pierwszy krok w zarządzaniu własnością intelektualną. Kluczowym zadaniem jest bowiem połączenie tych elementów własności intelektualnej, które firma posiada i zamierza rozwijać ze strategią biznesową. To wymaga wizjonerstwa, ale jednocześnie przekłada się na bardzo konkretne decyzje. Jako przykład weźmy rozszerzanie marek. Jeśli planuje się wytwarzanie kolejnych produktów pod istniejącą już marką (co oczywiście musi być uwzględnione w strategii biznesowej), powinniśmy zapewnić im odpowiednią ochronę i rejestrację we właściwych klasach towarowych. Hello Kitty, jedna z najlepiej funkcjonujących marek,

Zgłoszenia dokonane przez spółki giełdowe

które się licencjonuje, przynosi rocznie około 5 mld dolarów. Wizerunek kotki z kokardką znajduje się na ponad 20 tysiącach różnych produktów, nie tylko dla dzieci. Jest samochód z Hello Kitty, narty, kosmetyki, kartki pocztowe, filmy, plecaki, a nawet wino. Niektóre polskie firmy zdają sobie sprawę z możliwości, jakie daje licencjonowanie i postępują w podobny sposób – np. prywatne koncerny medialne rejestrują swoje formaty w wielu klasach, od środków czyszczących, przez kosmetyki, po odzież. Decyzje o zarządzaniu własnością intelektualną należą do kategorii strategicznych i powinny być podejmowane na poziomie zarządów. W rozwiniętych gospodarkach to przecież IP decyduje o wartości spółek. Jak obliczyła firma doradcza Ocean Tomo, własność intelektualna w 80 proc. tworzy wartość 500 amerykańskich spółek z listy Standard & Poor’s. Jeśli polskie przedsiębiorstwa nauczą się z niej korzystać,

Zgłoszenia wynalazków w 2009 r.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

IP może stać się jednym z najbardziej owocnych źródeł wzrostu.

4/2010

26 | polski przemysł

Zarejestruj swój znak zanim zrobi to ktoś inny Anna Zakrocka Europejski i Polski Rzecznik Patentowy

Znak towarowy, zwany też marką, bywa często jednym z najcenniejszych aktywów firmy. Wartość znaku towarowego takich światowych korporacji jak Coca-Cola czy IBM jest szacowana na ponad 50 mld USD. Znak towarowy może stanowić znaczący element promocji i strategii tworzenia wizerunku samego przedsiębiorstwa, jak również produkowanych przez nie towarów lub świadczonych usług.

Główną funkcją znaku towarowego jest wskazanie źródła, z którego

funkcjonować jako oznaczenie pochodzenia silników lub paliwa, czy też

pochodzi oznaczony nim towar. Ma on umożliwić konsumentom

znak towarowy APPLE, z powodzeniem funkcjonujący jako nazwa dla

odróżnienie na rynku towaru lub usługi pochodzących z konkretnego

komputerów, a nie posiadający zdolności odróżniającej w odniesieniu do

przedsiębiorstwa od towarów lub usług tego samego rodzaju, pocho-

owoców.

dzących z innych przedsiębiorstw. Może również informować, o jakości towaru lub usługi, a także je reklamować. Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można

Najpopularniejszym rodzajem znaku towarowego jest znak towarowy słowny. Znaki towarowe słowne są bardzo często jednocześnie nazwą przedsiębiorstwa, np. COCO CHANEL, L’OREAL, BEIERSDORF,

przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do

nazwą określonego rodzaju czy linii produktu, np. EGOISTE, ELSEVE,

odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego

NIVEA, rejestrowane są również znaki towarowe będące sloganami

przedsiębiorstwa. Znakiem towarowym może być słowo, grafika, forma

reklamowymi, np. SORAYA JAK ŁADNIE DZIŚ WYGLĄDASZ, GILLETTE

przestrzenna, dźwięki (w formie zapisu nutowego) lub kombinacja tych

NAJLEPSZE DLA MĘŻCZYZNY

elementów. Aby obrane oznaczenie mogło pełnić funkcję znaku towarowego,

Równie często zgłaszane i rejestrowane są znaki towarowe graficzne, np.:

musi ono posiadać cechy charakterystyczne, dzięki którym możliwa będzie identyfikacja takiego oznaczenia przez przeciętnego konsumenta. Nie może to być na przykład zwykłe, prostopadłościenne pudełko, nieposiadające żadnych cech charakterystycznych, nie może to być oznaczenie, które weszło do języka potocznego, lub też opisujące tylko rodzaj, przeznaczenie czy właściwości produktu, do którego oznaczania

i znaki towarowe przestrzenne, będące najczęściej odzwier-

jest przeznaczone, np. DOSKONAŁE, UJĘDRNIAJĄCE, NAWILŻAJĄCE,

ciedleniem opakowania konkretnego produktu, np.:

PERFUMY, KREM, BALSAM itp. Do używania tego rodzaju oznaczeń dostęp muszą mieć wszyscy uczestnicy obrotu i nikomu nie może zostać przyznane prawo wyłączne do używania tego rodzaju oznaczenia. Nie ma natomiast przeszkód, aby określenie opisujące jeden rodzaj produktu funkcjonowało jako znak towarowy przeznaczony do oznaczania produktów innego rodzaju. Przykładem może być znak towarowy DIESEL, używany do oznaczania odzieży i kosmetyków, który nie mógłby

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

27 Rejestrowane są również znaki towarowe stanowiące kombinację kolorów, np.:

Rejestrowane są również znaki towarowe dźwiękowe (w formie zapisu nutowego), a także tzw. znaki ruchome, stanowiące sekwencję obrazów. Pojawiają się również próby, niekiedy udane, rejestrowania znaków towarowych smakowych (np. smak pomarańczy dla leków przeciwdepresyjnych) lub zapachowych (np. zapach świeżo ściętej trawy dla piłeczek tenisowych). Do uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy konieczne jest dokonanie zgłoszenia znaku towarowego. Znaki towarowe zgłaszane są do ochrony w odniesieniu do konkretnych towarów lub usług, do których oznaczania są przeznaczone. Towary i usługi zgrupowane zostały w 45-ciu klasach Międzynarodowej Klasyfikacji Towarów i Usług. Nawet identyczne znaki towarowe mogą uzyskać ochronę na rzecz różnych przedsiębiorców, jeśli zgłaszane są do ochrony w różnych klasach towarowych, tzn., przeznaczone są do oznaczania różnych towarów. Przykładowo, znak towarowy DOVE używany jako nazwa wyrobów czekoladowych, uzyskał rejestrację w klasie 30, jednocześnie identyczny znak towarowy, przeznaczony do oznaczania mydeł, chroniony jest w klasie 3. Firmy kosmetyczne najczęściej zgłaszają swoje znaki do ochrony w klasie 3, obejmującej między innymi kosmetyki, i w klasie 44, obejmującej między innymi prowadzenie salonów urody. Prawo ochronne na znak towarowy posiada określony zasięg terytorialny. Uzyskanie ochrony znaku towarowego na terytorium Polski możliwe jest w trybie krajowym, międzynarodowym lub poprzez zgłoszenie wspólnotowego znaku towarowego. Ochrona wynikająca ze zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym RP ograniczona jest do terytorium Polski. We wniosku o udzielenie prawa ochronnego należy podać nazwę zgłaszającego, wraz z adresem, opisać znak stanowiący przedmiot zgłoszenia oraz wymienić towary lub usługi, dla których znak jest przeznaczony, z podaniem odpowiednich klas klasyfikacji międzynarodowej. Od zgłoszenia do udzielenia prawa ochronnego może minąć ponad półtora roku, ponieważ Urząd Patentowy RP bada każde zgłoszenia znaku towarowego pod względem formalnym, ale również sprawdza, czy na zgłoszone oznaczenie może zostać udzielone prawo ochronne, tzn., czy spełnia wymagania ustawy Prawo własności przemysłowej. Między innymi, Urząd Patentowy sprawdza, czy zgłoszony znak towarowy nie jest podobny do wcześniejszego znaku towarowego zarejestrowanego lub zgłoszonego na rzecz innej osoby dla towarów identycznych lub podobnych, w stopniu stwarzającym ryzyko wprowadzenia w błąd przeciętnego odbiorcy, zwłaszcza czy zgłoszone oznaczenie nie

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

4/2010

28 | polski przemysł będzie wywoływało u przeciętnego odbiorcy skojarzeń z wcześniej-

Od 1 maja 2004 r. ochrona znaku towarowego w Polsce może zostać

szym znakiem. Jeżeli Urząd Patentowy stwierdzi, że zgłoszony znak

udzielona na podstawie zgłoszenia znaku towarowego wspólnotowego,

towarowy spełnia wymagania ustawowe, wydaje decyzję o udzieleniu

dokonanego w Urzędzie ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM)

prawa ochronnego. Prawo ochronne na znak towarowy przyznawane

z siedzibą w Alicante. Prawo ochronne na wspólnotowy znak towarowy

jest na okres 10 lat od daty zgłoszenia znaku, w ciągu roku poprze-

obowiązuje na terenie całej Unii Europejskiej. Zaletą tego systemu jest

dzającego upływ tego okresu można złożyć wniosek o przedłużenie

dokonanie jednego zgłoszenia i uzyskanie jednego dokumentu rejestracji,

ochrony znaku na kolejne 10 lat, następnie o kolejne 10 lat, tak, więc

natomiast niewątpliwą wadą jest to, że skuteczne zakwestionowanie

praktycznie ochrona znaku towarowego może trwać w nieskończoność.

zdolności rejestracyjnej znaku choćby w jednym z krajów Unii Europejskiej

Urząd Patentowy RP jest także instytucją, za pośrednictwem, której

powoduje, że nie jest możliwe uzyskanie rejestracji znaku towarowego

przedsiębiorca mający siedzibę w Polsce może dokonać tzw. zgłoszenia

wspólnotowego. Możliwa jest jednak wtedy tzw. konwersja na zgłoszenia

międzynarodowego, umożliwiającego mu ubieganie się o prawo ochronne

krajowe w tych krajach, w których nie stwierdzono przeszkód, co do

na znak towarowy w innych krajach, należących do Porozumienia i Proto-

rejestracji znaku. Uznawana jest wówczas data zgłoszenia znaku wspól-

kołu Madryckiego. Podstawą do uzyskania ochrony na znak towarowy

notowego, ale ponoszone są dodatkowe koszty, związane z ponownym

w wybranych krajach świata w trybie międzynarodowym jest posiadana

zgłaszaniem znaku i przejęciem zastępstwa przez pełnomocników

rejestracja lub zgłoszenie znaku towarowego krajowego. Wnioski

działające w tych krajach, uprawnionych do występowania przed

o rejestrację międzynarodową, wskazujące kraje, w których właściciel

tamtejszymi urzędami.

znaku chciałby uzyskać ochronę, składa się za pośrednictwem Urzędu

Przez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego używania

Patentowego RP do Biura Międzynarodowego Światowej Organizacji

znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze

Własności Intelektualnej (WIPO) w Genewie. Biuro Międzynarodowe WIPO

Rzeczypospolitej Polskiej (znak krajowy), na terenie Unii Europejskiej (znak

przesyła wniosek do krajowych urzędów państw wyznaczonych we wnio-

towarowy wspólnotowy), lub na terenie poszczególnych krajów wyznaczonych

sku. Jeżeli dokumenty nie zawierają braków formalnych a odpowiednie

w rejestracji międzynarodowej znaku towarowego. Uzyskane prawo ochronne

opłaty zostały wniesione w terminie, zostaje wówczas wydane świadectwo

na znak towarowy daje podstawę do podejmowania działań przeciwko

rejestracji znaku towarowego. Jeżeli Biuro Międzynarodowe WIPO otrzyma

konkurentom używającym do oznaczania swoich produktów myląco podobnych

z urzędów krajowych notyfikację informującą o przeszkodach w rejestracji

oznaczeń. Niepodejmowanie działań przeciwko naruszycielom może spowo-

znaku, przed Urzędem każdego z państw, który odpowiada za rejestrację

dować wymierne szkody dla przedsiębiorcy – ze względu na podobieństwo

znaków towarowych, toczy się postępowanie wyjaśniające, zgodnie

oznaczeń konsumenci mogą zostać wprowadzeni w błąd co do pochodzenia

z prawem obowiązującym w tym kraju. Należy jednak zaznaczyć, że

towarów, ich jakości, właściwości i charakteru. Może to spowodować

odmowa rejestracji znaku w jednym z wyznaczonych państw, nie oznacza

zmniejszenie zysków właściciela znaku towarowego oraz może naruszyć jego

automatycznie odmowy w innych państwach.

renomę, zwłaszcza, jeżeli produkty konkurencji są niższej jakości.

Niepodejmowanie działań przeciwko naruszycielom może spowodować wymierne szkody dla przedsiębiorcy – ze względu na podobieństwo oznaczeń konsumenci mogą zostać wprowadzeni w błąd co do pochodzenia towarów, ich jakości, właściwości i charakteru

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

prawnemu jak każde majątkowe prawo niematerialne. Właściciel znaku towarowego może udzielić zainteresowanym podmiotom licencji na

reklama

Prawo ochronne na znak towarowy jest również niewątpliwie źródłem dodatkowego dochodu dla przedsiębiorcy. Może podlegać obrotowi

DANE WIEDZA SUKCES

używanie znaku. Znak towarowy może być także przedmiotem umowy franszyzowej oraz sposobem na zabezpieczenie wierzytelności za pomocą zastawu. Jako prawo majątkowe, przy niejednokrotnie znacznej wartości, znak towarowy może zostać wniesiony aportem to spółki

AnAlizA dAnych lAborAtoryjnych WAlidAcjA metod PomiAroWych

kapitałowej. Z praktycznego punktu widzenia istotne jest uświadomienie sobie różnicy pomiędzy ochroną wynikającą z posiadanego prawa ochronnego na znak towarowy, a ochroną, którą daje rejestracja nazwy firmy w rejestrze przedsiębiorców. Firma jest to nazwa przedsiębiorstwa, wraz z określeniem formy prawnej, w jakiej prowadzi ono działalność, natomiast znak towarowy to oznaczenie, które służy do odróżniania towarów lub usług przedsiębiorstwa od towarów lub usług innych przedsiębiorstw. To samo przedsiębiorstwo może używać wielu różnych znaków towarowych, które mogą być całkowicie odmienne od jego nazwy. W takim przypadku powinno uzyskać na nie prawa ochronne. Również w przypadku, gdy znak towarowy używany do oznaczania towarów przedsiębiorstwa jest identyczny z jego nazwą, znacznie prostsze jest dochodzenie roszczeń odszkodowawczych w przypadku naruszenia tego oznaczenia na podstawie posiadanego prawa ochronnego na znak towarowy, niż w przypadku posiadania jedynie wpisu nazwy firmy.

SteroWAnie jAKością ProceSóW ProduKcyjnych SyStemy Kontroli odbiorczej (AQl) oPtymAlizAcjA jAKości WSPomAgAnie AnAlizy ryzyKA AnAlizA trendóW AnAlizA dAnych miKrobiologicznych SyStemy gromAdzeniA dAnych WSPomAgAnie oPrAcoWyWAniA noWych ProduKtóW bAdAnie Potrzeb KlientóW bAdAnie zAdoWoleniA KlientóW

Optymalnym rozwiązaniem jest zgłoszenie znaku towarowego do ochrony jeszcze przed wprowadzeniem na rynek towaru oznaczonego tym znakiem, zdarzają się bowiem przypadki nieuczciwego zastrzegania cudzych znaków towarowych. Uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy przez innego przedsiębiorcę może znacznie utrudnić,

SPRAWDŹ już dziś, jakie korzyści możesz osiągnąć! POSTAW na sprawdzone rozwiązania STATISTICA.

a nawet uniemożliwić budowanie nowej marki czy też wprowadzenie na rynek produktu oznaczonego danym znakiem. Przed dokonaniem zgłoszenia warto przeprowadzić badanie zdolności rejestracyjnej znaku towarowego, tzn. sprawdzić, czy w odniesieniu do rodzaju interesujących nas towarów lub usług nie przysługują innemu

Ponad lat doświadczeń w dostarczaniu rozwiązań analitycznych

przedsiębiorcy wcześniejsze prawa do identycznego czy też podobnego znaku towarowego. W tym celu należy dokonać badania wśród znaków towarowych chronionych w Polsce, tzn. znaków krajowych, wspólnotowych i międzynarodowych z wyznaczeniem Polski lub Unii Europejskiej. Przeprowadzenie badania, w wyniku którego zostanie znaleziony wcześniej chroniony podobny znak towarowy, może uchronić przedsiębiorcę przed ponoszeniem kosztów związanych z inwestowaniem w nową markę, której używanie może zostać zablokowane przez właściciela wcześniejszego prawa. Warto jest inwestować w ochronę znaków towarowych, a o ich ochronę najlepiej zadbać rozpoczynając działalność gospodarczą, czy też przed każdym wprowadzeniem nowego produktu z nowym oznaczeniem na rynek. Im przedsiębiorstwo i używane przez nie znaki towarowe są bardziej znane, tym częściej stają się łupem nieuczciwych konkurentów, natomiast chroniony prawnie znak towarowy stanowi źródło dodatkowego dochodu dla przedsiębiorcy.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

StatSoft Polska • ul. Kraszewskiego 36 • 30-110 Kraków • tel. 12 428 43 00 601 41 41 51• faks 12 428 43 01 • e-mail: info@statsoft.pl • www.StatSoft.pl

Marka

30 | polski przemysł

Hanna Kaczmarek

Termin „marka” odnosi się zarówno do nazwy, znaku, symbolu, jak i produktu, usługi czy idei, do której jest ona przypisana. To właśnie dzięki niej odróżniamy jedne produkty od innych i to właśnie ona jest podstawą identyfikacji produktu.

Panujące obecnie warunki rynkowe, tzn. mnogość produktów połączona

Dla konsumenta marka oznacza przede wszystkim łatwiejszy wybór.

z ich dostępnością, powodują, że produkt, który nie jest rozpoznawany

Stojąc przed sklepową półką i oglądając opakowania np. kremów do twarzy

(kojarzony), nie ma praktycznie żadnych szans na znalezienie swojego

konsument od razu wie jaki jest orientacyjny koszt danego produktu (bez

odbiorcy. Podobny los może spotkać też produkt, który niczym się nie

patrzenia na cenę) oraz który krem „lepiej działa”. Oba te przeświadczenia

odróżnia od reszty. Skoro marka wpływa na odróżnienie i identyfikację

budują się w jego umyśle na podstawie nie tylko wcześniejszych zakupów,

produktu, a przez to na jego sprzedaż, łatwo wysnuć tezę, że nie tylko ma

ale i reklam oraz akcji promocyjnych, które w przeszłości zaoferowały mu

znaczenie, ale także, że jej znaczenie jest bardzo duże.

różne marki. Identyfikacja produktu w szybki sposób przywołuje więc w

Zanim jednak przejdę do problemu znaczenia marki, chciałabym

umyśle konsumenta wszystkie te cechy produktu. Oczywiście zupełnie

rozszerzyć samo pojęcie „marki”. Po przeczytaniu pierwszego zdania (w

innym, mającym duży wpływ na wybór, czynnikiem jest cena, jednak w

pierwszym akapicie) wielu z nas mogłoby pomylić markę z logotypem,

tej sytuacji skupimy się na przypadku posiadania „pełnego portfela” lub

co byłoby niewybaczalnym błędem. Marka to o wiele więcej niż tylko

oglądania produktów o zbliżonej cenie, tym samym wyłączymy też kwestię

znak graficzny umieszczony na opakowaniu produktu. Marka to przede

zakupów impulsywnych powodowanych np. promocjami sprzedaży. Jakie

wszystkim cechy (zalety) produktu, ale także korzyści (nie tylko materialne,

inne znaczenie dla konsumenta, prócz ułatwienia wyboru, ma marka?

ale i niematerialne) wynikające z jej zakupu. Bardzo często marka to zarówno to, co otrzymujemy kupując ją, ale także to, czego poszukujemy. Teraz, kiedy wiemy już czym ona jest, możemy przejść dalej, czyli do

znaczenia marki. Nie trzeba ani tłumaczyć ani udowadniać faktu, że marka

Zarówno wtedy, kiedy konsument kupuje po raz kolejny ten sam balsam

ma znaczenie, skoro jest tym, co decyduje o naszych wyborach. Aby

do ciała, jak i wtedy, kiedy wybiera nowy szampon tej samej marki, jest

przybliżyć jej funkcję i rolę, skupmy się na jej obecności i znaczeniu na

przekonany, że jakość tego produktu będzie taka sama, jak w przypadku

rynku kosmetyków.

poprzedniego zakupu. To poczucie zwalnia go ze zbytniego analizowania

Oczywistym jest, że w żadnej drogerii, perfumerii, aptece czy supermar-

produktu i tak samo jak opisana powyżej identyfikacja produktu ułatwia

kecie nie znajdziemy przezroczystego opakowania z białą masą i napisem

wybór i przyspiesza zakup. Marka z kolei zapewniając ten sam poziom

„kosmetyk”. Każdy kosmetyk ma bowiem swoje unikatowe opakowanie oraz

jakości chroni konsumentów przed niewłaściwym wyborem kosmetyku.

nazwę, symbolizującą nazwę producenta, danego produktu lub serii, do

Gdy konsument myśli „produkt tej marki jest bezpieczny” czuje, że może i

której przynależy. Żaden z tych elementów nie jest przypadkowy. Zwróćmy

że ufa tej marce.

uwagę, że opakowanie to nie tylko kształt związany z przeznaczeniem i

Bezpośrednio związana z wyborem i zakupem jest też dostępność

konsystencją kosmetyku, ale i odpowiedni krój oraz kolor nawiązujące

marki. Mam tu na myśli zarówno kanał jej dystrybucji, jak i miejsce na skle-

do pozostałych produktów tej samej marki i będące konsekwencją jej

powej półce. Dobre marki to marki umieszczane w najlepszych miejscach

logotypu. Wszystkie te elementy tworzą identyfikację produktu i pozwalają

(na tzw. wysokości oczu konsumenta), a to oznacza wygodę zakupów.

na jego odróżnienie od innych. Każdy kosmetyk jest jakiejś marki. Problem

Marka jest także powodem zadowolenia, swoistej satysfakcji konsu-

polega tylko na tym, że często mimo tej samej ceny i współobecności na

menta. Dobra marka, wybór i zakup dobrej marki, to powód do dumy i

jednej półce, po jeden z nich konsumenci sięgają częściej, a drugi zdecydo-

prestiż wynikający z jej posiadania.

wanie rzadziej. Marka ma więc duże znaczenie, ponieważ najczęściej to ona

Omówione powyżej przykłady tego co marka daje konsumentowi po

decyduje o zakupie bądź odrzuceniu produktu kosmetycznego. Przyjrzyjmy

raz kolejny dowodzą, że marka ma znaczenie i że jest istotnym narzędziem

się bliżej procesowi zakupu kosmetyku i roli marki.

na drodze wyboru i zakupu produktu kosmetycznego. Oczywiście

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

polski przemysł | 31

na rynku kosmetyków Jej znaczenie dla konsumenta i producenta

należy tu pamiętać, że pod każdym z tych aspektów kryje się negatywny

Dla producenta marka jest tym, co pozwala mu wyróżnić jego produkt

skutek – kiedy konsument rozpoznaje już daną markę, ale kojarzy ją jako

spośród innych oferowanych na rynku. Jest więc dla niego swoistą szansą

zbyt drogą (zbyt wysoka cena w relacji do jakości) jego wybór będzie

na sprzedaż produktu i zysk. Jej znaczenie jest więc ogromne, a sprowadza

prostszy, ale w praktyce sprowadzi się do wyeliminowania tej marki z

się do kilku aspektów.

kręgu zainteresowań. Tak samo kiedy konsument skojarzy markę jako

Kiedy dany produkt jest identyfikowany przez potencjalnych konsu-

niskojakościową, trudno będzie odbudować jego zaufanie i spowodować

mentów, dla producenta (i sprzedawcy) wzrasta szansa na zysk wynikający

kolejny zakup.

z możliwości częstszej powtarzalności procesu zakupu i sprzedaży

Skupiając się jednak na pozytywnych aspektach istnienia marek

danego produktu. Marka stymulując tę powtarzalność przyczynia się do

podkreślić należy, że odgrywają one ważną rolę dla konsumentów, ale

budowania lojalności wobec danego produktu. Kiedy konsumenci coraz

jeszcze ważniejszą dla producentów. Znaczenie marki dla producenta jest

częściej, systematycznie, sięgają po dany produkt, producent zyskuje

większe gdyż wiąże się dla niego z o wiele wyższymi kosztami, nie mówimy

środki na prace nad stworzeniem i wprowadzeniem na rynek nowości.

tu o zakupie jednego czy kilku produktów, ale o kosztach poniesionych

Proces ten pozwala rozszerzać linie produktów kosmetycznych o coraz

podczas produkcji kilku tysięcy produktów i ich opakowań, o kosztach

to nowe, co w praktyce oznacza, że bardzo często kiedy krem do twarzy

dystrybucji i reklamy.

zyskuje popularność, można myśleć o wprowadzeniu na rynek kremu pod

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

4/2010

32 | polski przemysł

oczy lub płynu do demakijażu, oczywiście pod tą samą marką. Zjawisko to pozwala także na wykorzystanie zjawiska skali – wysoki popyt umożliwia na obniżenie kosztów jednostkowych produktów, a co za tym idzie, większy zysk ze sprzedaży każdego kolejnego kosmetyku. Utrzymanie stałego poziomu cen, przy spadku kosztów, to już nic innego jak tylko większa rentowność przedsięwzięcia, czyli cel, do którego dąży chyba każdy producent. Marka ma ogromne znaczenie dla każdego producenta kosmetyków, jednak zupełnie inaczej wygląda to w przypadku nowowprowadzanych na rynek marek, a zupełnie inaczej w przypadku silnych marek, dając stabilne podstawy do utrzymania przewagi konkurencyjnej. Marki mają znaczenie zarówno dla konsumentów, jak i producentów. Jednym pomagają w procesie zakupu, a innym w procesie sprzedaży, przez co wpływają na relację popytu i podaży, czyli procesy kształtujące rynek. Ich znaczenie jest więc bardzo duże, gdyż dla producentów i sprzedawców silna marka jest tym, co pozwala na osiąganie przewagi konkurencyjnej, obejmowanie funkcji lidera rynku i miana stabilnej finansowo firmy. Posiadanie rozpoznawalnej marki, daje wiele szans, dlatego warto budować ją

Marka daje konsumentowi także poczucie bezpieczeństwa sprawia, że czuje się on spokojny sięgając po dany produkt. Jest on przekonany, że dana marka to ten sam poziom jakości każdego następnego produktu. Zarówno wtedy, kiedy konsument kupuje po raz kolejny ten sam balsam do ciała, jak i wtedy, kiedy wybiera nowy szampon tej samej marki, jest przekonany, że jakość tego produktu będzie taka sama, jak w przypadku poprzedniego zakupu.

w sposób, który zapewni jej jak najlepsze kojarzenie i rozpoznawanie. Należy więc budować jej wizerunek w sposób przemyślany i odpowiedzialny, bo tylko to może zapewnić jej rozwój i dać szansę na rozbudowę kapitału. Budowa i późniejsze umacnianie kapitału marki są procesami długotrwałymi i trudnymi w realizacji, jednak prawidłowo zaplanowane i zrealizowane mogą dać wspaniały efekt w postaci silnej marki. Marki, która pozwala na utrzymywanie i przyciąganie lojalnych klientów, łatwiejsze planowanie produkcji i sprawniejsze realizowanie zamówień oraz dobrą ocenę produktu, (jako wartościowego, często: wartego wyższej niż inne ceny). Podsumowując znaczenie marki dla producenta pamiętajmy, że znana marka umożliwia identyfikację produktów, a dzięki temu ułatwia procesy zakupu i sprzedaży – klient nie tylko szybciej podejmie decyzję, ale i szybciej zamówi produkt posługując się jego nazwą. Marka będąc gwarantem powtarzalności jakości dla konsumenta, zapewnia powtarzalność zakupów dla konsumenta. Producent znanej marki staje się rozpoznawalną na rynku firmą, której łatwiej ufają nie tylko konsumenci (w tym przypadku mowa tu o zaufaniu do marki), ale i dostawcy, podwykonawcy a nawet czasem banki i instytucje. Rozpoznawana i dobrze kojarzona marka to dla producenta także spadek ryzyka porównywania cen, czy też samego kierowania się ceną podczas zakupu, a więc szansa na utrzymanie, a może i nawet wzrost cen produktów. Wzrost znaczenia samej marki to także wzrost prestiżu produkowanego przed producenta kosmetyku. Prestiżowe kosmetyki mają często lojalnych odbiorców i budzą zaufanie nowych, potencjalnych konsumentów, co stanowi o stabilności i jednoczesnym rozwoju zarówno podaży, jak i popytu. Co ważne dla producenta to także to, że markowe produkty mają zazwyczaj lepszą sieć dystrybucji, ponieważ dystrybutorzy i sprzedawcy darzą je większym zaufaniem. Marka odgrywa bardzo dużą rolę zarówno w procesie kupna, jak i sprzedaży, jej znaczenie jest więc ogromne. Dlatego też warto budować silne marki. Jak to robić? Zapraszam do lektury mojego kolejnego artykułu w następnym numerze „Świata przemysłu kosmetycznego”.

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

34 | polski przemysł

Przemysł kosmetyczny w świetle rozporządzenia REACH Marta Kuberska-Maciejewska THETA Doradztwo Techniczne

Pierwszego czerwca 2007 r. weszło w życie rozporządzenie WE nr 1907 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowania ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające Rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywę Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE, zwane rozporządzeniem REACH.

Do tego czasu ustawodawstwo unijne dotyczące substancji i mieszanin

wywierają negatywnego wpływu na zdrowie człowieka i na środowisko,

chemicznych stanowiło dość pokaźny zbiór odrębnych dyrektyw

a organy kompetentne mają jedynie czuwać nad przestrzeganiem tych

i rozporządzeń. Informacje na temat zasad wprowadzania chemikaliów na

zobowiązań.

rynek UE były dość mocno rozproszone, co stanowiło nie lada problem

Rozporządzenie REACH objęło swym zasięgiem różne gałęzie

dla przedsiębiorców. Dodatkowo, fakt istnienia na rynku substancji

przemysłu, w tym także przemysł kosmetyczny. Jedną z głównych

chemicznych, których wpływ na zdrowie człowieka i bezpieczeństwo

przyczyn, dla których branża kosmetyczna stała się przedmiotem

środowiska nie był do końca poznany, przyczynił się do podjęcia działań

zainteresowania władz unijnych stał się fakt, iż dotychczas obowiązująca

zmierzających do wprowadzenia zmian w kwestiach związanych

dyrektywa kosmetyczna (78/768/WE) nie reguluje kwestii szkodliwego

z zarządzaniem chemikaliami w UE. Podstawowym celem rozporządzenia REACH było zatem „zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia i środowiska, w tym propagowanie alternatywnych metod oceny zagrożeń stwarzanych

wpływu składników kosmetyków na środowisko naturalne, a bezpieczeństwo środowiska jest jak wiadomo jednym z podstawowych założeń tego rozporządzenia. Producenci kosmetyków, czyli gotowych do użycia produktów,

przez substancje, a także swobodnego obrotu substancjami na rynku

którzy sprowadzają surowce do ich produkcji z terenu UE są uznawani za

wewnętrznym przy jednoczesnym wsparciu konkurencyjności

dalszych użytkowników substancji.

i innowacyjności”. Rozporządzenie REACH zmieniło dotychczasowe zasady dotyczące

Dalszy użytkownik: oznacza osobę fizyczną lub prawną mającą

produkcji, importu oraz stosowania substancji chemicznych. Obecnie

siedzibę na terytorium Wspólnoty i nie będąca producentem ani

każdy przedsiębiorca, który produkuje bądź importuje substancje

importerem, która używa substancji w jej postaci własnej lub jako

w postaci własnej lub jako składniki mieszanin, a w określonych

składnika mieszaniny, podczas prowadzonej przez siebie działalności

przypadkach także wyrobów, jest zobowiązany do ich rejestracji

przemysłowej lub innej działalności zawodowej.

w Europejskiej Agencji Chemikaliów. Obowiązek ten dotyczy przedsiębiorców, którzy mają siedzibę na terenie UE oraz produkują bądź

Za dalszych użytkowników uznawani są zatem także pracownicy

importują substancje w ilości powyżej 1 tony rocznie. Tym samym, od

gabinetów kosmetyki profesjonalnej oraz gabinetów fryzjerskich,

chwili wejścia w życie rozporządzenia REACH, całą odpowiedzialność

w których stosuje się produkty kosmetyczne.

za wprowadzane na rynek chemikalia ponosi przemysł i to do niego

Istnieją jednak sytuacje, gdy producent kosmetyków przestaje być

należy zagwarantowanie, że substancje, które się na nim znajdują nie

jedynie dalszym użytkownikiem, a staje się podmiotem, na którym ciąży

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

obowiązek rejestracji substancji. Dzieje się tak wtedy, gdy sprowadza on surowce do ich produkcji spoza Unii Europejskiej bądź, gdy producent gotowych produktów jest jednocześnie wytwórcą substancji, które stanowić będą ich skład. Producent: oznacza osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na terytorium Wspólnoty wytwarzającą substancję na terytorium Wspólnoty. Importer: oznacza osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na terytorium Wspólnoty i odpowiedzialną za import (fizyczne wprowadzenie na obszar celny Wspólnoty). Przedsiębiorcy produkujący i importujący surowce kosmetyczne w ich postaci własnej, lub jako składniki mieszaniny (np. gotowego kosmetyku) w ilości powyżej 1 tony rocznie, mają obowiązek zarejestrowania ich w Europejskiej Agencji Chemikaliów. Pierwszy etap rejestracji, podobnie jak miało to miejsce w przypadku innych substancji chemicznych polegał na przeprowadzeniu rejestracji wstępnej, czyli przekazaniu Agencji podstawowych informacji na temat tożsamości własnej i tożsamości rejestrowanej substancji. Niezarejestrowanie substancji w terminie od 1 czerwca do 1 grudnia 2008 r. oznaczało zakaz wprowadzania jej na teren Unii Europejskiej i przypisanie jej statusu nielegalnej na rynku od 1 czerwca 2008 r. Obecnie istnieje możliwość dokonania tzw. późnej rejestracji wstępnej, ale dotyczy to tylko przedsiębiorców, którzy po raz pierwszy (po 1 grudnia 2008 r.) produkują bądź importują substancje w ilości >1 tony/rok. Rejestracji takiej należy dokonać w ciągu sześciu miesięcy od momentu pierwszej produkcji lub importu, ale nie później niż w ciągiu dwunastu miesięcy przed planowanym dla określonego tonażu terminem rejestracji właściwej. Etap rejestracji wstępnej dotyczy tzw. substancji wprowadzonych, czyli takich które: • posiadają numer EINECS, czyli istnieją w Europejskim Wykazie Istniejących Substancji o znaczeniu Komercyjnym, • przynajmniej raz zostały wyprodukowane na terytorium Wspólnoty w ciągu 15 lat poprzedzających wejście w życie rozporządzenia REACH, ale nie zostały wprowadzone na rynek UE, • zostały wprowadzone do obrotu na terenie Unii Europejskiej i uznane zostały za zgłoszone w latach 1982-1993, ale nie spełniają definicji polimeru.

Rejestracja nienotyfikowanych składników kosmetyków – poważny problem przedsiębiorców branży kosmetycznej Obecnie za substancje wprowadzone w przemyśle kosmetycznym uznaje się te, których import lub produkcja zostały zgłoszone. Obowiązek notyfikacji substancji nowych regulowała ustawa o substancjach i preparatach chemicznych. Przepisów tej ustawy nie stosuje się jednak do niektórych gotowych mieszanin chemicznych w tym również do kosmetyków. Nie istniał zatem obowiązek zgłaszania substancji nowych importowanych w kosmetykach jak również składników kosmetyków

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

reklama

36 | polski przemysł wytwarzanych przez producenta, jeśli nie były wprowadzone do obrotu na terenie Wspólnoty. Istnieje zatem możliwość, że w skład importowanych kosmetyków wchodzą substancje, których zarejestrowanie wstępne nie będzie

• do 1 czerwca 2013 r. dla substancji importowanych lub produkowanych w ilości powyżej 100 ton/rok, • do 1 czerwca 2018 r. dla substancji sprowadzanych lub produkowanych w ilości powyżej 1 tony/rok.

możliwe z racji tego, iż nie spełniają definicji substancji wprowadzonej (mimo iż zgodnie z przepisami kosmetycznymi są legalne). W przypadku

Chcąc nadal wprowadzać na rynek substancję w postaci własnej

takich surowców konieczne będzie przeprowadzenie od razu całej

lub też jako składnika mieszaniny, producenci i importerzy będą

procedury rejestracji właściwej. Importerzy i producenci kosmetyków

zobowiązani do przedłożenia do Europejskiej Agencji Chemikaliów

zawierających substancje niewprowadzone nie będą mogli skorzystać

całkowitej dokumentacji rejestracyjnej czyli tzw. dossier technicznego

z odroczonych terminów rejestracji właściwej czyli:

oraz Raportu Bezpieczeństwa Chemicznego ze scenariuszem narażenia,

• do 1 grudnia 2010 r. dla substancji importowanych lub produ-

w przypadku gdy produkują bądź importują powyżej 10 ton/rok

kowanych w ilości powyżej 1000 ton/rok, dla substancji bardzo toksycznych dla organizmów wodnych, mogących powodować

substancji wymagającej rejestracji. Rozpoczęcie procesu rejestracji substancji niewprowadzonej wiąże

długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym

się z przesłaniem zapytania do Europejskiej Agencji Chemikaliów celem

importowanych lub produkowanych w ilości powyżej 100 ton/rok

stwierdzenia czy interesująca nas substancja została już zarejestrowana

oraz dla substancji CMR (rakotwórczych, mutagennych i działających

właściwie przez innych przedsiębiorców. Jeśli substancja nie została

szkodliwie na rozrodczość kategorii 1, 2 importowanych lub

wcześniej zarejestrowana Agencja informuje o tym fakcie potencjalnego

produkowanych w ilości powyżej 1 tony/rok,

rejestrującego i może on samodzielnie przystąpić do procesu rejestracji. Jeśli substancja została zarejestrowana nie dawniej niż w ciągu ostatnich 12 lat, Agencja informuje potencjalnego rejestrującego o imionach i nazwiskach lub nazwach oraz adresach poprzednich rejestrujących i o przedłożonej już przez nich dokumentacji (podsumowania przebiegu badań). Zgodnie z art. 27 rozporządzenia REACH wszyscy potencjalni i poprzedni rejestrujący, mają obowiązek podjęcia wszelkich działań prowadzących do osiągnięcia porozumienia w zakresie udostępniania informacji, o które zwracają się potencjalni rejestrujący. Brak porozumienia skutkuje koniecznością interwencji sądu arbitrażowego, którego decyzję strony mają obowiązek przyjąć. Rejestracja właściwa substancji jest nie tylko procesem bardzo trudnym, złożonym, czasochłonnym, ale przede wszystkim bardzo kosztownym. Oprócz kosztów związanych z przygotowaniem dokumentacji rejestracyjnej, każdy z rejestrujących zobowiązany jest do pokrycia kosztów administracyjnych. Wysokość tych kosztów uzależniona jest od wielkości przedsiębiorstwa, dokonującego rejestracji. Sektor MŚP może liczyć na ulgi.

Zwolnienie z rejestracji Ku zadowoleniu przedsiębiorców, wiele substancji, w tym również składników kosmetyków, jest zwolnionych z obowiązku rejestracji. Ich wykaz stanowi załącznik IV rozporządzenia REACH. Są to substancje, co do których istnieje dostateczna ilość informacji świadczących, że ich swoiste właściwości powodują minimalne ryzyko dla zdrowia człowieka i bezpieczeństwa środowiska. Zwolnieniu z rejestracji podlegają również substancje wymienione w załączniku V. Ich rejestrację uznaje się za niewłaściwą lub niepotrzebną. Istnieje dość dużo problemów z interpretacją opisów dziewięciu kategorii substancji zamieszczonych w tym załączniku. Z punktu widzenia przemysłu kosmetycznego istotny problem stanowią substancje „identyczne z naturalnymi” w odniesieniu do zapisu załącznika V mówiącego o zwolnieniu z obowiązku rejestracji substancji występujących w przyrodzie, nie modyfikowanych chemicznie i nie klasyfikowanych jako stwarzających zagrożenie.

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

polski przemysł | 37 Średnie przedsiębiorstwo (Indywidualne przedłożenie informacji)

Średnie Małe Małe przedsiębiorstwo przedsiębiorstwo przedsiębiorstwo (Wspólne (Indywidualne (Wspólne przedłożenie przedłożenie przedłożenie informacji) informacji) informacji)

Mikroprzedsiębiorstwo (Indywidualne przedłożenie informacji)

Mikroprzedsiębiorstwo (Wspólne przedłożenie informacji)

Opłata za substancje w ilości od 1 do 10 ton

1120

840

640

480

160

120

Opłata za substancje w ilości od 10 do 100 ton

3010

2258

1720

1290

430

323

Tab.1. Przykładowe koszty administracyjne (opłaty w euro). Ulgi dla sektora MŚP.

Komunikacja w łańcuchu dostaw Obowiązkiem wszystkich uczestników łańcucha dostaw jest prze-

stancji, która jest stosowana przez użytkownika w ilości >1 tony rocznie). Wszyscy uczestnicy łańcucha dostaw mają obowiązek informowania

kazywanie podstawowych informacji na temat produkowanych/impor-

swoich pracowników o ewentualnych zagrożeniach związanych z pracą

towanych/użytkowanych substancji dotyczących np. zastosowania czy

z tą substancją oraz wdrażać w zakładach pracy wszelkie zalecane

metod kontroli ryzyka związanego ze stosowaniem substancji. Producent

procedury kontrolowania ryzyka.

lub importer surowców do produkcji kosmetyków powinien przekazywać

Rozporządzenie REACH budzi wiele obaw wśród przedstawicieli

swoim odbiorcom kartę charakterystyki niebezpiecznej substancji lub

branży kosmetycznej. Wielu z nich zadaje sobie pytanie, jak przepisy

krótką pisemną informację na temat substancji nie klasyfikowanej jako

te wpłyną na stabilność rynku zarówno surowców kosmetycznych jak

niebezpiecznej. Nie ma obowiązku sporządzania karty charakterystyki

i gotowych kosmetyków. Wysokie koszty rejestracji właściwej substancji

dla kosmetyku, dlatego też producenci gotowych mieszanin nie muszą jej

zniechęcą z pewnością wielu producentów i importerów surowców

dostarczać swoim odbiorcom. Dalsi użytkownicy powinni przekazywać

kosmetycznych do kontynuowania swojej działalności. Fakt ten budzi

producentom lub importerom substancji chemicznej informacje na temat

niepokój u producentów gotowych kosmetyków, dla których realne

zidentyfikowanych zastosowań, aby mogli oni wykorzystać te dane

staje się zagrożenie utraty dostawców oraz zmniejszenia dostępności

w czasie przygotowywania dokumentacji rejestracyjnej. Gdy ze względu

niektórych substancji. Wiązać się to będzie z koniecznością zmiany

na tajemnicę handlową dalsi użytkownicy nie dostarczą tych informacji

receptur wytwarzanych kosmetyków, a w skrajnych przypadkach

oraz w przypadku, gdy zastosowane przez nich zgłoszenie zostało okre-

z rezygnacją z ich produkcji. Wpływ rozporządzenia REACH na branżę

ślone przez producenta/importera jako niewskazane, muszą oni sami

kosmetyczną odczują nie tylko producenci i importerzy surowców

przygotować Raport Bezpieczeństwa Chemicznego wraz ze scenariuszem

kosmetycznych i gotowych kosmetyków, ale także konsumenci, których

narażenia oraz zgłosić ten fakt do Europejskiej Agencji Chemikaliów

uwadze z pewnością nie umknie fakt wzrostu cen nabywanych towarów.

(w tym przypadku Raport Bezpieczeństwa należy przygotować dla subreklama

38 38 | surowce surowce

Nawilżenie

sekretem pieknej skóry mgr inż. Alina Bazan Zakład Doświadczalny „Organika” Sp. z o.o.

dr hab. inż. Anita Przepiórkowska Politechnika Łódzka, Instytut Polimerów i Barwników

Skóra człowieka stanowi nieodzowny element ochrony naszego ciała. Chroni nas przed wiatrem, zimnem, deszczem. Zatrzymuje niebezpieczne bakterie i wirusy. To ona stanowi ponad dwa metry kwadratowe naszego ciała i waży 10 kg.

Każdy centymetr kwadratowy naszej skóry zawiera średnio, sześć

częścią nas samych, dlatego powinna być odpowiednio pielęgnowana

milionów komórek, pięć tysięcy sensorów, czterysta centymetrów

wówczas będzie aksamitna jak brzoskwinia, błyszcząca i czysta jak

włókien nerwowych, dwieście sensorów bólu, sto kanałów potowych,

śnieg oraz odpowiednio nawilżona. Naturalna bariera ochronna skóry

jeden metr naczynek, piętnaście gruczołów łojowych, pięć rodzajów

zbudowana jest z lipidów warstwy rogowej naskórka, które występują na

włosów oraz jeden indykator zimna i dwa indykatory ciepła. Skóra jest

jej powierzchni. Tworzą one pewnego rodzaju „płaszcz ochronny”, który chroni ją przed utratą wody. Jednak z biegiem czasu lipidy tracą zdolność do odnowy, co powoduje znaczną utratę wody, a w konsekwencji prowadzi do wysuszenia skóry. Dodatkowo wpływ środowiska, niska wilgotność, wiatr, słońce i środki czystości wpływają negatywnie na naszą skórę, co prowadzi do utraty wody z powierzchniowej warstwy rogowej, a w konsekwencji do zakłóceń jej prawidłowego funkcjonowania. Skutkiem tego jest efekt „suchej skóry” oraz jej starzenie. W ostatnich latach na rynku kosmetycznym obserwujemy szeroki asortyment wielu produktów, które w zadawalający sposób przywracają skórze naturalne piękno w postaci jej odpowiedniego nawilżenia. Produkty te odwracają niepożądane skutki przesuszenia skóry, pozostawiając ją miękką i gładką przez dłuższy okres czasu. Dowodem tego jest odpowiednie nawilżenie skóry przejawiające się w jej wyglądzie wyłaniając jej naturalny blask oraz naturalne piękno. Najważniejszym elementem każdego środka kosmetycznego o działaniu nawilżającym są substancje czynne, które powinien zawierać dobry kosmetyk. Pantenol, czyli prowitamina B5 należy do grupy tych środków. Jest substancją aktywną wykazującą działanie lecznicze, dobrze rozpuszcza się w wodzie, jest trwała oraz posiada stosunkowo małą masę cząsteczkową, dzięki czemu łatwo przenika do

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

warstwy rogowej naskórka, gdzie rozpoczyna swoje działanie w postaci nawilżania. Dodatkowo budowa pantenolu sprawia, że jest wyjątkowo dobrze tolerowany przez skórę, a co najważniejsze nie wywołuje stanów zapalnych skóry oraz nie uczula. Działanie nawilżające pantenolu bierze się zapewne z jego właściwości higroskopijnych, co zostało udowodnione naukowo. Badania te wykazały, że ta cenna substancja zmniejsza w zasadniczy sposób suchość skóry, szorstkość, łuszczenie, rumień, a nawet świąd. W związku z czym znalazła zastosowanie w kosmetyce do wyrobu różnych preparatów nawilżających oraz w dermatologii jako substancja lecznicza. Kolejnym środkiem nawilżającym, na który należy zwrócić uwagę jest lecytyna, czyli fosfolipid, który występuje we wszystkich żyjących organizmach. Lecytyna znana jest z działania antyalergicznego oraz głęboko nawilżającego. Fosfolipidy wiążą wodę i dzięki tworzeniu na włóknach kolagenowych tkanki skórnej pozwalają utrzymać jej wilgotność przez dłuższy okres czasu. Spośród wielu substancji aktywnych o działaniu nawilżającym na uwagę zasługują również substancje takie jak: gliceryna, mocznik, kwas hialuronowy, liposomy oraz szereg innych substancji, których działanie nawilżające zależy od wielu aspektów to jest od ich budowy, możliwości przenikania przez warstwę rogową naskórka, dodatkowych funkcji jakie powinny spełniać w kosmetyku oraz możliwości adaptacji w gotowej kompozycji kosmetycznej. Ważnym zadaniem wymienionych wyżej środków o działaniu nawilżającym jest również zapewnienie skórze odpowiedniej elastyczności warstwy rogowej naskórka. Dodatkowo substancje nawilżające powinny przeciwdziałać zjawisku TEWL (transepidermal water loss) „przeznaskórkowa utrata wody”, co jest bardzo ważne w przypadku skóry dojrzałej, która z biegiem czasu wymaga dużo większej pielęgnacji i ochrony. Powyższe substancje te aspekty spełniają i coraz częściej można ich spotkać w dobrych wyrobach kosmetycznych.

Podsumowanie Od wielu lat prowadzone są nieustanne prace, które prowadzą do zahamowania procesów „suchej skóry”. Liczne badania wykazały, że użycie odpowiednich substancji nawilżających przy zastosowaniu odpowiedniej równowagi w ilości ich użycia w gotowym kosmetyku prowadzi do pożądanych efektów, czego dowodem jest poprawa obrazu skóry w każdym wieku. Tak więc na przestrzeni lat został spełniony jeden z najważniejszych aspektów, zamierzony efekt, pożądany proces, piękno skóry w postaci odpowiedniego jej nawilżenia.

Literatura 1. A. Jabłońska-Trypuć, R. Czerpak, Surowce kosmetyczne i ich składniki, MedPharm Polska, Wrocław 2008r. 2. Z.D. Draelos, Kosmeceutyki, Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2005r. 3. J. Sągała, A. Bazan, Przem. Chem. 2009, 88, nr 7, 832 4. A. Marzec, Chemia kosmetyków, Dom Organizatora, Toruń 2005r. 5. R. Astmann, Biochim. Biophys. Acta 1990, 5, 324.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

4/2010

40 | surowce

Olejki eteryczne

w kosmetyce Dr Beta

Olejki eteryczne z roślin wykorzystywane są dziś przez aromaterapię, będącą jedną z najszybciej rozwijających się metod medycyny niekonwencjonalnej oraz kosmetykę.

Olejki eteryczne były znane już w starożytności. W Egipcie używano ich między innymi do balsamowania mumii, w Babilonii dodawano do materiałów budowlanych, z których wznoszono świątynie, a w Koryncie już około 500 roku p. n. e. istniała wytwórnia wonności. Olejki nadawały skórze upragniony zapach, stosowano je do kąpieli, nacierania ciała oraz do zabiegów o charakterze leczniczym. Istnieje wiele możliwości zastosowania tych naturalnych substancji zarówno w kosmetyce leczniczej jak i pielęgnacyjnej. Niezwykle ważne jest, aby do zabiegów używać olejków dobrej jakości, pozbawionych dodatków syntetycznych i rozpuszczalników. Olejki eteryczne wprowadzane są do organizmu przez drogi oddechowe podczas wdychania, wąchania i inhalacji lub przez skórę poprzez masaż, kąpiel, kompres czy kosmetyki. Pielęgnacja skóry w połączeniu z oddziaływaniem naturalnych zapachów sprawia, iż zabieg jest nie tylko skuteczny, ale i bardzo przyjemny. Cząsteczki substancji wchodzących w skład olejków przenikają w głąb skóry przez mieszki włosowe i gruczoły łojowe. Olejki mogą docierać do dalej umiejscowionych

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

reklama

Ostrzeżenie Nie stosować bezpośrednio na skórę olejków nierozcieńczonych!

tkanek i narządów dopiero powyżej 2,5-3.0% zawartości olejków w stosowanym preparacie, w zależności od składu olejku, użytej bazy kosmetycznej i indywidualnej biodostępności. Kosmetyka stosuje dawki olejków eterycznych działające jedynie na skórę i zmysł węchu. W preparatach kosmetycznych przeznaczonych do pielęgnacji skóry twarzy, szyi i dekoltu stężenie olejków eterycznych wynosi 0,2 - 0,5%, a w oliwkach do masażu 1,5-2,5%. Należy pamiętać, iż do zabiegów nie wolno stosować nierozcieńczonych olejków. Rozpylanie w kominkach aromaterapeutycznych mieszanek wybranych olejków eterycznych dostarczy dodatkowo niezapomnianych wrażeń zmysłowych oraz wpłynie niezwykle pozytywnie na psychikę klienta. Aromaterapia wykorzystuje około siedemdziesiąt olejków eterycznych, ale tylko kilkanaście z nich znajduje zastosowanie w gabinecie kosmetycznym. W kosmetyce stosowane są olejki otrzymywane zarówno z kwiatów jak i ze skórek owoców, całego ziela, korzenia, drewna lub kory. Ze względu na typ zapachu wyróżnia się następujące grupy olejków używanych w kosmetyce: cytrusowe, ziołowe, leśne, kwiatowe, korzenne i drzewne. Najskuteczniej działają mieszaniny substancji odpowiednio dobranych do stanu skóry i dolegliwości. W komponowaniu mieszanek olejków należy uwzględnić także ich nuty zapachowe. Najlepiej działają połączenia olejków o następujących zapachach: korzennego z leśnym, drzewnego z cytrusowym, kwiatowego z ziołowym. Mieszanki te dają najciekawsze, oryginalne nuty zapachowe. Olejki o zapachu cytrusowym to: bergamotowy i cytrynowy. Olejek bergamotowy działa antybakteryjnie, dezodoryzująco i przeciwstresowo, cytrynowy zaś aseptycznie, tonująco, ściągająco i przeciwstresowo. Olejek grejpfrutowy posiada natomiast zapach cytrusowo-owocowy i ma działanie antybakteryjne, stymulujące płyny ustrojowe i przeciwstresowe. Do grupy substancji o zapachu ziołowym należą olejki: drzewa herbacianego, lawendowy, rozmarynowy i rumianku rzymskiego.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

42 | surowce wzmacnia naczynia włosowate, stymuluje kolagen III, uspokaja, działa

Pielęgnacja skóry w połączeniu z oddziaływaniem naturalnych zapachów sprawia, iż zabieg jest nie tylko skuteczny, ale i bardzo przyjemny

przeciwzmarszczkowo, nasennie i aseptycznie. Olejek imbirowy o zapachu korzennym stymuluje krążenie, rozszerza pory, jest znanym afrodyzjakiem. Zapach drzewny posiadają olejki: cedrowy i sandałowy. Olejek cedrowy działa aseptycznie, lipolitycznie i przeciwdepresyjnie. Aseptyczny olejek sandałowy łagodzi podrażnienia, wzmacnia naczynia włosowate, równoważy emocje i odstresowuje. W gabinecie kosmetycznym stosuje się kilka form kosmetyków, które używane są przede wszystkim do pielęgnacji twarzy, szyi i dekoltu. Do grupy tej należą toniki, kremy i balsamy. Jednak najbardziej naturalną formą kosmetyku aromaterapeutycznego są oliwki, czyli roztwory olejków eterycznych w naturalnych bezwonnych olejach roślinnych, takich jak olej z pestek winogron, olej z awokado, olej jojoba oraz olej z migdałów, pestek moreli, brzoskwini i śliwek. Oliwki te stosowane są do masażu całego ciała i nacierań. Dzięki wchodzącym w ich skład olejom skóra nabiera miękkości, sprężystości i elastyczności. Oleje są bogatym źródłem witaminy E oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych. Bardzo dobrze przyswajalne, stosowane do masażu i aplikacji na twarz, dekolt i ciało, są żele – lekkie bazy, które będąc nośnikami olejków eterycznych, zapewniają głęboką penetrację ich składników przez naskórek. Inną formą kosmetyku aromaterapeutycznego są, zawierające olejki eteryczne, naturalne wody aromatyczne takie jak woda różana, stosowana do pielęgnacji cery suchej, wrażliwej i starzejącej się czy woda lawendowa przeznaczona dla cery podrażnionej, która regeneruje uszkodzony naskórek, łagodzi zmiany trądzikowe i stany zapalne, dezynfekuje i oczyszcza. Odmianą naturalnych wód kwiatowych są toniki aromaterapeutyczne do przemywania skóry. Poza wspomnianymi już oliwkami, żelami, wodami kwiatowymi i tonikami w kosmetyce stosuje się także, wzbogacone o olejki eteryczne, naturalne płyny do kąpieli, szampony, kremy i żele do pielęgnacji twarzy, rąk, paznokci, nóg, a także oczyszczające, łagodzące i nawilżające mleczka i balsamy.

Olejek drzewa herbacianego działa antybakteryjnie, antygrzybiczo,

Olejki eteryczne używane w zabiegach oraz występujące w prepara-

antywirusowo i oczyszczająco. Olejek lawendowy łagodzi podrażnienia,

tach kosmetycznych oddziaływują na skórę w niezwykle dobroczynny

regeneruje skórę (blizny, rozstępy), uspokaja, a także działa przeciw-

sposób. Łagodzą stany zapalne i schorzenia wywoływane przez grzyby

zapalnie. Olejek rozmarynowy, antyutleniacz, stymuluje mikrokrążenie,

i bakterie, hamują procesy starzenia się skóry, wzmacniają ścianki

jest odżywczy i aseptyczny. Olejek rumianku rzymskiego działa

naczyń krwionośnych a także, przyspieszając krążenie płynów ustrojo-

przeciwzapalnie i nasennie, uspokaja, łagodzi podrażnienia, chroni przed

wych i usuwanie toksyn, doskonale radzą sobie z cellulite i otyłością.

promieniowaniem UV. Olejek mięty pieprzowej, o zapachu mentolowo-

Te naturalne substancje nie tylko leczą i pielęgnują skórę, ale również

-ziołowym, łagodzi podrażnienia, ułatwia koncentrację, działa chłodząco

dostarczają niezapomnianych, przyjemnych wrażeń zapachowych, które

i antybakteryjnie.

wzmacniają działanie preparatów i zabiegów kosmetycznych.

Olejek cyprysowy, który posiada zapach leśny, reguluje płyny ustrojowe, jest aseptyczny i stymulujący. Do grupy substancji o zapachu kwiatowym należą olejki: drzewa różanego, geraniowy, neroli, różany. Olejek drzewa różanego regeneruje naskórek, działa aseptycznie i przeciwdepresyjnie. Olejek geraniowy jest aseptyczny, reguluje płyny ustrojowe, chroni przed promieniowaniem UV, wyrównuje zmienne nastroje. Olejek neroli wzmacnia naczynia włosowate, działa przeciwzmarszczkowo i przeciwstresowo. Olejek różany łagodzi podrażnienia, chroni przed promieniowaniem UV,

4/2010

LITERATURA • Kosmetologia pielęgnacyjna i lekarska, praca zbiorowa pod red. Marii Noszczyk, Warszawa 2010 • Iwona Konopacka-Brud, Władysław St. Brud, Aromaterapia dla każdego, Białystok 2007 • Iwona Konopacka, Władysław Stanisław Brud, Pachnąca apteka. Tajemnice aromaterapii, Łódź 2008 • Aromaterapia – informator Dr Beta®, Warszawa 2010 • Aromaterapia nr 4 (30), t.8, Jesień 2002 • Aromaterapia nr 3/4 (53/54), t.14, 2008 • Aromaterapia nr 1 (47), t.13. Zima 2007

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

44 | surowce

Hostacerin SFO

naturalna emulgująca moc słonecznika! Joanna Dołęga

HSH CHEMIE Sp. z o.o.

Dariusz Reutt

COLEX Sp. z o.o. (CLARIANT GROUP)

Emulgatory są podstawowymi składnikami każdego kremu, lotionu, balsamu, czy innej emulsji kosmetycznej. Ich działanie polega na obniżaniu napięcia powierzchniowego na granicy dwóch niemieszających się faz, najczęściej wody i oleju. Umożliwiają stworzenie stabilnych emulsji dzięki formowaniu elektrostatycznych i sterycznych oddziaływań pomiędzy kroplami fazy rozproszonej, zapobiegając ich koalescencji2. Tradycyjnie, szeroko stosowane emulgatory to etoksylowane alkohole tłuszczowe.

Obecnie, coraz bardziej popularny staje się trend surowców

prawdziwie ekologiczny emulgator należy wziąć pod uwagę nie

pochodzenia naturalnego, w którym nie ma miejsca dla etoksy-

tylko roślinne pochodzenie surowców, ale także zużycie energii

lowanych emulgatorów. Ponadto, w związku z dyskusją na temat

przy produkcji, wydajność procesu produkcyjnego, ile powstaje

ich bezpieczeństwa i tolerancji, coraz częściej odchodzi się od

produktów ubocznych, a ile odpadów.

nich i poszukuje surowców z deklaracją „EO free”. Rosnąca

W przemyśle kosmetycznym coraz rzadziej stosuje się

świadomość w dziedzinie ekologii oraz ostrzeżenia przed skut-

emulgatory oparte na rafinowanych kwasach tłuszczowych

kami globalnego ocieplenia, sprawiają, że producenci surowców

i alkoholach tłuszczowych. Ich główną zaletą jest to, że poprzez

poszukują nowych rozwiązań, minimalizujących wpływ prze-

użycie różnych frakcji kwasów tłuszczowych, głównie nasy-

mysłu kosmetycznego na środowisko naturalne. Aby stworzyć

conych, można szeroko modyfikować właściwości aplikacyjne końcowych emulgatorów. Dodatkowo wykazują one dobrą stabilność. Jednak produkcja jest powiązana z wysokim zużyciem energii w celach rafinacji i destylacji intermediatów, co sprawia, że nie jest przyjazna środowisku. Emulgatory oparte na naturalnych olejach roślinnych mogą sprawiać problemy, ze względu na niestabilność. Większość naturalnych olejów roślinnych zawiera wielonienasycone kwasy tłuszczowe, takie jak kwas linolowy i linolenowy, które łatwo ulegają oksydacji, co objawia się nieprzyjemnym zapachem i zepsuciem surowca. Rozwiązaniem jest poszukiwanie roślin, bogatych w kwas oleinowy, jednonienasycony kwas tłuszczowy. Olej pozyskiwany z takich roślin jest bardziej odporny na oksydację. Firma Clariant, bazując na oleju słonecznikowym bogatym w kwas oleinowy,

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

45 opracowała surowiec Hostacerin® SFO. Jest on otrzymywany

Recepturowanie z surowcem Hostacerin ® SFO

w reakcji transestryfikacji, o niskim zużyciu energii, dzięki czemu wpływ na środowisko jest zminimalizowany.

Hostacerin ® SFO w formulacjach daje bogate, aksamitne odczucie na skórze, może być stosowany w różnorodnych apli-

Hostacerin SFO jest otrzymywany z naturalnego oleju

kacjach, od bardzo ekonomicznych, podstawowych formulacji

słonecznikowego i sorbitolu poprzez reakcję transestryfikacji.

do bardzo ekskluzywnych. Jest on niejonowy z natury, dlatego

Obydwa substraty są pochodzenia naturalnego, jest więc w 100%

zalecane jest połączenie go z anionową bazą emulgującą, jak na

otrzymywany z odnawialnych źródeł. Co więcej, oba surowce są

przykład mydło, czy estry fosforowe, aby otrzymać optymalną

w całości zużywane, w procesie produkcyjnym nie powstają pro-

stabilność emulsji. Kalkulacja wskazuje na średnią wartość

dukty uboczne ani odpady. Hostacerin® SFO jest więc wyjątkową,

HLB na poziomie 3-4, co odpowiada emulgatorom w/o. Opisane

kompleksową mieszaniną. W jego skład wchodzą estry sorbitolu,

poniżej cztery przykładowe formulacje zademonstrują różnorod-

częściowe glicerydy, które działają jako emulgatory, a także

ność aplikacyjną surowca Hostacerin ® SFO.

resztkowe triglicerydy i sorbitol, który ma działanie nawilżające na skórę. Te komponenty oddziałują synergicznie. Hostacerin® SFO to

Emulsje oparte na alkoholach tłuszczowych

system emulgujący złożony z kombinacji środków powierzchniowo czynnych o różnych wartościach HLB (Rys.1)

Receptura A VI 8756 (Tab. 1) to krem pod oczy z zawartością 8% nasyconych alkoholi tłuszczowych. Tak wysoka zawartość

Bazą surowca jest olej słonecznikowy, który charakteryzuje

alkoholi tłuszczowych sprawia, że krem ma bardzo dobrą

się wysoką zawartością kwasu oleinowego i małą zawartością

strukturę, ale jednocześnie odczucie na skórze jest ciężkie,

wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Dzięki temu jest on

woskowe. Dodatek 2% surowca Hostacerin ® SFO (Sunflower

odporny na oksydację zarówno w trakcie przechowywania jak

Seed Oil Sorbitol Esters) sprawia, że odczucie na skórze staje

i w gotowych formulacjach. Zaletą surowca jest to, że jest ciekły

się bardziej przyjemne, delikatne, a jednocześnie nietłuste i nie-

w temperaturze pokojowej. Dzięki temu nie trzeba go topić,

kleiste. Dodatkowo efekt bielenia, który jest wynikiem obecności

co pozwala zaoszczędzić energię.

alkoholi tłuszczowych jest znacząco zminimalizowany.

Rys. 1. Schemat reakcji otrzymywania i skład surowca Hostacerin® SFO A VI 8756 Revitalizing Under Eye Soft Cream Phase

Ingredient Sunflower Seed Oil Sorbitol Esters Caprylic/Capric Triglyceride Dicaprylyl Ether Behenyl Alcohol Stearyl Alcohol Butyl Methoxydibenzoylmethane Biosaccharide Gum-1 Ubiquinone Water Glycerin Potassium Cetyl Phosphate Phenylbenzimidazole Sulfonic Acid Tromethamine Phenoxyethanol and Piroctone Olamine and Methylparaben

Weight – % 2.00 4.50 4.50 4.00 4.00 1.00 1.00 0.10 ad 100 10.00 0.60 1.00 0.55 1.20

Procedure: I Heat mixture of components A to 80 °C II Heat mixture of Components C to 80 °C III Add B to I IV Add II to III and stir until cool V Add D to IV pH = 7.3 Tab. 1. Składniki kremu pod oczy „Revitalizing Under Eye Soft Cream” A VI 8756

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

4/2010

46 | surowce A VI 7466 SPF 50 W/O Sunscreen Cream Phase

B C

Ingredient C12-15 Alkyl Benzoate Caprylic/Capric Triglyceride Octocrylene Ethylhexyl Methoxycinnamate Butly Methoxydibenzoylmethane Cetearyl Alcohol Sunflower Seed Oil Sorbitol Esters Phenoxyethanol and Methylparaben and Ethylparaben and Butlyparaben und Propylparaben and Isobutlyparaben Potassium Cetyl Phosphate Titanium Dioxide and Alumina and Dimethicone Ammonium Acryloyldimethyltaurate/VP Copolymer Water

Procedure: I Melt A at 70 oC IV Finally, add II to III, stir with approx. 6000 rpm until cool

II Heat C to 70 o C pH = 5.3

Weight - % 8.00 5.00 9.00 7.00 2.50 1.00 2.00 q.s. 3.00 5.00 0.60 ad 100 %

III Add B to I and stir for 2 minutes with 300 rpm

Tab. 2. Składniki kremu w/o z SPF 50+ receptura A VI 7466

Kosmetyka słoneczna

występują naturalnie w przyrodzie, więc mogą być stosowane

Receptury z filtrami UV, o wysokim SPF, są cały czas

w formulacjach naturalnych. Ich główną wadą jest jednak niezbyt

wyzwaniem dla technologów. W recepturze A VI 7466 (Tab. 2)

przyjemna sensoryka. Emulsje oparte na kwasach tłuszczowych

zastosowano 2% surowca Hostacerin ® SFO (Sunflower Seed Oil

charakteryzują się długim rozsmarowywaniem, bielą skórę i są

Sorbitol Esters) w połączeniu z 3% Potassium Cetyl Phosphate,

tępe. Poprawę otrzymuje się zazwyczaj poprzez dodatek olejów

jako głównym emulgatorem stabilizującym emulsję w/o.

silikonowych, takich jak Dimethicone, które ułatwiają rozpro-

Zastosowano filtry organiczne oraz dwutlenek tytanu jako filtr

wadzanie i dają gładkie odczucie na skórze. Jednak silikony są

fizyczny. Pomimo wysokiego stężenia filtrów formulacja daje

niepożądane w formulacjach naturalnych. Hostacerin ® SFO jest

przyjemne, niekleiste odczucie na skórze.

więc doskonałą, naturalną alternatywą dla olejów silikonowych.

Opierając się na wartości HLB Sunflower Seed Oil Sorbitol

Aby zbadać efekt jaki daje Hostacerin® SFO w emulsjach

Esters (3-4) oraz wartości HLB Potassium Cetyl Phosphate

opartych na mydłach, opracowano formulację A VI 1627 (Tab. 3).

(ok. 10) spodziewano się otrzymać emulsję o/w. Jednak

Jest to ekonomiczny krem zawierający 3% Glyceryl Stearate

stwierdzono emulsję w/o. Prawdopodobnie jest to spowodowa-

i 3% Stearic Acid. Formulacja A VI 1627 była oceniana w teście

ne znaczną ilością fazy olejowej (32,5% bez emulgatorów)

sensorycznym w grupie 8 panelistów. Porównywano emulsję

i obecnością 5% dwutlenku tytanu, co powoduje inwersję faz.

z zastosowaniem surowca Hostcerin® SFO i bez niego. (Rys. 2)

Za pomocą symulatora Ciba Sunscreen Simulator 3, SPF

W przypadku parametrów takich jak przyczepność,

formulacji został oszacowany na 30. Natomiast testy in vivo wg

rozprowadzanie, gładkość, miękkość, kleistość i tłustość nie

Colipa Method 2006 wykazały, że SPF formulacji wynosi 50+, co

zauważono znaczących różnic pomiędzy obiema formulacjami.

wskazuje na synergiczny efekt w formulacji.

Jednak zaobserwowano znaczącą poprawę absorpcji kremu oraz redukcję tępego, mydlanego odczucia na skórze.

Emulsje oparte na mydłach

Badania wykazały, że Hostacerin® SFO poprawia właściwości

Kremy oparte na mydłach są popularne na całym świecie, ponieważ są to bardzo ekonomiczne produkty. Kwasy tłuszczowe

sensoryczne emulsji opartych na kwasach tłuszczowych. Może być stosowany jako alternatywa dla silikonów.

A VI 1627 O/W Soft Cream with Hostacerin SFO Phase

B C D

Ingredient Sunflower Seed Oil Sorbitol Esters Glyceryl Stearate Stearic Acid Ethylhexyl Stearate Decyl Oleate Octyldodecanol Ammonium Acryloyldimethyltaurate/VP Copolymer Sodium Hydroxide solution (10 %) in water to pH = 7.3 Glycerin Water Preservative

Procedure: I Melt A at 70 °C, then add B IV At 35 °C add D to III

II Heat C to 70 °C V Finally homogenize the emulsion

Weight - % 1.00 3.00 3.00 4.00 3.00 2.00 0.50 0.50 4.00 ad 100 q.s. III Stir II into I, then stir until cool

Tab. 3. Składniki kremu o/w receptura A VI 1627

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

surowce | 47

Rys. 2. Porównanie oceny sensorycznej formulacji A VI 1627 z surowcem Hostacerin® SFO i bez A I 8151 2 in 1 Moisturizing Bodywash Phase

Ingredient Sodium Laureth Sulfate (27 %) Water Polyquaternium-10 Simmondsia Chinensis (Jojoba) Oil Magnesium Stearate Myristic Acid PEG-7 Glyceryl Cocoate PEG-6 Caprylic/Capryl Glycerides Sunflower Seed Oil Sorbitol Esters Polyglyceryl-2 Sesquiisostearate Coco-Betaine and Sodium Methyl Cocoyl Taurate and Sodium Cocoyl Isethionate Tetrasodium EDTA Citric Acid 50 % Trisodium Citrate DMDM Hydantoin Fragrance

A B

Procedure: I Dissolve B in A while stirring and heating slightly II Melt the components of C at about 80 °C III Add II into I while stirring and heating slightly IV Stir the components of D one after another into III while stirring and heating slightly VI Finally add the components of E and adjust pH to 5.5 if necessary

Weight – % 32.00 Ad 100 0.40 10.00 0.50 4.00 2.00 2.00 1.00 1.00 13.00 0.20 0.35 1.00 q.s. q.s. V Stir until cool

Tab. 4. Składniki nawilżającego kremu pod prysznic A I 8151

Nawilżające, kremowe żele pod prysznic Kremowe żele pod prysznic zawierające oleje są obecnie

Pomimo naturalnego pochodzenia, produkt jest wysoce stabilny na oksydację, ponieważ do jego produkcji jest używany

bardzo popularne. Przykładem kremowego żelu jest formulacja

olej słonecznikowy, który zawiera mało wielonienasyconych

A I 8151 (Tab.4), która zawiera 10% naturalnego oleju jojoba.

kwasów tłuszczowych, a jest bogaty w kwas oleinowy. Hostacerin® SFO znajduje zastosowanie w różnorodnych for-

W celu zemulgowania takiej ilości oleju zastosowano dwa emulgatory Hostacerin® SFO (Sunflower Seed Oil Sorbitol

mulacjach, kosmetyce słonecznej z filtrami UV, w ekonomicznych

Esters) i DGI (Polyglyceryl-2 Sesquiisostearate). Kombinacja

kremach pielęgnacyjnych jak i produktach z wyższej półki, a także

tych dwóch emulgatorów daje długotrwały efekt pielęgnacyjny

w coraz bardziej popularnych, kremowych żelach pod prysznic. Hostacerin® SFO może być doskonałą alternatywą dla

na skórze, porównywalny do zastosowania balsamu, czy lotionu do ciała po kąpieli.

silikonów w kosmetykach naturalnych.

Podsumowanie

Bibliografia:

Hostacerin SFO to nowy, wolny od tlenku etylenu, roślinny ®

emulgator przyjazny dla środowiska naturalnego. Doskonale wpisuje się w trend ekologiczny, ponieważ jest otrzymywany z odnawialnych źródeł oraz w jednoetapowym procesie o niskim zużyciu energii. Substraty do produkcji tego surowca są

Klug, P., Stelter, W., „With The Emulsifying Power Of the Sunflower - Hostacerin ® SFO, A Co-Emulsifier Based On Natural Sunflower Seed Oil”, Cosmetic Science Technology 2010, s. 24-30 2

K.F. De Polo „A Short Textbook of Cosmetology”, s. 235

Ciba: www.ciba.com, Ciba Sunscreen Simulator, 2008.

wykorzystane w 100%, nie powstają produkty uboczne ani odpady.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

4/2010

48 | opakowania

Inteligentne opakowania Maria Magdalena Michalska – Kierownik Działu Projektów i DTP

Ruszając do sklepu rozpoczynamy polowanie na ten jeden produkt, któremu damy się uwieść mając poczucie, że zdobyliśmy coś wyjątkowego. Jesteśmy stroną czynną. Oglądamy, wybieramy, analizujemy, testujemy. Co nas przyciąga? Obietnica. Opakowanie z zawartością – strona bierna tej gry. Ubrana odpowiednio – materiały w najlepszym gatunku, gustowne ozdoby, interesująca forma, znane „nazwisko” – obecne w prasowych relacjach, reklamach i zdjęciach. Trudno się oprzeć. Pytanie – kto kogo i czym upolował?

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Przeprowadzone we wrześniu bieżącego roku badania na grupie

zadeklarowała, że nie używa kremu pielęgnacyjnego na dzień. Nie było

konsumentów w jasny sposób pokazały, jakiego rodzaju mechanizmy

natomiast żadnej ascetki stosującej jedynie mydło i wodę do zachowania

wpływają na decyzje o zakupie produktów.

swojej urody. Dużą popularnością wśród badanych cieszyły się preparaty

Mimo długoletnich doświadczeń związanych w funkcjonowaniem

pielęgnacyjne do ciała (balsamy, mleczka, masła itp.). Znacząca liczba

w branży opakowań i jednocześnie tkwiąc bezustannie w roli konsumen-

ankietowanych wskazywała również na peelingi i mleczka do demakijażu,

ta, nigdy świadomie nie zadałam sobie paru bardzo prostych pytań. Jaka

natomiast tylko połowa grupy przyznawała się do stosowania toników,

jest rzeczywista rola opakowań w procesie zakupu produktu? Czy lub

kremów na noc i kremów pod oczy.

kiedy inwestycja w opakowanie przynosi wymierne efekty? Jak planować

Całkowicie otwarte pytanie dotyczyło marek kosmetycznych, jakie

budżet na opakowania: w co inwestować i jak pracować nad opakowa-

są kupowane przez kobiety. Wierność tylko jednej firmie czy marce jest

niem, aby uzyskać efekt równowagi kosztów i efektów?

cechą całkowicie wymarłą wśród płci pięknej. Panuje za to radosna

Jesienią 2010 roku sformułowaliśmy pewną tezę i postanowiliśmy

poligamia, rozstania i powroty. Jedno jest pewne – jeśli produkt jakiejś

zbadać jej prawdziwość zadając proste pytania dotyczące zwyczajów

firmy nie zawiódł, będzie z pewnością brany pod uwagę przy okazji za-

związanych z zakupem kosmetyków pielęgnacyjnych. Badanie nie

kupu innych preparatów tego producenta. Przeważają marki popularne,

obejmowało produktów do makijażu i perfum. Ankietowano kobiety

mass marketowe, posiadające w swoim portfolio zarówno linie tańsze jak

aktywne zawodowo o zróżnicowanym statusie rodzinnym, z miasta

i bardziej drenujące kieszeń konsumenta. Absolutnym liderem rankingu

liczącego blisko 300 tys. mieszkańców. 86% objętych badaniem kobiet

jest jeden z międzynarodowych koncernów, którego pierwszy kultowy

było w wieku od 26 do 45 lat, a ich status materialny rozłożył się niemal

krem jest obecny na rynku już prawie od 100 lat. Firmy polskie nie są bez

w równym stopniu na trzy grupy, między osoby, które określiły swoje

szans w walce o miejsce na półkach naszych szafek z kosmetykami, a

zarobki na poziomie powyżej średniej krajowej, a te zarabiające

ich marki są rozpoznawalne przez 100% ankietowanych, co przekłada się

w okolicach średniej krajowej i poniżej tej kwoty. Można więc pokusić

również na zakupy – prawie wszystkie Polki miały lub mają jakiś preparat

się o stwierdzenie, że zróżnicowanie dochodów i rozłożenie ich

z krajowym rodowodem.

w równym stopniu między trzy grupy powinno dać nam pełny obraz preferencji i zachowań konsumenckich w badanym obszarze. O ilości używanych przez kobiety produktów pielęgnacyjnych

Tylko (lub aż) 19% ankietowanych podejmuje decyzję o zakupie na miejscu, w sklepie porównując właściwości i ceny produktów. Dla 22% respondentek głównym impulsem do wydawania pieniędzy są

najlepiej wiedzą ich partnerzy, a panie chętnie opisały zawartość swoich

właściwości kosmetyku, jakie deklaruje producent, a dla 24% to marka

kosmetycznych półek i szafek. W ankietowanej grupie tylko jedna osoba

ma decydujące znaczenie. Aż 35% kobiet przyznało, że to opinie innych reklama

50 | opakowania Opakowania podstawowe zwiększenie efektywności kosztowej

Opakowania promocyjne zwiększenie efektywności oddziaływania

Praca nad efektywną kosztowo konstrukcją opakowania: funkcjonalność, zabezpieczenie produktu, efektywne koszty wytworzenia

Praca nad oryginalną konstrukcją opakowania

Dobór odpowiednich surowców: Jakość vs koszt vs zużycie materiałów

Dobór odpowiednich surowców: Jakość vs zużycie materiałów vs koszt

Dobór odpowiednich technik zdobienia: Porównanie efektu i kosztu, poszukiwanie alternatywnych rozwiązań

Dobór odpowiednich technik zdobienia: Porównanie efektu i sposobu oddziaływania, poszukiwanie oryginalnych rozwiązań

Projektowanie logistyki – optymalizacja wagi, objętości, powierzchni – projekt w dłuższej perspektywie czasowej potrafi przynieść bardzo wymierne oszczędności

Zabezpieczenie opakowań w transporcie / dystrybucji – zapewnienie odpowiedniej jakości w całym łańcuchu dostaw

o kosmetyku mają priorytetowy wpływ na późniejszy zakup. Mogą to być

Gdy zwracasz uwagę na opakowania, co ma dla ciebie rzeczywiste

zarówno opinie przyjaciół, najbliższych, jak też specjalistów (kosme-

znaczenie? – oto pytanie, które powinno dać do myślenia wszystkim

tyczki, dermatolodzy). Część osób uważnie śledzi również publikacje

osobom związanym w jakiś sposób z kreowaniem wizerunku marki,

prasowe i wypowiedzi na forach internetowych.

sprzedażą, marketingiem czy produkcją. Na 35% ankietowanych kobiet

Pierwsza część badania określiła nam jasno: OPINIA – MARKA

największe wrażenie robi nietypowa, wyróżniające się forma opakowania

– WŁAŚCIWOŚCI – oto wielka trójka pierwszorzędnych driverów –

- konstrukcja, walory użytkowe, zaskakujący szczegół. Opakowania

„napędzaczy” zakupów. W ankiecie świadomie nie umieszczono

zaprojektowane w oryginalny sposób potrafią zatrzymać konsumenta

ceny produktu jako czynnika mającego wpływ na decyzję, każdy ma

przy produkcie – zwrócić jego uwagę, skutecznie komunikować markę

bowiem świadomość jak duży jest wpływ ceny (lub pewnych wokół niej

i skłonić do zakupu.

zabiegów) na popularność wśród kupujących. Trzeba też podkreślić,

Warto sobie uświadomić, że w dyskusji o projektowaniu opakowań

że w decyzji o sięgnięciu po produkt bardzo duże znaczenie ma „efekt

działania powinny koncentrować się na dwóch „E” – efektywności

okładki” – ważny jest autor, treść książki i recenzje, ale jeśli decyzja

vs efektowności.

o zakupie podejmowana jest w sklepie, wśród znanych marek,

Postawiona, a nie wspomniana na początku artykułu teza mówiła

o porównywalnej cenie i właściwościach, opakowanie będzie czynnikiem

o bardzo dużym znaczeniu opakowań typu gift-pack w decyzjach

znaczącym – jego wielkość, estetyka, skojarzenia z czymś co konsument

o zakupie. Znaczeniu niedocenianym lub docenianym tylko przez bardzo

widział wcześniej.

świadomych architektów marketingu - jeśli spojrzeć na świąteczne

W kolejnym pytaniu ankietowana grupa podzieliła się na dwa obozy,

zestawy kosmetyków, które pojawiają się regularnie na sklepowych

z których pierwszy przytłaczającą większością orzekł, że robi swoim

półkach. W tym roku tylko jedno opakowanie z segmentu promocyjnego

najbliższym prezenty w postaci kosmetyków przynajmniej raz w roku.

przyciągnęło mój wzrok wśród zalewu takich samych, anonimowych,

76% zaznaczyło, że robi to co najmniej dwa razy w roku. Drugi obóz –

ekonomicznych rozwiązań. A to właśnie tu rozgrywa się główna część

11% badanych stwierdziło, że nigdy nie kupuje kosmetyków w prezencie.

wyścigu, wielka szansa dla wszystkich – marek mniejszych w przebiciu

34% kobiet zwraca szczególną uwagę na opakowania kosmetyków,

się do świadomości konsumentów, marek silnych we wzmacnianiu

które kupuje komuś, a dla 8% opakowanie nie ma żadnego znaczenia

własnej pozycji. Zaskakujący jest fakt, że to w opakowania segmentu

– zarówno w produktach kupowanych dla siebie jak i dla innych. Dobrze

podstawowego (secondary pack) idzie tak wiele energii, podczas gdy są

zaprojektowane opakowania segmentu promocyjnego (zestaw, gift-pack

one ważnym elementem budowania marki, ale drugo- lub trzeciorzędnym

itp.) potrafią być najbardziej efektywnym narzędziem POS - potrafią

elementem decydującym o zakupie.

sprzedać produkt przebijając się przez czynnik racjonalny, czyli cenę,

Gdzie powinny zostać użyte rozwiązania oszczędnościowe i jak je

ze względu na stworzenie atmosfery „wyjątkowej” sytuacji (święta,

zastosować bez widocznej utraty jakości? Gdzie powinno się zastosować

specjalne okazje, wydaję więcej – otrzymuję więcej, nie oszczędzam na

efektowne materiały lub droższe technologie? Kiedy inwestycja

prezentach).

w opakowanie rzeczywiście przynosi efekty? Większość uszlachetnień i technik druku wykorzystywana jest na różne sposoby tworząc pełne „opakowanie” produktu. Inteligentne projektowanie opakowań polega, między innymi, na świadomym, zamiennym stosowaniu rozwiązań użytkowych, konstrukcyjnych czy technik poligraficznych, tak aby osiągnąć równowagę między stroną wizualną i kosztową. Istotą całego procesu jest uświadomienie sobie, co jest naprawdę ważne w opakowaniu i jaką rolę pełni ono w procesie podejmowania decyzji o zakupie.

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

52 | konferencje, targi, szkolenia

Kongres Świata Przemysłu Kosmetycznego, który odbył się 13-14 października w Centrum Kongresowo – Szkoleniowym „Boss” w Warszawie już za nami. Honorowym Gospodarzem Kongresu było Laboratorium Kosmetyczne Dr Irena Eris.

Maria Kubsz

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

Uczestnikami Kongresu byli dyrektorzy ds. badań i rozwoju, specjaliści ds. utrzymania ruchu, technolodzy, automatycy, szefowie działów kontroli i zapewnienia jakości, szefowie działów logistyki i zaopatrzenia w sumie ponad 140 osób reprezentujących wiodące zakłady kosmetyczne i firmy z otoczenia branży.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

4/2010

54 | konferencje, targi, szkolenia

Program Kongresu zbudowany został w ten sposób, że każdy blok

atmosfera ułatwiła nawiązanie nowych i odświeżenie dotychczasowych

tematyczny odpowiadał kolejnemu etapowi produkcji w zakładzie

znajomości.

kosmetycznym, a wykłady merytoryczne każdego bloku tematycznego

Ważną i niezwykle ciekawą częścią Kongresu była wycieczka do Centrum

wskazywały rozwiązania aktualnych problemów, pojawiających się

Naukowo – Badawczego Dr Irena Eris, gdzie uczestnicy mogli zobaczyć

w zakładach produkcyjnych.

laboratoria badawcze jednej z wiodących firm na rynku.

Pierwszy dzień Kongresu uwieńczony został Galą Świata Przemysłu Kosmetycznego, zorganizowany w formie biesiady, której doskonała

4/2010

Na stoiskach wystawowych firmy prezentowały ofertę zakresu maszyn i urządzeń, technologii niezbędnych do funkcjonowania nowoczesnego zakładu.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

konferencje, targi, szkolenia | 55

Patronat nad Kongresem Świata Przemysłu Kosmetycznego objęli:

Już dzisiaj zapraszamy na przyszłoroczną – drugą edycję Kongresu

• Ministerstwo Gospodarki

Świata Przemysłu Kosmetycznego, którego Honorowym Gospodarzem

• Polskie Stowarzyszenie Producentów Kosmetyków i Środków Czystości

będzie Nivea Polska w Poznaniu. Więcej szczegółów już wkrótce.

• Polski Związek Przemysłu Kosmetycznego

Zachęcamy również do wejścia na naszą stronę internetową www.

• Instytut Logistyki i Magazynowania

farmacom.com.pl gdzie dostępne są wykłady merytoryczne jak też

• Instytut Medycyny Pracy

zdjęcia z Kongresu.

• Serwis Kosmetologiczny • Portal Innovia.pl

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

4/2010

56 56 | konferencje, targi, szkolenia

Innowacyjne opakowania 27 edycja Targów i nowoczesna dysrybucja

TAROPAK 2010

–Robert innowacyjne opakowania i nowoczesna dysrybucja Miller Maria Kubsz

13–16 września 2010 roku Poznań stał się międzynarodową areną prezentacji światowych trendów we wzornictwie i technologiach branży opakowaniowej

Patronat medialny:

i logistycznej.

Odpowiedzią na zwiększone zapotrzebowania rynku na nowoczesne

Środkowo - Wschodniej. Podczas 27. edycji targów ponad 600 firm

rozwiązania w dziedzinie opakowań i logistyki są poznańskie targi

z 30 krajów świata (m.in. z Austrii, Belgii, Danii, Holandii, Francji,

TAROPAK. Co dwa lata liderzy rynku z całego świata prezentują

Hiszpanii, Niemiec, Włoch, Wielkiej Brytanii, Armenii, Białorusi)

w stolicy Wielkopolski swoją bogatą ofertę. Oferta wystawców targów

zaprezentowało w Poznaniu ofertę obejmującą surowce i półprodukty do

TAROPAK wychodzi naprzeciw oczekiwaniom odbiorców opakowań oraz

produkcji opakowań, gotowe opakowania, a także maszyny do ich pro-

nowoczesnych rozwiązań z dziedziny logistyki, stwarzając im możliwość

dukcji oraz maszyny i urządzenia pakujące wraz z częściami zamiennymi,

poznania tendencji na rynku, oceny jego kondycji, poznania nowości

urządzenia transportu wewnętrznego, urządzenia związane z gospodarką

technologicznych oraz porównania ofert polskich i zagranicznych liderów

magazynową oraz nowoczesne rozwiązania informatyczno-logistyczne.

sektora. Ponieważ 65% opakowań przeznaczonych jest dla przemysłu

Targi TAROPAK stanowiły także arenę prezentacji najnowszych

spożywczego targom TAROPAK towarzyszą targi spożywcze POLAGRA

rozwiązań i technologii w zakresie pakowania i logistyki. W tym

- TECH, POLAGRA - FOOD, GASTRO TRENDY i SMAKI REGIONÓW, co

roku wystawcy przedstawili profesjonalnej publiczności ponad 200

przekłada się na liczne zainteresowanie profesjonalnych zwiedzających.

premierowych produktów.

Międzynarodowy Salon Techniki Pakowania i Logistyki TAROPAK to największe targi branży opakowaniowej i logistycznej w Europie

4/2010

Ekspozycję TAROPAKU oraz odbywających się równolegle targów POLAGRA - TECH, POLAGRA - FOOD, GASTRO TRENDY i SMAKI

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

REGIONÓW odwiedziło blisko 45 tys. zwiedzających z całego świata, a wśród nich m.in. przedstawiciele firm przemysłu spożywczego, chemicznego, kosmetycznego, farmaceutycznego, motoryzacyjnego, elektronicznego, poligraficznego, budownictwa, a także producenci sprzętu AGD, hurtownicy i reprezentanci sieci handlowych. Nieodłączny element targów TAROPAK stanowi program seminariów, specjalistycznych konferencji, wykładów jak również warsztaty, pokazy, wystawy, konkursy i liczne spotkania biznesowe, które cieszyły się dużym zainteresowaniem profesjonalistów. Aktualne zagadnienia przemysłu opakowaniowego w Polsce zostały omówione podczas bloku seminariów przygotowanego przez Polską Izbę Opakowań oraz Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Opakowań. W wykładach wzięli udział m.in. projektanci oraz producenci opakowań i materiałów opakowaniowych, pracownicy organizacji odzysku, pracownicy placówek badawczych zajmujących się

Nieodzownie z rynkiem opakowań związana jest jego funkcja logi-

problematyką ochrony środowiska i gospodarki opakowaniowej, a także

styczna, ułatwiająca wytwarzanie i dystrybucję materiałów. Pomyślne

użytkownicy opakowań.

prognozy rozwoju sektora transportu i logistyki przekładają się na

Seminarium Opakowania a wymagania ochrony środowiska wzbudzi-

zwiększone zapotrzebowanie na nowoczesne rozwiązania z tej dziedziny

ło szczególną uwagę wśród zwiedzających zainteresowanych sposobami

w kraju. Branża ta znalazła swe odzwierciedlenie w silnej reprezentacji

zmniejszenia negatywnego oddziaływania opakowań na środowisko.

podczas targów TAROPAK 2010 - firmy logistyczne zajęły w tym roku

Podczas wykładów prelegenci zaprezentowali nowe kierunki produkcji

blisko 30% powierzchni. Była to największa tego typu ekspozycja

opakowań sprzyjające ochronie przyrody, krytycznej ocenie poddali

w Polsce. Dla przedstawicieli branży logistycznej przygotowano szereg

opakowania biodegradowalne oraz przedstawili opakowania kompo-

wydarzeń prezentujących innowacyjne rozwiązania w zakresie magazy-

stowalne w kontekście nowych rozwiązań w gospodarce odpadami

nowania oraz transportu wewnętrznego. Międzynarodowe Targi Poznańskie podjęły współpracę z kilkunasto-

opakowaniowymi. Podczas Seminarium Opakowania. Wymagania. Metody badań.

ma magazynami i portalami branżowymi z zakresu opakowań i logistyki.

Oceny zgodności słuchacze zapoznali się z wymaganiami, jakie powinny

W dniach 10 - 16 września akredytowało się na targach łącznie 490

spełniać opakowania, aby mogły zostać wprowadzone na rynek. Na

dziennikarzy, prasy branżowej i specjalistycznej, gazet codziennych

spotkaniu omówiono obowiązujące normy dotyczące jakości zdrowotnej,

ogólnopolskich i lokalnych, stacji telewizyjnych i radiowych oraz mediów

ochrony środowiska, bezpieczeństwa użytkowników, a także wymogi

polonijnych, co znalazło swoje odzwierciedlenie w licznych relacjach

wobec opakowań transportowych, w szczególności dla towarów

z wydarzeń targowych.

niebezpiecznych. Wykłady stworzyły możliwość poznania metod badań potwierdzających przydatność opakowań oraz procedur oceny zgodności

Kolejna, 28. edycja Międzynarodowego Salonu Pakowania i Logistyki TAROPAK odbędzie się we wrześniu 2012 roku.

i certyfikacji opakowań.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

4/2010

58 | konferencje, targi, szkolenia

FachPack 2010 Robert Miller

Targi FachPack 2010, zorganizowane 27 - 30 września w Exhibition Centre w Norymberdze zakończyły się wynikiem 35 360 zwiedzających (2009 rok: 33 848). Potwierdziło to fakt, że FachPack są jednym z wiodących targów opakowań w Europie. Rolf Keller, Członek Zarządu NürnbergMesse, uważa, że targi FachPack pojawiły się w najbardziej odpowiednim momencie: „Dzięki poprawie sytuacji ekonomicznej, wystawa FachPack 2010 mocno zaakcentowała pozytywne oznaki dla sektora opakowań i nadrabiane są zaległości inwestycyjne.”

Dobry nastrój i kreatywna atmosfera pracy podczas FachPack były zaraźliwe i przyciągnęły 18% zwiedzających z różnych krajów. Przybyli oni do Norymbergi głównie z państw sąsiadujących – Austrii, Szwajcarii, Republiki Czech, Holandii, Włoch, Polski i Francji. Zgodnie z wynikami przeprowadzonej ankiety ponad połowa gości (52%) była zainteresowana materiałami i zaopatrzeniem w opakowania, 46% maszynami do pakowania, a następnie dodatkami do pakowania (29%), sprzętem etykietującym i opisującym (18%), przetwarzaniem opakowań w PrintPack (15%), logistyką opakowań w LogIntern (14%), recyklingiem opakowań (12%), usługami (11%), sprzętem do monitorowania

wymianę poglądów i szkolenie, dbanie i przygotowywanie

i testowania (9%) oraz sprzętem związanym z bezpieczeństwem

gruntu do kontaktów biznesowych, a także zapoznanie się

przemysłowym i ochroną środowiska (5%). Na pytanie o powód

z ofertą konkurencji. Ponad 20% zwiedzających przygotowuje

odwiedzin głównie podawano możliwość uzyskania informacji

się podczas FachPack do decyzji inwestycyjnych lub modyfikuje

o nowych produktach (52%), a następnie orientację na rynku,

rozwój produktu (14%). Podczas targów podpisuje się również umowy: 3% – aż 1 000 zwiedzających – podaje kupno lub zawieranie umów jako powód swojego uczestnictwa. Atrakcyjna gama prezentowanych produktów najwyraźniej mocno zachęca ich do „złapania okazji”, ponieważ dobre 1 700 zwiedzających (5%) odpowiedziało później twierdząco na pytanie „Czy złożył Pan/Pani jedno lub więcej zamówień podczas FachPack?”. 93% wystawców wyraziło zadowolenie z ogólnego sukcesu swojego udziału w targach, 94% nawiązało nowe kontakty biznesowe, a 93 % ma nadzieję na dalszą żywą współpracę biznesową. Nie dziwi więc, że 90% firm wie już, że będzie ponownie obecna podczas FachPack 2012. Kolejne targi FachPack będą zorganizowane będą terminie 25-27 września 2012 – oczywiście w Exhibition Centre w Norymberdze.

4/2010

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.farmacom.com.pl

innowacyjne mieszalniki homogenizacyjne, reaktory procesowe

saszetkarki do produktów sypkich, płynnych

nalewaczki, zamykarki

kartoniarki do opakowań indywidualnych i zbiorczych

TRADE & CONSULT LTD. Sp. z o.o.” Sp.k. ul. Kubickiego 9/6, 02-954 Warszawa, PL tel: 0048 22 885 28 11, 885 28 08, fax: 0048 22 642 34 98 info@tradeconsult.pl www.tradeconsult.pl